Piotr Siuda

Fanfiction przejaw medialnych fandomw

Wprowadzenie
Sowo fan jest skrtem sowa fanatyk, ktre pochodzi od aciskiego sowa fanaticus. Fanaticus to termin religijny znaczcy dosownie sucego w wityni, wielbiciela. Z czasem sowo fanatyk zaczo by uywane w odniesieniu do przesadnego i irracjonalnego entuzjasty, a nie tylko w stosunku do wyznawcy religijnego. Skrt fan natomiast zosta po raz pierwszy uyty w dziennikarstwie sportowym jako prba opisu zagorzaych kibicw sportowych. Dzisiaj to chyba wanie tum kibicw sportowych, czy te rozwrzeszczanych dziewczt na koncertach The Beatles czy Backstreet Boys s najbardziej powszechnymi wyobraeniami fanw.1 Ja jednak w swojej pracy przedstawiam zachowania charakterystyczne dla fanw zjawisk kultury audiowizualnej, medialnej. Co ciekawe zachowania owe s dosy powszechne i rnorodne. W pracy skupiam si na zachowaniach najbardziej radykalnych fanw interesujcych si pewnymi filmami, serialami czy ksikami do tego stopnia, e pragn je rwnie w pewnym sensie tworzy. Tak powstaje fanfiction - czyli twrczo fanw w oparciu o ju gotowe produkty kultury popularnej. Twrcy fanfiction to czonkowie pewnej wsplnoty fanw czyli medialnych fandomw. Podobnie jak fanfiction, medialny fandom jest zjawiskiem, ktre w Stanach Zjednoczonych oraz na zachodzie Europy zostao ju dawno zdefiniowane, jest od dawna ju przedmiotem docieka naukowych. W Polsce tymczasem, kady tak naprawd ma jakie podstawowe (mniej lub bardziej prawdziwe) pojcie o tym, kim s fani, lecz wci nie ma systematycznej, naukowej analizy tego zjawiska. Jedn z przyczyn tego wydaje si by niewtpliwie o wiele mniejszy w naszym kraju zasig zjawiska fandomw oraz o wiele
1

K. Nikunen, Dangerous Emotions? Finnish Television Fans and Sensibilities of Fandom, www.uta.fi/laitokset/tiedotus/tutkimus/arviointi04.pdf, s. 171 -172.

mniejsza liczba fanw-twrcw. Zjawisko jednak, mimo i w o wiele mniejszej skali to jednak wystpuje. W swojej pracy, rozpatrujc zjawisko fanfiction jako przejaw medialnych fandomw, staram si chocia czciowo odpowiedzie na pytania: Czym jest fanfiction? Kto je tworzy? Jaka jest motywacja twrcw i wreszcie czemu one tak naprawd su?

Co to jest fanfiction?
Aby odpowiedzie na powysze pytanie, naley dokona analizy nie tylko samego zjawiska fanfiction, ale rwnie jego szerszego kontekstu, w ktrym jest ono osadzone, czyli medialnych fandomw. Zaznaczy trzeba, e pojcie fandomw medialnych odnosi si do grupy fanw zjawisk kultury audiowizualnej, medialnej. Chodzi tu wic o mionikw gatunkw i produktw z zakresu kina, telewizji, ksiek itd. Wedug Encyklopedii Internetowej Wikipedia, fandom to okrelenie spoecznoci fanw, zwykle uywane w odniesieniu do fanw fantastyki, jako e to oni pierwsi uyli tego terminu. Uywany jest take m.in. przez fanw mangi i anime oraz RPG. Jako fandom okrela si zwykle ludzi aktywnie uczestniczcych w klubach fanowskich, konwentach fantastyki oraz w internetowych dyskusjach.2 Termin ten, mimo i powszechnie uywany do okrelenia fanw fantastyki, mona rwnie zastosowa wobec fanw innych gatunkw i produktw. Spotka moemy fanw filmowych (np. fanw filmu Shrek), seriali telewizyjnych (Przyjaciele, Ally McBeal), ksiek (Harry Potter, Stephena Kinga), komiksw i innych zjawisk z dziedziny kultury popularnej. To co odrnia czonkw fandomu od reszty zwykych odbiorcw treci kultury popularnej, to niezwyke zaangaowanie i zainteresowanie kadym niemal aspektem i detalem czego co uwielbiaj. Amerykascy badacze nie s zgodni w kwestii pocztkw zjawiska fandomw. Niektrzy sytuuj go ju nawet w 1813 roku, kiedy Jane Austin napisaa ksik Pride and Prejudice Duma i Uprzedzenie. Do dzisiaj ksika ta doczekaa si najwikszej iloci nieoficjalnych kontynuacji. Inni twierdz, e fandomy zapocztkowa ruch fanw fantastyki naukowej funkcjonujcy w pierwszej poowie XX wieku w USA, a za dat pocztkow tego zjawiska uznaj zorganizowany 4 lipca 1939 roku World Science Fiction Convention czyli wiatowy Konwent Science Fiction.3 Badacze wydaj si by zgodni co do tego, e zjawisko
2

