Czytelnictwo m odszych dzieci nies ysz cych.

G wnym czynnikiem stymuluj cym rozwj cz owieka mwionego opanowanie sztuki czytania ze zrozumieniem.

jest obok s owa

Dla osoby nies ysz cej, nie maj cej dost pu do komunikatw d wi kowych, tekst pisany jest cz sto jedynym rd em wiedzy o wiecie. Z drugiej strony trudno ci w przyswajaniu j. polskiego sprawiaj , e ludzie nies ysz cy nie potrafi z niego skorzysta . Dzieci g uche maj ogromne problemy w opanowaniu samej techniki czytania, rozumienia s w i zwrotw j zykowych, zwi zkw mi dzy poszczeglnymi fragmentami tekstu. Osoba nies ysz ca, ktra nie czyta czerpie wiedz g . z opisw innych ludzi. Jednak informacja taka jest ulotna, tymczasem do s owa pisanego czytelnik mo e wraca , czyta w swoim tempie, co u atwia mu zrozumienie tre ci. Korzystanie z literatury jest jedn z istotnych drg rozwoju mowy i my lenia cz owieka ; dlatego mimo trudno ci w realizacji czytelnictwa z dzie mi nies ysz cymi nie nale y z tej drogi rezygnowa . Nies ysz cemu dziecku mog mianowicie: tre u atwi zrozumienie tekstu pewne czynniki,

bliska jego yciowemu do wiadczeniu znaczenia wyrazw w tek cie budowy gramatycznej odpowiadaj cy poziomowi

znajomo

stopie trudno ci opanowania j zyka.

Dobrym materia em do pierwszych prb czytelniczych s : bajki, ba nie, ksi eczki dla najm odszych z du czcionk i kolorowymi ilustracjami, czasopisma i wydawnictwa albumowe dla dzieci m odszych. Bajki i ba nie maj ogromne walory wychowawcze, bowiem prezentuj zwykle uczucia wy sze, zwyci a w nich zawsze dobro. Ba nie rozwijaj wyobra ni , pobudzaj umys do my lenia. ledz c, zapami tuj c i analizuj c losy bohatera dziecko poszerza zasb s ownictwa i aktywizuje procesy poznawcze. Wysnute wnioski nak aniaj go do silnego prze ywania warto ci moralnych, a tak e do g bokiego odczuwania stanw emocjonalnych innych. Oryginalny tekst ba ni i bajek jest zazwyczaj zbyt skomplikowany dla dzieci g uchych i wymaga modyfikacji i uproszcze . Uczenie czytania bajki mo na rozpocz od historyjek obrazkowych prezentuj cych tre bajki, a do obrazkw dzieci dopasowuj proste podpisy. Nast pnym etapem mo e by czytanie bajek z du ymi ilustracjami, ktrych tre

zamyka si w kilku prostych zdaniach. Czytanie bajki mo na poprzedzi obejrzeniem spektaklu teatralnego lub filmu. Zaj cia czytelnicze mo na urozmaici i wzbogaci inscenizacj . Teatr to powi zanie s owa z dzia aniem, synteza sztuk. Czytaj c z dzieckiem chcemy je przygotowa do uczestnictwa w kulturze. Inscenizacja, czyli po prostu teatr dzieci cy stwarza mo liwo powi zania wszystkich rodzajw ekspresji twrczej z uczestnictwem w zabawie. Specyfik teatru dzieci cego polega na tym, e nie ma w nim z gry okre lonych regu , wymaga , sztywnych zasad. Jego celem nie jest prezentacja sceniczna, lecz gra, zabawa. Proste dzia ania teatralne mo emy wykonywa we w asnej wietlicy, na co dzie , bez wielkich przygotowa . Dzi ki udzia owi w inscenizacji bohaterowie utworu literackiego nabieraj dla dziecka cech istot ywych. Inscenizowanie pomaga zrozumie tre utworu, pozwala przenie si w wiat fikcji, fantazji oraz pe ni funkcj terapeutyczn - zaspokaja utajon potrzeb silnych prze y , aktywnego wyst pu na scenie- b d cego krokiem ku wierze we w asne mo liwo ci, ku prze amaniu barier psych. i spo . Dziecko wcielaj c si w grane postacie zaspokaja cz sto dzi nadszarpni te poczucie bezpiecze stwa, potrzeb mi o ci, ciep a. Udzia w inscenizacji, czyli udzia w ba ni wynagradza dziecku braki, w ktrych przysz o mu y . Dziecko odnajduje w granych sytuacjach swoje prawdy moralne, porz dkuje sk cone uczucia i s dy. Ponadto nauka tekstw do inscenizacji wiczy pami i jest wiczeniem logopedycznym. Inscenizacj mo na realizowa w trakcie lub po przeczytaniu tekstu. Inscenizacja u atwia i pomaga w kszta ceniu literackim, zach ca do poznawania nowych ksi ek, a wi c rozbudza zami owania czytelnicze. Inn form pracy o ywiaj c zaj cia czytelnicze jest pantomima. Jej warto polega na tym, e jest to forma bardzo bliska manualnym sposobom porozumiewania si ludzi g uchych, opiera si na niewerbalnym rodku przekazu, a zatem jest w pe ni czytelna w odbiorze dla nies ysz cych.

