NAJWIKSZE VY BITWY A A WIEKU

JERZY BIZIEWSKI

IRAK IRAN 80-88

GENEZA WOJNY Na przestrzeni ostatnich trzydziestu lat ingerencja w wewntrzne sprawy ssiada oraz roszczenia terytorialne kilkakrotnie przeradzay si w seri incydentw zbroj nych midzy wojskami Iraku i Iranu. Jednak rozsdek i obawy rzdzcych elit pozwalay unikn eskalacji konfliktu i otwartej wojny. Kruch stabilizacj zakoczyy wydarzenia lat 1979-1980. Co popchno dynamicznie rozwijajce si i dysponujce olbrzymim po tencjaem gospodarczym, zwizanym z po siadanymi zoami ropy naftowej, kraje do wyniszczajcej, bezsensownej wojny? 9 lutego 1979r. wybucha w Iranie rewo lucja islamska, ktrej jednym z pierwszych efektw byo proklamowanie 1 kwietnia Is lamskiej Republiki Iranu. Irak uznany zosta za jednego z gwnych wrogw nowego pa stwa, a jego przywdcw oskarono o zdra d wartoci islamu i zadano utworzenia Irackiej Republiki Islamskiej. Uzasadnie niem mia by fakt, e iraccy szyici, ktrzy stanowili wikszo religijn w kraju, byli rzdzeni przez politykw wywodzce si gwnie spord muzumanw - sunnitw. Istniejce rnice wyznaniowe midzy czon kami obu odamw islamu prbowa wyko rzysta nowy przywdca Iranu ajalollach Chomeini. Jego apele spotkay si z pozy tywnym odzewem duchowiestwa szyickiego w Iraku. Nawizano wspprac majc do prowadzi do realizacji hase rewolucji is lamskiej rwnie w Iraku. Prawie w tym samym czasie co Chomei ni w Iranie, peni wadzy pastwowej w Ira ku skupi Saddam Husscin. 16 lipca 1979r. zosta on prezydentem pastwa. Jego ambi cj byo uczynienie Iraku dominujc potg w rejonie Zatoki Arabskiej (Perskiej). Hus scin obawia si przeniesienia rewolucji is lamskiej na terytorium Iraku, tym bardziej, e sytuacj wewntrzn w pastwie kompli kowaa aktywna dziaalno opozycji. Nie zwocznie wic po objciu wadzy przystpi do jej likwidacji. W czerwcu i lipcu 1979r. aresztowano okoo 3000 osb, a 8 sierpnia 22 z nich stracono w egzekucji publicznej. W grudniu 1979r. Hussein ostrzeg Chomeiniego przed wspieraniem opozycji i zagrozi, e moe to doprowadzi do zerwania ukadu pokojowego i przejcia do innych dziaa. W kwietniu 1980r. w Iraku aresztowano przy wdc szyitw irackich ajatollacha Muhammada Bakr as-Sadra i okoo 40 czonkw

Ajatollach Cliomcini pozdrawia lliini zwolennikw podczas demonstracji w Teheranie. Luty 1979r.

opozycji szyickiej, oskarajc icli o wsp udzia w nieudanym zamachu na ministra spraw zagranicznych i wicepremiera Tarika Aziza. M.Bakr as-Sadr zosta zamordowany w czasie ledztwa, a cz opozycjonistw stracono. Ponadto zatrzymano wwczas i wydalono z Iraku 35000 szyitw irackich po dejrzanych o sprzyjanie opozycji. Jednocze nie irackie suby specjalne zintensyfikoway pomoc dla opozycji w Iranie. W odpowiedzi ajatollach Chomeini zwrci si poprzez radio do onierzy i ofi cerw irackich sil zbrojnych o obalenie Sad dama Husseina. Armia iracka nic zareago waa na powyszy apel. Zamiary przywd cw iraskich dokonania przewrotu rzdowego w Bagdadzie oraz rozszerzenia rewolucji islamskiej na Irak nic powiody si. Jednoczenie w Iranie wiele prowincji byo bliskich wojny domowej ze wzgldu na walki midzy zwolennikami i przeciwnikami Chomciniego. W lipcu 1980r. wykryto spi sek przeciwko nowej wadzy. Aresztowano wwczas okoo 500 oficerw i podoficerw. 50 z nich stracono, a 200 osb otrzymao wyroki dugoletniego wizienia. Powane

problemy sprawiay mniejszoci narodowe. Do pacyfikacji ruchw separatystw kurdyj skich i arabskich, wspomaganych przez su by specjalne Iraku zaangaowano znaczne siy. Akty terroru wobec cudzoziemcw i wasnej ludnoci, zajmowanie si ambasad, wrogie wypowiedzi przywdcw iraskich pod adresem wysoko uprzemysowionych pastw wiata, spowodoway zerwanie sto sunkw dyplomatycznych z wieloma z nich oraz naruszenie wizi gospodarczych. Infla cja i chaos gospodarczy pogbiay trudn sytuacj wewntrzn. ' W czerwcu 1980 r. stosunki dyplomaty czne midzy Irakiem a Iranem zostay zawie szone.-Obie strony potgoway roszczenia terytorialne i otwarcie wspieray zbrojn opozycj. Jednoczenie rozpoczto rozmie szczanie znacznej iloci wojsk wzdu grani cy. W kilkudniowych odstpach wybuchay incydenty zbrojne, za wywoanie ktrych strony wzajemnie si oskaray. Napicie signo szczytu gdy 17 wrzenia Hussein wypowiedzia ukad pokojowy z Iranem oskarajc jego przywdcw o ingerencj w polityk wewntrzn Iraku, uaktywnianie opozycji oraz nic uzasadnione roszczenia te rytorialne. Prba aneksji przez Irak iraskiego Chuzestanu staa si kolejn i chyba gwn przyczyn wybuchu wojny. Konflikt o t prowincj siga XVII w., kiedy w jej grani cach istnia emirat Kabide, nazywany te Arabislanem. W 1823r. ksistwo podbia Persja, a w 1924r. szach Iranu Reza Khan nada prowincji jej dzisiejsz nazw, zakaza uywania jzyka arabskiego, przesiedli cz tubylczej ludnoci w inne regiony kraju wprowadzajc na jej miejsce rdzennych Per sw. W latach siedemdziesitych mieszkao w Chuzestanie jedynie 40% ludnoci pocho dzenia arabskiego. Stanowili oni baz ruchu separatystw arabskich wspieranych przez irackie suby specjalne. Od kwietnia do czerwca 1979 r. w Khorramshahr i Abadanie miay miejsce due demonstracje arabskie, w czasie ktrych dano autonomii prowincji. Wystpienia tumiono przy uyciu policji i wojska iraskiego - zgino wwczas 700 osb, a 300 zostao rannych. Iraccy j>rz_ywdcy, przekonam o masowo ci arabskiego ruchu w Chuzestanie, post rzegali dwa scenariusze oderwania tego ob szaru od Iranu. Pierwszy z nich zakada uwolnienie prowincji w wyniku arabskiego powstania, wspomaganego przez irackie
6

suby specjalne. Drugi wariant przewidyw; poczenie uprzednio wymienionych dziaa z operacj zaczepn wojsk irackich skicre wanych do opanowania waniejszych miast szlakw komunikacyjnych. Podne Ge Zagros miao stanowi now granic mied Irakiem a Islamsk Republik Iranu. Ni spodziewano si wikszego oporu Iracz; kw ze wzgldu na destabilizacj si zbro nych, zaangaowanie znacznej czci jedne stek w tumieniu powsta w Kurdystanie Azerbejdanie oraz wewntrzne walki pol tyczne. "Przyczenie Chuzestanu do Iraku zwie kszaoby powierzchni kraju o 118000 km Liczba ludnoci wzrosaby co najmniej o milion. Gwn zdobycz stanowiyby jedna zasobne pola ropy naftowej oraz rozwinit przemys. Nie bez znaczenia byy rwnie uprawy baweny, ryu, winoroli, palm da ktylowych, hodowle owiec. Irak zyskiwalb take swobodny dostp do Zatoki Perskie wraz z nowoczesnymi portami. Sporny sza wodny Szatt al-Arab znalazby si w cen trum poudniowej czci pastwa, jako wya cznie iracka arteria wodna. Zlewisko rzek Tygrys, Eufrat i Karur bdce czci granicy iracko-iraskiej, su yo obu krajom jako wana droga komuni kacyjna - tu usytuowane byy porty Basra Abadan i Khorramshahr. Kilkakrotnie ju: dochodzio do sporw midzy obu pastwa mi odnonie zasad korzystania ze szlaku Ukad z 1937r. midzy Irakiem a Iranen ustanawia granic pastwow wzdu naj gbszego koryta rzeki. Przyznawa on Ira nowi Abadan i polew szerokoci szlaki wodnego na odcinku dugoci 9 km naprze ciw Khorramshahr. Gwarantowa swobod nawigacji i przewidywa wsplne oczyszcza nic dna oraz konserwacj urzdze rzecz nych. W latach pidziesitych i szedziesi tych Irak zgasza roszczenia do kotwicowisk w Khorramshahr oraz do wyspy Abadan. da, aby statki iraskie byy wprowadzane przez pilotw irackich. 19 kwietnia 1969r. ogoszono Szatt al-Arab rzek irack i zaka zano wpywa statkom innych bander bez zezwolenia fraku. Na kade z powyszych wystpie Iran odpowiada odmownie, a ruch statkw pyncych do portw iraskich osaniano uyciem okrtw weyjennych. W wyniku porozumie algierskich w 1975r., sporna droga wodna staa si bezpie czna przez kolejne pi lat. 17 wrzenia

