Kwartalnik powicony zagadnieniom

naukowo-technicznym i organizacyjnym
MA1LRAY
LLRAMLZNL
(iQaD FCISKeQC 1CWa2ySlWa Ceamc2UeQC
H(K LIV - Slyc2e - |UIy - maI2ec 2002 Ni 1 "'" Mtria Oniora 2UU2
Adres redakcji
al. Mickiewicza 30, paw. 86 pak. 102
30
-
059 Krakw
tel. (O 12) 617-25-16
e-mail: akielski@uci.agh.edu.pl
Redaguje Zespl:
Redaktor nacelll)
prof. dr hab. in. Andrzej Kielski
tel. (O 12) 617-25-16, fax (O 12) 633-15-93
Redaklor:y Dziaowi
prof. dr hab. in. Krzysztof Haberko
prof. dr hab. in. Stanisaw Serkowski
prof. dr hab. in. Leszek Stach
Wydaje
Polskie Towarzystwo Ceramiczne
al. Mickiewicza 30, 30-059 Krakw
Skad i druk
\Vydawnictwo Naukowe AKAPIT
ul. Komandosw 11/29.30-334 Krakw
teUfax: (O 12) 266 92 69
Artykuy s recenzowane

Opinie zawarte w artykuach nie zawsze s podzielane przez

Redakcj

Artykuw nie zamwionych Redakcja nie zwraca

Artykuy podlegaj opracowaniu redakcyjnemu i merytorycz
nemU

Redakcja nie odpowiada za tre ogosze reklamowych

ISSN 1505-1269
Copyright by Polskie Towarzystwo Ceramiczne
Prenumerata roczna 80,00 z
SPISTRECI- CONTENTS
Streszczenia - Summaries =... .........< < + + + < . +.... ...........<....... . . 2
Maschinenfabrik Gustav Eirich: Optymalizacja insta
lacji przygotowania mas w produkcji materialw
ogniotrwalych - Optimization of preparation plants
for refractory bodies. Ilul11Gc:ellie S Serko\Vski + + + . & = .< = < < < < < + 3
D. Kata. J. Lis: Tworzywa kompozytowe Si,N,JSiC
otrzymywane metod SJIS - Ceramic composites in
the Si,N,ISiC system prepared by SHS . . + . . . . . . . . . . . . . . . 12
L.
P.
Mandecka-Kamieti,
Wic: Ogniotrwale
A. Kielski, Pomadowski,
niskocementowe betony
korundowo-spinelowe - Low cement alu mina-spinel
castable refractories = = = = < < < + < + + & & = = = = & = = = = = = = = = = = + + & + + < < < < + < + = ===+== 17
M. Sukowski: Ocena wlasnoci uytkowych masy do
torkretowania kadzi poredniej - Testing of spray-
abe tundish mixes.. ....< + < + & = = = = = + = .=..... . . .................... 23
Z aobnej karty - Obi tu ary notiee ...... .. .................. 27
Powtrna immatrykulacja po 50 atach na Wydziale
Inynierii laterialowej i Ceramiki Akademii
Grniczo-Hutniczej w Krakowie . . ... . . < < + . +...= . . . .. ..+ ...+< +<< < + < < < + + 29
Technika za granic - Techniques Internationally .. . = . = .. =.31
Informacje -Information & & & = = = .= = . . . . . . . . . = = = = = = + + = = = . ... ... ..< < . + .. . . . . = 38
Na stronie I okadki: Mi eszarka frmy Eirich
'a stronie IV okadki: Immatrykulacja rocznika 1951/1952 na
Wydziale Inynierii Materiaowej i Ceramiki Akademii Griczo
Hurniczej;for. Zbigniew SI/iiI/W
Czasopismo jest wspierane finansowo
przez Komitet Bada Naukowych
Rada Programowa: mgr in. Sawomir Frckowiak, mgr in. Andrzej Jop, prof. dr hab. in. Andrzej Kielski (z urzdu), mgr in. Jzef
Siwiec, mgr in. Jadwiga Strama. dr in. JzefWojsa
Streszczenia
r\'laschinenfabrik Gustav Eirich: Optymalizacja instalacji przygo
towania mas Y produkLji materiaw ogniotrwaych. Aby produ
kowa wysokiej klasy materiay ogniotrwale, konieczne jest stoso
wanie naj nowszych metod produkcji a dla osignicia korzystnych
efektw ekonomicznych urzdze produkcyjnych o duej wydajno
ci. Wielu producentw materiaw ogniotrwaych stosuje urzdze
nia, ktre od lat ju nie speniaj aktualnych wymogw, co w rezulta
cie moe niekorzystnie wpywa na konkurencyjno tych finn:

due wahania jakoci kolejnych porcji m3S, due iloci odpadw,

wysokie koszty osobowe, niekorzystny poziom kosztw utrzyma-

nia linii,

ograniczone moliwoci technologiczne linii przygotowania mas.

Aby sprosta wymogom midzynarodowej konkurencji optymaliza
cja linii przygotowania mas jest warunkiem niezbdnym. Wrd
przykadowych krokw zmierzajcych do poprawy jakoci i efek
tywnoci linii przygotowania mas mona wymieni midzy innymi:

wysok dokadno i powtarzalno skladu surowcowego po

szczeglnych porcji mas dziki dokadnemu rozadunkowi zbior
nikw ukadw wacych - precyzyjny system nawaania,

zoptymalizowan technologi mieszania i wysokiej kasy systemy

kontroli.
Poniej przedstawiono przykad takiej modyfikacji istniejcych insla
lacji.
D. Kata, 1. Lis: Tworzywa kompozytowe SiJN4/SiC otrz)mywane
metod SHS. W celu otrzymania proszkw kompozytowych SiJN.r
SiC przeprowadzono syntezy typu SHS w ukadzie Si-C-N. Homoge
nizowane proszki substratw staych: krzemu i wgla umieszczono w
molibdenowym tyglu reakcyjnym a nastpnie przereagowano
w atmosferze aZOhl przy cinieniu 3MPa. Reakcje SHS zainicjowano
lokalnie w jednym punkcie zoa po czym wysokotemperaturowy
front spalania w postaci fali cieplnej stopniowo rozprzestrzeni si
przez cae zoe. Na podstawie przebiegu temperatury procesu, da
nych tennodynamicznych oraz analizy morfologii i skadu fazowego
produktw zbadano mechanizm przebiegu procesu. Zasugerowano
nastpujc ewolucje reakcji: (i) azotowanie powierzchni ziaren
krzemu, (ii) azotowanie i karbonizacj ciekego krzemu, (iii) karbo
temliczn redukcj tworzcego si azotku krzemu. Podsumowaniem
bada jest pokazanie nowej i ciekawej metody produkcji wysokody
spersyjnych proszkw kompozytowych Si)N.:-Sic.
L. Mandecka-Kamie, A. Kielski, Pomadowski, P. Wic: Ogniotrwa
e niskocementowe betony korundowo-spinelowe. Przedstawiono
wyniki bada wpywu zawartoci wody zarobowej, iloci spinelu
magnezowo - glinowego oraz jego uziarnienia na waciwoci beto
nw korundowo - spinelowych. Otrzymano beton ogniotrway, ktry
zarwno po stwardnieniu jak i wypaleniu posiada zwart tekstur i
bardzo dobre waciwoci mechaniczne. Stanowi to rezultat utwo
rzenia si zrostowej tekstur betonu korndowo - spinelowego.
M. Sukowski: Ocena wasnoci uytkowych masy do torkretowa
nia kadzi poredniej. Wyoenie kadzi poredniej natrskiwana
masa zasadow jest naraone na dziaanie nietypowych dla materia
w ogniotrwaych czynnikw. Wykonano badania laboratoryjne
wasnoci czterech rodzajw mas metodami laboratoryjnymi przysto
sowanymi do wymaga stawianych tym materiaom. Uzyskane rezul
taty potwierdziy efekty prb ruchowych.
Summaries
Maschinenfabrik Gmtav Eirich: Optirization of preparation
plants for rerraclory bodics. In order to produce high-grade refrac
tory bodies, production methods keeping with the latest techno logi cal
developments as well as high-performance production pants are
required. Many refmetory companies are running production planls
which have becn in operaiion for decades already and do not meet
today's standard. As a resul!. aggravating disadvantages are arising
which may even have an adverse effect upon the corpetitiveness of
those companies:

quality variations ofproduction batches, big rates ofrejects,

high personnel expenditure, uneconomical maintenance costs

and limited availability ofthe preparation plants

In order 10 survive in inlemational compelition an optimization ofthe
preparation plants is necessary. Possible lIseful steps are introduced,
e.g.

Irouble-proof balch composilion by exact sio discharge and

precise weighing technology.

optirnized mixing technology and hi gh-performance control

technology.
An example for Ihe modification ofexisting pJants is described.
D. Kata, J. Lis: Ceramic composites in the Si3N4/SiC system pre
pared by SHS. Combustion synthesis (SHS) in the Si-C-N system
has been lIsed to fabricate Si]N4-SiC composite powders. The solid
reactants consist of silicon and carbon were inserted inlo a molybde
num crucible and reacted in nitrogen almosphere at 3MPa. Combus
tion was initiated locally and then the high temperature fronl of reac
tion propagated spontaneously passing through Ihe bed. Mechanism
of SHSyntehisis is deterinined based on thennodynamic data, tem
perature profile examination as well as morphology and phase com
position analysis. Three steps of the reaction are discussed: (i) initial
stages of nitridation silieon surface, (ii) simultaneous nitridation and
carbonisalion liquid silicon, (iii) carbothennal reduclion of fonned
silicon nitride. Finally, new very economic approach of production
high dispersion silicon ni tri de- silicon carbide sinierabie powders is
presented.
L. Mandecka-Kamie. A. Kielski, Pomadowski, P. Wic: Low cement
alu mina-spinel castable refractories. In this paper were described
the investgations results of the infuence of casling water amount,
spiel quantity and it's particle size distribution on the properties of
alumina - spienel castables. Investgations allowed to obtain the re
fractory castable which arter curing and firing showed low open
porosity and high mechanical strenghL Jt's the result of fonnalion the
direct contacts between the grains.
M. Sukowski: Testing or sprayable tundish mixcs. Tundish work
ing lining basic mix is exposed to faclOrs not typical for refractories.
Four mixes were tested according laboratory tests mixes adapted 1
exploitation needs. Effects achieved in practical use confirmed labo
ratory tests results.
2 Materiay Ceramicne nr 1/2002
AH1YKU 5HON5OHOWANY
N>LI1JD1! L\> `11!LI
Maschinenfabrik Gustav Eirich GMbH & Ca KG,
Postfach II 60, D-74732 Hardheim,
Tel. + 49 (O) 62 83/51-0, Fax T49 (0)62 83/51-325,
e-mail: eirich@eirich.de, Interet: http://www.eirich.col11
EIRICH
Optymalizacja instalacji przygotowania mas
w produkcji materiaw ogniotrwaych
Aktualna sytuacja
W wielu palistwach spadek produkcji materialw
ogniotrwaych zaczyna by widoczny. Procesy produkcji
wszelkiego typu materiaw ulegy jednoczenie silnemu
rozwojowi, co doprowadzio do tego, e zuycie
materiaw konstrukcyjnych tj. stal, cemem, szko,
obnia si. Postp techniczny obejmuje rwnie bran
materiaw ogniotrwaych, co prowadzi do znaczcego
obniania si zuycia tych materialw w przeliczeniu na
jednostk produktu; stali, cementu czy te szka.
Silna konkurencja zmusza producenta materiaw
ogniotrwaych do produkcji materiaw o jak najwyszej
jakoci i sprzeday po rozsdnej, konkurencyjnej cenie.
Materiay musz odpowiada stale zaostrzanym wyma
ganiom jakociowym. W tych warunkach osignicie
sukcesu produkcyjnego wymaga stosowania nowocze
snej i ekonomi cznej technologii produkcji materiaw
ogniotrwaych. Wszelkie bdy technologiczne i ekono
miczne kosztuj i im wczeniej uda si ich unikn tym
mniej pochon pienidzy. Mona to zademonstrowa na
przykadzie:
Podzia ,'brakw (5% produkcji)
1,5
1,5
D ze masy. wybraki niewrpalane wybraki wypalane D inne
Przy produkcji 60.000 t ksztatek ogniotrwaych w
cigu roku odpady produkcyjne (wybraki) na poziomie
5% caej produkcji oznaczaj, e 3.000 t materiau s
wadliwe. To moe si rwna z kosztami w wysokoci
ok. 1 ,5 mln USD. Odpady produkcyjne mona podzieli
na: masy o zym skadzie (surowcowym lub pod wzgl
dem skadu ziarowego), wybraki niewypalone i po wy
palaniu i inne tj . powstae podczas sortowania lub pako
wania wyrobw. Ilo tego typu odpadw mona
zmniejszy poprzez eliminacj przyczyn ich powstawa
nia czyli:

zmian surowcw,

zmian receptur,

niedokadne nawaanie,
niewaciwy proces mieszania,
niepowtarzaln technologi mieszania,

niewaciw wilgotno dla danego sposobu fonno

wama.
W wielu instalacjach produkcji materiaw ognio
trwaych, ktre od lat s w uyciu, ludzie s w szczegl
noci przyczyn wszelkiego typu uchybie. Niezbdne
prace fzyczne - jak np. dozowanie dodatkw - nie s
kontrolowane ani dokumentowane, w szczeglnoci
skadniki spoiw s dozowane w niewaciwych ilociach.
czas mieszania nie jest kontrolowany a receptury nie s
kontrolowane w sposb waciwy.
Jednak technologia jest rwnie czsto powodem
produkcji materiaw O nie najwyszej jakoci. Mieszal
niki w wikszoci byy zaprojektowane na inne masy ni
obecnie stosowane zestawy surowcowe. Mieszaniny
zwykle nie s przygotowywane w momencie, kiedy to
jest niezbdne, ale s zwykle produkowane na zapas
wedle inicjatywy kierujcego maszyn. Nastpnie mie
szaniny s przechowywane i czsto twardniej, podsu-
Materiay Ceramiczlle lir 1/2002 3
szaj si zwaszcza w warstwach powierzchniowych, co
w rezultacie prowadzi do ich niejednorodnoci, powodu
je powstawanie wybrakw w dalszych operacjach tech
nologicznych.
Postpowanie zmierzaj ce do podwyszenia
jakoci produkcji:
Aby wytwarza produkty o wysokiej jakoci, insta
lacje produkcyjne musz odpowiada aktualnym wyma
ganiom technologicznym, takim jak:
dokadna technika nawaenia skadnikw,
= powtarzalne skady mas
optymalna technologia mieszania
= wysoka i staa jako mieszaniny (masy)

wydajna technologia kontroli

= wysoka jako i powtarzalno poszczeglnych
porcji mas dla wszystkich receptur
Dziaania zmierzajce do osignicia takiego stanu
zostan przedstawione w kolejnych rozdziaach.
1ccl|tcIayiauauaeuia
Urzdzenia dozuj ce: biorc pod uwag przemys
ogniotrway, dozowanie surowcw z silosw jest real i
zowane - w wikszoci przypadkw I sposb zautoma
tyzowany - poprzez limakowe transportery w przypad
ku skadnikw w postaci proszkowej i frakcji drobno
ziaristych oraz podajniki wibracyjne w przypadku
grubszych frakcji ziarowych. W starszych urzdzeniach
zasilanie jest czsto sterowane przez czowieka - po
przez nacinicie odpowiedniego przycisku lub opero
wanie dwigni. l imakowe transp0ery uywane do
kontrolowanego rozadunku silosw s wyposaone w
motory z przecznikiem biegunowoci. Zwykle, dziki
temu osigane s dwie prdkoci zasilania. Najczciej
ani transportery limakowe ani wibracyjne nie s wypo
saone w klapy odcinaj ce.
To prowadzi do nastpuj cych niedogodnoci:

surowce nie s dozowane z dokadnoci odpowia

dajc aktualnym wymaganiom,

na kocu procesu zasilania materia nadal wypywa

z transportera w sposb niekotrolowany,

skady poszczeglnych porcj i kierowanych do mie

szalnika s niepowtarzalne,

elementy systemu nawaania nie s dostosowane

konstrukcyjnie do rodzaju dozowanego surowca,

w przypadku nawaania rcznego, osiganie po

danej precyzj i zaley od operatora i nie jest powta-
rzalne w stopniu wymaganym przez nowoczesne
technologie.
Dlatego z zasady zalecamy przejcie na w peni au
tomatyczny system sterowania i kontroli linii nawaania
wsadu do mieszalnika.
Rys. I . Transportery limakowe
i wagi dla surowcw staych i
dodatkw ciekych w linii
nawaania surowcw.
Rys. 2. Automatyczna waga
ruchoma z trzema zbiorikami
dla rnych klas ziarowych.
Transportery limakowe powinny by zmodyfiko
wane przez zainstalowanie falownikw i klap odcinaj
cych.
Ta modyfikacja pozwoli osign nastpujce ko
rzystne efekty:

surowce bd dozowane bardzo dokadnie

skad masy bdzie powtarzalny w kadej porcji wsa

du do mieszalnika,

w przypadku zmiany surowca instalacja nawaania

moe by dostosowana do indywidualnych wasno
ci nowego skadnika.
Wagi: W starszych l i niach technologicznych wagi
mechaniczne s wci uywane.
Konstrukcja tego typu wag prowadzi do nastpuj
cych niedogodnoci:

maa dokadno waenia,

obsuga pracuje z urzdzeniami pokrytymi warstw

pyu,

system waenia jest wraliwy na warunki pogodo

we,

kosztowna konserwacja i obsuga z uwagi na szyb

kie zuywanie si elementw wag

szybkie dostarczanie czci zamiennych nie zawsze

jest gwarantowane
To s waniejsze powody skaniaj ce do zmiany te
go przestarzaego systemu nawaania na eektryczno
mechaniczne systemy waenia surowcw.
Zaletami tego systemu s:
4 Materiay Ceramicz/le /lr 1/2002

hennetyczne obudowy sensorw czyni ce te syste

my niewraliwymi na zapylenie i zmiany warunkw
pogodowych

dokadno waenia jest zdecydowanie wysza

ukady waenia praktycznie nie wymagaj obsugi

Te zalety s charakterystyczne zarwno dla elektro
mechanicznych wag staych i ruchomych.
Ruchome wagi w starszych instalacjach wymagaj a
aby operator porusza si wraz z wag a operacja stero
wania zasuwami dokonywana jest rcznie. Jeli zasuwa
zostanie zamknita za wczenie lub za pno prowadzi
to do odstpstw od ustalonej receptur.
W porwnaniu z tymi rozwizaniami nowoczesne
wagi ruchome pracuj w peni automatycznie i w pojciu
tym mieci si rwnie automatyczna optymalizacja
dugoci drogi wagi. Uchybienia, ktre s nieuniknione
w przypadku operowania rcznego w ukadach automa
tycznych s cakowicie eliminowane.
7cc||talag|am|es;ut|a
Wyroby formowane cinieniowo. Finna EIRICH
wprowadzia swj mieszalnik intensywny w brany ma
teriaw ogniotrwaych jako standard w skali wiatowej.
Tylko tego typu mieszalniki umoliwiaj producentowi
materiaw ogniotrwalych przygotowanie wszystkich
rodzajw materialw ogniotrwalych bez wzgldu na
rodzaj konsystencji w sposb prosty i tani. Prekursorami
nowoczesnych, intensywnych mieszalnikw przeciw
bienych byy mieszalniki piercieniowe i planeta me.
Produkcja tych mieszalnikw zostaa zatrzymana na
rzecz mieszalnikw intensywnych ponad 80 lat temu.
Intensywny mieszalnik EIRICH jest wyposaony w cha
rakterystyczny dla tej techniki mieszania szybko obraca
jcy si rotor, ktrego napd i konstrukcja charakteryzu
je si wieloma elementami zmiennymi. Umoliwia to
dostosowanie mieszalnika do konsystencji i uziarienia
masy oraz optymalny dobr ukladu napdowego do wla
ciwego zapotrzebowania na energi mieszania dla danej
mieszaniny. W chwili obecnej wielu producentw mate
rialw ogniotrwaych na caym wiecie wci posuguje
si mieszalnikami serii D. Te mieszalniki, ktrych pro
dukcja zostaa podjta w roku 1 964 s wyposaone w
poziom obrotow mis i rchome narzdzia mieszajce
tj. wolno obracajcy si zgamiacz i szybko wirujcy
rotor. W przemyle materialw ogniotraych najcz
ciej instalowane byy typy DE 1 8 i DE 22.
T
DE IS DE 22
Pojemno 1000 I 1500 I
1600 kg (max) 2400 kg (max)
Mieszalniki te s w uyciu ju od ponad trzech de
kad i w wielu przypadkach zapewniaj wystarczajco
wysok jako mieszania. W pewnych przypadkach
jednak dostrzega si, e mieszalniki te - wci konstru
owane dla innych bran ceramicznych jak np. przemys
szklany - nie odpowiadaj ju dzisiejszym wymaganiom
techniki. W czasach kiedy mieszalniki typu DE z pozio
m mis byy wprowadzane na rynek, produkcja
materialw ogniotrwalych byla bardzo prosta. Dodatki I
postaci malych iloci proszkowych substancji nie byy
jeszcze stosowane. Dzisiaj takie dodatki - stosowane
czsto w bardzo maych porcjach - speniaj niezwykle
wan rol w technologii materialw ogniotrwaych.
Mieszalniki z poziom mis mogyby w takich przypad
kach ulega przecieniom, gdyby dla waciwego roz
proszenia maego dodatku w objtoci masy stasowa
wymagane energie mieszania. Z tego te wzgldu stao
si konieczne pochylenie misy. Takie wanie mieszalni
ki typu R zostay skonstruowane w 1 979 r. i odtd s
uywane w wielu galziach przemysu. Ten system mie
szania z pochylon mis mieszajc - unikalny na wie
cie - umoliwia przygotowanie mieszanin o kadej kon
systencji I bardzo krtkim czasie.
Z porwnania efektywnoci mieszania w mieszalni
kach z poziom mis i w nowoczesnych mieszalnikach
typu R wynikaj nastpujce korzyci:

tylko jedno ruchome narzdzie mieszajce (w mie

szalnikach a do pojemnoci 5000 I) co oznacza:
eliminacj narostw, latwiejsze czyszczenie, atwiej
sze dostosowanie ksztatu narzdzi,

moliwo uzyskiwania wskich przedziaw uziar

nienia granulatu,

niezwykle szybkie i calkowite wyladowanie a do

98% I cigu 30 sekund,

konstrukcja optymalnie dostosowana do indywid u

alnego zadania,

dostpna technika prniowa.