Bibliografia: wiat Ciszy nr 11\1999 Edukacja czytelnicza nies ysz cych w Polsce. A. Korzon Dziecko a ksi ka B. Szczepankowski w internacie zainteresowa

Kszta towanie i rozwijanie na zaj ciach czytelniczych dzieci nies ysz cych Z. Sosnowska

Warsztaty edukacji teatralnej. Teatr dzieci cy B. Broszkiewicz, J. Jarek, Ba niowy wiat na scenie J. Ciarkowska, M. Sienkiewicz

mgr Iwona Bozik mgr Ewa Calik Rozwj zainteresowa czytelniczych uczniw nies ysz cych w starszych grupach internatowych ( VI kl. szk.podst. i gimnazjum )

Niezwykle wa n form przekazywania my li ludzkiej jest pismo. B d c systemem znakw stabilnych, a tym samym atwym do spostrzegania ma szersze zastosowanie w przekazywaniu informacji ludziom nies ysz cym ni mowa ustna, ktrej odczytywanie napotyka u wielu nies ysz cych na du e, a czasem nie do pokonania trudno ci. Wynikaj one z szybkiego tempa zmian uk adu ust, z wieloznaczno ci niektrych uk adw artykulacyjnych i innych uwarunkowa . Niestety pismo nie jest dostatecznie wykorzystywane w pracy rewalidacyjnej z nies ysz cymi i w komunikowaniu si z nimi. Wynika to z oczywistych trudno ci zwi zanych z opanowaniem j zyka przez nies ysz cych i co za tym idzie z opanowaniem umiej tno ci czytania ze zrozumieniem. Nale y odr ni czytanie jako proces u atwiaj cy zdobywanie wiadomo ci od czytania jako techniki. Badania i obserwacje dowodz , e wiele osb z wadami s uchu ma opanowan technik czytania, ale nie jest to jednoznaczne z rozumieniem czytanego tekstu i z czytelnictwem. Nies ysz cy napotykaj powa ne trudno ci przy czytaniu ze zrozumieniem tekstu. S one zwi zane z sam technik czytania, w ktrej daj zna o sobie b dy artykulacyjne i pomy ki w rozpoznawaniu wyrazw, wynikaj ce z braku autokontroli s uchowej. Powoduj one opuszczenia, przestawienia liter i sylab, a w konsekwencji deformacj czytanej tre ci. Rwnolegle wyst puje tu ubstwo s ownictwa wielu osb z wad s uchu. Jak wiemy, przy czytaniu p ynnym du e znaczenie ma element domys u. Przechodzenie z percepcji pojedynczych znakw graficznych na etap ca o ciowego ujmowania s w i zwrotw. Poci ga to za sob natychmiastow reakcj intelektualn , wywo an przeczytan tre ci odzwierciedlon w wyobra ni czytaj cego. Osoby z ubogim s ownictwem (ktrych tak wiele w rd nies ysz cych) napotykaj trudno ci zwi zane nie tylko z percepcj znakw sk adaj cych si na poszczeglne wyrazy, ale tak e, a raczej g wnie z brakiem reakcji intelektualnych spowodowanych niezrozumieniem tekstu, ktry staje si pustos owiem, bez pokrycia tre ciowego. Nies ysz cy czytelnik nie rozumiej c sensu poszczeglnych s w i zwrotw cz sto nie mo e sobie wyobrazi zjawisk i sytuacji opisanych w tek cie, nie rozumie zawartych tam my li i czytanie staje si sztuk dla sztuki, co nie zach ca do si gania po lektur . Wed ug Urszuli Eckert czytelnictwo w odniesieniu do osb nies ysz cych spe nia co najmniej cztery funkcje spo eczne: 1. Wp ywa na rozwj j zyka

2. Umo liwia uzyskanie bie cych informacji o otaczaj cej rzeczywisto ci 3. Umo liwia pog bianie i aktualizowanie posiadanej wiedzy zawodowej i oglnej 4. Umo liwia poznawanie dorobku kultury.

