KONTROLA, NADZR I SPRAWOZDAWCZO ORGANIZACJI POZARZDOWYCH

Autorzy: Zesp Informatorium 3w* 005, stan prawny 1.09.2009

Stowarzyszenie Klon/Jawor Przedruki lub przenoszenie caoci lub czci tej publikacji na inne noniki moliwe wycznie za zgod wacicieli praw autorskich. Autorzy: Zesp Informatorium (Renata Niecikowska, Aneta Krawczyk, Monika Chrzczonowicz, Radosaw Skiba). Wykorzystano te fragmenty poprzednich wyda broszury Kontrola i nadzr organizacji pozarzdowych autorstwa Piotra Niezgodzkiego. Redakcja: Renata Niecikowska Niniejsza publikacja powstaa z zachowaniem wszelkiej starannoci o rzetelno, jednak wydawca nie ponosi odpowiedzialnoci za skutki zastosowania si do porad zamieszczonych w broszurze lub posuenia si wzorami udostpnionych dokumentw.

Seria powstala w ramach Programu Towarzystwa Wzajemnej Informacji Polsko-Amerykaskiej Fundacji Wolnoci

I. WSTP II. KONTROLA I JEJ ZAKRES III. NADZR I JEGO RODZAJE 1. Rodzaje nadzoru: administracyjny, sdowy, wewntrzny 2. Co oznacza podleganie nadzorowi urzdu? IV. NADZR NAD FUNDACJAMI 1. Na czym polega nadzr ministra nad fundacjami? 2. Jakie rodki nadzorcze moe zastosowa sd? 3. Nadzr starosty nad fundacjami V. NADZR NAD STOWARZYSZENIAMI 1. Nadzr administracyjny na etapie rejestracji 2. Na czym polega nadzr starosty nad stowarzyszeniami zarejestrowanymi w KRS? 3. Jakie rodki nadzorcze moe zastosowa sd? 4. Nadzr starosty nad stowarzyszeniami zwykymi VI. NADZR NAD ORGANIZACJAMI POYTKU PUBLICZNEGO VII. SKADANIE SPRAWOZDA 1. Co to jest sprawozdanie merytoryczne i jak si je sporzdza? 2. Co to jest sprawozdanie nansowe i jak si je sporzdza? 3. Komu i kiedy wysyaj swoje sprawozdania stowarzyszenia? 4. Komu i kiedy wysyaj swoje sprawozdania fundacje? 5. Jakie obowizki sprawozdawcze maj OPP? VIII. O KONTROLI WNIOSKW I DOTACJI IX. ZAKOCZENIE

2 3 5 5 6 7 7 8 8 9 9 10 13 13 15 16 16 18 19 19 20 22 23

ISBN 978-83-60337-96-7

Warszawa 2009

3w*: KONTROLA, NADZR I SPRAWOZDAWCZO

3w*, stan prawny 1.09.2009

PODSTAWA PRAWNA:
Ustawa z dn. 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r., Nr 79, poz. 855 z pn. zm.) Ustawa z dn. 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 1991 r., Nr 46, poz. 203 z pn. zm.) Ustawa z dn. 24 kwietnia 2003 r. o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873 z pn. zm.) Rozporzdzenie Ministra Sprawiedliwoci z dn. 8 maja 2001 r. w sprawie ramowego zakresu sprawozdania z dziaalnoci fundacji (Dz. U. Nr 50, poz. 529) Ustawa z dn. 29 wrzenia 1994 r. o rachunkowoci (Dz. U. z 2002 r., Nr 76, poz. 694 z pn. zm.) Rozporzdzenie Ministra Finansw z dn. 15 listopada 2001 r. w sprawie szczeglnych zasad rachunkowoci dla niektrych jednostek niebdcych spkami handlowymi, nieprowadzcych dziaalnoci gospodarczej (Dz. U. Nr 137, poz. 1539)

II. KONTROLA I JEJ ZAKRES

Kontrola oznacza, e kontrolujcy ma prawo ustali, zbada wedug okrelonych procedur, czy organizacja dziaa zgodnie z prawem.

kontrola = sprawdzenie stanu faktycznego (bez moliwoci ingerencji w dziaalno)

Uprawienia kontrolne wobec stowarzysze/fundacji maj m.in. wymienione poniej urzdy.1 Pastwowa Inspekcja Pracy (PIP) PIP sprawuje nadzr i kontrol przestrzegania prawa pracy, w szczeglnoci przepisw i zasad bezpieczestwa i higieny pracy, a take dotyczcych legalnoci zatrudnienia. Szczegowo zadania PIP zostay opisane w Ustawie z dn. 13 kwietnia 2007 r. o Pastwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2007 r., Nr 89, poz. 589). Kontroli PIP podlegaj organizacje, ktre zatrudniaj pracownikw, a w zakresie bezpieczestwa i higieny pracy oraz kontroli legalnoci zatrudnienia take organizacje, na rzecz ktrych wiadczona jest praca na podstawie umw cywilnoprawnych, wolontariackich oraz przez osoby wykonujce na wasny rachunek dziaalno gospodarcz w ramach tzw. samozatrudnienia. Pastwowa Inspekcja Sanitarna (PIS) Do zakresu dziaania PIS naley kontrola przestrzegania przepisw okrelajcych wymagania higieniczne i zdrowotne, zgodnie z Ustaw z dnia 14 marca 1985 r. o Pastwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2006 r., Nr 122, poz. 851). Kontrola moe dotyczy np. organizacji prowadzcej stowk dla swoich podopiecznych. Pastwowi Inspektorzy Sanitarni w zwizku z wykonywan kontrol maj prawo do wstpu zakadw pracy, dania pisemnych i ustnych informacji oraz wzywania i przesuchiwania osb, dania okazania dokumentw i pobierania prbek do bada laboratoryjnych. W postpowaniu przed organami PIS stosuje si Kodeks postpowania administracyjnego. Urzdy kontroli podatkowej Przeprowadzanie kontroli podatkowych m.in. przez urzdy skarbowe reguluje Ustawa z dn. 29 sierpnia 1997 r. ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r., Nr 8, poz. 60). Jej celem jest sprawdzenie, czy podatnik (organizacja) wywizuje si z obowizkw wynikajcych z przepisw prawa podatkowego.
1

I. WSTP
Prowadzc organizacj pozarzdow musimy mie wiadomo, e podlegamy rnym przepisom prawa i obowizkom, i e rne podmioty (instytucje, sponsorzy itp.) mog nas skontrolowa. Jako osoby prawne organizacje wystpuj, bowiem w wielu rolach (np. jako pracodawcy, podatnicy, wykonawcy zada publicznych), regulowanych rnymi przepisami. Stowarzyszenia i fundacje poza kontrol podlegaj nadzorowi ze strony urzdw, instytucji, sponsorw. Co to znaczy, e jaki urzd ma nadzr lub moe kontrolowa dziaalno stowarzyszenia/fundacji? Ot kontrola i nadzr nie oznaczaj tego samego ich znaczenie i zakres podajemy w dalszej czci broszury. Wyjaniamy te zasady sprawozdawczoci oraz kontroli wnioskw o dotacj, jako obowizkw wobec urzdw/instytucji majcych nadzr nad organizacj lub udzielajcych jej dotacji.

Oprac. na podst. tekstu Radosawa Skiby na potrzeby serwisu www.poradnik.ngo.pl.

