SOP /wyk/ 5.10.2011r. Po kadym wykadzie bd podawane 3 pytanie, ktre bd obowizyway na egzaminie (takie same). Najprawdopodobniej w formie testowej.

Warunkiem przedterminu jest uzyskanie zaliczania do indeksu (nawet 3), ale to nie jest zerwka, tylko pierwszy termin. Na www katedry sylabus + rda. Literatura: Wyrozumska System ochrony prawnej, wyd. 2! Akty prawne www.europa.eu, www.curia.eu -> zakadka dokumenty

T: SOP jest to og rodkw sucych ochronie prawnej. UE jest organizacj midzynarodow o charakterze ponadnarodowym. Ten system ochrony jest uzaleniony od sfery dziaania. Wsplna polityka zagraniczna i bezpieczeostwa pozostaa w gestii paostw czonkowskich. Mimo zniesienia Wsplnot traktat o EoroAtomie nadal istnieje i ta organizacja przez to rwnie. Kiedy by podzia na trzy filary: 1 filar WE (wsplnoty europ. + wsppraca sdw w sprawach cywilnych), 2 filar wsplna polityka zagraniczna i bezpieczeostwa i 3filar wsppraca policji i sdw w sprawach karnych. 3 filar poczono z elementami 1 filaru i powstaa przestrzeo wolnoci (swoboda przemieszczania si osb bez wzgldu na ich interes gospodarczy, strefa Schengen swoboda podrowania), bezpieczeostwa (wie si ze wspprac policji, np. Europol) i sprawiedliwoci (poczenie wszystkich sdw, sprawiedliwod traktowana cznie, ktra zawiera w sobie wspprac sdw w sprawach cywilnych oraz karnych). Ta przestrzeo (PWBiS)nie pokrywa si dokadnie z obszarem UE. Kiedy zlikwidowano filary zlikwidowano take podzia aktw na decyzje ramowe teraz s tylko rozporzdzenia, decyzje i dyrektywy jednolity system aktw prawnych.

SOP/wyk/ 12.10.2011r. T: RDA PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ. Podstaw s traktaty obecnie s dwa: Traktat o Unii Europejskiej (TUE) oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Traktat jest to umowa midzynarodowa czyli porozumienie zawarte zgodnie z prawem midzynarodowym pomidzy paostwami (paostwa czonkowskie, umowa midzynarodowa, cele, organy, kompetencje <= traktat). Teraz mamy prawo Unii Europejskiej (prawo unijne, a nie wsplnotowe)! Art. 1 TUE chodzi o proces prawotwrczy, etap, pewna wsplnota, ktra dy do podejmowania decyzji z poszanowaniem. Traktat z Maastricht pierwszy moment, kiedy mona mwid o Unii Europejskiej. By pniej zmieniany kolejnymi traktami amsterdamskim, nicejskim i lizbooskim. To nie s spjne dokumenty, ktre na nowo ksztatoway rzeczywistod prawn, ale one wprowadzay zmiany do tego traktatu.

Wszelkie reguy gry zawarte s w traktacie. Czsto mwi si, e jest to traktat konstytucyjny, poniewa tworzy ramy dziaania, daje podstawy do ukonstytuowania. Traktat ustanawiajcy konstytucj dla Europy nie przeszed. Nie mia on aspiracji zastpowad konstytucji krajowych, ale tylko ustanawiad konstytucyjne ramy. Kolejny traktat Traktat lizbooski jest bardzo podobny, a zmieniono m.in. nazw traktat reformujcy, zrezygnowano take z symboliki, hymnu (takiej otoczki, atrybutw, ktre s zarezerwowane tylko dla paostw np. nazwa konstytucja, hymn, itp.). Prawo UE nie jest oderwane, to jest struktura, ktra pojawia si w prawie midzynarodowym z wykorzystaniem prawa krajowego. W ramach prawa midzynarodowego traktaty ustanawiaj podsystem prawa unijnego. Paostwa s wadcami traktatw i mog one zgodnie zadecydowad o zmianie traktatu.

