1 Agnieszka Szymaska CSNI

DROGI DUCHOWEGO WZROSTU B. O. HONORATA KOMISKIEGO NA PODSTAWIE NOTATNIKA DUCHOWEGO

Mona powiedzie, e w yciu ludzkim, pyn jakby dwa nurty. Ten gbszy to intymna relacja z Panem, ktr trudno dostrzec. Drugi zewntrzny i dlatego widoczny to caa dziaalno yciowa. S one w sposb cisy ze sob powizane. Jeeli b. o. Honorat Komiski dokona w imieniu Pana wielkich rzeczy to musiao to by rezultatem jego szczeglnej relacji z Bogiem. Z tego wzgldu warto spojrze na Patriarch Rodziny Honorackiej wanie od tej strony, zastanawiajc si nad jego drog duchowego wzrostu oraz prbujc posucha dialogu aski, jaki Pan z nim prowadzi. Przygldanie si za tajemnicy dziaania Boga i Jego przedziwnym zamysom w yciu witych jest wsparciem i umocnieniem w zobaczeniu sensu wasnych trudnoci i cierpie oraz pewnej okrelonej drogi rozwoju, przedziwnego planu Boego, ktry ma swj konkretny cel i realizacj. Literatura traktujca o rozwoju ycia duchowego wskazuje na pewne etapy czy rodzaje nawrcenia1. Klasycznie mwi si o trzech nawrceniach, ktre odnosz si do trzech faz rozwoju duchowego: oczyszczenia pocztkujcych, owiecenia postpujcych i zjednoczenia doskonaych2, a idc za terminologi, jak posugiwa si o. Honorat via purgativa, via illuminativa i via unitiva3. Przywoane terminy klasycznego wykadu rozwoju duchowego nie trzeba rozumie zbyt dosownie. Ukazuj one pewn rzeczywisto, ktra jest w danym momencie najintensywniejsza, ale nie jedyna. Po pierwsze, oczyszczenie dotyczy caego ycia duchowego i wszystkich etapw, gdy zawsze trzeba czuwa, utrzymywa si w pokucie i ascezie. Po drugie, czowiek nigdy nie bdzie doskonay w sensie cisym, tzn. bezgrzeszny. Jego doskonao bdzie polegaa na cakowitym zawierzeniu si Bogu i wsppracy z ask. To wanie ci doskonali najpeniej poznaj i uznaj jak bardzo s niedoskonali. Podajc drog duchowego wzrostu Zaoyciela licznych wsplnot zakonnych mona w jego yciu zauway te wymienione etapy rozwoju duchowego. Trzeba jednak pamita, e rozgraniczenia jednego od drugiego nie s ju tak cise. ycie duchowe, wbrew pozorom, nie jest jak wchodzenie po schodach. Mona je raczej schematycznie wyrysowa jako linie (oznaczajce etapy), ktre, cho nie s rwnej dugoci, przebiegaj rwnolegle. Niewtpliwie jednym z najtrudniejszych momentw ycia, jest ten, gdy dowiadczenia z rnych etapw oczyszcze czynnych i biernych trwaj jednoczenie. Oczyszczenia ducha zaczynaj si, gdy jeszcze cign si oczyszczenia zmysw i nie jest to kwestia dni, ale wielu lat. Chocia s to gbokie cierpienia, to jednak Bg dodaje si i aski przez pociechy w modlitwie czy okresy mocy duchowej, ktre przeplataj si z czasem walk, pokus i oschoci a nawet upadkw.
Jeden z najsynniejszych podrcznikw R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy ycia wewntrznego, t 1, Pozna 1960, t. 2, Pozna 1962. Nie chodzi tu o substancjalne zjednoczenie Boga z wszystkimi stworzeniami, przez ktre utrzymuje je w bycie, lecz zjednoczenie i przeksztacenie duszy w Boga przez mio; taki rodzaj cznoci zachodzi jedynie wtedy, gdy dusza dosza do upodobnienia z Bogiem w mioci. Tamto zjednoczenie jest naturalne, to natomiast nadprzyrodzone. Nadprzyrodzone dokonuje si wtedy, gdy wola duszy i wola Boga stapiaj si w jedno, tak e nie ma niczego, co by si jednemu w drugim mogo sprzeciwi. Kiedy wic dusza odrzuci cakowicie wszystko, co nie zgadza si z wol Bo, wwczas zostaje przeksztacona w Boga przez mio. E. Stein, Wiedza krzya. Studium o w. Janie od Krzya, Krakw 1999, t. I. J. Adamska, s. 75.
3 1

Por. H. Komiski, Notatnik duchowy (ND), Warszawa 1991, s. 169.

2 Podjty tutaj temat nie jest tak zupenie nowy4, dlatego ponisza refleksja wpisuje si w jeszcze jedn prb zajrzenia w dusz Bogosawionego, po to, aby zadziwi si nad dziaaniem aski, ktra doprowadzia swj plan przebstwienia tego konkretnego czowieka do koca. 1. ZACZEM YCIE DUSZY

Jak o. Honorat sam wyzna5 od momentu nadprzyrodzonej aski spotkania z Chrystusem6 w Cytadeli zaczo si nie tylko jego nawrcenie od ycia w grzechu do ycia w asce, od ateizmu do wiary, ale take by to moment pocztku jego gbszej, osobistej i wiadomej relacji z Panem, tzn. ycia duchowego. Jest to, wedug klasycznej terminologii rozwoju duchowego, tak zwane pierwsze nawrcenie i wkroczenie na drog pocztkujcych. Wacaw przystpi do spowiedzi, pniej rwnie generalnej i odpowiedzia na gos powoania do ycia zakonnego. Od pocztku by gorliwym zakonnikiem i usilnie stara si dawa miejsce w swoim yciu tylko Bogu. Chrystus i kroczenie za Nim drog naladowania stao si centrum jego ycia7. Swoje osobiste notatki rekolekcyjne zacz spisywa od 1855 r. Ju jako mody kapan, tylko trzy lata po wiceniach, by znanym kaznodziej, spowiednikiem, duszpasterzem, a take zaoycielem pierwszego Zgromadzenia Sistr w. Feliksa z Cantalicio. W tych pocztkach, natchnienia Ducha witego wyznaczyy Zaoycielowi drog, ktrej bdzie si trzyma przez cae swoje ycie. Byo to nieustanne denie do pokory, a przez to walka z pych oraz dbanie o czyst intencj dziaania, co oznaczao ycie wycznie z mioci i na chwa Bo8. Ju w tym okresie pojawio si u o. Honorata dogbne poznanie siebie, a co si z tym wie, swoich wad oraz wiadomo szkd, jakie w duszy wyrzdzaj grzechy, chociaby powszednie. W yciu Bogosawionego rozpocza si, zatem, walka duchowa przez czynne umartwienie, zarwno ducha, jak i zmysw9. W sposobie modlitwy Ojca mona zauway denie do prostoty. Tak oto nawoywa sam siebie: Akty strzeliste proste, krtkie, blisko Boga10. Modlitwa prostoty za jest najwyszym stopniem kontemplacji nabytej11. Ponadto, cho, z jednej strony, wida u niego dojmujc tsknot za zjednoczeniem: O szczcie! jedno z Chrystusem czu i myle,
Por. St. Urbaski, Zatopieni w Bogu, Warszawa 1999, s. 70-72; K. Bawzdziewicz, Pragnienie witoci w yciu duchowym b. Honorata, w: W szkole witoci Bogosawionego Honorata, red. T. Ponka, Sandomierz Zakroczym 2008, s. 69-91; G. Filipiuk, wito o. Honorata w opinii braci i sistr, w: tame, s. 138-143. Temat ten pojawi si rwnie w dwch pracach magisterskich: B. Jakubowska, Duchowo Ojca Honorata Komiskiego w wietle jego Notatnika duchowego, Wrocaw 1994, s. 33-51; E. Klonowska, Wpyw wicze duchowych w. Ignacego Loyoli na ycie duchowe b. Honorata Komiskiego na podstawie jego pism i bibliografii, Warszawa 2000, s. 28-51, s. 65-71.
5 6 4

