Czynniki wpywajce na imponujcy rozwj Grecji to wspdziaanie: klimatu dostpu do M.

M. Egejskiego ( sprzyjajce dla eglarzy, handlu, kolonizacji) bliskoci starszych, ju uksztatowanych cywilizacji Historia polityczna Grecji ponad tysic lat, podzia na epoki: I prehistoryczna gwnie Kreta i Mykeny - koniec w XII w. p .n.e. II heroiczna kulminacja to wojna trojaska ( Troja azjatycki brzeg M. Egejskiego, jej upadek 1184 r.) - yj wtedy legendarni : Herkules, Ajaks, Achilles, Agamemnon III wieki ciemne, niewiele si dzieje IV Zoty Wiek od VIII do IV w. p. n. e. VI wiek p.n.e. wprowadzenie ogranicze (przez Solona) w rolnictwie w obawie przed zmianami sztuczny krajobraz. (Rolnictwo wizao si z uzalenieniem i podporzdkowaniem ziemi czowiekowi) (VII wiek p.n.e. to take czas pojawienia si monet nomisma mennica Rzymu znajdowaa si na wzgrzu witynnym Kapitoskim w sanktuarium Junony Monety. Pierwsze monety miano wg Herodota wybi w krlestwie Lidii) 776 r. pierwsza olimpiada, od tego momentu koniec okresu archaicznego i pocztek zapisw historycznych. Umowny pocztek greckiej chronologii. rodkowy okres zotego wieku najwikszego rozkwitu Grecji od V w. p. n. do 338 r. p. n. e. wtedy Grecja poddaje si Macedoczykom Podstawowe konflikty zotego wieku to wojny z imperium perskim , za panowania Cyrusa Wielkiego ( 558 529) wchono poow Grecji. Potem wojna peloponeska ( 431 404 p.n.e.) , w wyniku czego bratobjcze walki midzy greckimi miastami. Wojny z persami pojawienie si okrelenia zachodnia iw schodnia (barbarzyska) cywilizacja; Herodot uwaa cywilizacj hellesk, za jednej krwi. Macedoczycy mieli by nieprawdziwie hellescy.: - pod Maratonem r. 490 p. n. e. - Salamina 480 p. n. e. - Zwycistwo Sparty ( przy pomocy Persji) nad Atenami w 404 r. p . n. e Wojny perskie przyniosy Grekom poczucie wasnej tosamoci , ktrzy wyzwolili si spod perskiej dominacji. Popularne przekonanie, ze Grecja = wolno, Persja = tyrania stanowi podstaw tradycji, i cywilizacj wizano z Europ i Zachodem. Macedonia zhellenizowane pastwo na pnoc od Grecji, jego najwikszy rozkwit za panowania Filipa Macedoskiego ( 359 336 p. n. e. ) i jego syna Aleksandra Wielkiego ( 336 323 p. n. e. ) w wyniku licznych kampanii, ktre skoczyy si dopiero gdy Aleksander zmar w Babilonie. Podbito w tzw. midzyczasie rozlege tereny caej Persji, wiat grecki sign brzegw Indusu. Polityczna epoka hellenistyczna , rozpoczta wraz z supremacj Macedonii trwaa a do systematycznej eliminacji nastpcw Aleksandra przez rodzc si potg Rzymu. Podboje Aleksandra Wielkiego spowodoway postrzeganie wiata jako jednej oikoumene jeden kraj. Tworzc nowe miasta nazywa je Aleksandriami. Do XIX wieku na Bakanach kadego kto nie by muzumaninem, a prawosawnym nazywano Grekiem, dopiero potem zaczy si podziay na nacje, a wczeniej prawosawni podlegali patriarsze w Konstantynopolu. Kopoty z nazw wolnej Macedonii spr z Grecj i uznawanie kto jest potomkiem Aleksandra Wielkiego. 1