PLANY WOJNY ORAZ SIY WALCZCYCH STRON Dowdztwo irackie przewidywao rozbi cie iraskich si zbrojnych i opanowanie w cigu 10-14 dni czci Chuzestanu oraz pro wincji Dam do linii wytyczonej miastami Qasr-e Shirin, Naft-e Shah, Mehran, Musian, Dezfu, Shushtar, Haft Gel, Khalafabad, Bandor c-Shahpur. Nastpnie zamie rzano przystpi do rozmw pokojowych stawiajc rzd w Teheranie wobec faktw dokonanych. Gwnie uderzenia wojsk irac kich silami 3, 6, 12 DPanc, 1, 5 DZ, 32 i 33 BP planowano wykona na poudniowym odcinku frontu, w kierunku: Basra, Ahwaz, Haft Gel. Pomocnicze operacje zaczepne miary by zrealizowane przy wykorzystaniu 9, 10 DPanc, 7 DZ, 2 i 8 DPG na central nym odcinku granicy iracko-iraskicj i ich celem byo zdobycie miasta i bazy wojskowej Dczful oraz rubiey przeczy grskich le cych na wschd od miast Qasr-e Shirin, Gilan, Ilam. Powodzenie tych dziaa prowa dzioby do uchwycenia gwnych skrzyowa drg i przeczy w grach Zagros co spo wodowaoby zablokowanie wojskom ira skim kierunkw przeciwudcrzen na Bagdad. Liczono si z moliwoci wybuchu powsta nia kurdyjskiego w obszarze midzy miasta mi: Mosul, Irbil, As-Suloymaniya, Tuz Khurmatu i koniecznoci wydzielenia 4 DPG i 11 DP do jego stumienia. Warto zauway, e dowdztwo irackie nie miao dowiadczenia w planowaniu i re alizacji wikszych operacji militarnych. Do wdcy wikszych zwizkw taktycznych mianowani na stanowiska na zasadzie lo; noci w stosunku do Saddama Hussei Mniejsze znaczenie miay ich kompeteni Wywiad wojskowy skupia sw dziaalm na problemach politycznych, dlatego mii innymi, ocena sytuacji militarnej w Ira okazaa si bdna. Dowdztwo irackie i niyo prg ryzyka i kosztu wojny ponie\ uwypuklono walory bojowe wasnych sil obniono moliwoci obronne Iranu. W skom irackim brakowao efektywnego szl lenia oraz przygotowania do dziaa w o racjach powietrzno-ldowych. W ostatnich latach przed wybuch wojny dokonano znacznych zakupw uzb jenia. Rozbudowywano rwnie strukt organizacyjne. Za tymi zmianami nie s jednak ksztacenie kadr dowdczych i sh technicznych. Szkoleni za granic oficerom nie nadali z przekazywaniem wiedzy temat zasad korzystania z nowoczesne sprztu bojowego. Po zakoczeniu krtk go cyklu nauczania byli oni przenoszeni kolejnych garnizonw, jednake pozii wiedzy w szkolonych jednostkach okaza niewystarczajcy. Problemem irackich si zbrojnych b stosunki wewntrzne. Gwn rol w utr maniu dyscypliny odgrywa pion polityc; partii Baas, ktry funkcjonowa dziki si konfidentw. Armia przechodzia seri d matycznych czystek, obejmujcych oficer

odejrzanych o sympatie do Kurdw, Iraciej Partii Komunistycznej, szyickiej opozy cji itp. Mimo wielu niedomaga irackie zgrupo wanie uderzeniowe, utworzone z najlepszych jednostek, stanowio znaczny potencja. Nie ktre zwizki taktyczne posiaday dowiad czenia bojowe. 3 DPanc braa udzia siedem lat wczeniej w wojnie przeciwko Izraelowi 2, 4, 8 DPG i 11 DP pacyfikoway w ostat nich dwch latach Kurdystan. Cz ofice rw szkolia i wspomagaa oddziay Pale styskiego Ruchu Oporu. W przeciwiestwie do zamierze Iraku iraski plan wojny mia charakter obronnozaczepny. Dowdztwo si zbrojnych Iranu zmierzao do wykrwawienia irackich zgrupo wa uderzeniowych w uporczywej obronie pozycyjnej w grach Zagros, na rubieach poza rzekami Szatt al-Arab, Kharkheh, Karun, Dezoraz na przedpolach miast Abadan, Khorramshahr, Alwaz, Dezful, Shushtar, Musian, Mehran. W czasie operacji obron

nej miano dokona mobilizacyjnego rozwi nicia si zbrojnych oraz przegrupowa no wo sformowane zwizki taktyczne w rejon dziaa bojowych. Po zaamaniu natarcia przeciwnika, wojska iraskie miay przej do kontrofensywy, rozbi siy najedcy i przenie dziaania wojenne na terytorium Iraku. Powanym problemem Iranu by fakt, e regularne siy zbrojne nie cieszyy si zaufa niem nowej ekipy rzdzcej. Do wrzenia 1980r. rozstrzelano, aresztowano lub zwol niono ze suby okoo 8000 oficerw i pod oficerw. 16 lipca 1979r. zaczto tworzy Korpus Stranikw Rewolucji Islamskiej, jako przeciwwag "dawnych" si zbrojnych. Stan ten powodowa znaczne osabienie ar mii, mimo e Iran dysponowa wysoce ma newrowymi zwizkami pancernymi i lotnic twem wojsk ldowych. Prawic 77% oglnej iloci czogw iraskich byo sprztem dru giej generacji, gdy tymczasem Irak mia na uzbrojeniu jedynie 1% rwnic nowoczes-

10

11

nych wozw bojowych. Jednake problemy logistyczne i brak fachowcw powodoway e tylko 33% iraskich czogw Chieftain i 70% M-60 byo sprawnych. Najwicej pro blemw miano z ukadami chodzenia i zasi lania. Wojska pancerne utraciy co najmniej 30% oficerw, spord tych ktrzy pozostali po pierwszych czystkach w 1979r. Wiele do yczenia pozostawia poziom wyszkolenia wojsk ldowych. Iraska pie chota i wojska pancerne przygotowyway si gwnie do dziaa obronnych, brakowao dowiadcze z wicze w natarciu. O podej ciu do problematyki szkolenia wiadczy przykad jednej z dywizji pancernych. Na krtko przed rewolucj islamsk doradcy amerykascy ocenili, e zwizek taktyczny szkolony przez nich jest bardzo dobrze przy gotowany do dziaa i zalecili aby sprawdzo ne wzorce przenie do innych jednostek. Wwczas, w obawie przed intensywnym wy sikiem czekajcym cao wojsk pancernych i piechoty, rozesano najlepsz kadr poka zowej dywizji po caym kraju, motywujc to potrzeb przekazania dowiadcze. Oczywi cie osignito efekt przeciwny. Poziom wy szkolenia dywizji dowiadczalnej obniy si gwatownie, a pozostaych zwizkw taktycz nych nie uleg poprawie. W wyniku dezercji, brakw w zaopatrze niu, aktw sabotau, cz jednostek bya tak zdezorganizowana, e olbrzymi problem stanowia mobilizacja rezerw. Zwizki takty czne uzupeniono stanikami rewolucji i
12

ochotnikami. Byli to gwnie Iraczycy \ gnani kilka miesicy wczeniej z Iraku oi mieszkacy miejscowoci przygraniczny Tylko jedna dywizja pancerna i dwie dywi piechoty byy w peni ukompletowane. N ktre zwizki taktyczne reorganizowano, i z 1 i 2 DP utworzono now Dywizj < traln. W siach powietrznych brakowao nov czesnego sprztu radioelektronicznego n poznania i ledzenia celw oraz sprawm systemw dowodzenia. Powany probli stanowia logistyka. Informacje odnosi rozmieszczenia zapasw materiaowych, c: ci zamiennych, uzbrojenia i amunicji : warte w sieci komputerowej byy bezuy czne, poniewa dyski z bazami danych zos y zabrane przez doradcw zagraniczn) lub zniszczone w czasie rewolucji. Naoo przez Stany Zjednoczone embargo spov dowao, e wikszo iraskich samolot bojowych bya niezdolna do dziaa. Ws stkim 77 najnowoczeniejszym w siach t wietrznych F-14 brakowao systemw i prowadzania pociskw "Phoenbc". Cz : molotw przeznaczano do rozbirki, a umoliwi przygotowanie do lotw inn> maszyn. Sity powietrzne w dniu wybuc wojny dysponoway jedynie 150 pilotami. Warto doda, e Irak przez cay c; konfliktu mia moliwo kupowania brc drog legaln, z czego korzysta posiada; magazyny i bazy rezerwowe nawet pc wasnymi granicami. Iran z przyczyn poli

-% cznych (embargo) i ekonomicznych czyni zakupy na znacznie mniejsz skal i najcz ciej niejawnie. Z uwarunkowa polityczno-geograficznych wynikao, e wojska iraskie miay bro ni kraju na froncie szerokoci 700 km. Dwie dywizje (28, 64 DP) skierowano do pacyfikacji powstania kurdyjskiego w obsza rze ograniczonym miastami: Rezayeh, Sananday, Sarab. Od Qasr-e Shirin do Mehran zamierzano wykorzysta 81 DPanc i 84 DP. W obszarze midzy miastami Mehran, Abadan, Dezful planowano uy 92 DPanc, 12 i 77 DP oraz dwie samodzielne brygady. Sity te byty jednak niewystarczajce do zorgani zowania skutecznego oporu. Sytuacj pole pszao jedynie rozmieszczenie na terenie Chuzestanu wikszej iloci oddziaw Kor pusu Stranikw Rewolucji Islamskiej.