Nie bez powodu rozwj j zyka wymienia autorka na pierwszym miejscu. Czytelnictwo przez obcowanie z j zykiem literackim wzbogaca s ownictwo i stron gramatyczn j zyka. Czytelnik nies ysz cy poznaje w trakcie czytania nowe s owa lub r ne znaczenia znanych sobie zwrotw. Oswaja si z okre lonymi strukturami sk adniowymi. Przyswaja sobie cz ciej spotykane struktury gramatyczne, w cza je do swojego czynnego j zyka, wzbogacaj c w ten sposb mow . Zalet tekstu pisanego jest mo liwo dostosowania tempa czytania do potrzeb czytelnika. Do s owa pisanego mo na wraca , niezrozumia e zdania czyta wielokrotnie. Druga funkcja czytelnictwa, to mo liwo uzyskiwania bie cych informacji o aktualnych wydarzeniach. Codzienne drobne, ale cz sto wa ne dla spo ecznegofunkcjonowania informacje mo na znale w prasie codziennej, w notatce wywieszonej na tablicy w sklepie, w urz dzie, w przychodni itp. Do tego potrzebne jest wyrobienie nawyku czytania, szukania informacji w formie pisemnej. Kolejna funkcja to mo liwo pog biania i aktualizowania wiedzy zawodowej i oglnej. To oczywiste, e przy wsp czesnym tempie rozwoju nauki i techniki wiedza zdobyta w szkole szybko dezaktualizuje si . Nies ysz cy pracownik, nie umiej cy przeczyta ze zrozumieniem instrukcji obs ugi nowo wprowadzonego urz dzenia, nie b dzie mg go obs ugiwa i zostanie zdystansowany przez innego pracownika. Nieumiej tno , czy raczej niemo no ledzenia prasy fachowej, korzystania z czasopism czy ksi ek popularnonaukowych uniemo liwia uzupe nianie posiadanej wiedzy i kwalifikacji, skazuje na korzystanie tylko z wiadomo ci wyniesionych przed laty ze szko y zawodowej. Ostatnia z wymienionych wcze niej funkcji czytelnictwa wi e si z mo liwo ci poznawania dorobku kultury w asnego kraju wiata. Czytelnictwo pozwala na poznawanie dorobku kulturalnego przesz ych i obecnych pokole , na poznawanie historii swego narodu i historii powszechnej. Rozwija horyzonty my lowe, poszerza wiedz . wiadomo korzy ci jak jest dla ludzi nies ysz cych wykorzystanie pisma jako no nika informacji, rozwoju intelektualnego i emocjonalnego, stawia przed nauczycielami dzieci z wadami s uchu niezwykle wa ne zadania. Nale y szuka drg u atwiaj cych i zach caj cych do czytania. Wobec bariery jak jest g uchota rozwj czytelnictwa dzieci nies ysz cych jest problemem szczeglnie trudnym. Ka dy nauczyciel pracuj cy z dzieckiem nies ysz cym wie, e czytelnictwo w rd nies ysz cych praktycznie nie istnieje. Ogranicza si ono do przegl dania kolorowych czasopism i czytania krtkich artyku w o tematyce sportowej, kulinarnej i rozrywkowej. Analiza tych tekstw wykazuje, e cechuje je na og lakoniczno i prostota stylu. S stosunkowo atwe w percepcji, a rwnocze nie tematycznie zwi zane z yciem codziennym. Jest to swoiste b dne ko o, z jednej strony brak j zyka zniech ca dzieci nies ysz ce do czytania, z drugiej nie korzystanie z tak wa nego dla rozwoju j zyka medium, jakim jest ksi ka, powoduje ograniczenie mo liwo ci rozwoju j zyka. Nawet w rd dzieci zdrowych z niepokojem obserwujemy spadek czytelnictwa na korzy telewizji i komputera. Dzieci nies ysz ce nie korzystaj z takiego zamiennika. By oby wspaniale, gdyby mog y faktycznie rozwija j zyk w oparciu o inne media. Tak si nie dzieje, telewizja jest ogl dana na zasadzie ledzenia kolorowych obrazkw i z rozwojem j zyka, jako takiego, niewiele ma wsplnego. Dlatego motywowanie dzieci nies ysz cych do czytania, nie jest jedynie problemem wychowawczym, ale ci k prac nad rozwojem j zyka i odbywa si male kimi kroczkami, ktre nabieraj zupe nie innego znaczenia, ni w przypadku dzieci s ysz cych. Badania i obserwacje dowodz , e u wielu uczniw brakuje wdro enia do aktywnego wysi ku umys owego, potrzebnego do zrozumienia informacji zawartej w pi mie. Stwierdzono rwnocze nie, e stopie rozumienia czytanego tekstu podwy sza si przy stosowaniu niektrych rodkw dydaktycznych. S to m.in. krtkie informacje o tre ci tekstu, wyja nienie niezrozumia ych zwrotw, pomocnicze pytania, ilustrowania przez dzieci rysunkiem przeczytanego tekstu i inne.