ND, s. 187.

Znalimy czowieka, ktry przez nieszczliwe szkolne wychowanie y dugo bez pamici na Boga. Jednego razu, zostajc w samotnoci uczu dotykalnie, jakby Oblicze Boe na nim spoczo. I wtedy odezwa si sowy dawno nie powtarzanymi: Ojcze nasz. H. Komiski, Nowy dar Jezusa, Krakw 1891, s. 233.
7 8

Por. M. Werner, O. Honorat Komiski Kapucyn (1829-1916), Pozna-Warszawa 1972, s. 157-159. Noty z rekolekcji 1855-1858, ND, s. 231-239.

Umartwia si, rozum, wyobrani, pami, serce, czuostkowo; woli przez posuszestwo, oczu, uszu, jzyka od nowin, sw prnych, piewu, powonienia, smaku (przysmaczki), dotykania (wygoda), na chtne znoszenie - w siedzeniu, leeniu, staniu, klczeniu; biczowanie, twarde posanie, bezsenno; potrawy jako lekarstwo, proste, unika zbytku, najpodlejsze, trzyma zmysy na wodzy, ciekawo; zawsze pracowa, nie wymawia si nigdy. Zacz od mniejszego, udzi si, e na jeden dzie. Niedobre pokuty: niezdrowe, przeciwne obowizkom. Ostrono w staraniu o zdrowie Noty z rekolekcji 1857/58, ND, s. 239.
10

Tame.

3 i kocha12, to z drugiej, coraz czciej zacza pojawia si oscho. To wizao si z koniecznoci zmaga z tymi przeszkodami trwania przed Panem13. Przeywane oschoci mog wiadczy o wkraczaniu w faz oczyszcze biernych. 2. WDRWKA W GB W opisach trudnoci na modlitwie w Notatniku Duchowym14 mona zauway znaki, ktre w. Jan od Krzya poda jako wskazwk, e wierzcy zosta wprowadzony w biern noc zmysw. Sowa: nie jest sposobnym do ycia ani kontemplacyjnego, ani czynnego 15 wskazuj na znak pierwszy, ktry mwi, e dusza nie znajduje pociechy zarwno w rzeczach Boych, jak i w rzeczach stworzonych16. Mocno w tych tekstach zaznacza si rwnie obawa b. o. Honorata, e si oddala od Boga (znak drugi) 17. Co do znaku trzeciego, ktry mwi, e nie mona prowadzi medytacji dyskursywnej przy uyciu wyobrani18, to chocia jest go najtrudniej zaobserwowa, ze wzgldu na bardzo dokadnie rozpisane medytacje, to jednak mona spostrzec, e Bogosawiony dowiadcza powanych trudnoci w swoim dotychczasowym sposobie modlitwy, lecz przypisuje je swojemu niedbalstwu i oziboci. W 1862 roku Pan da mu zakosztowa owocw przebytych zmaga i napeni go ask

Kontemplacja nabyta to znaczy wypracowana siami naturalnymi modlcego si, chocia, oczywicie, aska Boa zawsze jest potrzebna i pomaga w kadej modlitwie.
12

11

ND, s. 237.

Naboestwo do Maryi Panny nie dao mi si uczu; Rozmyla z uszanowaniem, wiernie, arliwie, nie zraa si oschoci. Noty z rekolekcji 1857/58, ND, s. 235. Medytacje pilniej odprawia; z opuszczenia jej: oscho w pacierzach, pozbawienie pociech, ozibo, niech, poddawanie si skonnociom; Powinienem wszystkie niesmaki i oschoci przyjmowa jako suszn kar za oddalenie si od Boga w modoci. Za najemnika si uwaa; Gdy si na rozwize ycie uda, pociechy ustay. Wraenia i postanowienia z rekolekcji 1861, ND, s. 242. Upokarza si, e si nie jest sposobnym do ycia ani kontemplacyjnego, ani czynnego. Gdybym mia ducha umartwienia, pogldania na Chrystusa Ukrzyowanego, nie wymawiabym si tak od cierpienia, choroby, nieusposobienia; znone by mi byo wszystko i nie stracibym sodkoci w umartwieniu zawartej. Dlaczego moje serce obojtne i nic go nie wzrusza ani Sakramenty, ani pacierze, ani Msza. Niech kto chce mwi, e nie trzeba afektw, ja wiem, e gdyby wolne moje serce byo od rzeczy stworzonych, byoby gortsze dla Boga. Wida bardzo przywizany jestem do prnoci, skoro nie mam gorcego pragnienia nieba. Jeszcze nie stany mi koci zatrudnienia, jeszcze nie doznaem do krzyw i namitnoci yj, i bawi mnie wiat. Wszystko opuci dla nieba; [...], i nowe ycie zacz; subtelno, chyo, odnowienie w duchu; owiecenie si, pozna bdne zdania, trzyma si ustaw na lepo; na zawsze nie umierajc, wicej nie powracajc do dawnej obojtnoci; co daj Boe Wraenia i postanowienia z rekolekcji 1861, ND, s. 243-244.
15 16 17 18 14

13

Tame, s. 243. w. Jan od Krzya, Noc ciemna (NC) I, 9-10. Cige zwracanie pamici ku Bogu, z zatroskaniem i obaw, e si nie suy Bogu Tame. Tame.

