SYNESTEZJA

2012-01-06 2

Synestezja gr. syn – razem, aisthesis – czucie, postrzeganie zjawisko polegające na łączeniu różnych wrażeń zmysłowych. Występuje u osób, pod innymi względami normalnych, u których doświadczanie wrażeń w jednej modalności czuciowej pobudza inną modalność, co powoduje, że taka osoba (synestetyk): • patrząc np. na czarne drukowane cyfry lub litery, każdą postrzega w innym kolorze (synestezja typu grafem – kolor), • czuje smak dotykając jakiegoś przedmiotu (synestezja typu dotyk – smak), • widzi określony kolor, gdy słyszy dany dźwięk (synestezja typu dźwięk – kolor), etc.

2012-01-06

3

Sposoby wyjaśniania zjawiska synestezji:
• efekt wspomnień i skojarzeń z dzieciństwa • wynik zażywania narkotyków • rezultat „wybujałej” wyobraźni • dobrze rozwinięta umiejętność posługiwania się metaforą • hipoteza skrzyżowanych szlaków neuronalnych: występowanie nadmiarowych neuronalnych połączeń między różnymi obszarami sesnorycznymi w mózgu

2012-01-06

5

3. Zjawisko synestezji: klasyfikacja
Układ sensoryczny

wzrok

słuch

SYNESTEZJA MIĘDZYZMYSŁOWA (np. synestezja typu kolor - dźwięk)

kształt

2012-01-06

kolor

ruch

SYNESTEZJA MIĘDZYWRAŻENIOWA (np. synestezja typu grafem – kolor)

6

4. Synestezja - realne przeżycie zmysłowe?
a) Test oparty na zjawisku grupowania percepcyjnego (jaki kształt tworzą dwójki?)

2012-01-06

7

b) Test na spostrzeganie (jaka jest cyfra po prawej stronie?)

2012-01-06

8

b) Test na spostrzeganie (a teraz?)

2012-01-06

9

b) Test na spostrzeganie (obraz synestetyka)

2012-01-06

10

Funkcjonalny magnetyczny rezonans jądrowy fMRI

2012-01-06

11

Zjawisko synestezji: skrzyżowane pobudzenia na przykładzie synestezji typu grafem- kolor
• • • • • • Siatkówka Ciało kolankowate boczne Promienistość wzrokowa Pole 17 Zakręt wrzecionowaty Zakręt kątowy

...

2012-01-06

12

Obszary w mózgu pełniące najważniejszą rolę w zjawisku synestezji:
a) zakręt wrzecionowaty (fusiform gyrus) – w którym odbywa się analiza wizualnej postaci grafemów (liczb, liter) i w którym znajduje się pole V4 (zajmujące się analizą koloru)

2012-01-06

13

Obszary w mózgu pełniące najważniejszą rolę w zjawisku synestezji:
b) zakręt kątowy (angular gyrus) – zajmujący się abstrakcyjnymi pojęciami kolejności i ilości, będący częścią styku Skroniowo-Ciemieniowo-Potylicznego (TPO)[gdzie odbywa integracja międzymodalna]

2012-01-06

14

Obszary w mózgu pełniące najważniejszą rolę w zjawisku synestezji:
c) Wyspa (insula) – gdzie następuje konwergencja nacechowanych emocjonalnie
informacji z wielu różnych modalności czuciowych

2012-01-06

15

Synestezja a język
a) Synestezja a metafora * Metafora - synestezyjna pozostałość pierwszych 4 miesięcy życia: oparta na myśleniu abstrakcyjnym zdolność wyszukiwania związków pomiędzy pozornie odrębnymi aspektami doświadczanej rzeczywistości. Na neuroanatomicznym poziomie odpowiada za nią zakręt kątowy * Metafory międzymodalne (cross-modal metaphors) np. „krzykliwa koszula” „wyzywająca spódnica”
2012-01-06 16

b) Synestezyjna teoria genezy języka

BUBA KIKI

2012-01-06

17

2. Synestezja a moralność
* Obszary kory przedczołowej związane z emocją wstrętu towarzyszącą nieprzyjemnym zapachom i smakom pobudzane są również w momencie, gdy aktywne są znajdujące się w ich sąsiedztwie obszary związane z klasyfikacją moralną * Wstrętowi smakowemu/zapachowemu i wstrętowi moralnemu towarzyszy ten sam wyraz twarzy * Termin „wstrętny” może oznaczać zarówno repulsję węchową/smakową jak i moralną

2012-01-06

18

3. Synestezja a sztuka
* Artyści synestetycy a synestezyjne dzieło sztuki * Synestetykami byli m.in: Wasilly Kandinsky, Artur Rimbaud, Vladimir Nabokov, Aleksander Skriabin, Claude Debussy (artyści siedmiokrotnie częściej niż inni ludzie mają zdolności synestezyjne)

* synestezyjne dzieła sztuki → 2012-01-06

19

Wasilly Kandinsky „Obrazek II”
2012-01-06 20

2012-01-06

Artur Rimbaud „Samogłoski”

21

Carlo Carrà „Pogrzb Antychrysta Galli”
2012-01-06 22

Wasilly Kandinsky „Kompozycja X”
2012-01-06 23