P R O J E K T Amatorska spawarkaY

Amatorska spawarka, cz 1
Sterownik impulsowy AVT837
Temat amatorskiej spawarki sterowanej elektronicznie od dawna wzbudza zainteresowanie wielu elektronikw ido dzisiaj doczeka si co najmniej kilkunastu, mniej lub bardziej udanych, opracowa, wynikiem ktrych byy ukady sterowania z tyrystorami. Postp welektronice powoduje jednak, e to, co jeszcze wczoraj mona byo nazwa konstrukcj nowoczesn, dzi moe by ju przestarzae.

Pojawienie si na rynku znakomitych jakociowo iwytrzymaych tranzystorw mocy pozwala rozwiza problem amatorskiej spawarki raz jeszcze, tym razem ju bez cikiego inieporcznego transformatora sieciowego. Po raz pierwszy prezentujemy na amach Elektroniki Praktycznej urzdzenie tak duej mocy. Mimo i jego wykonanie nie jest wcale trudne, budowy powinni podj si jedynie elektronicy z duym dowiadczeniem zawodowym. Kontakt zwysokimi napiciami, sieci energetyczn, duymi prdami, zwysok temperatur uku igenerowanym przez niego promieniowaniem UV wymaga starannoci wmontau urzdzenia iuwagi przy jego uruchamianiu. Opisywany impulsowy sterownik spawarki ma konstrukcj celowo maksymalnie uproszczon, gdy jest ona przeznaczona do dorywczego spawania maych elementw (np. wmodelarstwie). Dziki eliminacji duego icikiego transformatora sieciowego, masa spawarki iwymiary s owiele mniejsze ni wprzypadku konstrukcji klasycznej. Caa spawarka skada si zdwch czci: impulsowego sterownika przetwarzajcego napicie sieci wszybkozmienn fal prostoktn oraz transformatora impulso-

wego wraz zprostownikiem. Wpierwszej czci artykuu opisany zostanie sterownik, wdrugiej przybliymy sposb wykonania transformatora ielementw strony wtrnej. Sterownik zosta zaprojektowany jako uniwersalny modu, ktry wzalenoci od uytych elementw (np. tranzystory kluczujce, transformator wyjciowy) moe pracowa zmoc wyjciow od okoo 800W do 2kW. Do wykonania sterownika uyte zostay popularne ioglnodostpne elementy.

Ospawaniu okiem amatora

Nie jestem specjalist spawalnictwa inie chciabym rozpisywa si na temat spawania, podam jedynie gar informacji podstawowych, ktre przydaj si do uruchomienia spawarki. Do spawania niewielkich elementw konieczne jest posiadanie cienkich elektrod otulonych. Na rynku najciesze maj rednic 1,6mm iokazuje si, e s one wystarczajce przy mocy ukadu do 1kW. Wykonanie sterownika wwersji 1,5kW pozwala bezproblemowo korzysta zelektrod orednicy 2mm. Aby bez wikszych kopotw zapali si uk elektryczny, napicie bez obcienia na wyjciu spawarki przekracza nieco warto 50V. Wtrakcie

50

Elektronika Praktyczna 11/99

Amatorska spawarka

Rys. 1. Schemat elektryczny sterownika spawarki.

spawania napicie jest nisze (nawet 20V) - sterownik ogranicza do zadanej wartoci prd spawania (dziaa jak klasyczny zasilacz zograniczeniem prdu). Oczywicie, napicie wyjciowe spawarki jest wyprostowane, co podobno daje lepsze rezultaty, ni spawanie prdem przemiennym.

Opis ukadu
Ukad spawarki jest elektrycznie zasilaczem impulsowym pracujcym wkonfiguracji penomostkowej (ang. full bridge converter) duej mocy, zograniczeniem prdu. Jego konstrukcja zostaa jednak znacznie uproszczona, tak aby wykonanie urzdzenia nie byo drogie. Troch gorsze s przez to parametry (np. brak ukadu korekcji wspczynnika mocy skutecznie uniemoliwia rozbudow sterownika do mocy wikszej ni 2kW), ale w przeciwnym przypadku konstrukcja byaby zbyt kosztowna, asterownik trudny wwykonaniu. Wdwch miejscach ukadu sprzeciwiem si obowizujcym kanonom projektowania. Specjal-