Mieszalniki laboratoryjne
Tvo R02R03E* [ RV02E'

P_emno_

3-5
I
S-l O

ieszalniki przennyso\ve
RII
ROS R09 RI I W RI5
Typ
ROSW R09W RVI I RVI5
RVI I I
Pojemno [IJ 75 150
250 500
375 750

narzdZie mieszajce Jest podnoszone mechamczl1Ie

misa mieszalnika moe by pochylana

V - wersja o zwikszonej pojemnoki
R05T
40
RI 9
RVI9
1 1 25
1500
\ pokrywa i narzdzie mieszajce mog by podnoszone mecha
nicznie
Mareriay Ceramiczlle 1/2002 5
Mieszalniki typu R s uywane wycznie w nowych
instalacjach produkcyjnych w przemyle materiaw
ogniotlwaych i aktualnie budowane lub modemizowane
linie s bez wyjtku wyposaane wanie w ten typ mie
szalnikw. W ostatnich piciu latach ponad 95% sprze
danych w sektorze materiaw ogniotrwaym mieszaln i
kw to mieszalniki typu R. Wydajnoci, jakie mog by
osigane w poszczeglnych typach mieszalnikw R w
produkcj i mas na wyroby formowane cinieniowo i mas
do ubijania przedstawiono w poniszej tablicy:
Typ
Wielko Czas
Wydajnos
W wielu przypadkach mieszalniki krnikowe (ko
ognioty) mog by skutecznie zastpione mieszalnikami
typu R wyposaonymi w specjalnie uksztatowane na
rzdzie mieszajce gwarantuj ce efekt zgszczania masy
w czasie mieszania. W tych zastosowaniach wydajnoci
poszczeglnych typw mieszalnikw wynosz:
Wielko Czas
Czas
Typ
porcji mieszania
przygotowania Wydajno
jednej porcji masy
l kg min. min. t
RI5 500 500 5 6 5
RYI 5 750 650 5 6 7,5
RI9 1 125 11 25 5 6 t 1 .2
RYI9 1500 1500 5 6 1 5
Rys. 3. Mieszalnik typu D.
Rys. 4. Wntrze mieszalnika typu DE 29 widoczne w momencie
otwarcia drzwi inspekcyjnych.
Suche masy: Przez suche masy naley rozumie be
tony ogniotrwae i lekkie betony ogniotrwae, zaprawy,
masy do narzucania i zagszczania wibracyjnego oraz
suche masy do narzucania. Okoo 20 lat temu, kiedy
ogniotrwae betony zawieray 1 5-20% cementu wielu
producentw uywalo prostych, tradycyjnych mieszalni
kw. Te mieszalniki w wikszoci przypadkw nie s w
stanie sprosta aktualnym oczekiwaniom jakociowym
w sytuacji, gdy o jakoci produktu decyduje homoge
niczne rozprowadzenie dodatku stosowanego w iloci
np. 50 g na ton betonu. Ponadto, - co jest podkrelane
w wielu publikacjach technicznych - podczas procesu
mieszania obserwuje si segregacj. W konstrukcjach, w
ktrych w procesie mieszania wystpuje sia odrodko
wa wiksze ziama s odrzucane na zewntrz z wiksz
intensywnoci ni Ziara ml1ejsze. Mieszalniki
ElR1CH typu R nie wykazuj obu tych wad, s urzdze
niami odpowiednimi do homogenizacji masy zawieraj
cej dodatek w iloci jednej milionowej czci wagowej
caego adunku oraz zapewniaj uzyskiwanie mas bez
segregacji frakcji ziarnowych. Dziki obrotowej misie
cay mieszany materia jest zgariany ze ciany misy ok.
1 5 razy w cigu minuty niezalenie od szybkoci szyb
koobrotowego wirika. To s powody, dla ktrych wielu
producentw suchych mas ogniotrwaych korzysta lub
planuje korzysta z mieszalnikw typu R.
Wydajnoci, jakie mona uzyska stosujc poszcze
glne typy mieszalnikw R w produkcji suchych mas
ogniotrwaych przedstawiono w poni szej tablicy:
Czas
Typ
Wielko Czas przygotowania
Wydajno
porcji mieszania jednej porcji
masy
I kg min. min. t
RI 5 500 800 2 3 1 6
RYI 5 750 1200 2 3 24
RI 9 11 25 1 800 2 3 36
RYI 9 1500 2400 2 3 48
6 Materia Ceramiclie lir 112002
Rys. 5. Wntrze mieszalnika typu R.
Fig. 6. Mieszalnik R 23 z otwarymi drzwiami inspekcyjnymi.
Finna EIR1CH dysponuje "know-how" w zakresie
dozowania i stosowania wlkien stalowych w tego typu
masach.
Rys. 7. Mieszalnik typu R z pochylon mis - schemat mieszania.
Rys. 8. Sposb przemieszczania si mieszanego materiau.
Masy plastyczne: w tym sektorze produkcji mate
rialw ogniotrwaych poprzez zastosowanie mikserw
typu R mona take osign znaczn popraw jakoci
produkcji i uzyska okrelone efekty ekonomiczne.
Czas
Typ
Wielkos Czas przygotowania
Wydajno
porcji mieszania jednej porcji
masy
l kg min. min. t/h
Rt 5 500 400 4 5 4,8
RVt 5 750 600 4 5 7.2
Rt 9 l t25 900 4 5 tO,8
RVt 9 1500 1 200 4 5 t4.4
Elementy prefabrykowane: Elementy prefabryko
wane s czsto wykonywane z betonu ogniotrwalego,
ktry wymaga specjalnego przygotowania. Mieszalniki
konwencjonalne wci uywane w tym celu w wielu
frmach s coraz czciej zamieniane na mieszalniki
EIRICH. Intensywne mieszanie prowadzce do penej
dezintegracji drobnoziaristych skadnikw betonu po
woduje, e zapotrzebowanie na wod zarobow zmniej
sza si o ok. 15%, co prowadzi do redukcji porowatoci
gotowego betonu. W niektrych przypadkach jako
aktualnie produkowanych elementw z betonw ognio
trwaych ksztatuje si na takim poziomie, jak kilka lat
temu wyobraano sobie najwyszej jakoci ksztatki
wypalane.
W dziedzinie produkcji ogniotrwaych ksztatek be
tonowych mae mieszalniki typu R08 do R I I s coraz
czciej uywane. Wrd tych typw s oferowane kon
strukcje umoliwiajce podnoszenie do gry pokrywy
wraz z narzdziami mieszajcymi. Caa komora mie
szalnika jak rwnie narzdzia s latwo dostpne do
operacj i czyszczenia wod. Alteratywnym rozwiza
niem jest instalacja wysokocinieniowych dysz do szyb
kiego i automatycznego czyszczenia wntrza mieszalni-
MetecieCecemic:neoc1/2002 7
ka. Woda zuyta do czyszczellla wntrza mieszalnika
stanowi cz wody koniecznej do przygotowania na
stpnej partii betonu. Moliwe jest te zamontowanie IV
mieszalniku automatycznego systemy pomiaru wilgot
noci i dozowania wody, tak jak to si ju na du skal
stosuje w instalacjach przygotowania betonw budowla
nych. Jednak, jak dotd producenci betonw ogniotrwa
ych nie wykazuj zainteresowania takimi rozwizania
mi.
Wydajnoci, jakie gwarantuj mieszalniki typu R
w produkcji mas betonowych s nastpujce:
Czas
Typ
Wielko Czas przygotowania
Wydajnos
porcji mieszania jednej porcji
masy
I k. min. min. l
ROS\V 75 120 4 5 1.44
R09\ 150 240 4 5 2,88
RVI IIV 350 560 4 5 6,72
RV5 750 200 4 5 14,4
Obok technologii przygotowania betonu ogniotrwa
ego efektyvne wyadowanie masy z mieszalnika i
transport na miejsce wykonania prefabrykatu s rwnie
wane. Dostpne s systemy transportuj ce cay adunek
gotowej
.
masy betonowej. Wtedy beton jest dozowany
zgodnie z ukadem technologicznym - sterowanie np. za
pomoc wycznika nonego - do leja zaadowczego
usytuowanego bezporednio nad transporterem fonn.
Dostosowanie takiego systemu dokadnie wedug wska
zwek klienta nie stanowi adnego problemu.
Rys. 9. Stale i ruchome dysze urzdzenia do automatycznego czysz
czenia wntrza mieszalnika.
Betony tiksotropowe jak rwnie ukady transpor
towo-zasilajce w produkcji elementw prefabrykowa
nych mog z powodzeniem wykorzystywa te same
rozwlzama.
Rys. 10. Mieszalnik z uchylnym mocowaniem narzdzi mieszaj
cych.
Masy na wyroby wizane smo i ywicami: W
tym obszarze tworzyw ogniotrwaych intensywne mi e
szalniki z nachylon mis s take obecnie szeroko uy
wane. Poniewa w tego typu masach obserwuje si bo
gactwo rnorodnych rozwiza recepturowo-technolo
gicznych - a w efekcie szeroki zakres gstoci objto
ciowej mas - trudno jest poda jaki jeden konkretny
przykad wydajnoci mieszania z zastosowaniem mie
szalnikw typu R.
..
.
..
.

..
Rys. 11 . Schemat linii produkcji belonw ogniotnalych.
Rys. 1 2. Schemat procesu EVACTHERM
"
.
8 Materiay Ceramicz/le /lr 1/2002
Zas|asaatt|a sccjal|tc
Produkcja granulatw: W produkcji materiaw
ceramicznych z proszkw najczciej stosowanymi
urzdzeniami do ich granulacji s suszarie rozpyowe.
Przestarzae urzdzenia nie daj dobrych efektw, np.
nie produkuj produktu o waciwym, wymaganym
uziarieniu. To jest powodem braku precyzji przy obj
tociowym dozowaniu granulatu do fonn i w efekcie
prowadzi do licznych wybrakw. Granulaty mona rw
nie wytwarza w intensywnych mieszalnikach z nachy
lon mis. Podsuszanie gotowego granulatu do wilgot
noci odpowiedniej do formowania prowadzi do zagsz
czenia granulek. Spord dostpnych na rnku spoiw
mona dobra takie, ktre umoliwiaj dostosowanie
wytrzymaoci granulatw do wymagali procesu fonno
wania tak, aby w wyprasce nie byy widoczne zarysy
ksztatu granulek. Dodatkow zalet tego rozwizania w
zakresie przygotowania granulatw z proszkw cera
micznych jest to, e instalacja wyposaona w intensyw
ny mieszalnik R jest bardzo atwa w sterowaniu i ju
pierwszy adunek surowcw moe by zgranulowany
zgodnie z wymaganiami, podczas gdy suszarie rozpy
owe wymagaj dugiego czasu do ustalenia si waci
wych parametrw pracy. Czas obrbki (mieszanie i gra
nulacja w jednym urzdzeniu) jest stosunkowo krtki i
prawie nigdy nie przekracza 10 minut.
Mieszanie i granulacja w atmosferach ochron
nych: Stosowanie atmosfer ochronnych jest konieczne w
przypadku niektrych specjalnych mas zawierajcych
organiczne rozpuszczalniki i ywice. Wzgldy bezpie
czestwa i zapobieganie ewentualnoci eksplozji wyma
gaj, aby obrbka takich mas byla prowadzona I za
mknitych przestrzeniach wypenionych gazem obojt
nym. Dla takich zastosowa przeznaczone s intensywne
mieszalniki prniowe z serii EV ACTHER. Obrotowa,
nachylona wzgldem poziomu misa mieszalnika jest
zamknita w prnioszczelnej obudowie. Recyrkul acja
azotu lub par rozpuszczalnika odbywaj ca si pod obni
onym cinieniem prowadzi do agodnego i jednorodne
go podsuszania granulatu, np. z poziomu wilgotnoci,
przy ktrej zachodzi granulacja 6%, do akceptowanego
pod wzgldem wasnoci masy do fonnowania poziomu
ok. 2%. W ten sposb praca z masami zawierajcymi
organiczne, atwopalne i wybuchowe substancje jest
bezpieczna i przyjazna dla obslugi i rodowiska natural
nego. Odparowane substancje s skraplane w kolumnie
kondensacyjnej i w ten sposb odzyskiwane. Takie linie
technologiczne pracuj ju w przemyle od wielu lal.
Np. przemys produkcj i okadzin cierych w ten sposb
wytwarza masy na bazie ywic fenolowych stosuj c jako
rozpuszczalnik lotny elano l.
Rys. 13. Nowoczesny system slerowania i kontroli.
5js|cmjkatt|al|
W liniach technologicznych przygotowania mas
rne sektory musz mie moliwo komunikowania
si midzy sob w celu koordynacji dziaa zmierzaj
cych do uzyskiwania wymaganych parametrw i powta
rzalnoci wasnoci produktu. Ukady sterowania i kon
troli obejmuj:
Poziom instalacji
sensory - pomiar i kontrola wszystkich parametrw:
stopnie napenienia,
temperatury,
waciwe szybkoci,
nawaame,

pozycjometry - kontrola funkcji takich jak:

wczanie / wyczanie silnikw i zaworw,
ustawianie klap.
Poziom kontroli
kontrola fnkcji maszyn i instalacji,
kontrola procesw zaadunku i nawaania,

konlrola przeplywu materiaw,

sygnalizacja.
Funkcje kierownicze systemu kontroli

sterowanie i obserwacja,
okrelanie receptur i technologii mieszania,
logistyka,
opracowanie statystyki.
Poziom organizacyjny
kontrola produkcj i,
akwizycja danych operacyjnych,

do"'menlacja,

archiwizacja,

statystyka,
Materia/y Ceramiczne lir 1/2002 9

kontrola jakoci.
Waciwa komunikacja midzy tymi poziomami
gwarantuje osignicie optymalnego systemu kontroli
sterowania. Taki system musi zawiera:
sekcj kontroli linii nawaania,
sekcj sterowania urzdzeniami elektrycznymi
(MeC),
sekcj kontroli (SPS),
sekcj kontroli procesu napeniania,
system wizualizacji,
system akwizycji danych i centrum obliczenio
we.
Aktualnie atwo dostpne s wyprbowane rozwi
zania prowadzce do osignicia tych celw a to z kolei
zapewnia wysoki stopie powtarzalnoci operacji tech
nologicznych i kompletny zapis wszelkich funkcji linii
produkcyjnej. Stwarza to warunki do sprostania stale
rosncym wymaganiom w zakresie jakoci produkcji i
staoci jakoci produktu.
Techniczne uwarunkowania bd dyskutowane w
nastpnej - ostatniej - czci niniejszego opracowania.
Wrd licznych zalet i korzyci wynikajcych ze
stosowania nowoczesnych systemw kontroli i sterowa
nia mona wyrni:

Proces przygotowania mas jest sterowany automa

tycznie, co eliminuje moliwo bdw.

Zamwienia mog by rejestrowane i realizowane

.
automatycznie.

Wszystkie operacje s rejestrowane.

Wzrost wydajnoci linii w wyniku eliminacji okre

sw przestoju.

W przypadku alannu diagnoza jest okrelana szcze

gowo i nie ma strat czasu na wykrycie miejsca, w
ktrm nastpio odstpstwo od zaloonych proce
dur. Czas przestoju jest krtki i wydajno linii nie
jest w znaczcy sposb obniona.

Wady dziaania poszczeglnych urzdze s identy

fikowane bardzo szybko i mog by rwnie szybko
usunite ju na etapie poprzedzajcym np. uszko
dzenie n'l szyny lub jej czci.

Proces produkcyjny jest realizowany w zaloonych

granicach tolerancji poszczeglnych parametrw,
wszystkie parametry s rejestrowane i zapisywane.

Rczne sterowanie jest monitorowane.

Dane mog by analizowane na przestrzeni np. jed

nego roku (lub duej, jeeli s takie wymagania), co
oznacza, e moliwe jest dokonanie gruntownej
oceny np. surowcw stosowanych w poszczeglnych
masach w dugich okresach czasu.

Wysoki stopie automatyzacji prowadzi do dokad

nej powtarzalnoci procesw.

Centralne gromadzenie wszystkich danych umoli

wia dokonanie specjalistycznych analiz.

