USTRJ POLITYCZNY AUSTRII

Austria, a waciwie Republika Austrii (Republik sterreich) jest krajem pooonym w Europie rodkowej. Bardzo ciekawe jest pochodzenie nazwy sterreich- od starowysokoniemieckiego starrhhi, znaczce "imperium na wschodzie". W IX wieku terytorium byo wschodni czci imperium Frankw, a take wschodnimi rubieami osadnictwa niemieckiego na terenach Sowian. Za czasw Karola Wielkiego i w czasie wczesnego redniowiecza tereny te nazywano marchia orientalis (Marchia Wschodnia), co w lokalnym jzyku przyjto jako wanie starrhhi. To sowo po raz pierwszy pojawia si na dokumencie z 996 roku. Z kolei hitlerowskie Niemcy po aneksji Austrii uyway nazwy Ostmark (Marchia Wschodnia). Austria jest federacj 9 krajw zwizkowych, tzw. landw. Powierzchnia cakowita kraju wynosi 83 871 km , co daje 114. miejsce na wiecie. W sumie mieszka tam 8 402 549 osb, ktre rocznie produkuj towary i usugi o wartoci 406 mld USD. Stolic Austrii jest zlokalizowany na wschodzie kraju Wiedeo, a jzykiem narodowym niemiecki. W Austrii funkcjonuje spoeczna gospodarka rynkowa. Podatki stanowi 43% PKB, co jest poziomem nieco niszym ni w krajach skandynawskich.. Bezrobocie w zalenoci od metody liczenia wynosi 4,4% albo 6,8%. Wskanik Giniego, czyli poziom rozpitoci w dochodach, wynosi 29 i jest jednym z najniszych na wiecie (co jest niezwykym osigniciem, biorc pod uwag fakt, e wedug najnowszego raportu OECD rozpitod dochodowa np. w Niemczech cay czas si rozszerza). Kraj ten naley do najbardziej rozwinitych ekonomicznie krajw w UE. Wskanik 39 200 $ PKB per capita wg PSN daje jej 4. miejsce w Unii Europejskiej, wyprzedzajc takie paostwa jak Wielka Brytania, Niemcy czy Francja. Gwny rodek patniczy to euro.

POLITYKA
Austria posiada 10 gosw w Radzie Unii Europejskiej i 21 miejsc w Parlamencie Europejskim. W Komisji Europejskiej reprezentowa j od 1995 do 2004 Franz Fischler (wczeniej minister rolnictwa