nie otym pisz, gdy nie chc, aby kto zCzytelnikw pomyla, e nie umiem. Przyznaj, e obwd kontroli prdu kluczy powinienem wykona wpostaci przekadnika prdowego, anie na zwykym rezystorze, ale nie chciaem go komplikowa - wukadzie itak jest do magnetykw inawijania. Dawik ograniczajcy prd powinien by po stronie pierwotnej, przez co konstrukcja byaby bardziej finezyjna, jednak ztak wykonan pierwsz wersj urzdzenia miaem due kopoty. Schemat elektryczny sterownika impulsowego znajduje si na rys. 1. Napicie sieci poprzez zwoczny bezpiecznik topikowy jest prostowane wmostku M1. Doczony rwnolegle do wejcia kondensator C1 ogranicza przenikanie zakce generowanych przez falownik do sieci. Zuwagi na dorywczy charakter pracy spawarki, wukadzie zrezygnowano zzastosowania rozbudowanego filtru przeciwzakceniowego. Kondensatory C2 iC3 filtruj wyprostowane napicie sieci. Zuwagi na wiksz dostpno kondensatorw onapiciu pracy

200V, zamiast jednego kondensatora uyte zostay dwa szeregowo poczone. Rezystory R1 iR2 wyrwnuj panujce na nich napicia. Mimo duej mocy ukadu, warto uytej pojemnoci filtrujcej nie jest dua. Do spawania nie jest bowiem potrzebny prd dobrze odfiltrowany, nawet spore ttnienia oczstotliwoci 100Hz nie przeszkadzaj ani wprocesie spawania, ani te wpracy falownika. Due pojemnoci filtrujce powodowayby natomiast, i wspczynnik mocy urzdzenia byby may, co jest nie do przyjcia wukadzie otakiej mocy. Wtakiej sytuacji ukad pobieraby prd zsieci wpostaci krtkich, lecz duych impulsw doadowujcych kondensatory filtru wszczycie sinusoidy zasilajcej. Nawet jeli zapomnimy ozakceniach, jakie taka (mocno nieliniowa) praca powoduje, to due wartoci prdu adowania niepotrzebnie obciaj sie energetyczn idiody mostka prostowniczego. Wskrajnym przypadku moe nawet doj do zadziaania automatycznych bezpiecznikw wpomieszczeniu, na-

Elektronika Praktyczna 11/99

51

Amatorska spawarka
parami na przemian, awic wjednym takcie przewodzi T1 iT4 wdrugim takcie T2 iT3. Obcienie jest wczone wrodek mostka, awic do drenw T3 iT4. Kademu ztranzystorw kluczujcych towarzyszy dioda zapobiegajca zmianie polaryzacji napicia na tranzystorze wchwili, gdy wszystkie tranzystory s zatkane. Na rys. 2 przedstawiono ksztat napicia na wyjciu ukadu. Dwjnik R16 zR17 ikondensator C4 ograniczaj warto szpilkowych impulsw, jakie pojawiaj si na zaciskach wyjciowych sterownika, a pochodz od indukcyjnoci rozproszenia transformatora impulsowego. Kluczow spraw wprzypadku spawarki itakiej konstrukcji falownika jest moliwo precyzyjnej kontroli prdu wyjciowego spawarki, tak aby moliwe byo jego ograniczenie do zadanego poziomu istabilizacja. Korzystn cech ukadu jest to, i pomiar prdu na wyjciu urzdzenia moe zosta zastpiony poprzez pomiar prdu przewodzonego przez klucze. Kolejn zalet jest prostota realizacji tej kontroli, sprowadzajca si do wczenia rezystorw R4..R6 pomidzy rda tranzystorw T3 iT4 amas. Ksztat przebiegu napicia na wspomnianym rezystorze odpowiadajcy pyncemu przez klucze prdowi przedstawia rys. 3. Oile pomiar prdu jest dziecinnie prosty, otyle nie da si tego powiedzie osterowaniu tranzystorw. Elektrody kadego ztranzystorw s na rnych potencjaach iuycie transformatora sterujcego jest koniecznoci. Dodatkowym problemem jest konieczno nawinicia a piciu uzwoje - dla kadego tranzystora po jednym i(jako pite) uzwojenia pierwotnego. Odpowiednie poczenie pocztkw ikocw transformatora zapewnia dan kolejno wczania tranzystorw. Umieszczone wobwodzie bramki kadego zkluczy rezystory szeregowe (R8, R10, R12 iR14) zapewniaj ograniczenie prdu przeadowujcego pojemno bramka-rdo MOSFETw do okoo 450mA, a rezystory rwnolege (R9, R11, R13, R15) tumi oscylacje pochodzce od pasoytniczych pojemnoci uzwoje transformatora, jakie nakadaj si na napicie sterujce.