4 dotykalnego odczucia swojej obecnoci19, co mona nazwa ask modlitwy odpocznienia20, ktra znajduje si na pierwszym stopniu kontemplacji nadprzyrodzonej i charakteryzuje drog owiecenia postpujcych. w. Teresa Wielka umieszcza ten rodzaj modlitwy w czwartym mieszkaniu Twierdzy duchowej. Nastpny rok (1863) zaznaczy si jeszcze gbszym cierpieniem z powodu oczyszczenia, jakie przeywa w swoim duchu przez zaciemnienie rozumu oraz obezwadnienie woli, czemu towarzyszyo cige i dogbne poznanie swoich grzechw21. W tych rekolekcjach mona dostrzec rwnie wci postpujce w nim pragnienie ycia tylko dla Chrystusa, Chrystusem i tak jak Chrystus22. Sam o. Honorat rozumia przymusowe przeniesienie do Zakroczymia jako szans drugiego nawrcenia23. W odprawianych rekolekcjach Ojciec coraz dogbniej poznawa swoj
Co masz Panie tak ciekawego do powiedzenia stworzeniu Twojemu, e go na puszcz wywodzisz. Oto to jedno, e jeste mioci i sam jeden godzien kochania, i e okrom Ciebie i Twojej mioci wszystko zreszt jest sam prnoci. Bo cho to zawsze i wszdzie nam powtarzasz, ale we wrzawie tego wiata nie syszymy tego i nie rozumiemy, i wierzy temu nie chcemy bdc omamieni zewszd prnoci, ale tu, gdy dajesz dotykalnie zaraz uczu t prawd, to tak atwo si temu wierzy i tak ywo to czuje, e czowiek gotw wszystko porzuciwszy pozosta z Tob, aby O Tobie tylko myle, ciebie tylko zna, Ciebie kocha, dla Ciebie y i umiera i jak wity Piotr na Taborze powtarza: Dobrze nam tu by. () O jake miym zdziwieniem przeja mnie myl o Twojej obecnoci... Tyle ju czasu jak yw wiar nie pomylaem o tym. Zdawao mi si, em si tak dawno nie widzia z Tob. Zawsze o Twojej obecnoci mylimy jakby o rzeczy jakiej wtpliwej albo jak by z daleka nas by i trudno wierzy mi byo, e to jest prawd, e jeste tu przy mnie. Ty, co cay wiat stworzy z niczego i rzdzisz nim, i trzymasz wszystko w doni swojej, e jeste bliej mnie, ni gdyby siedzia' obok mnie, e jeste askawszy dla mnie, ni gdyby umiechajc si przytula mnie do ona i nazywa dzieckiem swoim. Skde ta obojtno ku Tobie we mnie. Ach Boe, Ty Bg Wszechmocny, ja proch nikczemny! C ja znacz przed Tob, kto ja jestem, ebym mia przemawia do Ciebie, ach dozwl mi jednak odezwa si do Ciebie i prosi Ci pokornie, aby si nie oddala ode mnie, a raczej abym ja pamita zawsze na obecno Twoj. () Bardzo mnie uspokoia i nasycia myl o obecnoci Twojej chocia adnej pociechy ywszej nie doznaem. O mj Boe! Jeeli samo wspomnienie o obecnoci Twojej tyle mnie uspokoio, e chocia jeszcze nie spowiadaem si i grzechw dobrze nie porachowaem, ani skruszyem, a przecie gotw byem umiera, c dopiero, gdyby Ty mi si da pozna jakim jeste, a c dopiero zobaczy Ci w niebie. Oj, rozumiem witych szczliwych, i niczego nie pragn bdc tak blisko Boga samego. Czyme si to dzieje, e gdy jestem tak blisko Ciebie tak dobrego, e nie umiem do Ciebie mwi ani z tego korzysta! Grzechy moje rozdzieliy midzy mn i Tob. Trzeba zacz od oczyszczenia. Wraenia i postanowienia z rekolekcji 1862, ND, s. 246-248. Modlitwa odpocznienia bezporednie odczucie obecnoci Boga, ktre pochania wol; dowiadczenie gbokiego pokoju, sodyczy, zadowolenia rozlewajce si na zmysy i ciao; rozum, pami i wyobrania nie s opanowane przez Boga, czasem wspomagaj wol, a czasem powoduj zamt. Por. w. Teresa Wielka, Twierdza wewntrzna (TW), IV, 1-3; S. Urbaski, Modlitwa odpocznienia, w: Leksykon duchowoci katolickiej (LDK), red. M. Chmielewski, Lublin Krakw 2002, s. 550-551. Chrystusa zna doskonaa mdro jest, bo w Nim cay wiat jest ze swoim pocztkiem. Chrystusa zna doskonaa roztropno jest, bo w Nim wszystkie praktyczne zasady witoci i cnoty. Chrystusa zna jest bogosawiestwo, bo On sam nasyca, bez Niego nic. Dawniej pragnem by uniwersalnym i niepokoiem cho wszystko chwytaem, dzi nic nie umiem i jestem spokojny. Dlaczego w takich ciemnociach zostawiasz Boe czowieka, e on musi z takim trudem wydziera si do Ciebie. Ach, skaenie wielkie nasze. Chrystus jest najwysze dobro naszej woli, jedynie zdolny nasyci serce. Grzech przemienia anioa w diaba, czowieka witego w zego. Nic pikniejszego nad witego, nic obrzydliwszego nad grzesznika.Te same skutki co grzech pierworodny na pierwszych rodzicw, uczynkowy na nas. Zaciemniaj coraz wicej umys, wola coraz skonniejsza do zego. Grzechy od powoania odcigaj. Nie jestem ani zakonnikiem, ani wieckim, niepodobny do witego Ojca i Patriarchy Franciszka. Wszystko na wiecie prno. Za czym ozibli zakonnicy si ubiegaj, jaki klasztor ... vel obowizek, czy politowanie, choby zmiana, [...]zawsze prno, opinia ... okrom kochania Pana Jezusa. Wszystko to rozumiej, a nie czyni. Jak czsto co robimy niby dla Boga, pokazuje si, e tylko z namitnoci pochodzi, pychy vel nieczystoci. Na ustach suba Boa, a w sercu wasna wygoda. ND, s. 253. 22 ND, s. 256-257.
23 20

19

21

ND, s. 276.

