Strona: 80 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c.

Katowice 2001

CZ II. OSNOWA SZCZEGOWA III KLASY ROZDZIA XVIII. ZAO ENIA OGLNE

47 Charakterystyka szczegowej osnowy poziomej III klasy 1. Osnow III klasy stanowi zbir punktw bdcych rozwiniciem osnowy I i II klasy, su cych do nawizania osnowy pomiarowej i wykonywania szczegowych pomiarw geodezyjnych. 2. Osnow III klasy zakada si zgodnie z instrukcj techniczn "G-1 Pozioma osnowa geodezyjna". 3. Punkty osnowy poziomej III klasy mog by wyznaczane: a) w wyniku pomiarw sieci lub cigw poligonowych, b) w wyniku pomiarw wci punktw pojedynczych lub grup punktw, c) metod fotogrametryczn - aerotriangulacja analityczna, d) innymi metodami (w tym poligonotriangulacji, powierzchniowych sieci triangulacyjnych, powierzchniowych nieregularnych sieci ktowo-liniowych itp.). 4. Punkty poziomej osnowy szczegowej III klasy powinny by wyznaczane w nawizaniu do punktw I i II klasy, przyjmowanych jako bezbdne. Na obszarach, gdzie sieci III klasy zostay wyrwnane w nawizaniu do punktw zmodernizowanej osnowy I i II klasy mo na w uzasadnionych przypadkach jako punkty nawizania przyjmowa uprzednio wyrwnane punkty osnowy III klasy, przy czym liczba tych punktw nie powinna by wiksza od 30 % oglnej liczby punktw nawizania sieci. 5. Do III klasy zalicza si punkty, ktrych redni bd poo enia wzgldem punktw nawizania, traktowanych jako bezbdne, nie przekracza 0,10 m (mp 0,10 m). 6. Punkty osnowy poziomej III klasy powinny posiada wsprzdne obliczone w pastwowym ukadzie wsprzdnych "1965". 7. Wysokoci punktw poziomej osnowy III klasy powinny by wyznaczone (w miar potrzeb dla danych robt geodezyjnych) w pastwowym ukadzie wysokoci normalnych odniesionych do zera mareografu w Kronsztadzie. 8. Nowo zakadane punkty poziomej osnowy geodezyjnej III klasy nale y lokalizowa tak, aby byy: - rwnomiernie rozo one w terenie, - atwo dostpne, - stabilne, - nie nara one na zniszczenie. Poo enie punktw powinno umo liwia: - nawizanie osnw pomiarowych, - wykonanie szczegowych pomiarw sytuacyjnych, w tym rwnie do celw opracowania map wielkoskalowych. 9. Stopie zagszczenia punktami III klasy (cznie z punktami I i II klasy) zaleca si, aby wynosi:

Strona: 81 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

1) na terenach intensywnie zainwestowanych - 1 punkt na 10 - 20 ha, 2) na terenach rolnych i lenych - 1 punkt na 20 - 50 ha przy opracowaniu mapy zasadniczej w skali 1:2 000 lub - 1 punkt na 50 - 120 ha przy opracowaniu mapy zasadniczej w skali 1:5 000. W przypadku gdy stabilizowan osnow pomiarow wyznacza si metod aerotriangulacji, zagszczenie punktami III klasy powinno by odpowiednio mniejsze, lecz dostosowane do metody aerotriangulacji. tj. zabezpieczenia punktami III klasy granicy opracowania (blokw aerotriangulacji). 10. W okresie, w ktrym korzysta si ze wsprzdnych punktw wyznaczonych i sklasyfikowanych wedug uprzednio obowizujcych przepisw technicznych przyjmuje si: 1) jako rwnorzdne punktom osnowy III klasy - nastpujce punkty osnowy poziomej wyznaczone ze rednim bdem poo enia (z dotychczasowego wyrwnania) nie wikszym od 0,15 m: - sieci triangulacji lokalnego znaczenia III i IV klasy, - poligonizacji precyzyjnej I i technicznej I klasy, - poligonizacji precyzyjnej i technicznej II klasy, ktrej boki pomierzono z dokadnoci okrelon w 49 ust.2. 2) jako punkty nawizania nowo zakadanych sieci III klasy - punkty wy szych klas oraz punkty przyjte jako rwnorzdne punktom zakadanym (punkt 1). 3) po zmodernizowaniu osnowy I klasy i uzyskaniu nowych wsprzdnych punktw I i II klasy nale y sukcesywnie wyrwna zbir obserwacji, na podstawie ktrych wyznaczono dotychczasowe punkty zaliczone do III klasy i ostatecznie je sklasyfikowa.

48 Zasady numeracji punktw osnowy III klasy 1. Numeracja punktw szczegowej osnowy poziomej III klasy przyporzdkowana jest arkuszom mapy topograficznej opracowanym w pastwowym ukadzie wsprzdnych "1965" w skali 1:10 000. 2. Numer punktu skada si z dwch czonw uszeregowanych w nastpujcy sposb

I czon

II czon

Czon I jest liczb szeciocyfrow oznaczajc numer arkusza mapy w skali 1:10 000 - instrukcja techniczna K-2. Czon II oznacza waciwy numer punktu, jest to liczba z przedziau <1 000 1 999>. 3. Numer punktu jako gwny identyfikator, powinien pozosta niezmienny poczwszy od prac projektowych po wywiadzie terenowym, poprzez rejestracj danych, przetwarzanie, a do wyprowadzenia wynikw. Dlatego te punkty przyramkowe i le ce na granicach stref zachowuj numer nadany im w fazie prac projektowych, nawet w przypadku gdy w wykonaniu prac dalszych stwierdzono ich poo enie na innym arkuszu mapy topograficznej w skali 1:10 000. 4. Na opracowaniach mapowych (mapy robocze, szkice sieci) rodzaj osnowy i klas punktu okrelaj odpowiednie

Strona: 82 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

4. znaki umowne. Ka dy z punktw opisany jest liczb, stanowic II czon numeru.