Internetowa Encyklopedia Wikipedia, http://pl.wikipedia.org/wiki/Fandom. M. J. Herzig, The Internet World of Fan Fiction, http://etd.vcu.edu/theses/available/etd-05092005-125907/, s. 2.
3

fandomw rozwino si poprzez rodowiska fanw fantastyki oraz seriali telewizyjnych. Dzisiaj najbardziej rozwinitymi, obejmujcymi swoim zasigiem najwikszy obszar globu s fandomy Gwiezdnych Wojen i Star Treka - czyli dwch filmw fantastycznych. Jeli chodzi o Gwiezdne Wojny, to sam twrca nie spodziewa si, e jego filmy osign tak wielk popularno. Waciwie dzisiaj ciko ju mwi o tym, e Star Wars to tylko film. Powstanie fandomu Gwiezdnych Wojen sprowokowao ch zaspokojenia apetytw fanw i produkcj caej masy ksiek, komiksw, gier. Podobnie rzecz ma si z innymi produkcjami. Mimo e sam serial telewizyjny Star Trek, wywietlany w amerykaskiej telewizji w latach szedziesitych, liczy zaledwie siedemdziesit sze odcinkw, to jednak ogromna jego popularno wrd fanw spowodowaa, e do tej pory nakrcono dziesi filmw fabularnych oraz cztery kolejne seriale jak rwnie powstao mnstwo ksiek i gier komputerowych. Ostatnio coraz wiksz popularnoci cieszy si Harry Potter, ktrego wielbiciele stanowi ju cakiem pokanych rozmiarw fandom. Trzeba podkreli, e jedne fandomy mog zwiera si w innych. Kto, kto jest czonkiem fandomu Gwiezdnych Wojen, moe by jednoczenie czonkiem fandomu fantastyki jako caoci. Bycie fanem jednego gatunku czy jednego produktu nie wyklucza te oczywicie przynalenoci do innych fandomw. Kto, kto pasjonuje si Gwiezdnymi Wojnami, moe by jednoczenie czonkiem klubu mionikw serialu M jak Mio i uczestniczy w internetowych dyskusjach na jego temat. Wielbiciel Harryego Pottera moe rwnoczenie uwielbia twrczo Stephena Kinga. Pojcie fanfiction natomiast obejmuje utwory (zazwyczaj rysunki, komiksy lub opowiadania) tworzone w celach rozrywkowych przez fanw danego zjawiska kultury popularnej. Fanfiction osadzone s w wiecie ich ulubionych utworw - ksiek, filmw, gier itd. Najczciej ogaszane s w Internecie oraz w fanzinach - magazynach i gazetach literackich tworzonych amatorsko przez fanw. Uwaam jednak za cakowicie uzasadnione nazwaniem pojciem fanfiction rwnie innego rodzaju zachowa noszcych znamiona amatorskiej twrczoci. S to m.in.: produkcja rnorodnych tekstw piosenek, wierszy, powieci, filmw wideo itd., przebieranie si za postacie wiata przedstawionego ulubionego utworu, malowanie obrazw, rysunkw na temat tego wiata, tworzenie stron internetowych, uczestnictwo w forach internetowych i grupach dyskusyjnych on-line.