Okres imponujcej kolonizacji Poczwszy od VIII w. p. n. e. kilka z najstarszych miast pwyspu i Azji mniejszej ( Chalkis, Eretria, Korynt, Megara, Fokaja, Milet) prowadz intensywn kolonizacj. Nowe miejsca znajdowano na Sycylii, poudniowej Italii, w Tracji, wybrzea M. Czarnego = Morze Gocinne. Rozszerzanie si kultury. Z czasem kolonie same day pocztek nastpnym, najwiksz sie koloni stworzy Milet 80 nowych miast koloni. Oglnie popularne rejony , w ktre zapuszczali si dzielni , hardzi i niadzi kolonizatorzy greccy to Sycylia, Afryka Pnocna , Pd M. Czarnego. Po podbojach Aleksandra Wlk, nieco pniej, greckie miasta powstaway take w gb Azji. Nosiy czsto jego imi, np. znana Aleksandria w Egipcie ( wic atwo zapamita kto j zaoy- szczwany, megalomaski ziom). Sycylia i poudniowa Italia ( inaczej Magna Greacia Wielka Grecja) odegraj rol istotn! Do czasw podboju Azji Mniejszej przez Persw w VI w. p. n . e punkt cikoci lea zdecydowanie w rejonie M. Egejskiego. Jednak gdy wczesna Europa stana w obliczu zagroenia ze strony Persji, potem Macedonii i Rzymu miasta lece w Wielkiej Grecji nabray nowego znaczenia. Wlk. Grecja sprawowaa kontrol nad regionem o wielkim znaczeniu strategicznym , gdzie wiat grecki czy si bezporednio z rywalizujcymi strefami wpyww najpierw fenickich, potem rzymskich. A propos Fenicji Fenicja ojczyzna Europy, przeywaa rozkwit rwnie z Grecj i w podobnym stylu ( mada faka). Pastwa- miasta fenickie byy wiele starsze od tych greckich ( o ktrych si uczymy w podstawwkach) , podobnie rzecz si miaa z koloniami fenickimi. Najbardziej znane fenickie miasto to Kart- hadasz Nowe miasto czyli nie kto inny jak. KARTAGINA! Kartagina stworzya wielkie imperium oparte na potnej flocie, handlu i kolonizacji. Jej kolonie cigny si a za Supy Herkulesa ( Kadyks) i dzisiejszy Tanger, po dzisiejsze Palermo na Sycylii (na google earth wyglda niele faktycznie duo tego mieli) . Bya najbogatsza ze wszystkich pastw miast, panowaa nad wszystkimi wyspami i wybrzeami zach. rejonw M. rdziemnego . Od V w p. n e. prowadzia przeraajce wojny ( przeraajce dla wrogw oczywista) z wieloma miastami greckimi na Sycylii, gdzie okieznali jej chore, imperialistyczne zapdy dopiero Rzymianie wraz ze sw potg. Fenicjanie i Kartagiczycy, tak jak ydzi, Arabowie byli Semitami. Wyznawcy Judeo chrzecijastwa , (ostatecznie cay wiat grecki j przyj), wyszydzali zawsze Baala najbardziej pogaskiego boka. Pomimo, e plemiona fenickie panoway w Europie przez ponad 1000 lat, ich cywilizacja jest sabo znana i zbadana. By moe ich dzieje ucierpiay z powodu jednej z licznych odmian antysemityzmu ( to zdanie ywcem z Davisa, musi li on by ydem jak nic ) . grecki panteon mia by skupiskiem najsilniejszych i jedynych bogw. Rzymian i Grekw odrniaa ich wsplna religia i ich podobiestwa od Fenicjan, ktrych tpiono i wymiewano za religi. Za najwiksz wad uwaano ludzk arogancj, za ktr kara by gniew boga. Struktury spoeczne Grecji zoony problem, niewolnictwo elementem powszechnym . Spo. Aten dzielia si na niewolnikw , metojkw ( cudzoziemcw na stae zamieszkaych w miecie) i obywateli. Wyzwoleni niewolnicy automatycznie stawali si metojkami, pacili podatki, i byli powoywani do wojska. Obywatele mogli posiada ziemi i musieli suy w wojsku. Dzielili si na 10 plemion ( fyli) , kade plemi skadao si mniejszych spoecznoci ( trittyd i dem) Kade z tych ugrupowa prowadzio wasne ycie w obrbie danej wsplnoty i kade odgrywao okrelon role w cywilizacyjnej i wojskowej organizacji spo.