Kontroler
Do sterowania falownikem wykorzystany zosta tani ipopularny ukad kontrolera zasilaczy przeciwsobnych UC3525. Wprawdzie zawiera on wbudowany wstruktur przeciwsobny stopie wyjciowy, przystosowany do bezporedniego sterowania tranzystorw MOS idostarczajcy wimpulsie prd do 400mA, jednak wtym zastosowaniu to nieco za mao. Wukadzie penomostkowym kontroler musi wczy jednoczenie a dwa tranzystory, aco wicej, zuwagi na du moc ukadu izwizan ztym konieczno ograniczania strat, proces przeczenia powinien nastpi moliwie szybko. Wczenie tranzystora MOS sprowadza si wpraktyce do naadowania pojemnoci bramka-rdo. W typowym MOSFET-cie (oparametrach 8A/400V) ta pojemno ma warto okoo 1..1,5nF, awic korzystajc zdrivera umieszczonego wU1 najprawdopodobniej udaoby si go wysterowa. Tranzystor otakich parametrach wystarcza jednak do budowy spawarki omocy nie wikszej ni 1kW. Skoro kontroler ma by uniwersalny idostarcza wikszej mocy, konieczne byo rozbudowanie stopnia sterujcego. Silne tranzystory MOS (oparametrach np. 20A/400V) maj bowiem pojemno bramka - rdo ju przekraczajc 3nF! Ich sterowanie bezporednio zUC3525 mogoby si nie uda. Dlatego wukadzie sterownika stopie wyjciowy zosta rozbudowany, awzasadzie zdublowany. Na kocwkach 11 i14 kontrolera dostpna jest para prostoktnych sygnaw oparametrach czasowych dokadnie takich, jakie potrzebne

Rys. 2. Ksztat napicia wyjciowego sterownika.

wet jeli warto rednia pobieranego prdu bdzie poniej ich progu zadziaania. Wspomniane impulsy mog je uaktywni. Niewielka warto pojemnoci filtrujcej pozwala uzyska kompromis pomidzy wartoci tych impulsw astopniem odfiltrowania napicia zasilajcego falownik. Dwuwatowy transformator sieciowy TR2, wraz zmostkiem prostowniczym M2, kondensatorem C11 ipopularnym stabilizatorem trjkocwkowym U2, tworzy pomocniczy zasilacz niewielkiej mocy przeznaczony do zasilania kontrolera falownika oraz wentylatora chodzcego ukad. Wkonstrukcji urzdzenia zrezygnowano bowiem zumieszczenia duych icikich radiatorw zdolnych do wychodzenia elementw mocy wtemperaturze pokojowej, na korzy mniejszych ilejszych ksztatek chodzonych wsposb wymuszony za pomoc klasycznego, pecetowego wentylatora 12V orozmiarze 80x80mm. Aby ograniczy do bezpiecznej warto, dla diod prostowniczych mostka M1, prd adowania kondensatorw C2 iC3 wmomencie wczenia ukadu do sieci, zastosowany zosta obwd zograniczajcym prd adowania kondensatorw rezystorem R3 izwierajcym go po upywie okoo 1,5 sekundy przekanikiem PK1. Zwieranie rezystora jest konieczne zuwagi na straty mocy jakie element ten powodowaby wpracujcym ukadzie oraz oczywicie na niepodany spadek napicia. Do opnionego wczania przekanika uyty zosta prociutki obwd ztranzystorem T5 iwyznaczajcymi wielko opnienia elementami C10 iR18.

Falownik
Ukad falownika tworz cztery tranzystory MOS: T1, T2, T3 iT4. Tranzystory wmostu przewodz

Rys. 3. Ksztat prdu przepywaj cego przez rezystor kontroli prdu (wukadzie rzeczywistym na przednie zbocze impulsw nakadaj si impulsy szpilkowe).