Austrii), od 2004 Benita Ferrero-Waldner (wczeniej minister spraw zagranicznych Austrii). Kanclerzem jest od 2008 Werner Faymann, przewodzcy koalicji socjalistw i konserwatystw. Funkcj prezydenta sprawuje od 8 lipca 2004 Heinz Fischer. Austria nie jest czonkiem adnego paktu wojskowego; narzucony jej 15 maja 1955 przez Wielk Brytani, USA, ZSRR i Francj Traktat paostwowy w sprawie odbudowy niezawisej demokratycznej Austrii (bdcy traktatem majcym rang konstytucyjn) zobowizuje j do zachowania "wieczystej neutralnoci". W obliczu konfliktw w krajach ssiadujcej byej Jugosawii w latach 90. odzyway si w Austrii gosy, e konstytucj kraju trzeba zmienid i przystpid do NATO. Rzd jednak nie zdecydowa si na t zmian i paostwo nadal zachowuje militarn neutralnod. Austriackie siy zbrojne szkolone s na potrzeby obrony granic paostwowych, wojskowa doktryna kraju nawizuje do taktyki jea z nastroszonymi kolcami (wykorzystywany jest tu czsto propagandowo ksztat granic paostwa, nieco podobny do skulonego zwierzcia z ryjkiem skierowanym na zachd), a nawet nazwa produkowanych w Austrii wojskowych transporterw opancerzonych Pandur kojarzy si historycznie z ochron granic. Austria jest republik zwizkow. Obowizuje konstytucja z 1920, w brzmieniu z 1929, ktrej przywrcono moc obowizujc w 1945. Kady z 9 landw ma wasn konstytucj, sejm krajowy i rzd. Gow paostwa jest prezydent zwizkowy wybierany na 6 lat w gosowaniu powszechnym. Paostwo austriackie, widziane take przez pryzmat swej konstytucji, scharakteryzowane byd moe jako typowe dla stosunkw europejskich (uprzednio: zachodnioeuropejskich) paostwo demokratyczne, prawne, z widoczn tendencj w kierunku paostwa socjalnego. Literatura austriacka zgodnie wskazuje na zasady demokracji, republikaoskoci, federalizmu, podziau wadzy, liberalizmu i paostwa prawnego jako jego podstawowe zasady ustrojowe. Oglnie rzecz biorc, polityka Austrii opiera si o zasady demokratycznej republiki zwizkowej, z Kanclerzem Federalnym na czele rzdu i Federalnym Prezydentem na czele paostwa. Wadza wykonawcza jest sprawowana przez rzdy, zarwno federalna jak i lokalne. Federalna wadza ustawodawcza jest nadana rzdowi i obu izbom parlamentu- Radzie Federalnej i Radzie Narodowej. Od 1949 roku scena polityczna jest w znacznym stopniu zdominowana przez konserwatywn chadeck Austriack Parti Ludow (VP- sterreichische Volkspartei) i centrolewicow Socjaldemokratyczn Parti Austrii (SP- Sozialdemokratische Partei sterreichs ). Wadza sdownicza jest niezalena wobec wadzy ustawodawczej i wykonawczej, i wycznie federalna w swej naturze: nie ma stanowych sdw. Etnicznie i kulturalnie heterogeniczne paostwo Austrii jest pozostaoci Austro-Wgier, potnego multinarodowego imperium, ktre przestao istnied w 1918r. Zanim nastaa Republika Austrii, w kraju obowizywaa monarchia konstytucyjna, ktrej ciao ustawodawcze zostao wybrane przez, jak to okreli New York Times, quasi-powszechne (bo mskie) prawo wyborcze pierwszy raz w 1897 roku. Pierwsze kroki Austrii ku republikaoskim rzdom, po upadku monarchii, zostay znacznie utrudnione przez rujnujce koszty ekonomiczne reparacji wojennych, wymaganych przez zwyciskich Aliantw. Pierwsza Republika Austrii (1918-1938) przeprowadzia pionierskie reformy w latach 20. , zwaszcza w Wiedniu, ktre stay si fundamentami dla powojennych europejskich paostw opiekuoczych.