Organizacja polityczna Grecji rnorodno , skonno do eksperymentowania. Kade polis rzdzio si samo, wic cay wachlarz tradycji politycznych, np. Monarchia ( Samos) , despotyzm ( gwnie Azja mniejsza), oligarchie ( Korynt, Sparta, Massilia) , demokracja ateska ( Ateny rzecz jasna) . Jednak cige wojny , przymierza, konfederacje prowadziy do staego cierania si tych wszystkich struktur, wic si stale zmieniay. Ustrj Aten ulega licznym transformacjom, na pocztku czyli VII w. p. e. czasy drakoskich praw czyli Drakon, potem reformy Solona z VI w. p. e. , potem dobrotliwy despotyzm Pizystrata . 200 lat po Drakonie klska Aten w wojnie peloponeskiej bya pocztkiem epoki trzydziestu tyranw i okresu radykalnych rzdw Kleona g. krytyka Peryklesa. Co do udziau obywateli w sprawach pastwowych. Dziaalno rnych zgromadze : Boule czyli Rady Piciuset, Ekklesia czyli podstawowego ciaa prawodawczego i trybunaw. Definicja demos czyli ludu ateskiego ( liczca 50 ty. wolnych obywateli mczyzn) trudna do ustalenia. Oglnie duo tam zamieszania, np. Perykles i Demostenes wielcy greccy demokraci posiadali swoich czarnuchw, a niby takie demokratyczne Ateny sprawoway tyrask wadz nad zalenymi od siebie mniejszymi formacjami. A co na to filozofia? Platon pisze Pastwo chciaby rzdw Stranikw, czyli totalitarystycznej odmiany krlw politykw, a Arystoteles tworzy Polityk gdzie stwierdza, e czowiek jest zoon politikon. Tak czy inaczej pojcia tak rozbiene jak anarchia i polityka s dzieem staroytnych. Rozwj cywilizacji greckiej osiga szczyt za panowania Peryklesa w Atenach. Czyli lata dzielce miasto przed najazdem Persw z 480 r. i wybuchu niszczycielskiej wojny ze Spart w 431 p. e. to czasy najwikszego rozwoju politycznego, intelektualnego i kulturalnego. Perykles ( 495 429 p. e ) dowdca i m stanu, z jego inicjatywy rekonstruowali Akropol, przyjaciel artystw i filozofw. Demos lud, demokratio wadza ludu, a zatem np. w Polsce bya republika szlachecka i rwno ludzi szlacheckich rwno, Szwajcaria gosowania. Sparta inaczej Lacedemon to wieczna rywalka Aten , w odrnieniu od reszty miast greckich leaa w gb ldu, na rwninie Lakonii, sam rodek Peloponezu. Nie mieli floty, wiec oddani bez reszty militaryzmowi, dziki temu godnie walczyli z ssiadami- mieszkacami Mesenu, Argolidy, Arkadii. Ustrj Sparty stworzy Likurg despotyczna forma oligarchii, lub oligarchiczna wersja despotyzmu. Rada wysokich urzdnikw, Eforw, sprawowali despotyczne rzdy. Wydawali rozkazy dwm dziedzicznym krlom Sparty. Mieli niewiele kolonii, problem przeludnienia rozwizywali przez selekcj niemowlt chopcw ( proste? Proste!) Reszta chopcw w wieku 7 lat przechodzili pod opiek pastwa, w wieku 20. rozpoczynali 40 letni okres suby wojskowej. W wyniku takiego stylu powstaa kultura ktra miaa gdzie sztuk i poezj, i nie wykazywaa jednoci z reszt Hellady. Epok hellenizmu czyli epok, w ktrej wiat greckich miast stapia si z rozleglejszym ale nie tak greckim wiatem stworzonym przez Aleksandra i jego nastpcw obwinia si o dekadentyzm czy rozpust. Mordercze walki