Literatura obowizkowa do egzaminu pisemnego

Ktra z poniszych pozycji oraz materia z wykadw: 1. Paluchowski, W. J. (2006). Diagnoza psychologiczna (wyd. 2). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar. 2. Paluchowski, W.J. (2007). Diagnoza psychologiczna. Proces, narzdzia, standardy. Warszawa: WAiP dodatkowo:
1. Stemplewska-akowicz, K., Paluchowski, W.J. (2008). Podstawy diagnozy psychologicznej. W: J. Strelau, D. Doliski (red.). Psychologia. Podrcznik akademicki. Tom 2. (rozdzia 11) Sysz, A. (2008). Typy diagnostw. Preferencje poznawcze psychologw a strategie diagnozowania. Pozna: Wydawnictwo Naukowe UAM Sysz, A. (2008). Rola regu heurystycznych w diagnozie onkologicznej. Wspczesna Onkologia, 12 (2), 90-94.

2. 3.

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

6 z 633

Specyfika wyjanie psychologicznych

potocznie wyjanienie psychologiczne oznacza:
wtedy gdy ulegamy wpywowi silnych emocji, przeywamy gwatowny wstrzs (te pozytywnych motywacji) odwoanie si do wszystkiego tego, co zachodzi w ludzkim umyle (w tym: pamici, ale take uudy) nieposiadajcy fizycznego (biologicznego) podoa; te: dolegliwoci somatyczne o nieokrelonym podou jeli co ma psychologiczne wyjanienie, to znaczy, e jest chorob, czym podejrzanym

w psychologii oznacza odwoanie si do indywidualnych cech podmiotowych

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

16 z 633

Jak oglnie definiuje si diagnozowanie? (1)

proces okrelania stanu aktualnego, stanu przyszego oraz stanu do momentu diagnozowania (przeszego) diagnoza efekt procesu diagnozowania
monitorowanie obserwowanie wartoci wybranych parametrw w trakcie dziaania lub w trakcie przeprowadzania procesu diagnostycznego (monitorowaniem rwnolege, cige lub sekwencyjne)
Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

18 z 633

Czym jest diagnozowanie?

retrognoza tendencje rozwojowe stan przeszy stan aktualny (objawy) prognoza tendencje rozwojowe stan przyszy

istota

wiedza o oglnych prawidowociach w danej dziedzinie

DIAGNOZA

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

20 z 633

Pojcie i przedmiot diagnozowania w psychologii

proces aktywnego poszukiwania danych (informacji) potrzebnych do podjcia decyzji o dziaaniach, zmierzajcych do zmiany aktualnego stanu (pooenia) psychospoecznego ludzi; aktywizowany albo przez dyskomfort jednostki albo jej spoecznego otoczenia
naukowo uprawiane budowanie teorii konkretnej jednostki
Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

23 z 633

Funkcje diagnozowania
jak jest? deskryptywnoewaluacyjna dlaczego tak wanie jest?, jak to si dzieje? eksplanacyjna (mechanizm) dlaczego bdzie tak, a nie inaczej? predykcyjna co zrobi, by uzyska podany stan? korekcyjna
Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

25 z 633

Kryteria wyrniania rodzajw diagnoz psychologicznych

a) Okrelenia rodzaju waciwoci psychicznych (funkcji) bdcych przedmiotem diagnozy
diagnoza pamici, intelektu, postaw, osobowoci, itd.

b) Okrelenia rodzaju zjawisk (najczciej patologicznych), ktre chcemy wykry

diagnoza depresji, lku, tendencji do kamstwa, itd.

c) Okrelenia dziedziny psychologii, w ktrej stosuje si okrelony sposb diagnozy

diagnoza neuropsychologiczna, w psychologii klinicznej dziecka, itd.

d) Okrelenia oglnego podejcia do sposobu diagnozowania (przykady)

diagnoza psychometryczna, kwestionariuszowa, kliniczna, dynamiczna, itd.
Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

npdst. Dr hab. Andrzej Gob Mat.do wyk. Diagnoza i ekspertyza psychol. IV r. Spo..Psych.Klin. SWPS

33 z 633

Diagnoza pena wg Ziemskiego

diagnoza (aspekt) klasyfikacyjna diagnoza (aspekt) genetyczna

diagnoza czstkowa

diagnoza pena
diagnoza (aspekt) rozwojowa diagnoza czstkowa diagnoza (aspekt) funkcjonalna

diagnoza (aspekt) prognostyczna

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

34 z 633

Negatywne skutki diagnozy nozologicznej (1)

reifikacja obiektu diagnozy: dostrzeganie choroby, a nie osoby; przedmiotowe traktowanie pacjenta zerojedynkowe mylenie o pacjencie: gdy wiadomo co mu jest, pacjent jest uwaany za chorego; gdy nie wiadomo - za zdrowego

