Wyrok Sdu Najwyszego z dnia 11 kwietnia 2011 r. IV KK 382/10 1.

Stwierdzajc znikomy stopie spoecznej szkodliwoci czynu, organ procesowy przyjmuje na siebie obowizek wskazania przyczyn i przekonywajcego uzasadnienia powodw decydujcych o zasadnoci braku wszczcia lub umorzenia wszcztego postpowania karnego. 2. Bez znaczenia dla oceny stopnia spoecznej szkodliwoci s dotychczasowa niekaralno sprawcy przestpstwa z art. 207 1 k.k., jego dobra opinia, prowadzenie ustabilizowanego trybu ycia oraz fakt oenia na utrzymanie dziecka. W sytuacji, gdy czyn zabroniony stanowi zamach na dwa lub wicej dobra chronione prawem, to zwiksza si jego stopie spoecznej szkodliwoci. LEX nr 846390 846390 Dz.U.1997.88.553: art. 1 2; art. 115 2 Ocena stopnia spoecznej szkodliwoci czynu moe nastpi wycznie po wczeniejszym stwierdzeniu, ze zachowanie sprawcy w aspekcie realizacji znamion przedmiotowych, jak i zawinienia stanowi przestpstwo. Gdy czyn zabroniony stanowi zamach na dwa lub wicej dobra chronione prawem, to zwiksza si jego stopie spoecznej szkodliwoci. Prok.i Pr.-wk. 2011/10/5 966839 Dz.U.1997.88.553: art. 1 2 Skad orzekajcy Przewodniczcy: Sdzia SN Wiesaw Kozielewicz (sprawozdawca). Sdziowie SN: Magorzata Gierszon, Jan Bogdan Rychlicki. Sentencja Sd Najwyszy przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Barbary Nowiskiej w sprawie Krzysztofa M. oskaronego z art. 207 1 k.k. w zb. z art. 157 2 k.k. w zw. z art. 11 2 k.k. po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 11 kwietnia 2011 r., kasacji, wniesionej przez penomocnika oskarycielki posikowej od wyroku Sdu Okrgowego w T. z dnia 20 lipca 2010 r., zmieniajcego wyrok Sdu Rejonowego w T. z dnia 28 stycznia 2010 r., 1. uchyla zaskarony wyrok i spraw oskaronego Krzysztofa M. przekazuje Sdowi Okrgowemu w T. do ponownego rozpoznania w postpowaniu odwoawczym. Uzasadnienie faktyczne Krzysztof M. zosta oskarony za to, e w okresie od czerwca 2001 r. do 22 sierpnia 2007 r. w Z. znca si psychicznie i fizycznie nad on Barbar M. w ten sposb, e wyzywa j sowami wulgarnymi, grozi pobiciem, zabiciem, popycha, szarpa za ubranie, ciska rce i szyj, dusi, przystawia do ciaa noe i inne ostre przedmioty, zakada na szyj sznurki groc powieszeniem, nadto w dniu 20 sierpnia 2007 r. usiowa j udusi przy pomocy yki budowlanej w wyniku czego doznaa ona obrzku prawej uchwy prawostronnie, podbiegni krwawych i otar obu koczyn grnych, ktre to obraenia ciaa stay si przyczyn naruszenia czynnoci narzdu ciaa na okres poniej dni siedmiu, tj. o przestpstwo z art. 207 1 k.k. i art. 157 2 k.k. w zw. z art. 11 2 k.k. Sd Rejonowy w T., wyrokiem z dnia 28 stycznia 2010 r., uzna Krzysztofa M. za winnego popenienia zarzucanego mu czynu z tym, i przyj, e czynu polegajcego na zncaniu si psychicznym i fizycznym dopuci si w okresie od czerwca 2001 r. do wrzenia 2003 r., od sierpnia 2004 r. do kwietnia 2005 r., od wrzenia 2005 r. do kwietnia 2006 r., od sierpnia 2006 r. do kwietnia 2007 r. oraz w sierpniu 2007 r. do dnia 22 sierpnia 2007 r. i za to na podstawie art. 207 1 k.k. w zw. z art. 11 3 k.k. skaza go na kar roku pozbawienia wolnoci, ktrej wykonanie warunkowo zawiesi na okres 2 lat prby. Od tego wyroku apelacj zoyli obroca Krzysztofa M. oraz oskarycielka posikowa Barbara M. Obroca oskaronego zaskary wyej wymieniony wyrok w caoci na korzy oskaronego Krzysztofa M. Wyej wymienionemu wyrokowi zarzuci: - bd w ustaleniach faktycznych przyjtych za jego podstaw, a majcy wpyw na tre wyroku przez