5 kondycj grzesznika, co wywoywao w nim przeraenie a nawet zniechcenie24. Nadal trway oschoci oraz trudnoci w medytacji. Bogosawiony dowiadcza swojej bezsilnoci w realizacji pokuty, co zmuszao go, z kolei, do wikszego zawierzenia tych aktw Chrystusowi. Ponadto, pojawio si poczucie chaosu wewntrznego i przekonanie o swoim oddaleniu si od Boga, co wyrazio si we wraeniu mierci swojej duszy dla Boga25. Dokadnemu poznaniu swoich wad oraz tym rnym trudnociom duchowym towarzyszy jednoczenie postp w postaci dojmujcego pragnienia cierpienia dla Chrystusa, cakowitego oddania si Mu, tsknoty i wiernoci w modlitwie26. Wzrastao w nim pragnienie wzgardy, to znaczy naladowania Chrystusa ukrzyowanego27. W notatkach z rekolekcji odbytych w 1867 [38 lat] zaciekawia fragment wspominajcy o wielkiej ciszy28. By moe s to pocztki modlitwy zjednoczenia (mieszkanie pite)29, ktr charakteryzuje zawieszenie dziaania rozumu, pamici i wyobrani a czasami nawet zmysw zewntrznych. Prawdopodobnie byo to dziaanie Boga na wadze b. o. Honorata a nie kontemplacja nabyta. Dosy mocno sugeruje to fakt, e zdanie o tym zostao umieszczone w kontekcie rozwaa nad perykop ewangeliczn umierzenia przez Jezusa burzy na jeziorze (zob. Mk 4, 35-41). Bg nagle umierzy drczce Bogosawionego pokusy i oschoci. Ten rodzaj modlitwy nadprzyrodzonej jest znakiem wkraczania na drog zjednoczenia. Jak ju wspomniano, Bogosawiony zmaga si z obaw, e nie do suy Bogu 30. Jest to drugi znak (z trzech) oczyszczenia biernego zmysw. Przytoczony tekst (z 30 przypisu) ujawnia rwnie ciemno w poznaniu (rozumu), co moe wiadczy o biernym oczyszczeniu tej wadzy, a to oznacza trwajc noc ducha. Cigle ujawniay si trudnoci na modlitwie31 i rozproszenie zmysw32. Po dowiadczeniu modlitwy odpocznienia i zjednoczenia trudno znosi si naturalny stan rozproszenia. Brak odczucia obecnoci Boej by w tym okresie pewn ran, potgujc tsknot. Ten stan o. Honorat przypisywa swoim grzechom33 i oziboci, o ktrej jednak nie mogo by tu mowy, poniewa z definicji jest ona spowodowana zawinionymi zaniedbaniami34. Jakby wbrew wszystkiemu, wanie te bolesne dowiadczenia duchowe pogbiy zaufanie do Boga i utwierdzio w nim oddanie si Chrystusowi.
Da mi Pan Bg z dobroci swojej przypomnie wiele grzechw z dawnego ycia nawet nie spowiadanych i za mae mianych. Zawsze czuem, e na moim sumieniu ciy wiele rzeczy, ktrych na spowiedziach nie wyznaem rachujc na to, e s grzechy mniejsze. Teraz poznaem tak ich mnogo, e nieraz odchodziem od zastanowienia z przeraeniem bliskim zniechceniu i musiaem przerywa spisywanie. ND, s. 268.
25 26 27 28 24

ND, s. 276-280. Noty z rekolekcji 1866, ND, s. 274. ND, s. 267-269.

Tak czsto Pan Jezus z nami. Gdybym ufa w pokusach, w konfesjonale, cisza by nastaa; to samo w utrapieniach, ile tutaj razy skarga, postrach, w kocu cisza wielka, jak dawniej nie bya. Jaka wdziczno Bogu. ND, s. 285.
29 30

TW, V.

Na co mnie Bg stworzy. Czuj, e Panu Bogu nie su, jak powinienem, e jestem w jakim zalepieniu, dla ktrego nie poznaj stanu duszy mojej, e tylko sam Bg, wiadek mojej ndzy od pocztku, moe mnie owieci i wprowadzi na drog bezpieczn. ND, s. 288.
31 32

Majc godzin modlitwy, zacznij tak jakby 5 minut, a gdyby za ciko ci byo, od. ND, s. 290. Wszystko rozproszone we mnie: oczy, usta, umys, serce. ND, s. 294.

33 Pytasz, dlaczego nie czujesz obecnoci Boej po Mszy, czy brzydzisz si grzechem powszednim czystego serca Boga ogldaj; rodki przeciwko oziboci modlitwa, umartwienie, zastanowienie. ND, s. 295. 34

Por. S. Urbaski, Ozibo, LDK, s. 618.

6 Droga duchowego wzrostu Zaoyciela, jak wida, bya naznaczona cigymi trudami i zmaganiami. Nie bya to sielanka kontemplacji, a raczej to wanie zetknicie si z Bogiem w kontemplacji dawao o sobie zna w cierpieniach, bya to take ciemna kontemplacja35. Cigemu alowi za grzechy, ktry nie opuszcza Ojca, towarzyszy jednoczenie lk przed piekem i wiadomo nalenej kary. wiczeniu si w obecnoci Boej odpowiaday oschoci oraz pokusy. Wielkoduszne ofiary36 oraz pragnienie cierpienia nie ustawao, a raczej wzrastao. Wcale nierzadkie poczucie zniechcenia byo powodem wezwania do wiernoci i dalszej walki. Zapiski z Notatnika ukazuj zarwno przeyte aski modlitwy, jak i dystans do nich oraz pooenie akcentu na pokor37. To wszystko pokazuje, e ycie duchowe w ogle, a w szczeglnoci Bogosawionego Ojca, jest rzeczywistoci realn i bardzo dynamiczn. 3. YCIE W BOGU

Rok 1870 [41 lat] by w jakim sensie decydujcy. Po rekolekcjach z tego roku pojawi si radykalny Akt wyboru38, ktry, wedug jego Autora, by cakowit reform ycia. W ten sposb ujawni si nastpny punkt graniczny, ktry mona nazwa nawrceniem ku zjednoczeniu z Bogiem. Konsekwencj tego bya cakowita mier sobie (czyli tak zwana mier mistyczna39), by y dla Boga w Chrystusie i jak Chrystus (por. Ga 2, 20).
35 36

Por. NC, II, 5.

Prosiem Pana Boga gorco, aby mnie uwolni od tych pokus przez Serce Jezusa i Maryi i ofiarowaem si za to na znoszenie wszelkich zniewag i wzgardy od braci, strat oczu itp. W pierwszym razie ofiarowaem za nawrcenie grzesznikw to wszystko, co w walce z tymi pokusami wycierpi i udrczenia std nastpujce. Take na t intencj i bl w ramieniu, ktry cierpi od roku. ND, s. 297.
37

