Źródła prawa

Stanowienie prawa to czynność konwencjonalna organu państwa, poprzez którą ów organ

żąda aby normy prawne były przestrzegane.

Umowa międzynarodowa jest źródłem prawa gdy zawiera normy generalne i abstrakcyjne,
zawiera normy wiążące wszystkich.

Precedens prawotwórczy
- Decyzja precedensowa następuje wtedy, kiedy sąd rozstrzyga sprawę, nie mając do
jej rozwiązania podstawy prawnej.
- Ratio decidendi (nowa podstawa rozstrzygnięcia/ nowa podstawa prawna) – nowa
norma, którą sąd musi wskazać/odnaleźć/wymyślić.
- Stare deisis (podtrzymuj decyzję) – zasada podtrzymywania decyzji. Każdy
sąd/organ administracji podejmujący decyzję, musi ją podjąć w oparciu o decyzję, która ma
charakter podobny, ale jej rozstrzygnięcie jest nowe.
- Precedens prawotwórczy ma charakter wiążący.
- Precedensy w Polsce nie są źródłami prawa.
- Opinio juris – opinia doktryny prawniczej.

System źródeł prawa

ZAMKNIĘTY
Jest obecny wtedy, kiedy konstytucja
wyraźnie określa katalog/zestaw aktów
prawotwórczych/źródeł prawa (w Polsce art.
87 konstytujcji)
OTWARTY
Jest obecny wtedy, kiedy konstytucja nie
określa aktów prawotwórczych.

Proces kształtowania się prawa

(jakie czynniki wpływają na tworzenie prawa)
Etapy procesu tworzenia prawa: (etapy te maja charakter uporządkowany):
1. Zamysł unormowania.
2. Przygotowanie projektu aktu normatywnego.
3. Wystąpienie z inicjatywą prawodawczą.
4. Praca nad projektem (kontrola, prawa i analiza aktu normatywnego).
5. Uchwalenie, ewentualnie podpisanie.
6. Ogłoszenie.

Tworzenie prawa rozumianego jako tworzenie zbioru norm, wyraża się w trzech sposobach:
1. Wydawanie nowych norm
Uchwalenie nowej normy
2. Zmiana norm obowiązujących
Nowelizacja – zmiana prawa :
- dodanie do istniejących norm, nowe normy
- zmiana treści norm
- zmiana brzmienia norm (inne/jaśniejsze sformułowanie normy)
3. Eliminowanie norm systemu prawnego
Eliminowanie może dokonywać się na trzy sposoby:
- uchylenie norm przez kompetentny organ (derogatio – uchylenie). Uchylić akt
normatywny/normę może ten organ, który ma prawo do stanowienia tej normy.
- uchylenie bezpośrednie – uchylenie przepisu, uchyla się innym przepisem.
- odwyknięcie od prawa (desuetudo) następuje:
 o w przypadku utraty skuteczności normy (norma nie jest realizowana)
o wtedy, kiedy wykształci się powszechne przekonanie, że ta norma nie jest
normą prawnie wiążącą. – nie jest to samoistnym sposobem eliminowania
normy.
4. Inne sposoby:
o norma traci moc wiążącą/zostaje wyeliminowana/przestaje obowiązywać
ze względu na upływ czasu.
o uznanie sądu konstytucyjnego o niezgodności normy z konstytucją (sąd
konstytucyjny eliminuje tę niezgodną normę)
o utrata podstawy prawnej – odnosi się do aktów wykonawczych, gdy
uchylona zostaje ustawa, która łączy się z aktem wykonawczym.

Rodzaje zbiorów norm, które tworzą prawo w Polsce.

1. Prawo wewnętrzne – zbiór norm obowiązujących na terytorium danego państwa i
stanowione są przez organy władzy państwowej tego państwa.
2. Prawo międzynarodowe publiczne – zbiór norm, które regulują stosunki między
państwami, a organizacjami międzynarodowymi. Podstawowym źródłem prawa jest
umowa międzynarodowa.
3. Prawo Unii Europejskiej/Europejskie/Unijne – to wspólnotowe prawo formalne,
które reguluje, określa struktury organizacyjne Unii (organy przedstawicielstwa), ich
kompetencje oraz tworzenie prawa wspólnotowego.
Wspólnotowe prawo materialne, które określa przedmiotowy zakres prawa
wspólnotowego, reguluje kwestie ochrony środowiska, politykę transportową,
szkolnictwo itp.
PRAWO UE PIERWOTNE PRAWO UE WTÓRNE
Wynika z treści traktatów założycielskich Jest tworzone przez organy wspólnoty.
(Paryskie, Rzymskie, z Maastricht, - dyrektywy
Luksemburski, Brukselski, Nicejski, - zalecenia
Lizboński, Amsterdamski , Grenlandzki) - decyzje indywidualne
- rozporządzenia - opinie
- decyzje - rozporządzenia

Pojęcie aktów normatywnych i rodzaje tych aktów.

