NA BUDOWIE

ogrzewanie
1
1 Ten wspczesny kominek to nie tylko ozdoba wntrza. Rwnie dodatkowe rdo ciepa, ktre napywa do pomieszczenia przez kratk zamontowan nad wkadem kominkowym

Dziki specjalnemu systemowi kanaw powietrznych mona ciepem z kominka ogrza cay dom.
w TEKST UKASZ DARAK w
RYSUNKI

WAWRZYNIEC WICICKI

JAK ODDAJ CIEPO

Ciepy powiew z kominka O

kominkach zawsze si mwio, e stwarzaj w domu niepowtarzalny klimat. Wok taczcych w palenisku pomieni jesieni i zim skupiao si ycie rodzinne i towarzyskie.Mao kto myla jednak o uywaniu kominka do ogrzewania domu.Dlaczego? Przede wszystkim dlatego,e nie potrafiono w peni wykorzysta powstajcego w nich ciepa. Tak wic kominek mg zapewni je jedynie w tym pomieszczeniu, w ktrym si znajdowa, i nieco tylko ogrzewa pomieszczenia ssiednie. Im dalej od kominka, tym chodniej... Ale od czeg postp techniczny? Rosnce ceny gazu i oleju przyspieszyy poszukiwania konstruktorw i tak powstay kominki, ktre s nie tylko atrakcyjnymi ozdobami salonw, ale te efektywnymi rdami ciepa. Kluczem byo skonstruowanie palenisk
A D N Y D O M w w r z e s i e 2 0 0 6

Fot.: EDILKAMIN (monta)

w Kominki otwarte gwnie przez promieniowanie, przy czym wiksza cz ciepa (nawet 80%) jest zasysana z powrotem przez otwr kominkowy do komina i wraz z dymem ucieka na zewntrz. w Kominki zamknite (z wkadami) przede wszystkim przez konwekcj, a tylko w niewielkiej czci przez promieniowanie. Jak to si dzieje? Ot ogie rozgrzewa wkad kominkowy, a ten bardzo wydajnie oddaje ciepo opywajcemu je powietrzu. Powietrze ogrzewa si rwnie od ukrytej w obudowie kominka rury dymowej odprowadzajcej produkty spalania do komina (dopalanie si gazw powstajcych wskutek destylacji drewna moe nagrzewa rur nawet do 700C). Rura ta, zwaszcza jeli ma specjalne oebrowanie, bardzo wydajnie oddaje ciepo. Ogrzane w ten sposb powietrze unosi si do gry i moe wydostawa si na zewntrz przez kratki w obudowie kominka lub jest transportowane dalej specjalnymi kanaami systemu DGP .

Jeli chcemy, aby kominek by wydajnym rdem ciepa, to dobierajc moc wkadu kominkowego, musimy przyj, e 1 kW jego mocy wystarcza do ogrzania 25-28 m3 pomieszcze

zamknitych,czyli wkadw kominkowych ( 1 , 2 ), i rozprowadzanie powstajcego w nich ciepa za pomoc czynnika grzewczego: wody lub powietrza. Wkady kominkowe z paszczem wodnym nie wymagaj odrbnego systemu rozprowadzania ciepa podcza si je do zwykej instalacji c.o. (pisalimy o tym w tym roku w numerach ADNEGO DOMU 4 i 6). Inaczej jest z kominkami grzejcymi powietrze: te wymagaj systemu kanaw do jego rozprowadzania, czyli DGP (skrt od dystrybucji gorcego powietrza).

Rodzaje systemw DGP

Powietrze ogrzane przez wkad kominkowy moe by rozprowadzane do innych pomieszcze na dwa sposoby: grawitacyjny lub wymuszony. O wyborze midzy jednym a drugim sposobem decyduje

88

przede wszystkim wielko powierzchni, jak chcemy ogrza. Jeli w gr wchodzi ogrzewanie:
w pomieszczenia z kominkiem oraz pomieszcze z nim ssiadujcych wystarczy najprost-

szy system grawitacyjny,

w take dalej pooonych pomieszcze system

wymuszony, w ktrym mona rozprowadza ciepe powietrze kanaami o dugoci do 10 m. w Grawitacyjny. W systemie tym wykorzystane jest zjawisko konwekcji: opywajce wkad kominkowy powietrze ogrzewa si i jako lejsze unosi si do grnej czci obudowy kominka (lub specjalnego dystrybutora, w ktre wyposaane s niektre wkady), a stamtd do kanaw dystrybucyjnych (w1).Zalety tego systemu to niezawodno (bo nie ma zasilania energi elektryczn) oraz stosunkowo niewysokie koszty inwestycyjne. Wady nie mona www