13

14

15

PRZEBIEG WALK OPERACJA ZACZEPNA WOJSK IRACKICH O wicie 22 wrzenia 1980r. ofensywa iracka rozpocza si bitw o panowanie w powietrzu. Samoloty irackie zaatakoway iraskie bazy lotnicze, rejony dyslokacji wojsk ldowych, zakady przemysowe w Te heranie, Dezful, Abadanie, Hamadanic, Kermanshah, Bushehr, Mahanie, a take przepompownie i urzdzenia wydobywcze na wyspie Kharq. Efektem nalotw byo usz kodzenie 6 lotnisk, 3 rafinerii naftowych oraz zniszczenie 3 samolotw iraskich. Do koca wrzenia lotnictwo irackie powtarzao uderzenia wykonujc 100-150 lotw bojo wych na dob, z czego 1/3 lej iloci przezna czone do wsparcia dziaa wojsk ldowych. Irackie siy powietrzne nie osigny za oonego celu eliminacji przeciwnika z prze strzeni powietrznej, a ich niewielka skutecz no spowodowana bya kilkoma przyczyna mi. Dowdztwo irackie zaplanowao niedostateczn ilo si i rodkw potrzeb nych do zniszczenia samolotw iraskich znajdujcych si w elbetowych schronach. W mafym stopniu korzystano ze zdj lotni czych w celu identyfikacji obiektw uderze. Nie rejestrowano na tamach filmowych skutkw nalotw, a dane o realizacji zada czerpano gwnie z meldunkw pilotw. Ta droga zdobywania informacji okazaa si za wodna. Sporzdzanie nowej listy celw od bywao si na szczeblu centralnym, co wy duao czas stawiania zada oraz. przygoto wania si i rodkw do ponownego uycia do kilkudziesiciu godzin, a nawet kilku dni. Niedostateczna ilo wysunitych punktw naprowadzania lotnictwa zmniejszaa efeIrnckic czogi w rejonie Dezful.

ktywno wsparcia wojsk ldowych. Wi< kszo pilotw nie miaa dowiadczenia atakach na obiekty o niewielkich rozmii rach. Fakt ten i problemy z oprzyrzdowi nicm samolotw powodoway, e bom zrzucano w odlegoci 200-500 m od obi ktw. Brakowao wyszkolonej obsugi ted nicznej w zakresie przygotowania uzbrj nia i amunicji lotniczej. Bomby przeznacz nc do niszczenia iraskich pasw startowy! wyrzdzay niewielkie szkody. Niektre nich wybuchay w powietrzu, a cz r\ eksplodowaa nawet po uderzeniu o beton we pyty. Lotnictwo iraskie wyszo obronn r z pierwszych nalotw przeciwnika glwr dziki schronom oraz rozproszeniu si caym kraju. O wicie 23 wrzenia 1980 ro 20 iraskich F-4 wykonao uderzenie odv towc na bazy przeciwnika. Cztery godzi pniej nalot powtrzono. cznic te dnia wykonano ponad 100 lotw. W cza: nastpnej doby uyto 140 samolotw. T razem zaatakowano zakady petrochemie/w miecie Basra, lotniska w miastach Mos Irbil, Kirkuk, Al-Kut, An-Nasirija, Bas Habanija, Al-Amora oraz bazy floty irack w Basrze i Umm Qasr. Rezultatem nalot iraskich byo zniszczenie 6 samolot przeciwnika, uszkodzenie 7 lotnisk i za pienie 4 okrtw. Wywoano rwnie po rafinerii w Basrze, dwukrotnie przerwa rurocig wiodcy z Kirkuku do Banias w rii, uszkodzono zapor wodn w Duka: cz urzdze Centrum Bada Nukle nych k. Bagdadu. Obiektami atakw t take transporty z zaopatrzeniem i odwc przeciwnika. Lotnictwo si ldowych wsf

16

17

1H

dziaania 81 DPanc w rejonie Qasr-e Shirin oraz 12 DP w rejonie Dezful. Skuteczno uderze odwetowych si iraskich bya rwnie niewielka, jak atakw lotnictwa irackiego. Nie zdoano zniszczy samolotw irackich na lotniskach poniewa poow z nich rozmieszczono w ssiednich pastwach, takich jak Kuwejt, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Jordania, Arabia Saudyj ska, a pozostae ukryto w elbetonowych hangarach. Irackie bazy byy dobrze bronio ne przez naziemne rodki przeciwlotnicze. W cigu pierwszych dwch tygodni wojny lotnictwo iraskie wykonywao 80-100 lotw bojowych na dob, co byo wysokim wskanikiem biorc pod uwag stan sprztu i liczb pilotw. Nastpnie natenie akcji bojowych spado. Aby zapewni sprawno 25 maszy nom F-4 musiano inne rozebra na czci. Najnowsze iraskie F-14 Tomcat nie byy uyte w walkach ze wzgldu na niesprawne urzdzenia naprowadzania. Tylko 200 mi gowcw z ponad 700 okazao si zdolnymi do wykonywania zada. Mimo tych trudno ci Iraczycy nie pozwolili napastnikom na wywalczenie przewagi w powietrzu. Irascy piloci mielej atakowali przeciwnika oraz wykazali lepsze opanowanie sztuki pilotau x wygrywajc wikszo pojedynkw powietrz nych. Wielu pilotw oraz zag personelu technicznego powrcio do suby czynnej po powszechnej amnestii ogoszonej przez prezydenta Iranu Bani Sadra. Lotnictwo si ldowych wykazao si znaczn efektywno ci, powstrzymujc wsplnie z wojskami - pancernymi natarcie przeciwnika pod * Qasr-e Shirin, Mehran i Dezful.

Straty Iraku w pierwszej fazie wojny wy niosy okoo 60 samolotw, gwnie MiG-21 i MiG-23 oraz kilka Tu-22. Iran utraci po dobn ilo maszyn, gwnie jednak w wyni ku awarii technicznych .. Rwnoczenie z rozpoczciem operacji powietrznej, dziaania zaczepne podjy trzy irackie korpusy armijne dziaajce na fron cie dugoci 720 km, od Qasr-e Shirin do Abadanu. 2 Korpus dziaajcy na pnoc-

Jecy irascy na irackim samochodzie pancernym BRDM-2.

nym odcinku frontu, naciera siami 7 Dywi zji Piechoty oraz 2 i 8 Dywizji Piechoty Gr skiej w pasie: Qasr-e Shirin, Kermanshah, Mehran, Sameh. Zadaniem korpusu byo rozbicie iraskich 81 Dywizji Pancernej i 84 Dywizji Zmechanizowanej oraz uchwycenie szosy czcej Dezful z Bagdadem. 7 DZ na cieraa na Qasr-e Shirin i Gilan. W cigu siedmiu dni walk przeamano obron ira skiej brygady zmechanizowanej z 81 DPanc, zdobyto miasto i uchwycono nakazan ru bie. Jednak w cigu nastpnych dwch tygodni dowdztwo iraskie kontratakowao odwodami 81 DPanc, wspierajc je uderze niami migowcw i oddziay irackie odrzu cone zostay na wschodni skraj Qasr-e Shi rin. Iracka 8 DG dziaaa na dwch kierun kach: na Gilan oraz Manihst Kuh. Po 5 dniach walk 8 DPG opanowaa Sumer, Gi lan, po czym natarcie zaamao si na pozy cjach obronnych iraskiej 81 DPanc rozbu dowanych na stokach grskich na wschd od Gilan oraz wzdu drogi czcej Qasr-e Shi rin i Ilam. 2 DPG nacieraa na Ilam i Me hran. Przed witem 22 wrzenia opanowaa ona Mehran oraz podesza do stolicy pro wincji Ilam. Prby kontynuacji natarcia w grzystym terenie zaamay si na obronie iraskiej. W pierwszej fazie walk napotykano nie wielki opr iraskich jednostek andarme rii, policji granicznej, miejscowych ochotni kw i kilku jednostek artyleryjskich. Broniy one gwnie miejscowoci i wzw drg.
20

Grzysty teren sprzyja obrocom i zmi Irakijczykw do powolnego, metodycz natarcia na oddzielnych kierunkach. Di szczeni iraskich rodkw ogniowych kijczycy uywali czsto przeciwpancer pociskw kierowanych. Do grudnia 19; wojska 2 KA wamay si na terytorium nu na gboko 35 km. Zdobyy m Qasr-e Shirin, Naft-e Shah, Sumer, Me lecz nie zdoay osign gwnego celu racji. Nie rozbiy iraskich 81 DPanc DZ bronicych prowincji Ilam i nie op way szosy czcej Dezful i Qasr-e Shiri Iracki 4 Korpus Armijny naciera si 9 i 10 Dywizji Pancernej. Gwne uderz wykonywa w kierunku Dezful, gdzie mi a si baza lotnicza, stanowisko dowod Frontu Poudniowego oraz znaczne za amunicji i sprztu bojowego. Zadanie KA byo rozbicie sil 77 DP, opanowanie biey Dezful, Sameh i niedopuszczenie wodw iraskich do Chuzestanu z kieru pnocnego. 9 DPanc walczc z oddzia osonowymi iraskiej 77 DP podesza w tym dniu operacji pod Dezful. Tu jedn; natarcie jej zaamao si na obronie 84 modzielnej Brygady Piechoty, zorganizc nej na wschodnim brzegu rzeki Karkhel odlegoci 15-25 km od miasta. Dzia obronne iraskiej brygady byy wspiei uderzeniemi migowcw bojowych 43 ] gady Lotnictwa si ldowych. W tym sar czasie 10 DPanc nacieraa na Musian i hloran z zadaniem przeamania obi

12 DP i opanowania szosy czcej Dezful z Mehran i rozwinicia uderzenia na Malari. Iracka dywizja uwikaa si jednak w prze wleke walki w podgrskim terenie nie osi gajc wyznaczonych obiektw natarcia. Do grudnia 1980 roku dowdztwo 4 KA dyspo nujce tylko dwoma dywizjami nie zrealizo wao celu operacji. Wojska 3 Korpusu Armijnego uderzay na trzech oddzielnych kierunkach: na dwch zbienych z rejonu Al-Amary i Al-Qurny na Ahwaz oraz trzecim na Khorramshahr i da lej Abadan. Celem dziaania 3 KA byo roz bicie iraskich 92 DPanc i 1 DP i opanowa nie Chuzestanu. 1 DZ przeamaa obron stray granicz nej i oddziaw osonowych iraskiej 1 DP, oskrzydlia Susangerd od pnocy i podesza pod Ahwaz. Prby pokonania obrony ira skiej zaamay si jednak na pozycjach prze ciwnika rozbudowanych midzy rzekami Karkheh i Dez. 6 DPanc nacieraa w kierun ku Ahwazu. W cigu 4 dni walk jej oddziay pokonay wysunite rubiee obronne stra nikw rewolucji i miejscowych ochotnikw, po czym dotary do rzeki Karun. Przedpola Ahwazu bronia iraska 1 DP, a przepraw
Poncy Abadan. Widok z irackiej slrony Szalt al-Arab.

przez przeszkod wodn 92 DPanc. Gbo ko obrony wynosia 10-15 km i stanowia system sztucznych waw o wysokoci 2-4 m, powizanych z zaporami inynieryjnymi oraz rzekami. Na grzbiecie nasypw urz dzono stanowiska ogniowe broni maszyno wej, rodkw przeciwpancernych i artylerii przeciwlotniczej. Poza nimi rozmieszczono czogi i artyleri polow. Prby przeamania tak dobrze przygotowanej obrony iraskiej przez irackie 6 i 3 DPanc nie powiody si. Oba zwizki przeszy wic do obrony wzdu zachodniego brzegu Kharkheh. Osignito jednak powany sukces, odcinajc pocze nia drog ldow Khorramshahr z Ahwazem. Na pocztku grudnia Irakijczycy podj li kolejne prby natarcia na Ahwaz. Tym ra zem Iraczycy otworzyli luzy wodne w grnym biegu Kharkhek i zalali czoowe od dziay przeciwnika. Irakijczycy stracili 150 zatopionych czogw i innych pojazdw opancerzonych. Najcisze walki stoczyy oddziay irac kie 3 DPanc, 5 DZ, a w kocowej fazie 12 DPanc podczas szturmu Khorramshahr i Abadanu. Obrona obu miast bya pospiesz nie zorganizowana przez brygad pancern