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

49 z 633

Negatywne skutki diagnozy nozologicznej (2)

samosprawdzajca si prognoza: rozpoznanie zaburzenia dostarcza instrukcji, jak rozumie zachowanie pacjenta i czego oczekiwa w przyszoci etykietowanie: pozorne wyjanienie poprzez nazwanie, zastpuje (utrudnia) zrozumienie osoby i jej problemw (te: naznaczanie, stygmatyzacja)

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

50 z 633

Zjawisko Rumpelstilzchena
Zjawisko magicznej wiary w warto sowa uytego w sformuowaniu diagnozy.
Np. wiele matek uspokaja si, gdy trudnoci szkolne ich dzieci zostan okrelone jako spowodowane dysleksj, chocia dysleksja jest to po prostu wyraz (agregat) zbiorczo okrelajcy objawy w postaci trudnoci w czytaniu mimo znajomoci liter. Objawy te s matce doskonale znane, wic okrelenie tych objaww jednym sowem nic nowego nie wnosi. Jednake osoba, ktra syszy uczon nazw, uspokaja si prawdopodobnie dlatego, i sdzi, e diagnosta teraz ju wie wszystko, co trzeba, domyla si przyczyn zaburzenia, zna sposb leczenia itd., co j zwalnia ze wspdziaania.
Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

52 z 633

Cel negocjowania diagnozy

uzgodnienie diagnozy moe zapocztkowa u pacjenta bardziej aktywny stosunek do problemu (lepsze rozumienie go, nastawienie na zmian) udzia pacjenta i jego rodziny w procesie diagnozy zwiksza szanse na ich wspdziaanie w procesie zmian proces uzgadniania diagnozy podkrela bardziej partnerskie podejcie psychologa do pacjenta i jego rodziny (rola konsultanta, doradcy), podmiotowe traktowanie jest realizacj ideaw etycznych (ale jest te dwuznaczne - hipokryzja)

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

64 z 633

Podstawowe kroki procesu diagnozowania

etap prediagnostyczny etap badania diagnostycznego:
rozpoznanie problemu identyfikacja przyczyn

etap wyjaniania i planowania interwencji:

uzupenianie luk diagnostycznych

implementacja planu interwencji

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

67 z 633

Faza prediagnostyczna
Bycie klientem psychologa jest niekiedy sytuacj trudn do zniesienia tak samo, jak bycie psychologiem.
anonim

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

69 z 633

Plan motywacyjny potrzeba opieki szpitalnej

czas
narastajca dysfunkcja

prg dezintegracji

chory pacjent

zasoby

mechanizm patologicznego przystosowania

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

potrzeba opieki szpitalnej

74 z 633

Faza prediagnostyczna tre

obejmuje to wszystko, co wyprzedza waciwe badanie; to z czym obie strony osoba uczestniczca w badaniu i badajca wchodz w interakcj. badanie diagnostyczne to nie tylko problem poznawczy, ale ze wzgldu na jego interakcyjny, specyficzny charakter take emocjonalny i to zarwno dla diagnosty jak i osoby przeze badanej
Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

76 z 633

Faza prediagnostyczna perspektywy

osoba uczestniczca w badaniu, rozumiejc rol diagnosty oraz funkcje i skutki badania przychodzi z dotychczasow histori swego ycia, w ktrym badanie jest tylko chwil, ze swoimi problemami, potrzebami oraz celami. osoba badajca przynosi na to spotkanie wiedz profesjonaln, narzdzia i procedury diagnostyczne, swj system wartoci i preferencj do okrelonego stylu diagnozowania.

Pojcie klient dobrowolny = zmotywowanym do wizyty u psychologa i uczestniczeniu w badaniu przeywanym problemem lub wiadom intencj; klient niedobrowolny = kontestujcy wizyt u psychologa, nastawiony na udowadnianie zachowaniem swojemu otoczeniu i/lub psychologowi zbdnoci takiej wizyty
78 z 633

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

to taka sytuacja, w ktrej osoba badana uczestniczy dobrowolnie, wiadoma celu, jakim jest jej ocena; sytuacja tworzona specjalnie dla celw diagnostycznych i w ktrej wywouje si zachowania typowe pod wzgldem tej charakterystyki, jaka ma by przedmiotem celowej obserwacji; sytuacja, ktra od diagnosty nie wymaga osobistego zaangaowania i w ktrej jasno okrelony jest zakres i rodzaj dopuszczalnych zachowa.
Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