2 Kominek a do zudzenia przypominajcy te, ktre kiedy zdobiy paacowe wntrza. Tyle tylko, e zamiast otwartego paleniska zastosowano w nim wkad kominkowy. Odcito co prawda w ten sposb kontakt z ywym ogniem, ale za to znacznie zwikszono moliwoci grzewcze kominka

Fot.: SUPRA (monta)

www

www

ogrzewanie
www

w ten sposb ogrzewa pomieszcze oddalonych od kominka (unoszce si samoczynnie powietrze nie jest w stanie pokona oporw przepywu w dugich kanaach), mocno ograniczone s te moliwoci sterowania wydajnoci ciepln.Wad jest take przypalanie kurzu (tzw. piroliza) w obudowie kominka. To niekorzystne dla zdrowia zjawisko powstaje na skutek silnego nagrzewania si powietrza, w wyniku jego wolnego (niewymuszonego) przepywu przez obudow.Aby nie dopuci do przenikania przypieczonego kurzu do pomieszcze,konieczne jest stosowanie na wylotach systemu odpowiednich filtrw. w Wymuszony. Wymuszenie obiegu powietrza daje duo wiksze moliwoci ni system grawitacyjny, jednake ukady wymuszone s bardziej skomplikowane,a przez to drosze zarwno na etapie instalacji, jak i podczas eksploatacji (pobieraj prd do napdu wentylatora toczcego powietrze). Sercem systemu jest aparat nawiewny, zasysajcy gorce powietrze ogrzane przez wkad kominkowy i toczcy je do wszystkich odng systemu (w2). Ciepe powietrze rozprowadzane jest do poszczeglnych pomieszcze izolowanymi rurami elastycznymi lub prostoktnymi kanaami ocynkowanymi (te izoluje si w trakcie wykonywania systemu) o odpowiednich przekrojach i odpornoci termicznej do 250C. Przekroje dobiera si www

Fot.: HARK (monta)

Fot.: REGG-KOPERFAM (monta)

5
4 , 5 Kominki wykonane wedug najnowszych trendw, z rozprowadzeniem ciepa w systemie wymuszonym. Podczenia kanaw dostarczajcych ciepe powietrze do dalszych pomieszcze zostay ukryte w obudowach kominkw. Pomieszczenia, w ktrych stoj kominki, s ogrzewane przez promieniowanie ciepo przenika do nich przez bardzo due szyby wkadw. Przez tak due szyby piknie wida te ogie

OGRZEWANIE KOMINKOWE GRAWITACYJNE

w1 Rozprowadzenie ciepego powietrza z kominka po domu na zasadzie konwekcji

ocieplany kana do dystrybucji ciepego powietrza

wylot ciepego powietrza do pomieszczenia kratka nawiewu ciepego powietrza w okapie kominka komora grzewcza powietrze ogrzewa si od wkadu i rury dymowej

kana nawiewny doprowadzenie powietrza z zewntrz

wkad kominkowy

90

A D N Y

D O M

w r z e s i e

2 0 0 6

Fot.: CHAZELLES/TIM (monta)

ogrzewanie
3 Kominek z rozprowadzaniem ciepa w systemie grawitacyjnym. Do ogrzewania pomieszczenia, w ktrym stoi, nie poprowadzono oddzielnych kanaw, lecz wykonano otwory (wstawiono w nie metalowe kratki) w grnej czci obudowy kominka

OGRZEWANIE KOMINKOWE WYMUSZONE

w2 Rozprowadzenie ciepego powietrza z kominka po domu przy wykorzystaniu aparatu nawiewnego

wyrzut ciepego powietrza przez bypass

aparat nawiewny ocieplany kana do dystrybucji ciepego powietrza doprowadzenie chodnego powietrza do mieszania z gorcym w aparacie nawiewnym kana nawiewny doprowadzenie powietrza z zewntrz wkad kominkowy doprowadzenie powietrza do spalania wylot ciepego powietrza do pomieszczenia

www

w r z e s i e

2 0 0 6

A D N Y

D O M

91

ogrzewanie
www

stosownie do dugoci kanaw, ktra nie powinna przekracza 10 m, oraz do wielkoci aparatu nawiewnego. Na wylotach przewodw nawiewnych montuje si kratki lub anemostaty z regulacj strumienia powietrza. Powinny mie one minimum taki przekrj jak kana doprowadzajcy.

