2012-01-06 2
Synestezja gr. syn – razem, aisthesis – czucie, postrzeganie zjawisko polegające na łączeniu różnych wrażeń zmysłowych. Występuje u osób, pod innymi względami normalnych, u których doświadczanie wrażeń w jednej modalności czuciowej pobudza inną modalność, co powoduje, że taka osoba (synestetyk): • patrząc np. na czarne drukowane cyfry lub litery, każdą postrzega w innym kolorze (synestezja typu grafem – kolor), • czuje smak dotykając jakiegoś przedmiotu (synestezja typu dotyk – smak), • widzi określony kolor, gdy słyszy dany dźwięk (synestezja typu dźwięk – kolor), etc.
2012-01-06
3
Sposoby wyjaśniania zjawiska synestezji:
• efekt wspomnień i skojarzeń z dzieciństwa • wynik zażywania narkotyków • rezultat „wybujałej” wyobraźni • dobrze rozwinięta umiejętność posługiwania się metaforą • hipoteza skrzyżowanych szlaków neuronalnych: występowanie nadmiarowych neuronalnych połączeń między różnymi obszarami sesnorycznymi w mózgu
2012-01-06
5
3. Zjawisko synestezji: klasyfikacja
Układ sensoryczny
wzrok
słuch
SYNESTEZJA MIĘDZYZMYSŁOWA (np. synestezja typu kolor - dźwięk)
kształt
2012-01-06
kolor
ruch
SYNESTEZJA MIĘDZYWRAŻENIOWA (np. synestezja typu grafem – kolor)
6
4. Synestezja - realne przeżycie zmysłowe?
a) Test oparty na zjawisku grupowania percepcyjnego (jaki kształt tworzą dwójki?)
2012-01-06
7
b) Test na spostrzeganie (jaka jest cyfra po prawej stronie?)
2012-01-06
8
b) Test na spostrzeganie (a teraz?)
2012-01-06
9
b) Test na spostrzeganie (obraz synestetyka)
2012-01-06
10
Funkcjonalny magnetyczny rezonans jądrowy fMRI
2012-01-06
11
Zjawisko synestezji: skrzyżowane pobudzenia na przykładzie synestezji typu grafem- kolor
• • • • • • Siatkówka Ciało kolankowate boczne Promienistość wzrokowa Pole 17 Zakręt wrzecionowaty Zakręt kątowy
...
2012-01-06
12
Obszary w mózgu pełniące najważniejszą rolę w zjawisku synestezji:
a) zakręt wrzecionowaty (fusiform gyrus) – w którym odbywa się analiza wizualnej postaci grafemów (liczb, liter) i w którym znajduje się pole V4 (zajmujące się analizą koloru)
2012-01-06
13
Obszary w mózgu pełniące najważniejszą rolę w zjawisku synestezji:
b) zakręt kątowy (angular gyrus) – zajmujący się abstrakcyjnymi pojęciami kolejności i ilości, będący częścią styku Skroniowo-Ciemieniowo-Potylicznego (TPO)[gdzie odbywa integracja międzymodalna]
2012-01-06
14
Obszary w mózgu pełniące najważniejszą rolę w zjawisku synestezji:
c) Wyspa (insula) – gdzie następuje konwergencja nacechowanych emocjonalnie
informacji z wielu różnych modalności czuciowych
2012-01-06
15
Synestezja a język
a) Synestezja a metafora * Metafora - synestezyjna pozostałość pierwszych 4 miesięcy życia: oparta na myśleniu abstrakcyjnym zdolność wyszukiwania związków pomiędzy pozornie odrębnymi aspektami doświadczanej rzeczywistości. Na neuroanatomicznym poziomie odpowiada za nią zakręt kątowy * Metafory międzymodalne (cross-modal metaphors) np. „krzykliwa koszula” „wyzywająca spódnica”
2012-01-06 16
b) Synestezyjna teoria genezy języka
BUBA KIKI
2012-01-06
17
2. Synestezja a moralność
* Obszary kory przedczołowej związane z emocją wstrętu towarzyszącą nieprzyjemnym zapachom i smakom pobudzane są również w momencie, gdy aktywne są znajdujące się w ich sąsiedztwie obszary związane z klasyfikacją moralną * Wstrętowi smakowemu/zapachowemu i wstrętowi moralnemu towarzyszy ten sam wyraz twarzy * Termin „wstrętny” może oznaczać zarówno repulsję węchową/smakową jak i moralną
2012-01-06
18
3. Synestezja a sztuka
* Artyści synestetycy a synestezyjne dzieło sztuki * Synestetykami byli m.in: Wasilly Kandinsky, Artur Rimbaud, Vladimir Nabokov, Aleksander Skriabin, Claude Debussy (artyści siedmiokrotnie częściej niż inni ludzie mają zdolności synestezyjne)
* synestezyjne dzieła sztuki → 2012-01-06
19
Wasilly Kandinsky „Obrazek II”
2012-01-06 20
2012-01-06
Artur Rimbaud „Samogłoski”
21
Carlo Carrà „Pogrzb Antychrysta Galli”
2012-01-06 22
Wasilly Kandinsky „Kompozycja X”
2012-01-06 23