Ochotnicy irascy w drodze na fronl.

z 92 DPanc, andarmeri, marynarzy i kade tw ze szkoy morskiej, stranikw rewolucji oraz ochotnikw, cznie okoo 10000-13000 mczyzn. Ludno w wikszoci ewakuowa no do Ahwazu i Bandor-e Shahpur. Przez 7 dni Irakijczycy ostrzeliwali Khorramshahr z ok. 100 czogw i bojowych wozw piechoty i atakowali z powietrza dc do skruszenia obrony. Nastpnie rozpoczli natarcie, ktre zaamao si w ogniu walk ulicznych. Irackie wojska pancerne poniosy znaczne straty i wycofay si na pozycje wyjciowe, przecho dzc do metody cigego ostrzau miasta. Przez kolejne trzy tygodnie przygotowywano do walk ulicznych brygad specjaln oraz brygad z gwardyjskiej Dywizji Ochrony Prezydenta Iraku. Siy te wspary zwizki pancerne w kolejnym szturmie Khorram shahr. 24 padziernika miasto znalazo si w rkach irackich. Kada ze stron stracia ponad 7000 zabitych i rannych oraz po 100 czogw, transporterw opancerzonych i sa mobienych dzia. Po przykrych dowiadczeniach w wal kach o Khorramshahr, Irakijczycy nie zdecy dowali si na szturm Abadanu bronionego przez siy wzmocnionej brygady pancernej. Miasto i kompleks rafineryjny, mieszczce 2 si na wyspie o powierzchni 96 km otoczo no i ostrzeliwano z trzech stron. W nocy 10
22

padziernika, kiedy jeszcze trway wali Khorramshahr, iracka 5 DZ rozpocza sowanie rzeki Karun. Piechota poko rzek na odziach i uchwycia przycz zdobywajc co najmniej 10 czogw Chi( in. Do rana saperzy iraccy ustawili i za skowali most pontonowy. W cigu OJ pnych trzech nocy przeprawiono ca d zj na wschodni brzeg, odcinajc tym sar poczenie ldowe Abadanu z krajem. I czycy kontratakowali kilkakrotnie z pn jednake kolejno wprowadzane niewie sity nie zagroziy operacji irackiej. Od padziernika zaopatrzenie i wzmocni docierao do Abadanu jedynie nocami d ki niewielkim odziom i migowcom. T m drog ewakuowano rannych. W kocu grudnia 1980 roku wojska stron zaprzestay lokalnych zwrotw zai pnych i przeszy do obrony na caym fron Dowdztwo irackie nie dysponowao od darni zdolnymi przeama coraz silnie obron przeciwnika. Z kolei przywd irascy zdoali zmobilizowa okoo 150 rezerwistw i przegrupowa ich znaczna czb na front. Byo to trudne przedsiw cie w rozchwianym rewolucyjnymi nastn mi w Iranie. Tym bardziej, e uaktywnia opozycja kurdyjska i azerbejdaska. 1 skawiczna w swym zaoeniu ofensywa

cka zaczynaa przeradza si w dugotrwa, wojn pozycyjn. Stagnacja na froncie spo wodowana bya nie tylko znacznymi stratami i zuyciem rodkw materiaowych, ale rw nie nastaniem pory zimowej. Ulewne de szcze w Chuzestanie przemieniy due poa cie nizin w grzzawiska, a opady niegu w grach Zagros zablokoway szlaki komuni kacyjne. W czasie pierwszej fazy wojny miay miejsce take dziaania si morskich. 23 i 24 wrzenia 1980 roku iraskie okrty atako way irackie odzie patrolowe u ujcia Shatt al-Arab oraz ostrzeliway instalacje nabrzene na pwyspie Faw. Okrty irackie wycofa y si do osonitego kanau Khor Abclullah blisko Umm Qasr. W nocy 28/29 wrzenia 5 iraskich odzi patrolowych przerzucio pie chot morsk z Bandor Chomeini na pwy sep Faw. Iraczycy zniszczyli skady ropy na ftowej oraz inne instalacje. Iraska marynar ka wojenna dostarczaa zaopatrzenie do Abadanu oraz ewakuowaa cz jego miesz kacw bez adnej irackiej ingerencji. Od pierwszego dnia wojny marynarka wojenna Iranu zablokowaa Shatt al-Arab. 62 statki handlowe i tankowce rnych bander znala zy si w puapce. Kilka z nich uszkodzo nych, zatono w czasie bombardowa i wy miany ognia poprzez rzek midzy stronami konfliktu. Od pocztku wojny marynarka wojenna Iraku dziaaa pasywnie, sporadycz nie podejmujc prby wsparcia wojsk ldo wych w walkach o Abadan. 29 listopada u ujcia Shatt el-Arab dosz o do starcia powietrzno-morskiego pomi dzy zespoem irackim usiujcym wyj na otwarte wody Zatoki Perskiej, a siami ira skimi patrolujcymi podejcie do portw przeciwnika. Obie strony po odpaleniu kilku kierowanych pociskw rakietowych, ktre chybiy, rozpoczy odwrt. Ataki lotnictwa irackiego na wycofujce si okrty przeciw nika rwnie nie przyniosy efektu. WYPARCIE IRAKIJCZYKW Z TERYTORIUM IRANU Walki na froncie iracko-iraskim ucichy jedynie na trzy tygodnie. Na pocztku 1981 roku wojska iraskie rozpoczy seri przeciwuderze w pobliu Qasr-e Shirin, Mehran, Susangerd i Ahwaz, zmuszajc prze ciwnika do wycofania od 8 do 13 km w kilku miejscach. Gwne natarcie siami 16 DPanc

Irackie pododdziay organizujce obron.

i 55 BPD wykonano z pnocy w kierunku na Susangerd i dalej Abadan w celu ich od blokowania. 5 stycznia Iraczycy rozpoczli ruch w kierunku obrony irackiej w dolinie rzeki Kharkheh. Dowdztwo irackie wykryo przegrupowanie si przeciwnika i przygoto wao zasadzk. 6 stycznia pierwszy rzut ob rony wycofa si na przygotowan uprzednio pozycj ryglowa. Atakujca czoowa iraska brygada pancerna ruszya w lad za odcho dzcym nieprzyjacielem. W niedugim czasie osaczy j ogie czogw i przeciwpancer nych pociskw kierowanych prowadzony z trzech stron. W bagnistym terenie prba manewru nie udaa si. Brygada zostaa zni szczona tracc ponad 100 czogw. Nastpnego dnia dowdztwo iraskie powtrzyo natarcie. Kolejna iraska bryga da wesza w stref morderczego ognia i grzskiego podoa. Prbowano ratowa jej pooenie poprzez uycie migowcw bojo wych i wprowadzenie do bitwy trzeciej bry23

Oddziay iraskie cierpiay na niedobr Iransporlcrow i do przerzutu wojsk uyway wszelkich dosiepnych pojazdw.

gady pancernej. Obie strony zaangaow po 250-300 czogw i po kilkadziesit i gowcw. 9 stycznia Iraczycy rozpoczli i wrt zostawiajc ok. 200 czogw, 100 tra porterw opancerzonych, kilka migowa jedynym sukcesem dowdztwa iraskie byo przedarcie si 55 BPD do Susanger wzmocnienie wyczerpanej dugotrwah. walkami 1 DP. Niepowodzenie operacj znaczne straty spowodoway, e dalsze ak odoono do 2 wrzenia, kiedy to wykona uderzenie silami trzech dywizji w kierun Qurnah wyzwalajc niewielki obszar (ope cja Thamil ul Aimma). W dalszym cigu broni si oblony ponad 3 miesicy Abadan. 26 wrzenia 1S roku iraskie dwie dywizje uderzyy z ph cy wzdu rzeki Karun w celu odblokowa Abadanu. Zaskoczeni Irakijczycy zostav ok. 200 czogw i transporterw opancer; nych na wschodnim brzegu rzeki ratujc ucieczk po jedynym mocie pontonowym tym rejonie lub te przepywajc przeszko wodn na niewielkich odziach i wpaw. S; sa Ahwaz - Abadan bya wolna i moga s y zaopatrzeniu obrocw Abadanu. W cigu drugiej poowy 1981 r., pc kilkoma lokalnymi akcjami, na froncie ; pada cisza. Obie strony uzupeniay roc materiaowe, szkoliy rezerwy, rozwijay sl drowane i tworzyy nowe zwizki laktyczi przcgrupowyway wojska na najwaniejs

24

Defilada odziaw Korpusu Stranikw Rewolucji Islamskiej. onierze z zielonymi przepaskami na gowach, krocza, po amerykaskiej fladze namalowanej na jezdni.