Kim jest twrca fanfiction?

Trudno jest jednoznacznie zdefiniowa fana - twrc fanfiction. Wiesaw Godzic w ksice Rozumie telewizj twierdzi, e fani to osoby bardzo aktywne kulturowo. Fanitwrcy, producenci fanfiction, bynajmniej nie uwaajcy swojej twrczoci za ekscentryczn, cechuj si, wedug przytaczanego przez Godzica Nicolas Abercrombie, picioma cechami: tworz alternatywn spoeczn wsplnot (uczestnicz w danym fandomie), s bardzo aktywni jako producenci alternatywnych tekstw, cechuj si szczeglnym typem odbioru, okrelanym jako emocjonalna blisko, lecz jednoczenie krytyczny dystans, swobodnie uywaj krytycznych i interpretacyjnych narzdzi (fani bynajmniej nie gloryfikuj wybranych przez nich tekstw: interesuj ich zarwno najlepsze jak i najgorsze przykady), fani s bardzo aktywni bardzo czsto organizuj si po to, eby wpywa na producentw.4 Poniewa uczestnictwo w fandomie nie jest procesem sformalizowanym i zinstytucjonalizowanym, zwykle czonek danego fandomu nie wstpuje nigdzie oficjalnie, tylko angauje si na poziomie, jaki uwaa za najbardziej mu odpowiadajcy. Wyrni mona rne stopnie i poziomy zaangaowania, wejcia w dany fandom. To wanie w stopie intensywnoci zaangaowania determinuje zachowania danego fana, determinuje jego aktywno jako twrcy alternatywnych tekstw. Czsto przynaleno do danego fandomu wie si jedynie z wyborem ulubionego medium (np. telewizja, kino, proza), gatunku (np. fantastyka, manga) i wreszcie produktu (np. Harry Potter, Gwiezdne Wojny). Wybr przedmiotu uwielbienia to pierwszy poziom zachowa fanowskich. Mona stwierdzi, e fani, ktrzy tylko wybrali ulubiony produkt i deklaruj zafascynowanie nim, to ci najmniej zaangaowani. Kolejnym poziomem zaangaowania jest uczestnictwo w rnorakiego rodzaju klubach, zarwno istniejcych wirtualnie w wiece Internetu jak i tych istniejcych na ywo. Tworzenie fanfiction, wszelkiego rodzaju amatorska twrczo, wydaje si by najbardziej radykaln z form zaangaowania, wrcz oddawaniem w ten sposb czci przedmiotowi swojego uwielbienia. Fani-twrcy to osoby pragnce aktywnie tworzy to, co wielbi.
4