Art. 48 TUE traktaty mog byd zmieniane w dwch formach: - procedurze zwykej: Rada UE -> Rada Europejska -> konwent (gremium midzynarodowe zoone z przedstawicieli midzynarodowych) przyjmuje zalecenie dla konferencji midzyrzdowej -> ratyfikacja przez wszystkie paostwa czonkowskie zgodnie z ich wymogami konstytucyjnymi. A wic mamy tutaj podzia na: podzia unijny (do RE wcznie), podzia midzynarodowy (konwent) i podzia krajowy (ratyfikacja). - procedurze szczeglnej

W traktacie przewidziane s normy kompetencyjne do dalszego ksztatowania. rdo prawa UE - zesp norm prawnych, ktre reguluj relacje pomidzy podmiotami prawa UE. Do takiego systemu zalicza si: - normy prawne (maj charakter normatywny, czyli taki, ktry jest moliwy do dochodzenia przed sdem). System ochrony prawnej UE dotyczy tylko i wycznie norm o charakterze prawnym (wicym). Prawo unijne zaczyna si od traktatu (jest on tekstem bazowym). Na prawo pierwotne stanowione przez paostwa w formie umw midzynarodowych skadaj si dwa traktaty TUE i TFUE. W nich zawarte s kompetencje dla instytucji/organw do tworzenia kolejnych norm prawnych na podstawie i w granicach prawa pierwotnego, ktre jest prawem stanowionym. Prawo wtrne jest prawem wewntrznym organizacji. Jest to wany podzia na normy pierwotne i wtrne, poniewa wyznacza hierarchi wanoci norm i wzorzec wanoci prawa unijnego. Prawo wtrne jest tworzone przez instytucje unijne i jest podporzdkowane hierarchicznie z prawem pierwotnym prawo stanowione musi byd zgodne z prawem pierwotnym. Trybuna Sprawiedliwoci UE posiada kompetencje do weryfikacji wanoci obowizywania normy prawa UE. W ramach prawa pierwotnego wszystkie akty tego prawa s wewntrznie rwnorzdne, traktaty s rwnorzdne w TFUE s zawarte postanowienia szczeglne, a w TUE bardziej postanowienia oglne. Do traktu mog byd doczone protokoy, zaczniki, deklaracje, ktre rwnie maj charakter prawa pierwotnego, ale deklaracje nie maj mocy wicej. Wszystkie te normy maj cech bezporedniego stosowania Zasady: - z. bezporedniego obowizywania - z. pierwszeostwa (w traktacie nie ma nic o tej zasadzie) - z. bezporedniego stosowania -z. bezporedniego skutku niektre te

Orzeczenie z 1964 roku w sprawie Van Genden Loos i Costav Enel Trybuna wyodrbni cechy. Z prawa UE wynikaj (zastosowanie) obowizki nie tylko dla paostw, ale te dla obywateli. Traktat to nie tylko to, co zostao bezporednio napisane. Traktat to przepisy artykuw + ich wykadnia. ETS ma rwnie wycznod na interpretacj prawa UE (wykadni rozumienia tego prawa)! Duch traktatu niewidoczna idea, ktr wychwyc ETS ;)

SOP /wyk/ 19.10.2011 T: RDA PRAWA POCHODNEGO (WTRNEGO). 1. Podzia wynikajcy z Traktatu Lizbooskiego Akty prawnie wice Akty prawodawcze - rozporzdzenie - dyrektywa - decyzja PRAWODAWCZA Rada i Parlament Europejski lub Rada z udziaem Parlamentu lub Parlament z udziaem Rady Delegowane - rozporzdzenie - dyrektywa - decyzja DELEGOWANA Komisja Europejska z upowanienia zawartego w akcie prawodawczym Akty o charakterze nieprawodawczym POROZUMIENIE MIDZYINSTYTUCJONALNE Wykonawcze - rozporzdzenie - dyrektywa - decyzja WYKONAWCZA Komisja Europejska lub Rada (Rada UE) na podstawie upowanienia w akcie prawnie wicym, w ramach WPBiZ tylko Rada - rozporzdzenie - dyrektywa - decyzja BEZ PRZYMOTNIKA Rada na podstawie traktatw Komisja Europejska na podstawie traktatw i EBC, decyzja Rady Europejskiej Akty niewice