ustalenie na podstawie prawidowej oceny dowodw, e oskarony dokona zarzucanego mu przestpstwa z art. 207 1 k.k. i art. 157 2 k.k. w zw. z art. 11 2 k.k., - obraz przepisw postpowania - art. 4 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. co miao wpyw na tre zaskaronego orzeczenia przez nie rozwaenie wszystkich okolicznoci sprawy, a szczeglnie tych, ktre przemawiay na korzy oskaronego: opinii Rodzinnych Orodkw DiagnostycznoKonsultacyjnych z T. oraz z K. w sytuacji, gdy tre ww. opinii moe uatwi dokonanie ustale faktycznych, co do relacji rodzinnych oskaronego i pokrzywdzonej i wnis o zmian zaskaronego wyroku i uniewinnienie oskaronego ewentualnie o uchylenie zaskaronego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sdowi Rejonowemu w T. Oskarycielka posikowa w swojej apelacji na niekorzy oskaronego zarzucia na podstawie art. 438 pkt 4 k.p.k. rac niewspmierno wymierzonej oskaronemu kary w stosunku do winy oskaronego, stopnia spoecznej szkodliwoci czynu, jakiego dopuci si oskarony oraz w relacji do celw, jakie kara ta winna spenia w zakresie prewencji indywidualnej oraz spoecznego jej oddziaywania, a take zastosowanie wobec oskaronego warunkowego zawieszenia wykonania kary. Podnoszc powysze zarzuty wniosa o zmian zaskaronego wyroku i wymierzenie kary bezwzgldnej 3 lat pozbawienia wolnoci. Pismem procesowym z dnia 29 marca 2010 r. oskarycielka posikowa uzupenia swoj apelacj dajc w oparciu o art. 39 pkt 2b k.k. w zw. z art. 41a k.k. orzeczenia wobec oskaronego rodka karnego zakazu kontaktowania si oskaronego z ni oraz maoletnim Dawidem M. w okresie 5 lat. Po rozpoznaniu tych apelacji, Sd Okrgowy w T. wyrokiem z dnia 20 lipca 2010 r., uchyli zaskarony wyrok i na podstawie art. 17 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 1 2 k.k. postpowanie w sprawie umorzy, za kosztami procesu obciy Skarb Pastwa. Z kolei ten wyrok zosta zaskarony przez penomocnika oskarycielki posikowej. W kasacji zarzuci: I. rac obraz prawa materialnego, co miao istotny wpyw na tre orzeczenia, a to: - art. 1 2 k.k. (w zw. z art. 115 2 k.k.), poprzez stwierdzenie, i czyn oskaronego cechuje znikoma spoeczna szkodliwo, pomimo uznania sprawstwa oskaronego w postaci zncania si psychicznie i fizycznie nad on Barbar M. przez okres niemale szeciu lat oraz naruszenia czynnoci narzdu ciaa Barbary M. na okres poniej dni siedmiu oraz pomimo podzielenia przez Sd II instancji ustale faktycznych dokonanych przez Sd I instancji (ktry dwukrotnie skaza oskaronego uznajc go winnego zarzucanych mu czynw); ponadto stwierdzenie, i czyn oskaronego cechowaa znikoma spoeczna szkodliwo, w sytuacji w ktrej biorc pod uwag charakter naruszonego dobra (rodzina i jej prawidowe funkcjonowanie), rozmiary wyrzdzonej szkody, sposb i okolicznoci popenienia czynu (zadawanie blu fizycznego i cierpie moralnych przez okres 6 lat), waga naruszonych przez oskaronego obowizkw (jako ojca rodziny), jak rwnie posta bezporednia zamiaru, motywacja sprawcy (chorobliwa zazdro), rodzaj naruszonych regu ostronoci i stopie ich naruszenia, nie uzasadniay oceny czynu oskaronego, jako nacechowanego znikom spoeczn szkodliwoci; II. naruszenie przepisw prawa procesowego, ktre to uchybienia miay istotny wpyw na wynik sprawy, a to: - art. 17 1 pkt 3 k.p.k., poprzez umorzenie postpowania w niniejszej sprawie, pomimo, i nie zachodziy ku temu uzasadnione powody, zwaszcza w wietle zebranego w sprawie materiau dowodowego i poczynionych ustale faktycznych, nie mona byo uzna czynu oskaronego za znikomo