3w*: KONTROLA, NADZR I SPRAWOZDAWCZO

3w*, stan prawny 1.09.2009

Urzdy kontroli skarbowej Kontrol skarbow reguluje Ustawa z dn. 28 wrzenia 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. z 1991 r., Nr 100, poz. 442). Jest to rodzaj kontroli pastwowej wykonywanej m.in. w celu ochrony interesw i praw majtkowych Skarbu Pastwa oraz zapewnienia skutecznoci wykonywania zobowiza podatkowych i innych nalenoci wobec pastwa. Celem kontroli skarbowej jest te badanie zgodnoci z prawem gospodarowania mieniem pastwowych osb prawnych, przeciwdziaanie i zwalczanie narusze prawa, obowizujcego w zakresie obrotu towarowego z zagranic i obrotu towarami przywoonymi z zagranicy oraz zapobieganie i ujawnianie przestpstw okrelonych w art. 228-231 Kodeksu karnego (apownictwo i naduycie uprawnie lub niedopenienie obowizkw) wrd osb zatrudnionych/penicych sub w jednostkach podlegych Ministrowi Finansw. Regionalne izby obrachunkowe (RIO) RIO s pastwowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki nansowej jednostek samorzdu terytorialnego (Ustawa z dn. 7 padziernika 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych Dz. U. z 2001 r., Nr 55, poz. 577). Uprawnione s rwnie do kontroli organizacji pozarzdowych w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznanych z budetu jednostek samorzdu terytorialnego. Najwysza Izba Kontroli NIK kontroluje gwnie dziaalno administracji rzdowej i samorzdowej (Ustawa z dn. 23 grudnia 1994 r. o Najwyszej Izbie Kontroli Dz. U. z 1995 r., Nr 13, poz. 59). Jest te uprawniona do kontroli organizacji, w zakresie, w jakim wykorzystuj one majtek lub rodki publiczne oraz wykonuj zadania zlecone przez organy administracji publicznej. Prokuratura Zadaniem prokuratury jest strzeenie praworzdnoci oraz czuwanie nad ciganiem przestpstw (Ustawa z dn. 20 czerwca 1885 r. o prokuraturze Dz. U. z 2002 r., Nr 21, poz. 206). Zadania te prokuratorzy realizuj m.in. poprzez prowadzenie i nadzorowanie (gdy jest ono prowadzone przez policj, ABW, CBA i inne) postpowania przygotowawczego w sprawach karnych, wytaczanie powdztw w sprawach cywilnych, zaskaranie niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych. W ramach prowadzonych postpowa karnych prokuratorzy posiadaj szerokie uprawnienia, np. do wzywania wiadkw, zarzdzania zatrzymania podejrzanych, zarzdzania przeszukania, zatrzymania (odebrania) rzeczy. Warto te wspomnie tu o Ustawie z dn. 16 listopada 2000 r. o przeciwdziaaniu wprowadzaniu do obrotu nansowego wartoci majtkowych pochodzcych z nielegalnych lub nieujawnionych rde oraz o przeciwdziaaniu nansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1505 z pn. zm.). Zgodnie z t ustaw fundacje i stowarzyszenia, ktre przyjmuj patnoci w gotwce o rwnowartoci przekraczajcej 15 000 euro, musz rejestrowa te transakcje u Generalnego Inspektora Informacji Finansowej.
4

III. NADZR I JEGO RODZAJE

Nadzr jest pojciem szerszym ni kontrola. Prawo przewiduje kilka jego rodzajw stosowanych tylko wobec organizacji pozarzdowych. Np. jeli z kontroli przeprowadzonej przez starost wyniko, e organizacja amie prawo to nadzorujcy (np. starosta) moe ingerowa w dziaalno organizacji. Samo prawo kontroli nie daje takich uprawnie, bo nie pozwala ingerowa w dziaalno organizacji.

nadzr = kontrola + ingerencja

1. Rodzaje nadzoru: administracyjny, sdowy, wewntrzny

Nadzr administracyjny (administracji samorzdowej i rzdowej) Przepisy odmiennie reguluj kwestie nadzoru w odniesieniu do stowarzysze oraz fundacji (wicej o tych rodzajach nadzoru w stosunku do stowarzysze/ fundacji w kolejnych rozdziaach). Nadzr nad fundacjami ma: minister waciwy ze wzgldu na zakres dziaania i cele fundacji (wskazany w statucie fundacji); starosta (lub prezydent miasta na prawach powiatu) waciwy ze wzglduna siedzib fundacji; starosta wobec fundacji, ktra korzysta ze rodkw publicznych i prowadzi dziaalno na terenie caego kraju w zakresie jej dziaalnoci prowadzonej w danym powiecie. Nadzr nad stowarzyszeniami ma: starosta powiatu (lub prezydent miasta na prawach powiatu) waciwy ze wzgldu na siedzib stowarzyszenia; wojewoda w stosunku do stowarzysze jednostek samorzdu terytorialnego. Fundacje i stowarzyszenia nie musz zgasza si same do swego organu nadzoru. Obowizek poinformowania o ich powstaniu ley po stronie wydziau KRS, w ktrym organizacja jest rejestrowana. W przypadku fundacji KRS zawiadamia waciwego ministra oraz starost powiatu (lub prezydenta miasta na prawach powiatu) waciwego ze wzgldu na siedzib fundacji. Wraz z t informacj sd przesya statut fundacji. Natomiast w przypadku rejestracji stowarzyszenia w KRS sd przesya odpis wniosku rejestracyjnego wraz z zacznikami do starosty. Starosta ma prawo odnie si do wniosku rejestrowego stowarzyszenia i zgasza uwagi (wicej na ten temat w rozdziale V).
5

3w*: KONTROLA, NADZR I SPRAWOZDAWCZO

3w*, stan prawny 1.09.2009

Nadzr sdowy Sd na wniosek (np. starosty w przypadku stowarzyszenia, ministra w przypadku fundacji), rzadziej z wasnej inicjatywy, moe upomina lub wzywa organizacj do waciwych zachowa. Wicej o tym rodzaju nadzoru wobec stowarzysze i wobec fundacji w kolejnych rozdziaach. Nadzr wewntrzny Nadzr nad dziaalnoci stowarzyszenia sprawuj te jego czonkowie, a bezporednio komisja rewizyjna obowizkowy organ o uprawnieniach kontrolnych. W wypadku fundacji przepisy nie przewiduj obowizku powoania wewntrznego organu kontrolnego, ale w praktyce znaczna cz fundacji powouje np. rad fundacji o charakterze kontrolno-doradczym. Organizacje majce status poytku publicznego (OPP) zobowizane s mie wewntrzne organy kontrolne, a osoby w nich zasiadajce musz spenia szereg kryteriw. Wicej o nadzorze nad OPP w rozdziale VI. Informacje o uprawnieniach komisji rewizyjnej, rady fundacji mona znale w serwisie poradnik.ngo.pl.