Dusza w Bogu jest jak gbka w morzu. ND, s. 298. Bez pokory nawet dar modlitwy i ez zudzeniem i zgub; Pokora umysu i serca. ND, s. 299. AKT WYBORU Z REKOLEKCJI 1870 ROKU czyli postanowienie cakowitej reformy ycia Ja Br. Honorat, dotd z imienia tylko zakonnik, czujc si od dawna nakaniany ask Bo do szczerej ycia poprawy, a najbardziej dzisiaj w czasie Rekolekcyjnego wyboru (z BELLECJUSZA), owiadczam si wobec Trjcy Przenajwitszej, Najw. Maryi Panny jako mojej Wszechwadnej Pani i wobec w. Ojca mego Franciszka, i caego niebieskiego Dworu, i poniewa czuem dzi wyrany gos Boski, i jeeli chc by doskonaym, powinienem rozda wszystko, co mam niepotrzebnego, braciom ubogim, a bd mia skarb w niebie, a sam powinienem i za Chrystusem przez rozmylanie codzienne Jego Najw. ycia i naladowanie Go. I poniewa byem napomniany, ibym nie naladowa Faryzeuszw, ktrzy nakadali cikie brzemiona na drugich, a sami palcem ich tkn nie chcieli (jak to niedawno braciom wykadaem), i ebym piszc surowe ustawy dla Sistr, raczej sam je wprzd zachowa, a im zwolni. I poniewa uwaam, e ta jest wola Boska wzgldem mnie, i e to obrci si na wiksz chwa Jego, a mnie zapewni pokj sumienia i wieczne zbawienie, przeto stanowi sobie od dzisiejszego dnia i od tej chwili zupen ycia mego reform we wszystkim, tak abym ju nie potrzebowa si oglda na przysz popraw, i abym si nie obawia umiera, ale tak y odtd, jak bym chcia, aby mnie mier zastaa wedug sw dzisiejszej Ewangelii: Sint lumbi... et lucernae... et vos similes hominibus expectantibus... ut cum venerit... Si sciret paterfamilias... et vos estote parati [niech bd przepasane biodra wasze i zapalone pochodnie. A wy podobni do ludzi, oczekujcych swego pana, aby gdy nadejdzie ... Gdyby wiedzia gospodarz ... wy te bdcie gotowi - k 12, 35.36.39. 40, a mianowicie stanowi: [dziesi punktw A. Sz.]. To wic postanowienie, ktrem uczyni wczoraj przy wyborze i potwierdzone miaem od Ojca mego duchownego i Komisarza Generalnego, ktre te ponowiem dzi przy Mszy w. ofiarujc je w zjednoczeniu z Ofiar P. Jezusa przez rce Matki Boskiej, ponawiajc przy tym ofiarowanie si moje za Jej niewolnika, ktre dwa lata temu w tene dzie uczyniem i ktre poleciem szczeglnej opiece w. O. Franciszka, b. Jana Berchmansa, w. Stanisawa Kostki, Patrona rekolekcyjnego, a szczeglniej Jana od Krzya, ktrego uroczysto dzi si obchodzi, i ktrego za patrona do tej rzeczy obraem jako janiejcego darem kontemplacji, mioci krzya i obserwancj przywrcon w zakonie, zapisuj dzisiaj na pamitk mego zobowizania si i stanowi je sobie szczegowo na waciwych miejscach w tej ksice zapisa, i do tych postanowie zawsze powraca. Boe wspomagaj. Maryjo bogosaw! ND, s. 469-470.
39

38

Por. R. Gro, Mistyczna mier, LDK, s. 533-536.

7 Postanowienia, ktre Bogosawiony podejmowa w tamtym czasie charakteryzowaa bezinteresowno. Byy one wycznie dla samego podobiestwa Pana Jezusa. Nastpne lata to pogbienie tych procesw. Od 1871 roku pojawiy si notatki40, ktre mocno sugeruj nie tylko otrzymanie daru kontemplacji mistycznej41, o czym wiadomo ju z analizy wczeniejszych notatek, ale rwnie wzrastajc jego wiadomo i celow formacj do tego rodzaju ycia. Te karty zapiskw i modlitw maj rnorodny charakter. Z jednej strony pene radoci i pokoju ukazuj jasn stron zjednoczenia o. Honorata z Chrystusem. Z drugiej za wiadcz rwnie o gbokim cierpieniu, zwizanym z dalszymi oczyszczeniami42 oraz s wiadkami obaw Zaoyciela przed opuszczeniem go przez Boga. Ujawnia si tu bezgraniczne zaufanie Bogosawionego, obumarcie i zaprzeczenie sobie oraz pena dyspozycja do woli Boej. Bardzo mocno wida tu denie do Boga tylko dla Niego samego, a nie ze wzgldu na dary i dobra, ktre On daje. Warto zaznaczy, e na tym etapie ycia o. Honorata pojawia si u niego jasno umysu43. By moe, jest to poznanie nadprzyrodzone. W spotkaniach Ojca z Bogiem na modlitwie mona wyledzi wszystkie cechy dowiadczenia mistycznego: nago zalania ask, intensywno dziaania, bierno podmiotu, wiadomo przepaci midzy nim a Bogiem. Owocem byo cakowite ukierunkowanie na Boga i mier sobie jako prosta konsekwencja przeywanych stanw. 18 grudnia 1880 r. [51 lat] b. o. Komiski zanotowa, e Pan Jezus wezwa go do cilejszego zwizku przyjani44. Dalej, kilka dni pniej, 21. 12 pojawio si u niego
40 41

ND, s. 167-184.

Termin mistyczny bdzie rozumiany tutaj jako tajemnica dziaania aski w chrzecijaninie, dowiadczenie obecnoci Boga w duszy na mocy darw Ducha witego () ask mistyczn czowiek otrzymuje z wolnego dziaania Boga w Trjcy witej, bez adnych zasug, a czasami nawet dyspozycyjnoci Zob. M. Chmielewski, Mistyka, LDK, s. 536. Nie mona ask mistycznych utosamia z ich zewntrznymi objawami (np. zawieszenie zmysw). Zawieszenie jest spowodowane niedoskonaoci wadz czowieka, ktre nie s jeszcze przygotowane do spotkania z Bogiem. Nastpnym etapem w rozwoju modlitwy jest ten czas, kiedy zawieszenia ustaj, przy nadal intensywnym dziaaniu Boym. Por. TW, VII, 3, 12; J. W. Gogola, Ekstaza, LDK, s. 244. Dusza bierna zanurza si po Komunii jakby na dno morza i tam w najwikszej ciszy i penoci prawie bezustannie akty czyni, ale tak cicho, tak bez przyczynienia si wasnego, i mao co z nich przedziera si do wiedzy i pamici, tak i one w Bogu rdo maj i do Boga przez dusz przechodz. Duszy si zdaje, e adnych nie czynia, bo /Duch niewypowiedzianymi westchnieniami prosi za nami/; Bdc w stanie adoracji nie sili si na pojedyncze akta. Adoracja jest najwymowniejszym aktem wiary, pokory, mioci, alu, uwielbienia. Akt adoracji milczcej to akt uniwersalny, wszystkie akta w sobie zawierajcy. Chcie go posieka na osobne akta, to samo, co pru rzecz zrobion, haft na przykad. Bogosawiony suga ... kae nam usi. Oto caa rnica stanu biernego od kwietyzmu. On z wasnej woli pynie. Stan bierny jest duszy przez wol Bo naoony. Trzeba przej przez ycie czynne, zanim zakosztuje si biernego, w yciu czynnym trzeba si zabija aktami, tysicznymi na dzie, to najkrtsza droga do kontemplacji. Te akta su za czyciec, zastpuj ogromne cierpienia, wypalaj wszelk rdz na duszy, ciao nawet zbawiennie mcz w sposb pokutny. Dopiero po yciu przemienionym w tysice aktw, gdy wszystko si ju staje aktem mioci vel skruchy, nadziei, gdy wejrzenie oczu, stpanie ng, uderzenie serca, odetchnienie staje si aktami prawie ju nadprzyrodzonymi, gdy si siy wyta, gdy struna uku naszego tak jest napita, e grozi pknieniem, gdy nas gorce wzdychania, wysilenia, woania, pragnienia na krzy duchowy wbiy, gdy ustaj oczy od patrzenia w gr, gdy zachrypnie gardo od woania ku Bogu, gdy wyschniemy od pragnie gorcych, gdy nam spuchn nogi od chodzenia po kamieniach i szukania Boga, gdy zwidn siy i krasa nasza od tsknoty za Bogiem, dopiero wtedy przychodzi Pan Jezus do niektrych dusz, uk odpina, z krzya zdejmuje, rany opatrzy i kae nam usi, a sam usugiwa nam zaczyna ND, s. 172-173.
43 Dary Boe teraz s tego rodzaju, e zmierzaj do tego, aby nim samym nierozdzielnie by zajtym. Aby si nie zastanawia dugo nad tym, co pisa, mwi, z czego si spowiada. Wszystko jakby w umyle wypisane. ND, s. 171. 44