Moderizacja ukadw pomiarowych jest absolutn i,

niezbdna:
z technicznego punktu widzenia,
z punktu widzenia planowania orgamzacJ
produkcji,
I deniu do uzyskania waciwej jakoci,
w planowaniu waciwej i optymalnej obsugi i
przegldw technicznych urzdze.
Tylko w ten sposb moliwe jest osignicie dwch
zasadniczych celw strategicznych: wydajnoci i konku
rencyjnoscJ. owoczesne systemy kontroli maj z reguy
struktur hierarchiczn. Poszczeglne poziomy s po
czone liniami transmisji danych. To zapewnia cig
transmisj danych z poziomu kontroli poprzez poziom
mistrzw a do poziomu szefostwa produkcji. Proces
produkcyjny jest dziki temu
"
przeroczysty
"
a wszyst
kie dane s dostpne w czasie rzeczywistym.
Przyklady restrukturyzacji instalacji
istniej cych i projektowania nowych linii
produkcyjnych
W cigu ostamich kilku lat wiele przestarzalych in
stalacji zostao zrestrukturyzowanych i zmienionych w
efektywne, nowoczesne linie produkcyjne. Oprcz tego
caa seria nowych projektw "pod klucz
"
zostala zreal i
zowana I brany materiaw ogniotraych. Aby poda
przykad sucy do oceny rezultatw takiej moderiza
cji obserwowalimy uwanie skutki prowadzonych przez
nasz finn w cigu ostamich 1 2 miesicy restrukturyza
cj i duej finny z brany materiaw ogniotrwaych. W
moderizowanej instalacji pracuje szereg linii mieszania,
a w kadej nawet do 1 00 staych i ciekych komponen
tw jest nawaanych i dozowanych automatycznie przez
18 automatycznych wag i 40 systemw kontroli prze
pywu materiaw. W systemach tych znajduje si 1 0
platfonn monitorowania komputerowego rcznego do
zowania drobnych ilociowo dodatkw.
Sekwencyjne systemy kontroli skadaj si z dzie
wiciu jednostek SPS (stored program eOlltrol) typu
SIMATIC S7-300 komunikujcych si midzy sob
poprzez linie wiatowodowe. Dozowanie surowCw jest
kontrolowane przez urzdzenia SIWAREX M. W insta
lacji znajduje si 1 2 paneli operatorskich, 3 czytniki
kodw do identyfkacji surowcw i 7 duych ekranw w
celu infonnowania operatorw wzkw widowych
1 0 Materiay Ceramiczne ff` 1/2002
transportuj cych gotowe mieszanki i masy. W tym przy
padku automatyzacja transportu mas bya niemoliwa.
System nawaania, dozowania i mieszania opracowany
przez firm E1RICH (M1C-NT) peni rol centralnego
systemu sterowania i zosta zaprojektowany na bazie
systemu operacyjnego WINDOWS NT 4.0 z dwoma
poziomami operatorskimi. Na obu stanowiskach opera
torskich zainstalowane s ekrany z wizualizacj caej
linii. High-End PC (IBM Netfinity) zosta zainstalowany
j ako centralny serwer wyposaony w dysk twardy RAID
5. W polczeniach sieci wykorzystano karty Etheret
(SrNEC HI ). System MIC-NT jest uywany do wpro
wadzania i obrbki wszystkich danych oraz kontroli i
sterowania procesami nawaania i mieszania, cznie z
napenianiem silosw, pobieraniem prbek, optymaliza
cj receptur i wydtukiem kodw identyfikacyjnych. Po
nadto, system ten obejmuje zarzdzanie zapasami su
rowcw i prowadzi zapis procesu zgodnie z wymaga
niami klienta. Oznacza to, e nie bdzie konieczne rcz
ne wprowadzanie danych, jeli byy ju uprzednio
wprowadzone do jednostki centralnej. Realizacja dziaa
jcej w ten sposb instalacji bya dokonana przez finl1
EIRICH jako gwnego wykonawc. Prace te trwaly
ponad rok. Przestj zwizany z wymian starych urz
dzeI i instalacj nowych trwa tylko 1 0 dni. Firma
E1RICH odpowiadaa take za wykonanie konstrukcji
stalowych, powikszenie pojemnoci silosw, konstnlk
cje i urzdzenia dozujce oraz wagi stacjonare i mcho
me. Nawet instalacja elektryczna cznie z instalacj
niskonapiciow, na yczenie klienta byla rwnie wy
konana przez finl1 EIRICH. Wszystkie elementy linii s
atwo dostpne i zdalnie diagnozowane. Dziki temu
usunicie ewentualnych usterek moe zosta dokonane
w krtkim czasie i co za tym idzie wydajno linii moe
by utrzymywana na maksymalnym poziomie.
Obecnie fnlla EIRICH jest zaangaowana w pro
wadzenie kilku innych projektw, w tym take w mo
derizacj linii wyposaonych w inne systemy miesza
nia. Najwysza j ako oferowanych przez firm EIRICH
systemw kontroli i sterowania procesem nawaania i
mieszania sprawdza si niezalenie od stosowanego I
danej linii systemu mieszania.
Rys. 14. Panel sterowania lini przygotowania mas.
Rys. 15. Ekran z wizuali zacj instal acji nawaania surowcw.
Materiay Ceramiczne nr 1/2002

1 1
spiekania. Po syntezie otrzymuje si atwo spiekalne
tworzywo SiJNJSiC o wyj tkowo dobrej homogenizacj i
skadnikw fazowych. W efekcie walory uytkowe spie
czonego wyrobu metod SHS s korzystniejsze ni tych
samych wyrobw uzyskanych metodami konwencjonal
nymi. Zbadanie mechanizmw prowadzcych do otrzy
mania tworzywa SiJNJSiC na drodze SHS wydaje si
wic bardzo interesujce i stanowi przedmiot niniejszej
pracy.
Postpowanie eksperymentalne
Przygotowano mieszaniny substratw proszkowych
krzemu i wgla o nastpujcych skadach tabeli l .
Tab. l . Zestawienie substratw do syntezy SHS
Lp.
Zawarto wgla w Planowana zawarto SiC
mieszaninie substratw % obj . % mol w produkcie syntezy
l 10,0 36,8
2 20,0 63,2
3 30,0 83,3
4 40,5 1 00,0
Skady substratw zestawiono wic przy wzrastaj
cej zawaI10ci wgla. Zaoono nastpujce sumaryczne
rwnanie reakcji :
(3y+x)Si + xC + 2yN
2
xSiC + ySilN4
( I )
Charakterystyka substratw bya nastpujca:

Proszek krzemu o powierzchni waciwej ok. SBET

0,5 m
2
fg i odpowiadajcej jej rednicy zastpczej
ziaren daET 5,2 m, uzyskany jako odpady prze
mysu pprzewodnikowego o zawartoci krzemu
99,5%.
Wgiel w postaci sadzy niskopopioowej o po
wierzchni waciwej SBET 90 m
2
fg i zawartoci po
piou ok. 0,05%.
Azot dostarczony przez firm
"
BOC-gazy" O czysto
ci 99,5%
Substraty zhomogenizowano na mokro w mynie ku
lowym w izopropanolu mielnikami SilN,. Mieszaniny
wysuszono w warunkach uniemoliwiaj cych ewentual
n ponown segregacje. Prby syntezy SHS przeprowa
dzono w szczelnej komorze reakcyjnej przy cinieniu
azom 3 MPa. Wewntrz komoIy znaj dowaa si homo
geniczna mieszanina substratw w postaci luno usypa
nego zoa proszkowego. Zoe zaizolowano termicznie
starajc si utrzyma warunki procesu zblione do adia
batycznych. dka reakcyjna zostaa wykonana z blach
molibdenowych i posiadala nastpujc geometri: dhI
go 30 cm, szeroko 8 cm i wysoko 8 cm. Proces
spalania zapocztkowano miejscowo przy pomocy ze
wntrznego rda ciepa w jednym punkcie zoa. Za
inicjowany front reakcji rozprzestrzenia si w sposb
samorzutny przez cale zoe substratw. Przebieg tempe
ramry procesu mierzono tennoparami W\R umieszczo
nymi wewntrz mieszaniny. Sygna z termopar w czasie
syntezy by przetwarzany przez przelwomik A \C i reje
strowany w komputerze. Badania skadu fazowego pro
duktw spalania przeprowadzono metod dyfrakcj i rent
genowskiej. Morfologi produktw obserwowano przy
pomocy mikroskopu skaningowego JOEL Model:5400.
Wyniki
Dla wszystkich badanych mieszanin zamicjowany
front reakcj i rozprzestrzenia si w sposb samorzutny i
stopniowo obejmowa cae zoe substratw. Wydajno
energetyczna reakcj i ( I ), (lH -42 KJfmol) bya wysza
ni straty cieplne ukadu i efekcie obserwowano przy
rost temperatury a zatem szybkoci syntezy.
Badania skadu pokazay, e produkt skada si tylko
z faz P-SilI , i p-SiC. la IYSUnkU I zilustrowano uzy
skane obrazy dyfrakcyjne. Nie zauwaono refleksw od
wolnych substratw, co wskazuje, e we wszystkich
przypadkach stopie przereagowania reakcji wynosi
ponad 98%. Posugujc si metod wzorca wewntrzne
go, wykonano na podstawie rentgenogramw analiz
skadu ilociowego otrzymanych po syntezie faz. Rezul
taty porwnano z zaoonym skadem produktw, wyni
kajcym ze stechiometrii rwnania ( I ). Wyniki porw
nawcze zamieszczono w tabeli 2. Zaoone i otrzymane
zawartoci obu faz zgadzay si w granicach bdu 3%.
W miar zwikszania zawartoci SiC w produkcie, ska
dy zaoone i obliczone byy coraz bardziej zblione.
Tab. 2. Zawarto SiC w produkcie zaloona i uzyskana zalenoci
od zawartoci wgla w substratach.
Zawarto wgla Zaloona zawarto Otrzymana zawarto
w mieszaninie SiC w produkcie SiC w produkcie wedug
% obj. % mol. Rtg. % mol.
1 0 36,8 35.7
20 63,2 62.8
30 83,3 83
40,5 1 00 100
Na rysunku 2 przedstawiono przebiegi temperaturo
we reakcji SHS w ukadzie Si-C-N w zalenoci od za-
Materia/y Ceramiczne llr 1/2002 13
spiekania. Po syntezie otrzymuje si atwo spiekalne
tworzywo SiJNJSiC o wyj tkowo dobrej homogenizacji
skadnikw fazowych. W efekcie walory uytkowe spie
czonego wyrobu metod SHS s korzystniejsze ni tych
samych wyrobw uzyskanych metodami konwencjonal
nymi. Zbadanie mechanizmw prowadzcych do otrzy
mania tworzywa SiJNJSiC na drodze SHS wydaje si
wic bardzo interesujce i stanowi przedmiot niniejszej
pracy.
Postpowanie eksperymentalne
Przygotowano mieszaniny substratw proszkowych
krzemu i wgla o nastpujcych skadach tabeli l .
Tab. l . Zestawienie substratw do syntezy SHS
Lp.
Zawarto wgla w Planowana zawarto SiC
mieszaninie substratw % obj . % mol w produkcie syntezy
l 10,0 36,8
2 20,0 63,2
3 30,0 83,3
4 40,5 1 00,0
Skady substratw zestawiono wic przy wzrastaj
cej zawaI10ci wgla. Zaoono nastpujce sumaryczne
rwnanie reakcji :
(3y+x)Si + xC + 2yN
2
xSiC + ySilN4
( I )
Charakterystyka substratw bya nastpujca:

Proszek krzemu o powierzchni waciwej ok. SBET

0,5 m
2
fg i odpowiadajcej jej rednicy zastpczej
ziaren daET 5,2 m, uzyskany jako odpady prze
mysu pprzewodnikowego o zawartoci krzemu
99,5%.
Wgiel w postaci sadzy niskopopioowej o po
wierzchni waciwej SBET 90 m
2
fg i zawartoci po
piou ok. 0,05%.

Azot dostarczony przez firm

"
BOC-gazy" o czysto
ci 99,5%
Substraty zhomogenizowano na mokro w mynie ku
lowym w izopropanolu mielnikami SilN4. Mieszaniny
wysuszono w warunkach uniemoliwiaj cych ewentual
n ponown segregacje. Prby syntezy SHS przeprowa
dzono w szczelnej komorze reakcyjnej przy cinieniu
azotu 3 MPa. Wewntrz komoIy znaj dowaa si homo
geniczna mieszanina substratw w postaci luno usypa
nego zoa proszkowego. Zoe zaizolowano termicznie
starajc si utrzyma warunki procesu zblione do adia
batycznych. dka reakcyjna zostaa wykonana z blach
molibdenowych i posiada la nastpujc geometri: dhI
go 30 cm, szeroko 8 cm i wysoko 8 cm. Proces
spalania zapocztkowano miejscowo przy pomocy ze
wntrznego rda ciepa w jednym punkcie zoa. Za
inicjowany front reakcji rozprzestrzenia si w sposb
samorzutny przez cale zoe substratw. Przebieg tempe
ratury procesu mierzono tennoparami W\R umieszczo
nymi wewntrz mieszaniny. Sygna z termopar w czasie
syntezy by przetwarzany przez przetwomik A \C i reje
strowany w komputerze. Badania skadu fazowego pro
duktw spalania przeprowadzono metod dyfrakcj i rent
genowskiej. Morfologi produktw obserwowano przy
pomocy mikroskopu skaningowego JOEL Model:5400.
Wyniki
Dla wszystkich badanych mieszanin zamIcJowany
front reakcj i rozprzestrzenia si w sposb samorzutny i
stopniowo obejmowa cae zoe substratw. Wydajno
energetyczna reakcj i ( I ), (iH -42 KJfmol) bya wysza
ni straty cieplne ukadu i w efekcie obserwowano przy
rost temperatur a zatem szybkoci syntezy.
Badania skadu pokazay, e produkt skada si tylko
z faz P-SilI , i p-SiC. la rysunku I zilustrowano uzy
skane obrazy dyfrakcyjne. Nie zauwaono refleksw od
wolnych substratw, co wskazuje, e we wszystkich
przypadkach stopie przereagowania reakcji wynosi
ponad 98%. Posugujc si metod wzorca wewntrzne
go, wykonano na podstawie rentgenogramw analiz
skadu ilociowego otrzymanych po syntezie faz. Rezul
taty porwnano z zaoonym skadem produktw, wyni
kajcym ze stechiometrii rwnania ( I ). Wyniki porw
nawcze zamieszczono w tabeli 2. Zaoone i otrzymane
zawartoci obu faz zgadzay si w granicach bdu 3%.
W miar zwikszania zawartoci SiC w produkcie, ska
dy zaoone i obliczone byy coraz bardziej zblione.
Tab. 2. Zawarto SiC w produkcie zaloona i uzyskana zalenoci
od zawartoci wgla w substratach.
Zawarto wgla Zaloona zawarto Otrzymana zawarto
w mieszaninie SiC w produkcie SiC w produkcie wedug
% obj. % mol. Rtg. % mol.
1 0 36,8 35.7
20 63,2 62.8
30 83,3 83
40,5 1 00 100
Na rysunku 2 przedstawiono przebiegi temperaturo
we reakcji SHS w ukadzie Si-C-N w zalenoci od za-
Jfaterialy Ceramiczne nr 1/2002 13
wartoci wgla w substratach przy zastosowaniu cinie
nia azotu 3 MPa.
PSi C

PSi3N. - '

"
]|

D
L

c)
D D
IoD
D D
|
1
D
D
O D
D O.O
D
c)
D
'''O
O
| D
.
D-
OD
)
1 0 20 30 40 50 60 70 80
20
Rys. 1. Obrazy dyfrakcyjne otrzymanych na drodze SHS proszkw
kompozytowych Si)N4SiC. a) 36.8 %11101 SiC, b) 63,2 %mol SiC,
c) 83.3 %mol SiC. d) czyste SiC.
2000
1900
1800
l
1700
'
1600

1500

.
1400
l
1300
L
E
1200

1100 -
1000
900
800
Stechiometcza miesza Si+C
30. obj . C w miesninie ak9:lnej:
.ob. SiC w proukcie

.2obj. C w miCaninic rukcyjnj;

3,Yobj. SiCw proukcie
obj. C w mi rekcyjnj;
__ obj. SiCw puti;
propagacja fali cieplnej
10 20 30 40 50 60 70 80 90
0zasjs[
Rys. 2. Przebiegi temperaturowe procesu syntezy SHS w ukadzie Si
C-N przy rnej zawarloci wgla substratach.
U
1900
' 1800
U
C 1700
'
E 1600
P

1500 =
C
:; 1400
e
1300

1200
0
L
E
1 1 00

1000
Zawaro SiC w produkcie syntezy [% mol.}
r]6

, 2

],

PN
=3 M |a
,
10 20 30
Zawarto wgla w mieszanienie reakcyjnej (%obj.]
40
Rys. 3. Wpyw zawartoci wgla i temperatury procesu na po
wierzchni waciw produktw.
a)
b)
e)
d)
Rys. 4. a) morfologia proszku kompozytowego (36% mol.SiC 64%
SiJN4), b) morfologia proszku kompozytowego (63%mol Si C
27% mol Si3N4). c) morfologia proszku kompozytowego (83%mol
SiC 13% mol Si3N4), d) czysty wglik krzemu.
14 Materiay Ceramiczne lir 1/2002
Stwierdzono, e wraz ze zwikszeniem zawartoci
wgla w ukladzie, maksymalna temperatura procesu
wzrasta od 1 440C przy zawartoci wgla 1 0% obj . do
1 880C przy spalaniu stechiometrycznej mieszaniny
Si+C. Przy 1 0% obj . wgla krzywa temperaturowa w
porwnaniu do pozostatych jest plaska, a czas utrzymy
wania si w ukadzie maksymalnej temperatury wynosi
ok. 30 s. W miar wzrostu zawartoci wgla, pik tempe
raturowy staje si coraz bardziej ostry z rwnoczesnym
szybszym spadkiem temperatury podczas chodzenia.
Przebieg zmian temperatury dla stechiometrycznej mie
szaniny Si+C (czyli 40,5% obj . zawartoci wgla w sub
stratach) staje si dwumodalny. sugerujc wystpowanie
dodatkowego mechanizmu spalania modyfkuj cego
przebieg syntezy.
ziara, gdy jej udzia podwysza powierzchni waci
w fnalnego proszku od 3, 5 r'/g dla zawartoci 36,8%
mol SiC w produkcie do 5,5 m'/g przy zawartoci 83%
mol SiC w produkcie. Spalajc stechiometryczn mie
szanin Si/C osignito najwysze rozwinicie po
wierzchni produktu wynoszce 1 0,2 m
'
/g.
Na rysunku 3 pokazano wpyw zawartoci wgla
oraz wptyw temperatury procesu na powierzchni wa
ciw produktw. Zaobserwowano zwikszajc si
powierzchni waciw produktw w miar wzrostu
temperatury i zawartoci SiC w produkcie. Std naley
sdzi, e powstajca faza wglikowa posiada drobne
Na rysunku 4 przedstawiono kolejno typowe morfo
logie uzyskanych proszkw kompozytowych Si3N./SiC.
Analiza obrazu pokazaa wyrany, dwumodalny rozkad
wielkoci czstek. Pierwsza grupa to dobrze wykrystali
zowane ziara o wielkociach 5-1 O m a druga to drob
ne ziara posiadajce obe ksztaty o wymiarach poniej
I m. Metoda EDX pozwolia na okrelenie skadu
pierwiastkowego podobnych pod wzgldem morfolo
gicznym populacji ziaren. Wyniki pokazuj, e due
wykrystalizowane ziara to faza azotkowa. Natomiast
faza wglikowa to ziara o matych wymiarach czcio
wo zaglomerowane rozmieszczone, pomidzy ziarami
Si3N,. Przedstawione obserwacje SEM s zgodne z po
miarami powierzchni waciwej produktw syntezy (rys.
3).
a)
Stz SHS
c s
cieni e az 3Pa Al

(r etp) ) _ %

. .
'`

N
,
.. . N
,
. .
.

"< .
N
, -. "
". .
7 .