49 Zasady oceny i adaptacji istniejcych materiaw obserwacyjnych 1. Do przeprowadzenia oceny istniejcych materiaw geodezyjnych nale y wykorzysta dokumentacj techniczn sieci geodezyjnych. W szczeglnoci nale y wykorzysta: a) mapy przegldowe punktw osnowy poziomej (1:10 000 lub 1:25 000), b) katalogi punktw triangulacyjnych i poligonowych, c) katalogi punktw niwelacyjnych, d) zestawienia wynikw pomiarw istniejcych w terenie sieci osnowy poziomej, e) opisy topograficzne. 2. Zestawienia ktw i dugoci pomierzonych w sieciach dawnych powinny by wykorzystane przy wyznaczaniu punktw nowej sieci, je eli rednie bdy ich pomiaru: - przy zakadaniu osnowy metod poligonizacji, nie s wiksze od wartoci podanych w 52, ust. 2, tablica 8, - przy zakadaniu osnowy metod wci, nie s wiksze od dwukrotnych wartoci podanych w 58, ust. 1, tablica 10 3. Znajdujce si na danym terenie znaki geodezyjne punktw z poprzednich pomiarw: - je eli sposb stabilizacji, stan i poo enie punktw umo liwia wykorzystanie ich jako punkty nowego pomiaru , powinny by wczone do projektowanej sieci III klasy, - je eli sposb stabilizacji i stan techniczny odbiega od zalece podanych w "G-1.9 Katalog Znakw Geodezyjnych" dla znakw poziomej osnowy III klasy, a lokalizacja umo liwia ich wykorzystanie jako punkty III klasy, znaki te powinny by wczone do projektowanej sieci III klasy, po zmianie lub ich uzupenieniu do stanu obowizujcego. 4. Istniejce w terenie cigi poligonowe, ktrych punkty s zastabilizowane znakami w sposb zgodny z obowizujcymi przepisami nale y: 1) adaptowa, gdy wyniki obserwacji speniaj warunki podane w 55, nawet w wypadkach, gdy boki s krtsze od 150 m. W wypadku, gdy przecitna dugo boku w cigu jest mniejsza od 200 m, a jednoczenie dugo cigu jest wiksza od 2 km, cigi te powinny mie nawizania boczne, ktowe. 2) gdy wyniki dotychczasowych obserwacji nie speniaj warunkw podanych w 52, tablica 6, lub gdy nie ma zestawie wynikw pomiarw: a) adaptowa tylko cz znakw istniejcego cigu, tak aby dugoci bokw speniay warunki podane w 52, ust. 1, p. 4, je eli warunki terenowe pozwalaj na przebudow cigu. Punkty nie adaptowane do osnowy III klasy, nale y wczy do osnowy pomiarowej, b) je eli warunki terenowe nie pozwalaj na przebudow cigu (np. zwarta staromiejska zabudowa), powinno si adaptowa wszystkie istniejce w terenie znaki, nawet w wypadku, gdy dugoci bokw

Strona: 83 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

cigu nie speniaj warunkw podanych w 52, ust. 1 punkty 4 i 5.

Strona: 84 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

ROZDZIA XIX. PROJEKT TECHNICZNY

50 Opracowanie projektu technicznego 1. Sporzdzenie projektu technicznego obejmuje nastpujce czynnoci: 1) zebranie materiaw w orodkach dokumentacji geodezyjno-kartograficznej dotyczcych istniejcych osnw podstawowych i szczegowych trwale zastabilizowanych oraz rodzaju i stanu pokrycia mapowego dla opracowywanego obszaru, rozszerzonego o 0,8 kilometrowy pas, 2) przeanalizowanie istniejcych materiaw geodezyjnych pod ktem wykorzystania ich do opracowania osnowy poziomej III klasy oraz niezbdnego zakresu inwentaryzacji istniejcych punktw, 3) opracowanie zao e technicznych, ze szkicem sieci (za. 30), 4) przeprowadzenie wywiadu terenowego cznie ze sprawdzeniem stanu technicznego punktw nawizania, wykonanie przegldu znakw punktw istniejcych przewidzianych do adaptacji do sieci III klasy, 5) opracowanie szkicu projektu (za. 32), 6) sporzdzenie opisu technicznego projektu (za. 31), 7) przygotowanie opisw topograficznych istniejcych punktw adaptowanych i wczonych do projektowanej sieci. 2. Projekt techniczny sieci III klasy nale y opracowa na mapach topograficznych w skali 1:10 000 w podziale sekcyjnym (za. 30). Na map projektu nale y nanie: 1) wszystkie istniejce punkty osnowy poziomej (podstawowej i szczegowej) znajdujcej si na opracowanym terenie rozszerzonym o 0,8 kilometrowy pas, 2) punkty osnowy wysokociowej, 3) inne trwale stabilizowane punkty, 4) przebieg projektowanych cigw poligonowych, usytuowanie punktw wyznaczanych wciciami, lokalizacj sygnalizowanych fotogrametrycznie (zastabilizowanych) oraz z opisami topograficznymi punktw. 3. Dokumentacja projektu technicznego powinna zawiera: 1) opis projektu (za. 31), w ktrym nale y okreli: a) klas projektowanej sieci i metody jej realizacji, b) przepisy techniczne w oparciu o ktre bdzie wykonywana sie oraz umotywowanie ewentualnych odstpstw od obowizujcych przepisw, c) zasig projektowanej sieci, d) potrzeba wykonywania pomiarw do okrelenia wysokoci punktw III klasy oraz sposb pomiaru, e) punkty nawizania sieci, f) punkty wzowe sieci, g) sposb wykorzystania istniejcych w terenie sieci (znakw geodezyjnych, wynikw pomiarw ktw, dugoci) wraz z ich ocen,