kierunki. W lipcu, padzierniku i grudniu'! 1981r. Husscin ponawia apele o podjcie rozmw pokojowych z Iranem, jednake Chomeini nic odpowiada na nie. Ze swej strony okreli on wypacenie Iranowi od-; szkodowania w wysokoci 150 miliardw do larw oraz odejcie od wadzy dotychczaso wych przywdcw Iraku, jako pierwszy wa runek przystpienia do negocjacji. 1982 rok rozpocz si od niewielkich akcji zaczepnych wojsk irackich w rejonie Gilan Gharb, Naft-e Shah i Boston, dziki ktrym osignito nieznaczne sukcesy takty czne. Z kolei w marcu 1982 roku do ofensy wy przeszy siy iraskie. Pierwszym zdecy dowanym zwrotem zaczepnym bya operacja pod kryptonimem "Fath". 22 marca 1982 ro ku zgrupowanie wojsk iraskich w skadzie 16, 88 DPanc, 21 DP, dywizje stranikw re wolucji "Fadr", "Nasr" i "Quds", uzupenio ne o 30000 ochotnikw z pospolitego rusze nia, uderzyo w kierunku Susangerd. Celem operacji byo rozbicie irackich 9 DPanc i 1 DZ oraz wyparcie przeciwnika z pnocnej czci Chuzestanu. Atak wykonano w pasie obrony 11 BP z 1 DZ, na styku z 9 DPanc. Pod oson ciemnoci, z uchwyconego w li stopadzie 1981 roku przyczka na rzece Karkheh Iraczycy pokonali zapory przeciw nika, po czym zaatakowali obron 11 bryga dy. Oddziay stranikw rewolucji (Pasdan) oraz ochotnikw z pospolitego ruszenia (Basiji) atakoway falami, jedna za drug, kada w odlegoci ok. 800 m od siebie. Uderzano na 6 oddzielnych odcinkach prze amania. Nacierajca piechota ponosia due

straty, ale kolejne rzuty "zalay" obron irac k po piciu godzinach walk. Czogi wpro wadzono do akcji po sforsowaniu zasiekw i pl minowych przez grupy torujce. Iraska artyleria, rozmieszczona na skrzydach, mia a niewielkie moliwoci wspierania czoo wych oddziaw, ze wzgldu na sabo zor ganizowane wspdziaanie. Iraskie zgru powanie, wspierane przez 95 samolotw, oskrzydlio od poudnia 9 DPanc i od p nocy 1 DZ. Dowdztwo irackie siami 12 DPanc wykonao przeciwuderzenie w celu likwidacji wamania przeciwnika. Dziaania wojsk irackich wspierao co najmniej 180 samolotw. Czoowe dywizje iraskie odpar y kontrataki i rozwiny natarcie w rozbie25

nych kierunkach. Pierwszy z nich wid wzdu drogi czcej Dezful i Mehran, dru gi - z Dezful do Susangerd. 28 marca "Pou dniowe" zgrupowanie uderzeniowe poczyo si z oddziaami iraskiej 1 DP oskrzydlonej z trzech stron przez wojska irackie od po cztku wojny. W tym samym czasie ruch "Pnocnego" skrzyda zosta zatrzymany w pobliu Musian na obronie 12 DPanc. Wynikiem operacji "Fath" byo rozcicie jednolitej dotychczas obrony irackiej na dwie czci na styku 3 i 4 Korpusw Armij nych, wyzwolenie 2000 km terytorium ira skiego oraz wyparcie wojsk przeciwnika do strefy przygranicznej. Znaczcy sukces osignito dziki zaskoczeniu nieprzyjaciela, wykryciu sabego miejsca w jego ugrupowa niu, zmasowaniu si na wybranym kierunku, odwadze i powiceniu onierzy, staranne mu przygotowaniu do walki nielicznych sa molotw i migowcw. Dowdztwo iraskie potrzebowao mie sic na przygotowanie kolejnej operacji za czepnej, ktrej celem byo rozbicie gwnych si irackiego 3 Korpusu Armijnego, wyzwo lenie Khorramshahr oraz ostateczne wypar cie najedcy z Chuzestanu. W nocy 30 kwietnia 1982 roku rozpocza si operacja zaczepna pod kryptonimem "Quds". Dywizja Stranikw Rewolucji Islamskiej zaatakowa a w kierunku Susangerd i Khorramshahr z zadaniem rozbicia czci si irackiej 11 DZ i osony dziaa gwnego zgrupowania. W cigu pierwszego dnia walk Iranczycy wa mali si na gboko 10 km w obron prze ciwnika. Od 1 maja byo realizowane ude rzenie gwne siami 92 DPanc oraz DSRI "Fadr", "Nasr" i "Quds" w kierunku Ahwaz, Hamid, Khorramshahr. Iraskie oddziay szturmowe sforsoway rzek Karun pod przykryciem ognia artylerii i rodkw strze lajcych na wprost. Przyczek uchwycono na zachodnim brzegu w odlegoci 5 km na poudnie od Hamid. Szybko zbudowano 5 mostw pontonowych, po ktrych rozpocz y przepraw siy gwne. Lotnictwo iraskie wykonujc 140 samootootw na dob wspierao natarcie wojsk ldowych. Pnym popoudniem okoo 300 iraskich spado chroniarzy zostao zrzuconych na tyach bro nicych si dywizji irackich, w rejonie linii kolejowej Ahwaz-Khorramshahr.
26

Od 3 do 6 maja dowdztwo irack kontratakowao siami 15 DZ wojska iral skie rozszerzajce przyczek. Dziaania i byy jednake nieskuteczne. W tej sytuac iracka 3 DPanc i cz 5 DZ przeszy d dziaa opniajcych. 15 DZ wycofano d odwodu dowdcy 3 KA. Po odparciu kontratakw przeciwnik wojska iraskie wznowiy natarcie. Zgrupc wanie "Pnocne" rozwijao je wzdu szos czcej Susangerd i Khorramshahr. Zgn powanie "Wschodnie", rozszerzajce prz; czek na zachodnim brzegu rzeki Karui uderzyo na poudnie wzdu szosy Ahwa; Khorramshahr, "rolujc" obron irack, maja wyzwolono Hamid i Kut Abid. 11 ma ja trzy iraskie dywizje stranikw rewoluc oskrzydliy Khorramshahr. Nastpne dw tygodnie Iranczycy powicili na wzmocni nie si, uzupenienie amunicji i remont sprztu, przygotowujc ostateczne natarci na miasto. Khorramshahr by broniony przez 5 Dj wizj Zmechanizowan i trzy brygady Armi

Ludowej. Ufortyfikowane pozycje rozbudo wano zarwno na peryferiach, jak i w gbi miasta. Przed stanowiskami ogniowymi roz mieszczono pasy zapr minowych, zasieki, puapki. Wikszo budynkw przedmie zrwnano z ziemi aby zapewni dogodne pole ostrzau. Mosty na rzece Karun, czce Khorramshahr i Abadan, zostay zabaryka dowane. Prawie piciokilometrowej dugoci i 2,5 m wysokoci wa ziemny osania doki portowe. Na nim przygotowano stanowiska ogniowe dla czogw i broni maszynowej. Artyleria zostaa rozmieszczona na zachod nim brzegu Shatt al-Arab. Irakijczycy na zwali K h o r r m s h a h r "Stalingradem" Bliskie go Wschodu, uwaajc e jest on nic do zdobycia. 22 maja iraskie dywizje "Nasr", "Fadr" i "Quds" rozpoczy szturm miasta z pno cy, wschodu i poudnia. Po czterodniowych zaartych, ulicznych walkach K h o r r a m s h a h r zosta zdobyty. 12000 onierzy irackich tra fio do niewoli. Dowdztwo irackie prbo wao ratowa bronice si wojska wspierajc je uderzeniami lotnictwa bojowego oraz wy konujc przeciwuderzenia siami 15 D Z . Naloty byy jednak nieefektywne ze wzgldu na blisko walczcych stron i zabudow, a natarcie 15 DZ w celu odblokowania miasta
Zatopione podczas odwrotu czogi irackie.

zaamao si w tumanach burzy piaskowej. Dowdztwo iraskie, realizujc operacj "Quds", wyzwolio 5400 km" obszaru Chuzestanu, odzyskao Khorramshahr oraz wypar o wojska przeciwnika poza granic pa stwow. Iraskie zwizki taktyczne w cigu 26 dni walk zniszczyy dwie (10, 90 BP) oraz zaday cikie straty trzem brygadom (10 BPanc, 11, 48 BP). Do niewoli wzito 25400 jecw. -1982 roku by przeomowym w wojnie iracko-iraskicj.' Wojska iraskie po klsce 1980 roku i niewielkich zaczepnych akcjach militarnych w 1981 roku (gwnie nieuda nych), w 1982 roku przeszy do zdecydowa nych, realizowanych ze znacznym rozma chem operacji zaczepnych. Ich rezultatem byo wyzwolenie caego okupowanego przez Irakijczykw terytorium. Wydawaoby si, e apele strony irackiej o rozejm zostan w tej sytuacji wysuchane i przywdcy irascy po dejm rozmowy pokojowe na dogodnych dla siebie warunkach. Wojna przyniosa prze cie ju tak liczne ofiary. Nic takiego nie nastpio. Przywdcy irascy postanowili si obali rzdy Husseina, zrealizowa ide rozszerzenia rewolucji islamskiej na Irak. Dlatego te przystpiono do realizacji tych zamierze przy pomocy dziaa militarnych.

27

28

Iraska druyna piechoty podczas walk w grach.

UDERZENIA IRASKICH ZWIZKW OPERACYJNYCH NA TERYTORIUM IRAKU 1982-87 Aby zrealizowa swe cele, w latach 19821987 wojska iraskie przejawiay znaczn aktywno na caym froncie, jednake wysi ek ich by skupiony przede wszystkim na je go poudniowym odcinku. Tutaj bowiem znajdowaa si najbogatsza prowincja Iraku - Basra. Tu te biegy gwne szlaki komuni kacyjne oraz usytuowane byy porty morskie. W drugiej poowie 1982 roku Iraczycy zre alizowali pi, a w 1983 i 1984 roku po sze duych operacji zaczepnych. W niektrych z nich bray udzia siy do 100000 onierzy po kadej stronie. Irackie wojska odpowia day jedynie przeciwuderzeniami o ograni czonym zasigu. W kolejnych latach natenie ofensyw zmalao, jednake dziaania zostay rozsze rzone o terrorystyczne ataki rakietowe na miasta, zatapianie statkw handlowych ob cych bander, czy te uycie bojowych rod kw trujcych. W cigu 6 lat prb przeamania obrony przeciwnika wojska iraskie osigny niewielkie sukcesy. Do brze zorganizowane, gboko urzutowane, nasycone nowoczesnymi rodkami walki

irackie pozycje stanowiy barier trudn do pokonania dla walecznych wprawdzie, ale niedostatecznie wyposaonych oddziaw iraskich. Obrocom sprzyja rwnie trud ny do natarcia, w wielu miejscach bagnisty teren i rzeki na poudniu kraju oraz gry w jego pnocnej czci. Spord 23 iraskich operacji zaczepnych realizowanych w latach 1982-1987 trzy wyrniaj si rozmachem, iloci zaangaowanych si i rodkw oraz sposobami realizacji. Operacja "Bogosawiony Ramadan" Iraska operacja "Bogosawiony Rama dan" bya skierowana przeciwko irackiemu 3 Korpusowi Armijnemu (3, 6, 9 DPanc, 1, 5 DZ) bronicemu pasa terytorium od Al-Kut do Basry o szerokoci okoo 260 km. W pierwszym rzucie korpusu znajdoway si 1 i 5 DZ oraz 3 DPanc. Odwd stanowiy 6 i 9 DPanc rozmieszczone w pobliu Al-Nasiriya. Gwny wysiek obrony skupiono na poudniowym skrzydle 3 Korpusu w pasie od Al-Qurny do Basry o szerokoci 80 km. Broniy si tu 1 i 5 DZ. Zamykay one do stp do stolicy prowincji Basry. Centrum ugrupowania zajmoway bagna Hoveyzy, ktre obsadzono niewielk iloci piechoty. Przestrze t dozorowano przy pomocy mi gowcw. W lipcu 1982 roku znaczna cz
29