W. Godzic, Rozumie telewizj, Krakw 2001, s. 184.

Co ciekawe jednak, fani nie tylko wyraaj gbokie uwielbienie, ale rwnie czsto potrafi by krytyczni wobec tego, co jest przedmiotem ich zainteresowania. Niejednokrotnie fanfiction staje si sposobem manifestowania swojej krytyki. Wydaje si, e fani czsto bdc niezadowoleni z tego, co oferuj im producenci, poprzez swoj amatorsk twrczo, chc po prostu chwyci ster w swoje rce. Marksistowski krytyk kultury masowej Henry Jenkins analizowa twrczo fanw przeciwstawiajc j komercyjnym praktykom producentw. W swojej ksice Textual Poachers opisuje wiat fandomw seriali telewizyjnych, pokazujc ludzi, ktrzy tworz fanfiction. Jenkins stosuje model M. De Certeau, ktry ten typ kultury nazywa kusownictwem (poaching). Wedug tego modelu zbiorowo fanw-twrcw dopasowuje odbierany tekst do siebie. Fani tacy to aktywni twrcy alternatywnej kultury, ktrzy tworz j z elementw upolowanych i przetworzonych z oficjalnych przekazw medialnych. Fani interpretuj zatem teksty niezgodnie z ich oficjaln wykadni, rozbijajc teksty na czci i dowolnie wykorzystujc pewne fragmenty tak, by tworzy nowe znaczenia w zalenoci od swoich potrzeb. Zatem, zdaniem Jenkinsa, konsumpcja staje si produkcj zarwno nowych tekstw jak i wrcz nowej kultury przejawiajcej si w fandomach. Fani to twrcy owej nowej alternatywnej kultury.5 Fani to jednak przede wszystkim konsumenci, do ktrych producenci kieruj swoje przekazy. Trzeba jednak przyzna, e fani to konsumenci niezwykle aktywni, ktrzy niejednokrotnie organizuj si po to, eby wpywa na producentw. Tak postpili chociaby fani Star Treka w USA, kiedy ich ulubionemu serialowi grozio zdjcie z anteny jako nierentownemu przedsiwziciu. Stacja telewizyjna zostaa zarzucona mnstwem listw, a w kilku miastach odbyy si nawet wiece protestacyjne. W kocu fani odnieli zamierzony skutek. Pewnego wieczoru po emisji kolejnego odcinka ukazaa si informacja o przedueniu serialu oraz proba o nieprzysyanie listw. Do dzi odbyo si wiele kampanii fanowskich. Dotycz one najczciej chci zaangaowania jakiego aktora, ponownej emisji ulubionego filmu czy serialu.6 Take fanfiction jest specyficzn prb wywarcia wpywu na producentw. Poprzez produkcj opowiada, filmw, muzyki fani chc czsto co osign, zakomunikowa co producentom. Jest to o tyle istotne, e twrczo fanw czsto bywa obserwowana przez producentw. Dla przykadu bardzo czsto zdarzao si, e twrcy Star Treka przyjmowali scenariusze nadesane przez fanw i krcili wedug nich odcinki serialu. Podobnie jak ze scenariuszami odcinkw producenci Star Treka postpuj z opowiadaniami fanw. Najlepsze, wybrane w drodze konkursu s profesjonalnie wydawane. Bodaje
5

A. wikiel, Midzy narracj a serializacj: fenomen Star Trek, [w:] Midzy powtrzeniem a innowacj. Seryjno w kulturze, red. A. Kisielewska, Krakw 2004, s. 266 268. 6 K. Bortel, Medialni barbarzycy, Nowa fantastyka, 2005, nr 9 (276), s. 6 8.

najsynniejszym tego typu zbiorem jest wydawany ju od omiu lat Star Trek: Strange New Worlds. Co ciekawe, publikacja na jego amach niejednokrotnie otwiera autorom opowiada drog do kariery profesjonalnych pisarzy.7 Twrcza aktywno fanw stanowi wic pewien rodzaj bezporedniego marketingu, ktry czsto powoduje zastosowanie nowych strategii rynkowych przez producentw.