Strona: 85 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

h) typy znakw, zalecane do stabilizacji nowych punktw sieci, i) metody i dokadnoci pomiarw ktw i dugoci, podstawowe instrumenty pomiarowe przewidywane do realizacji projektu sieci, j) stopie zagszczenia punktw sieci, k) sposb wyrwnania obserwacji polowych (z uwzgldnieniem, e sieci III klasy s sieciami jednorzdowymi). 2) map projektu zawierajc informacje wyszczeglnione w 50, ust. 2, 3) szkic sieci po wywiadzie (za. 32), 4) polowe opisy topograficzne punktw objtych projektem, zawierajce wyniki wywiadu terenowego. 4. Sposb opracowania projektu technicznego osnowy poziomej III klasy wyznaczanej metod fotogrametryczn aerotriangulacj analityczn reguluj przepisy zawarte w wytycznych technicznych "G-1.8 Aerotriangulacja analityczna".

51 Stabilizacja i zabezpieczenie zespou znakw 1. Punkty osnowy poziomej III klasy nale y stabilizowa znakami staymi, zgodnie ze wskazwkami podanymi w "G1.9 Katalogu Znakw Geodezyjnych". 2. Zaleca si: a) na terenach zabudowanych, gdy lokalizacja punktw na ulicach nie zabezpiecza ich trwaoci - zakada zespoy co najmniej trzech punktw ekscentrycznych stabilizowanych trwaymi znakami naziemnymi, podziemnymi i ciennymi oraz wykona pomiary (za. 35), tak aby dokadno odtwarzania punktu na podstawie punktw ekscentrycznych nie bya mniejsza ni 0,01 m (rys. 25), b) na terenach niezabudowanych - zakada znaki dwupoziomowo: sup betonowy lub granitowy i pyta betonowa lub rurka drenarska (znaki typu 46, 47, 48a, 42, 43), skrzynka metalowa i pyta betonowa (znaki typu 44 i 45), c) w miejscach, gdzie znak mo e ulec uszkodzeniu (np. grunty rolne, pobocza szos) - stabilizowa punkty znakami podziemnymi (znaki typu 25b, 26b i 24), d) na bagnach i gruntach grzskich - stosowa pal drewniany o rednicy 15-20 cm i dugoci tak dobranej, aby siga zwizego gruntu (znaki typu 23 lub 49). Uwaga: Znaki z tworzyw sztucznych (typ 17) mo na stosowa na terenach o gruntach piaszczystych, gliniastych, pylastych i ilastych bez domieszek grubego wiru, kamieni i gruzu. 3. Dla ka dego punktu sieci III klasy nale y sporzdzi nowy lub zaktualizowa istniejcy opis topograficzny, na podstawie ktrego mo liwe bdzie odszukanie punktu w terenie (za. 36).

Strona: 86 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

Rysunek 25. Opis topograficzny powinien zawiera: a) oznaczenie arkusza mapy topograficznej w skali 1:10 000 w ukadzie wsprzdnych "1965", b) numer punktu i oznaczenie klasy, c) opis poo enia - nazw wojewdztwa, gminy, miejscowoci, d) nazw lub nazwisko wadajcego nieruchomoci, na ktrej jest punkt, je eli punkt jest poo ony na granicy dziaek - nazwiska ssiadujcych wadajcych, e) szkic szczegowy z domiarami, zorientowany wzgldem kierunku pnocnego, tak wykonany, aby punkt mo na odnale w terenie oraz zlokalizowa na mapie topograficznej w skali 1:10 000, f) szkic rozmieszczenia zespou znakw w rzucie pionowym z podaniem: rodzaju, wymiarw oraz miar okrelajcych poo enie znakw w stosunku do powierzchni terenu, a w tym wysoko grnej powierzchni supa od grnej powierzchni znaku podziemnego, g) szkic wskazujcy powizanie danego punktu z bezporednio widocznymi: - punktami ssiednimi - w przypadku wyznaczenia punktu w sieci poligonowej, - punktami mo liwie dalekimi (poo onymi w odlegoci ponad 500 m od danego punktu) - szczeglnie w przypadku wyznaczenia punktw metod fotogrametryczn. h) imi i nazwisko wykonawcy, podpis i dat wykonania.

Strona: 87 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

ROZDZIA XX. POMIAR I WYRWNANIE POZIOMEJ OSNOWY III KLASY METOD POLIGONIZACJI

52 Zao enia oglne 1. Sieci poligonowe powinny spenia nastpujce warunki: 1) ka dy cig poligonowy powinien by nawizany obustronnie ktowo i liniowo do punktw nawizania lub punktw wzowych, 2) cigi powinny by zbli one do rwnobocznych i prostoliniowych, 3) dugoci pojedynczych cigw nie powinny by wiksze od 4,5 km, a cigw wyznaczajcych punkty wzowe od 3,0 km, 4) dugoci bokw w cigach powinny mieci si w granicach od 150 m do 600 m, a stosunek dugoci bokw ssiednich nie powinien by mniejszy jak 1:1,5, 5) dopuszcza si skrcenie przecitnej dugoci boku do 200 m, pod warunkiem: - ograniczenia dugoci cigu do 2 km, - zmniejszenia rednich bdw pomiaru: a) ktw do .......................... m 30 cc(10"), b) bokw do .......................... mD/D 8 10-5. - szczeglnie starannego centrowania instrumentw i przyrzdw pomocniczych nad centrami punktw, 6) w celu wzmocnienia konstrukcji sieci, z cigw poligonowych powinno si tworzy ukady wielowzowe. Przy sieciach o ksztacie wydu onym nale y stosowa nawizania boczne. 2. rednie bdy pomiaru ktw i dugoci bokw, w zale noci od dugoci cigw, nie powinny by wiksze od podanych w tablicy 8. Tablica 8 Dugoci cigu w km kt m do 2 od 2 do 3 od 3 do 4,5 45cc (15) 30cc (10) 20cc (6) rednie bdy pomiaru dugoci boku w m mD 1 10-4 D 8 10-5 D 5 10-5 D

