Owietlenie LED w modelach

zapaczanych
str. 2

Przegldajc nasze forumowe poradniki mona znale kilka artykuw powiconych
elektronice w modelarstwie zapaczanym. Jednak wiele osb ali si, e poradniki w ogle im
niczego nie wyjaniy. Jako, e mj poprzedni tekst zebra raczej pozytywne komentarze, jak i
rwnie dlatego, e wspomniane poradniki pozostawiaj wiele do yczenia, postanowiem
napisa swj wasny, traktujcy o wszystkim tym co powinnimy wiedzie aby zaprojektowa
owietlenie do modelu i zawierajcy niezbdne informacje pominite w dotychczasowych.
Z gry uspokoj, e nie musisz obawia si drtwych reguek, niezrozumiaych nawet
przez ich twrcw. Nic tak okrutnego Ci tu nie spotka, bo ja sam takowych nie lubi i wiem z
dowiadczenia, e zobrazowanie zjawiska takim sposobem niewiele wyjani. W zamian za to
moe si czasem udzieli mj mopsowy styl wypowiedzi, za co z gry serdecznie przepraszam
wszystkich szanujcych nasz jzyk ojczysty.
A na koniec tego krtkiego wstpu musz ostrzec, e poradnik jest dugi. Pewnie
niewielu bdzie si go chciao doczyta do koca, no ale c. Dla owietlenia trzeba si nieco
powici.

I. Troch teorii
1. Przydugi wstp do tej wdrujcej kupy elektronw.
Dobrze, zacznijmy zatem od pocztku. Przede wszystkim naley si dowiedzie czym
jest napicie. Dobra istota zwana prdem nas nie interesuje od strony teoretycznej, obcowa
z ni bdziemy tylko w praktyce.
Okej, zatem czym jest napicie? W kadej ksice od fizyki wyczytamy, e jest to
stosunek pracy, ktr wykonaj siy pola elektrycznego eby przesun pewien punktowy
adunek... abla blabla. No wic ja si pytam - co nam po takiej definicji, jak my chcemy sobie
diodki w modelu zamontowa? Ot tak naprawd naley wiedzie, e napicie to co, co
umoliwia przepyw prdu - popynie on tylko wtedy, kiedy midzy dwoma punktami w
obwodzie jest jaka rnica potencjaw (czyli napicie), a nie, jak mona sdzi, zawsze
kiedy oddziauje na nie pole elektryczne (mniejsza o to czym ono waciwie jest). Dlatego, na
przykad, ptaszki w zimie mog sobie beztrosko usi na kablu linii wysokiego napicia i nic
im si nie dzieje - wtedy maj jedynie jaki tam potencja. Dopiero gdy drug nk dotkn
drugiego kabla, to potencja lewej nzi jest rny od prawej - mamy rnic potencjaw
(napicie), w wyniku czego przez ptaszka pynie prd, efektownie nim trzepic.
Co ciekawe, napicie nie tylko pozwala prdowi pyn, ale rwnie determinuje jego
warto. Zapewne wielu z nas ma ju za sob fizyk gimnazjaln, na ktrej to mwio si o
prawie Ohma. To synne na cay wiat prawo gosi, i (uwaga, prosz zamkn oczy, bo tu
bdzie reguka): prd pyncy przez obwd jest wprost proporcjonalny do napicia
przyoonego do tego obwodu. Nam jednakowo nic to nie mwi - zreszt jak kade inne
prawo - wic rozpatrzymy to na przykadzie ptaszka.
Zamy sobie jakie napicie midzy kablami, ktrych dotyka bdzie ptaszek - dajmy
na to, e jest ono mae. A nastpnie postawmy go na te kable. I teraz bardzo wana kwestia:
ptaszek zamyka obwd, czyli czy swoimi nkami dwa kable idce do zasilania, w wyniku