Rada, Parlament, Komisja Europejska

Rada, Komisja Europejska, EBC

Pierwotny oznacza pochodzcy od paostw, a wtrny oznacza stworzony przez instytucje na podstawie uprawnieo zawartych w traktacie. Prawo pierwotne wyraa wol paostw. Akty ustawodawcze/prawodawcze to rozporzdzenie, dyrektywy lub decyzje, a wic wice akty prawne okrelajce istotne elementy danej dziedziny przyjmowane w drodze procedury ustawodawczej zwykej lub szczeglnej (patrz art. 299 TFUE). Akty ustawodawcze przyjmowane s z polecenia Komisji. Jednakowy udzia Parlamentu i Rady. Traktat z Lizbony wprowadza podzia prawa pochodnego oparte o kryterium formalne, tzn. wyrnia akty ustawodawcze i nieustawodawcze na podstawie tego, w jakiej procedurze powstay. Akty ustawodawcze wymagaj: uzasadnienia i odnosz si do propozycji, inicjatyw, zaleceo przewidzianych w traktatach (art. 296 akapit 2 TFUE)

Kada z instytucji

ZALECENIA

OPINIE

ogoszenia w dzienniku urzdowym UE (art. 297 ust. 2 TFUE) wchodz w ycie z dniem w nich okrelonym lub w jego braku 20 dnia po ich publikacji podlegaj kontroli parlamentw narodowych co do zgodnoci z zasad pomocniczoci

Art. 17 ust. 2 akty ustawodawcze mog zostad przyjte wycznie na wniosek Komisji. Akty delegowane to akty Komisji wydawane na podstawie kompetencji delegowanych jej przez Rad lub Parlament Europejski. S to akty pochodne w stosunku do aktu delegujcego kompetencje. Akt delegowany to akt nieustawodawczy w zasigu oglnym. Uzupeniajcy lub zmieniajcy niektre, inne ni istotne elementy aktu ustawodawczego. Art. 290 TFUE. Akt delegujcy kompetencje jest aktem ustawodawczym. Wyranie okrela warunki przyznawania uprawnieo, ktre mog byd nastpujce: Parlament Europejski lub Rada moe zadecydowad o odwoaniu przekazanych uprawnieo; akt delegowany moe wejd w ycie tylko wtedy, gdy Parlament Europejski lub Rada nie wyra sprzeciwu w terminie przewidzianym przez akt ustawodawczy. Art. 290 TFUE. Akt wykonawczy Unii (art. 291 TFUE) wydawany jest, gdy konieczne s jednakowe warunki wykonywania prawnie wicych aktw Unii. Jest aktem Komisji lub Rady. Wymaga upowanienia w akcie, ktry wykonuje. Akty nieustawodawcze przyjte w formie rozporzdzeo, dyrektyw, decyzji wymagaj (art. 297 TFUE): uzasadnienia i odnosz si do propozycji, inicjatyw, zaleceo wnioskw lub opinii przewidzianych w traktatach ogoszenia w dzienniku urzdowym UE (dot. to rozporzdzeo, dyrektyw, ktre s skierowane do wszystkich paostw czonkowskich i decyzji, ktre nie wskazuj adresata), wchodz w ycie tak jak akty ustawodawcze notyfikacji adresatowi (staj si skuteczne wraz z t notyfikacj, a dotyczy to dyrektyw, ktre wskazuj adresata i decyzji, ktre wskazuj adresata)

Akty nieustawodawcze to wice akty prawne, ktre nie podlegaj kontroli pomocniczoci dokonywanej przez parlamenty narodowe. Proces ich uchwalania w Radzie nie musi byd jawny. W zakresie WPBiZ Traktat wyodrbnia jedynie akty ni ustawodawcze o charakterze wykonawczym i s to akty kontrolne??