30

31

tego obszaru miaa wyschnite, twarde pod oe. Przygotowywana od trzech miesicy obrona iracka tworzya system pozycji ze schronami bojowymi, waami osonowymi oraz 2-3 pasami zapr inynieryjnych. W skie kanay pogbiono i zaminowano tak, aby stanowiy trudne do pokonania prze szkody dla pojazdw nieprzyjaciela. Celem operacji "Ramadan" byo rozbicie irackiego 3 KA, opanowanie Basry oraz odcicie Ira ku od Zatoki Perskiej. Spodziewano si rwnie, e dowdztwo irackie przegrupuje centralne odwody na poudniowy odcinek frontu. Tym samym kierunek bagdadzki zo staby osabiony. Wwczas moliwy byby atak wprost na stolic Iraku przez sity Fron tu Zachodniego. Poudniowe iraskie zgru powanie uderzeniowe (92 DPanc, 2, 7, 21, 77 DP, dywizja "Fath" oraz jednostki pospo litego ruszenia) liczyo 90000-100000 onie rzy, 600 czogw, 900 dzia. O 21.30 13 lipca 1982 roku operacja "Ramadan" rozpocza si artyleryjskim przygotowaniem ataku. Dwie godziny pniej cztery iraskie zwizki taktyczne rozpoczy natarcie wykonujc gwne ude rzenie siami 7 i 77 DP w pasie szerokoci 10 km wprost na Basr. Uderzenia pomoc nicze wychodziy na Al-Qurna oraz Umm Qasr. W cigu pierwszej doby walk ochotni cy z pospolitego ruszenia i stranicy rewolu cji pokonali iracki pas przesaniania o gbokoci 10 km, po czym natarcie zaama-

Inickn artyleria na pozycjach ogniowych.

32

Khorramshahr po odbiciu miasta przez Iraczykw.

Obok - iracka artyleria rakietowa w akcji.

o si na gwnej rubiey obrony pooonej w odlegoci 20-25 km na wschd od Basry. Wprowadzona do bitwy iraska 92 DPanc z desantem piechoty na czogach wamaa si kolejne 10 km. W tym czasie oddziay ira skie nacierajce na Al-Qurna zmusiy Irakij czykw do wycofania si o okoo 8 km. Wojska iraskie nacierajce na poudnie od Abadanu sforsoway w nocy z 16/17 lipca rzek Shatt al-Arab, lecz w wyniku kontr atakw irackich zmuszone byy wycofa si na wschodni brzeg. 18 lipca w oddziaach iraskich zabrako amunicji, ywnoci i wo dy. Konieczna bya ewakuacji rannych. Po trzydniowej przerwie natarcie powtrzono z rwnie maymi efektami. ""Dowdztwo irackie, dc do zahamo wania naporu wojsk iraskich, masowo wykorzystywao lotnictwo bombowe i mi gowce bojowe. Irackie 6 i 9 Dywizje Pan cerne wykonyway zbiene przeciwuderzenia w odsonite skrzyda przeciwnika, zmuszajc go do odwrotu. Trzecia faza operacji rozpocza si w nocy 1 sierpnia ponownym natarciem trzech zmczonych i le wyposa onych dywizji. Zaamao si ono na podsta wach wyjciowych. 5 sierpnia 1982 roku operacja "Ramadan" zostaa zakoczona. Efektem 23-dniowych zmaga byo przesu nicie linii frontu o 5-7 km na zachd od granicy pastwowej. Straty wojsk iraskich wyniosy: 18000 onierzy (18-20%), 220 czogw (36%), 133 transportery, 35 dzia (4%). rednie tempo natarcia wojsk iraskich wynosio 1-2 km/dob. Natarcie prowadzono^.

z reguy noc, aby unikn nadmiernych strat od ognia broni maszynowej, a take aby przekroczy pola minowe. Niedostatek rodkw rozgradzajcych powodowa, e tworzono grupy torujce zoone z ochotni kw, ktrzy oczyszczali przejcia w zaporach inynieryjnych przy pomocy prymitywnych narzdzi. Miay miejsce przypadki, kiedy sfanatyzowani modzi chopcy pod wpywem rodkw halucynogennych atakowali pozy cje irackie poprzez pola minowe bez ich rozgradzania. Rozmiary strat wojsk ira skich, ktre sigay 1000 onierzy dziennie, powodoway e nie potrafiono sprosta pro blemowi ewakuacji rannych. Operacja "Badr" Iraska operacja zaczepna "Badr" zosta a przeprowadzona w marcu 1985 roku wkrtce po ustaniu dugotrwaych deszczw. Uderzenie wykonano poprzez rozlege bag na Hoveyzy, w terenie gdzie Irakijczycy nie mogli wykorzysta swej przewagi w woj skach pancernych. Podczas przygotowa do dziaa zaczepnych strona iraska uwzgld nia dowiadczenia ubiegorocznej operacji "Chajbar". Zajto wwczas cz wysp Madjnoon, kryjcych 10% rozpoznanych z ro py naftowej Iraku. Pozycje te stanowiy podstaw wyjciow do operacji "Badr". Iracki 4 korpus armijny broni pasa tere nu szerokoci 250 km od Al Qurna do Al Kut majc w pierwszym rzucie 3 i 10 DPanc. 3 DPanc osaniaa pnocne skrzydo korpu su na odcinku frontu dugoci 150 km.
33

34

JS

10 DPanc bronia szosy czcej Bagdad z Basr na odcinku od Al Amar do Al Qurna. 2 Brygada Zmechanizowana tej dywizji two rzya pas przesaniania na licznych wysep kach pooonych wrd bot. W odwodzie korpusu znajdoway si 6 i 8 DPanc rozmie szczone w Al Kut i An Nasiriya. Obrona ira cka bya dobrze rozbudowana pod wzgldem inynieryjnym. Pasy suchego terenu, brzegi kanaw i wyjcia z wody-zaminowano, na wielu wysepkach zaoono gniazda cikich
36

karabinw maszynowych, na pytszych od cinkach bagien ustawiono zasieki. Wzdu drogi Al Kut - Al Qur rozbudowano linie, umocnie polowych. Na pnocy dziaa 2 KA, na poudniu - 3 KA broni obszaru Basry. Celem operacji "Badr" byo rozbicie si gwnych 4 KA i odcicie Basry od reszty kraju. Do jej realizacji dowdztwo iraskie skierowao zgrupowanie "Pnocne" zoone ze zwizkw taktycznych Korpusu Strani

Iraskie lodzie podczas walk na bagnach IIovcyzy.

kw Rewolucji Islamskiej. Byy to dywizje piechoty "Aszura", "Ali Ibn Abi Talib", "Wa li Asr" oraz pi brygad ochotnikw pospo litego ruszenia. Siy te liczyy 53000 onierzy. Wojska wyposaono w sprzt przeprawowy i rodki ochrony przed skae niami. Gwne uzbrojenie stanowia bro strzelecka, w tym granatniki przeciwpancer ne RPG-7, niewielka ilo modzierzy i dzia bezodrzutowych. Inne zgrupowanie wojsk iraskich - "Poudniowe" - miao uderzy na Basr, aby zwiza siy 3 KA i jednoczenie
Iraska piechota w natarciu.

podj kolejn prb dotarcia do przed mie stolicy prowincji. Od 3 marca 1985 r. obie strony wykony way ataki lotnicze oraz ostrza artyleryjski na miejscowoci i instalacje naftowe w strefie przyfrontowej. W nocy z 10/11 marca artyleria iraska prowadzia wyjtkowo intensywny ostrza wojsk irackich bronicych przedmie Basry - jednoczenie przegrupowywano zwiz ki taktyczne w poblie miasta. Dziaanie to miao sugerowa dowdztwu przeciwnika przyszy kierunek uderzenia. O godz. 22.30

37

38

39

cji przyczka, formujc stref mierci za4 11 marca operacja "Badr" rozpocza si ata mknit z trzech stron. W pierwszej kolejkiem oddziaw iraskich z wysp Madjnoon na pozycje irackiej 2 Brygady Zmechanizo /noci irackie migowce bojowe zniszczyy wanej rozmieszczonej na szerokim froncie. / most pontonowy i kadki szturmowe na rzeIraczycy zaskoczyli przeciwnika uderzajc w / cc Tygrys. Nastpnie zwizki laktyczne 6 i] nocy poprzez sabo bronione bagna. Natarcie ' 10 DPanc rozpoczy zbiene kontrataki realizowano na trzech oddzielnych kierun-; wzdu szosy. Do rana 18 marca zlikwidowa no przyczki na zachodnim brzegu rzeki i kach. W cigu pierwszej doby walk wojska; zmuszono oddziay iraskie do odwrotu na iraskie opanoway pnocno-zachodni! bagna Hoveyzy. Stranicy rewolucji, cigani cz gwnej wyspy Madjnoon. Drugiego i przez irackie migowce, prbowali przej dnia czoowe oddziay wdary si na gbo ko 13 km w obron 2 BZ. W nocy z 13/14 , do obrony na drobnych wysepkach lub te dotrze do iraskiego brzegu. Jednake su-j marca rzut szturmowy zoony z 3000 stra nikw rewolucji na 500 odziach dotar do \ che skrawki ziemi pokryte byy polami mi nowymi i strzelaa do nich iracka artyleria. zachodniego skraju bot Hoveyzy, pokona Lotnictwo irackie atakowao przeciwnika sab obron irack i osign Tygrys. W przy uyciu broni pokadowej, bomb odamkrtkim czasie sforsowano przeszkod i zbu kowo-burzcych i bojowych rodkw truj dowano dwie kadki dla piechoty oraz jeden cych. Iperyt zrzucono < z samolotw i most pontonowy mogcy udwign sprzt migowcw transportowych w pojemnikach ciki. W cigu dnia uchwycono odcinek szo umieszczonych na drewnianych paletach. sy, zorganizowano obron przeciwko spo Pocztkowo wysokie, dochodzce do 4 m dziewanym kontratakom pancernym wysokoci sitowie, umoliwiao ukrywanie przeciwnika, a take przygotowano oson si rozbitych pododdziaw iraskich. Z przeciwlotnicz. Nastpnie zaczto dowozi chwil uycia przez Irakijczykw napalmu gwne siy piechoty iraskiej oraz rodki ar stao si ono straszliw puapk. W operacji tyleryjskie na 5000 odzi. Cz si przepra tej irackie lotnictwo wykonywao zadania z wiaa si przez moczary po kadkach z nateniem do 500 lotw bojowych w cigu t^rewna kadzionych na styropianie. doby. Natarcie zgrupowania "Poudniowe 4--<ja"lwitu~12~ marca irackie lotnictwo rozpo go", zmierzajce do zdobycia Basry zaamao znawcze ustalao kierunki uderze zgrujxwa si na gbokiej obronie 3 Korpusu. iraskich. Od 15 marca przystpiono do likwida
Iraskie stanowisko ogniowe w okolicaci Qasr-e Shirin.