52

Elektronika Praktyczna 11/99

Amatorska spawarka
roko impulsw sterujcych tak, aby osignita zostaa stabilizacja prdu. Nie ma natomiast potrzeby stabilizacji napicia - wstanie rozwarcia wyjcia ukadu, awic wtedy, gdy nie spawamy, osiga ono maksymaln (okrelon przez przekadni transformatora impulsowego) warto ok. 50V, co jest korzystne, jeli chodzi omoliwo zapalenia uku. Jak wspomniaem, informacja oprdzie przewodzonym przez klucze pojawia si wpostaci napicia na rwnolegle poczonych rezystorach R4..R6. Napicie to poprzez obwd (R7, C9) cakujcy szpilkowe zakcenia znajdujce si na przednim zboczu impulsu jest podawane na 10. wyprowadzenie kontrolera. Potencjometr PR1 pozwala wrazie potrzeby na dokadne wyregulowanie wartoci prdu, cho rzadko bywa to konieczne iwzasadzie ustawia si go wpooeniu grnym. Napicie progowe wewntrznych obwodw regulacji wynosi okoo 1V, znajc przekadni transformatora wyliczenie wartoci rezystora kontrolujcego prd jest ju spraw prost. Istnienie prdu magnesujcego rdze transforamtora impulsowego, zuwagi na jego niewielk warto, mona zaniedba. Do poprawnej pracy U1 wymaga doczenia jeszcze kilku elementw biernych. Rezystor R22 wraz zkondensatorem C13 ustala czstotliwo pracy falownika na 40kHz, warto pojemnoci kondensatora C13 wraz zR21 wyznacza zkolei wielko czasu martwego, awic minimalnego odstpu pomidzy zaczeniem jednej pary kluczy adrugiej. Warto pojemnoci kondensatora C14 decyduje oopnieniu startu ukadu po wczeniu, arezystor R20 ogra-

Rys. 4. Schemat montaowy urzdzenia.

s do sterowania kluczy MOS iamplitudzie bliskiej napiciu zasilania kontrolera. Sygnay te wystarczy jedynie wzmocni. Wroli elementw realizujcych t funkcj pracuj dwie pary tranzystorw MOS redniej mocy. Zasada dziaania drivera jest bardzo prosta wchwili gdy napicie sterujce (na przykad na kocwce 14) jest na poziomie wysokim, tj. okoo 12V, przewodzi tranzystor T7 (z kanaem N), aT6 (z kanaem P) jest zatkany. Gdy napicie sterujce jest na poziomie niskim (bliskie 0V), to T7 jest zatkany, aT6 przewodzi. Takie sterowanie jest moliwe tylko wzastosowanej konfiguracji, awic gdy MOSFET-y poczone s drenami (tak, e tworz one wyjcie), arda doczone s odpowiednio do masy izasilania ukadu. Odwrcenie fazy sygnau sterujcego przez dodatkowy driver nie ma szczliwie wpywu na dziaanie ukadu. Dzieje si tak dlatego, i sterujce uzwojenie transformatora TR1 jest wczone pomidzy oba wyjcia driverw. Szeregowo

wczony zuzwojeniem kondensator C7 oduej pojemnoci odcina ewentualn skadow sta, ktra mogaby popyn przez uzwojenie sterujce TR1 niepotrzebnie go magnesujc. czny prd przewodzony przez tranzystory drivera wynosi okoo 1A (oczywicie wkrtkich impulsach), awic zamiast duych idrogich tranzystorw wobudowie TO-220 mona zpowodzeniem uy elementw redniej mocy wobudowie DIP. Zreszt znacznie atwiej jest kupi tranzystor zkanaem P wobudowie DIP ni wTO-220! Prawidowa praca drivera wymaga starannego zblokowania zasilania dobrej jakoci kondensatorami, penicymi rol rda energii na czas impulsu. Wkontrolerze spawarki ukad UC3525 nie peni zbyt ambitnej roli. Jego dziaanie sprowadza si do sterowania kluczami falownika ze wspczynnikiem wypenienia impulsw bliskim 50%, dopki nie otrzyma on sygnau, i przez klucze (a wic ina wyjciu) pynie prd ozaoonym nateniu. Od tej chwili kontroler zmniejsza sze-