dynastyczne i oglnie kwasiwo. W dolinie Indusu, gdzie warstwa hellenizmu bya najciesza , grecy utrzymali sw pozycj a do I w. p. n. e. Dynastia Antygonidw ( zaoona przez generaa Aleksandra Wlk. Antygona) panowaa w Macedonii do roku 165 p. n. e gdy pokonali j Rzymianie. W Syrii, i przez pewien czas w Persji i Azji Mniejszej dynastia Seleucydw zaoona przez Seleukosa I Nikatora panowaa do 69 r. p. e. , dopki to nie poddali si Rzymianom oczywista. W Egipcie rzdz Ptolemeusze od Ptolemeusza Sotera, Zbawc , do r. 31. p. n. e

Kultura hellenistyczna wytworzya podstawy o wiele szersze od tych, na ktrych bazowaa sama Hellada . Np. Aleksandria, Tessaloniki, Antiochia, Pergamon, Palmira byy wanymi orodkami ycia kulturalnego. Co nam daje kultura hellenistyczna: - geografw nam daje Strabon ( 63 p. Ne. 21 n. e), Pauzaniasz. - poetw te Apoloniusz, Aratos, Tymon , Teokryt - historykw Meneton z Egiptu, Berosos z Babilonu, Flawiusz, Herodot z Halikarnasu ojciec historii/dziejw. Pisa na podstawie naocznych wiadkw ojciec kamstw. Tukitydes wprowadza zasad, e polityka pisze histori, Ksenofont pisze Anabaz kontynuacj dziejw Herodota. - filozofw noestoik Epiktet z Hierapolis, neoplatoczyk Plotyn, Plutarch - pisarzy Longus i Heliodoru Sportowe zmagania olimpiady Olimpia wyrocznia. 776 p.n.e. 389/393 n.e., potem od 1896 roku do dzi dnia. Stad bierze si grecki wystpek homoseksualizm i pedofilia. Wojskowo modszy chopiec i opiekun. Safona Lesbos, wolny seks z osob tej samej pci by dozwolony, jeli bya ta osoba z niszej rangi spoecznej lub niewolnikiem. Platon pisa o tym m.in. w Ucztach. Oglnie Aleksandria dla wiata hellenistycznego bya tym czym Ateny byy dla Hellady. Pod rzdami Ptolemeuszy bya najbogatszym , najfajniejszym miastem kultury Wschodu, ustpowali tylko ( komu?) Rzymowi ( oczywista) . wielonarodowociowa ludno, istny tygiel. W V w. p. e. zakusy Persw odparto z wielkim trudem, w IV w. Macedoczycy zajli ca Grecj i Persj w zaledwie 30 lat. Od III w. p. e pochodu Rzymskich onierzy nie dao si w zasadzie zatrzyma. Militarna rywalizacja midzy Grecj i Rzymem nie dawaa Grecji szans, Rzym zakoczy podbj wielkiej Grecji pod koniec wojen Pyrrusowych w 266 r. p. e. , Sycyli przyczono po obronie Syrakuzy 212r. p. e. Macedonia pokonana w bitwie pod Pydn w 168 p. n. e . rdldowa cz. Grecji w 146 r. p. e zostaa zmuszona do ulegoci wobec Rzymu i przeksztacona jako rzymska prowincja , znana jako Achaja. Dramatyczny fina ma miejsce w r. 30 p. e. , gdy Kleopatra z Ptolemeuszy , ostatnia krlowa Egiptu umara jednoczenie kadc kres tradycji politycznej. W wyniku fuzji wiata hellenistycznego i rzymskiego wyonia si grecko- rzymska cywilizacja , ktrej pojawienie si uniemoliwia podanie konkretnej daty mierci Grecji. Np. wyrocznia delficka dziaa do 267 r. n.e. olimpiada dziaa do 267 r. Wiele z cywilizacji greckiej ulego zagadzie, wiele rzeczy wchon Rzym ( kseroboje) , wiele odkryto na nowo w renesansie, tak czy inaczej Grecja to matka europy i kolebka Zachodu. A teraz to co zawdziczamy Grekom, my