IV. NADZR NAD FUNDACJAMI

1. Na czym polega nadzr ministra nad fundacjami?
Organem nadzoru dla fundacji jest minister wskazany przez fundatora w statucie fundacji. Jeeli nie ma takiego wskazania, waciwego ministra powinien wyznaczy KRS, umieszczajc stosowny zapis w rejestrze fundacji. Minister ma moliwo przeprowadzenia kontroli. Jego kontrola powinna dostarczy odpowiedzi na nastpujce pytania: Czy dziaania fundacji zgodne s z prawem i statutem? Czy dziaania te zgodne s z celem, dla ktrego fundacja zostaa ustanowiona? W ramach kontroli minister moe: Bada sprawozdanie, ktre fundacja zobowizana jest przesya corocznie do ministra. Sprawozdanie obejmuje okres roku kalendarzowego i skada si je kadego roku z dziaalnoci za rok ubiegy. Przyjmuje si, e sprawozdanie z dziaalnoci fundacji za dany rok kalendarzowy naley zoy do koca roku kalendarzowego nastpujcego po roku sprawozdawczym, czyli np. za 2008 r. naley zoy do koca 2009 r., cho ministerstwa czsto daj sprawozda w terminie do 31 marca danego roku. Wzr tego sprawozdania okreli Minister Sprawiedliwoci w Rozporzdzeniu z dn. 8 maja 2001 r. w sprawie ramowego zakresu sprawozda skadanych przez fundacje. Wicej o sprawozdaniach w rozdziale VII. da udzielania niezbdnych wyjanie do sprawozdania. O tym wymogu ustawa o fundacjach wprawdzie nie mwi, wydaje si jednak, e dodatkowych informacji mona da, gdy sprawozdanie nie zawiera danych wymaganych przepisami lub gdy trzeba te dane uzupeni. Minister nie moe wprawdzie zmusi fundacji do przesania wyjanie, ale jeeli to moliwe lepiej te wtpliwoci wyjania, bo w interesie obu stron jest wyjanienie sprawy. Udzielane wyjanienia powinny wic dotyczy kwestii wymienionych we wzorze sprawozdania. Co grozi fundacji, jeli nie przele danych informacji? Ustawa nie przewiduje adnych sankcji. Trzeba jednak pamita, e brak informacji to rwnie informacja. Jeeli minister lub starosta nie otrzymaj od nas adnych informacji, zapewne przeka spraw sdowi. Jakie rodki nadzorcze moe zastosowa minister wobec fundacji? Jeeli dziaanie zarzdu fundacji w istotny sposb narusza przepisy prawa lub postanowienia jej statutu albo jest niezgodne z jej celem, minister moe:

2. Co oznacza podleganie nadzorowi urzdu?

Oznacza to, e powinnimy nadzorujcemu urzdowi, ktremu podlegamy, dostarczy we waciwym terminie sprawozdanie z dziaalnoci organizacji (tak jest w przypadku fundacji) lub udzieli niezbdnych wyjanie, jeli zostaniemy o to poproszeni (w przypadku stowarzyszenia). Oprcz skadania sprawozda lub wyjanie organ nadzoru ma te prawo do przeprowadzenia kontroli organizacji. Nadzr wykonywany przez samorzd terytorialny (starost), ale te sdy (o czym dalej) obejmuje badanie (kontrol) dziaalnoci stowarzyszenia pod wzgldem legalnoci, czyli zgodnoci z prawem i statutem. Urzdy te nie powinny natomiast wnika w celowo, rzetelno czy gospodarno tej dziaalnoci (chyba, e chodzi o kontrol zwizan z realizacj projektu, ktry stowarzyszenie realizuje w ramach przyznanych rodkw publicznych wicej w rozdziale VIII). PRZYKAD: Stowarzyszenie przekazao swoje pienidze (np. otrzymane od sponsorw) domowi dziecka nr 1, ale zdaniem starosty fundusze powinna przekaza je domowi dziecka nr 2. Ani starosta ani sd, nie mog tego zada w ramach swoich uprawnie nadzorczych. Wspomniany nadzr moe zosta zastosowany, gdyby prezes zarzdu wyda pienidze np. na remont mieszkania, w ktrym mieszka. Byoby to niezgodne z przepisami, bo stowarzyszenie musi przeznacza swoje pienidze na cele statutowe, a nie na prywatne cele swoich czonkw.

3w*: KONTROLA, NADZR I SPRAWOZDAWCZO

3w*, stan prawny 1.09.2009

wyznaczy odpowiedni termin do usunicia uchybie w dziaalnoci zarzdu; da dokonania w wyznaczonym terminie zmiany zarzdu fundacji, wreszcie, po bezskutecznym upywie powyszego terminu albo w razie dalszego uporczywego dziaania zarzdu fundacji w sposb niezgodny z prawem, statutem lub celem fundacji, minister moe wystpi do sdu o zastosowanie dalszych rodkw (zawieszenie zarzdu i wyznaczenie zarzdcy przymusowego).

V. NADZR NAD STOWARZYSZENIAMI

1. Nadzr administracyjny na etapie rejestracji
Stowarzyszenie nie ma obowizku samodzielnego zgoszenia si do swego organu nadzoru po zarejestrowaniu w KRS. Obowizek poinformowania o powstaniu nowej organizacji ley po stronie wydziau KRS, w ktrym stowarzyszenie jest rejestrowane. I tak zgodnie z art. 13 ust. 2 ustawy Prawo o stowarzyszeniach, KRS przesya odpis wniosku rejestracyjnego wraz z zacznikami do organu nadzoru czyli starosty (albo wojewody w przypadku stowarzysze jednostek samorzdu terytorialnego na terenie ktrego mieci si siedziba stowarzyszenia). Starosta (lub wojewoda) w cigu 14 dni, liczc od dnia dorczenia wniosku, odnosi si do wniosku, np. moe mie uwagi dotyczce treci statutu lub znale jakie bdy we wniosku. Nastpnie odsya wniosek do KRS, ktry rozpoczyna badanie zoonego wniosku. Dlatego zdarza si, e noworejestrujce si stowarzyszenia otrzymuj zwrot wniosku z KRS z doczonym do niego pismem z uwagami starosty. KRS, o ile uzna, e s one suszne, wzywa rejestrujc si organizacj do wprowadzenia poprawek, pod rygorem zwrotu wniosku. Oznacza to, e jeli organizacja nie wprowadzi poprawek i nie zoy ich do KRS, to nie zostanie zarejestrowana. Sd moe rwnie wezwa jedynie do ustosunkowania si do uwag przedstawionych przez organ nadzoru (co oznacza, e jeli zdaniem organizacji proponowane poprawki do statutu, czy inne uwagi do wniosku, s niesuszne to nie musi ich wprowadza tylko wwczas trzeba poda w pimie do sdu uzasadnienie dlaczego). W przypadku powstania oddziau stowarzyszenia, zarzd tego oddziau ma obowizek, w cigu 14 dni od powoania, zawiadomi o tym organ nadzoru (starost powiatu lub prezydenta miasta na prawach powiatu). Dodatkowo naley zgosi skad zarzdu, adres siedziby oddziau i dostarczy statut stowarzyszenia. Obowizek ten odnosi si te do oddziaw stowarzyszenia posiadajcych osobowo prawn, chocia w takim wypadku starosta zostaje i tak powiadomiony przez KRS w czasie procedury rejestracyjnej, tak jak w wypadku rejestracji stowarzyszenia.

2. Jakie rodki nadzorcze moe zastosowa sd?

Sd, na wniosek organu kontroli (ministra, starosty), moe (art. 12 14): Orzec w postpowaniu, e dziaalno fundacji jest niezgodna z prawem, celem dla ktrego powstaa lub statutem. Uchyli uchway zarzdu, ktre s w sprzecznoci z celami fundacji, postanowieniami statutu lub innymi przepisami prawa lub wstrzyma ich wykonywanie do czasu rozstrzygnicia sprawy. Wystpi o zmian zarzdu lub wyznaczy termin do usunicia uchybie w jego dziaalnoci, jeli narusza on w istotny sposb przepisy, statut albo jest niezgodna z celem fundacji. Jeli to konieczne moe zawiesi zarzd fundacji, a take wyznaczy zarzdc przymusowego.