Aby zainteresowa dziecko czytaniem musimy pami ta o tym, e najlepsz metod jest dostarczenie mu atwych i atrakcyjnych ksi ek. Irena S o ska pisze na ten temat: Ju sam wygl d ksi ki powinien by atrakcyjny, ilustracje wyraziste i dobrze zwi zane z tekstem, du a czcionka, szerokie marginesy. Szczeglnie lubiane s przez dzieci ksi ki o ciekawej akcji, uj tej w formie historyjek obrazkowych". Na pocz tku ksi eczki z obrazkami ogl damy wsplnie z dzie mi, zach caj c je do wypowiadania si , pomagaj c im przez formu owanie odpowiednich pyta . Chocia te wypowiedzi to najcz ciej tylko wyraz lub proste zdanie, s one cenne jako pierwsze przejawy rekcji s ownej na bezpo rednie wra enia zmys owe. Na dalszym etapie pracy z dzieckiem mo emy redagowa z nim proste ksi eczki tematyczne, np. o owocach, kwiatach, porach roku. W pocz tkowym etapie znajd si tam przede wszystkim rysunki dziecka i podpisy. W miar rozwoju umys owego dziecka rysunki stan si drugoplanowe, a pierwszoplanowym tekst, ktry b dzie ci gle narasta . Ksi eczki tematyczne mo na wykonywa zarwno z dzieckiem m odszym, jak i starszym. Jest to wa na forma zainteresowania dziecka ksi k . Tworzenie w asnych komiksw, ksi eczek przybli a dziecku ksi k , jest wst pem do czytania. Tak funkcj pe ni tak e dzienniczki wydarze , zapisy z wycieczek, wystaw itp., w ktrych dzieci zapisuj swoje prze ycia. W pracy nad rozwijaniem czytelnictwa wa n rol odgrywaj formy ywego s owa: g o ne czytanie, opowiadanie, recytacje, inscenizacje, konkursy. Jedn z ciekawych form wiczenia w czytaniu jest inscenizowanie. Przy tej formie niejako nastawiamy uczniw na widzenie tego co czytaj , a tym samym przeciwdzia amy bezmy lnemu czytaniu. Umiej tne czytanie przydzielonych rl, dobr w a ciwych g osw, wzmacnianie tekstu gestem i ruchem, to czynniki, ktre rozbudzaj u dziecka zainteresowanie czytanym tekstem, a wychowawcy daj mo liwo pe niejszego kszta towania procesw my lowych swoich wychowankw. Program rozwoju zainteresowa czytelniczych powinien by realizowany w cis ej wsp pracy ze szko i to nie tylko z nauczycielami j zyka polskiego. Wa ne jest omawianie, utrwalanie nowego s ownictwa, analiza tre ci czytanek szkolnych podczas odrabiania zada domowych, maj ce na celu czytanie ze zrozumieniem, rozwj j zyka jako takiego. Ogl danie czasopism, magazynw ma kszta towa nawyk si gania po pras . Oczywi cie tre , tego co dziecko czyta odrywa du rol , powinna by dostosowana do poziomu dziecka, jego zainteresowa i mo liwo ci intelektualnych .Zaczynamy od atwych, krtkich tekstw, t umacz c dzieciom znaczenie nowych s w. Gazetka szkolna redagowana przez pedagogw znaj cych mo liwo ci i potrzeby dzieci jest wietn okazj do rozwoju zainteresowa czytelniczych. Wsp redakcja gazetki z dzie mi t okazj jeszcze podwaja, daj c dzieciom szans wykazania si , sprawdzenia, satysfakcj i dum z w asnych osi gni i motywuje inne dzieci do korzystania z prasy szkolnej. Problematyka zwi zana z ksi k i pras , jej cyklem wydawniczym, bibliotek , ksi garni powinna by omawiana zarwno podczas zaj wietlicowych jak i zaj w terenie- w bibliotece szkolnej, publicznej, ksi garni, redakcji, wydawnictwie. Motywowaniu dzieci do si gania po ksi k mog s u y rwnie konkursy czytelnicze na najwi ksz ilo przeczytanych ksi ek., krzy wki, rebusy i inne konkursy zamieszczane w gazetce szkolnej. Opracowany przez nas program rozwoju zainteresowa czytelniczych adresowany jest do dzieci z ostatnich klas szko y podstawowej i klas gimnazjalnych. Zak ada on opanowanie przez ucznia techniki czytania i nabycie podstaw j zyka, wynikaj ce z programu rewalidacji dzieci w naszym o rodku.