Dlaczego kto tworzy fanfiction

Twrcy fanfiction to fani, ktrzy odbieraj wielbione zjawisko popkulturowe w nadmiarze. Nadmiar w oraz niezwykle intensywny kontakt z danym produktem/gatunkiem, znajduje odzwierciedlenie w amatorskiej twrczoci. Dla niektrych fanw jest ona atrakcyjna z wielu powodw. Pozwala na dalsz intensyfikacj kontaktw z przedmiotem uwielbienia, na identyfikacj z nim, na przeywanie przyjemnoci wynikajcej z kontaktw z nim. Przyjemnoci i rozrywka to najwaniejsza kategoria odbiorcza, ktr kieruj si fani. Wybr i deklaracja tego, co dostarcza fanowi zadowolenia, jest podoem przynalenoci do danego fandomu. Przyjemno determinujca intensywno kontaktw z danym gatunkiem czy produktem jest znakomitym wskanikiem stopnia zaawansowania odbioru przekazw kulturowych. Skania ona rwnie fanw do tego, aby przekazy, ktre odbieraj, niejako ponownie produkowa w postaci fanfiction. Wasna amatorska twrczo odpowiada wic na pragnienia twrcw, zaspokaja ich potrzeby samorealizacji. Jest wiele powodw, dla ktrych kto decyduje si co stworzy. Najczciej jest to po prostu ch wzicia sprawy w swoje rce poprzez umieszczenie ulubionych bohaterw w niecodziennych i niespotykanych sytuacjach lub te takiego przeksztacenia postaci, jakie dana osoba uwaa za najlepsze. Jak podkrela W. Godzic taka wanie semiotyczna wolno tworzenia sensw jest podstaw przyjemnoci i satysfakcji.8 Wydaje si zatem, e fani-twrcy to grupa, dla ktrej odbir przekazw kulturowych, stanowi wiksz przyjemno ni w przypadku innych, przecitnych odbiorcw. Pokazuje to generaln cech twrcw fanfiction. To mianowicie, e znaczenia przekazw kulturowych s przez nich negocjowane, interpretowane i jakby ponownie produkowane. Pokazuje, jak silna jest ich identyfikacja z przedmiotem uwielbienia. Silna do
7 8

Tame, s. 6 8. W. Godzic, Ogldanie i inne przyjemnoci kultury popularnej, Krakw 1996, s. 30 44.

tego stopnia, e przekazy stworzone przez kogo innego, s jednoczenie ekspresj ich wiatopogldu, potrzeb, dowiadcze. Konsumpcja fanw przejawia si jako aktywno grupowa. To, e jest to aktywno grupowa, wskazuje na jeszcze jedn motywacj twrcw fanfiction. Skupieni w fandomach posiadaj oni mniej lub bardziej rozwinit wiadomo wasnej odrbnoci jako grupy. Jak dowodzi Agata Jayska w swoim studium fenomenu serialu Star Trek, stanowi on przykad zjawiska poczucia wsplnoty dowiadcze z innymi ogldajcymi.9 Autorka podkrela, e ogldajc serial, fani czuj si czci oglnowiatowej rodziny. Zjawisko to mona uzna jako charakterystyczne dla kultury fanw, ktrzy odbierajc i konsumujc wytwory kultury popularnej, dowiadczaj pewnej wiadomoci my, a take tworz pewne caoci, wsplnoty w sensie realnym. Jest to o tyle przyjemne dla dowiadczajcych tego osb, e zaspokaja ludzk potrzeb przynalenoci do grupy. Mechanizmy identyfikacji z grup wydaj si dziaa szczeglnie w wypadku twrcw fanfiction, poniewa s oni najbardziej zaangaowanymi czonkami fandomw. Poprzez swoj twrczo wzmacniaj niejako swoj do nich przynaleno. Dziki twrczoci mog te lepiej i mocniej manifestowa t przynaleno, a poprzez to wyraa wasn tosamo.

Rodzaje fanfiction
Fanfiction to przede wszystkim proza streszczenia, krtkie historie, opowiadania umieszczone w ulubionym wiecie. Proza spod znaku fanfiction, podobnie jak jej inne manifestacje, obejmuje swoim zasigiem wiele rnego rodzaju gatunkw takich jak dramat, romans, horror i wiele innych. Obok nich jednak istniej specyficzne tylko dla fanfiction kategorie. Wedug Henrego Jenkinsa istnieje dziesi sposobw przerabiania przez fanw odbieranych przez nich tekstw. Te sposoby to: rekontekstualizacja (dodatkowe wyjanienie zdarze wiata przedstawionego ulubionych produktw), poszerzanie ram czasowych cyklw programw (np. umieszczanie bohaterw w niecodziennych sytuacjach),
9

A. Jayska, Odlatujc U.S.S. Enterprise, Star Trek fenomen kulturowego odbioru przekazu audiowizualnego, [w:] Nowe Nawigacje. Wspczesna kultura audiowizualna, red. P. Kletowski i M. Wrona, Krakw 1999, s. 126.