czyli cay wiat - Religia grecka religia rozwijaa si od wczesnego animizmu i fetyszyzmu w kierunku pogldu wiat jest jednym wielkim miastem bogw i ludzi Panteon olimpijski istnia ju od schyku czasw prehistorycznych ( to wiadomka ze szkoy, Zeus, Hera i caa reszta) .Mieli tysice mitw, wyroczni i rodzajw kultu. Epikurejczycy od Epikura z Samos ( 341 270 p. e. ) Stoicy od Zenona z Kition ( 335 263 p. e) - Filozofia czyli w ich wydaniu umiowanie mdroci ,powstaa w opozycji do konwencjonalnych postaw religijnych. Sokrates, Platon, Arystoteles ( to te wiadomka, platoska metafora jaski, filozofia spekulatywna i filozofia przyrody) - Literatura na pocztku ma form poezji epickiej. Przede wszystkim Homer poowa VIII w. p. n. e. Iliada i Odyseja najstarsze eposy europejskie. - Historiografia przede wszystkim Herodot z Halikarnasu ( 484 420 p. e. ) ojciec dziejw, lub ojciec kamstw jak kto woli. Tukidydes najbardziej upolityczniony pisarz dziejw, pisze o wojnie peloponeskiej. Ksenofont pisze Historia grecka i Anabazy 4

Stoicy, stoicyzm, nawizujca do cynikw grecka szkoa filozoficzna zaoona w III w. p.n.e. przez Zenona z Kition, ktry naucza w ateskim Portyku Malowanym - Stoa Pojkile, std nazwa szkoy. Rozrnia si trzy etapy jej rozwoju: 1) stara szkoa Zenona. 2) rednia szkoa na wyspie Rodos (II-I w. p.n.e.). 3) modsza szkoa w Rzymie za czasw cesarstwa. Do tej ostatniej naleeli zarwno niewolnicy, m.in. Epiktet, jak i czonkowie wysokich warstw spoecznych, np. cesarz Marek Aureliusz. Przedstawicielami szkoy byli m.in.: Kleantes z Assos, Chryzyp z Soloj, Seneka Modszy i Posejdonios z Apamei. Stoicy twierdzili, e istnieje jedynie byt materialny, lecz rozrniali w kadej rzeczy: 1) bierny substrat (odpowiadajcy Arystotelesowskiej materii) oraz 2) pneum, czyli materi czynn (odpowiednik formy Arystotelesa). Epikurejczycy, uczniowie szk epikurejskich (od 306 p.n.e. do IV w.), zwolennicy i kontynuatorzy Epikura. W swoich rozwaaniach podejmowali gwnie problemy etyczno-psychologiczne, socjologiczne i metodologiczne. Gwni przedstawiciele: Metrodor z Lampsakos, Hermachos z Mityleny, Filodemos z Gadary, Zenon z Sydonu, Lukrecjusz. Perypatetycy (z greckiego peripatetiks - "przechadzajcy si"), w szerokim znaczeniu: zwolennicy arystotelizmu w filozofii i w nauce. W wskim znaczeniu: uczniowie Arystotelesa (ucze Platona), nazywani tak ze wzgldu na zwyczaj prowadzenia wykadw i dysput filozoficznych podczas przechadzek lub z powodu pooenia szkoy przy promenadzie. Akademia Platoska. Podstawa dziaania to natchnienie i zdrowy rozsdek. Papirus by znany nie tylko w Egipcie, ale i Grecji, Bibli spisano na papirusie i Ewangeli w. Jana. Jzyk Grecki by drugim rozpowszechnionym jzykiem lingua franca, a w Rzymie by jzykiem klasy wyksztaconej. Kamie z Rosety zapis po grece, acinie i hieroglifach. Tworzono Biblioteki Musejony (siedziba muz) w Aleksandrii blisko 700 tys. zwojw Akademia ateska zamknita dopiero w 529 r. n.e., a zatem istniaa jeszcze w czasach rzymskich. W 329 roku ostatni igrzyska olimpijskie.