53 Pomiar dugoci bokw 1. Dugoci bokw nale y mierzy dalmierzami elektrooptycznymi krtkiego zasigu, o standardowym bdzie rednim pomiaru nie wikszym ni 0,02 m. 2. Do pomiaru dugoci bokw dopuszcza si stosowanie tamy stalowej z przymiarem pomocniczym z podziak

Strona: 88 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

2. milimetrow, przy u yciu wskanikw i dynamometru (za. 34). 3. Pomiar dugoci dalmierzami elektrooptycznymi oraz redukcje nale y przeprowadza zgodnie z zasadami podanymi w 16 i 17, przy czym okrelanie warunkw atmosferycznych mo na wykona ze rednimi bdami: temperatury - mt = 5 C ( 5 K), cinienia - mp = 5 mm Hg ( 6,7 hPa). 4. Pomiar boku dalmierzem wykona w 2 seriach (dwa niezale ne celowania elektroniczne). 5. Nale y sporzdzi zestawienie bokw pomierzonych.

54 Pomiar ktw 1. rednie bdy pomiaru ktw poziomych w sieciach (cigach) poligonowych nie powinny by wiksze od podanych w 52, ust. 2, tablica 6. Do pomiaru ktw poziomych nale y stosowa teodolity odpowiadajce klasie teodolitu Wild typ T1 (tj. teodolity: Theo 020, Theo 030, T6 i inne) lub klasy wy szej. 2. Wszystkie kty nale y mierzy w dwch seriach, przy czym r nice pomidzy seriami nie powinny by wiksze od 30cc (za. 33). 3. Przy pomiarze ktw cigw poligonowych zaleca si stosowanie tarcz celowniczych oraz pionw optycznych lub dr kowych. Bdy centrowania stanowiska i celu nie powinny by wiksze od 0,5 cm. 4. Nale y sporzdzi zestawienie ktw pomierzonych.

55 Sprawdzenie wynikw pomiaru sieci poligonowych 1. Po zakoczeniu pomiarw ktowych i liniowych nale y jeszcze w terenie sprawdzi czy uzyskane odchyki ktowe i liniowe, w poszczeglnych cigach oraz w ukadach cigw wzowych, nie s wiksze od dopuszczalnych (za. 37). 2. Dopuszczalne odchyki ktowe i liniowe oblicza si w nastpujcy sposb: 1) dopuszczalna odchyka ktowa w cigu poligonowym nawizanym obustronnie ktowo i liniowo oraz w cigach zamknitych wynosi:

gdzie: m - redni bd pomiaru kta (tablica 8), n - liczba pomierzonych ktw w danym cigu. W cigach zo onych z odcinkw o r nej dokadnoci pomiaru kta, dopuszczaln odchyk ktow oblicza si na podstawie wzoru:

Strona: 89 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

2) dopuszczalne odchyki liniowe w cigach poligonowych nawizanych obustronnie ktowo i liniowo oraz w cigach zamknitych, nale y oblicza zgodnie z wzorami: a) gdy liczba bokw cigu nie przekracza liczby podanej w tablicy 9

gdzie: D - przecitna dugo boku w cigu wyra ona w kilometrach, a - wspczynnik podany w tablicy 9. Wspczynnik a liczony jest z przybli onego wzoru:

gdzie: n - liczba bokw cigu. b) gdy liczba bokw cigu jest wiksza od podanej w tablicy 9:

gdzie: m - redni bd pomiaru kta (wedug tab. 8), mD - redni bd pomiaru dugoci (wedug tab. 8), n - liczba bokw, D - przecitna dugo boku (w metrach). 3. Wielkoci praktyczne uzyskiwanych odchyek ktowych i liniowych w cigu poligonowym oblicza si w nastpujcy sposb: Tablica 9

Strona: 90 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

Liczba bokw cigu do 2 km m = 45cc(15) 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 0,30 0,44 0,60 0,76 0,95 1,14

Wspczynnik a dla cigw o dugoci do 3 km m = 30cc(10) 0,20 0,30 0,40 0,51 0,63 0,76 0,90 1,05 1,20 do 4,5 km m = 20cc(6) 0,12 0,17 0,24 0,30 0,38 0,46 0,54 0,63 0,72 0,82 0,92 1,02 1,12 1,24

1) odchyki ktowe ze wzoru: F oblicz. = pomierzone - teoretyczne gdzie: teoretyczne = Ap + n 200g - Ak (dla ktw prawych), teoretyczne = Ak + n 200g Ap (dla ktw lewych), A p, Ak - azymuty boku pocztkowego, kocowego. 2) odchyki liniowe ze wzoru:

gdzie: fx = x obl. x teor. = x obl. - (xp.koc. xp.pocz.) fy = y obl. y teor. = y obl. - (yp.koc. yp.pocz.) Do obliczenia x obl. i y obl. nale y przyjmowa nie wyrwnane kty i dugoci bokw zredukowane, na redni poziom morza oraz na powierzchni odwzorowawcz. 4. W pojedynczym cigu poligonowym. obustronnie nawizanym ktowo i liniowo do punktw I lub II klasy, odchyki powinny spenia warunki:

Strona: 91 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

F oblicz. F dopuszcz. FL oblicz. FL dopuszcz. W wielowzowych sieciach poligonowych warunki te powinny spenia cigi poligonowe czce punkty nawizania oraz cigi tworzce poligony zamknite (patrz przykad). Przykad Wielowzowa sie poligonowa - obliczenie i sprawdzenie wielkoci odchyek ktowych i liniowych: W sieci poligonowej pokazanej na rysunku 26 kty oraz dugoci bokw zostay pomierzone z jednakow dokadnoci.