42

ND, s. 180.

8 pragnienie przyobleczenia duchowego45. Notatka z 22. 12 wiadczy o obustronnym przymierzu mioci zawartym midzy b. Honoratem a Jezusem Chrystusem46, co potwierdzaj rwnie dalsze strony nabrzmiae od rozwaa o mioci Jezusa i wyrzeczeniu siebie dla Niego. Wszystko to, wskazywaoby na etap w yciu duchowym nazywany w klasycznej teologii mistyki zalubinami lub maestwem mistycznym jako stanem trwaego zjednoczenia z Bogiem przez mio w wypenianiu Jego woli47. Charakterystyczne jest to, e w tych latach [1879/80] notatki rekolekcyjne byy bardzo oszczdne, a o. Honorat zaznaczy, e nie mia szczegowych wrae48, co zgadza si z oglnym stanem duchowym tych, na ktrych Bg dziaa przez kontemplacj wlan. Podmiot staje si bierny i nie moe rozmyla szczegowo. Na marginesie, mona zauway nasilajc si ogln tendencj do coraz mniej szczegowych i obszernych notatek rekolekcyjnych [od 1906-1915]49. W innym miejscu, w tym okresie [1870-1880nn], b. Komiski wynotowywa i rozwaa kwestie, dotyczce stanu oczyszcze, kontemplacji i jej warunkw oraz stanu biernego, a do synnego nic w. Jana od Krzya50. Rwnie w tym samym czasie Ojciec odwoywa si do tego witego, czynic go swoim patronem jako janiejcego darem kontemplacji51 i do w. Teresy Wielkiej, cytujc sowa Jezusa skierowane do niej: Tereso, ty ju caa moja, a ja cay twoim jestem52. Zainteresowania Bogosawionego t wanie literatur w kontekcie swojego ycia duchowego, w jaki sposb s potwierdzeniem wiedzy na temat przeywanych przez siebie dowiadcze i ask, jak Ojciec posiada, a wiadomo ycia w zjednoczeniu jest rwnie cech czy znakiem, dowodem na znajdowanie si w tym stanie53. Cay czas a do koca ycia b. o. Honorat nie spocz na dowiadczanych askach, dlatego tym bardziej mogy w nim dziaa. Cigle utrzymywa siebie w ascezie i oczyszczeniu czynnym. Zdawa sobie spraw, e przez zaniedbanie wszystko moe utraci niezalenie od stopnia otrzymanych darw54. Trwa w wyrzeczeniu si tych ask, nie przeceniajc ich, co utrzymywao go w pokorze55. W jego pracy duchowej dominoway takie cele jak: cakowite wyrzeczenie siebie, walka z mioci wasn, staranie si o czysto intencji, co byo rwnoznaczne z yciem i dziaaniem wycznie na chwa Bo.

45 46 47 48 49 50 51 52 53

Tame. Odpowiedzia mi P. Jezus: Jeeli mi oddasz siebie, to ja chtnie ci oddam siebie. Tame. Por. S. Urbaski, Zalubiny mistyczne, LDK, s. 933-934. Noty z rekolekcji 1879, ND, s. 354. ND, s. 430-440. ND, s. 168-171. Akt wyboru z 1870 r., ND, s. 469-470. ND, s. 360. Por. TW, V, 1, 9-11.

Mog si potpi po tym wszystkim i nienawidzie Boga - to najstraszniejsze. Teraz zatem za t nienawi ofiaruj Ci mio Serca Jezusa jako swoj. ND, s. 372; Zwyciaj samego siebie. Wiele osb oddaje si modlitwie, a nie dochodzi do witoci, bo si nie zwyciaj. Na 100 osb 90 idzie za swoim zdaniem i wol. Jeden akt umartwienia wicej znaczy ni kilka godzin na modlitwie wrd pociech i sodkoci. Dusza umartwiona przez jeden kwadrans cilej si z Bogiem zjednoczy ni w kilka godzin nieumartwienia. ND, s. 361.
55