--
'
N
T, . .. ' l.
\ '-
...
f( -" "

N
Z
/ "

2
N
2
zara Si3N4
. \ .. W .
mieszanina substratw proszek kompozytowy Si3N4/SiC
Si+C
b)
Sn SHS
cWnlenle B
proszek kompozytowy Si3N4/SiC
+ substrat wglowy
proszek SiC
Rys. 5. Schemat reakcji wystpujcych podczas syntezy SHS w ukadzie SiC-N; a) pierwszy etap otrzymywanie proszku kompozytowego
Si)N..-SiC; b) drugi etap otrzymywanie wglika krzemu.
Matel'ialy Ceramie:lle 1/2002 15
Mechanizm syntezy SHS w ukadzie Si-C-N
Na podstawie przeprowadzonych bada podjto
prb okrelenia mechanizmu syntezy SHS w ukadzie
Si-C-N. Obserwacje wskazuj na nastpujc sekwencj
reakcji :
W pocztkowym etapie zachodzi uprzywilejowana,
ze wagldw tennodynamicznych [9] egzotenniczna
reakcja azotowania krzemu, pocztkowo w fazie staej.
Wydzielone w tym procesie ciepo inicjuje dalszy samo
podtrzymujcy si proces spalania. Towarzyszy temu
topnienie krzemu i pojawienie si fazy ciekej. Wysoka
temperatura uaktywnia drug, konkurencyjn reakcj
syntezy Si+C. Cieka faza krzemu jest konsumowana
przez wgiel prowadzc do powstania SiC. Powstay
szkielet SiC stanowi nonik dla stopionych ziaren krze
mu zapobiegajc ich koagulacji. W efekcie nastpuje
eliminacja niepodanego zjawiska koagulacji i pod
trzymanie dalszej filtracji zoa przez azot [9]. Proces
rwnoczesnego powstawania z fazy Si(l) wglika krzemu
i azotku krzemu zachodzi w strefie najwyszej tempera
tury, pokazanej na rys. 2, po czym nastpuje samocho
dzenie si ukadu. Efektem opisanego przebiegu procesu
jest produkt w postaci proszku kompozytowego SiJN4-
SiC. Taki przebieg procesu jest dominujcy w zakresie
SiC poniej ok. 80% i charakteryzuje si jednomodal
nym rozkadem temperatur [ 1 0] .
Dl a kompozytu zawierajcego w skadzie powyej
80% SiC zaznacza si wyrany dwumodalny ksztat
przebiegu temperatuly. Drugi pik temperaturowy
sugeruje wystpowanie dodatkowego etapu syntezy.
Analiza literatury wskazuje, e zjawiskiem tym moe
by tenniczny rozkad powstajcego pierwotnego SiJN4
w obecnoci wgla [ I I , 1 2] . W cinieniu 3 MPa i
temperaturze powyej l 800C rwnowaga reakcji SijN4
+ 3C = 3SiC + N,jest przesunita w prawo. Oznacza to,
e w czasie procesu SHS w ukadzie Si-C- przy
zmierzonej temperaturze samopropagacji wyszej ni
l 850C zachodzi mechanizm redukcji azotku krzemu do
wglika krzemu (wtrego).
Na rys. S pokazano zaproponowany przez autorw
schemat mechanizmu syntezy SHS w ukadzie Si-C-N.
Przedstawiony schemat ilustruje nastpujce warianty
syntezy: do temperatury l 800C produktem reakcji jest
proszek kompozytowy skadajcy si z azotku krzemu
powstaego w wyniku syntezy Si(l)+N, oraz wglika
krzemu (ierolllego), powstaego na drodze reakcj i
Si(
l
)+C (rys. Sa). Powyej tej temperatury zachodzi do
datkowa reakcja Si]N4+3C=3SiC+2N, a jej dodatkowym
produktem s nanometryczne ziara SiC (wtrego)
(Rys. Sb).
5. Wnioski
Na podstawie uzyskanych wynikw badali oraz ana
lizy mechanizmu syntezy mona przedstawi nastpuj
ce wnioski:
l . Metoda SHS pozwala na otrzymanie proszkw
Si]N,\SiC charakteryzujcych si kontrolowanym
skadem fazowym, wysok czystoci, oraz drobnym
uziarieniem,
2. Tworzcy si I czasie syntezy SHS w ukadzie Si-C
N wglik krzemu ogranicza koagulacj ciekego krze
mu zapewniajc moliwo fl tracj i azotu I zou,
3. Samopropagacja frontu syntezy w ukadzie Si-C-N bez
rozcieczenia substancj inertn jest moliwa w pe
nym zakresie skadw kompozytu Si] JSiC, od czy
stego azotku krzemu do czystego wglika krzemu.
Literatura
[ I ] Lange F.F.: Efect of Microstnlcture on Strenght of Si
3
N
4
SiC.
Composite System, J. Am. Ceram. Soc., 56 ( 1 973) 445-50.
[2] Buljan S.T., Baldoni J.G., Huckabe M. L. : 5i3N,-5iC composites,
Ceram. BulI. , 66 ( 1 987) 347-352.
[3] Pezzotti G., Tanaka 1., Okamolo T., Koizumi M., Miyamoto Y.:
Processing and mechanical properies of dense Si3 '4 SiC
whisker composites witllOUI sintering aids, J. Am. Ceram. Soc.,
n ( 1 989) 1 461 -64.
[4] Nihara K. . , Hirano T., Nakahira A., Suganuma K., lzaki K., Kawa
kami T: Nanostructure and Thennomeehanieal Propenies or Sili
con Nitride- Silieon Carbide Composiles Fabricated from Silicon
carbon- itrogen Powders, Funtai Fumatsu Yakiu, 36 (1 989) 243-
246.
[5] Y. Miyamo[Q, "New Ceramie Processing Approaches Using Com
bustion Synthesis under Gas Pressure", Ceram. Buli., 67, pp. 686-
690, ( 1 990).
[6] Lis l,. Majorowski S., Puszynski lA., Hlavacek V. : Dense
and aI- SIALON materials by pressureless sintering of eom
bustion - synthesized Powders, Ceramie Bulletin, 70 ( 1 991 ).
[7] Lis 1. : Spiekalne proszki zwizkw kowalencyjnyeh otrzymy
wane metod samorozwijajcej si syntezy wysokotemperaru
rowej SHS. Polski Biuletyn Ceramiczny 6, Ceramika. 44 ( 1 994).
[8] Pampuch R. : SHS powders; the present and fture, in "Ceramic
processing science and technology," edited by H. Hausner. G. L.
messing and S, Hirano, Ceramie Transactions, \01. 51, pp. 1 1 9-
126, Westervilie, OH: Am. Ceram. 50c., ( 1 995).
[8J .Kata D.: Rozprawa doktorska pt. "Otrzymywanie tworzyw w
ukadzie wglik krzemu - azotek kzemu metod samorozwijaj
cej si syntezy wysokotemperaturowej" AGH, ( 1 998).
[9] Kata D., Lis
J
., Pampuch R.: Combustion Synthesis of Multi
phase powders in the Si-CpN system. Solid State lonie 101-103
( 1 997) 65-70.
[ l O] Kata D., Lis J., Pampuch R., Stobierski L.: Preparation of Fine
Powders in the Si-CpN system using SHS method. I nt. l SHS, 7,
4, ( 1 998) 475-485.
[ I I ] Nickei K.G., Hoffman M.J., Greil P., Petzow G.: Thennody
namie Caleulation for the Fonnation of SiC-Whiskers
Reinforeed Si3N4 Ceramies, Adv. Cer. Mater., 3, 6, ( 1 988) 557-
62.
( 1 2] Greshovieh D., Proehazka S.: Stability ofSi3N" and liquid phase
during sintering. J. Amer. Cer. 50c., 64, ( 1 981 ) c-96.

16 Materia/y Ceramiczlle 1/2002
Tab. l . Wymagania technologiczne dotyczce czystoci surowcw.
Zawarto
Klinkier Klinkier
Cement
spinelowy spinel owo-korundowy CTC 20 Elektrokorund ADS
[%]
AR 78 AR 90
Grkal 70
Al203 78 91 70 99,5 98,5 78
CaO 0,3 0,25 28 -
.
1 ,8
Si02 0, 1 5 0, 1 5 0,3 - - -
MgO 20,5 8 0,08 - . .
Na20 0, 1 5 0,2 0,07 0, 1 3 0,8 0, 1 5
Fe203 0, 1 0,1 0,32 0,02 0, 1 8 -
TiO. - - .
- 0,05 -
Tab. 2. Charakterystyka dodatkw wicych stosowanych w badaniach.
Rodzaj dodatku
Gsto Powierzchnia waciwa Skad ziamowy
[gcm] [cm
'
/g]
tlenek glinowy 4,09 2,685
ADS 2,82 1 .929
cement glinowy 3, 1 5 2,7 1 7
Oznaczenie zawartoci wody zarobowej
Ilo wody zarobowej dodawanej do betonw okre
la waciwoci wyoe ogniotrwalych, Zbyt duy do
datek wody powoduje powstawanie duej iloci porw w
czasie ogrzewania obmurza, a tym samym obnienie
jego wytrzymaoci mechanicznej. Natomiast przy zbyt
maym dodatku wody pojawiaj si problemy z instala
cj przygotowanych mieszanin betonowych ze wzgldu
na ich zbyt ma pynno.
Mediana [)m] Moda [m]
3, 1 7 4,38
3,32 4, 1 8
9,66 1 8, 1 8
Naj korzystniejsz zawarto wody zarobowej okre
lono na podstawie bada wytrzymaociowych i obser
wacji makroskopowych. Za najkorzystniejszy dla wa
ciwoci betonw uznano dodatek 4% wody.
Tab. 3. Okrelenie najkorzystniejszej zawartoci wody zarobowej
Zawarto wody Gsto pozorna
Wytrzymao na
[%] [glcm
'
]
ciskanie
[MPa]
4,0 3, 1 9 27,6
4,5 3,21 22,4
5,0 3,20 1 8,2
Wpyw zawartoci klin kieru spi neowego
na waciwoci betonw niskocementowych
Do bada zastosowano 5 mas o rnym skadzie l
rnej zawartoci klinkieru spinelowego.
Masa A 0% klinkieru spinelowego
Masa B 1 0% klinkieru spinelowego
Masa C 2 1 % klinkieru spinelowego
Masa D 3 I % kl inkieru spinelowego
Masa E 40% kl inkieru spinelowego
Sposb postpowania z prbkami by analogiczny
Przygotowano mas nisko cementow zawierajc
1 8% klinkieru spinelowego AR 90 i 68% elektrokorun
du. Do kolejnych porcj i masy dodawano 4%, 4,5% i 5%
wody. Frakcja drobnoziamista wraz z cementem wyso
koglinowym i upynniaczem zostaa wymieszana na
sucho w mieszadle laboratoryjnym z prdkoci 1 40
obr./min. przez 2 minuty, a nastpnie z prdkoci 285
obr./min. przez I minut. Dodano odpowiednie iloci
wody, a nastpnie frakcje gruboziamiste i wymieszano
w ten sam sposb. Tak przygotowane masy wlewano do
foml w ksztacie walca i zawibrowano przez l minut na
stole wibracyjnym o czstotliwoci drga 55 Hz. Prbki
pozostaway w fonnach przez 24 godziny, a po wyj ciu
z form prbki dojrzewaly w temperaturze otoczenia
przez 48 godzin. Nastpnie z pomiaru masy i objtoci,
po odliczeniu iloci wody, obliczono gsto pozom i
zbadano wytrzymao na ciskanie na maszynie wy
trzymalociowej EOZ 1 00. Wyniki bada przedstawiono
w tabeli 3.
jak poprzednio. Wyniki bada przedstawiono w tabeli 4.
18
Gstoci pozome betonw o rnej zawartoci klin
kieru spinelowego byy do siebie zblione. Natomiast
najwysz wytrzymaoci na ciskanie charakteryzowa
si beton O. Rnice te mog wynika z warunkw for-
Materialy Ceramiczne nr 112002
mowania prbek. Najwaniejszymi waciwociami
betonw ogniotrwaych, okrelajcymi ich przydatno,
s ich waciwoci po wypaleniu. Dlatego sfonnowane
prbki wypalono w temperaturze l 500c, z wytrzyma
niem w maksymalnej temperaturze przez 2 godziny. Po
wypaleniu oznaczono ich waciwoci fizyczne (tabe
la S).
Tab. 4. Waciwoci fizyczne betonw przed wypaleniem.
Belon
Gsto pozora Wytrzymao na ciskanie
[glcm
;
] Po 3 dniach [MPa]
A 3,24 1 9,3
8 3,24 3 1 ,0
C 3,23 30,2
D 3,26 38,5
E 3,22 33, 6
Tab. 5. Waciwoci fizyczne betonw po wypaleniu.
Porowato otwarta GSlO pozora
Wytrzymao
Belon
[g/cm
3
]
na ciskanie
[%]
[MPa]
A 1 7,29 3, 1 3 104,1
8 1 5,56 3, 1 3 1 57,4
C 16,39 3,06 1 5 1 ,9
D 1 7, 1 1 3,04 1 37,3
E 1 7,30 3,07 132.0
Jak wida, najmniejsz porowato otwart mia be
ton B, pozostae prbki betonw miay porowato
otwart porwnywaln. wiadczyoby to o starannie
dobranym uziamieniu betonu B. Gstoci pozome po
szczeglnych betonw byy do siebie bardzo zblione,
natomiast zaobserwowano due rnice w przypadku
wytrzymaoci na ciskanie. Wytrzymao na ciskanie
zmniejszaa si wraz ze wzrastajc zawartoci klinkie
ru spinelowego w betonie. Najwiksz wytrzymao
mechaniczn posiada beton B, w ktrym zawarto
klinkieru spinelowego wynosia 1 0%. Wyniki te mona
tumaczy mniejsz wytrzymaoci i twardoci klin
kieru spinelowego w porwnaniu z elektrokorundem.
Dodatkowo w betonach D i E zastosowano klinkier spi
nelowy gruboziamisty, ktry prawdopodobnie nie prze
reagowa w temperaturze I 500C, co dodatkowo zmniej
szyo wytrzymao mechaniczn. Dlatego jako beton o
najkorzystniejszych waciwociach wybrano beton B i
zbadano jego pozostae waciwoci fzyczne oraz tech
nologiczne. W tabeli 6 przedstawiono waciwoci f
zyczne prbek betonu B wysuszonych w 1 1 0C.
Beton charakteryzowa si wysz wytrzymaoci
ni prbki suszone na powietrzu. Prawdopodobnie w
temperaturze l 1 0C reakcje wizania betonu zachodz
szybciej ni w temperaturze pokojowej.
W tabeli 7 przedstawiono waciwoci fzyczne i
technologiczne betonu B wypalonego w temperaturze
I SOOC, z wytrzymaniem w najwyszej temperaturze
przez 2 godziny.
Tab. 6. Waciwoci fizyczne betonu B po wysuszeniu.
Waciwo Wynik
Porowato otwara (%] 1 1 ,5 1
Gsto pozorna [glcm
'
] 3,24
Skurczliwo suszenia [%] 0. 1 7
Wytrzymao na ciskanie (MPa] 72
Tab. 7. Waciwoci fizyczne i technologiczne betonu B wypalonego
w 1 50QoC.
Wasciwo Wynik
Porowatos otwarta [%] 16,3
Gsto pozora [gcm
'
] 3,22
Wytrzymao na ciskanie [MPa] 1 57
Skurczliwos wypalania [%] 0,28
Ogniotrwao pod obcieniem to.6 [
U
e] 1 680
Odpornos na nage zmiany temperatury
Powyej 1 5
(zmiany wodne]
Dla peniejszej charaktelystyki betonu B przeprowa
dzono obserwacje jego mikrostruktury. Na rysunkach l i
2 przedstawiono mikrostruktur klinkierw spinelowych.
Jak wida, ziama klinkieru spinelowego AR 78 posiada
j ostrokrawdzisty ksztat. Widoczne s rnice w wiel
koci poszczeglnych ziaren. Przy wikszym powik
szeniu mona zauway niewielk ilo mikroporw
wystpujcych przy powierzchni ziama. Rysunek 3
przedstawia mikrostruktur klinkieru spinelowego AR
90. Klinkier spinelowy AR 90 jest bardziej drobnoziar
nisty ni klinkier spinelowy AR 78, Jego uziarienie
wynosi 0-20 m. Ziama s nieregulare i maj ksztat
bardziej owalny ni klinkieru spinelowego AR 78.
Aby zobaczy rnice w skadzie chemicznym klin
kierw spinelowych, wykonano analiz punktow i
okrelono pierwiastki wystpujce w danych punktach
na mikrofotografach klinkierw spinelowych AR 78 i
AR 90. Na rysunkach 4 i 5 przedstawione s punktowe
analizy chemiczne punktu "X
"
klinkiem AR 78 i punktu
"Y" klinkieru AR 90. Wyranie wida, e zawarto
magnezu w klinkierze AR 78 jest nmiejsza ni w klin
kierze AR 90. Przypuszczalnie klinkier AR 78 jest spine
lem stechiometrycznym, natomiast klinkier AR 90 jest
roztworem stalym spinelu i AI,03 i std mniejsza zawar
to magnezu.
Materiay Ceramiczne !` 1/2002 1 9
Rys. 1 . Mi krostrktura klinkieru spinelowego AR 78, 1 00:.
Rys. 2. Mikrostruktura klinkieru spinelowego AR 78, 2000x.
Rys. 3. Mikrostruktura klinkieru spinelowokorndowego AR 90.
Energia
Rys. 4. Analiza punktowa klinkieru spinelowego AR 78.
Al
n

-
Mg

.
Energia
Rys. 5. Analiza punktowa klinkieru spinelowo.korundowego AR 90
Rys. 6. Mikrostruktura przeamu wypalonego betonu korundowo
spinelowego 1 00x.
20 Materiay Ceramiczlle 1/2002
R',. 7. Mikrostruktura przeamu wypalonego betonu korundowo
,>pinelowego IOOOx.
Al
n