Rysunek 26.

Strona: 92 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

gdzie: F (I, II, III) obliczFL (I, II, III) oblicz s to odchyki ktowa i liniowa cigu od punktu A do punktu B, tj. cigu zo onego z cigw I, II i III obliczone z zachowaniem kierunku od A do B, n - liczba bokw w cigu pierwszym, DI, DIII - przecitne dugoci bokw w cigach I i III aI, a III- wspczynniki a dla cigw I i III odczytane z tablicy 9.

56 Wyrwnanie sieci poligonowej 1. Wyrwnanie sieci poligonowej, wyznaczajcej punkty III klasy, powinno by wykonane metod poredniczc z realizacj warunku najmniejszych kwadratw, w nawizaniu do punktw I i II klasy traktowanych jako bezbdne oraz w uzasadnionych przypadkach ( 47, ust. 4) do punktw III klasy rwnie traktowanych jako bezbdne. W szczeglnych wypadkach cigi mog by wyrwnane metod przybli on. 2. Do wyrwnania nale y wprowadzi boki zredukowane na poziom morza i na paszczyzn odwzorowania. 3. Przy jednoczesnym wyrwnaniu sieci niejednakowo dokadnych obserwacji, nale y stosowa odpowiadajce im wagi, ktre ustala si jako wielkoci odwrotnie proporcjonalne do kwadratw rednich bdw tych obserwacji. 4. Uzyskane z wyrwnania poprawki obserwacji nale y oceni. Do analizy poprawek po wyrwnaniu zaleca si obliczenie bdw rednich poprawek wedug nastpujcego, przybli onego wzoru:

gdzie: mV - redni bd poprawki v, mo - redni bd pojedynczego spostrze enia po wyrwnaniu, wyra ony w jednostkach niemianowanych, mobserwacji - redni bd obserwacji przyjty do wyrwnania, r - liczba obserwacji nadliczbowych w sieci, n- liczba wszystkich obserwacji. Obserwacje, dla ktrych

powinny by szczegowo sprawdzone, bdne obserwacje nale y skorygowa i sie ponownie wyrwna. 5. Przy wyrwnaniu sieci poligonowej III klasy nale y oblicza charakterystyk dokadnoci w postaci: a) bdu redniego pojedynczego spostrze enia mo, wyra onego w jednostkach niemianowanych, b) bdw rednich poo enia punktw mp , lub punktw wzowych i punktw rodkowych wszystkich cigw.

Strona: 93 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

6. Po wyrwnaniu sieci nale y sporzdzi wykaz wsprzdnych (za. 38) oraz ostateczny szkic sieci (za. 39).

Strona: 94 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

ROZDZIA XXI. POMIAR I WYRWNANIE OSNOWY III KLASY METOD WCI

57 Warunki oglne 1. W konstrukcji geometrycznej wyznaczajcej poo enie punktu III klasy powinny wystpowa co najmniej trzy miejsca geometryczne (odcinki prostych lp, lw, Id), przy czym kt przecicia si jednej, dowolnie wybranej pary tych prostych powinien zawiera si w granicach 50g (45) - 150g (135). 2. Przy badaniu konstrukcji geometrycznej wyznaczajcej poo enie punktu III klasy, nale y postpowa wedug zasad podanych w 2. 3. Dugoci odcinkw l (lp, lw, Id), powinny by krtsze od 5 km, przy czym stosunek dugoci tych odcinkw na punkcie wyznaczanym nie powinien by wikszy ni 4:1.

58 Pomiary polowe 1. rednie bdy pomiaru ktw i dugoci bokw, w zale noci od dugoci odcinkw l (lp, lw, Id), nie powinny by wiksze od podanych w tablicy 10. Tablica 10 Dugo odcinka l ( lp, lw, Id) 0,4 1,5 km 1,5 3,0 km 3,0 5,0 km gdzie: D - dugo boku w metrach, 2. W zale noci od dugoci odcinkw l (lp, lw, Id), przy pomiarze ktw nale y stosowa klasy teodolitw i liczebno serii podane w tablicy 11. Tablica 11 Dugo odcinka l ( lp, lw, Id) 0,4 1,5 km 1,5 3,0 km 3,0 5,0 km Klasa teodolitu T1 T 1 lub T 2 T2 2 2 2 30cc (10) 30cc (10) 20cc (6) Liczebno serii Dopuszczalne r nice midzy seriami kta 30cc (10) 15cc (5) 10cc (3) rednie bdy pomiaru dugoci boku 5 10-5 D 2,5 10-5 D 1,5 10-5 D

3. Dugoci bokw sieci nale y mierzy wedug zasad podanych w 16, za pomoc dalmierzy elektrooptycznych.

Strona: 95 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

59 Wyrwnanie obserwacji polowych 1. Wyrwnanie wci pojedynczych punktw i grup punktw, wyznaczajcych punkty osnowy III klasy, powinno by wykonane metod poredniczc z realizacj warunku [pvv] = minim. w nawizaniu do punktw I i II klasy traktowanych jako bezbdne oraz w uzasadnionych przypadkach do punktw III klasy. 2. Przy jednoczesnym wyrwnaniu zbiorw obserwacji niejednakowo dokadnych nale y stosowa odpowiadajce im wagi, ktre ustala si jako wielkoci odwrotnie proporcjonalne do kwadratw rednich bdw tych obserwacji. 3. Uzyskane z wyrwnania poprawki nale y oceni stosujc kryterium i wzory podane w 56, ust. 4. 4. Przy wyrwnaniu wci punktw III klasy nale y oblicza charakterystyk dokadnoci w postaci: a) bdu redniego pojedynczego spostrze enia wyra onego w jednostkach niemianowanych (mo), b) bdw rednich poo enia punktw (mp).