RZYM - by duo spjniejszy ni Grecja, wizay go czynniki : 1. fizyczne- wojskowe garnizony we wszystkich prowincjach oraz brukowane drogi, ktrymi byy one poczone. 2. organizacyjne- prawo i administracja pilnowane przez armi urzdnikw 3.psychologiczne- strach i kara przed dziaaniem przeciwko wadzy. - przywizywa wiksz wag do wadzy, ustroju. - od pocztku by jednym organizmem, ktry rozszerza swe granice przez podboje - gwn rnic pomidzy Rzymem a Grecj byo to, e Grecy byli potg na morzu, a Rzymianie na ldzie. Cywilizacja grecka bya pierwotna, a rzymska wtrna, np. Jowisz to Zeus, Afrodyta to Wenus. Literatura i pimiennictwo greckie byo dla Rzymian wzorem niedocignionym. Reformy kalendarza w czasach rzymskich Juliusz i August 365 dni i do 31 grudnia. Nazwy miesicy Julius, August, Maius itp. kalendarz juliaski aktualny do 1582 roku. Cywilizacja rzymska od 753 roku p.n.e. do 1453 r. n.e. Rzym mia tak dugo istnie jak stoi Koloseum. Co Rzym zaczerpn z Grecji: - panteon bogw, pozmieniali tylko ich nazwy - filozofi ( stoicyzm) - literatura grecka bya dla rzymian wzorem Geniusz Rzymu uwidoczni si w takich dziedzinach jak : -prawo -organizacja wojskowa -administracja

Cnoty rzymskie gravitas - poczucie odpowiedzialnoci, pietas przywizanie do rodziny i kraju, iustitia poczucie istnienia naturalnego porzdku rzeczy. Epoki w dziejach Rzymu I. Etap krlestwa od 753- pocztek zaoenia miasta( legenda o Romusie i Remulusie ), 7 krlw-, do wygnania ostatniego. W tym czasie : nadanie pierwszej konstytucji, powstanie Ligi Latyskiej- przeciwwagi dla Etruskw. Std jzyk aciski Lacjum, Latynowie. II. Etap republiki. 509- od wyboru konsulw( najwysi kapani i wodzowie wojsk, nadzorowali finanse, sdownictwo, wybierani na 1 rok), a do ustanowienia pierwszej dynastii cesarstwa. Epoka podbojw, wojny z Kartagin- punickie. Wojny domowe o wadze, Juliusz Cezar III. Etap cesarstwa( pryncypatu) od 31r p.n.e.- zwycistwo Augusta, PAX Romana( od Atlantyku po zat. Persk), zdobyto Brytani, Armeni, Dacj., chrzecijastwo religi panujc, podzia cesarstwa na wschodnie i zachodnie- 395, przeniesienie stolicy z Rzymu do Bizancjum- 330. 476- upadek cesarstwa zachodniego ( najazdy Germanw, wojny domowe, inflacja, choroby, ndza, gd), cesarstwo wschodnie do 1453r. ycie religijne: - rzymianie wczali wszystkich nowo poznanych bogw innych krajw do swojego kultu - we wczesnym okresie kult religijny rodziny skupia si wok bstw domowych, a publiczny wok kultw straniczek i stranikw bstw. Kalendarza wit. - w okresie republiki powszechne orientalne kulty mistyczne np. bogini Kybele zw. Magna Mater - w okresie cesarstwa panujca religia zaleaa od panujcego cesarza. Handel winem, oliwami, futrami, ceramik, metalami, niewolnikami, zboem( z Sycylii i pn. Afryki). Jedwabny szlak do Chin i korzenne cieki do Indii. Moneta wprowadzona w caym terytorium Rzymu w 49.p.n.e. Tworzenia Via Egnatia drg, wszystkie drogi prowadz do Rzymu. II w. p.n.e. czya Rzym z Bizancjum. Od rzymskich orw krl zwierzt orze aquila i lwa symbole majestatu w Babilonii i Persji. Legiony rzymskie adoptoway te symbole i maszeroway z nimi. W chrzecijastwie