3. Nadzr starosty nad fundacjami

Starosta powiatu waciwy ze wzgldu na siedzib fundacji jest zawiadamiany jako organ nadzoru przez sd o rejestracji fundacji. Sd przesya mu statut zarejestrowanej fundacji (art. 9 ust. 2). Starosta posiada uprawnienia podobne do opisywanych ju uprawnie ministra, z tym, e fundacje nie maj obowizku skadania starostom sprawozda ze swojej dziaalnoci. Fundacje korzystajce ze rodkw publicznych i prowadzce dziaalno na obszarze caego kraju, w zakresie dziaalnoci prowadzonej przez nie na obszarze danego powiatu, podlegaj te nadzorowi starosty tego powiatu (art. 15a). PRZYKAD: Nad fundacj z siedzib w Jzefowie ma nadzr starosta otwocki. Poniewa jednak fundacja ta otrzymuje dotacje ze rodkw publicznych i prowadzi te dziaania na terenie Piaseczna to nadzr nad ni w tym zakresie bdzie te mia statosta powiatu piaseczyskiego.

3w*: KONTROLA, NADZR I SPRAWOZDAWCZO

3w*, stan prawny 1.09.2009

V. NADZR NAD STOWARZYSZENIAMI

Pamitajmy, e nadzr starosty nad stowarzyszeniami rozpoczyna si ju w trakcie rejestracji dlatego zdarza si, e starosta zgasza uwagi do wniosku o rejestracj, np. do statutu noworejestrowanego stowarzyszenia. Zgodnie z art. 21 ustawy Prawo o stowarzyszeniach starosta moe te zgosi uwagi do zmian w statucie ju istniejcego stowarzyszenia, ktre dziaa i zgasza do KRS zmiany w statucie.

W przypadku naruszenia tych przepisw moe zastosowa przewidziane prawem rodki nadzorcze. Stowarzyszenia nie maj obowizku same, z wasnej inicjatywy, skada sprawozda ze swojej dziaalnoci do starosty powiatu, a ten nie ma te obowizku okresowego badania jego dziaa. Aczkolwiek takie badania moe by w kadej chwili przeprowadzone, a wiadomo o ewentualnych nieprawidowociach moe pochodzi z dowolnego rda. Starosta nie musi tumaczy si, skd wie, e stowarzyszenie dziaa niezgodnie z prawem. W praktyce starosta podejmuje dziaania kontrolne tylko na wniosek, i to wniosek osoby bezporednio zwizanej ze stowarzyszeniem (np. czonka zarzdu, komisji rewizyjnej, walnego zebrania). Oczywicie nie mona wykluczy, e starosta rozpocznie dziaania na podstawie doniesienia osoby spoza stowarzyszenia. Czego moe da starosta w ramach wyjanie od stowarzyszenia? W ramach kontroli organ nadzorujcy moe da (art. 25): od zarzdu stowarzyszenia dostarczenia mu, w wyznaczonym terminie, odpisw uchwa walnego zgromadzenia czonkw (lub zebrania delegatw); od wszystkich wadz stowarzyszenia (zarzdu, walnego zgromadzenia/zebrania delegatw oraz organu kontroli wewntrznej) udzielenia niezbdnych wyjanie. Co naley rozumie przez wyjanienia i jaki jest ich zakres, tego ustawa nie precyzuje. Wydaje si, e wyjanienia to odpowied na pismo organu nadzoru. W pimie tym starosta powinien wskaza, jaka cz dziaalnoci stowarzyszenia budzi wtpliwoci, co do jej zgodnoci z prawem. Aby udzieli penych wyjanie, organizacja powinna wiedzie, w jakiej konkretnej sprawy pojawiy si wtpliwoci. Wyjanienia te powinny by niezbdne, to znaczy powinny zawiera tylko te informacje, ktre s konieczne, aby ustali zgodno dziaa stowarzyszenia z prawem i postanowieniami statutu.

2. Na czym polega nadzr starosty nad stowarzyszeniami zarejestrowanymi w KRS?

Dziaalno stowarzyszenia jest nadzorowana przez organy samorzdu terytorialnego albo organy administracji rzdowej waciwe ze wzgldu na siedzib stowarzyszenia czyli starost powiatu (lub prezydenta miasta na prawach powiatu) lub wojewod w przypadku stowarzysze samorzdu terytorialnego. Dziaalno oddziaw (terenowych jednostek organizacyjnych) stowarzyszenia nadzoruje starosta waciwy ze wzgldu na siedzib tego oddziau. Starosta (lub prezydent miasta na prawach powiatu) moe przeprowadzi kontrol dziaalnoci stowarzyszenia. Podczas kontroli sprawdza zgodno dziaania stowarzyszenia z obowizujcymi przepisami i tymi postanowieniami statutu, ktre s wymienione w art. 10 ustawy Prawo o stowarzyszeniach. Organ nadzoru moe wic dokona kontroli dziaalnoci stowarzyszenia pod ktem jej zgodnoci z prawem lub zapisami statutu dotyczcymi: nazwy stowarzyszenia; terenu dziaania i siedziby; celw i sposobw ich realizacji; sposobw nabywania i utraty czonkostwa, przyczyn jego utraty, a take praw i obowizkw czonkw; wadz stowarzyszenia, trybu ich wyboru, uzupeniania skadu i ich kompetencji; sposobu reprezentowania stowarzyszenia, zacigania zobowiza nansowych oraz wanoci uchwa; sposobu uzyskiwania majtku i ustanawiania skadek czonkowskich; zasad dokonywania zmian statutu; sposobu rozwizania stowarzyszenia; kwestii zwizanych z oddziaami.

Zakres wyjanie, jakie zobowizane s udzieli wadze stowarzyszenia nie zosta bliej sprecyzowany. Naley przyj, i danie wyjanie musi dotyczy kwestii, ktre podlegaj kontroli starosty, a wic zgodnoci dziaalnoci stowarzyszenia ze statutem i przepisami prawa.