Art. 288 TFUE akty prawa pochodnego Rozporzdzenie, dyrektywa, decyzja maj charakter wicy. Rozporzdzenie: ma zasig oglny - adresowany jest do wszystkich moliwych podmiotw, do ktrych moe byd adresowane prawo UE wie w caoci jest bezporednio stosowane we wszystkich paostwach czonkowskich - nie wymaga implementacji ani wdroenia, ETS zabrania wdraania implementacji rozporzdzeo w prawo krajowe moe wywierad skutek bezporedni zarwno w ukadzie horyzontalnym jak i wertykalnym po spenieniu odpowiednich przesanek (oznacz moliwod powoania si przez jednostk na przepis prawa unijnego w sdzie krajowym pod warunkiem, e przepis ten jest jasny, i - przeciwko innej jednostce ukad poziomy lub przeciwko paostwu czonkowskiemu ukad pionowy); dyrektywy tylko rozpatruje w ukadzie pionowym! jest przejawem najgbszej ingerencji prawodawcy unijnego w porzdek krajowy jest instrumentem unifikacji (ujednolicenia) prawa 6

Dyrektywa: adresatem mog byd wszystkie paostwa czonkowskie, jedno lub kilka (ale tylko one, adne inne podmioty nie mog byd) wie od momentu jej wydania (ma moc prawn), a wchodzi w ycie po implementacji (jest stosowana po implementacji)?? moe wywoad skutek bezporedni, ale tylko w ukadzie pionowym (uruchamia si dopiero po czasie przewidzianego na implementacj) w okresie pomidzy wydaniem decyzji a jej implementowaniem paostwa czonkowskie maj obowizek prounijnej wykadni (take w odniesieniu do tej dyrektywy) po upyniciu czasu na implementacj po stronie paostw czonkowskich powstaje obowizek odszkodowawczy w razie gdyby ta implementacja bya wadliwa bd po terminie

SOP /wyk/ 26.10.2011 Prawo pierwotne stanowione przez paostwa czonkowskie (traktaty: TUE, TFUE); stanowi wzorzec wanoci dla prawa wtrnego Prawo wtrne stanowione przez instytucje na mocy i w ramach traktatu (musi byd zgodne z prawem pierwotnym pod rygorem niewanoci) Stosowanie normy polega na wydobyciu sensu (interpretacji) oraz nastpie w oparciu o t interpretacje stosuje si norm. Norma, ktra jest wadliwa nie moe byd stosowana przez sd. Musi byd ona odsunita. Traktat z Lizbony: - wyrnienie aktw wicych prawnych (ustawodawcze art. 289 ust. 3: Akty przyjmowane w drodze procedury ustawodawczej stanowi akty ustawodawcze i nieustawodawcze) i niewicych (zalecenia i opinie nie s rdem prawa UE przez to patrz art. 288 TFUE). Procedura ustawodawcza: - zwyka: o o o Parlament + RE na wniosek Komisji Parlament z udziaem RE RE z udziaem Parlamentu

Kontrola parlamentw narodowych

- szczegowa

Akty wice: - ustawodawcze (patrz procedura ustawodawcza) - nieustawodawcze delegacja KE -> wykonawcze, porozumienia midzyinstytucjonalne - bez przymiotnika (nie s aktami ustawodawczymi ani aktami nieustawodawczymi) 7

Akty niewice: - zalecenia - opinie - porozumienia midzyinstytucjonalne?? Akt regulacyjny (art. 263 akapit 4 TFUE) skarga na legalnod (obowizywanie) aktw prawa wtrnego. Akt oglny(abstrakcyjny) i generalny staje si indywidualny przypadek UPE, ale trudno to udowodnid. To moe byd zarwno akt ustawodawczy jak i nieustawodawczy, ktry dotyczy bezporedni jednostki i nie wymaga aktw wykonawczych (czy to w drodze krajowej czy przyjmowanych przez Komisj), dziki czemu mona m.in. zaskaryd dyrektyw.