Energia
Rys. 8. Analiza chemiczna punktu X.
n
Al

Energia
Rys. 9.Analiza chemiczna punktu Y.
Na rysunkach 6 i 7 przedstawiono mikrostruktur
przeamu prbki betonu korundowo-spinel owego wypa
lonego w 1 500C. Jak wida tekstura jest bardzo zwarta,
polczenie kruszywa i osnowy jest bardzo dobre, dziki
czemu uzyskano du wytrzymao wypalonego beto-
nu. Obserwuj e si brak obecnoci mikropkni. Aby
przekona si o skadach chemicznych ziama i osnowy
wykonano ich analizy chemiczne punktowe. Na rysun
kach 8 i 9 przedstawiono wyniki tych analiz. Punkt "X"
znajdowal si na ziamie korundu, a punkt "Y" w osno
wie. Dominujcym pierwiastkiem jest glin i wystpuje
jedynie ladowa ilo magnezu. Natomiast w analizie
chemicznej punktu "Y" oprcz pikw glinu i magnezu
pojawil si wyrany pik wapnia, pochodzcy z cementu
glinowego. Wskazuje to na wystpowanie w osnowie
glinianw wapniowych, ktre powstaj w czasie wypa
lania.
W celu dokadniejszej analizy wykonano zgad be
tonu korundowo-spinel owego wypalonego w 1 500C.
Rysunki 1 0 i I I przedstawiaj kolejoo mikrofotograf
betonu i skanning liniowy, zawierajcy wybrane pier
wiastki. Na mikrofotografi betonu wida ziama korundu
i taczajc je osnow. Mona zaobserwowa doskonale
poczenie ziaren i osnowy nadajce bardzo dobr wy
trzymalo otrzymanemu betonowi. Nie wystpuj ad
ne pknicia i rysy, co uzasadnia dobre waciwoci,
prawidowy dobr zawartoci wody zarobowej i skladu
ziarnowego. Analiza wybranych pierwiastkw wzdu
linii wskazuje, e najwiksza zawarto glinu wystpuje
oczywicie na powierzchni ziam korundu. Natomiast
najwiksz zawarto p wapnia stwierdzono na granicy
ziar z osnow, co wskazuje na wystpowanie glinianw
wapnia. Natomiast piki elaza i krzemu s niewielkie, co
wiadczy o duej czystoci surowcw zastosowanych do
przygotowywania betonw.
Rys. 1 0. Zgad prbki betonu korundowospinelowego, IOOx.
Materia Ceramiczne nr 112002 21
Rys. I I . Skanning liniowy betonu korundowo- spinelowego.
P-K0m. N- spin LP6-90Wm0\
P
l Pf
P
P
Li:
P
O T TO 4 ZO 4 4b b bb
Z
Rys. 1 2. Dyfraktogram osnowy betonu korundowo-spinelowego.
Badania rentgenowskie (rysunek 1 2) spoiwa betonu
korundowo-spinel owego wskazuj na obecno korundu,
spinelu magnezowo-glinowego oraz glinianu wapniowe
go.
Wnioski
a podstawie powyszych bada i obserwacji mo
na stwierdzi, e:
I . Istnieje moliwo wytwarzania niskocementowych
betonw kOIundowo-spinelowych o bardzo dobrych
waciwociach fizycznych i teclmologicznych. Po
rowato otwarta otrzymanych betonw po wypale
niu wynosia 1 6,3%, wytrzymao na ciskanie po
wypaleniu 1 5 7 MPa, ogniotrwao pod obcieniem
powyej I 680C. Betony te charakteryzoway si
bardzo dobr odporoci na nage zmiany tempera
tur (powyej 1 5 zmian wodnych). Badania mikro
skopowe potwierdziy zwart teksmr wybranego
betonu, dobre poczenie osnowy z kruszywem i
brak obecnoci mikropkni.
2. lajlepsze waciwoci posiada beton z maym do-
datkiem 4% wody zarobowej. Dotyczy to szczegl
nie waciwoci mechanicznych.
3 . Za naj korzystniejsz zawarto w masie betonowej
uznano 1 0% klinkieru spinelowego. Klinkier spine
lowy powinien by wprowadzony w postaci drobno
ziaristej (5% klinkieru AR 78 o uZIariemu O
SO ,m i 5% klinkieru AR 90 o uziarieniu 0-
0,5 mm).
4. Zmniejszenie si wytrzymaoci mechanicznej beto
nw konmdowo-spinelowych ze wzrastajc zawar
toci klinkieru spinelowego mona tumaczy jego
mniejsz twardoci w porwnaniu z elektrokorun
dem, jak rwnie mniejszym stopniem oddziaywa
nia (tworzeniem si bezporednich zrostw) frakcji
gruboziaristej klinkieru spinelowego z elektroko
rundem
5 . Wykonane badania dowodz, e beton charakteryzu
je si dobrymi waciwociami technoogicznymi.
aley kontynuowa badania I zakresie niskoce
mentowych betonw korundowo-spinelowych wraz
z przeprowadzeniem testw korozyjnych otrzyma
nego betonu w celu sprawdzenia jego przydatnoci
do pracy w urzdzeniach cieplnych.
Literatura
(I ] Stewart w Trends in monolithics. British Ceramics Transac
lions, 93, 6 ( 1 994) 252-254.
[2J 'agai 8. : Recent advances in castable refractories in Japan.
TaikabalSu Ovverseas, 9, 1 (1 998) 2-9.
[3] lzulllu O.: Application of alumina-spinel castable refractories to
Sleel ladle. Unilecr, ( 1 991 ) 4 1 6-4 19.
[4
]
Takashi Y.: Alumina-spinel castabJe refractories for stee\ team
ing Jadle. Taikabatsu Overseas, 12, 1 (1 992) 2 1 -27.

22 Materiay Ceramicze 1/2002
Ol In. NLI >\!LY>!
Przedsibiorstwo Materiaw Ogniotrwaych S.A. Krakw
Ocena wasnoci uytkowych masy do
torkretowania kadzi poredniej
Wyoenie ogniotrwae kadzi poredniej
Kad porednia jest urzdzeniem linii cigego od
lewania stali, ktre stanowi rodzaj zbiomika buforowego
umoliwiajcego rwnomieme zasilanie krystalizatorw
metalem. Z kadzi gwnej metal jest przelewany do cen
tralnej czci kadzi poredniej przez rur osonow.
Przepyw metalu w kadzi jest regulowany przez takie
elementy jak piercie oslonowy, pyt odbojow oraz
przegrody perforowane. Odpowiedni ruch metalu ua
twia usuwanie zanieczyszcze i zabezpiecza przed prze
dostawaniem si wtrce niemetalicznych do krystaliza
tora i dalej do pasma krzepncego metalu. Dziki kadzi
poredniej moliwe jest zasilanie krystalizatorw stabil
nym strumieniem ciekego metalu niezalenie od stopnia
napenienia kadzi gwnej . Po zakoczeniu eksploatacji
czci roboczej kadzi poredniej ( tzw. sekwencja ) na
stpuje wymiana kadzi poredniej na inn ju wyremon
towan. Kad jest odstawiana do remontu po zamkniciu
wyleww za pomoc zatyczek monolitycznych lub za
mkni suwakowych.
Cz metalu oraz pozostao zasypki izolujcej
powierzchni zastyga w kadzi poredniej podczas jej
chodzenia. Powstaje
"
skrzep" ktry musi by usunity
wraz z warstw robocz dla wymiany pyty odbojowej,
wyleww oraz naniesienia warst\y roboczej na obmurze
ogniotrwae gl inokrzemianowe.
Powszechnie stosowanym sposobem instalacji mo
nolitycznej warst\y roboczej jest natryskiwanie masy
zloonej glwnie z magnezytu spieczonego, celulozy,
wkien organicznych i nieorganicznych oraz rnorod
nych dodatkw o charakterze wicym. Dodatki orga
niczne podczas wygrzewania masy wypalaj si i po
wstaje porowata tekstura o wasnociach izolacyjnych.
Od strony roboczej nastpuje jej spieczenie a utworzona
zwarta warstwa chroni przed infiltracj metalu. W gbi
tekstura pozostaje porowata i z awoci jest usuwana
wraz z zakrzepym metalem po zakoczeniu sekwencji
wytopw.
Dua porowato rwnoczenie wpywa korzystnie
na wasnoci izolujce warstwy roboczej co uat\via sta
bilizacj temperatury przebywajcego w kadzi metalu.
Dziki technice natryskiwania mona reguowa
grubo warst\vy i strefowo stosowa pogrubienie mate
riau w rejonie zwikszonego zuycia wyoenia.
Stosowane obecnie masy do torkretowania kadzi po
redniej opracowano przez stopniowe modyfikacje ska
du dostosowujc je do warunkw metalurgicznych.
Byo to moliwe dziki zastosowaniu komponentw
organicznych i zestawu dodatkw wicych (stanowi
cych tajemnic producentw).
Zuycie masy do torkretowania kadzi poredniej
wynosi 1 , 5-2,5 kglMg wyprodukowanej stali co stanowi
duy udzia w cakowitym zuyciu materiaw ognio
trwaych w przemye hutniczym a rwnoczenie przy
czynio si do wzrostu zastosowania materiaw niefor
mowanych.
Produkt ten ma nietypowe dla materiaw monoli
tycznych waciwoci z uwagi na zasadowy charakter,
natryskiwanie masy w postaci
"
pulpy" i powstawanie
strefowo zmieniajcej si tekstury I gradiencie tempera
tur.
Warunki pracy warstwy roboczej wyoenia
kadzi poredni ej
Kad porednia jest wstpnie suszona w temp
400C, a nastpnie wygrzewana do temperatury 1 1 OOC
Materialy Ceramiczlle 1/2002 23
w takiej temperaturze jest utrzymywana do momentu
wprowadzenia kadzi do eksploatacji . Tu przed nape
nieniem metalem z kadzi gwnej kad poredni dodat
kowo podgrzewa si i ustawia na stanowisku roboczym.
Podczas trwania "sekwencji
" wytopw kad jest przy
kryta pokryw izolowan materiaami wknistymi
utrzymujc sta temperatur metalu.
W warstwie roboczej wyoenia rozkad temperatur
jest stabilny, co sprzyja utworzeniu si strefowej tekstu
ry. Od strony metalu tworzy si warstwa spieczona wy
starczajca do zabezpieczenia przed infiltracj metalu i
stopu ula powstajcego na powierzchni metalu. War
stwa spieczona jest naraona na silne naprenia rozci
gajce oraz uderzenia odpryskw metalu. Projektujc
skad surowcowy masy naley uwzgldni wymg ela
stycznoci materiau w temperaturach 1 300-l 450C.
Na poziomie lustra metalu obserwuje si zuycie
warstwy roboczej wynikajce z dziaania niektrych
skadnikw zasypki izolujcej. Ruch metalu w kadzi jest
intensywny, a niekiedy dodatkowo miesza si metal
przedmuchujc gazem. Zabiegi te maj na celu usunicie
zanieczyszcze przed przedostaniem si do krystalizato
ra.
Stae modyfikacje procesw metalurgicznych i
wzrost wymagaJ co do trwaoci wyoe, stosowanie
rnych procesw obrbki pozapiecowej i dodatkw
ulotwrczych, zmuszaj producentw do dostosowa
nia parametrw mas do torkretowania kadzi poredniej .
Obecnie zwraca si uwag na zanieczyszczenia takie jak
wgiel, wodr (w postaci wglowodorw i hydratw),
ktre mog przechodzi do stali. Odpowiedni odpor
no uzyskanej warstwy masy na erozyjne dziaanie
metalu i ula uzyskuje si przez stosowanie surowcw
zasadowych o maej zawartoci domieszek obniajcych
temperatur topienia.
Technika instalacji masy
Mas miesza si intensywnie z wod i w postaci
"
pulpy
"
pompuje si przez elastyczny przewd. Jest ona
nakadana rcznie za pomoc dyszy lub za pomoc ma
nipulatorw. Wielko porcji przygotowanej mieszanki
jest odpowiednio dobierana w zalenoci czasu wiza
nia. Zarobiona z wod masa powinna wic posiada
odpowiedni konsystencj i lepko nie zmieniajc si
w cigu caego procesu natryskiwania. Czas wizania
masy naoonej na nagrzane obmurze powinien by wy
starczajcy do utrzymania jednorazowo narzucanej war
stwy o gruboci ok. 5 cm.
Na podstawie wieloletnich dowiadcze w czasie
eksploatacj i mas w rnych warunkach metalurgicznych
mona byo sformuowa nastpujce wymagania:

wysoka zawarto MgO i jak najmniejsza zawarto

zanieczyszcze w surowcach zasadowych,

jak najmniejsza zawarto wglowodorw, co ogra

nicza zjawisko wychwytywania wodoru przez stal,

niska gsto pozOlla po wysuszeniu i wygrzaniu,

dziki czemu uzyskuje si dobre wasnoci izolujce

wysoka wytrzymao na mechaniczna po wysusze

niu i po wygrzaniu do temperatury pracy.

odpowiednia skurczliwo po ogrzewaniu dla umo

liwienia odrywania zastygego
"
skrzepu
"
metalu po
zakoczeniu eksploatacji .
Podczas opracowywania technologii produkcji masy
do torkretowania kadzi poredniej stwierdzono, e okre
lenie wasnoci zgodnych z podanymi powyej wyma
ganiami nie jest moliwe w warunkach laboratoryjnych
przy pomocy tradycyjnie stosowanych bada materiaw
ogniotrwaych. Jako gwne zadanie uzyskanie wysokiej
wytrzymaoci mechanicznej masy przy odpowiednio
niskiej przewodnoci cieplnej i odpowiedniej strukturze
porw zapewniajcej dobre odprowadzanie wody pod
czas wygrzewama.
Podstawowymi metodami oceny wasnoci mecha
nicznych masy mog by odpowiednio przystosowane
metody badania wasnoci wicych cementu, ktra
polega na badaniu wytrzymaoci na zginanie belek o
wymiarach 40x40x200 mm a nastpnie wytrzymaoci
na ciskanie prbek otrzymanych podczas zginania. Ba
danie pynnoci masy wymieszanej z wod mOna pro
wadzi metod rozpywu stoka na stole wibracyjnym,
ktra jest stosowana do oceny wasnoci reologicznych
betonw ogniotrwaych. Porowat tekstur i skurczli
wo mona oceni na prbkach w postaci belek, po
ogrzaniu do temperatur wstpnego suszenia kadzi po
redniej i temperatury wygrzewania przed nape!nieniem
kadzi.
Przeprowadzono badania, ktrych celem byo opra
cowanie zestawu testw laboratoryj nych wystarczaj
cych do okrelanie jakoci partii wyprodukowanej masy.
Metody bada
Dl a oceny przydatnoci masy najczciej wykonuje
si prby natryskiwania na pionow nagrzan cian z
wyrobw ogniorrwaych i kontrol jakoci warstwy na
oonej.
Tak prb mona odnie do warunkw tworzenia
warstwy ochronnej o ile stosuje si mieszado i maszyn
24 Male/iay Ceramiczl1e I1r 1/2002
do natryskiwania tego samego rodzaju jak w praktyce.
W przeprowadzonych testach natryskiwania na gorca
cian ustalono wstpnie, e dla uzyskania prbek ktre
mog stanowi model warstwy monolitycznej z kadzi
naley przygotowa mas o nieco mniejszej zawartoci
wody ni uywanej do uzyskania pynnoci odpowied
niej do natryskiwania w warunkach przemysowych.
Zaoono wic, e po natryskiwaniu na gorc cian
masa powinna zawiera tak ilo wody jaka jest wy
starczajca do ukadania masy do formy na prbki w
postaci beek o przekroju 4 cm (bez potrzeby wibrowa
nia). Zawarto wody w takiej masie jest ok. 1 0-1 5%
nU1iejsza ni w masie stosowanej w praktyce. Otrzymane
prbki byy suszone przez 24 godz. w temp. l OoC oraz
wygrzewane w rnych temperaturach 400 i I OOC.
Belki o wymiarach 40x40x200 suyy do oznaczania
wytrzymaoci na zginanie, wytrzymaoci na ciskanie i
gstoci pozorej.
Czas przydatnoci masy do natryskiwania ustalono
wykonujc badanie rozpywu stoka po 30 sekundach
wibrowania po okreonym czasie od wymieszania masy
z wod.
Wyniki badal
Do bada przygotowano cztery masy o zrnicowa
nym skadzie surowcowym.
Masy A i B rniy si zawartoci dodatkw w
kien organicznych. W masie B wprowadzenie wikszej
iloci dodatkw organicznych wymaga lo zastosowania
wikszego dodatku hydraulicznego. Masa C zawieraa
opatentowany zestaw dodatkw wicych chemicznie i
jest produktem powszechnie uwaanym za dobry. Masa
D o innym skadzic surowcowym cst produktcm innc
znanej firmy.
Badallie Ila/I)'skiwallia Ila gorc ciall
Za pomoc mieszada poczonego z torkretnic
wykonano prby natryskiwania warstwy na gorc cia
n. Nastpnie ciana bya suszona w temperaturze 200C
przez 24 godziny. W ocenie zwracano uwag na nast
pujce niekorzystne zjawiska ktre mog wystpowa
podczas instaacji masy: "odparzanie
"
podczas natryski
wania i suszenia, miejscowe pcznienie i powstawanie
siatki spka, niejednorodnoci wysychania masy. W
przypadku stosowania zbyt drobnego uziarnienia niekt
rych rodzajw surowcw magnezytowych obserwowano
powstawanie powierzchniowych spka. Masy z dodat
kiem wicym hydrauicznie tworzyy zbyt szybko
bardzo zW311 na powierzchni warstw, ktra uniemo
liwia odprowadzenie wilgoci z masy. W efekcie prowa
dzio to do odpadania czci masy. Wyniki prb przed
stawia tab. I .
Tab. l . Ocena jakoci masy nalryskiwanej na gorc cian
Przyczepno
Pknicia po suszeniu
Pknicia po suszeniu w 200 oC
Odparzenia

SLABA
'
DOBRA
BARDZO DOBRA
Oznaczenie masy
A B C
"

+++ +++ +++
= ' "
D

Wykonano prby zachowania masy podczas susze

nia na gorcej pycie. Badanie polega na wygrzewaniu
warstwy masy o gruboci 2 cm na pycie stal owej o tem
peraturze 350C. Metoda ta pozwala kontrolowa mo
liwo wydostawania si pary wodnej przez mas pod
czas suszenia. Takie badanie naley wykonywa przy
padku modyfikacji rodzaju i skadu ziarowego magne
zytu oraz innych skadnikw
OZllaczellie czasu przyda/iloci masy do lla/l)'skilVallia
Ilo wody konieczn do uzyskania odpowiedniej
konsystencji ustalono eksperymentalnie posugujc si
testami rozpywu stoka.
Zmiany promienia rozpywu w miar upywu czasu
od wymieszania masy z woda przedstawiono na rys. I .

_ MASAA
1
60
`
. . .
`
. .
` `
. . __ . . |
c
15
0

` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` `
.
` ` `
_14
0
+ .
` `
& &:+ & . & & . .
`
& .
`
. . . .
`

`
. . + + a {

1
3
0
I

. .
*
. .