54

9 W 1885 r. Bogosawiony Ojciec odda Bogu swoj dobr opini, wyrzekajc si jej56. Pogbi on rwnie swoje ofiarowanie na penienie woli Boej w zjednoczeniu z Jezusem57. Coraz bardziej widzia dziaanie aski, wszystko w swoim yciu przypisywa wanie i tylko Bogu58. Nie przecenia siebie, w jego oczach to, co znosi dla Jezusa byo mae i nieznaczne59. W 1891 r., majc 62 lata o. Honorat zanotowa, e wada gwna ustaa. Jest to znak autentycznego rozeznania i trwania w prawdzie, a wic utwierdzenia w pokorze60. wiadomo wasnej saboci i grzesznoci nie odstpia go do ostatnich chwil ycia, cigle j odkrywa i za ni aowa. Wprost proporcjonalnie do tego wzrastao w nim przekonanie o przedziwnej mioci Chrystusa do niego61. Wszystkie niepowodzenia i trudne wydarzenia przypisywa swojej grzesznoci i traktowa, jako okazj do ekspiacji. Spowiedzi generalne ponawia, co jaki czas. ledzc notatki z pniejszego okresu, a zadziwia, e w 1898 r. o. Honorat czu si przygnieciony ogromem grzechw62. Co wicej, towarzyszya temu obawa przed piekem i
Moj saw doywotni i po mierci skadam doskonale na ofiar, obejmujc myl te wszystkie zniewagi, jakie mog ludzie wyrzdza mnie lub na moje wspomnienie, a to wszystko na wynagrodzenie mojej pychy, e bdc tak gupim i ndznym chciaem kiedy by uniwersalnym i e rozumiaem, e co mog. ND, s. 373. Ofiaruj si na penienie woli Boej, wszystkie czynnoci w zjednoczeniu z 4 intencjami P. Jezusa, nic nie wybierajc i nic nie ograniczajc. Tame. Z tego czytania, e tylko przez cierpienie mona si podoba Bogu, e o tyle On wicej miuje, o ile kto wicej cierpi. Wic jake ze mn bdzie, ktry nic nie cierpi? Chyba P. Jezus zrobi wyjtek i swoje cierpienia zaofiaruje za mnie, a zatem i w tym Jemu tylko bd wszystko winien tak, jak dotd ze wszystkim bywao. Bom nigdy nie walczy z namitnociami, a jednak dobro Jego w Najw. Sakramencie umierzya wiele. Nie wiczyem si nigdy w cnotach, a jednak askawo Jego w Najw. Sakramencie wiele swoich cnt wraziy w serce moje i nieraz nie mog poj, skd si one wziy i gdzie si tamte podziay. ND, s. 415. Chciabym by uczestnikiem przeladowa i cierpie Chrystusowych razem z innymi wybranymi, ale nie mam sposobnoci, nikt mnie nie przeladuje, a te mae przeladowania, jakich doznaj, to nic a nic nie cierpi, tylko s one nowymi dowodami dobroci Twojej, bo w nich ratowae mnie tak skutecznie, tak mionie, tak potnie, e si obawy obrciy w pociechy, a przeladowanie w uczczenie. Ile wdzicznoci winien Ci jestem za t obron z okazji przyjazdu moich krewnych, ile serc musiae poruszy, eby zastawione na mnie sida obrciy si w pohabienie przeciwnikw. Ile Ci winienem za obrcenie sprawy listw na wykazanie niewinnoci i... ND, s. 377. Usyszaem w sercu gos Boga, pobudzajcy do reformy ycia. Poznaem zalepienie, w jakim zostawaem co do niektrych grzechw i wad, jak gniew w konfesjonale, [...], posdzanie, obmowa, obarstwo, szemranie, niech do drugich, popiech w pacierzach. Przejrzaem akt reformy z 1871 r. Prawie wszystko zachowaem wyjwszy trzech rzeczy: co do niadania, czytania i spowiedzi. Wada gwna ustaa. ND, s. 392. [Rok 1903]: 3. aski nadprzyrodzone s w takiej iloci, e powinienem by by witym, tym wikszy rachunek mnie czeka. 4. Ju tego jednego tylko pragn, abym by dobrym zakonnikiem, a reszt zostawiam P. Jezusowi i Matce Boskiej do ich woli. Oni znaj moje pragnienie, jak bym chcia ludziom opowiedzie on mio Bo, jak poznaem i jak bym chcia ich obznajmi z wielkoci Maryi, ale nie majc dostatecznych do tego zdolnoci, nie miem nawet uprasza o pomoc do tego. 5. Tyle razy w yciu na pieko zasuyem. Tyle razy mnie Boska dobro zachowaa, (). ND, s. 418. [Rok 1915]: Zrozumiaem w kocu, e taka jest przepacista dobro Serca Jezusa, e takie sabe zwrcenie si moje do Niego po tamtych grzechach ju byo dostateczne, aby zastpi brak mego prawdziwego alu swoj skruch Ogrjcow i tyle lat tak cierpliwie i askawie oczekiwa. A dopiero przy kocu ycia dla zabezpieczenia zbawienia mego uy takich gwatownych rodkw do rozbudzenia mego zalepienia, ebym chocia przez te ostatnie dnie ycia mego aowa i wynagradza tyloletni ozibo moj. Cho przyjdzie to zapewne tylko Jego zasugami i ofiarami witymi spaca. ND, s. 444. [1898]: Chciaem ponowi spowied generaln uczynion dawniej w pierwszych latach pobytu w Zakroczymiu. O ile sobie przypominam, to wtedy, gdym si po raz pierwszy gotowa do tej spowiedzi,
62 61 60 59
58 57 56

10 stanem nienawici Boga. Bogosawiony y ju, przecie, niewtpliwie w zjednoczeniu. Jak wic mona to wytumaczy? Po pierwsze, cige wyrzuty sumienia, co do grzechw s normaln kondycj czowieka, ktrego natura zostaa zraniona, a ktry zna prawd o sobie. Paradoksalnie, ten cigy al by owocem i objawem ycia w zayoci z Bogiem i udzielanych ask zjednoczenia, o czym pisze w. Teresa Wielka w Twierdzy wewntrznej63. Po drugie, taki stan ducha mg by efektem cigego ofiarowywania si Zaoyciela na ycie z Chrystusem Ukrzyowanym64. W ten sposb jednoczyli si z ofiar Jezusa take inni wici. Dla przykadu, w. Faustyna Kowalska przeywaa za zgod woli Boej stan ducha grzesznikw, jako sposb wynagrodzenia i przebagania za ich grzechy65. Tutaj trzeba przywoa take ycie duchowe b. m. Teresy z Kalkuty, ktra po osigniciu stanu zjednoczenia wesza jeszcze raz, na mocy szczeglnego wezwania, w noc ciemn. Byo to jej szczeglne powoanie w powoaniu do wspcierpienia z Chrystusem, aby inni mogli ujrze wiato zbawienia66. Bg do koca ycia wspomaga Ojca swoimi askami, dajc mu zakosztowa skutkw zjednoczenia rwnie przez pocieszenie, z czego o. Honorat, jak ju mwiono, zdawa sobie spraw67. W ostatnich latach ycia Bogosawionego w jego notatkach duchowych przewija si ju tylko jeden temat: tylko Bg, tylko Chrystus, powiedzie ludziom o mioci Boga68. A Honorat sam jest najwikszym grzesznikiem69. Czsto te powraca do swojego ateizmu z lat
zdawao mi si, e przesadzaem w wielu rzeczach i e potem przy powtarzaniu jej wypadnie wiele rzeczy usun lub umiarkowa, bo zdawao mi si, e w niewiadomoci to popeniem, a teraz przeciwnie, uznaem, e wszystko byo prawd i e wicej jeszcze naleaoby si oskary, (). I tak byem przygnieciony tym ogromem grzechw, e prawie ustawaa we mnie ufno w miosierdzie Boe i sabem na duchu, i uwaam to za opatrznociowe, e o. Gwardian, czy przez nieuwag, czy przez zapomnienie, czy przez zniechcenie trzy dni tylko czy cztery mnie spowiada, kiedy ja zaprosiem go na par tygodni i uwaa spowied za skoczon w dniu Jubilacji, a ja nie miaem go nawet prosi, aby przychodzi dalej i zostawiem na inny raz to ukoczenie. Noty z rekolekcji 1898, ND, s. 407.
63 al za grzechy tym jest wikszy, im wiksze aski dusza otrzymuje od Boga. Jest to bl, ktry, sdz, e nigdy nas nie opuci, pki nie znajdziemy si tam, gdzie nic ju bole nie moe. TW, VI, 1. 64 65

Por. ND, s. 443, 475, 480-481, 488.