PROGRAM ROZWOJU ZAINTERESOWA CZYTELNICZYCH UCZNIW NIES YSZACYCH W STARSZYCH GRUPACH INERNATOWYCH Cel g wny: Rozwijanie zainteresowa czytelniczych wychowankw nieslyszacych. Cele operacyjne: wychowanek ma potrzeb czytania gazet, czasopism, ksi ek. wychowanek czyta czasopisma, ksi ki i rozumie ich tre zna cz ci sk adowe ksi ki, czasopism, ma wiedz na temat powstawania ksi ki dzi ki ukszta towaniu si zami owa czytelniczych wychowanek rozwija j zyk

wychowanek docenia rol ksi ki jako narz dzia kszta towania j zyka i rozwoju intelektualnego i poznawczego. szanuje ksi k jako wytwr pracy cz owieka potrafi pos ugiwa si s ownikami, encyklopediami i atlasami wie jak zachowa si w bibliotece i ksi garni wsp tworzy gazetk szkoln

Formy realizacji programu: Odwiedzanie biblioteki szkolnej, bibliotek publicznych- tzw. lekcje biblioteczne Zwiedzanie ksi garni zwi zanych

Zaj cia wietlicowe- poznawanie ksi ki, jej cz ci sk adowych i poj z ksi k (ok adka, strona, obwoluta, ilustracja, pisarz, autor...)

Poznawanie prasy, jej rodzajw, cz ci sk adowych gazety, poj zwi zanych z wydawaniem prasy ( redaktor, dziennikarz, reporter, artyku , miesi cznik, tygodnik, gazeta codzienna). Zaj cia na temat korzy ci p yn cych z czytania

Tworzenie komiksw- z ycia, na podstawie ogl danych filmw, spektakli teatralnych, Prowadzenie dzienniczkw lektur. Wsp redagowanie gazetki szkolnej Analiza tre ci gazetki szkolnej

Konkursy na wsp redagowanie gazetki, rozwi zywanie krzy wek, rebusw, konkursw wiedzy Spotkanie z poet i pisarzem- wychowawc internatu.

 Organizowanie konkursw czytelniczych i zach canie dzieci do uczestnictwa w konkursach organizowanych w szkole. Pisanie listw do rodziny, przy ka dej sprzyjaj cej okazji.

Wsp praca ze szko - dok adne i sumienne odrabianie zada z j zyka polskiego, omawianie nowego s ownictwa, analizowanie tre ci czytanek Praca ze s ownikiem j zyka polskiego, korzystanie z encyklopedii, atlasw, informatorw, folderw, katalogw wystaw, czytanie instrukcji, folderw, albumw sztuki Zorganizowanie biblioteczki w internacie

Literatura rd owa: l .Urszula Eckert, Irena Czajka : Rozwijanie zainteresowa czytelniczych dzieci g uchych w internacie" . - Szko a Specjalna 1982 2. Urszula Eckert: Problemy czytelnictwa osb nies ysz cych. -Szko a Specjalna 1987 nr 2 3. Zdzis awa Sosnowska: Kszta towanie i rozwijanie na zaj ciach w internacie zainteresowa czytelniczych dzieci nies ysz cych" 4.Urszula Eckert: "Pismo jako forma komunikowania si i rd o informacji osb nies ysz cych" S.Helena Gogola : Znaczenie i wp yw czytelnictwa na rozwj zasobu s ownikowego i poj ciowego u dzieci g uchych." - z Rewalidacja spo eczna dziecka g uchego" p. red. Jana Pileckiego.