Strona: 96 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

ROZDZIA XXII. ZAKADANIE POZIOMEJ OSNOWY III KLASY METOD FOTOGRAMETRYCZN

60 Zao enia oglne 1. Punkty osnowy geodezyjnej III klasy zakadane metod fotogrametryczn stanowi sie aerotriangulacji. Wsprzdne oraz wysokoci punktw wyznaczane s w procesie wykonania analitycznej aerotriangulacji przestrzennej. 2. Wyznaczanie punktw III klasy metod fotogrametryczn wykonuje si w oparciu o punkty osnowy I i II klasy, ktrych zagszczenie nie powinno by mniejsze ni : - 1 punkt na 1 km2 na terenach dla ktrych opracowywana bdzie mapa 1:1 000, - 1 punkt na 2 km2 na terenach dla ktrych opracowywana bdzie mapa 1:2 000, 3. Sie punktw III klasy wyznacza si metod fotogrametryczn na podstawie zdj lotniczych w skali nie mniejszej ni 1:8 000. 4. Zao enie sieci punktw III klasy metod fotogrametryczn obejmuje nastpujce etapy: 1) opracowanie zao e projektowych z wykorzystaniem projektu lotw fotogrametrycznych, 2) inwentaryzacja istniejcej osnowy geodezyjnej i sporzdzenie projektu osnowy III klasy oraz projektu sygnalizacji fotogrametrycznej wraz ze schematycznym podziaem na bloki aerotriangulacji, 3) wywiad terenowy, stabilizacja punktw i polowa sygnalizacja fotogrametryczna, 4) wykonanie fotogrametrycznych zdj lotniczych, 5) kameralna identyfikacja punktw sygnalizowanych, ustalenie zakresu prac polowych tj. sprawdzenia identyfikacji i wykonania pomiarw uzupeniajcych na niezidentyfikowanych punktach III klasy, 6) doprojektowanie i sygnalizacja punktw kameralnej osnowy fotogrametrycznej, 7) wykonanie obserwacji punktw aerotriangulacji, 8) opracowanie numeryczne aerotriangulacji, w tym wyznaczenie wsprzdnych i wysokoci punktw, 9) skompletowanie operatu.

61 1. Sporzdzenie projektu lotw fotogrametrycznych oraz wykonanie zdj lotniczych nale y przeprowadzi zgodnie z wytycznymi technicznymi "K-2.7 Sporzdzanie fotogrametrycznych zdj lotniczych". 2. W stosunku do zdj lotniczych wykorzystywanych do wyznaczania punktw osnowy III klasy metod fotogrametryczn wymagane jest, aby zdjcia posiaday dobr jako fotograficzn (ocenione jako dostateczne nale y wykluczy), oraz aby deformacje negatyww nie przekraczay 15 m ("K-2.7 Sporzdzanie fotogrametrycznych zdj lotniczych", Rozdzia VII, 25).

62 Zao enia projektowe, wywiad terenowy i projekt techniczny sieci III klasy powinny by wykonywane tak, aby spenione zostay warunki kwalifikujce punkty do geodezyjnej osnowy poziomej III klasy okrelone w niniejszych wytycznych (za.

Strona: 97 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

40, za. 41, za. 42).

63 1. Przy opracowaniu zao e projektowych oraz w dalszych etapach zakadania sieci III klasy metod fotogrametryczn nale y przewidywa, e fotopunktami a w tym i fotopunktami kontrolnymi s punkty osnowy I i II klasy. Jako fotopunkty kontrolne mo na przyj rwnie punkty istniejce zaklasyfikowane do III klasy. 2. Projektowane punkty nale y lokalizowa i stabilizowa zgodnie z zasadami podanymi w rozdziale XVIII uwzgldniajc warunek, aby mogy si odfotografowa na zdjciach lotniczych (odlego punktu od wysokich elementw pokrycia terenu powinna by wiksza od wysokoci wzgldnej tych elementw).

64 1. Korzystnym jest poprzedzi prace wywiadu terenowego wykonaniem przegldu i konserwacji zao onych wczeniej i zastabilizowanych znakami trwaymi punktw poziomej i wysokociowej osnowy geodezyjnej przewidzianych do wykorzystania w prowadzonej robocie. S to w szczeglnoci: 1) punkty nawizania i punkty kontrolne (fotopunkty) osnowy poziomej I i II klasy, 2) punkty istniejce osnowy poziomej III klasy, 3) punkty osnowy poziomej ni szych klas projektowane jako punkty geodezyjnej osnowy poziomej III klasy, 4) punkty geodezyjnej osnowy wysokociowej objte projektem wyznaczania wysokoci Z punkty. 2. Przy wykonywaniu przegldw i drobnych konserwacji znakw punktw osnowy poziomej nale y zwrci szczegln uwag na: 1) centryczne ustawienie znaku naziemnego (supa) nad znakiem podziemnym (zazwyczaj pyt) z dokadnoci 0,005 m, 2) wyznaczenie r nicy wysokoci grnej powierzchni supa nad pyt z dokadnoci 0,01 m. 3. W przypadku adaptacji punktw, ktrych zesp znakw stabilizacyjnych nie odpowiada warunkom dla punktw III klasy nale y wykona now stabilizacj (lub zmieni kwalifikacj punktu przyjmujc go za punkt osnowy pomiarowej). 4. Po zakoczeniu wywiadu terenowego nale y opracowa: - map zao e technicznych po wywiadzie terenowym (za. 43), - opis projektu technicznego (za. 44), - szkic projektu technicznego (za. 45).