T: MECHANIZM OBOWIZYWANIA PRAWA UNIJNEGO. Prawo UE jest wice. Prawo UE: - bezporednio obowizuje (kada norma prawa UE) bez potrzeby jakichkolwiek dziaao paostwa czonkowskiego (w sposb automatyczny i natychmiastowy = obowizywanie bezporednie) - stosowanie norm prawa UE o o bezporednio stosowana wobec jednostek => bezporedni skutek porednio za porednictwem prawa krajowego (np. dyrektywa wymaga poredniego stosowania poprzez prawo krajowe - pierwszeostwo stosowania prawa unijnego przed prawem krajowym

Dyrektywa wie paostwa czonkowskie, UE i jednostki. Prawo krajowe bdzie stosowane tak, aby byo zgodne z dyrektyw i osignd skutek zgodny z dyrektyw=> interpretacja zgodna. o o bezporedni skutek odpowiedzialnod paostwa czonkowskiego za naruszenie prawa UE

SOP /wyk/ 2.11.2011 T: - bezporednie obowizywanie -> kada norma prawa UE - bezporednie stosowanie -> w zalenoci od treci nie kada - bezporedniego skutku - wykadnia zgodna (prawa krajowego zgodnie z prawem unijnym) - pierwszeostwo - odpowiedzialnod za naruszenia prawa UE 8

Zgoda wyraona ze spenieniem wymogw Konstytucji krajowej. Dodatkowo TUE art. 4 ust. 3: paostwa czonkowskie i UE wzajemnie si szanuj() zasada lojalnej wsppracy. Jest ona kluczowa dla funkcjonowania prawa UE. Jest to zasada prawna i polega na tym, eby wspdziaad pomidzy sob i z Komisj w tym, aby Lojalnod jest fundamentem, podstaw. Modyfikuje ona skutek ustalenia, e traktat unijny obowizuje tak jak umowa midzynarodowa. Ratyfikacja na podstawie konstytucji jest pierwszym punktem, ktry umocowuje skutki prawne traktatu jako Skutki prawa unijnego s inne ni skutki prawa midzynarodowego. Dlatego zostaa dodana zasada lojalnoci, ktra wzmacnia skutek tej umowy w stosunku do kadej innej umowy midzynarodowej. Zasad prawa midzynarodowego jest wzajemnod (zarwno w sensie pozytywnym jak i negatywnym). W prawie unijnym nie ma wzajemnoci, jest lojalnod. To powoduje, e cay mechanizm obowizywania opiera si na podstawie prawnej, ktra jest co do zasady midzynarodowa, ale wzmocniona zasad lojalnoci. To powoduje, e cae prawo unijne staje si porzdkiem autonomicznym, odrbnym od prawa unijnego. Prawo unijne bezporednio obowizuje - wchodzi do obrotu krajowego automatycznie, samodzielnie i natychmiastowo. Konsekwencj automatyczn obowizywania normy jest jej pierwszeostwo (bez badania jej treci). Zasada pierwszeostwa i bezporedniego stosowania s bezwzgldne nie podlegaj badaniu, s przesdzone, nie zale od innych warunkw, s przypisane kadej normie prawa unijnego. Jest to pierwszeostwo stosowania normy prawa unijnego przed norm prawa krajowego). Bezporedniego obowizywanie polega na zdolnoci do wywoania skutku prawnego. Ale taka norma, ktra nie wywouje skutku prawnego te moe obowizywad, np. dyrektywa okrela tylko cel, a rodki do jego osignicia ustalaj paostwa czonkowskie. Brak podjcia dziaania ze strony paostwa jest naruszeniem prawa unijnego. To z zasady bezporedniego stosowania wynikaj kolejne zasady ta zasada jest pierwsza i konieczna! Prawo krajowe nie moe stanowid podstawy prawnej dla obowizywania normy prawa unijnego. Ale prawo krajowe moe stanowid podstaw dla warunkw implementacji praktycznej realizacji zobowizania. Obowizywanie - podstawa prawna w prawie UE - ETS na podstawie prawa UE - kada norma - obowizywanie dot. tylko aktw prawnych Implementacja - podstawa prawna w prawie krajowym - modyfikowalne/zmienne - sdy krajowe - dot. te inne akty - nie moe mied wpywu na to, czy dany akt obowizuje czy nie