Akt normatywny to zbiór przepisów prawnych odpowiednio uporządkowanych i wydanych
przez upoważniony podmiot (sejm, prezydent, wojewoda) wyrażające normy generalne i
abstrakcyjne, opatrzone nazwą.
Rodzaje aktów normatywnych:
1. Konstytucja,
2. ustawa,
3. akty o mocy ustawy,
4. akty wykonawcze,
5. inne akty normatywne.

Ad.1. Cechy konstytucji:

a) jest aktem o najwyższej mocy prawnej – nadrzędność konstytucji w systemie
prawnym:
- nie ma norm niekonstytucyjnych, które miałyby moc taką samą, bądź
wyższą od konstytucji,
 - normy niekonstytucyjne nie mogą być niezgodne z normami
konstytucyjnymi.
b) Zakres regulacji:
- reguluje ustrój państwa,
- określa pozycję jednostki w państwie (wyrażona w postaci wolności,
uprawnień, immunitetów),
- procedura uchwalania i zmiany konstytucji.
c) szczególny sposób uchwalania i zmiany tejże konstytucji,
d) szczególna nazwa (ustawa zasadnicza, karta konstytucyjna, konstytucja),
e) jest podstawą kompetencyjną (określa kto w danym państwie stanowi prawo),
f) jest podstawą aksjologiczną całego systemu prawnego (określa jakim
wartościom ma służyć system prawny).
Ad.2. Ustawa:
a) to taki akt normatywny, który wydawany jest przez Parlament,
b) zajmuje w hierarchii aktów normatywnych, miejsce tuż po konstytucji,
c) uchwalenie/zmiany ustawy podlega procedurze, którą określa konstytucja,
d) jest aktem o nieograniczonym przedmiotowo zakresie,
e) są to akty opatrzone szczególną nazwą (ustawa o…, kodeks…, prawo…,
ordynacja).
Materia ustawowa – jest to ten zakres praw, zagadnień, problemów, który może
być regulowany w drodze stanowienia ustaw:
- struktura kompetencji władzy ustawowej,
- organizacja państwa,
- postawy jednostki w państwie (dotyczące obowiązków i wolności).
Ad.3. Akty o mocy ustawy:
a) wydawane są przez organy władzy wykonawczej, w szczególności przez
głowę (wtedy, gdy Parlament nie może się spotkać np. w stanie wojny itp. akty
o mocy ustawy mają charakter nadzwyczajny, wyjątkowy),
b) mają taką samą moc prawna, jak ustawy,
c) zakres regulacji jest taki sam, jak zakres ustawy,
d) są to akty prawne opatrzone szczególna nazwą (rozporządzenie z mocą ustawy,
dekret o mocy ustawy)
Ad.4. Akty wykonawcze
a) wydawane na podstawie upoważnienia określonego w ustawie,
b) wydawane w celu wykonania ustawy
c) wydawane przez organ władzy wykonawczej
d) zgodne z konstytucją i innymi ustawami
e) są to akty prawne opatrzone szczególna nazwą (rozporządzenia, zarządzenia,
uchwały)
f) ma charakter niesamoistny, służebny wobec ustawy
Ad.5. Inne akty normatywne
a) wydawane przez organy władzy terenowej + uchwały, regulaminy, umowy,
statuty,
b) wydawane przez organy władzy samorządowej (rady gminne, wójt itd.) +
uchwały.
Podział aktów normatywnych ze względu na to czy mają charakter wiążący na terenie całego
państwa, czy tylko na określonym obszarze:
Akty normatywne, które wiążą na części terytorium danego państwa to akty prawa miejscowego.
akty powszechnie obowiązujące akty o charakterze wewnętrznym
to takie akty, które zawierają normy to takie akty, których adresatami są
adresowane do każdego podmiotu wyłącznie jednostki organizacyjne,
(konstytucje, ustawy, rozporządzenia). podporządkowane podmiotowi wydającemu
nowy akt prawny(statuty, regulaminy,
uchwały).