65 Bezporednio po ustaleniu lokalizacji projektowanego punktu osnowy poziomej III klasy wykonywana jest stabilizacja znakami trwaymi.

66

Strona: 98 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

Zasady projektowania, wykonania i sprawdzania fotogrametrycznej sygnalizacji polowej podane s w rozdziale V, VII, VIII i IX wytycznych technicznych "G-1.8 Aerotriangulacja analityczna". Do sygnalizacji punktw wyznaczanych III klasy i fotopunktw zaleca si znaki sygnalizacyjne nr 1, 2, 5, 6, 7, 8 okrelone w zaczniku nr 3 wytycznych technicznych G1.8.

67 1. Nalot fotogrametryczny nale y poprzedzi i zakoczy wykonaniem zdj fotogrametrycznego pola testowego. 2. Je eli lokalizacja obiektu oraz miejsce postoju samolotu uniemo liwiaj wykonanie zdj pola testowego bezporednio przed i po nalocie fotogrametrycznym obiektu, dopuszcza si odstpienie od zasady podanej w ust. 1 pod warunkiem, e zdjcia pola testowego zostan wykonane t sam kamer i na tej samej partii filmu w okresie nie du szym ni 30 dni od wykonania nalotu obiektu oraz zostan wykorzystane w procesie opracowania numerycznego aerotriangulacji. Film powinien by przechowywany w zamknitym, szczelnym pojemniku metalowym w staej temperaturze w jakiej by przechowywany przed wykonaniem zdj pola testowego.

68 Przeprowadzajc kameraln identyfikacj punktw sygnalizowanych w terenie nale y sporzdzi wykaz wyczonych (nieodfotografowanych) z aerotriangulacji projektowanych punktw osnowy poziomej III klasy. Punkty te powinny mie wyznaczone wsprzdne na podstawie uzupeniajcych pomiarw bezporednich.

69 1. Obserwacje do aerotriangulacji analitycznej sieci III klasy, nale y poprzedzi wykonaniem obserwacji zdj pola testowego zgodnie z opracowaniem pt. "Korekcja geometryczna zdj fotogrametrycznych z wykorzystaniem pola testowego", IGiK 1981. 2. Na podstawie obserwacji ze zdj pola testowego nale y obliczy wspczynniki wielomianw kalibracyjnych stosujc zestaw programw "WIELKALIBRA". 70 Obserwacje aerotriangulacji nale y wykonywa zgodnie z zasadami podanymi w wytycznych technicznych "G-1.8 Aerotriangulacja analityczna".

71 1. Wyznaczane w procesie aerotriangulacji punkty osnowy poziomej III klasy stanowi sie punktw w ktrej dokadno poo enia oceniana jest bdem rednim MP i MZ liczonym na podstawie r nic midzy wsprzdnymi geodezyjnymi terenowymi i obliczonymi w procesie aerotriangulacji dla fotopunktw kontrolnych:

Strona: 99 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

gdzie: VX, VY, VZ - r nice midzy wsprzdnymi geodezyjnymi a otrzymanymi z wyrwnania aerotriangulacji, N1- liczba fotopunktw kontrolnych. 2. Do oceny dokadnoci sieci punktw III klasy wyznaczonych z aerotriangulacji bd redni oblicza si na podstawie fotopunktw kontrolnych I i II klasy. 3. Bd redni okrelenia poo enia MP nie mo e by wikszy od 0,10 m. 4. W przypadku, gdy warto bdu redniego MP przekracza 0,10 m nale y: 1) skontrolowa ponownie wszystkie etapy procesu aerotriangulacji, 2) przeanalizowa mo liwo innego doboru lub zwikszania liczby fotopunktw stanowicych osnow dla wyrwnania aerotriangulacji. Zwikszenia liczby fotopunktw mo na dokona wykonujc odpowiednie pomiary terenowe na wybranych stabilizowanych punktach sygnalizowanych - wyznaczanych. 5. Bd redni wyznaczenia wysokoci punktu powinien by MZ 0,20 m (przy czym MZ nale y uto samia z bdem MH). 6. Wysokoci wyznaczone w procesie aerotriangulacji analitycznej odniesione s do grnej powierzchni naziemnego znaku geodezyjnego. W przypadku, gdy punkt osnowy geodezyjnej III klasy stabilizowany by znakiem naziemnym (supem) oraz pyt podziemn nale y obliczy wysoko grnej powierzchni pyty, posugujc si podan w opisie topograficznym r nic wysokoci H.

72 Po zakoczeniu oblicze aerotriangulacji analitycznej nale y wykona: - wykaz wsprzdnych (za. 38), - ostateczny szkic sieci (za. 46).