10

11

3w*: KONTROLA, NADZR I SPRAWOZDAWCZO

3w*, stan prawny 1.09.2009

V. NADZR NAD STOWARZYSZENIAMI

Co trzeba umieszcza w pismach skierowanych do starosty? Najlepiej podawa te dane, ktrych da starosta. Jeeli jednak wydaje si nam, e starosta da zbyt wielu informacji, lub nie wskazuje dokadnie o co mu chodzi, naley zwrci si z zapytaniem, w jakim celu potrzebne s te informacje i jaka jest podstawa prawna tego dania. Pamitajmy, e organy pastwowe mog dziaa wycznie w oparciu o wyrany przepis ustawy lub rozporzdzenia wydanego na jej podstawie. Jeeli urzd nie poda nam podstawy prawnej (albo podany przepis sprawy nie dotyczy), pozostaj dwie drogi do wyboru. Jeeli zaley nam na dobrych stosunkach ze starost, a sporzdzenie danego wyjanienia nie pochonie zbyt wiele czasu i nie dotyczy informacji, ktre z jakich powodw musimy zachowa w tajemnicy mona przesa dane dane. Jeeli uwaamy jednak, e starosta bezprawnie wtrca si w sprawy stowarzyszenia uprzejmie odmwi. Stanowczo odradzamy umieszczanie w pismach informacji niepenych lub niejasnych. Ustawa nie przewiduje bowiem, aby starosta musia koniecznie uzyska dane informacje przed zwrceniem si do sdu moe to zrobi od razu. Co moe zrobi starosta, aby wymusi zastosowanie si do swoich da? Na wniosek starosty, w przypadku nie zastosowania si do jego wczeniej wymienionych oczekiwa, sd moe naoy na stowarzyszenie grzywn, w wysokoci nie wyszej jednorazowo ni 5000 z. Grzywna ta moe by ponawiana do czasu dostarczenia przez zarzd lub inne wadze danych uchwa lub wyjanie. Sd moe ukara grzywn stowarzyszenie, a nie czonkw wadz stowarzyszenia. Ale nawet jeli grzywna zostanie wyznaczona ukarane stowarzyszenie moe zosta od niej zwolnione, jeeli niezwocznie zastosuje si do wymaga organu nadzoru. Okrelenie niezwocznie tumaczy si zazwyczaj jako bez zbdnej zwoki. Stowarzyszenie ma zatem troch czasu na podjcie decyzji, czy zastosowa si do da starosty, czy odwoa si do sdu wyszej instancji, czy wreszcie odmawiajc udzielania informacji wymaganych przez ustaw, zdecydowa si na zapacenie grzywny. Pamita trzeba jednak o tym, e grzywna moe by stosowana wielokrotnie. Nadesane przez organizacj dokumenty s badane przez pracownikw organu nadzoru. Jeeli na ich podstawie zostanie stwierdzone, e dziaalno stowarzyszenia jest niezgodna z prawem lub narusza postanowienia statutu w sprawach, o ktrych mowa w art. 10 ustawy Prawo o stowarzyszeniach, mog by zastosowane nastpujce sankcje (stosownie do rodzaju i stopnia stwierdzonych nieprawidowoci): wezwanie do usunicia stwierdzonych nieprawidowoci w okrelonym terminie; udzielenie ostrzeenia wadzom stowarzyszenia; wystpienie do sdu o zastosowanie jednego ze rodkw okrelonych w art. 29 ustawy Prawo o stowarzyszeniach (o czym dalej).

3. Jakie rodki nadzorcze moe zastosowa sd?

Zanim sd zastosuje rodki nadzorcze bada dziaalno stowarzyszenia po zoeniu wniosku przez starost. Sd, po zbadaniu sprawy, zgodnie z art. 29 ustawy Prawo o stowarzyszeniach, moe: 1. Udzieli upomnienia wadzom. 2. Uchyli niezgodn z prawem lub statutem uchwa stowarzyszenia. 3. Rozwiza stowarzyszenie, jeeli: dziaalno stowarzyszenia wykazuje race naruszanie prawa lub statutu i nie ma warunkw do przywrcenia dziaalnoci zgodnej z prawem lub statutem; liczba czonkw ulega zmniejszeniu poniej 15; stowarzyszenie nie posiada wadz i nie ma warunkw do ich wyonienia w cigu nie duej ni jednego roku. Podczas przeprowadzania procedury rozwizania stowarzyszenia sd moe tymczasowo zawiesi zarzd i wyznaczy przedstawiciela do prowadzenia spraw biecych lub zobowiza wadze stowarzyszenia do usunicia nieprawidowoci w okrelonym terminie i na ten czas zwiesi postpowanie. Jeeli stowarzyszenie nie posiada zarzdu zdolnego do czynnoci prawnych (art. 30 ust. 1), sd wyznacza kuratora.

4. Nadzr starosty nad stowarzyszeniami zwykymi

Nadzr nad stowarzyszeniami zwykymi (nie maj osobowoci prawnej, nie s rejestrowane w KRS tylko zgasza si je do starosty) ma starosta powiatu waciwego ze wzgldu na siedzib stowarzyszenia. Zaoyciele stowarzyszenia zwykego maj obowizek poinformowa w formie pisemnej organ nadzoru o powoaniu stowarzyszenia, jednoczenie podajc nazw, cel, rodki dziaania, siedzib oraz swojego przedstawiciela. Starosta w cigu 30 moe zakaza rozpoczcia dziaalnoci przez stowarzyszenie zwyke, jeli tego nie zrobi, organizacja mone rozpocz dziaalno. Kompetencje starosty, jako organu nadzoru dla stowarzyszenia zwykego, s prawie takie same jak dla stowarzyszenia zarejestrowanego. W odniesieniu do stowarzyszenia zwykego nie stosuje si zapisw o moliwoci powoania kuratora, ktrego sd ustanawia w przypadku, gdy zarzd nie jest zdolny do dziaa prawnych oraz moliwoci rozwizania stowarzyszenia w sytuacji, gdy nie ma zarzdu i warunkw do wyonienia go w okresie jednego roku przede wszystkim dlatego, e stowarzyszenie zwyke nie ma zarzdu.

12

13

3w*: KONTROLA, NADZR I SPRAWOZDAWCZO

3w*, stan prawny 1.09.2009

Tak wic wobec stowarzyszenia zwykego starosta, w ramach nadzoru, moe: zada od wadz stowarzyszenia (lub wadz odpowiadajcych zarzdowi) przedstawienia w okrelonym czasie odpisw uchwa; zada udzielenia niezbdnych wyjanie od wszystkich wadz stowarzyszenia, w razie niezastosowania si do ww. da sd, na wniosek starosty, moe naoy grzywn w wysokoci do 5000 z (grzywna moe by ponowiona, jeeli wadze nie zastosuj si do da starosty); w razie stwierdzenia, e dziaalno stowarzyszenia jest niezgodna z prawem bd regulaminem starosta moe wystpi o ich usunicie w okrelonym terminie, udzieli ostrzeenia wadzom lub wystpi do sdu do zastosowanie okrelonych rodkw. Sd moe: udzieli upomnienia; uchyli niezgodn z prawem lub statutem uchwa; rozwiza stowarzyszenie, jeeli jego dziaalno wykazuje race lub uporczywe naruszanie prawa bd statutu i nie ma warunkw do ich przywrcenia; sd moe tymczasowo zawiesi wadze organizacji i wyznaczy przedstawiciela; moe zobowiza wadze do usunicia nieprawidowoci w okrelonym czasie; moe te rozwiza stowarzyszenie jeeli liczba czonkw ulega zmniejszeniu poniej liczby czonkw wymaganych do jego zaoenia (czyli poniej 3 osb).

VI. NADZR NAD ORGANIZACJAMI POYTKU PUBLICZNEGO

Nad dziaalnoci organizacji majcych status organizacji poytku publicznego (OPP), w zakresie korzystania z uprawnie wynikajcych z ustawy o dziaalnoci poytku publicznego, nadzr sprawuje minister waciwy ds. zabezpieczenia spoecznego (obecnie Minister Pracy i Polityki Spoecznej). W odniesieniu do OPP dziaajcych w zakresie ratownictwa i ochrony ludnoci nadzr nad nimi ma minister waciwy ds. wewntrznych (obecnie Minister Spraw Wewntrznych i Administracji).

Nadzr MPiPS (lub MSWiA) nad organizacjami poytku publicznego nie zastpuje istniejcego nadzoru i kontroli wykonywanych nad organizacjami przez inne uprawnione podmioty, m.in. ministra waciwego ze wzgldu na charakter dziaalnoci w przypadku fundacji oraz starosty w przypadku stowarzysze oraz fundacji.