kojarzone z postaci w. Jana Ewangelisty, w. Marek lew, w. ukasz byk, wg. w Hieronima orze to symbol Wniebowstapienia. Wiele miast rzymskich na limesie, np. Windobona daa pocztek wielu stolic europejskim, np. Wiede, Londyn, Pary. Siatka wielu miast sugeruje dawne pochodzenie. W Rzymie wprowadzono take pojcie obywatelstwa i rwnoci wobec prawa wiele gruntw byo w posiadaniu pastwa, a onierze przechodzc na emerytur dostawali majtek, czym sobie kupowano ich posuszestwo. Religijnie skupiano si na kulcie duchw domowych boginek Westfalek, ale i pastwa ubstwianie wadcy. Skomplikowany kalendarz ceremonii religijnych. Tolerancja dla wczania nowych elementw wiary z podbitych ludw. Chrzscijatwo religia plebsu o tpiona, potem przyjta. Obchodzono kult w. Lasu Diany kult Gaju Arycyjskiego. By tam stary db i pon wieczny ogie. Sypanie zboem na Wielki Pitek ma by pozostaoci obrzdw ku czci Adonisa. Senatorowie rzymscy mogli nosi purpur symbol ich wadzy, dlatego staa si ona tak wana w pniejszych epokach. Przejcia ora przez Rosj Bizancjum. W Rzymie istniao niewolnictwo, nawet Cezar mia sprzeda 53 tys. galijskich niewolnikw. Niewolnictwo byo take w XVIII i XIX wieku. Ksztatoway si stosunki spoeczne pozycja mczyzny i ojca w domu patrionia. Imiona od ojcowe np. Jan syn Michaa, z czasem Jan Michalski, ony Agnieszka Janowa. Tworzenie imion kobiet od mskich imion, np. od Jan Janina. Nomeny rodw mskich. Najbardziej wpywowi mieli nomen i cognomen. W Europie np. nazwiska z von czy z ski. Wadza oparta bya m.in. na kuriach spotkaniach obywateli, gdzie nominowano m.in. konsulw. Byy take spotkania na komicjach trybutowych. Wybierano take trybunw, 8

konsulw, edylw. Organizowano take spotkania wojskowych. Obowizywaa suba wojskowa organizowano stae wojsko konne, piechot, egluga. Czynna suba chopcy 17-45 lat, bierna 45-60 lat. Okoo 260 tys. wojska miano w 373 centuriach. W sprawie wojny czy pokoju gosowano w cigu jednego dnia caa procedura musiaa zosta zakoczona. Senat liczy od 300 do 600 czonkw czuwali oni nad pastwem i kontrolowali urzdy. Byli elit posiadajc. Posiadali licznych klientw, wojsko, majtki. Byli ludmi dowiadczonymi. Istniay instytucje sdowe czuwajce nad bezpieczestwem ludu, a take obroca obywateli wobec pastwa. Budowanie pojcia drewno cedrowe, jakie dobre i cenne. Rozwj towarw wino, metale, ceramika, niewolnictwo, zboe, handel i rzemioso rdziemnomorskie. Handlowanie nawet z Nowogrodem pocztek Rusi? Szlak Jedwabny. Tworzenie systemu Miar i wag, np. rka. Podpisywanie produktw, np. wykona, rka, manufaktura. Wsplna waluta w 269 w Italii (p.n.e) i w 49 r. p.n.e. w caym Rzymie. Struktura spoeczestwa: -patrycjusze- status obywatela, obowizek suby wojskowej -plebejusze- nieobywatele, podzia na wolnych i niewolnikw. Stany dziedziczne, w III w rozszerzono przywileje na wszystkich Wkad Rzymu w kultur europejsk - prawo rzymskie powszechne obywatelstwo ale np. ju w 296 r p.n.e. prawem Lex Ogulnia plebs zosta dopuszczony do udziau w witach kolegiw kapaskich i augurw. Powszechne prawa obywatelskie od 212 r. n. e. Constitutio Antoniniana. -kalendarz - alfabet aciski - architektura( uki, sklepienia) - drogi, akwedukty - materiay budowlane, cega - militaria, technika walki - ustrj republikaski, idea obywatelstwa 9

Formua SPQR Senat i lud rzymski igrzysk i chleba. 12 tablic z prawem powszechnym 451-450 p.n.e. ius civ ile prawo pastwowe regulujce stosunki midzy obywatelami, ius Pentium prawo midzynarodowe powstae na bazie zwyczajw i przyjtych procedur prawnych. Istniaa struktura powoywania urzdnikw sdowych leg es rogatae, istniay legatyw wieczyste, sdy ludowe. Mona byo zawiera kontrakty pactu, Dura lex, sed lex. Uwaano, jak mwi Cycero Salus populi suprema lex dobro ludu jest najwaniejszym prawem, a wiele praw bazowao, jak dzi w Anglii, na prawie zwyczajowym, dopiero Kodeks Napoleona naruszy postawy prawa rzymskiego. Rzym podpija wojn chcesz mie pokj, szykuj si do wojny. Legion liczy 5-6 tys. miano piechot, konnic, jednostki techniczne, zaopatrzenia, jazd, artyleri, wojska sojusznikw i najemne. Za zwycistwa byy nagrody i lojalno, a za zdrady i przegrane, np. chosty lub ukrzyowanie. W budownictwie rzdzi utylitaryzm