Strona: 101 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

ROZDZIA XXIV. ODTWARZANIE I WZNAWIANIE PUNKTCJI III KLASY

74 Odtwarzanie punktu 1. W przypadku, gdy zostay zniszczone lub przemieszczone znaki geodezyjne okrelajce poo enie punktu geodezyjnego III klasy w terenie, a nie zostay naruszone inne znaki zespou (np. poboczniki) mo na wykona odtworzenie pierwotnego poo enia punktu i osadzi ponownie znaki geodezyjne centra punktu (sup, pyta) zachowujc jego dotychczasowe (niezmienione) wsprzdne x, y. Warunkiem koniecznym jest posiadanie opisu topograficznego punktu, zawierajcego wyniki pomiaru poo enia centra punktu wzgldem pobocznikw, bd te wynikw pomiaru do ssiednich punktw klasy III lub klas wy szych. 2. Odtworzenie punktu na podstawie miar do pobocznikw, na podstawie udokumentowanego pomiaru siatki przeniesienia wsprzdnych, oraz pomiaru punktw ekscentrycznych nale y prowadzi wedug zasad ustalonych dla punktw I i II klasy podanych w 45 , ust. 2, 3, 4 i 5. Odtworzenie punktu III klasy nale y uzna za prawidowe, gdy przecitna r nica odcinkw pomierzonych od centra punktu odtworzonego do innych znakw zespou jest mniejsza od 0,05 m. 3. W celu odtworzenia pojedynczego punktu poziomej osnowy III klasy wyznaczonego metod poligonow nale y: 1) na podstawie piciu elementw z wykazu miar (3 kty poziome i dugoci 2 bokw - rys. 27) wyznaczy poo enie punktu odtwarzanego i zastabilizowa go, 2) po zastabilizowaniu punktu wykona pomiary kontrolne (3 kty i dugoci 2 bokw), obliczy r nice midzy wartociami elementw pomierzonych i wartociami odpowiadajcych im elementw uzyskanych z zasobw geodezyjnych (wykaz miar). W wypadku gdy r nice dla ka dego z elementw: - nie przekraczaj: dla ktw 15", dla dugoci 1 10-4 D, nale y uzna punkt za prawidowo wznowiony i nie zmienia jego wsprzdnych i klasyfikacji, - przekraczaj w/w granice. nale y przeprowadzi przybli one wyrwnanie (osobno kty i przyrosty), obliczy nowe wsprzdne punktu i zaliczy go do osnowy pomiarowej. 4. Punkty wyznaczone metod fotogrametryczn nie podlegaj w zasadzie odtwarzaniu. W wyjtkowych wypadkach. pojedynczy punkt poziomej osnowy III klasy wyznaczony metod fotogrametryczn mo na odtworzy, je eli z miejsca zniszczonego punktu wida minimum dwa punkty III klasy lub klasy wy szej, z ktrych wida inne punkty III klasy lub klas wy szych (rys. 27, 28, 29). W celu odtworzenia zniszczonego punktu nale y: 1) obliczy na podstawie wsprzdnych zniszczonego punktu i punktw z niego widocznych : - dugoci dwch bokw midzy punktem zniszczonym oraz punktami z niego widocznymi, - trzech ktw poziomych na punkcie zniszczonym oraz na punktach z niego widocznych. 2) na podstawie wszystkich miar obliczonych ze wsprzdnych okreli miary terenowe (uwzgldniajc redukcje odwzorowawcze), wyznaczy poo enie punktu i zastabilizowa go, 3) po zastabilizowaniu punktu wykona pomiary kontrolne (3 kty i 2 dugoci bokw), obliczy r nice midzy wartociami elementw pomierzonych i wartociami odpowiadajcych im elementw uzyskanych z oblicze. W wypadku gdy r nice dla ka dego z wy ej wymienionych elementw: - nie przekraczaj: dla ktw 15", dla dugoci 1 10-4 D, nale y uzna punkt za prawidowo

Strona: 102 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

odtworzony i nie zmienia jego wsprzdnych i klasyfikacji, - przekraczaj wy ej wymienione granice, nale y przeprowadzi przybli one wyrwnanie (osobno kty i przyrosty), obliczy nowe wsprzdne punktu i zaliczy go do osnowy pomiarowej.

75 Wznowienie punktu 1. Wznowienie punktu III klasy polega na zastabilizowaniu punktu i wykonaniu nowego pomiaru. Wznowiony punkt uzyskuje wsprzdne o raz ocen dokadnoci na podstawie nowego pomiaru, nawet je eli po obliczeniu wsprzdnych oka e si, e punkt zosta zastabilizowany w miejscu punktu zniszczonego. Wznowienie punktu wykonuje si, gdy nie ma mo liwoci jego odtworzenia. 2. W celu wznowienia kilku punktw poziomej osnowy III klasy wyznaczonych metod poligonizacji, nale y: 1) zniszczone punkty powtrnie zastabilizowa z ewentualn zmian lokalizacji zapewniajc wiksz ich trwao, 2) wykona pomiary uzupeniajce na i do nowych punktw poligonu, 3) nowe i uzyskane z zasobw geodezyjnych materiay polowe wyrwna "cile" w nawizaniu do punktw wy szej klasy, 4) dla wszystkich punktw cigu, jako ostateczne. przyj wsprzdne oraz ocen dokadnoci uzyskane z wyrwnania, 5) je eli spenione s warunki okrelone instrukcj G-1, punkty cigu nale y zaliczy do szczegowej poziomej osnowy III klasy.

Rysunek 27.

Rysunek 28.

Strona: 103 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

Rysunek 29.

Strona: 100 Wydruk z programu STANDARDY GEODEZYJNE Copyright by GALL s.c. Katowice 2001

ROZDZIA XXIII. WYZNACZANIE WYSOKOCI PUNKTW OSNOWY POZIOMEJ III KLASY

73 1. Punkty osnowy poziomej III klasy, wraz z punktami przeniesienia i punktami ekscentrycznymi powinny posiada wysokoci wyznaczone w miar potrzeb okrelanych dla danych robt geodezyjnych ( 47, ust. 7). 2. Wysokoci punktw poziomej osnowy III klasy powinny by wyznaczane w sposb analogiczny jak dla punktw osnowy poziomej II klasy okrelonymi w 33 z tym, e: a) r nice wysokoci punktw wyznaczanych cigami poligonowymi powinny by obliczone z niwelacji trygonometrycznej celowymi dwustronnymi, a obliczone wysokoci odnosz si do grnej powierzchni supa, b) punkty osnowy poziomej III klasy wyznaczane metod aerotriangulacji analitycznej maj obliczone wsprzdne x, y oraz wysoko H (Z) odniesione do grnej powierzchni supa.