Podstawa prawna jest w prawie unijnym, natomiast wykonanie jest w prawie krajowym. Obowizywanie sprawia, e kada norma prawa unijnego musi byd w peni wykonana za pomoc wszelki dostpnych rodkw. Obowizywanie normy jest jednakowe we wszystkich paostwach krajw czonkowskich. Nie jest stopniowalne. Konsekwencje bezporedniego obowizywania: - bezporednie stosowanie (tych norm, ktre si do tego nadaj s jasne,)/porednie stosowanie -> interpretacja zgodna prawa krajowego (w wietle prawa unijnego) - bezporedni skutek moliwod wywarcia rzeczowego skutku na poziomie jednostkowym (jednostka moe dochodzid uprawnieo w postpowaniu przeciwko paostwu) Dyrektywa moe wywierad bezporedni skutek, ale tylko w ukadzie wertykalnym jednostka skary paostwo (nie moe natomiast skaryd innej jednostki). Brak skutku bezporedniego horyzontalnego nie mona skaryd innej jednostki. 9

Orzeczenie w sprawie Costa i Van Gend en Loos: ograniczone prawa suwerenne stworzenie systemu prawnego okrelony zesp norm, na podstawie traktatw zaoycielskich) jest wicy dla paostw i dla obywateli (-> bezporedni skutek i bezporednie stosowanie) autonomiczny, odrbny od prawa krajowego (materialnie i formalnie) w ramach prawa midzynarodowego (punkt wyjcia i rdo) nastpnie wszystkie te konsekwencje

Prawo krajowe nie moe stanowid podstawy do oceny normy prawa unijnego!

SOP /wyk/ 9.11.2011 T: ZASADY DOCHODZENIA ROSZCZEO UNIJNYCH Zasada bezporedniego obowizywanie jest bezwarunkowo obowizuje kad norm. Pierwszeostwo to jest tylko regua porzdkujca okrela w pierwszej kolejnoci stosowania. Pierwszeostwo si uruchamia kiedy jest kolizja. Roszczenie musi byd oparte na normie prawnej, a ona musi byd obowizujca i o tym przesdza zasada bezporedniego obowizywania. Nad tym czy dana norma obowizuje czy nie moe tylko si zastanawiad ETS.

NORMA PRAWNA UE Bezporednie obowizywanie

Bezporedni stosowanie (tre)

poredni stosowanie (prawo UE jest stosowane poredni za porednictwem prawa krajowego) -> interpretacja zgodna

autonomia proceduralna paostw czonkowskich

Bezporedni skutek pierwszeostwo

Odpowiedzialnod za naruszenie prawa UE

Autonomia proceduralna paostw czonkowskich brak oglnej procedury unijnej, moliwod samodzielnego regulowania tej kwestii. Te wszystkie zasady (na powyszym rysunku) maj suyd: jednolitoci, spjnoci i efektywnoci prawa UE. To wszystko na podstawie lojalnej wsppracy-> art. 4 ust. 3 TUE.

1. Zasada pierwszeostwa jaka ta zasada, ktra reguluje stosowanie prawa UE w prawie krajowym. 10

Norma prawa unijnego jest zawsze pierwsza. Pierwszeostwo to cecha kadej normy prawa unijnego. Dotyczy rzdzi stosowaniem prawa unijnego w prawie krajowym i przesdza kadorazowo nadrzdnod normy prawa unijnego nad prawem krajowym. W traktacie nie ma przepisu, ktry by stanowi, e prawo unijne ma pierwszeostwo przed prawem krajowym. Pierwszeostwo jest wynikiem charakteru umownego -> ratyfikacja + lojalnod. Ratyfikacja sprawia, e jest to umowa midzynarodowa, a lojalnod, e jest to szczeglna umowa midzynarodowa. Kady przepis prawa krajowego musi ustpid przed prawem UE. Pierwszeostwo to jest konstrukcja prawna, ktra jest dzieem interpretacyjnym ETSu. Zasad pierwszeostwa reguluje obowizek sigania do prawa unijnego w celu rozstrzygania roszczeo na poziomie prawa krajowego. a) Konsekwencje zasady pierwszeostwa: w przypadku kolizji zawsze przewaa norma prawa UE kady organ krajowy ma obowizek zastosowad norm prawa unijnego, a wic wynika z tego obowizek odmwienia stosowania normy prawa krajowego brak moliwoci badania wadliwoci prawa UE (obowizywania) przez jakikolwiek organ krajowy (w tym organy konstytucyjne) obowizek implementacji prawa UE tam, gdzie to jest konieczne wypenienie norm porednio skutecznych regulacjami krajowymi. Paostwo nie moe stanowid przepisw, ktre s sprzeczne z prawem UE (antyimplementacja). obowizek zapewnienia tzw. natychmiastowej wykonalnoci orzeczeo, decyzji zakaz transformacji do prawa krajowego, w tym publikacji w krajowym Dzienniku Ustaw zakaz uzupeniania i zmieniana praw UE poprzez prawo krajowe obowizek wyeliminowania niezgodnej normy z prawem UE z obrotu