_
`
. . . . . . . .. . . . . . . . . . -
o @ 60 60 100
C [mn]
Rys. I .
Zrnicowanie przebiegu wizania wynika z zasto
sowanych rnych dodatkw wicych. Pynno po
cztkowa masy C jest wysza ni mas A i B z uwagi na
zastosowanie innego skadu ziarowego a rwnoczenie
upynniajce dziaanie dodatkw.
Materiay Ceramiczlle lir 1/2002 25
Dobre rezultaty w stosowaniu masy C w praktyce
wskazuj, e czas wizania 40 minut jest wystarczajcy
dla wykonania prawidowego wyoenia metod natry
skiwania. W masie B zastosowano wiksz ilo dodat
ku hydraulicznego ktry zmniejszy prdko rozpywu
masy ale w niewielkim stopniu przyspieszy wizanie
masy.
Badania wasnoci prbek
Badania wytrzymaoci prbek fonnowanych z mas
zarabianych wod wedg metodyki opisanej w pk. 4
przeprowadzono po wygrzewaniu w temperaturach 1 1 0,
400, i I I OOC. Wyniki bada wasnoci oznaczanych na
prbkach w fonnie belek przedstawiono w tab. 2.
Tab. 2. Porwnanie wasnoci prbek z mas wygrzewanych w r
nych temperaturach.
Temperatura Wytrzymaoci Wytrzymao Gsto
Masa wygrzewania na zginanie na ciskanie pozora
[C] [M Pa] [MPa] [glcm
'
]
t l O 0,264 4,63 1,86
A 400 0,23 1 4,87 1 ,87
1 1 0O 0,253 2,82 1 ,72
1 1 O 0,264 6,05 1,89
B 400 0,229 4,47 1,87
1 1 0O 0, 1 89 2,53 1,83
1 1 0 0, 1 27 1 ,42 1 ,70
C 400 0, 1 07 2,03 1 ,84
1 1 0O 0,243 2,23 1 ,90
1 1 O 0, 1 39 1 ,5 1 1,70
D 400 0,094 1 , 1 4 1 ,63
1 1 0O 0. 1 28 0, 91 1 ,65
Wyniki obrazuj zmiany wytrzymaoci i gstoci
dla mas wygrzewanych w rnych temperaturach.
Przeprowadzone zostaly prby eksploatacji na cigu
odlewania stali dla wszystkich badanych rodzajw mas.
Masa gA
g
ktra charakteryzuje si nisk gstoci po
wygrzaniu w l 1 00C przy rwnoczenie wysokiej wy
trzymaoci na zginanie zostala uznana za najlepsz.
Obecnie masa tego rypu jest stosowana w trzech hutach
w Polsce z dobrymi rezultatami . Zuycie masy wynosi
1 ,6-2,4 kglMg przelanej stali.
Badania wytrzymaoci na zginanie, ciskanie i
okrelanie gstoci pozomej dla prbek wygrzewanych
w temperaturach 400 i l 1 00C s wanym elementem do
oceny przydatnoci masy i mona je stosowa jako ba
dania odbiorowe. Byy one by te zastosowane przy
opracowywaniu nowych gatunkw masy do torkretowa
nia kadzi poredniej.
WOENIE KDZI
POREDNIEJ C.O.S.
TORKRETOWANA
WARSTWA ROBOCZA -
WYSOGKOGLlNQWA
WARSTA
OCHRONNA

26 Materiay Ceramiczne nr 1/2002
Dnia grudnia 200 I r. zmara Pani mgr in. Zofia
Patzek dlugoletni zasuony pracownik naukowy Insty
tutu Materialw Ogniotrwaych w Gliwicach.
Po uzyskaniu matury w Liceum Oglnoksztaccym
w rodzinnym Piotrkowie Trybunalskim w roku 1 948
podjla studia na Wydziale Chemicznym Politechniki
lskiej, ktre uko"czya w roku 1 954. W listopadzie
1 953 roku podja prac w IMO, w Zakadzie Materia
w Zasadowych i Specjalnych. Nie przypuszczaa za
pewne wwczas, i wie si na dugie 43 lata zarwno
z Instytutem, jak i z tematyk. Moment Jej przejcia na
emerytur w 1 990 roku zarwno przez Ni, jak i przez
nas traktowany by jako pewien stan fonnalny, bo prze
cie pracowaa nadal a do koca 1 996 roku. Z Instytu
tem zwizaa cae swoje ycie zawodowe. Wybraa dzie
dzin trudna - zasadowe materiay ogniotrwae. Trudn
- nie tylko z uwagi na zoono problematyki, lecz
rwnie ze wzgldu na nieodczny wymg utrzymywa
nia cisych kontaktw z wieloma zakadami, koniecz
no prowadzenia prb w naprawd trudnych wanllkach
praktycznie wszystkich stalowni w Polsce. Z prac t
zwizana bya czsto znaczna osobista odpowiedzial
no. Staa si bez wtpienia jednym z wskiej grupy
Z aobnej kary
naj lepszych w Polsce specjalistw w obszarze materia
w ogniotlwaych dla hutnictwa,-zyskujc rwnie
uznanie i szacunek za granic. Dobra znajomo trzech
jzykw obcych pozwalaa Jej na stay kontakt ze wia
tem. Bya autorem pierwszych w Polsce technologii
materiaw do prniowego odgazowania stali, do pro
cesw VOD/V AD, wyrobw do argonowania stali, no
woczesnych materiaw do metalurgii miedzi i jej sto
pw, mas, klinkierw oraz wielu, wielu innych uytecz
nych rozwiza. Cenia konkret, a dewiz jej dziaania
bya umiejtno czenia dogbnych bada" z uytecz
noci. Zawsze znajdowaa znakomity kontakt z uyt
kownikami . Jej imponujcy dorobek zawodowy wyraa
si liczb ponad 1 50 prac badawczych, 40 publikacji i 1 5
patentw. Mwic krtko: Pani mgr in. Zofia Patzek
zostawia swj wyrany lad na Ziemi jako pracownik
naukowy i inynier.
Wertujc w archiwum poke dokumenty sprzed
prawie 40 lat mona natrafi na Jej charakterystyk:
samodzielna, twrcza, pracowita, sumienna energiczna,
obowizkowa, impulsywna, wraliwa na ludzk krzyw
d, posiadajca silnie rozwinite poczucie sprawiedliwo
ci. Pikna charakterystyka, w dodatku sporzdzona
przez ludzi, z ktrymi niewiele J czyo. Zasadnicza
cz Jej aktywnoci zawodowej obejmowaa okres od
lat 50-tych do koca lat 80-tych. W stosunku do wcze
snej rzeczywistoci utrzymywaa zdrowy dystans, nie
mniej jako wietny specjalista wyrniona bya odzna
czeniami pastwowymi, honorowymi odznakami za
zasugi dla wojewdztwa katowickiego, odznaczeniami
SITPH, ponadto jako jednej z pierwszych nadano Jej
godno zasuonego pracownika IMO. W kadej ludz
kiej zbiorowoci mona znale osoby, ktre niezalenie
od formalnej pozycji w hierarchii subowej wyznaczaj
pewne standardy postaw i zachowa. W naszej spoecz
noci jedn z takich osb bya Pani Zofia. Bezwzgldnie
uczciwa, nieskora do kompromisw, a przy tym lubica
faterialy Ceramiczne llr 1/2002 27
ludzi. Czowiek zasad, ale nie fndamentalista. wietny
specjalista w swojej dziedzinie techniki, ale rwnie
humanista nie stronicy od moralnej i etycznej oceny
spraw i zjawisk. Nic dziwnego, e zawsze cieszya si
szacunkiem i sympati otoczenia. Jej fachowoci, rzetel
noci i przyjani - bardzo nam brakuje.
Koleanki i Koledzy
z Insttutu Material\V Ogniotrwal)'ch

28 Materiay Ceramiczne 1/2002
Powtrna immatrykulacja po l atach na
Wydzial e Inynierii Materiaowej i Ceramiki
Akademii Grniczo-Hutniczej w Krakowie
Pikn tradycj Akademii Griczo-Hutniczej w
Krakowie jest zwyczaj powtrej immatrykulacji jej
wychowankw po 50 latach.
a zaproszenie Rektora AGH prof dr hab. in. Ry
szarda Tadeusiewicza oraz Stowarzyszenia Wychowan
kw AGH absolwenci AGH, rozpoczynajcy studia w
roku akademickim 1 951 / 1 952 wzili udzia w uroczy
stym posiedzeniu Senatu AGH w dniu 1 4 listopada
200 l r. Uroczysto zgromadzia w murach naszej
A/mae Matris 64 wychowankw wydziau Ceramiczne
go - pierwotnie Mineralnego, ktrzy p wiek.' temu na
AGH rozpoczynali swoje dorose ycie.
Zostalimy powtrie immatrykulowani i otrzymali
my ponownie indeksy. Odczulimy satysfakcj zapo
znajc si z bogatym dorobkiem AGH i bylimy dumni,
e ukoczylimy jedn z naj lepszych uczelni tecJmicz
nych w naszym kraju. Spotkanie dao okazj do pozna
nia rozwoju i osigni naszego wydziau - obecnie
Wydziau Inynierii Materiaowej i Ceramiki - ktre
przedstawi nam obecny dziekan Prof. dr hab. in. Stani
saw Komoricki.
Mielimy szczcie goci na spotkaniu pierwszego
naszego dziekana Profesora dr Adama Bielaskiego,
ktry by organizatorem wydziau, zawsze nam yczli
wy, a jednoczenie o ogromnym autorytecie. Mielimy
okazj wyrazi nasz wdziczno za dobre przygoto
wanie nas do dorosego ycia ,za przekazanie wiedzy
inynierskiej, ale te za pomoc okazan w pokonywaniu
trudnoci ycia studenckiego.
Rocznik ceramikw, rozpoczynajcych studia w ro
ku akademickim 1 951 / 1 952 jest pokoleniem przedwo
jennym, ktre dziecistwo i modo musiao przey w
cikich wanmkach wojenno okupacyjnych i trudnych
latach powojennych. Na studia do Krakowa przy jechali-
my z caej Polski, bylimy w rnym wieku, ale lata
studiw zbliyy nas do siebie. Prawie wszyscy, wypo
saeni w wiedz zdobyt na uczelni, rozpoczli prac w
przemyle ceramicznym. ycie zrnicowao potem
nasze yciorysy ale wszyscy cenilimy wiedz i do
wiadczenie zdobyte dziki gronu profesorskiemu naszej
uczelni. Spotkanie dao okazj do podsumowa ycio
wych, wielu z nas z satysfakcj wspomina swoj prac
zawodow oraz czstk udoskonale inynierskich
wniesion do przemysu lub doskonalenia wiedzy.
'i estety nie wszystkim udao si doczeka uroczy
stego spotkania, wedug posiadanych infonnacji ju 35
osb
"
odeszo na wieczn wart
"
.
Nasza sawna uczelnia i jej obecni pracownicy po
zwolili nam po okresie 50 lat przypomnie sobie pojcie
"
godnoci czowieka
"
- pojcie z ktrym I jesieni ycia
ju rzadziej si spotykamy, dlatego szczeglnie dziku
jemy im za to.
Wychowankowie AGH
Ceramicy rocznika 1 951/1952
CERAMICY 1 95111952
Spis uczestnikw powtrnej immatrykulacji
w roku 2001
l . Ataman Jerzy
2. Bana Tadeusz
3. Belska Aniela /Cebulal
4. Biaczyk Aniela !Kania J
5. Bierat Barbara /Ciepliela!
6. Blasiak Joanna / Jdrychowska!
Materiay Ceramiczne nr 1/2002 29
7. Borowska Urszula Bartkiewicz
8. BlIjalska Irena
9. Catewicz Helena
1 0. Czamarska Danuta I Ziarnol
I l . Dybel Jan
1 2. Dziedzic Tadeusz
1 3. Dwigaj Henryk
1 4. Godek Helena /Pilatl
1 5. Grik Maria
1 6. Growiec Michalina Boek!
1 7. Grzywa Zofia
1 8. Hajdrowska Wadyslawa lJalocha!
1 9. Helak Anna IPitek
20. Janik Krystyna IPlochockal
2 1 . Kantor Kazimierz
22. Kolibabska Krystyna IPantera!
23. Kowalska Ewa IPalka!
24. Kubicz Andrzej
25. Kwapie Teresa ISzczepanik
26. Lotko Anna /Kasprzykiewicz!
27. Magierska Halina
28. Makuiska Kazimiera /Nowakowska!
29. Malec Stanislaw
30. Malesiska Anna IZantckal
3 1 . Malek Andrzej
32. Matlllewicz Miroslawa IGwiazda!
33. Mielnik Boguslaw
34. Nawrocka Irena Buczkiewicz!
35. Norek Walerian
36. Nowotarska Leslawa lBielczyska!
37. Olechowska Anna /KlIlIanda!
38. Pielich Marek
39. Potocka Zofia IAuerbachl
40. Romaniec Kazimierz
4 1 . Ropska Halina IBogusz!
42. Rj Wadyslaw
43. Rykiert Elbieta /Kogut!
44. Rymarczyk Anna IDruzgala!
45. Rzyla Janina IKokosza
46. Sal wiska Janina ILeimerl
47. Seweryn Anna IStachowicz!
48. Sheybal Irena lTarabulal
49. Siedlar Teresa IAdamowicz!
50. Sieradzka Milena JAlwinl
5 1 . Sobiecka Barbara Brol1merl
52. Stawiska Teresa lHajnosl
53. Strama Jadwiga IZalesiska!
54. liwiska Irena IBittnerl
55. Tumilowicz Danuta /Pabianl
56. Tylek Maria lMierzwiliska!
30
57. Uchacz Alina /Lada!
58. Uchacz Marian
59. Wanat Jadwiga Boberl
60. Wanic Janina /Wojczllk!
6 1 . Widowski Jzef
62. Wierzuchowska Maria IStepek!
63. Wojciechowska Krystyna
64. Wysocka Wanda /Wjcik!
65. Zborowska Krystyna IRutta!
66. Zwolitlski Stanislaw
Opracowaa: /IIgr i". Jadwiga Stroma

Materialy Ceralllicwe f 1/2002
CChnlK Z grnlC
W dniach 1 1 -1 3.06.2002 r. I Podbanske - Wysokie
Tatry, Slowacja odbdzie si midzynarodowa konferen
cja "Piece przemysowe i materialy ogniotrwae
"
.
Szczegowy program konferencji mona znale pod
adresem:
e-mail: lumacaf @ max. euroweb. sk. Adres sekretariatu
konferencji : Luma CAF
Ing. Igor Kubovcik
Americka Trieda I
0401 3 Kosice
Slovakia

VII Kongres Materiaw odbdzie si w Madrycie w
dniach 1 6-l 8X 2002 w Paacu Kongresw w Madrycie.
Celem Kongresu jest pogbianie wsppracy po
midzy Uniwersytetami, Instytutami Technologicznymi i
przemysem oraz analiza moliwoci wdraania nowych
technologii I ramach planw europejskich.
Obrady odbywa si bd na sesji plenarnej oraz na
stpujacych sesjach tematycznych dotyczcych wytwa
rzania i stosowania:

materiaw ceramicznych i szka,

cementu,

tworzyw metalicznych,

polimerw,
pprzewodnikw,

nanomateriaw,

biomateriaw.
Adresy organizatorw:
Palacio de Congresos de Madrid
Paseo de la CasteJlana 99
28046 Madrid, Espana
e-mail: casteJlana. palacio @ tourspain. es

44 Konferencja Materiaw Ogniotrwaych w Aa
chen dotyczya tworzyw ogniotraych stosowanych na
wyoenia urzdze cieplnych do produkcji stali. \
obradach uczestniczyo 600 osb z 33 krajw. ktre
wygosiy 50 referatw. Nowoci byy krtkie prezen
tacje finn wytwarzajcych materiay ogniotrwae i ob-
sugujcych przemys stalowniczy. Roczna produkcja
stali w Europie wynosi 1 6 mln t stali, zapotrzebowanie
na materiay ogniotrwae 1 ,6 mln t. Odpowiada to 60%
calkowitej produkcji materiaw ogniotrwaych w Euro
pie. W referatach przedstawiono najnowsze kierunki
bada! w dziedzinie surowcw, systemw montau i
zastosowania materiaw ogniotrwaych. Referaty wy
goszono z nastpujcuch gmp tematycznych:

krtkie infonnacje o dziaalnocj badawczej instytu

tw,

konwertory, elektryczne piece ukowe, wtra meta-

lurgia,

korozja, odlewanie cige,

kadzie, suszenie, przepukiwanie,

kadzie, naprenia cieplne,

specjalne zastosowania,

wyroby zawierajce substancj wglowa

wyroby nie zawierajce substancji wglowej,

betony ogniotrwae.

O. Pickenacker, K. Pickenacker: Waciwoci two
rzyw ceramicznych dla spaania bezpomieniowego.
Keramische Zeilschrij, 53, 200 I , 9, s. 780-786.
Tak zwane spalanie bezpomieniowe, ktre polega
na wypalaniu si medium w porach tworzywa , stawia
materiaom ceramicznym due wymagania. Rozwijane
s technologie tych porowatych materiaw, ktre posia
daj du odporo na wysokie temperatury, du od
pomo na nage zmiany temperatur, jak rwnie may
spadek cinienia i ma pojemno ciepln komory spa
lania. Takie waciwoci posiadaj spieniane materiay z
SiC i stmktur pytkowe z ZrO" AJ,OJ i C/SiC. Specjal
ne charakterystyki tych materiaw okrelaj zdolno
medium do wypalania si w porach i ich znajomo jest
istotna dlaprojektowania waciwoci wypalajcego si
medium. Chodzi tu szczeglnie o zmniejszenie emisji
szkodliwych zanieczyszcze. Okrelone dowiadczalnie
rwnanie spadku cinienia a take ustalona zaleno
przewodnictwa cieplego i wspczynnika emisji, przy
zastosowaniu nowoczesnej komputerowej techiki symu
lacji pozwalaj atwiej zaprojektowa waciwosci wy-
Materiay Ceramiczlle 1/2002 31
palajcego si medium. Mona take lepiej zrozumlec
zachodzce procesy w porowatej komorze spalania.

Hossain Sarpolak, Shaowei Zhang, Berard Barry
Argent, William Edward Lee: Wplyw rodzaju kru
szywa na korozj ulow niskocementowych beto
nw ogniotrwalych. J Amer. Cer. Soc., 84, 200 I , 2, s.
426-434.
Kruszywo posiada istotny wplyw na zakres i mecha
nizm korozj i w betonach ogniotrwalych o takiej samej
osnowie, badanych metod tyglow. Jak wykazaly bada
nia mikroskopowe skorodowanych prbek i obliczenia
termodynamiczne, korozja jest inicjowana przez reakcj
penetrujcego ula (zawierajcego wap, mangan i
elazo, ktrych jony dyfunduj najgbiej) z drobnoziar
nistym tlenkiem glinowym i glinianami wapnia znajdu
jcymi si w osnowie. Reakcja ta prowadzi do miejsco
wego powstania fazy ciekej bogatej w CaO, ktra moe
reagowa z kruszywem. Przy ochadzaniu glwnymi
produktami tej reakcji s CA., hercynit oraz rne glino
krzemiany wapnia. Stosujc jako kruszywo bialy elek
trokorund powstaj wok ziam otoczki CA. O gruboci
-50 m, podczas gdy ziama tabulamego tlenku glino
wego posiadaj niekompletne otoczki. W przypadku
biaego elektrokorundu nastpuje rozlegla penetracja
ula , jednak korozja jest maa. Przy stosowaniu tabu
lam ego tlenku glinowego uel rwnie atwo penetruje,
lecz ze wzgldu na niekompletne otoczki atwiej korodu
je ziama kruszywa. Wprowadzajc do betonu jako kru
szywo brzowy elektrokorund, znajdujce si w jego
skadzie tytaniany przechodz z kruszywa do osnowy, co
dziki spiekaniu si osnowy z udziaem fazy ciekej
prowadzi do zagszczenia betonu ogniotrwalego, a w
konsekwencji do mniejszej penetracji ula. Jednake
pomimo mniejszej iloci porw, powstajca lokalnie
faza cieka hogata w tytan atwo rozpuszcza si w ulu i
zuycie korozyjne jest due. W przypadku kruszywa
spinelowego nastpuje dyfuzja kationw w struktur
spinelu. Zmniejsza to penetracj ula i korozj betonu.

T. Wang, A. Yamaguchi: Zastosowanie AIsB,C, jako
antyoksydanta da materialw ogniotrwalych MgO
c, J Ali/er. Cer. Soc. , 84, 2001 , 3 s. 577-582.
Badano zachowanie si AIgB,C, jako antyoksydanu
dla materialw ogniotrwalych zawierajcych substancje
wglow i zachowanie si AIgB,C, w atmosferze CO
Jako surowce zastosowano grafity, topiony i spiekan)
MgO i AIgB,C, otrzymany przez spiekanie w temperatu
rze 1 650C mieszaniny aluminium, B,C i grafitu
Stwierdzono, e AIgB,C, reaguje z gazowym CO two
rzc AI,OJ(,), B,03(') i C(,) I temperaturach powyej
1 1 00e. Powstaly AhOJ reaguje z MgO, tworzc prz)
powierzchni materiau spinel magnezowo-glinowy. V
tym samym czasie B,OJ(,) paruje i reaguje z MgO, two
rzc faz ciek w temperaturach powyej 1 333C, ktra
jest temperatur eutektyczn dla 3MgO B,03 i MgO.
Wspistnienie cieczy 3MgOB,03 i spinelu MgAI,O,
tworzy zwart warstw, ktra zapobiega utlenianiu Si
materiaw ogniotrwaych.