40

Irackie umocnienia w okolicach Basry.

Operacja "Badr" zakoczya si klsk iraskich zgrupowa uderzeniowych, gw nie ze wzgldu na niedostateczn oson wasnego lotnictwa, sab obron przeciw lotnicz, brak cikich rodkw przeprawo wych i niewielk liczb czogw potrzebnych do przeamania obrony na kierunku Basry. Straty wrd wojsk irackich wyniosy 12000 onierzy oraz 45 czogw. Iraczykw ope racja "Badr" kosztowaa 25000-30000 zabi tych i rannych, co rwnao si utracie okoo 50% si zgrupowania uderzeniowego nacie rajcego przez bagna Hoveyzy. Klska operacji "Badr" nie wpyna na obnienie aktywnoci dowdztwa iraskiego. Od kwietnia do grudnia 1985 roku wojska iraskie wykonay ponad 40 uderze siami od batalionu do dywizji na rnych odcin kach frontu. Celem tych dziaa byo nka nie obrony irackiej, wyczerpanie zasobw przeciwnika i stworzenie warunkw do roz poczcia kolejnej ofensywy. W tym czasie dowdztwo irackie doskonalio system obro ny wasnych wojsk oraz tworzyo odwody na wypadek ataku wojsk przeciwnika.

Operacja "Wal-Fajr 8" W 1986r. dowdztwo iraskie zrealizo wao operacj "Wal-Fajr 8", ktrej celem by o rozbicie irackiego 7 KA, zdobycie portu Al-Faw i bazy morskiej Umm Qasr. Tym sa mym zostaby zrealizowany zamiar przywd cw iraskich - odcicie Iraku od Zatoki Perskiej. Iracki 7 KA (11, 15 DZ) broni Pwyspu Al-Faw - od Abdu al-Kharib do portu Al-Faw - w pasie szerokoci okoo 80 km. Obrona korpusu zorganizowana bya poza rzek Shatt al-Arab, ktrej szeroko wynosia od 300-800 m. Od poudnia pwy sep obleway wody Zatoki Perskiej. Cen trum pwyspu stanowi grzski, podmoky, obsadzony gstymi gajami palmowymi grunt. Ruch cikiego sprztu by moliwy jedynie po trzech drogach biegncych wzdu wybrzey i przez jego centraln cz. W pierwszej i drugiej dekadzie lutego 1986r. w obszarze tym panowaa deszczowa i mglista pogoda. Do realizacji zadania dow dztwo iraskie wydzielio 21, 77 DP, dywizje stranikw rewolucji "Fadr" i "Nasr", 55 Brygad Powietrzno-Desantow i 37 Bryga d Piechoty Morskiej.
41

42

O 22.00 10 lutego 1986r. irackie 11 i 15 DZ zostay zaskoczone uderzeniem poprzez Shalt al-Arab dwch dywizji iraskich na oddzielnych kierunkach. Ciemnoci i ulewny deszcz utrudniay ocen sytuacji. Broniona przez wzmocnion kompani czogw wyspa Umm Rassas zostaa szybko opanowana przez Iraczykw. Pododdziay irackie wyco fyway si pozostawiajc czogi i transporte ry opancerzone na stanowiskach ogniowych. Obydwie dywizje iraskie uchwyciy przy czki na przeciwlegym brzegu, po czym od rana rozpoczy ich rozszerzanie wzdu rze ki. Gwne uderzenie wykonali Iraczycy w pobliu miasta Siba. Sze punktw ldowa nia szybko przemieniono w jednolity przy czek, z ktrego natarcie skierowano na poudnie. W nocy z 10/11 lutego 37 BPM wykonaa desant z morza w rejonie portu Al-Faw. Rano 11 lutego cz si iraskiej 55 BPD dziaajc jako desant migowcowy zablokowaa drog do Al-Faw od zachodu. 14 lutego zdobyto port i miasto Al-Faw ata kiem z pnocy i zachodu. Nastpnie wojska iraskie rozwiny natarcie wzdu wybrzea w kierunku bazy morskiej Umm Qasr. Ude rzenie iraskiego zgrupowania pnocnego rwnie skierowane byo w pas obrony 15 DZ i speniao rol dziaa osonowych. Uchwycony w nocy przyczek rozszerzano powoli na pnoc, w kierunku Basry. Dowdztwo irackie prawdopodobnie s dzio, e gwnym zagroeniem jest natarcie na Basr. Dlatego 12 lutego cz si 11 DZ kontratakowaa przeciwnika, co doprowa dzio do odebrania wyspy Umm Rassas. Na poudniowym kierunku reakcja Irakijczykw bya powolna. Dopiero 13 i 14 lutego uyto
Wojskn iraskie na przyczku w czasie operacji "Wal Fajr-8".

odwodowych 3 i 7 brygad piechoty. Dziaa nia te, cho byy mao skuteczne w bagni stym terenie, pozwoliy jednkjpwstrzyma, irask ofensyw. Irakijczycy dyli do zer wania operacji zaczepnej przeciwnika po przez zmasowane uycie sil powietrznych. 14 lutego, w dniu iraskiego szturmu na AlFaw, wykonano 355 samolololotw oraz 134y loty bojowe migowcw, jedynie ulewny deszcz oraz mgy zmniejszay efektywnoci nalotw. 21 lutego kolejne siy z odwodv ssiedniego 3 KA oraz Dywizji Ochrony Prezydenta Iraku uyto do utworzenia 3 grup brygadowych, ktre skierowano do przeciwuderze wzdu 3 drg. Iracka kolumna "Wschodnia" nacieraa na poudnie wzdu Shalt al-Arab, w terenie umoliwiajcym rozwinicie i manewr si. Dziaania jej zaamay si jednak w pobliu Umm Rassas w ogniu czogw i artylerii iraskiej strzelajcych ze wschodniego brze gu rzeki. "Centralna" kolumna brygadowa ruszya na poudnic drog zbudowan na granicy plantacji palm daktylowych. Brygada pancerna miaa ograniczone pole manewru poniewa na zachd od drogi rozcigay si mikkie piaski, boto i sone moczary. Na wschd od drogi rosy gste gaje palmowe. "Zachodnie" zgrupowanie wojsk irackich uderzyo wzdu pnocnego a nastpnie wschodniego brzegu Kanau Khor Abdullah, na zachd od sonych bot Mamlaka. W otwartym terenie, na ograniczonym do sze rokoci drogi pasie, manewr si irackich by bardzo ograniczony. Ruch "Centralnej" i "Zachodniej" kolumny zosta zatrzymany w pnocnej czci bot Mamlaka, skadaj cych si z 9 oddzielnych moczarw, ograni-

43

czonych walami ziemnymi o wysokoci oko o 1,2 m. Podwyszenia te wykorzystywali Iraczycy jako pozycje obronne, suce do odparcia kontratakw przeciwnika. Kolejne rubiee terenowe zdobywane przez Irakij czykw w cigu dnia byy odbijane przez wojska iraskie w nocy. Irackie kolumny przesuny si o siedem kilometrw w cigu trzech tygodni cikich walk wrd grzza wisk i ulewnego deszczu. W polowie marca dowdztwo irackie zrezygnowao z prb od zyskania zajtej przez Iranczykw czci Pwyspu Al Faw. Decyzja zostaa podjta w wyniku bezskutecznoci przeciwuderze wasnych wojsk oraz w obliczu groby kolej nych ofensyw iraskich zgrupowa zerodkowanych w pobliu Basry, Bostan i Qasr-e Shirin.
44

Efektem iraskiej operacji "Wal-Fajr 8" byo zdobycie irackiego portu l-Faw oraz czci, to znaczy okoo 120 km pwyspu. Tym samym Irak zosta odcity od Zatoki Perskiej poniewa artyleria iraska moga ostrzeliwa jedyn drog wiodc do Umm Qasr. Sukces ten mia wydwik raczej pro pagandowy ni znaczenie strategiczne po niewa statki i okrty irackie nie wypyway na wody Zatoki Perskiej. Obecno ira skich wojsk na Pw. Al-Faw bya za to real nym zagroeniem dla Kuwejtu, ktry wspomaga finansowo Irak. Ponadto dow dztwo iraskie udowodnio moliwo prze amania obrony irackiej, czego nie dokonano od 4 lat. Mogo to wiadczy o wzrocie siy Iranu.