Kontrol OPP moe zarzdzi MPiPS z wasnej inicjatywy lub na wniosek administracji publicznej (np. starosty). Minister moe zleci przeprowadzenie wszcztej kontroli waciwemu, ze wzgldu na pooenie siedziby organizacji, marszakowi wojewdztwa. Minister moe te wystpi z wnioskiem o skontrolowanie okrelonej organizacji do innych rzdowych i samorzdowych instytucji kontrolnych (np. regionalnych izb obrachunkowych). Osoby, ktre przeprowadziy kontrol sporzdzaj protok pokontrolny podpisywany przez kontrolerw oraz osob/-y skadajce owiadczenia woli w imieniu organizacji (zazwyczaj s to czonkowie zarzdu). Jeeli przeprowadzona kontrola wykazaa nieprawidowoci, to protok powinien zawiera informacj o naruszeniach oraz o terminie, w cigu ktrego powinny by usunite (min. 30 dni). Jeeli OPP nie usunie uchybie stwierdzonych w protokole pokontrolnym, MPiPS moe zwrci si do KRS o wykrelenie z rejestru informacji o statusie organizacji poytku publicznego. Wicej o obowizkach sprawozdawczych OPP w kolejnym rozdziale. Warto te pamita, e trwaj obecnie (jesie 2009 r.) prace nad nowelizacj ustawy o dziaalnoci poytku publicznego, zgodnie z ktrymi planuje si, np. zaostrzenie przepisw w zakresie nadzoru i obowizku skadania sprawozda przez OPP. Ostateczny ksztat tych przepisw nie by jednak jeszcze znany w momencie oddawania materiaw do druku.

14

15

3w*: KONTROLA, NADZR I SPRAWOZDAWCZO

3w*, stan prawny 1.09.2009

VII. SKADANIE SPRAWOZDA

VII. SKADANIE SPRAWOZDA

Zwyczajowo sprawozdania dzielimy na dwa rodzaje: merytoryczne i nansowe.

1. Co to jest sprawozdanie merytoryczne i jak si je sporzdza?

Sprawozdanie merytoryczne to informacje o dziaalnoci statutowej stowarzyszenia lub fundacji. Ma ono na celu m.in. pokaza, jakie dziaania podja organizacja w okrelonym czasie, suy te moe ich ocenie, ewaluacji. Coroczny obowizek sprawozdawczy z dziaalnoci merytorycznej maj tylko fundacje po sporzdzeniu sprawozdania wysyaj je do waciwego ministra, wskazanego w statucie fundacji. Stowarzyszenia nie maj takiego obowizku, wyranie wynikajcego z przepisw. W praktyce jednak wikszo stowarzysze sporzdza sprawozdania merytoryczne, aby podnosi swoj wiarygodno w oczach swoich darczycw, czy na potrzeby wnioskw o dotacje (do ktrych zwykle musimy doczy takie sprawozdanie). Trzeba te pamita, e kada organizacja, ktra ma status organizacji poytku publicznego (niezalenie od tego, czy jest fundacj czy stowarzyszeniem), musi sporzdza co roku sprawozdanie merytoryczne i przesa je do MPiPS (wicej w dalszej czci tego rozdziau).

Nie ma jednego obowizujcego wszystkie organizacje wzoru sprawozdania merytorycznego. Fundacja przygotowuje sprawozdanie w oparciu o zapisy rozporzdzenia Ministra Sprawiedliwoci w sprawie ramowego zakresu sprawozdania z dziaalnoci fundacji. Wedug tych wytycznych sprawozdanie merytoryczne przygotowuj te organizacje majce status OPP Mog te z nich skorzysta stowarzyszenia. .

Jakie informacje musi zawiera sprawozdanie merytoryczne (zgodnie z rozporzdzeniem Ministra Sprawiedliwoci w sprawie ramowego zakresu sprawozdania z dziaalnoci fundacji): 1. nazw fundacji, jej siedzib i adres, dat wpisu w KKRS i numer KRS wraz z numerem REGON, dane dotyczce czonkw zarzdu fundacji (imi i nazwisko wedug aktualnego wpisu w rejestrze sdowym i adres zamieszkania) oraz okrelenie celw statutowych fundacji; 2. zasady, formy i zakres dziaalnoci statutowej z podaniem realizacji celw statutowych, a take opis gwnych zdarze prawnych w jej dziaalnoci o skutkach nansowych; 3. informacj o prowadzonej dziaalnoci gospodarczej wedug wpisu do rejestru przedsibiorcw KRS; 4. odpisy uchwa zarzdu fundacji; 5. informacj o wysokoci uzyskanych przychodw, z wyodrbnieniem ich rde (np. spadek, zapis, darowizna, rodki pochodzce ze rde publicznych, w tym z budetu pastwa i budetu gminy), odpatnych wiadcze realizowanych przez fundacj w ramach celw statutowych z uwzgldnieniem kosztw tych wiadcze; jeeli prowadzono dziaalno gospodarcz, wynik finansowy tej dziaalnoci oraz procentowy stosunek przychodu osignitego z dziaalnoci gospodarczej do przychodu osignitego z pozostaych rde; 6. informacj o poniesionych kosztach na: a) realizacj celw statutowych; b) administracj (czynsze, opaty telefoniczne, pocztowe itp.); c) dziaalno gospodarcz; d) pozostae koszty; 7. dane o: a) liczbie osb zatrudnionych w fundacji z podziaem wedug zajmowanych stanowisk i z wyodrbnieniem osb zatrudnionych wycznie w dziaalnoci gospodarczej; b) cznej kwocie wynagrodze wypaconych przez fundacje z podziaem na wynagrodzenia, nagrody, premie i inne wiadczenia, z wyodrbnieniem caoci tych wynagrodze osb zatrudnionych wycznie w dziaalnoci gospodarczej; c) wysokoci rocznego lub przecitnego miesicznego wynagrodzenia wypaconego cznie czonkom zarzdu i innych organw fundacji oraz osobom kierujcym wycznie dziaalnoci gospodarcz z podziaem na wynagrodzenia, nagrody, premie i inne wiadczenia; d) wydatkach na wynagrodzenia z umw zlecenia; e) udzielonych przez fundacje poyczkach, z podziaem wedug ich wysokoci, ze wskazaniem poyczkobiorcw i warunkw przyznania poyczek oraz z podaniem podstawy statutowej udzielania takich poyczek; f) kwotach ulokowanych na rachunkach bankowych ze wskazaniem banku; g) wartoci nabytych obligacji oraz wielkoci objtych udziaw lub nabytych akcji w spkach prawa handlowego ze wskazaniem tych spek;

16

17

3w*: KONTROLA, NADZR I SPRAWOZDAWCZO

3w*, stan prawny 1.09.2009

VII. SKADANIE SPRAWOZDA

h) nabytych nieruchomociach, ich przeznaczeniu oraz wysokoci kwot wydatkowanych na to nabycie; i) nabytych pozostaych rodkach trwaych; j) wartoci aktyww i zobowiza fundacji ujtych we waciwych sprawozdaniach nansowych sporzdzanych dla celw statystycznych; 8. dane o dziaalnoci zleconej fundacji przez podmioty pastwowe i samorzdowe (usugi, pastwowe zadania zlecone i zamwienia publiczne) oraz o wyniku nansowym tej dziaalnoci; 9. informacj o rozliczeniach fundacji z tytuu cicych zobowiza podatkowych, a take informacj w sprawie skadanych deklaracji podatkowych.