Elektronika Praktyczna 11/99

53

Amatorska spawarka
Polfer nie produkuje karkasu do tej ksztatki owikszej liczbie kocwek ijako trzeba ten problem rozwiza. Do wykonania transformatora potrzebowa bdziemy jeszcze okoo 2 metrw drutu emaliowanego orednicy okoo 0,3..0,4mm, nieco folii poliestrowej (ale nie biurowej tamy przeroczystej, nieodpornej na podwyszon temperatur) do izolowania, przyRys. 5. Sposb nawinicia transformatora daje si te klej typu cyjasterujcego uzwojenia wtrne. nopan iywica epoksydowa. nicza prd adowania pojemnoci Pomocny wprawidowym wykonabramek wtranzystorach T6..T9 do niu elementu bdzie rys. 5. wartoci bezpiecznej dla ukadw Pytka drukowana zostaa zazawartych wstrukturze U1. projektowana wtaki sposb, e nki karkasu bd podczone do Monta uzwoje wtrnych transformatora. Ukad sterownika zosta zmonPrac zaczynamy od nawinicia towany na jednostronnej pytce wjednej warstwie 28 zwojw drudrukowanej owymiarach tu, zaczynajc od kocwki 4, 125x145mm. Monta ukadu (weakoczc na 5. Na pocztek ikodug schematu zrys. 4) jest typowy cwk uzwojenia warto naoy inie wymaga specjalnych uwag. centymetrowej dugoci koszulk Widok mozaiki cieek znajduje si izolujc cignit np. zdowolnena wkadce wewntrz numeru. go izolowanego przewodu. Dziki Warto jest umieci U1 wpodtemu unikniemy przebi pomidzy stawce ina pocztku nie montokocwkami uzwoje. Nawinite wa rezystorw R5 iR6, co pouzwojenie izolujemy foli polieszwoli przetestowa prac ukadu trow (1..2 warstwy). na minimalnej mocy wyjciowej. Wtaki sam sposb nawijamy Naley rwnie zwrci uwag na kolejne trzy uzwojenia wtrne pildobre przymocowanie tranzystonujc, aby nawija je wtym sarw kluczujcych do radiatorw mym kierunku, gdy tylko wtedy niezbdne jest posmarowanie pozapanujemy nad uruchomieniem wierzchni styku past silikonow. ukadu. Pocztki uzwoje czymy do kocwek odpowiednio 3, 2, Transformator TR1 1, akoce do 6, 7, 8. Nawinite Transformator sterujcy transtarannie (i ciasno!) uzwojenia zystorami mocy jest kluczowym wtrne oczywicie izolujemy. elementem sterownika. Od jakoci Do wykonania transformatora jego wykonania zaley powodzenie pozostao jeszcze nawinicie atwego iszybkiego uruchomienia uzwojenia pierwotnego. Poniewa sterownika, tote jego wykonaniu wkarkasie nie ma ju wolnych naley powici wiele uwagi. kocwek, konieczne jest podTransformator zawiera pi uzwoczenie wyprowadze bezporedje, kade znich musi by odizonio do punktw lutowniczych na lowane od innych. Wane te jest pytce drukowanej, zlokalizowaprawidowe podczenie pocztnych po prawej stronie transforkw ikocw uzwoje. Ewentualmatora (widok z gry). Nawinicie ne bdy dadz wefekcie przebicia uzwojenia rozpoczynamy tak, aby midzyuzwojeniowe lub niewacipocztek drutu lea dokadnie na w kolejno wczania tranzystorodku dolnej czci transformarw - trzeba zatem uwaa. tora. Brak elementw mocujcych Do wykonania transformatora wymoe sprawia nieco kopotw, korzystany zosta popularny rdze dlatego po nawiniciu kilku zwotypu E25/7 Polferu zmateriau F807 jw (iumocowaniu koca zgodnie lub F2001 ikarkas typu 2020. Pewzrys. 6), warto jest umocowa nym problemem moe by to, e drut za pomoc maej iloci cywspomniany karkas ma jedynie 8 janopanu. Gdy po kilku sekunkocwek, apotrzeba 10. Niestety dach klej wyschnie, mona dowin pozosta cz uzwojenia iwpodobny sposb zamocowa koniec. Uzwojenie pierwotne liczy 30 zwojw tego samego drutu co poprzednio. Na szczcie, wprzypadku uzwojenia pierwotnego rozmieszczenie pocztkw ikocw nie ma znaczenia. Na koce drutu nacigamy koszulki izolujce icao przykrywamy pojedyncz warstw folii. Przed przylutowaniem drutu do kocwek warto dokona testw poprawnoci nawinicia, co pozwoli unikn przykrych niespodzianek podczas uruchamiania urzdzenia. Wtym celu wkarkas wkadamy rdze, ciskamy powki za pomoc gumki recepturki lub koszulki termokurczliwej imierzymy indukcyjno uzwojenia pierwotnego. Wprawidowo wykonanym transformatorze powinna ona przekracza 1,5mH. Wkolejnym kroku naley po kolei czy szeregowo uzwojenia wtrne isprawdza czy za kadym razem wypadkowa indukcyjno poczonych uzwoje wzrasta.