Koloseum, amfiteatry, anie, drogi, akwedukty, mosty, dachy, luk triumfalny. Dewianci Kaligula, Neron. Dla staroytnych idea Europy bya mao istotna, bo naleaa przede wszystkim do mitologii, nie do polityki czy nauki. Mit o Europie wi midzy Egiptem a Grecj Grecy > Barbarzycy -> Grecy vs. Reszta wiata Termin Europa pocztkowo by prawdopodobnie uywany na okrelenie konkretnego terytorium Grecji Aleksander Wielki forma protopolityczna Europy (podbijane tereny Europa) => w staroytnoci Europa nie bya jako kontynent, tylko terytorium Europa bya uywana, ale Europejczycy bardzo rzadko Wiek VII pojawi si Islam, wic EU w opozycji 632r. mier Mahometa, po ktrej w 711r. Muzumanie podbijaj Europ. 732r. bitwa pod Poitires symboliczne zwycistwo Frankw zapocztkowao powstanie dychotomii midzy chrzecijaskim zachodem a muzumaskim wschodem Arabowie musieli przyj Islam pod grob kary mierci. Jednak chrzecijanie mogli swoj wiar praktykowa, tylko musieli paci wysze podatki i nie krytykowa Mahometa Teoretycznie Islam rozprzestrzenia si gwnie dziki podbojom, ale take dziki zachcaniu ludnoci do przyjcia go (nisze podatki) Etapy narodzin: 1. Podbijanie, ustanawianie wadzy politycznej 2. Upowszechnianie jzyka arabskiego 3. Stopniowy proces nawracania si na Islam miejscowej ludnoci; 10

Wic podbj, czy proces kulturowy? Chrzecijanie okrelali onierzy islamskich jako gronych Dopiero w wieku XII zetknli si z Islamem, kiedy -> krucjaty Chrzecijanie doszli do wniosku, e: Najpierw Islam to herezja chrzecijaska Pniej zniewaanie Mahometa -> oszust, ktry wasne myli poda jako objawienie; Islam to faszywa religia Chrzecijanie cieszyli si, e w Koranie nie ma cudw Mahometa; Mahomet jako analfabeta sam wymaga edukacji religijnej, gorszyo chrzecijan ycie intymne Mahometa, przekroczenie dopuszczalnej liczby 4 on; Opowieci wrd chrzecijan o mierci Mahometa rozszarpay go psy lub wieprze, lub udusi si podczas padaczki, i wtedy zjady go wieprze, zabia go ydwka Chrzecijanie nie wierzyli w Ramadan, uwaali, e wtedy odbywaj si orgie; dugie szaty Arabw podobne do mnisich habitw Wizerunek Chrzecijastwa oczami Islamu: w niektrych miejscach bardzo pozytywnie, w niektrych gorzej sury pocztkowe monoteici; ludzie ksigi, dostpicy zbawienia sury pniejsze wiara w trjc wit jest politeizmem jeeli chrzecijanie nie walczyli z Islamem, mogli sobie wyznawa swoj religi, nie naleao ich zmusza w niektrych ch. Dziel si na sekty, czcz groby i obrazy Arabowie twierdzili, e na charakter Europejczykw wpywa chodny klimat -> tpota umysowa, apatia; ale dzielni wojownicy; s niehigieniczni, bo si nie myj i nie pior swoich ubra; kobiety s rozwize, bo pokazuj swoj twarz, rozmawiaj z obcymi mczyznami Wspczesny wizerunek Europejczyka wiek XIX Napoleon na Egipt, intelektualici arabscy podrujcy po Europie dostrzegli pozytywne aspekty cnoty obyczajowe, stao pogldw politycznych, trwao umw; ale i zagroenie moralne Europejczycy przeliczaj czas na pienidze, cigle si piesz Wg EU: Zachd -> dobro, cywilizacja Wschd -> zo, barbarzystwo Epoka wielkich odkry geograficznych -> pewna europejska tosamo kulturowa; Europa system wartoci cywilizacyjnych Europejska idea zachodu bez granic Europa vs. Kraje zamorskie Substytutem niewiernych stali si dzicy idea cywilizacji zacza stawa si wartoci nadrzdn Europa jako potga morska <-> Europa Wschodnia, bastion chrzecijastwa Europa kojarzona z dobrobytem Wiek XVII, kiedy podzia Chrzecijastwa wic przestao by wyznacznikiem jednoci europejskiej Wiek XVIII warstwy uprzywilejowane mogy porusza si po caej Europie by Europejczykiem w XVIIIw. znaczyo mwi po francusku 11

W XIX w. powrt do korzeni, wycieczki do Grecji i Woch Ide europejsk jednoczyy spory i podboje, a nie pokj

12