ponowne skupienie uwagi (skupienie si na postaciach drugoplanowych), zrwnanie moralne (bohaterowie li s przedstawiani jako ci dobrzy), zmiana gatunku, poczenie (np. bohaterw rnych filmw), przeniesienie (np. przeniesienie bohaterw w inne realia), personalizacja (czyli np. sytuacja, w ktrej sam autor przedstawia siebie jako uczestniczcego w zmylonym wiecie), intensyfikacja emocjonalna (np. tzw. hurtcomfort stories, w ktrych ulubieni bohaterowie przeywaj kryzys emocjonalny), erotyzacja.10

Doskonaym przykadem erotyzacji s bardzo czste wrd anglojzycznych fanw, fanfiction zwane slash, ktre przedstawiaj heteroseksualnych w oryginalnych produkcjach bohaterw w zwizkach homoseksualnych. Slash niejednokrotnie szokuj samych fanw przez otwarcie erotyczn zawarto. Nazwa pochodzi od umieszczania znaku slash pomidzy imionami dwch bohaterw owych fanfiction. Pierwszym tego typu przykadem byo wydane w 1970 roku w jednym z amerykaskich fanzinw opowiadanie Kirk/Spock, traktujce o dwch bohaterach serialu Star Trek.11 Innymi przykadami bohaterw, ktrzy w twrczoci fanw ukazani zostali jako pozostajcy w zwizkach homoseksualnych s ksiniczka Xena i jej przyjacika Gabrielle (serial Xena), czy muskularny Herkules i jasnowosy Jolaos (serial Herkules). Czsto spotykanym typem przeksztace s poczenia. Krtkie historie i opowiadania zwane crossovers prezentuj wymieszanie fikcyjnych wiatw i postaci. wiat Star Wars przenika moe wiat Planety map, Darth Vader spotka moe Harrego Pottera. Ponadto, obok literatury, fani produkuj filmy video, zarwno animowane jak i fabularne, wydaj fanziny jak rwnie angauj si w tzw. filking, czyli tworzenie piosenek o programach, postaciach i samych fanach. Coraz bardziej zyskuje na znaczeniu rozpowszechnianie fanfiction w Internecie. Ogromne i rnorakie nowe moliwoci, jakie udostpnia fanomtwrcom Internet w dziedzinie amatorskiej twrczoci, warte s szczeglnej uwagi.

Fanfiction twrczo w sieci.

10 11

J. Storey, Studia kulturowe i badania kultury popularnej. Teorie i metody, Krakw 2003, s. 121. M. J. Herzig, jw., s. 12 20.

Pod koniec lat 80-tych i z pocztkiem lat 90-tych rodowiska fanw znaczco zyskay na liczebnoci i popularnoci, co byo skutkiem postpw w technologii komputerowej, a przede wszystkim wprowadzenia World Wide Web. Oblicze Internetu zmienio charakter fandomw do tego stopnia, e dzisiaj ich istnienie bez tego elektronicznego narzdzia wydaje si mao prawdopodobne. Doskonale wida tutaj funkcj Internetu w tworzeniu sieci kontaktw opartych na wsplnych zainteresowaniach, wartociach i celach. Dziki Internetowi fandomy popularyzuj si, rozwijaj, zyskuj nowych czonkw. Niemale kady zainteresowany danym gatunkiem czy produktem moe znale w sieci ogromn liczb miejsc, gdzie moe si z nim zetkn. Internet umoliwia atw komunikacj midzy fanami, jest forum wymiany pogldw. Wraz z rosnc dostpnoci do Internetu i coraz to nowymi moliwociami, ktre on stwarza, czonek fandomu ma wiele nowych szans podania za swoj pasj. Internet znaczco wpyn na rozwj i zmian form fanfiction. O ile do tej pory bya ona rozpowszechniana w amatorsko drukowanych fanzinach, dostpnych raczej wskim gronom osb, to wraz z rozwojem Internetu taka forma twrczoci znaczco si spopularyzowaa oraz staa dostpna dla ogromnej liczby odbiorcw. Internet umoliwia atwiejsze przedstawianie i dzielenie si tradycyjnymi formami fanfiction (opowiadania, rysunki, piosenki, video), ale take umoliwia nowe jego formy (nieoficjalne strony fanowskie, fora, grupy dyskusyjne). Jedn z owych nowych internetowych form s nieoficjalne strony fanw dotyczce danego gatunku czy produktu. Wiele seriali, filmw czy autorw ksiek ma swoje oficjalne strony internetowe. Obok nich istniej jednak cae setki tych nieoficjalnych tworzonych przez fanw. Doskonaym przykadem jednej z nich jest strona www.harrypotter.org.pl. Jest to polska strona, ktra reklamuje si jako najpopularniejsza polska strona o Harrym Potterze. Znale na niej moemy wszelkiego rodzaju informacje o J. K. Rowling, o wiecie przedstawionym jej ksiek, postaciach z tego wiata. Kady zainteresowany moe dowiedzie si o aktualnociach i ciekawostkach zwizanych w jaki sposb z fenomenem, jakim jest Harry Potter (czsto przedstawionych w bardzo ciekawej formie, np. w postaci Gazety magicznej). Strona udostpnia informacje o nakrconych filmach i grajcych w nich aktorach, a take umoliwia cignicie duej iloci zwiastunw filmw, zdj, gier oraz innych materiaw. Mona na niej znale take du ilo fanficton w postaci opowiada i obrazkw, wstpi do fanklubu Harryego Pottera lub rozmawia z innymi wielbicielami na