Uruchomienie
Do uruchomienia sterownika potrzebne bd dwie arwki 220V/100W, arwka samochodowa 12V/10W, zasilacz warsztatowy oregulowanym napiciu izograniczeniem prdu, przydatny okae si te oscyloskop. Proces uruchomienia sterownika rozpoczynamy od wylutowania tranzystora T5 ipodania zzasilacza warsztatowego napicia 15V (z ograniczeniem prdu do okoo 0,5A) bezporednio na kondensator C11. Nastpnie kontrolujemy wielko napicia na C8 (12V) ipobr prdu przez ukad (okoo 100mA). Gdy pobr prdu bdzie duy (powyej 200mA) wylutowujemy kondensator C7. Jeli po wylutowaniu kondensatora pobr prdu spadnie do okoo 50mA, podejrzanym elementem staje si transformator ielementy doczone do wtrnej strony TR1. Sprawdzenie transformatora jest moliwe po wylutowaniu rezystorw R8, R10, R12, R14. Pobr prdu nie powinien przekracza 100mA. Sprawdzamy rwnie obecno na kocwce 16 U1 napicia odniesienia owartoci 5V, fal prostoktnych na kocwkach 11 i14 oraz na poczonych drenach par

54

Elektronika Praktyczna 11/99

Amatorska spawarka
driverw. Nastpnie wlutowujemy tranzystor T5 ikontrolujemy prac ukadu sterowania przekanikiem. Po wczeniu zasilania przekanik powinien przycign kotwic po upywie okoo 1,5 sekundy. Wnastpnym kroku czymy ze sob plusy kondensatorw C11 iC2 oraz przestawiamy zasilacz, aby by wstanie odda prd ok. 1,5A. Po wczeniu ukadu pobierany przez niego prd nie powinien by wikszy ni 250mA. Gdy warto ta jest wiksza prawdopodobnie za jest kolejno pracy kluczy - na przykad T1 jest zaczany razem zT3, awinowajc jest TR1. Dalej podczamy do wyjcia sterownika arwk 12V/10W. Wprawidowo pracujcym ukadzie powinna si ona jasno wieci. Jednoczenie zaobserwujemy zwikszony pobr prdu przez ukad (rzdu 1A). Po chwili pracy sprawdzamy temperatur tranzystorw kluczujcych (mog by jedynie lekko ciepe). Jeli dysponujemy oscyloskopem, mona pokusi si oobejrzenie ksztatu napicia na wyjciu ukadu isygnau na rezystorze R4. Prawidowe przebiegi powinny by zblione ksztatem do tych, jakie zamieszczone s na rysunkach. Na zakoczenie pozostaje jedynie sprawdzi zachowanie ukadu przy duym napiciu zasilania oraz skontrolowa poprawno pracy ograniczenia prdu, co jest niezwykle wane zpunktu widzenia pniejszej eksploatacji spawarki. Wtym celu przerywamy poczenie pomidzy kondensatorami C11 iC2, odczamy zasilacz warsztatowy, ado wyjcia sterownika podczamy dwie szeregowo poczone arwki 220V/100W. Po wczeniu sterownika do sieci powinny si zawieci (niepena jasno), ukad powinien pracowa cicho, atranzystory kluczujce powinny by chodne. Napicie na szeregowo poczonych kondensatorach C2 iC3 powinno by zblione do 300V. Sprawdzenie dziaania ukadu ograniczenia prdowego wzasadzie wymaga obcienia sterownika pen moc, co niekiedy mogoby by kopotliwe - skd wzi kilowatowy rezystor? Dlatego do prb, zamiast poczonych rwnolegle trzech rezystorw, trzeba uy jednego owikszej