OSTATNIE WALKI

W marcu 1986 roku dowdztwo iraskie I ogosio powszechn mobilizacj i rozpocz o przygotowania do ofensywy majcej za koczy wojn. Od maja 1986 roku do grud nia 1987 roku przeprowadzono seri opera cji zaczepnych pod wsplnymi kryptonimami "Karbala" i "Fath", jednake poza niewielkimi zdobyczami terenowymi nie osignito wyranych sukcesw. Po szczeglne bitwy pochaniay wiele istnie ludzkich, zuywano sprzt bojowy, ktrego zasoby ju wczeniej znacznie si zmniejszy y. Obrona iracka bya bardzo dobrze zor ganizowana. Dowdztwo irackie dysponowa o kilkakrotnie wiksz iloci samolotw, / czogw i innego sprztu. Linie obronne rozbudowano z wykorzystaniem naturalnych i sztucznych przeszkd terenowych. onie rze posiadali kilkuletnie dowiadczenie bo jowe. Wykorzystujc sw przewag techniczn i ilociow w 1988 roku Irak rozpocz sze reg ofensyw, ktre zmieniy bieg wojny. Od stycznia do marca wykonano kilka uderze na pnocnym i centralnym odcinku frontu majcych odwrci uwag dowdztwa ira skiego od kierunku poudniowego. W tym czasie, w pobliu Habaniyah i Al-Hara oraz Ar-Ramadi szkolono zgrupowanie wojsk majce wzi udzia w przyszej operacji za czepnej. Cz tych si kierowano do rejo nw koncentracji drog okrn, co spra wiao wraenie, e byy wysyane na pnoc

kraju, gdzie toczyy si walki. Tymczasem trafiay one w obszar An-Nasiriya, Basra, tj. na poudnie kraju. Do uderzenia przygoto wano zwizki taktyczne z 3 i 7 KA oraz 1 Korpusu Gwardii Republikaskiej. Dwa tygodnie przed operacj rozmieszczono w rejonie dziaa due zapasy amunicji, w tym chemicznej. Irakijczycy planowali wykona natarcie 17 kwietnia, pierwszego dnia Ramadanu. By to okres, kiedy Iraczycy zmie niali swoje wojska na froncie. Tym samym spodziewano si, e pozycje obronne bd sabo obsadzone. Liczebno iraskich
Modlcy si onierz iraski na stanowisku bojowym.

45

wojsk, rozmieszczonych na Pwyspie AlFaw, zmniejszya si w tym czasie z 30000 do 8000 onierzy. Iraskim liniom obron nym brakowao gbokoci. Znaczna cz zapr inynieryjnych nic zostaa wykoczo na. Brakowao dostatecznej iloci pl mino wych. Gwny wysiek obrony iraskiej sku piony by naokoo portu Al-Faw. Czas irackiej ofensywy zosta wybrany tak, aby poza strategicznym (odpyw si ira skich), osign rwnie taktyczne zaskocze nie. Kiedy irascy onierze uczestniczyli w uroczystej wieczerzy przed miesicem postu, Irakijczycy pod oson ciemnoci przygoto wywali si do alaku. O 5.00 17 kwietnia 1988 roku operacja "Bogosawiony Ramadan" rozpocza si uderzeniem si 7 KA wzdu brzegu Shall al-Arab. W artyleryj skim przygotowaniu ataku uyto pociskw wypenionych gazem bojowym. Wzdu, dro gi centralnej i od zachodu nacieray siy Gwardii Republikaskiej. Irakijczycy mieli liczebn przewag sigajc 6:1. Pogoda sprzyjaa uyciu lotnictwa, ktre w pier wszym dniu walk wykonao 318 lotw bojo wych. Wojska iraskie stawiay krtki opr. onierze irascy nie wykazywali chci do walki, ich dowdcy reagowali na trudne sy tuacje z duym opnieniem. Nie potrafiono skupi obrony wzdu nielicznych drg. W niedugim czasie rozpoczo oglny odwrt poprzez Shatt al-Arab, zakcony zniszcze niem przez myliwce irackie dwch spord

trzech mostw pontonowych czcych Iran z Pwyspem Faw. Znaczn ilo cikiego sprztu pozostawiono po irackiej stronie. W cigu 36 godzin ofensywy irackiej Pwysep Faw zosta wyzwolony. W cigu nastpnych miesicy dowdz two irackie zrealizowao kilka operacji za czepnych, w wyniku ktrych odzyskano zajite uprzednio przez przeciwnika, obszary w pobliu Basry, Mchran, Majnoon, Zubaidat. 17 lipca 1988 roku prezydent Islamskiej Re: publiki Iranu Chamenei wysa list do sekre tarza Generalnego ONZ proszc go o po rednictwo w sprawie przerwania ognia. De cyzja strony iraskiej podyktowana bya wieloma czynnikami, w tym przede wszy stkim cik chorob gwnego ordownika wojny ajatollacha Chomeiniego, ostatnimi zwycistwami Iraku, zmczeniem spoecze stwa, duymi stratami wrd wojsk was nych, wyczerpaniem zasobw finansowych pastwa, destabilizacj gospodarki i wielu innymi. Dzie pniej prezydent Iraku Husscin wezwa przywdcw Iranu do przyst pienia do pokojowych negocjacji. Obie stro ny wysuway roszczenia odnonie okrelenia odpowiedzialnego za wybuch wojny, odszko dowa wojennych, wymiany jecw. O wicie 20 sierpnia przerwano waki na caym froncie. 24 sierpnia 1988 roku doszo do pierwszych rozmw pokojowych. Jedno czenie ONZ skierowaa 350 oficerw i o nierzy do nadzorowania rozejmu.

Irackie stanowisko przeciw lotnicze.

46

REZULTATY WOJNY Wojna nie przyniosa adnemu z pastw korzyci politycznych ani terytorialnych. Spowodowaa za to straty, z ktrych cz jest trudna do okrelenia, takich jak zanie dbania w gospodarce, nauce i owiacie, zmiany w psychice ludzi, rozbite rodziny, osierocone dzieci, zerwane kontakty midzy narodowe, pogbiona na dugi czas niena wi midzy narodami zdanymi na siebie przez ssiedztwo. Mczyni powoani do suby wojskowej na okres kilku lal mieli trudnoci z przystosowaniem si do ycia w normalnych warunkach poprzez to, e tracili umiejtnoci zawodowe oraz dugo zachowy wali brutalny sposb bycia cechujcy pobyt na froncie. Byli przez to sprawcami sporw z pracodawcami, konfliktw rodzinnych, za kce porzdku publicznego. Dziesitki ty sicy dezerterw nie mogo pracowa legal nie. Stojc poza nawiasem spoeczestwa, aby przey, dokonywali wielu przestpstw, w tym napadw rabunkowych. Demobiliza cja armii spowodowaa, e problemem stao si zatrudnienie byych onierzy, ktrych miejsca w czasie wojny zajli gwnie robot nicy egipscy. O skali frustracji wracajcych z frontu Irakijczykw moe wiadczy fakt za mordowania ponad 1000 Egipcjan w padzierniku i listopadzie 1989 roku. Wojna Irak-Iran pokazaa atwo z jak rzdzcy mog zepchn spoeczestwa w otcha nieszcz i zniszcze. Nie zadziaa aden mechanizm polityczny ani spoeczny, ktry powstrzymaby dwch autokratw przed realizacj wybujaych ambicji. Nie po nieli oni te adnych konsekwencji swych dziaa. Fenomen ten mona wytumaczy tylko siln indoktrynacj spoeczestwa i eliminacj opozycji politycznej. MILITARNA OCENA WOJNY Liczebno i wyposaenie si zbrojnych obu pastw rniy si znacznie, zarwno na pocztku, jak i pod koniec wojny. Przywd cy irascy nigdy nie wyrwnali dysproporcji w zakresie uzbrojenia w stosunku do wojsk przeciwnika, a brak nowoczesnych systemw w siach zbrojnych Iranu prbowano zast pi masowym uyciem piechoty. Dowdztwo irackie pooyo z kolei nacisk na rozbudo w wojsk pancernych i lotnictwa. Piechota bya nie docenianym rodzajem wojsk, co mcio si w trudnych warunkach atmosfery cznych, w nocy oraz cikim do pokonania terenie. Siy zbrojne obu pastw miay roz budowane rwnolegle dwie przeciwstawne sobie w pewnym sensie struktury organiza cyjne. W Iranie tworzyy je wojska regularne i Korpus Stranikw Rewolucji Islamskiej, w Iraku - wojska regularne i Korpus Gwar dii Republikaskiej. Dwoisto si zbrojnych podyktowana bya wzgldami politycznymi i miaa negatywny wpyw na realizacj zada bojowych.

47

48

Dziaania obu stron cechowao angao wanie znacznego potencjau militarnego, w niektrych operacjach brao udzia od 50000 do 150000 onierzy. Rozmach ich by jed nak niewielki. Wpyway na to trudne wa runki terenowe, konieczno realizacji za da w nocy w celu zniwelowania braku czo gw, zacity opr przeciwnika, czasami brak zdecydowania dowdcw. W zabezpieczeniu dziaa bojowych czo owe miejsce zdobyy: rozpoznanie, zabez pieczenie inynieryjne, obrona przeciw chemiczna, ubezpieczenie, logistyka. Nie efektywne rozpoznanie lotnicze powodowao przeniesienie ciaru okrele nia pooenia przeciwnika na wojska ldo we, ktre poza najprostszymi rodkami do wykrywania celw, nie dysponoway jednak wyspecjalizowanym sprztem. Zabezpiecze niu inynieryjnemu sprzyjaa niewielka dy namika dziaa. Wojska inynieryjne budo way w trudnym, bagnistym terenie drogi, sy pay way ziemne osaniajce czogi i inne pojazdy przed ogniem przeciwnika, zakada y pola minowe, zapory elektryczne, zasieki, zapewniay przeprawy przez rzeki i bagna. Obrona przeciwchemiczna zostaa docenio na w poowie 1984 roku, kiedy to Irakijczycy uyli gazw bojowych. Na masow skal sto

sowano w zaporach inynieryjnych fugasy z mieszank zapalajc. Ubezpieczenie po zwalao ustrzec wojska przed zaskoczeniem. Z reguy przed gwn lini obronn two rzono rubie posterunkw ubezpieczaj cych, ktre pod naciskiem przeciwnika od chodziy do tylu wcigajc go w obszary, gdzie przygotowane byy pola minowe, ogie artylerii, rubiee ogniowe oddziaw czogw. Bardzo wane znaczenie miaa lo gistyka. Zuycie rodkw materiaowych przekraczao najwysze normy przyjmowane przez planistw. W jednej z operacji obron nych zapasy amunicji wojsk irackich zostay wyczerpane do tego stopnia, e zdecydowa no si na ich uzupenienie transportem lot niczym z baz materiaowych w Egipcie. Wojna Irak-Iran zakoczya si po 8 la/ tach morderczych walk rwnic szybko, jak / si zacza. Nie rozwizaa ona problemw, / dla ktrych zostaa wywoana. Mona uzna, / e jedynym pozytywnym skutkiem jest brak / zwycizcy, przez co nie zostaa naruszona f krucha stabilizacja w rejonie Zatoki Per skiej. Inny wynik wojny prawdopodobnie spowodowaby lawin konfliktw politycz nych i zbrojnych w obszarze caego Bliskie go Wschodu.

Koszty wojny
Irak - Iran

49