POLAK Konstytucja RP (prawo krajowe) TUE (prawo UE) Europejska Karta Praw Czowieka, ETPCz (prawo midzynarodowe) b) Zastrzeenia wobec zasady pierwszeostwa: Granice zasady pierwszeostwa - Trybunay konstytucyjne w ich rozumieniu ta zasada nie jest bezwzgldna prawa podstawowe (UE moe dawad tyle samo, moe dawad wicej, ale nie moe ich umniejszyd wtedy Konstytucja krajowa, ktra przewiduje szerszy zakres tych praw, ma pierwszeostwo) to dziki Trybunaowi Konstytucyjnemu Niemiec, ktry wyda Solange (=tak dugo, dopki). Ochrona praw podstawowych i praw obywatelskich Konstytucji krajowej nie doznaje ograniczenia na wskutek zasady pierwszeostwa prawa UE. Podzia kompetencji UE/prawa krajowego - czy dane rozporzdzenia znajduj si w gestii kompetencji UE czy nie co do granic kompetencji mona badad normy unijne (ich obowizywanie). T racje bytu tej normy moe badad Trybuna Konstytucyjny. Paostwa czonkowskie zachowuj kontrol nad wasnym budetem nie mona ich zmusid do oenia z wasnych rodkw na fundusz np. dla bankrutujcej Grecji. Takie normy unijne, ktre dotycz kwestii budetowych krajw czonkowskich wymagaj akceptacji parlamentw narodowych krajw czonkowskich.

11

Dla ETSu pierwszeostwo prawa unijnego jest bezwzgldne. Nie przyjmuj innej moliwoci. Inaczej w niektrych sytuacjach (moliwod nadzoru, kontrola kompetencji) uwaaj Trybunay Konstytucyjne paostw czonkowskich. Do traktatu lizbooskiego doczono deklaracj, ktra mwi, e prawo Unii ma pierwszeostwo zgodnie z uchwalonym orzecznictwem. Wskazano tutaj, e pierwszeostwo jest zasad prawa UE. Brak jej wczenia do traktatu nic nie zmienia na jej niekorzyd(nie umniejsza to jej treci). 2. Bezporedni skutek Jednostki maj prawo dochodzenia roszczeo. Bezporednie stosowanie jest cech, ktra zaley od treci normy. a) Warunki materialne, ktre musi spenid norma, aby wywoywaa bezporedni skutek: jasna i precyzyjna bezwarunkowa nie moe przewidywad obowizku dziaania paostwa nadaje uprawnienia jednostkom Bezporedni skutek jest wzgldny, stopniowalny (norma moe byd bezporednio skutecznie poowicznie, cakowicie, itp.). Skutek horyzontalny dyrektywy jest wykluczony (nie moe nadawad obowizkw jednostce). Jeeli mamy bezporedni skutek dyrektywy to wyjtkiem jest skutek wertykalny b) Nastpstwa bezporedniego skutku: Obowizek uznania i zabezpieczenia bezporedniego skutku (->autonomia proceduralna) Obowizek zwrotu opat pobieranych za naruszanie prawa UE Odpowiedzialnod odszkodowawcza za brak bezporedniego skutku