spoecznie szkodliwego; - art. 437 2 k.p.k., poprzez uchylenie zaskaronego wyroku Sdu I instancji i umorzenie postpowania z uwagi na znikom spoeczn szkodliwo czynu w sytuacji, gdy taka nie zachodzia, i wnis o uchylenie zaskaronego wyroku i przekazanie sprawy Sdowi Okrgowemu w T. do ponownego rozpoznania w postpowaniu odwoawczym. W pisemnej odpowiedzi na kasacj Prokurator Prokuratury Okrgowej w T. wnis o oddalenie kasacji jako oczywicie bezzasadnej, natomiast obecny na rozprawie kasacyjnej Prokurator Prokuratury Generalnej wnis o uwzgldnienie tej kasacji. Uzasadnienie prawne Sd Najwyszy zway co nastpuje. Kasacja zasuguje na uwzgldnienie. Na wstpie przypomnie naley, e w doktrynie prezentowano trzy stanowiska co do tego jakie elementy skadaj si na spoeczn szkodliwo czynu. Wedug pierwszej koncepcji - ujcia obiektywnego (przedmiotowego) przyjmowano, e o spoecznej szkodliwoci czynu decyduj tylko okolicznoci zewntrzne tj. elementy zaliczane do strony przedmiotowej i przedmiotu przestpstwa (np. rodzaj i charakter naruszonego dobra prawnego czy rodzaj szkody). Z kolei zgodnie z tzw. ujciem caociowym, o spoecznej szkodliwoci

czynu decydoway okolicznoci zwizane z czynem oraz dotyczce sprawcy, uwzgldniane przy wymiarze kary, chocia nie pozostajce w bezporednim zwizku z czynem. Natomiast wedug tzw. koncepcji kompleksowej (przedmiotowo - podmiotowej) przy ocenie spoecznej szkodliwoci uwzgldnia naley zarwno elementy przedmiotowe jak i elementy podmiotowe (por. R. Stefaski, Prawo karne materialne cz oglna, Warszawa 2008, s. 92-94). W doktrynie podkrela si, i spory na temat okolicznoci wpywajcych na ujemn zawarto czynu przerwa ustawodawca w 1997 r., wprowadzajc, do kodeksu karnego okrelenie tych okolicznoci ktre odpowiadaj zaoeniom koncepcji kompleksowej. O stopniu spoecznej szkodliwoci maj zatem decydowa wycznie okolicznoci zwizane z czynem i to zarwno natury przedmiotowej, jak i podmiotowej (por. W. Wrbel, A. Zoll, Polskie prawo karne. Cz oglna, Krakw 2010, s. 310 - 312). Kodeks karny przewiduje trzy kolejne poziomy "spoecznej szkodliwoci czynu": a) "znikomy" (por. art. 1 2 k.k., art. 100 k.k.), b) "nieznaczny" (por. art. 59 k.k., art. 66 1 k.k.), c) "znaczny" (por. art. 94 1 k.k.). Znikoma szkodliwo spoeczna czynu to kategoria wybitnie ocenna, nie da si cile okreli w ustawie kiedy taka znikomo zachodzi (por. Z. Gardocki, Prawo karne, Warszawa 2010, s. 144 - 145). Oczywistym przy tym jest, e ocena stopnia spoecznej szkodliwoci czynu moe nastpi wycznie po wczeniejszym stwierdzeniu, ze zachowanie sprawcy w aspekcie realizacji znamion przedmiotowych, jak i zawinienia stanowi przestpstwo (por. wyrok Sdu Najwyszego z dnia 17 grudnia 2008 r., III KK 372/08, R-OSNKW 2008, poz. 2650). W orzecznictwie podkrela si przy tym, e art. 115 2 k.k., ktry zawiera zamknity katalog kryteriw oceny stopnia szkodliwoci spoecznej czynu, nie pozostawia wtpliwoci, e dominujce znacznie maj okolicznoci z zakresu strony przedmiotowej, do ktrej doczono tylko dwie przesanki strony podmiotowej (posta zamiaru i motywacj sprawcy), a pominito natomiast okolicznoci zwizane z samym podmiotem czynu, tj. sprawc, takie jak: wiek, opinia, waciwoci i warunki osobiste, ktre wpywaj na wymiar kary (por. wyrok Sdu Najwyszego z dnia 25 czerwca 2008 r., V KK 1/08, R-OSNKW 2008, poz. 1325). Susznie zauwaa si przy tym w doktrynie, e stwierdzajc znikomy stopie spoecznej szkodliwoci czynu, organ procesowy przyjmuje na siebie obowizek wskazania przyczyn i przekonywujcego uzasadnienia