Obowiązywanie prawa w aspekcie:

 CZASOWYM
Norma prawna jest elementem systemu prawnego, wtedy, kiedy została wprowadzona ze
zgodnie określonymi zasadami i nie została z niego wyeliminowana. Zazwyczaj wskazuje się,
ze to obowiązywanie prawa dotyczy:
- uchwalenia aktu normatywnego,
- ogłoszenia aktu normatywnego,
- wejścia w życie aktu normatywnego.

Moment, który decyduje, że akt obowiązuje to ogłoszenie. Do momentu, kiedy minie okres
vacatio legis, można stosować tą normę prawną.
Zasada lex retro non agit (tł. Prawo nie działa wstecz) – ustawodawca nie może ustanawiać
przepisów prawa, które wiązałyby skutki prawne ze zdarzeniami prawnymi mającymi miejsce
w przeszłości. Prawo musi być przewidywalne
Zasada retroakcyjności prawa – reguluje zachowana na przyszłość, które związane są z
przeszłością.
 TERYTORIALNYM
Normy prawne obowiązują na danym terytorium państwa
Ujęcie prawne Ujęcie geograficzne
Normy prawne obowiązują na obszarze, Normy prawne obowiązują w przestrzeni
który podlega zwierzchnictwu państwa – nie wydzielonej granicami – lądową, powietrzną
dotyczy ambasad, placówek i morską.
dyplomatycznych i konsularnych.

 OSOBOWYM
Normy prawne obowiązują w tym sensie, że są wiążące dla wszystkich osób, które znajdują
się na terytorium danego państwa.

Publikacja aktów normatywnych

Ogłoszenie aktu normatywnego jest pewną formą publikacji. Ogłoszenie jest to urzędowe
podanie aktu normatywnego do wiadomości publicznej, przez organ, który ma do tego
uprawnienie (prezydent, premier, minister).

Skutki ogłoszenia aktu normatywnego:

1. Jest to pierwsze oficjalne podanie do wiadomości publicznej.
2. Tekst ogłoszony urzędowo jest tekstem autentycznym, nawet z wszelkimi jego
ułomnościami.
3. Z faktem ogłoszenia wiązać należy fakt jego obowiązywania.

Formy ogłoszenia aktu normatywnego:

1. Ogłoszenie w dziennikach urzędowych, zwanych dziennikami promulgacyjnymi.
(Dziennik Ustaw, Monitor Polski, Wojewódzkie Dzienniki Ustaw). Dzienniki
urzędowe wydaje Prezes Rady Ministrów, wojewoda, ministrowie i organy władzy
publicznej niższej rangi. Data wydania Dziennika Ustaw jest datą, w którym dany akt
normatywny zaczyna obowiązywać.
2. Forma zwyczajowa, przyjęta na danym terenie.

Budowa aktu normatywnego

1) Tytuł
2) Preambuła (uroczysty wstęp)
3) Chociażby jeden przepis merytoryczny
4) Przepis kiedy ten akt wchodzi w życie

Akt normatywny składa się z przepisów prawnych:

 Przepisy ogólne, określają co będzie przedmiotem regulacji.
 Przepisy zawierające definicje legalne, wskazują jak rozumieć dane pojecie
zawarte w tym akcie.
 Przepisy merytoryczne, regulują zagadnienia, które są przedmiotem regulacji
tej ustawy.
 Przepisy nowelizujące, zmieniają normy prawne.
 Przepisy przejściowe i dostosowujące, regulują problemy między czasowe.
Każdy akt normatywny musi odnieść się do zdarzeń z przeszłości, a których
skutek może wystąpić w przyszłości.
 Przepisy końcowe
- Przepis o wejściu w życie
- Przepis uchylający (uchyla inny akt normatywny, niż ten, w którym jest
zawarty „niniejsza ustawa uchyla ustawę z dnia…”)
- Przepis o utracie mocy obowiązującej (wskazuje kiedy traci moc akt, w
którym przepis jest zawarty „niniejsza ustawa traci moc obowiązującą a
dniu…”)