Jednake stopniowo przeksztacia si ona w faszystowsk dyktatur w latach 1933-1934 pod rzdami kanclerza Engelbertem Dollfussa, ktry w 1934 zosta zamordowany przez Nazistw. Pierwsza Republika skooczya si wraz z niemieck inwazj i aneksj Austrii w 1938r. Po porace Niemiec w 1945r. Austria wznowia swj republikaoski rzd. Pocztek 21. wieku oznacza dla Austrii p wieku stabilnego rzdu w konstytucyjnym systemie republiki federalnej. Jest on prowadzony w odniesieniu do zasad przedstawicielskiej demokracji i paostwa prawa. Konstytucyjny szkielet polityki Austrii i rdzeo praktycznego implementowania konstytucji s szeroko uznane za silne, solidne i sprzyjajce spokojnym zmianom. KONSTYTUCJA Konstytucja Austrii charakteryzuje republik jako federacj skadajc si z dziewiciu autonomicznych federalnych stanw. Zarwno federacja jak i jej stany spisay konstytucje, ktre definiuj je jako republikaoskie jednostki rzdzone w zgodzie z zasadami demokracji reprezentacyjnej. Poza faktem, e stany Austrii nie posiadaj niezalenego sdownictwa z jednej strony, a z drugiej e ich autonomia jest w duej mierze krajowa, struktura rzdu Austrii jest podobna do struktury wikszych paostw federalnych ,np. takich jak Niemcy. WADZA WYKONAWCZA Gow paostwa Austrii jest Prezydent Federalny (Bundesprsident), wybierany w powszechnym gosowaniu na okres szeciu lat z ograniczeniem dwch kadencji z rzdu, Obecny prezydent Heinz Fischer (na zdjciu obok) zosta wybrany na drug kadencj 25 kwietnia 2010. Urzd Prezydenta Federalnego jest w duej mierze tylko ceremonialny, chocia konstytucja pozwala prezydentowi na odwoanie Gabinetu oraz na rozwizanie Rady Narodowej i zwoanie nowych wyborw. Prezydent jest take gwnodowodzcym Austriackich Si Zbrojnych. Jednake praktycznie rzecz biorc, to czym si zajmuje prezydent to czysto obrzdowe obowizki- prawie jak monarchowie Wielkiej Brytanii, osoba zajmujca stanowisko Prezydenta jest zwizana konwencj konstytucyjn do bycia bezstronnym stranikiem moralnoci politycznej, by suyd za symbol tosamoci narodowej, a nie do interweniowania w prawdziw polityk. Kanclerz Federalny (Bundeskanzler) jest powoywany przez Prezydenta Federalnego. Mimo tego, e Kanclerz jest szefem rzdu,primus inter pares nie ma on prawa kierowania innymi czonkami rzdu. Nie moe on ani powoad, ani odwoad nowego ministra- jedynie zasugerowad to Prezydentowi. Jednake konwencja przyjmuje, e Prezydent kieruje si sugestiami swojego Kanclerza. Ponadto Kanclerz zwykle dowodzi federalnym ministerstwem, jednak ten urzd- mimo tego, e jest uznawany za najsilniejsz pozycj w Austrii, ma duo mniejsz reputacje ni Prezydent Stanw Zjednoczonych czy Premier Zjednoczonego Krlestwa. Sia polityczna kanclerza gwnie wywodzi si z tego, e jest on jednoczenie przywdc swojej partii politycznej, i moe zmieniad si w zalenoci czy mamy do czynienia z rzdem jednopartyjnym czy koalicyjnym. Zazwyczaj Kanclerz jest gow

najwikszej partii w Austriackim parlamencie. Od 2008 roku Kanclerzem Austrii jest Werner Faymann (na zdjciu obok). Federalna Rada Ministrw skada si z Kanclerza Federalnego powoywanego przez prezydenta i ministrw powoywanych przez prezydenta na zalecenia kanclerza. Federalny gabinet jest odpowiedzialny przed Rad Narodow i moe byd zmuszony do rezygnacji przez wotum nieufnoci. Obecny gabinet, stworzony przez Austriack Parti Ludow oraz Socjaldemokratyczn Parti Austrii , zosta zaprzysiony 21. Kwietnia 2011 . Kady federalny minister jest odpowiedzialny za swoje ministerstwo i moe byd wspierany przez jednego lub wicej sekretarzy stanu, ktrzy rwnie uczestnicz w spotkaniach gabinetu. Jednake nie s oni uwaani za czonkw rzdu i nie mog brad udziau w gosowaniu. WADZA USTAWODAWCZA Parlament Austrii (Parlament) skada si z dwch izb. Rada Narodowa (Nationalrat) ma 183 czonkw, wybieranych na picioletni kadencj przez za pomoc gosowania proporcjonalnego. Jest ona bardziej dominujca z dwch izb. Aby mied swoj reprezentacj w parlamencie, partia musi albo wygrad przynajmniej cztery procent gosw caego kraju lub wygrad mandat (Direktmandat) w jednym z 43 regionalnych okrgw wyborczych. Po przystpieniu do Unii Europejskiej Parlament musia zrzec si niektrych swoich zadao na rzecz instytucji unijnych.