APARAT NAWIEWNY

Dobr parametrw systemu

Dobr parametrw systemu dystrybucji gorcego powietrza powinno si powierzy wyspecjalizowanej firmie. Rzecz nie jest bowiem taka atwa. Jeli system bdzie zbyt rozbudowany, mog w nim na przykad powstawa na tyle due opory przepywu, e aparat nawiewny nie bdzie w stanie przetacza ciepego powietrza do najbardziej oddalonych punktw. System ze le dobranymi rednicami rur bdzie z kolei rdem haasu. Dlatego przy projektowaniu DGP najpierw wylicza si ilo powietrza,ktra musi by dostarczona, by pokry zapotrzebowanie na ciepo w pomieszczeniach, ktre chcemy dogrzewa kominkiem.Nastpnie sprawdza si,czy opory przepywu na poszczeglnych odnogach ukadu (obliczone jako suma oporw poszczeglnych ksztatek i przewodw) nie przekraczaj moliwoci wybranego aparatu nawiewnego (tzn. czy nie s wiksze od tzw. spru). Czasem obliczenia wykazuj, e trzeba zrezygnowa z ogrzewania pomieszcze najbardziej oddalonych od kominka po to, aby zapewni wiksz skuteczno ogrzewania w pozostaych,lub dlatego, e trzeba by byo zastosowa przewody o bardzo duych przekrojach. Bez oblicze trudno by byo doj do takiego wniosku.

Odpowiednio dobrany aparat nawiewny zapewnia skuteczny nadmuch ciepego powietrza nawet do najbardziej odlegych kratek, a jego waciwy monta bezawaryjn prac przez wiele lat. Dobrze zamontowany aparat to taki: w do ktrego powietrze ma zawsze swobodny dostp, dziki czemu nie dochodzi do przegrzewania si silnika; w ktry jest poczony ze specjalnym bypassem z termostatem i przepustnic speniajc funkcj zaworu bezpieczestwa na wypadek braku prdu: gorce powietrze jest wwczas wyprowadzane przez jego krciec do wydzielonego pomieszczenia. Ponadto bypass ma dodatkow funkcj: kiedy aparat pracuje, a temperatura przepywajcego przeze powietrza z kominka jest zbyt wysoka, przez krciec bypassu automatycznie pobierane jest chodne powietrze, ktre miesza si z gorcym w takich proporcjach, aby temperatura powietrza dopywajcego do kratek nie przekroczya 110C. Bypass ma rwnie duy metalowy filtr oczyszczajcy powietrze dostarczane do aparatu. Jeli nie przewidujemy zamontowania bypassu, filtr wychwytujcy czsteczki pyu powinno si zamontowa przed wlotem do aparatu. w3 Zasada dziaania zestawu nawiewnego wa Temperatura powietrza wychodzcego z kominka poniej nastawionej na termostacie aparat nie pracuje

ciepe powietrze z kominka wlot

ciepe powietrze z kominka wylot

wb Temperatura powietrza wychodzcego z kominka w zakresie 40-70C aparat pracuje

Powietrze do kominka
Palenie w kominku wymaga duych iloci powietrza gwnie do spalania (kominek zuywa je w iloci okoo 8 m3 na kady kilogram drewna), ale nie tylko. W ukadach z wymuszon dystrybucj ciepa jest ono te potrzebne do mieszania ze zbyt ciepym powietrzem kierowanym do sieci kanaw. Aby zapewni waciw ilo powietrza do kominka, najlepiej wykona specjalny kana ukryty w pododze, ktry doprowadza je bdzie bezporednio z zewntrz. Mona uy do tego celu: w rur kanalizacyjnych z PVC o rednicy nie mniejszej ni 110 mm lub
w tworzywowych kanaw wentylacyjnych.

chodne powietrze z zewntrz

gorce powietrze z kominka wlot

ciepe powietrze z kominka wylot

wc Temperatura powietrza wychodzcego z kominka powyej 70C aparat miesza gorce powietrze z chodnym zasysanym z zewntrz

gorce powietrze z kominka wyrzut przez bypass

Na kocu kanau powinno si zaoy specjaln przepustnic, ktra umoliwi zamknicie kanau, a tym samym uchroni pomieszczenie przed wychodzeniem wtedy, kiedy w kominku si nie pali. Uwaga! Kominek, do ktrego nie dopywa powietrze bezporednio z zewntrz, zasysa je www

gorce powietrze z kominka wlot

wd Temperatura powietrza wychodzcego z kominka powyej 70C aparat nie pracuje z powodu braku prdu wyrzut gorcego powietrza przez bypass