SOP /wyk/ 23.11.2011 T: MATERIALNE PRZESANKI DOCHODZENIA ROSZCZEO. System zesp norm, ktry musi dziaad tak, aby zapewnid ochron. Dochodzenie roszczeo materialno-prawnych wynikajcych z prawa unijnego, ale na podstawie norm krajowych. Pierwszeostwo dziaa tylko w granicach kompetencji, a paostwa czonkowskie zachowuj kompetencje do kontroli kompetencji (Kompetenz-Kompetenz). Waciwym organem do zastanawiania si czy mamy kompetencje czy nie bdzie Trybuna Konstytucyjny. ETS uwaa, e prawo UE ma bezwzgldne pierwszeostwo przed normami krajowymi, natomiast trybunay krajowe (najpierw Niemiec, Woch, take Polski) uznao, e s granice pierwszeostwa (nie jest ono bezwzgldne), ktre wyznaczaj kompetencje paostw czonkowskich (dotyczy to praw podstawowych nie mog byd one ograniczone prawem unijnym, budetu i). Orzeczenia ETS w sprawie Marleasing (1989) i Van Colsen (1983) w ktrym wypowiedzia si o wykadni zgodnej. Dyrektywa jest porednio stosowana, tzn. e za porednictwem przepisw krajowych w celu implementacji tej dyrektywy. W pierwszej kolejnoci ta wykadni zgodna dotyczy przepisw implementujcych. Natomiast, gdy paostwo tego nie robi to musz to byd inne przepisy prawa krajowego. Mamy tu skutek poredni w postaci nadania prawu krajowemu takiego znaczenia jakie jest zgodne z brzmieniem tej dyrektywy oraz przedmiotem i celem dyrektywy. Jak daleko sd krajowy moe pjd z t wykadni? Np. w Konstytucji Hiszpanii by przepis, e maeostwo 12

jest ot zwizek kobiety i mczyzny, a w ustawie byo, e to te zwizek kobiety i kobiety oraz mczyzny i mczyzny. Trybuna Konstytucyjny w Hiszpanii tak zinterpretowa przepis Konstytucji, e oznacza on: maeostwo to zwizek kobiety z kobiet, kobiety z mczyzn i mczyzny z kobiet, mczyzny z mczyzny. Dziki temu nie bya ona sprzeczna z ustaw. I takiego dziaania wymaga Unia od sdw krajowych. Granic jest contra lege tak daleko, jak jest to moliwe, zgodnie z prawem krajowym. Drug granic interpretacji zgodnej jest naoenie nowej odpowiedzialnoci karnej lub zaostrzyd istniejc wobec jednostek (orzeczenie w sprawie Arcaro). Odmowa zastosowania normy krajowej (interpretacja) dotyczy takiej normy, ktrej nie mona interpretowad zgodnie z prawem krajowym. 1. Autonomia proceduralna Prawo Unii jest wykonywane na podstawie prawa krajowego (27 porzdkw prawnych systemw proceduralnych- musi byd zapewniona pomidzy nimi spjnod, jednolitod). Prawo unijnejest wykonywane za pomoc prawa krajowego. Musi byd zapewniona efektywnod. A take skutek ma byd taki sam we wszystkich krajach UE. Jednolicie tzn. nie moe byd w sposb rny w rnych paostwach czonkowskich (w przeciwnym wypadku jest dyskryminacja). Wymogiem dla procedury krajowej jest stosowanie procedury niedyskryminacyjnej. Czyli stosowanie ekwiwalencji po rwno. Ekwiwalentnod czyli obowizek zapewnienia uprawnieniom wynikajcym z prawa unijnego zasad z porwnywalnym roszczeniem krajowym. Dla roszczeo unijnych nie mog obowizywad zasady mniej korzystne, ktre s stosowane dla (porwnywalnych)roszczeo krajowych. Zasada niedyskryminacji roszczeo unijnych. Autonomia proceduralna jest ograniczona przez zasad niedyskryminacji przez przepisy proceduralne (ekwiwalentnod roszczeo). Efektywnod jako zasad, ktra ogranicza autonomi proceduraln. Obowizek stworzenia specjalnych rodkw, jeeli brak ich w procedurze effect utile nadad skutek prawny (zastosowad procedur krajow w interpretacji zgodnej w sposb nie dyskryminujcy i nadajcy im efektywnod). Kiedy mamy effect utile to mamy zapewnion efektywnod. Maksymalna skutecznod to jest przyznanie rodkw zaskarania na poziomie prawa krajowego oraz przyznanie penego odszkodowania. Autonomia proceduralna nie jest pena. Dziaa ona w tym zakresie, w ktrym nie ma przewidzianych procedur unijnych. Ale ta autonomia jest te ograniczona przez

13