forum. Przykadw podobnych, nieoficjalnych stron fanw mona mnoy w nieskoczono. Wiele z nich udostpnia fanfiction publikowan na jej amach przez fanw-twrcw. Obok stron internetowych, na ktrych fani mog publikowa swoj twrczo i ktre same w sobie s przykadem specyficznej elektronicznej twrczoci, istniej rwnie innego rodzaju internetowe formy uczestnictwa i tworzenia. Wrd nich najbardziej powszechne s rnego rodzaju fora i czaty. Fora internetowe istniej albo w obrbie jakich stron fanowskich, na ktrych znajduj si take inne elementy, albo powstaj na oddzielnie do tego celu stworzonych stronach, zawierajcych tylko dane forum. Fora umoliwiaj czonkom fandomu wypowiadanie si na jakikolwiek interesujcy ich temat (albo zwizany z ulubionym gatunkiem/produktem, albo zupenie dowolny), komunikacj z innymi czonkami, pozyskiwanie wiadomoci i informacji dotyczcych ich fandomu jak i przedmiotu ich uwielbienia, a take na wzajemn wymian i dzielenie si wasn twrczoci. Niejednokrotnie prezentowana tam twrczo poddawana jest ocenie pozostaych uczestnikw, co stanowi rodzaj sprzenia zwrotnego i umoliwia poznanie autorowi fanfiction opinii na temat jego pracy. Fora s zorganizowane przy wykorzystaniu systemu linkw sznurkw, ktre organizuj cae forum wedug ronego rodzaju tematyki. Cz forum zawiera wiadomoci, inna rnorakie tematy do dyskusji, jeszcze inna daje dostp do twrczoci fanw. Kady czonek ma moliwo zapocztkowania dyskusji na jakikolwiek temat. Fora s monitorowane i kontrolowane przez moderatorw, ktrzy maj moliwo zakoczenia dyskusji na dany temat lub usunicia wypowiedzi kadego czonka jeli uznaj, e treci zamieszczone s nieodpowiednie lub niezgodne z charakterem forum. By moe nieco mniej powszechnym sposobem uczestnictwa w fandomie on-line jest uczestnictwo w grupach dyskusyjnych np. na serwerze Yahoo. Yahoo goci wiele dyskusyjnych grup fanw. Wybierajc stron www.yahoo.com i klikajc na napis Groups, mona bez problemu znale interesujc nas grup bd te zaoy wasn. Wiele takich grup fanw skupia si na jakich szczeglnie interesujcych ich zagadnieniach obiektw ich uwielbienia. Wiele z tych grup dzieli si take rnorakimi fanfiction. Grupy dyskusyjne oferuj wymian nie tylko tekstw, ale ronego rodzaju grafiki. Bdc czonkiem takiej grupy fan moe dyskutowa z innymi przez system postw, czyli kolejno wpisywanych wypowiedzi. Podobnie jak na forach, na stray grup dyskusyjnych stoj moderatorzy, ktrzy dodatkowo mog zobaczy, jakich innych grup dana osoba jest czonkiem, jak rwnie mog pozwoli lub nie na czyje wejcie do grupy.