3. Komu i kiedy wysyaj swoje sprawozdania stowarzyszenia?

Sprawozdanie merytoryczne Jak wspomniano ju stowarzyszenia nie maj obowizku sporzdzenia sprawozdania merytorycznego i przesania go np. do organu nadzoru w konkretnym terminie. Jeli stowarzyszenie ma status OPP to sporzdza i upublicznia swoje sprawozdanie merytoryczne, a take przesya je do MPiPS do dnia 31 marca. Sprawozdanie nansowe Termin sporzdzenia sprawozdania: do koca 3 miesica nowego roku obrotowego, czyli dla wikszoci stowarzysze bdzie to 31 marca. Termin przyjcia sprawozdania przez waciwe wadze stowarzyszenia: do koca 6 miesica nowego roku obrotowego, czyli dla wikszoci stowarzysze bdzie to najpniej do 30 czerwca. Termin przekazania do urzdu skarbowego: w cigu 10 od daty zatwierdzenia, czyli zazwyczaj bdzie to najpniej do 10 lipca. Termin zoenia do KRS (stowarzyszenia prowadzce dziaalno gospodarcz): w cigu 15 dni od daty jego zatwierdzenia, czyli zazwyczaj bdzie to najpniej do 15 lipca. Sprawozdanie nansowe stowarzyszenia musi by podpisane przez cay zarzd stowarzyszenia, a take przyjte za pomoc uchway przez waciwy organ do tego upowaniony (np. zarzd, walne zebranie czonkw).

2. Co to jest sprawozdanie nansowe i jak si je sporzdza?

Sprawozdanie nansowe opisuje stan nansowy organizacji i jej gospodark nansami w danym roku. Okresem, za ktry skadamy sprawozdanie jest rok obrotowy. Najczciej jest on taki sam jak rok kalendarzowy, czyli od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku.

Obowizek corocznego sporzdzania sprawozdania nansowego maj zarwno fundacje jak i stowarzyszenia. Zgodnie z ustaw o rachunkowoci sporzdzenie takiego sprawozdania obowizuje wszystkie organizacje, bez wzgldu na ich wielko czy wysoko przychodw.

Sprawozdanie nansowe skada si z: bilansu; rachunku zysku i strat (w przypadku organizacji nieprowadzcych dziaalnoci gospodarczej zwany rachunkiem wynikw) oraz informacji dodatkowej. Podstawowe wzory tych dokumentw zawiera ustawa o rachunkowoci. Organizacje nieprowadzce dziaalnoci gospodarczej mog zastosowa formularze uproszczone (ich wzory zawiera Rozporzdzenie Ministra Finansw w sprawie szczeglnych zasad rachunkowoci dla niektrych jednostek niebdcych spkami handlowymi i nieprowadzcych dziaalnoci gospodarczej). Wicej o sprawozdaniu nansowym (zawarto, opaty za jego ogoszenie) w serwisie poradnik.ngo.pl (dzia Prowadz stowarzyszenie/fundacj zakadka Sprawozdawczo).

4. Komu i kiedy wysyaj swoje sprawozdania fundacje?

Sprawozdanie merytoryczne Fundacje maj coroczny obowizek sprawozdawczy musz zoy sprawozdanie z dziaalnoci do swojego organu kontroli i nadzoru, czyli ministra wskazanego w statucie fundacji. Przepisy nie okrelaj terminu przesania tego sprawozdania do ministra, mona wic przyj, e do koca roku kalendarzowego (np. sprawozdanie za 2008 r. musi fundacja zoy do koca 2009 r.), cho ministerstwa czsto daj sprawozda w terminie do 31 marca danego roku. Jeli fundacja ma status OPP to sporzdza i upublicznia swoje sprawozdanie merytoryczne, a take przesya je do MPiPS do dnia 31 marca.

18

19

3w*: KONTROLA, NADZR I SPRAWOZDAWCZO

3w*, stan prawny 1.09.2009

VII. SKADANIE SPRAWOZDA

Sprawozdanie nansowe Termin sporzdzenia sprawozdania: do koca 3 miesica nowego roku obrotowego, czyli dla wikszoci fundacji bdzie to 31 marca. Termin przyjcia sprawozdania przez waciwe wadze fundacji: do koca 6 miesica nowego roku obrotowego, czyli dla wikszoci fundacji bdzie to najpniej do 30 czerwca. Termin przekazania do urzdu skarbowego: w cigu 10 od daty zatwierdzenia, czyli zazwyczaj bdzie to najpniej do 10 lipca. Termin zoenia do KRS (fundacje prowadzce dziaalno gospodarcz): w cigu 15 dni od daty jego zatwierdzenia, czyli zazwyczaj bdzie to najpniej do 15 lipca. Sprawozdanie nansowe fundacji musi by podpisane przez cay zarzd fundacji, a take przyjte za pomoc uchway przez waciwy organ do tego upowaniony (np. zarzd, rad).

Wszystkie OPP maj obowizek opublikowa swoje sprawozdanie nansowe w bazie sprawozda OPP na stronie internetowej MPiPS. Wiele organizacji publikuje tam take sprawozdania merytoryczne. Sprawozdanie powinno zosta opublikowane w bazie w cigu 15 dni od daty zatwierdzenia go przez waciwy organ OPP. OPP powinny przekaza sprawozdanie merytoryczne i nansowe: do Ministra Pracy i Polityki Spoecznej do dnia 31 marca; sprawozdania naley przesa na adres: MPiPS, Departament Poytku Publicznego, ul. Nowogrodzka 1/3/5, 00-513 Warszawa; do KRS do dnia 15 lipca. Do sprawozda naley doczy uchwa zatwierdzajc przyjcie sprawozdania przez waciwy w organizacji organ (np. zarzd, walne zgromadzenie) oraz wypeniony formularz KRS-Z30 ( jeeli skadane jest tylko sprawozdanie i uchwaa) lub KRS-Z20 i KRS-ZN ( jeli organizacja oprcz sprawozdania zgasza zmiany). Zgoszenie sprawozdania do KRS oznacza ogoszenie tego sprawozdania w Monitorze Sdowym i Gospodarczym (MSiG). Koszt ogoszenia wynosi 250 z. Ktre OPP musz si podda badaniu biegego rewidenta, czyli audytowi? Fakt bycia organizacj poytku publicznego nie zwalnia organizacji z obowizku badania (czyli audytu) i ogaszania sprawozda nansowych, ktry narzuca art. 64 pkt 4 ustawy o rachunkowoci. Jednak przepis ten dotyczy jednostek, ktre w poprzednim roku speniay co najmniej dwa z nastpujcych kryteriw: zatrudniay w przeliczeniu na pene etaty co najmniej 50 osb; miay sum aktyww bilansu o wartoci co najmniej 2,5 mln euro; miay przychd netto o wartoci co najmniej 5 mln euro. Ponadto Minister Finansw Rozporzdzeniem z dn. 23 grudnia 2004 r. (Dz. U. Nr 285, poz. 2852), wprowadzi obowizek badania sprawozda nansowych niektrych OPP przez biegego rewidenta (audyt). Obowizek ten dotyczy OPP, ktre nie podlegaj takiemu badaniu zgodnie z przepisami o rachunkowoci, ale speniaj cznie trzy nastpujce kryteria: 1. realizuj zadania publiczne zlecone, jako powierzone do wykonywania lub do wspierania zadania publicznego, oraz 2. otrzymay w roku obrotowym czn kwot dotacji na realizacj tych zada w wysokoci co najmniej 50 tys. z, oraz 3. osigny w roku obrotowym przychody w wysokoci co najmniej 3 mln z.