Budynek Parlamentu w Wiedniu

Politycznie duo mniej wana Rada Federalna (Bundesrat) obecnie skada si z 62 czonkw, wybranych przez stanow legislatur (Landtage). Ilod i dystrybucja mandatw jest przekalkulowywana po kadym spisie ludnoci. Wadza Rady Federalnej jest raczej limitowana, jako e w wikszoci wypadkw posiada ona tylko zawieszajce weto, ktre moe byd uchylone przez Rad Narodow. Jednake niektre przypadki, takie jak prawa ograniczajce kompetencje landw, wymagaj aprobaty Rady Federalnej. Zgromadzenie Federalne (Bundesversammlung), ktre tworz Rada Narodowa i Rada Federalna jest wsplnym posiedzeniem obu wyej wymienionych organw, w zasadnie ceremonialn instytucj. Jej gwnym zadaniem jest zaprzysianie Prezydenta. Moe ono take zwoad referendum o zdjcie prezydenta z urzdu lub postawienie prezydenta przez Trybunaem Konstytucyjnym, jeli wedug czonkw Zgromadzenia doszo do naruszenia przez prezydenta konstytucji. Zgromadzenie Federalne jest take odpowiedzialne za wypowiadanie wojny. Istnieje jeszcze co takiego jak konwencja, Austriacka Konwencja (sterreich Konvent) ustalona w 2003 roku, ktra ma sugerowad propozycje reform austriackiej konstytucji i instytucji centralnych. W 2007 roku przedstawiono raport, gdzie przedstawiono propozycje, ktrych kilka zostao przyjtych przez parlament.

BEZPOREDNIA DEMOKRACJA Austriacki system prawny rozrnia trzy instrumenty demokracji bezporedniej: referenda (Volksbestimmungen), inicjatywy publiczne (Volksbegehren) oraz narodowe badania opinii publicznej (Volksbefragungen). Referendum dotyczce projektu ustawy zostaje przeprowadzone, jeli domaga si go wikszod czonkw Rady Narodowej lub przez uchwa prezydenta- ona jednak musi byd kontrasygnowana przez wszystkich czonkw rzdu. Referendum musz byd poparte take istotne zmiany w konstytucji, jednake zmiany w niektrych czciach konstytucji wymagaj referendum tylko wtedy, gdy przynajmniej jedna trzecia Rady Narodowej lub Rady Federalnej si go domaga. Wynik referendum jest wicy i projekt ustawy nie zostanie wprowadzony w ycie, jeli wikszod zagosuje przeciw niemu. Dotychczas odbyy si w Austrii dwa referenda, najnowsze dotyczce akcesji kraju do Unii Europejskiej. Inicjatywy publiczne mog rozpoczd proces legislacyjny: jeli taka inicjatywa zostanie podpisana przez przynajmniej 100 000 zarejestrowanych obywateli z prawem gosu, Rada Narodowa musi wzid j pod uwag. W takim wypadku ma ona pierwszeostwo przed jakkolwiek sprawa, ktra znajduje si w agendzie Rady Narodowej. Od czasu ich wprowadzenia w 1963 roku , do roku 2010 zostay przeprowadzone 32 inicjatywy. Narodowe badania opinii publicznej lub Referenda Konsultacyjne s przeprowadzane, w przeciwieostwie do referendw, zanim Rada Narodowa wprowadzi jakie nowe prawo. Ich rezultaty s tylko czciowo wice i jak do tej pory ani jedno narodowe badanie nie zostao przeprowadzone.

Bibliografia: Konstytucja Austrii Tumaczenie Piotr Czarny i Bogumi Nalezioski Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2004 ISBN 83-7059-658-4 System konstytucyjny Austrii P. Samecki - Wydawnictwo Sejmowe - Warszawa ,Marzec 2009 - ISBN 83-7059-441-7 sterreich-Wahl: Haider will Kanzler werden Ausland FOCUS Online http://www.parlinkom.gv.at/ http://www.austria.gv.at/

OPRACOWAA: Sylwia Ciesielska 50347