Por. w. F. Kowalska, Dzienniczek. Miosierdzie Boe w duszy mojej, Warszawa 1993, s. 71-72, 91-92, 167-168, 211. 66 Matka Teresa, Pjd, bd moim wiatem. Prywatne pisma witej z Kalkuty, Krakw 2008, s. 205319. Dnia 6-go pocieszaem si widzc, e Bg wiele umierzy w sercu moim przeszkd do zjednoczenia z Nim i e potrzeba tylko tej intencji mioci Boej do dojcia do tego. Lecz czynic spowied generaln, na nowo tyle grzechw i zych skonnoci w sobie znalazem, o ktrych nie mylaem nigdy, std smutek ogarn m dusz i przypuszczaem, e si udz tylko i ostygem w zapale. Lecz dnia nastpnego, w. Marcina, w Ewangelii znalazem to samo, e tylko intencja (oculus) /wiato oczu/stanowi wszystko i przestroga: vide, ne lumen, quod in te est, tenebrae sint /bacz, by twe wiato wewntrzne nie stao si ciemnoci/. I w rozmylaniu o w. Magdalenie poznaem, e tylko mioci Bg wymaga i e dla mioci odpuszcza /si/ wiele. Rozmylania o Samarytance i Samarytaninie oywiy mnie t sam myl. ND, s. 415. Czy mnie kochasz? Powinienem Ci szalenie kocha, bo Ty mnie stworzy tak Zdaje mi si, e Ciebie jednego kocham. Znasz moje zimne serce Od tego czasu w Imi Twoje chc spowiada, pisa, spenia obowizki i mam nadziej, e obfitszy bdzie owoc, bo odtd per totam noctem /przez ca noc k 5,5/. Rok 1903, ND, s. 419. Za kadym krokiem propter te /dla Ciebie/, mgnienie oka i kadego czonka poruszenie. ND, s. 423. Przy wietle aski Boskiej e jestem potworem, jakiego wiat nie widzia, bo zalepiony pych bez adnych bada wyrzekem si wiary, zaprzeczyem Bstwo Chrystusa, a nawet istnienie Boga. I staem si Jego nieprzyjacielem, odwodziem drugich od wiary i yem jak bydl, a miaem si za rozumnego i moralnego i adnych wyrzutw nie czuem, cho Bg mnie nawiedza utrapieniem, jeszcze odwayem si bluni przeciwko Niemu. Wic tylko dla blunierstwa znalaza si wiara. Wic byem gorszy od Woltera i od Lutra, bo oni wierzyli w Boga, i gorszy od szatana, bo i on wierzy, a nawet nie odwaa si bluni, bo si boi Boga.
69
68 67

11 modoci i okazanego mu przez Boga miosierdzia w asce nawrcenia go70. Do koca zapisywa swoje postanowienia71, czyli nie zaprzestawa intensywnej pracy nad deniem do Boga. Ostatnie rekolekcje odprawione w 1915 r. to rozwaania o mioci Boej 72, a ostatnie zapisane z nich sowa s aktem mioci i wdzicznoci za dziea dokonane przez Boga w jego yciu73. *** B. o. Honorat Komiski ukazuje si nam szczeglnie jako wity, ktry cigle si nawraca. A charakterystyczn cech jego ycia duchowego byo trwanie w nieustannym alu za grzechy. Gdy sta ju nad grobem to wci opakiwa swj najciszy grzech modoci, tzn. czynny ateizm. W yciu naszego Bogosawionego wida rwnie jak ten proces nawrcenia by nieustannym deniem do coraz gbszego zjednoczenia z Bogiem. Nawrcenie Ojca Honorata to wdrwka w gb przez wszystkie mieszkania twierdzy swojej duszy do samego centrum, gdzie zamieszkuje sam Krl74. Byo to nawrcenie od swojego ja do Boego TY, od swojej woli do woli Boej, od pamitania o sobie do cigej pamici na Boga75, a wraz z ni do otwarcia si na autentyczne potrzeby blinich. Wyrzekam si dla Ciebie wszystkich moich nadziei, (). Teraz wszystko z mioci ku Tobie do woli Twojej zostawiam76 te sowa Bogosawionego Kapucyna najpeniej i najwyraniej ukazuj, dokd zaprowadzio go podanie wskimi i wyboistymi drogami upodobnienia do Oblubieca. Owocem przeytych trudw jest mier sobie, ktra rodzi pen wolno od jakichkolwiek determinizmw zwizanych z dziedzictwem grzechu pierworodnego. y tylko dla Boga to pragnienie, ktre w yciu Bogosawionego stao si rzeczywistoci, jest rwnie tsknot niejednego czowieka, i to niejednego grzesznego czowieka, ktra dziki wezwaniu Boemu i asce moe osign swoje wypenienie.

I tyle lat yjc w zakonie (66) nie zwrciem dotd na to uwagi i tak z Bogiem postpowaem, jakby wierne dziecko. I Bg tyle ask mi uycza, nie zwaajc na takie zalepienie moje. I dzi przeczytaem dla pociechy mojej, e P. Jezus powiedzia do w. Gertrudy, quod infinita Dei bonitas dignatur in anima vere poenitente suas habere delicias /e nieskoczona dobro Boa raczy mie upodobanie w duszy prawdziwie pokutujcej/. Rok 1914, ND, s. 441-442.
70

ND, s. 444-445.

71 Postanawiam walczy z wasn mioci i rachunek sumienia szczegowy wieczorem odbywa. Rok 1915, ND, s. 449.

72

Bg tak nas ukocha, e chcia nam odda samego siebie, abymy Go posiadali, jak swoj wasno. Nie chcia ogranicza swej mioci. Wikszej nad to nie mg okaza. Tame. 1. W Krlestwie niebieskim kady ma wyznaczone miejsce nie wedug urzdu itp., ale wedug stopnia doskonaoci mioci (a gdzie miejsce tych, co nienawidz Boga). 2. Ale Magdaleny wskrzeszenie wiksze od azarza, a moje jeszcze wiksze, bo nie tylko z szau, ale i z nienawici, i pogardy Boga. A wic i mio powinna przewysza mio Magdaleny. A moja - zimna, ziemska; kocham, bo mi dobrze u Boga - obfituj we wszystko, wszystko wedug mej woli si dzieje. 3. Jednym imieniem "Mario" poznaa. Ile takich imion w cigu ycia mego P. Jezus wymwi, w ktrych od razu dusza poznawaa gos Jego i prawd i rozpywaa si w mioci. ND, s. 450.
74 75 76

73

Por. TW, passim. Por. ND, s. 305, 328, 344, 389, 423. ND, s. 182.