powodw decydujcych o zasadnoci braku wszczcia lub umorzenia wszcztego postpowania karnego (por. M. Krlikowski w: M. Krlikowski, R. Zawocki, Komentarz k.k., t. I, Warszawa 2010, s. 199 - 201). W realiach niniejszej sprawy, patrzc przez pryzmat wyej zarysowanych kryteriw, ktre zgodnie z art. 115 2 k.k. decyduj o stopniu spoecznej szkodliwoci czynu, nie mona nie podzieli argumentw z kasacji, e bez znaczenia dla oceny stopnia spoecznej szkodliwoci s wskazane w uzasadnieniu wyroku Sdu Okrgowego w T.: dotychczasowa niekaralno Krzysztofa M., jego dobra opinia, prowadzenie ustabilizowanego trybu ycia oraz fakt oenia na utrzymanie dziecka. Z uzasadnienia zaskaronego wyroku wynika, e Sd Okrgowy w T. przykada zbyt wielk wag do, w istocie ubocznych, okolicznoci zwizanych z przestpstwem zarzuconym oskaronemu, a jedynie pobienie odnosi si okolicznoci majcych znaczenie z punktu widzenia art. 115 2 k.k. Przykadowo tylko wskaza naley, e Sd Okrgowy w T. akcentuje, e strony nadal pozostaj w zwizku maeskim, podkrela fakt posiadania przez nich maoletniego dziecka i wywodzi, e wyrok skazujcy cyt. "jedynie zaostrzyby konflikt" pomidzy maonkami. Zauwaa, e oskarony opiekuje si dzieckiem, co wiadczy ma zdaniem Sdu, i nie jest on cyt. "tak zym ojcem i mem". Nadto zaznacza, e pokrzywdzona jest osob aktywn zawodowo i przedsibiorcz. Nie zwraca za Sd Okrgowy w T. dostatecznej uwagi, na podstawowe dla okrelenia stopnia spoecznej szkodliwoci czynu kwestie, jak rodzaj i charakter naruszonego przez oskaronego dobra chronionego prawem, rozmiar wyrzdzonej i grocej szkody, czy te zamiar i motywacj sprawcy. Nie dostrzega i tego, e w sytuacji, gdy czyn zabroniony stanowi zamach na dwa lub wicej dobra chronione prawem, to zwiksza si jego stopie spoecznej szkodliwoci (czyn przypisany oskaronemu Krzysztofowi M. zosta przecie zakwalifikowany jako wyczerpujcy znamiona art. 207 1 k.k. w zb. z art. 157 2 k.k. w zw. z art. 11 2 k.k.). Przypomnie naley, e gwnym przedmiotem ochrony w sprawach o zncanie jest rodzina, jej prawidowe funkcjonowanie lub instytucja opieki. Drugim przedmiotem ochrony z przepisu art. 207 k.k. bdzie ycie i zdrowie, nietykalno cielesna, wolno i cze czowieka (por. uchwaa Sdu Najwyszego z dnia 9 czerwca 1976 r., VI KZP 13/75, OSNKW 1976, z. 7 - 8, poz. 86, wyroki Sdu Najwyszego: z dnia 4 marca 1987 r., V KRN 39/87, OSNPG 1987, z. 8, poz. 105 i z dnia 5 lutego 1996 r., II KRN 186/95, Prokuratora i Prawo 1996, z. 10, poz. 1). Trafnie zauwaa Autor kasacji, e cyt. "dziwi rwnie fakt przytaczania przez Sd, na uzasadnienie swoich twierdze, argumentw odnoszcych si do zachowania pokrzywdzonej - polegajcego na przyjechaniu do byego domu rodzinnego z innym mczyzn w dniu 12 lipca 2010 r. Zachowanie si pokrzywdzonej w momencie, gdy strony nie mieszkaj razem i w czasie, ktry nie dotyczy okresu objtego aktem oskarenia, nie powinno w aden sposb wpywa na ocen Sdu, a na pewno nie powinno uzasadnia chorobliwej zazdroci oskaronego i suy, jako usprawiedliwienie, jego nienaturalnych zachowa, jak to si stara czyni Sd II instancji. Sd II instancji zakada jednoczenie, dokonujc oceny postawy Krzysztofa M., i naley on do przypadkowych sprawcw czynw zabronionych. Uznajc jednak, i oskarony znca si psychicznie i fizycznie nad on w okresie 2001 - 2007, z przerwami (w trakcie ktrych pokrzywdzona bya za granic), trudno jest mwi o przypadkowoci zachowania oskaronego".

Przedstawione wyej wzgldy zdecydoway, e Sd Najwyszy z mocy art. 537 2 k.p.k. orzek jak w wyroku.