N. K. Ghosh, K. P. Jagunathan, D. N. Ghosh:
Utenianie si ogniotrwaych wyrobw magnezjowo
wgowych z dodatkiem aluminium i krzemu. IllIerce
ram 50, 200 I , 3 s. 1 96-202.
Zmniejszenie utleniania si fazy wglowej w wyro
bach magnezjowo-wglowych znacznie zwiksza ich
tnvao. Zbadano wpyw proszkw aluminiowych i
krzemowych na utlenianie si wyrobw MgO-C w tem
peraturach I 200-1 550C w atmofserze powietrza, reje
strujc zmiany masy. Calkowite wstrzymanie utleniania
stwierdzono dla dodatku Al powyej 1450C i dla dodal
ku Si powyej I 550e. TemlOdynamicznie proces opiera
si na parowaniu Al i Si i ich utlenianiu si przy po
wierzchni wyrobu, a w konsekwencji powstania zwar
tych warstw MgOAI,OJ i 2MgOSiO" ktre zapobiegaj
utlenianiu si wgla. W tworzywach zawierajcych 1 0%
grafitu ju dodatek 3% aluminium efektywnie zapobiega
utlenianiu si wgla w temperaturach 1 200-1 550e.
Dodatek krzemu dziala mniej efektywnie i rozpoczyna
blokad utleniania si w temperaturach powyej 1 400e.
Opracowaa:
dr in. L. Mandecka-Kall1iell
32 Materiay Ceramiczne 1/2002
S. Karlson, E. Liden i i nni :
"
Spoiwa dla wlkien ogniotrwalych"
Stald lInd Eisell. 2000 r, SIr. 81-84
Do wytwarzanych gstw zawierajcych wkna sto
sowane s spoiwa, zwykle nieorganiczne. Spoiwa te
musz by zwizane lub zaadsorbowane na wlknach
aby nie migroway w glb w czasie fonnowania. Nadaje
to wyrobom tward powierzchni naskrek i mikki
rodek. Zwykle stosuje si koloidaln krzemionk, jako
zol-roztwr wodny, z dodatkiem maej iloci alkalii. Aby
zatrzyma ujenmie naadowane czstki SiO, na ujemnie
naladowanych wknach. zastosowano dodatnio nalado
wane polielektolity w tym kationow skrobi zoon z
dwu polidyspersyjnych polisacharydw: amylozy i amy
lopektyny. Skrobia absorbuje si na czstkach SiO, i na
wlknach za pomoc sil elektrostatycznych i powstaj
luno zwizane "klaczki
"
, co wzmaga proces odwadnia
nia. Wysokie powinowactwo krzemionki, skrobi i w
kien jest bardzo wane. Skrobia jest bardzo dobrym spo
iwem, wypala si w 300C. a SiO, nadal wie uklad.
Monta wyrobw wknistych prowadzi si zwykle na
zimno. Badania prowadzono na wknach Fiberfrax CEF
(53% SiO, i 47% Ah03). Ich dugo 0,5-1 0 mm, red
nica okolo 2 mikrometr. Krzemionk wprowadzano w
postaci zolu Bindzil, dodawano skrobi zienmiaczan
Sovitose N, modyfkowan grupami amoniaku, dla uzy
skania wysokiego pH. Stopie podstawienia wynosil
DS . . . O.02B-0,032 molamol, czyli 3% grup hydroksylo
wych podstawiono aby zmieni polamo. Jest to skro
bia pczniejca, ktra musi by wstpnie rozpuszczana
w temperaturze pokojowej . Badano wzajemne przyci
ganie skrobi i SiO,. Najwiksze zatrzymywanie skrobi
przez wkna uzyskuje si przy cile okrelonej jej za
wartoci. Okrelono to poprzez pomiar stopnia zmtnie
nia roztworu skrobi po procesie nasycenia. Gsto maty
wlknistej zaley od zawartoci skrobi.

K. Ebert, C. Verpoort:
"Produkcja i zastosowanie warstw ceramicznych
natryskiwanych cieplnie"
CF//Berichte DeLII. Ker. Gesel. Nr 7
(2000) sIr. 1 1 /Forllm Techllolog/
Omawiane zagadnienie jest opisane w nonmie DJN-
32530. Materia z ktrego wykonuje si powoki, moe
by topiony wewntrz lub na zewntrz urzdzenia do
natryskiwania. Niezbdna energia cieplna moe by
dostarczana przez spalanie Gest to natryskiwanie plo-
mieniowe) z uyciem drutu lub proszku, lub za pomoc
hlku lub plazmy. Dla proszkw niskotopliwych stosuje
si plomie acetylenowo tlenowy np. dla ukadu AI,Or
TiO,. Pow loki ceramiczne naklada si zwykle plazmowo
stosujc tlenki Cr lub Zr. Warstwy z wglikw cera
micznych nakadane s natlyskiem pomieniowym o
duej szybkoci. Aby dobrze przylegay do podoa,
wpierw naklada si warstwy z Co, Ni, Cr. Takie warstwy
s nakadane na silniki lotnicze. Natryskiwane podoe
musi by odtuszczone i piaskowane korundem. Czasem
korzystniej jest stosowa metod rolowania (obrbka
kulkami). Jeeli nakada si warstw ceramiczn to
wpierw wykonuje si warstw ochronn z NiCr, NiAI
lub Mo. Szorstka powierzchnia jest optymalna do naka
dania warstwy ceramicznej. Nastpuje bowiem zaklesz
czenie warstwy ceramicznej z podoem. Temperatura
skadnikw w czasie natryskiwania moe by niska. Z
uwagi na koszty, warstwa ceramiczna musi by cienka.
Warstwa taka ma zwykle porowato rzdu I - 1 5%. a
wic moe przez ni penetrowa czynnik szkodliwy i
niszczy podloe. Dlatego stosuje si zgrzewanie, nadta
pianie lub obrbk warstwy ceramicznej. Przykadowo
Al,03 zatapia si ywic epoksydow. Szeroko opisano
rodzaje tworzyw stosowane do wykonania warstw
ochronnych oraz typowe i wielorakie zastosowania po
wok ochronnych.

Q.Zheng, W. Wang:
,,\Vysokosprawna izolacja cieplna na bazie krzemia
nu wapniowego"
Trans. Bril. Cer. I. 99, nr 4 (2000) sIr. 18
Mikroporowaty krzemian wapniowy naley do naj
lepszych materiaw izolacji wysokotemperaturowej .
Wytwarza si go w reakcji hydrotemlalnej stosujc SiO,
w postaci: kwarcu, mczki, diatomitu, pylw, zolu SiO"
bentonitu i innych zwizkw SiO, oraz gstwy Ca(OH), .
W temperaturze 1 80C powstaj krysztay IObenmorytu
[Ca,Si60dOH),o] za w 2 1 5C ksonotlitu
[Ca6Si6017(OH),]. Mechanizm tej reakcji polega na po
wstawaniu elu wapniowo-krzemowego na powierzchni
ziaren SiO, i powtrym rozpuszczeniu elu. Proces ten
trwa tak dugo a reakcja pomidzy skadnikami zostanie
zakoczona. Krysztay IObenmotytu wzrastaj gdy e!
gstnieje. a dalsze ogrzewanie do 200C pOloduje jego
przejcie w ksonotlit. Ma on posta igiekowat. Przej
cie to zwizane jest z rozszerzaLnoci gdy mieszanina
ksonotlitu przechodzi w posta maych kulek o rednicy
1 0- 20 mikrometrw. Wprowadzono dodatki Ti0
2
i miki,
Malerial Ceramiczne nr 1/2002 33
ktre obniaj przepyw ciepla przez radiacj, przez co
obniaj wspczynnik przepywu ciepa o 1 5-20%.
Omawiany wyrb moe by wykonany w postaci
"
odpy
chajcej wod
"


B. Kanka, H. Schneider:
"
Kompozyty o podlou mulitowym zawierajce
ogniotrwae wkna glinokrzemianowe, cechujce
si doskonaymi wasnociami wysokotemperaturo
wymi
"
J Eur. Cer. Soc. t. 20 (2000) str. 619-623
Omawiane kompozyty mog przez dugi czas pra
cowa w temperaturze do 1 300C. Cechuj si stabilno
ci w atmosferze utleniaj cej. S stosowane np. w ko
morach spalania silnikw lotniczych. Dotychczas kom
pozyty tego typu wytwarzano na podlou mulitowym z
udziaem wkien mulitowych, na ktre nakadano rne
substancje. Stosowane metody to: prasowanie na gorco,
"
zanurzanie
"
chemiczne, lub chemiczne odkadanie z
par. S to metody bardzo drogie. Ostatnio opracowano
now technik produkcji kompozytw ceramicznych.
Nie stosuje si nakadania powoki na wkna. Przyka
dem jest ukad tlenek/tlenek o porowatym podlou, ce
chujcy si dobr wytrzymaoci i brakiem kruchych
pkni. Przykadem moe by kompozyt o podou ze
stabiln porowatoci do ktrego infiltruje preh.ursor -
nastpnie pirolizowany. Inny przykad to kompozyt tlen
kowy podobny do znanych kompozytw typu SiCIC lub
CIC. Ma on niehomogeniczn mikrostruktur, zawiera
obszary bogate i ubogie we wkna, co powoduje ugina
nie pkni - a wic wyrb nie pka. Opisano badania w
ktrych zastDsDwano wkna Nextel 730 o skladzie 85%
AI20) i 1 5% SiO,. Wkno zbudowane jest z mulitu i
konmdu. Wkna nasyca si gstw mulitow, dostpn
jakO produkt handlowy. Zawiera ona 45% substancji
staej. Po nasyceniu kompozyt wygrzewa si przy
l 100C. W opisany sposb Dbok tam wykonuje si rury.

L. Wang, A. Stutgard.
"
Formowanie temperaturowe (TJF)
"
CF1/Berichte Deutscile Keralll. Gessel. t. 77, /lr 7 (2000)
str. E-25
Opisano nDw metod fonnowania ceramiki za
awansowanej, DpracDwan w Instytucie Maxa Plancka.
Jest tO prDces zagszczania koloidalnej gstwy przez
wzrost temperatury. Skurcz wyrobu jest minimalny i
uzyskuje si dokadny ksztat wyrDbu. Pocztek procesu
to projektowanie w systemie CAD, nastpnie technik
szybkiego prototypowania model zDstaje przetworzony
w realny wyrb. Mona zastosDwa stereolitografi. Na
takim modelu wytwarza si niepDrowat fonn plasty
kow, silikonow lub z wosku - zalenie od geometrii
wyrobu. Przy ksztacie zDonym potrzebna jest fonna z
2 czci. Do fy wlewa si gstw i ogrzewa si do
60C co powoduje jej koagulacj. Element elastyczny
mona otrzyma bez ogrzewania. Po wyjciu z fonny,
wysuszeniu i 'pickaniu, Dtrzymuje si prototyp o zaD
Dnych wymiarach z dobrze wykoczon powierzchni i
wysokimi wlasnociami mechanicznymi. Do zainicjo
wania koagulacji stosDwane s polimery o rnej roz
puszczalnoci ze wzrostem temperatury. Stenie poli
meru jest bardzo mae, a zagszczenie odbywa si po
przez mostkow fokulacj. I tak wodna gstwa z AJ,O)
jest pocztkowo dyspergowana przez adsorpcj cytry
nianu trjamDnowego. OD fDl11lwania mona uy for
my nieporowate. Proces opisano w szczeglach. Metoda
jest tal\sza od fOJl1wania iZDstatycznego przy 200 MPa.
Daje wyrb o wytrzymaoci na zginanie 269 MPa, pod
czas gdy opisywany proces pozwala uzyska wytrzyma
D 455 MPa. UdDwodniono, e opisywany proces
mona przeprowadzi ju przy dodatku polimeru w ilo
ci 50 ppm.

Uta I. Isenman:
"
Propozycja wyloenia pieca popraWIajca wydaj
no, przez zastosowanie kombinacji ceramiki tech
nicznej
"
Stila/ lIIld Eissen, (2000) str. 10-/4
Ceramika z SiC o nazwie Halsic cechuje si stabil
noci wymiarw w wysokiej temperaturze oraz odpor
noci na wstrzsy cieplne i utlenianie, a take na koro
zj, Wyrnia si 4 rDdzaje tegO tWDrzywa: Halsic R -
rekrystalizowany i z dDmieszk SiC, Halsic Rx - na
krzemDwany SiC, Halsic I - spiekany SiC i Halsic S -
cechujcy si wszystkimi wyej podanymi wasnocia
mi. Wysoka wytrzymalo mechaniczna w podwyszo
nej temperaturze i odpol11O na pezanie, pozwala rym
tworzywom na due Dbcienie w wysDkiej temperatu
rze, a take na zmniejszenie gruboci przekrDju danegO
elemenru np. w porwnaniu z kDrdierytem. Oznacza to
lepsze wykDrzystanie przestrzeni pieca, szybsze wypala
nie oraz lepsze wykorzystanie energii - czyli koszty s
mniejsze. RDlki z SiC nie deformuj si, zezwalaj na
automatyczny zaladunek, maj wysok odpoJlo na
34 Materiay Ceramiczne lir 1/2002
wstrzsy cieplne, mog pracowa w szybkich cyklach i
przy duym obcieniu cieplnym, nie utleniaj si, a ich
czas pracy jest dugi. Wyroby SiSiC i RSiC nie wykazu
j adnej skurczliwoci w czasie pracy. Mona wic z
nich wykona due elementy: rolki, prty, pyty, pojem
niki i inne o skomplikowanym ksztacie. S te odpore
na cieranie i korozj przez alkalia i kwasy. Ogranicze
nia to wysoka cena, reakcja z metalami powyej 1 000C
i bardzo wysoka twardo. Wyrb z SSiC w porwnaniu
z RSiC i SiSiC ma 20% skurcz wypalania. Czsto na
opisywane wyroby nakada si angoby lub powoki pla
zmowe. I tym warstwowe: 1 0-20 mikrometrw tlenko
we, lub wielowarstwowe. Wwczas wystpuj rne
rozszerzalnoci.
K. Murakami:
"
Postp w materiaach natryskiwanych pazmowo
"
Taikabutsu Overseas c. /9, nr 3,sir. 33

W celu naprawienia uszkodze obmurzy piecowych,
stosuje si obecnie natrskiwanie plazmowe lub pomie
niowe. To ostatnie cechuje si dobr przyczepnoci, a
naoona warstwa jest zwana z podoem, mocna i od
pora na korozj. Palnik na tlen i propan posiada ukad
dostawy gazw, mechanizm nastawienia i kontroli pra
cy. Otwr palnika i cbara1erystyka proszku ogniotrwa
ego s dobierane specjalnie. Proszek musi si cechowa
doskona
"
pynnoci", a w pomieniu palnika ma by
odpowiednio zdyspergowany. Najwaniejszy jest jego
skad ziarowy. Zawarto ziar drobnych powinna
przekracza 30% (podano szczegy). Ziara proszku
musz si topi w pomieniu palnika, a czas tego procesu
wynosi 0,02-0,05 sekundy. Dlatego rednic ziar i tem
peramr topienia materiau oblicza si teoretycznie
(podano sposb oblicze). Ustalono, e czas do osi
gnicia temperatury pomienia wzrasta ze wzrostem
rednicy ziara. W tablicach i na wykresach przedsta
wiono wyniki pomiarw i oblicze oraz wzory matema
tyczne. Dla kadego typu pieca i urzdzenia, ktre b
dzie naprawiane opisywan metod, proszek ogniotrwa
y musi mie odpowiedni skad chemiczny i ziarowy.
Materia taki moe w konkretnym przypadku by na
bazie magnezytu z dodatkiem ula z danego procesu,
przy czym jego ilo czyli zawarto topnika decyduje o
wydajnoci procesu i odporoci korozyjnej reperowa
nego obmurza. Przy remoncie konwenorw dodaje si
dolomit. Dla innych piecw stosuje si materiay na
bazie MgO-AI,03; MgO-spinel, MgO-dolomit;
AI,03+spinel+chromit, Si02+mulit+cyrkon; Si02+CaO+
AI,03+ule.
F. Tepper, M. Lerner i i nni :
"Wkna z AhO, o wymiarach nano
"
Amer. Cer. Soe. Buli. I. 80 nr 6 (200/) sir. 57

Na podstawie znanej od 1 774 r metody chpl ozji
drutu oraz opracowanego w 1 970 r w Rosji procesu o
nazwie angielskiej EEW-clcktro eksplozja drutu, rozwi
na si technologia wytwarzania nanoproszkw cera
micznych i z metali. Proces polega na wprowadzeniu
drutu do reaktora wypenionego argonem i poddaniu
dziaaniu prdu o wysokim napiciu i pulsacji w czasie
mikrosekund. Nastpuje eksplozja drutu i powstaj me
taliczne skupiska. Jeli proces odbywa si w gazie ak
tywnym, mona wytworzy tlenki lub azotki metali. T
metod otrzymano 1 5 metali, szereg tlenkw oraz azotek
glinu w iloci od kilograma do wielu kilogramw. Poda
no zastosowania tych proszkw. Obecnie wiskersy z
AI,03 opisan metod produkowane s w ilociach kilo
gramw. Ich rednica wynosi 2- nm, a stosunek redni
cy do dugoci 1 0 do 1 00. Opisano szczegy wytwarza
nia. Zastosowano dwie metody. Produkt A to mieszanina
wodorotlenku glinu i bemitu, za B to amorficzny AI,03.
Niezwyka struktura wkien z AI203 o nanowymiarach,
sugeruje ich rozliczne zastosowania, ktre opisano. Mi
dzy innymi wytwarza si podoa, filtry i membrany
ceramiczne np. do separacji gazw, podoa dla elektro
niki, dla obwodw hybrydowych lub niskotemperaturo
we obwody wielowarstwowe (L TCC). Mona te uzy
ska membrany spiekane, ktrych pory maj wymiary
okoo 5 nm, mog wic by uyte do filtracji wirusw i
bakterii o wymiarach 70-1 000 mn. Podano szereg cie
kawych zastosowa.

D. Amotha, Rani FD Gnanam:
"Mulit uzyskany metod zo-el jako samowice
spoiwo da tworzyw ogniotrwaych
"
Ceramie Interational t. 26 (2000) str. 347
Bardzo czysty mulit jest tworzywem do ekstremal
nych zastosowa wysokotemperaturowych i mechanicz
nych. Obecno fazy szklistej wok ziar obnia te
wasnoci. Przeprowadzono badania nad mulitem otrzy
manym z mieszanki glina/AI,03 oraz z ziar topionego
mulitu, wizanego zolem przechodzcym w el. Mulit
Materiay Ceramiczne nr 1/2002 35
syntetyzowano z azotanu glinu i krzemianu etylu w roz
tworze propanolu. Po wysuszeniu i zmieleniu (opis)
otrzymany materia zastosowano jako spoiwo samowi
ce dla ziar stopionego mulitu z dodatkiem proszku
mulitu. Porwnawczo uyto mieszaniny AI,O]+gliny.
Wykonano szereg mieszanek, ktre spiekano przy tem
peratrze 1 600'C przez 6 godzin. Dl a obu rodzajw
tworzyw okrelono wielko krystalitw, wasnoci me
chaniczne i termiczne oraz gsto. Spoiwo mulitowe
zastosowano take w produkcji betonu. Wykazano, e
spoiwo mulitowe opisanego typu pozwala otrzyma
wyrb o znakomitych wasnociach w wysokich tempe
raturach, czego przyczyn jest jego bardzo dua po
wierzchnia waciwa, ponad 40 m
'
/g oraz wysoka reak
tywno i czysto chemiczna oraz brak fzy szklistej.

S. Mukhopady, S. Dotta i inni:
"
Synteza i charakterystyka zolu zawierajcego Al,O,
do zastosowa w produkcji betonw ogniotrwaych
"
Ind. Ceramies. t. 20 nr 2 (2000) str. 88
Do otrzymania zolu uyto uwodnionego azotanu
glinu i chlorku glinu. Otrzymane zole dokadnie zbadano
(opis). Okrelono lepko, rozkad wielkoci czstek,
morfologi, 7awarto suhstauc| st|c|, skad fazowy,
DTA, struktur. Do betonw zamiast wody dodawano
zol. Zole rniy si lepkoci i zawartoci substancji
staej , a take przebiegiem krzywej wygrzewania. Poda
no szczegy opisu bada i wyniki. Betony w zalenoci
od wprowadzonego zolu maj inne wasnoci a szcze
glnie gsto i wytrzymao w wysokich temperatu
rach. Zol z uwodnionego azotanu glinu w orodku
NH.OH daje ziara okrge - 1 4 nm, a zol z uwodnione
go AICI] w rozpuszczalniku organicznym i z amin te
ziara okrge o wielkoci I mikrometra. Oba zole maj
nieco inn zawarto substancji staej : 6% i 9%. Oba
zole w 500'C zawieraj gamma AI,O], a w l 200'C alfa
AhO,.