rezystancji, tak aby prg czuoci ukadu przesun wd. Gdy uyjemy rezystora owartoci okoo 5, po obcieniu sterownika wczeniej wspomnianymi arwkami, powinnimy zaobserwowa zadziaanie zabezpieczenia. Ukad powinien zacz ogranicza wspczynnik wypenienia impulsw sterujcych iprzej do stabilizacji prdu. Wstosunku do poprzedniej prby jasno wiecenia arwek powinna by mniejsza. Gdy wtrakcie pracy (uwaga na moliwo poraenia) doczymy rwnolegle do wspomnianej rezystancji 5 wylutowany rezystor 1, jasno powinna by ponownie wiksza. Podczas prb potencjometr dokadnej regulacji prdu musi mie suwak wgrnym pooeniu. Wtrakcie ograniczania prdu praca sterownika powinna by bezgona. Ewentualne piski wiadcz owzbudzaniu si ukadu imusz zosta wyeliminowane. Wrazie takiego problemu przede wszystkim trzeba oscyloskopem sprawdzi ksztat przebiegu napicia na czujniku prdu R4. Charakterystyczne dla przedniego zbocza sygnau impulsy szpilkowe musz by ograniczone za pomoc dwjnika R7/C9 ikondensatora C15, wartoci tych pojemnoci mona prbowa nieco (ale nie za duo) zwikszy. Podobnie jest zkompensacyjn pojemnoci C5. Nie wolno jednak zmian pojemnoci dokonywa wbiegu, czyli przy pracujcym sterowniku, bo grozi to spaleniem kluczy MOS. Robert Magdziak, AVT trebor@mi.com.pl WYKAZ ELEMENTW
Rezystory PR1: potencjometr wieloobrotowy 2,2k R1, R2: 68k/2W R3: 18..33/5W drutowy R4..R6: 1/1W nie drutowy, patrz rwnie tabela wdrugiej czci artykuu R7: 1k/0,125W R8, R10, R12, R14: 22/0,5W R9, R11, R13, R15: 8,2k/0,25W R16, R17: 15k/1W R18: 560k/0,125W R19: 4,7k/0,125W R20: 47/0,25W R21: 33/0,125W R22: 3,6k/0,125W Kondensatory C1: 0,1F/400V C2,C3: 470F/200V C4: 220pF/1kV ceramiczny C5: 100nF/63V C6, C8, C12: 220nF/63V C7: 470nF/63V C9: 2,2nF/63V C10: 220F/16V C11: 470F/35V C13: 10nF/63V C14: 1F/25V C15: 100pF/63V ceramiczny Pprzewodniki D1...D4: BYT13600, MUR460 lub podobna (3A/600V/Trr<100ns) D5: 1N4148 M1: mostek 10A/400V M2: mostek okrgy 1A/50V T1..T4: STP10N40 (1kW), STW18N40 (1,5kW), STW20N40 (2kW) (STMicroelectronics) lub odpowiedniki T5: BS170 T6, T8: IRFD120 (International Rectifier) lub inny tranzystor MOSN 1A/100V wobudowie MiniDIP T7, T9: IRFD9120 (International Rectifier) lub inny tranzystor MOSP 1A/100V wobudowie MiniDIP U1: SG3525, nie musi by zliterk A na kocu U2: 78M12 Rne F1: oprawka bezpiecznika do druku ibezpiecznik zwoczny 10A PK1: przekanik 12V typ OMRON G2K TR2: transformator sieciowy TS2/56 TR1: transformator impulsowy do wykonania we wasnym zakresie na rdzeniu EE25/7 zmateriau F807 Polferu (bez szczeliny) inawinity na karkasie typu 2020, uzwojenia wg opisu wtekcie Podstawka pod U2, trzy zcza podwjne ARK7,5mm ijedno podwjne 5mm, cztery radiatory typu KS51, wentylator 12V/80 x80 mm

Rys. 6. Sposb nawinicia uzwojenia pierwotnego TR1. Dla uproszczenia nie zostay narysowane wczeniej nawinite uzwojenia wtrne.

Elektronika Praktyczna 11/99

55