92

A D N Y

D O M

w r z e s i e

2 0 0 6

ogrzewanie
www

bdzie z pomieszczenia, w ktrym stoi. Prowadzi to czsto do bardzo niebezpiecznych sytuacji. Jedn z nich jest zasysanie powietrza z kanaw wentylacyjnych, ktre z zasady su przecie do jego usuwania na zewntrz. Jeszcze niebezpieczniejsze, bo zagraajce yciu, moe by zasysanie do pomieszczenia spalin z przewodw spalinowych.

Gdzie rury, a gdzie nawiewy

Elementy systemu DGP, podobnie jak inne instalacje,nie s ozdob budynku,dlatego najlepiej rozmieci je tak, aby byy niewidoczne. Mona rozprowadzi je na nieuytkowym poddaszu ( 7 ) lub pod sufitami podwieszanym, czasami (zwaszcza kanay o przekroju prostoktnym) udaje si je rwnie zmieci w wylewkach. Do wykonania systemu najlepiej stosowa rury w izolacji termicznej, a jeli jej nie maj, nakada izolacj podczas prac montaowych ( 9 i 10 ). Izolacja termiczna kanaw zapobiega stratom ciepa oraz zaburzeniom strumienia powietrza, peni te funkcj tumika akustycznego. Na wylotach przewodw nawiewnych montuje si kratki lub anemostaty z regulacj strumienia powietrza.Ich przekrj powinien by minimum taki jak kanau doprowadzajcego. Wyloty przewodw montuje si w pobliu okien lub cian zewntrznych w stropie lub cianie. Najlepsz cyrkulacj powietrza w pomieszczeniu zapewniaj kratki nawiewne w pododze, ale tak usytuowane bardzo si kurz i atwo o ich zniszczenie.Mog te utrudnia aranacj wntrza (nie mona ich np.przykry dywanem).Dlatego w praktyce lepiej jest umieszcza kratki w cianie, ok. 30 cm nad podog ( 8 ).
STEROWANIE OGRZEWANIEM KOMINKOWYM

6a
6

6b

Kominek z wkadem do ogrzewania w systemie wymuszonym: a) w trakcie budowy: widoczna rura do transportu ciepego powietrza (od lewej), dymowa (w rodku) i rura czca nawiew do kominka z aparatem nawiewnym (z prawej); b) po zakoczeniu prac

7
Rury do transportu ciepego powietrza z kominka uoone na nieuytkowym poddaszu
7

8
8 Wylot ciepego powietrza przez regulowany anemostat nawiewny

Ogrzewaniem kominkowym nie mona sterowa tak precyzyjnie jak prac kotw. Nie da si na przykad zaprogramowa okrelonej temperatury, ktra bdzie utrzymywana przez system grzewczy w czasie jego pracy. Mona natomiast: w sterowa wczaniem si systemu, czyli ustawi temperatur powietrza wychodzcego z kominka, powyej ktrej nastpuje uruchamianie si aparatu nawiewnego i transport ciepa do pomieszcze, w regulowa prdko obrotow wentylatora w aparacie nawiewnym; jej zwikszenie powoduje intensywniejszy ruch powietrza w obudowie kominka, a tym samym obnienie temperatury tego powietrza, zmniejszenie za odwrotnie ograniczenie przepywu i zwikszenie temperatury. Regulacja prdkoci moe si odbywa rcznie bd automatycznie.

Fot.: PERFEKT

9 1 0
9 Ocieplanie nieizolowanego kanau stalowego specjaln okadzin z weny mineralnej 10 Gotowa izolowana rura do transportu ciepego powietrza

KOMINEK TYLKO DO DOGRZEWANIA

Chocia dobrze dobranym kominkiem mona bez problemu ogrza nawet 200-metrowy dom, przepisy wyranie zabraniaj uywania kominka jako jedynego rda ciepa moe suy jedynie jako uzupenienie systemu grzewczego. System grzewczy musi bowiem zapewnia ciepo w budynku rwnie podczas duszej nieobecnoci mieszkacw, a to w domu z samym kominkiem jako rdem ciepa byoby niemoliwe do spenienia.

94

A D N Y

D O M

w r z e s i e

2 0 0 6

Fot.: PERFEKT

Fot.: Jerzy Gumowski (monta)

Fot.: PERFEKT

Fot.: PERFEKT