G. Nievelle:
"
Przesuwny piec z podnoszonym sklepieniem do wy
paania roek o dl ugoci 5,5 m"
Industrie! Ceramics /. 20 nr I (2000) str. 3/
Celem podniesienia wydajnoci piecw rolkowych,
budowane s szersze piece, przy czym wydaje si, e
jednym ograniczeniem wzrostu ich szerokoci jest dl u-
go rolek, w ktrych wymagania w zakresie tolerancji
wymiarowej s bardzo ostre. Wynosz one bowiem 0,4
mm na I m dugoci rolki. Aby to uzyska, obok bardzo
dobrze dobranych surowcw, w piecu musi panowa
jednorodna temperatura. Znane s piece komorowe w
ktrych rolki zawiesza si na wyoeniu pieca, a piec
przy ich zawieszaniu musi by zimny, podobnie jak i
przy wyjmowaniu. Proces zawieszania jest dugi. W
piecach przesuwnych rolki umieszcza si na wzkach
poza piecem. Proces jest drogi bo trzeba ogrza cae
wyoenie pieca. Proces zakadania rolek w piecu z pod
noszonym sklepieniem, przebiega w ten sposb, e po
jego podniesieniu ciany pieca s dalej nagrzewane.
Nowy piec w tej serii fnny Riedhammer o temperaturze
pracy 1 550C moe wypala rolki o dugoci do 5, 5 m.
Rolki s zawieszane bezporednio w grej czci pieca .
W celu zaadunku i wyadunku, gra trzonu jest podno
szona, otwierane s drzwi, a sklepienie niosce rolki
wyjeda poza piec. Piec jest bardzo energooszczdny i
wysokowydajny. Ponadto koszty zuycia energii s ni
skie, a brakw jest bardzo mao. Ponadto prowadzi si
wstpne podgrzewanie powietrza potrzebnego do spala
nia. Jest te komputerowa korekta iloci potrzebnego
powietrza. Specjalne palniki zapewniaj, e w koco
wym etapie wypalania, rnice temperatury w piecu
wynosz tylko 4C.

L. W. Wang, J. Yancz i inni:
"
Szybkie prototypowanie eementw ceramicznych
poprzez wytwarzanie form metod stereolitogratii
"
Industrie! Ceralllics t. 20 nr 2 (2000) str. 93
Artyku dotyczy szybkiego procesu produkcj i form i
matryc metod CAD z uyciem komputera. Jest to tech
nika nakadania warstw, szybka i tania. Precyzja wyko
nania fonn jest bardzo dua i maj gadk powierzchni.
Wykorzysta mona nowe metody formowania: TlF -
fonnowanie indukowane cieplnie, DCC - bezporednie
odlewanie z koagulacj, odlewanie elu i HAS - zestala
nie z zastosowaniem hydrolizy. Znane jest te selektyw
ne spiekanie laserowe - SLA, wytwarzanie elementw
warstwowych - FDM, modelowanie przez odkadanie ze
stopu i stereolitografia. Wszystkie s trudne do zastoso
wania przy forwaniu ceramiki zaawansowanej, z
uwagi na jej wysok temperatur topienia i skurcz IV
toku spiekania. owa metoda produkcji skomplikowa
nych ksztatek to kombinacja szybkiego wytwarzania -
stereolitografia oraz formowanie indukowane temperatu-
36 Materia Ceramiclle f 1/2002
r - TIF. Wpierw wykonuje si projekt fonny w uka
dzie CAD, nastpnie technik stereolitografii otrzymuje
si form. Do fOlmy wlewa si gstw i podgrzewa wg.
TFl . Mona te wykona negatyw fonny z plastycznego
silikonu co opisano szczegowo. Zastosowano aparat do
stereolitografii SLA-500, ukad 3D, z uyciem argonu,
fali 351 i 364 mn. Polimer wiatoczuy to ywica epok
sydowa SL 5 1 80. Grubo nakadanych warstw wynosia
0, 1 25 mm. Opisano proces fonnowania temperaturowe
go, a gwnie wpyw temperatury na zmian potencjau
midzyczsteczkowego, poprzez kontrol wasnoci
sieci, ktra ulega staym i gbokim przemianom. Prby
prowadzono na gstwie z AI,OJ.
Doskonaa metoda odlewania tam
Cer. Ind. I. l50nr /(2000)str. 2/

Proces tamowego odlewania pozwala wykona
bardzo cienkie elementy od 2-3 mikrometrw do 6 mm,
najczciej 0,25-1 ,27 nml. Szeroko tamy moe prze
kracza I m, a dugo praktycznie moe by dowolna.
Surowe tamy o wymiarach 1 ,2 m x 2,4 m x 0,5 mm
stosowane s w ogniwach paliwowych i pracuj w sto
pionych wglanach. Stosowane s w generatorach do
wytwarzania energii. Jest to technologia przyszoci.
Surowe tamy mog by laminowane. Powstaje jedno
rodna struktura o dowolnym skadzie. Metod opraco
wano pod ktem kondensatorw MLCC i MLC. Spo
iwem s tennoplasty, ktre mikn i przylegaj ju w
niskich temperaturach rzdu 1 00C, a cinienie prasowa
nia wynosi 2000 psi. Urzdzenia produkcyjne wyposa
one s w dodatkowe elementy np. sce do obrbki
powierzchni tamy, komor suszenia, podgrzewacze
powietrza, urzdzenia do regulacji szybkoci przesuwu
tamy. W 1 952 r. Howatt opracowa metod wsplnego
wypalania elementw ceramicznych z elektrodami. Su
che arkusze pokryto z obu stron warstwami Au-Pl. Zo
ono razem szereg warst\ i wypalono jako jeden blok.
Uzyskano element o bardzo duej pojemnoci i maej
objtoci. Opisan metod wytwarza si cienkie warstwy
ceramiki dielektrycznej zastpujcej naturaln mik w
kondensatorach. Inna nowo to tamy odlewane, o gru
boci 3 mikrometrw, ktre metalizuje si i worzy la
minat z 300 warst\v, do produkcji kondensatorw. Po
nadto wykonuje si materiay gradientowe (FGM) zo
one z wielu warst\v i laminowane. Wykorzystuje si
cienkie odlewane warst\y z ceramiki i metalu, ktre
laminuje si i \vypala. Inny materia do produkcji anten,
tzw. EGC, \vykonuje si podobnie, stosujc warstwy z
tytanianu barowo-strontowego i innych materiaw.

O. Anton, V. Krasselt:
"
Szczeglne zalety nowych materiaw mikroporowa
tych
"
Stilal und Eissen. (2000)str. I0-I4
Dotychczas znane materiay mikroporowate mogy
pracowa tylko jako izolacja zewntrzna. Artyku opisu
je now generacj tych tworzyw, cechujcych si bardzo
wysok izolacyjnoci, dobrymi wasnociami mecha
nicznymi, ktre mog by poddane dziaaniu pomienia.
Tekstura i skad tych \vyrobw zostay tak opracowane,
aby zminimalizowa mechanizm przepywu ciepa przez
radiacj i przewodzenie, a udzia konwekcji w tych ma
teriaach jest zaniedbywalny, jeli nie ma makroporw.
S to bowiem makroczsteczki o duej oporoci tempe
raturowej, stanowi je zwykle wysoko zdyspergowana
krzemionka, o maych porach, bardziej lub mniej za
mknitych, tworzca aglomeraty o wielkoci 30-40 nm.
Ponadto w skJad wchodz substancje zmtniajce w
iloci 20-30%, o unikato\vych wasnociach absorpcyj
nych oraz wkna wzmacniajce, cite lub cigle. Do
zmtniaczy naley krzemian cyrkonu. Przewodzenie
ciepa jest gwnym kryterium oceny mikroporowatego
\vyrobu, a ich stosowanie ogranicza z\vykle niska wy
trzymao. Problem ten rozwizano przez zastosowanie
tak zwanych
"
opakowa
"
, czyli dodatkowych warstw
zewntrznych z rnych t\orzyw izolacyjnych. Rozwi
zanie finny Promaxon jest inne, zastosowano mianowi
cie wennikulit w postaci mikroporowatego, krystalicz
nego ksonotlitu. Wyrb nie pyli, jest odpory mecha
nicznie i obrabialny.

Tllflnaczenie:
dr in. Teresa Wilczewska
Metec|e!,Cecem|cne 1/2002 37
Dnia 22 lutego 2002 w Krakowie odbylo si zebra
me Zarzdu Gwnego Polskiego Towarzystwa Cera
micznego. Wzio w nim udzial I I -tu czlonkw ZG,
przewodniczy Prezes ZG PTCer prof
.
K. Haberko.
Dyskutowano rozszerzenie form dzialalnoci PTCer,
m. in. poprzez dopuszczenie moliwoci prowadzenia
dziaalnoci gospodarczej w zakresie: prac badawczo
rozwojowych, dziaalnoci wydawniczej oraz badali i
analiz technicznych
Przedstawiono plany wydawnicze na rok 2002,
wrd nich kontynuacj serii wydawniczej Ceramika -
Polski Biuletyn Ceramiczny.
Zarzd odnoszc si do wniosku czonkw Towa
rzystwa uchwali jednomylnie powoanie Sekcji SurO\v
cw Mineralnych. a Przewodniczcego Sekcji powoa
no prof. Piotra Wyszomirskiego (AGH), a na wiceprze
wodniczcego mgr in. Kazimierza Marczewskiego (pre
zesa Surmin-Kaolin S. A. )
Ponadto Zarzd uchwali obnienie rocznej skadki
czonkowskiej dla emerytw, unifikujc j ze skadk
dla studentw i doktorantw, do wysokoci 1 5 zotych
rocznie. Zmiana ta obowizuj e od l stycznia 2002 roku.
Polskie Towarzystwo Ceramiczne wystosowao list
gratulacyjny do wybitnego naukowca japoskiego prof
.
S. Somiji z okazji odznaczenia go przez rzd japoilski
najwyszej klasy odznaczeniem, Orderem Wschodzce
go Soca.
Zarzd ustali, e najblisze Walne Zebranie Czon
kw PTCer powicone midzy innymi koniecznym
zmianom w Statucie PTCer odbdzie si przy okazji I I
Midzynarodowej Konferencj i Naukowo-Technicznej
"
Polska Ceramika
"
w Spale w maju 2002.

/ntormac]e
ORGANIZATORZY
Wydzia Inynierii Materiaowej i Ceramiki
Akademii Griczo Hutniczej w Krakowie
OPOCZNO Spka Akcyjna
Polskie Towarzystwo Ceramiczne
Sekcja Ceramiki Szlachetnej i Technicznej
zapraszaj do udziau w
II Midzynarodowej Konferencji
Naukowo-Technicznej
POLSKA CERAMIKA 2002
Ktra odbdzie si w dniach 20-22 maj 2002 r.
w Centralnym Orodku Sportu w Spale
Podstawowym celem konferencj i jest prezentacja I
promocja dokonal! i moliwoci polskiego przemysu
ceramicznego oraz osia.gni krajowej i wiatowej nauki
zwizanej z ceramik.
Organizatorzy zapraszaj do udziau zarwno pra
cownikw z przemysu jak i przedstawicieli rodowisk
akademickich, specjalistw technologw ceramikw a
take chemikw, mechanikw, automatykw, informa
tykw, elektronikw, architektw, specjal istw z zakre
su budownictwa i ochrony rodowiska.
Wykady plenarne wygosz:

David 1. Green - USA

Jean P. Bonnet - Francja

Vladimir J. Szewczenko - Rosja

Amaldo Moreno Berto - Hiszpania

Tematyka konferencji
a) Surowce i proszki ceramiczne
b) Procesy ceramiczne
c) Teoria i praktyka spiekania
d) Charakterystyka wyrobw
e) Ceramika I budownictwie
Referaty bd prezentowali przedstawiciele instytu
cji : Uniwersytet Novi Sad Jugosawia, Uniwersytet Karl
sruhe Niemcy, E SCI Limoges Francja, Uniwersytet
Ferrara Wochy, Uniwersytet Columbia Kanada, Uni
wersytet Pensylwania USA, Uniwersytet Modena Wo
chy, Politechnika lska, Uniwersytet lski, Politech-
38 Materia Ceramiczne nr 1/2002
nika Biaostocka, Politechnika Warszawska, Politechni
ka Rzeszowska, AGH Krakw, ITB Warszawa, ISiC
Warszawa, Philips Polska, KSM SlInnin-Kaolin, Imerys
Wielka Brytania, KWB Bechatw, KSM Sobtka,
BASF Niemcy, SACMI Wochy, LB Wiochy, ECN Ho
landia, ERIEZ Magnetics Polska, NUTEC Bi ckley,
ATLAS Polska, Engineered Pressllre Systems Belgia.
Wstpny program konferencj i
niedziela, 1 9 maj 2002
recepcja czynna od godz. 1 0
00
rejestracja i kwaterowanie goci
spotkanie powitalne: ognisko, tradycyjna
polska kuchnia, wystp zespom ludowego
poniedzialek, 20 maj 2002
otwarcie konferencji, sesja plenal11a (refera
ty zaproszone)
prezentacje zakadw ceramicznych (spon
sorw Konferencji)
sesja posterowa
wieczol11y program artystyczny
wtorek, 2 1 maj 2002
sesje tematyczne
uroczysta kolacja konferencyjna
roda, 22 maj 2002
sesje tematyczne
uroczyste zamknicie konferencji
Sponsorzy konferencji
Sponsor Generalny:

OPOCZNO S.A.
Sponsorzy Glwni:
KSM Sobtka

KSM SURMJN - KOLIN

Sponsorzy:

Zakady Porcelany Stolowej

"
MIELW" .

Zakady Porcelany Stoowej "

KAROLI A
"
S.A.

Zakady Porcelany Stoowej

"
KS1
"

Eriez Magnetics Polska

NUTEC BICKLEY USA

Wytwl11ia Klejw ,,ATLAS"
Sponsorzy Medialni:
kwartalnik Wok Pytek Ceramicznych
miesicznik "PODOGA
"
+
Materia Ceramiczlle lir 1/2002 39
Wytyczne dla Autorw
> Artyku powinien by oryginalnym dzieem autora. Nie po
winien by publikowany, ani proponowany innym czasopi
smom, a jeli zaproponowano go innej redakcji autor ma
obowizek powiadomi redakcje: o tym fakcie.
> Objto artykuu nie powinna przekracza 10- 1 2 stron ma
szynopiSu.
} Do redakcji powinna by dostarczona dyskietka (z podaniem
edytora) z wydrukiem, ktry jest traktowany, jako orygina
pracy.
} Tytu artykuu powinien by hasowy, krtki. ujmujcy lako
nicznie tre artykuu. rdtytuy peni tak sam funkcj
wobec poszczeglnych czci tekstu. Mona je numerowa
jedynie w wypadku powolania Y innych czciach tekstu.
> Wzor s elementem tekstu. Naley je jednak pisa od no
wego wiersza i oznacza kolejnym numerem.
Ilustracje mog mie posta fotografi, rysunku lub wvdmku.
Fotografe powinny' by czaro-biae, kontrastowe, \

'ykona
ne na papierze twardym, byszczcym o fonnacie i kadrze
dostosowanym do wielkoci przedstawianej rzeczy. Na od
wrocie naley opisa: nazwisko autora, pierwsze sowa arty
kuu i kolejny numer (np. rys. 5).
Zamieszczenie zdj kolorowych jest moliwe, zaley jed
nak od jakoci.
Rysunki powinny by optymalnie szczegowe o minimalnej
rozdzielczoci 300 dpi, o maksymalnym formacie 1 8x 1 8 cm,
wydrukowane na drukarce laserowej. Cay materia ilustra
cyjny do danego artykuu (rysunki i fotografie niezalenie od
kolejnoci wystpowania) powinny by oznaczone kolejny
mi numerami. Na marginesie maszynopisu naley zaznaczy
miejsce gdzie w tekcie powoano si na dany rysunek.
: Wydrki mog by reprodukowane wycznie oryginale
(nie bd przersowywane). Prosimy nie przesya wydru
kw szarych i sabo czytelnych.
: Podpisy pod rysunkami (fotografami i wydrukami) naley
wykona na odrbnej stronie maszynopisu. Powinny one
zawiera po skrcie "Rys." kolejny numer rysunku, fotogra
fi lub wydruku, tytu rysunku, a nastpnie objanienia sto
sowanych na nim oznacze.
: Tabele powinny by proste i przejrzyste. Tytuy tabel naley
zacz od kolejnego numeru (np. Tab. 1 .) i umieci nad
gwk tabeli. \ glwce tabeli w poszczeglnych rubrykach
naley poda u gry tytu rubryki, u dou symbol lub jednoSl
k w ukadzie SI . Uwaga: w tabei nie uywa skrtw. Ta
bele mona pisa w ukadzie pionowym lub poziomym. Na
ley unika czsto stosowanej bez wyranego celu rubryki
L.p.
: Przypisy uzupeniajce lub wyjaniajce tekst podstawowy
powinny by napisane na dole strony z tekstem, do ktrego
si odnosz i oznaczone we frakcji grne, np. 1).
: \ wykazie LITERA TURA zamieszczonym na kolicu arty
kuu naley poda rda bibliografczne ponumerowane ko
lejnymi liczbami arabskimi odpowiadajcymi kolejnoci
powoali w tekcie:
dla ksiek: [n kolejny w nawiasie kwadratowym], na
zwisko i pierwsz liter imienia: tytu, wydawnictwo.
miejsce wydania, rok wydania.
dla czasopism: [nr kolejny w nawiasie kwadratowym]
nazwisko i pierwsz liter imienia: tytu artykuu, tytu
czasopisma, numer i rok czasopisma. rok wydania,
strony.
Pozycje literatury, na ktre nie ma powoa w tekcie zosla
n wykrelone.
Do kadego artykuu naley doczy streszczenia, w j. pol
skim i angielskim skadajce si z imienia i nazwiska auto
ra, tytuhl oraz krtkiego ok. 0,5 str. maszynopisu omwie
nia artykuu.
Po wydmkowaniu artykuu, kady autor otrzymuje bezpat
nie jeden egzemplarz autorski danego numeru czasopismu.
Redakcja
Conn| kpow|orzcbn|rok|amowowczasop|m|oVator|ayCotam|czno
Okladka
Peny koor Jeden kolor
Ml M2 Ml M2
II strona 1 500,00 1 000,00 1 000,00 600,00
I I I strona 1 800,00 1 200,00 1 200,00 700,00
IV strona 2 000,00 1 400,00 1 400,00 800,00
Wkadka srodkowa Peny kolor Jeden kolor
Modul Ml A4 1 400,00 800,00
Modu M2 _ A5 1 1 00,00 600,00
Modu M4 - A6 900,00 400,00
Cena wkadki reklamowej - 900,00 z 7 VAT
Wobec staych klientw i przy powtrzeniach stosujemy upusty. Istnieje moliwos negocjacji ceny

00 podanych cen naley doliczy 22% podatku VAT

Zamwienia reklam i prenumeraty naley przesya do Wydawnictwa Naukowego AKAPIT, ul. Komandosw 1 1 /29, 30-334 Krakw,
fax (012) 2669269, e-mail: msroda@agh.edu.pl, podajc dane niezbdne do wystawienia faktury VAT - zgoda na wystawienie faktury bez podpisu.
NUMER KONTA WYDAWNI CTWA NAUKOWEGO AKAPIT: KB SA 1 5002064-1 22060328521
40 Metecialy Cemic:e 1/2002