Definicja sytuacji diagnostycznej

86 z 633

Standaryzacja badania
przestrzegania wymogu rwnych warunkw diagnozowania jest wane dla sensownoci porwnywania wynikw osoby badanej z innymi osobami jednak czy warunki te s standardowe zaley nie tylko od psychologa, ale i jego klienta
rwno warunkw badania oznacza ma ten sam poziom rozumienia zada, jakie stoj przed osob uczestniczc w badaniu; jeeli mimo standardowej instrukcji nie rozumie ona wymaga sytuacji testowej, to nie wystarczy wielokrotne odczytywanie tej samej instrukcji nadmierna sztywno w tym wzgldzie moe prowadzi do nierwnoci.
Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

89 z 633

Faza badania i wstpnych decyzji (1)

Osoba uczestniczca w badaniu: akceptacja alternatyw oferowanych przez test, wybr dziaania ze zbioru dziaa dopuszczanych przez zadanie i wybr ekspresji dziaania ze zbioru dziaa psychologicznie dopuszczalnych

Osoba badajca: wybr, rejestracja i agregacja zachowa testowych a take innych danych o osobie badanej i jej otoczeniu oraz ocena uytecznoci i kompletnoci zebranych informacji
91 z 633

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

Faza badania i wstpnych decyzji (2)

diagnosta oczekuje od osoby uczestniczcej w badaniu zachowa testowych, to jest zachowa jakie on (i stosowane przez niego narzdzia) okrela jako dopuszczalne w sytuacji badania. diagnosta oczekuje tylko takich zachowa testowych, ktre moe zarejestrowa (zapisa, utrwali ) i oceni (zakwalifikowa, zagregowa) zgodnie ze swoj diagnostyczn wiedz
to moe by powodem, dla ktrego jedni diagnoci wol techniki kwestionariuszowe (gdzie forma i zakres zachowa jest wski), a drudzy ich przeciwiestwo - techniki projekcyjne (gdzie cigle trzeba decydowa, czy jest to zachowanie diagnostyczne czy nie)

diagnosta oczekuje, e informacje przekazywane przez osob badan bd szczere i e diagnostyczna komunikacja bdzie wspprac, a nie prb wywiedzenia w pole (i wzajemnie).

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

92 z 633

Odczuwanie dyskomfortu
jednostka szuka odpowiedzi na metaforycznie rzecz ujmujc pytania: Dlaczego co jest nie tak?, Dlaczego teraz?, Dlaczego ze mn?, Jak mona wyjani moje zachowanie? a take Dlaczego wanie ja (jestem) .... ?
(i przez to oglne wyjanienia wydaj si nieprzydatne, bo przeywane cierpienia s czym wyjtkowym)

odczuwany przez jednostk dyskomfort powodowany jest albo subiektywnie odczuwanym brakiem czego potrzebnego lub nadmiarem czego, co niepotrzebne.

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

95 z 633

Problem psychologiczny a proces diagnozowania

problem jednostki i jego (do)okrelanie s istot (sercem) procesu diagnozowania badanie zaczynamy od analizy problemu w takiej postaci, w jakiej przedstawiany jest przez jednostk i za pomoc kolejnych pyta (hipotez) przeformuowujemy go do postaci problemu psychologicznego, a wic problemu wyraonego za pomoc terminologii psychologicznej i w spjnej postaci w dalszym cigu postpowania diagnostycznego robocze hipotezy co do przyczyn psychologicznego problemu jednostki weryfikujemy (najczciej za pomoc testw), a uzyskane tam dane wykorzystujemy w wyjanianiu (interpretacji).

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

97 z 633

Definiowanie problemu klienta

Praktycznie aden problem nie ujawnia si w sposb pozwalajcy podj decyzje co do dalszego postpowania. To, co na pierwszy rzut oka wyglda na istotne elementy problemu, rzadko bywa naprawd wane lub znaczce. S to w najlepszym razie symptomy problemu (trudnoci) lub jego skutki. Etapy definiowania problemu klienta przedstawiono poniej.

analiza skarg, dolegliwoci i symptomw (co jest ze mn nie tak) analiza sytuacji (okolicznoci, uwarunkowa, kontekstu) zdefiniowanie problemu (Dlaczego...? lub Co spowodowao, e zdarzyo si ....?) okrelenie roboczych hipotez co do czynnika krytycznego wstpne odpowiedzi na pytania: Dlatego, e...