5. Jakie obowizki sprawozdawcze maj OPP?

Sprawozdanie merytoryczne Organizacja majca status organizacji poytku publicznego (OPP) ma obowizek sporzdzi i ogosi (w sposb umoliwiajcy zapoznanie si z tym sprawozdaniem) roczne merytoryczne sprawozdanie z dziaalnoci. Wymg ten powinno speni, np. umieszczenie sprawozdania w Internecie, wyoenie go w siedzibie organizacji. Sprawozdanie to powinno zawiera informacje zgodne z przepisami dotyczcymi sprawozda skadanych przez fundacje (zostay ju opisane wczeniej). Sprawozdanie nansowe Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Polityki Spoecznej OPP nieprowadzce dziaalnoci gospodarczej nie maj obowizku zgaszania sprawozdania nansowego do Monitora Polskiego B. Obowizek zostanie speniony poprzez zamieszczenie tego sprawozdania na stronie internetowej MPiPS: http://bopp.pozytek. gov.pl, na ktrej znajduje si baza sprawozda nansowych OPP. Natomiast organizacje poytku publicznego prowadzce dziaalno gospodarcz i speniajce warunki art. 64 ust. 1 pkt 4 ustawy o rachunkowoci (warunki te w dalszej czci w informacji o audycie) ogaszaj swoje sprawozdania w Monitorze Polskim B. Za zamieszczenie sprawozdania nansowego w Monitorze paci si 724,89 z za kad stron. OPP, ktre prowadz dziaalno gospodarcz, ale nie speniaj warunkw art. 64 ust. 1 pkt. 4 ustawy o rachunkowoci, postpuj tak jak OPP nieprowadzce dziaalnoci gospodarczej, czyli zamieszczaj sprawozdanie na stronie internetowej MPiPS.

20

21

3w*: KONTROLA, NADZR I SPRAWOZDAWCZO

3w*, stan prawny 1.09.2009

VIII. O KONTROLI WNIOSKW I DOTACJI

VIII. O KONTROLI WNIOSKW I DOTACJI

Czym rni si kontrola starosty/ministra wynikajca z tego, e organizacja realizuje wniosek ze rodkw publicznych, na zlecenie, od tego, e starosta/minister maj nadzr nad ich dziaalnoci? Starosta lub minister, nadzoruje stowarzyszenia/fundacje w sposb oraz w zakresie wynikajcym z podstawowych aktw prawnych regulujcych powstawanie oraz dziaanie stowarzysze/fundacji, takich jak ustawa Prawo o stowarzyszeniach i ustawa o fundacjach. Nadzr obejmuje dziaalno organizacji pod wzgldem legalnoci (zgodnoci z prawem i statutem). Nie powinien dotyczy celowoci, bd rzetelnoci czy gospodarnoci wykonywanych dziaa. Jeeli jednak stowarzyszenie, fundacja realizuje jakie zadania zlecone przez organ administracji samorzdowej lub rzdowej zakres kontroli moe by szerszy. Jeeli organizacja realizuje zlecone zadania publiczne i otrzymaa dotacj, to podlega te ustawie o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie. Organizacja decydujc si na realizacj zadania podpisuje z organem przekazujcym dotacj umow, w ktrej okrelone s zasady realizacji zadania oraz sprawozdawczoci.

Przed kim i kiedy organizacja rozlicza si z otrzymanego od administracji donansowania? W wypadku dotacji przyznanych w trybie okrelonym w ustawie o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie (ewentualnie w oparciu o analogiczne przepisy ustawy o pomocy spoecznej), organ administracji zlecajcy realizacj zadania obowizany jest kontrolowa stan realizacji zadania, efektywno, rzetelno i jako wykonania zadania, prawidowo wykorzystania rodkw publicznych oraz sposb prowadzenia dokumentacji, zwizanej z realizacj i rozliczeniem zadania. Z realizacji zadania i wydatkowania przyznanych rodkw naley rozliczy si przed urzdem, ktry przyzna dotacj i z ktrym organizacja podpisaa umow. Umowa ramowa wprowadzona na mocy rozporzdzenia MPiPS zawiera stosowne postanowienia dotyczce kontroli zlecajcego nad realizacj zadania oraz skadania przez organizacj sprawozda z realizacji zleconego zadania. Organizacja, ktra otrzymaa dotacj jest zobowizana zoy sprawozdanie z realizacji zadania. W zasadzie okresem sprawozdawczym jest rok budetowy. Sprawozdanie naley zoy w terminie 30 dni po upywie roku budetowego. Jednake, jeeli umowa na realizacj zadania zostaa zawarta na czas krtszy lub duszy ni rok budetowy sprawozdanie z wykonania zadania naley zoy w terminie 30 dni po upywie terminu na jaki umowa zostaa zawarta. Ponadto umowa ramowa okrelona rozporzdzeniem MPiPS przewiduje moliwo dania przez zlecajcy zadanie organ administracji czciowych sprawozda z wykonania zadania. W takim wypadku umowa wskazuje za jaki okres i w jakim terminie sprawozdania powinny zosta zoone. Jeeli zlecenie realizacji zadania publicznego nie nastpio w trybie ustawy o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie termin oraz sposb rozliczenia udzielonej dotacji reguluje umowa zawarta pomidzy organizacj a zlecajcym.

Urzd zlecajcy organizacji zadanie obowizany jest kontrolowa stan jego realizacji, efektywno, rzetelno i jako wykonania, prawidowo wykorzystania rodkw publicznych oraz sposb prowadzenia dokumentacji zwizanej z realizacj i rozliczeniem zadania.

Organizacja ma obowizek sporzdzi sprawozdanie, z przeprowadzonych w ramach umowy dziaa, w cigu 30 dni od daty zakoczenia dziaa, zgodnie z zawart umow. Okresem sprawozdawczym jest rok budetowy. Jeeli umowa jest zawarta na wicej ni jeden rok, sprawozdawczo moe zosta podzielona na czciow i kocow. Do sporzdzenia sprawozdania suy zacznik nr 3 Rozporzdzenia MPiPS z dn. 27 grudnia 2005 r. w sprawie wzoru oferty realizacji zadania publicznego, ramowego wzoru umowy o wykonanie zadania publicznego i wzoru sprawozdania z wykonywania tego zdania (Dz. U. Nr 264, poz. 2207) .

IX. ZAKOCZENIE
Prowadzenie niekomercyjnej dziaalnoci, w formie stowarzyszenia lub fundacji, nie oznacza, e mona j prowadzi w sposb niedbay lub niezgodny z prawem. Jeeli zaoylimy fundacj lub stowarzyszenie w nieuczciwych celach, moemy by pewni, e starosta, minister, sdy, NIK, a nawet prokurator bd nam patrze na rce. Na organy nadzorcze i kontrolne jest tylko jeden sposb: znajomo przepisw, dziaanie w zgodnie z prawem i oglnymi zasadami uczciwoci.

22

23

3w*: KONTROLA, NADZR I SPRAWOZDAWCZO

3w*, stan prawny 1.09.2009

NOTATKI

24