10

Fora internetowe i grupy dyskusyjne to tylko cz moliwych sposobw dzielenia si twrczoci. Kolejnym jest umieszczanie, publikacja fanfiction na stronach stworzonych tylko i wycznie jako skadowisko wszelkiego rodzaju tego typu twrczoci. Jedn z najwikszych i najduej dziaajcych takich stron jest www.fanfiction.net. Strona ta daje moliwo zapoznania si z ronego rodzaju fanfiction, dotyczcego rnych ksiek, filmw, seriali telewizyjnych, seriali rysunkowych i wielu innych gatunkw. Zawiera dosownie tysice historii poczwszy od przerbek sonetw Shakespearea do historii o bohaterach komiksw czy gier wideo. I tak na przykad fanfiction.net zawiera ponad trzydzieci osiem tysicy fanfiction dotyczcych Wadcy Piercieni J.R.R. Tolkiena i co ciekawe ponad tysic siedemset opowiada, w jaki sposb wicych si z Bibli i niemal siedemset opowiada, w ktrych postaciami s bohaterowie shakespirowscy.

Zamiast zakoczenia
Chocia zjawiska fanfiction oraz fandomu od lat wystpuj w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej i tam spotykaj si z szerokim zainteresowaniem badaczy mediw, socjologw, psychologw czy antropologw, to w Polsce wci s dostrzegane w niedostatecznym stopniu i opisywane dosy pobienie. Wydaje si, e gwnym powodem tego stanu rzeczy jest nowo tych zjawiska w naszym kraju. O ile w USA i Europie Zachodniej ich pocztkw szuka moemy w poowie XX wieku, o tyle u nas w kraju wszystko rozpoczo si po transformacji ustrojowej. Ta wzgldna nowo wcale nie oznacza, e w Polsce nie ma czego bada. Wystarczy poszuka w Internecie, aby natkn si na setki polskich stron i forw fanowskich. Mnstwo w Polsce klubw fanowskich skupiajcych wielbicieli popularnych, zarwno polskich jak i zagranicznych zjawisk kultury popularnej. W Polsce mona rwnie natkn si na fanw - twrcw fanfiction. Ruch tych osb jest dosy prny, cho brak mu pewnej wyrazistoci. Najbardziej chyba aktywnymi twrcami s fani Gwiezdnych Wojen, Star Treka, Shreka czy Harryego Pottera. Tworzone przez nich strony internetowe zawieraj tak jak na zachodzie obrazy, cieki dwikowe, opowiadania, filmy video, fanziny. Przykadem tego ostatniego moe by chociaby Trek Zeta, fanzin polskiego fandomu Star Treka zorganizowanego w wiele klubw w caej Polsce. Jak podkrela W. Godzic etap dojrzaego fanizmu dopiero przed nami. Mwi rwnie, e

11

chocia jest to fenomen zaledwie rodzcy si w Polsce, to jednak pierwsze jego objawy wida ju od dawna.12 Popularyzacj i rozwj fandomw zarwno w Polsce jak i na caym wiecie stymuluje znaczco Internet. Podkreli trzeba przy tym, e w dalszym cigu zjawisko fandomw online oraz rola Internetu w aktywnoci i twrczoci fanw nie zostaa dobrze wyjaniona. Biorc pod uwag to wszystko, wydaje si jak najbardziej na miejscu podj i poszerza naukowe badania na temat fandomw oraz fanfiction.

12

W. Godzic, Rozumie telewizj, Krakw 2001, s. 184 185.

12