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

100 z 633

rda danych diagnostycznych

rdem danych diagnostycznych moe by rozmowa psychologiczna (kliniczna), obserwacja, badanie testowe, pomiar poziomu specyficznych funkcji czy pomiar psychofizjologiczny generalnie wszystkie one daj si sprowadzi do nastpujcych grup:
zadawanie pyta osobie badanej zadawanie pyta komu, kto zna osob badan obserwacja osoby uczestniczcej w badaniu w naturalnych (pozagabinetowych) warunkach obserwacja osoby uczestniczcej w badaniu w standaryzowanych sytuacjach (testy).
Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

108 z 633

rda danych diagnostycznych wg Raymonda Bernarda Cattella

Q-data = questionnaire data T-data = test data L-data = life data
postulat zrnicowania operacjonalizacji tego samego pojcia teoretycznego
Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

1905-1998
109 z 633

Model procesu weryfikacji hipotez i wyboru testu

okrelenie roboczych hipotez co do czynnika krytycznego elementy odpowiedzi na pytania: Dlatego, e... wybr metody testowej (procedury diagnostycznej) wg modelu Bartona

weryfikacja roboczych hipotez

kategoryzacja (opis) oraz sformuowanie hipotetycznych wyjanie dynamiki analizowanego problemu klienta

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

113 z 633

Model Bartona podstawowe pytania

Wychodzc od definicji diagnozowania jako procedury zbierania danych w celu podejmowania decyzji Barton pisze, e diagnosta powinien umie odpowiedzie sobie na trzy oglne pytania: kto i co jest przedmiotem pomiaru? jakich uywa si miar? jak dokonuje si pomiaru? Zaproponowany przez Bartona szczegowy dziewiciowymiarowy model diagnozowania jest rozwiniciem tych pyta i pozwala na zdyscyplinowanie decyzji wyboru narzdzia (testu, procedury diagnostycznej). Decyzje takie badajcy podejmuje podczas diagnozowania wielokrotnie.
Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

114 z 633

Pojcie uytecznoci (1)

Rodzaje uytecznoci: diagnostyczna uyteczno:
wano kliniczna warto eksplanacyjna

warunkowa uyteczno uyteczno informacyjna

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

119 z 633

Znaczenie diagnostycznoeksplanacyjne
oglna uyteczno diagnostyczna (znaczenie diagnostycznoeksplanacyjne) kliniczna wano warto dla wyjaniania
(eksplanacyjna) klasa problemu

wszystkie zachowania podczas badania

zachowania uznane za wane

typ zwizku z problemem

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

123 z 633

Uyteczno warunkowa i informacyjna

problem osoby uczestni czcej w badaniu dane uyteczne diagnostycznie dane uyteczne warunkowo wstpna prbka danych przyjty cel badania
o a tn zn to ic is lin k
kom ple tn o
130 z 633 131 z 633 132 z 633

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

Strategie analizy danych

konfirmacyjna: poszukiwanie potwierdze ju zebranych informacji; ma z reguy charakter zawajcy falsyfikacyjna: prowadzi do rozszerzania prbki danych o osobie badanej, by zyska pewno braku danych zaprzeczajcych

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

Kompletno danych a przyrost trafnoci predykcji

zjawisko przyrostu trafnoci (incremental validity) opisa mona w sposb nastpujcy: jeeli podejmujemy jak decyzj (np. dotyczc zaklasyfikowania obiektu) na podstawie jakiego testu, to trafno tej decyzji jest wyznaczona trafnoci tej metody; jeeli teraz zastosujemy inn metod (test), to powstaje pytanie, o ile zwikszy si trafno naszej decyzji w zalenoci od tego oraz celu diagnozowania (podejmowania decyzji) ta sama metoda moe dawa jednoczenie mae i due przyrosty trafnoci jeeli zakres prognozowania na podstawie dwch metod pokrywa si w jakim zakresie, to w tym zakresie przyrost trafnoci prognozy bdzie niewielki; cho bowiem dana metoda (test) moe mie generalnie zadawalajca trafno, to wczenie jej w proces diagnozowania moe poprawi jego trafno w niewielkim stopniu i dostarcza danych o maej uytecznoci informacyjnej.

Diagnoza psychologiczna Wadysaw Jacek Paluchowski

Rodzaje wskanikw diagnostycznych

1. 2. 3. 4. DOKADNO [Accuracy] CZUO [Sensitivity] SWOISTO [Specificity] FASZYWY ALARM [False alarm / False Positive Fraction] 5. WSKANIK DOBROCI Youdena [Accuracy/Youden index ] 6. MOC PROGNOZY POZYTYWNEJ [Positive predictive power] 7. MOC PROGNOZY NEGATYWNEJ [Negative predictive power / negative predictive value