Owietlenie LED w modelach
zapaczanych
str. 3

czego zaczyna przez niego pyn prd. My pki co tego nie widzimy, ptaszek zreszt te
tego nie odczuwa - bo ustalilimy sobie, e napicie midzy kablami jest mae. A gdybymy
zwikszyli napicie? Przez ptaszka bdzie pyn troszk wicej prdu, a zwikszajc jeszcze
bardziej - prd pyncy przez jego ciao (i jednoczenie przez kable, wiadom spraw jest e
eby prd dodar do ptaszka to najpierw musi popyn ze rda przez kable) bdzie jeszcze
wikszy. Oczywicie wraz ze wzrostem prdu pyncego przez ciao ptaszek coraz bardziej to
odczuwa.
O tym wanie mwi nam prawo Ohma. Prd pyncy przez odbiornik jest wprost
proporcjonalny do napicia, jakie si przyoy do jego kocwek.
U I ~
Jako, e cisowcy nie lubi proporcji, ustalili sobie wspczynnik proporcjonalnoci jako tak
zwan konduktancj: U G I * =
W praktyce uywamy odwrotnoci konduktancji, czyli rezystancji (
R
G
1
= ):
R
U
I =
O nieuywanej konduktancji G zapominamy, bo nie jest nam do szczcia potrzebna.
Przystpmy wic do opisania niewiadomych:
- U - dobrze ju nam znane napicie, wyraamy je w woltach [V]
- I - nieco mniej znany prd, aczkolwiek rwnie wany - jego jednostk jest amper [A]
- R - i tutaj nowo, mianowicie rezystancja, wyraana w omach [ O]
Teraz troch sw o rezystancji. Zacznijmy od jednostki - ten kole z du gow zamknity w
nawiasie kwadratowym to tak naprawd nie jest aden kole, tylko dua grecka litera omega.
Takie tam urozmaicenie w jednostkach, pewnie komu znudziy si litery aciskie...
Zapewne Czytelnik zapyta czyme ta tajemnicza rezystancja jest. Odpowiadajc na to
pytanie najprociej jak sie da dojdziemy do naprawd banalnego wniosku - rezystancja,
nieprzypadkowo zwana rwnie oporem, jest wartoci ktra pokazuje jak bardzo dany
materia chce si przeciwstawi pdzcym przez niego elektronom (prdowi). Mamy sobie
jaki przewd miedziany - ma on jak niewielk rezystancj (zalen od kilku czynnikw, ale
nie interesuje nas to). Biorc taki sam przewd (o takiej samej dugoci i przekroju), ale ju
wykonany z aluminium jego rezystancja jest inna. W tym wypadku wiksza. A to dlatego, e
mied jest lepszym przewodnikiem ni aluminium, czyli stawia prdowi mniejszy opr podczas
gdy on pynie, w wyniku czego nie musi si on z ni tak mczy i moe go sobie popyn
wicej. A w przypadku aluminium musi zmarnowa nieco wicej energii na przejcie przez
nie, w wyniku czego pynie go mniej (to tak jak z suchym ldem i bagnem - ktrdy przejdzie
szybciej wiksza ilo ludzi?).
Nasz hipotetyczny ptaszek obrazowa nam tak naprawd rezystor, czyli jeden z elementw
elektronicznych sucych do stawiania prdowi oporu. Jak mona wywnioskowa, taki
rezystor ma jak dan, w miar niezmienn rezystancj. W przypadku ptaszka opr stawiao
rzecz jasna jego ciao - a energia, ktr prd musia zuy do pokonania tego oporu

Owietlenie LED w modelach
zapaczanych
str. 4

przechodzia do ptaszka i uwalniaa si w postaci spektakularnych wstrzsw i podnoszenia
temperatury ciaa (o tym kilka linijek niej).
Zostawmy ptaszka na chwil w spokoju i powrmy do wzoru:
R
U
I = . Wida z niego
wyranie, e im wiksze napicie, tym prd rwnie jest wikszy, a im bardziej zwikszymy
opr odbiornika, przez ktry pynie prd, tym ten prd bdzie mniejszy. Napisaem wyej, e
gdy prd pynie przez odbiornik, to ten stawia mu jaki opr, w wyniku czego traci on (prd,
nie odbiornik) swoj energi. Wiadome jest, e energia nigdy nie wyparowuje tak ot - albo
zmienia swoj form, albo jest rozpraszana podczas wykonywania pracy. Przy przepywie
prdu jest tak samo. W przypadku rezystorw sprawa jest prosta, bo caa energia stracona
na pokonanie oporu zostaje zamieniona na ciepo. To taka informacja na przyszo - nie
naley o tej przemianie zapomina, bo nagle moe si okaza e takim rezystorkiem
zwglimy sobie spory kawa modelu. A tego bymy nie chcieli. Jeli chodzi o warto energii
cieplnej wydzielanej na rezystorze, wrcimy do tego jeszcze kiedy indziej. Tymczasem, kiedy
ju bardzo dokadnie zostay omwione podstawowe pojcia i prawa, moemy przej do
poddziau drugiego, ktry to nosi dumn nazw...

2. Mae co nieco, czyli co to jest dioda
Na pocztku naley powiedzie, e dioda jako taka nie wieci - robi to tylko dioda LED
(od nazwy: elektroluminescencyjna). Ale ju wszystkie diody bez wyjtku maj jedn
nieocenion waciwo: przewodz prd tylko w jednym kierunku. Czyli od anody do katody
- gdybymy j wczyli do obwodu na odwrt, to prd by nie popyn, bo dioda dziaaaby
jako przerwa w obwodzie (no, nieco inna sprawa jest przy diodach Zenera, ale one nas nie
interesuj). Take jeli chcemy eby nam nasza LEDka
wiecia, to musimy j podczy anod (A) do plusa
zasilania, a katod (K) do minusa. Ci bardziej obeznani
pewnie by mnie powiesili za uywanie takiej terminologii jak
plus i minus, no ale c, nie zagbiamy si w teori, wic
nie mog sobie pozwoli na fajniejsze okrelenia. Obok
zdjcie przykadowej diody (znalezione w Internecie).
W przypadku diod LED zwyko si podawa pewien
dziwny zapis dotyczcy ich parametrw, mianowicie co w stylu: "3V @ 20mA". C to za
ustrojstwo i co ono oznacza? Ano, znaczy to, e jeli przez diod bdzie przepywa prd
20mA, to spadek napicia na niej bdzie rwny 3V (zauwaasz pewn analogi do prawa
Ohma? Caa elektronika przy prdzie staym krci si wok niego). Znaczy to rwnie, e
prd 20mA jest maksymalnym prdem, ktry moe pyn przez diod bez moliwoci
uszkodzenia jej. Gdybymy pucili przez ni prd, dajmy na to, 60mA, to do prdko by si
popsua. A to za spraw ciepa - kiedy przez rezystancj pynie prd, uwalnia si ciepo. To
tak mimochodem, dokadniej opowiem o tym nieco pniej, teraz wypada nam wiedzie
jedynie tyle, e gdy przepuszczamy wikszy prd przez diod, to wydziela si na niej wiksze
ciepo - a dioda LED jest na nie strasznie wraliwa i nietrudno o jej uszkodzenie.

Owietlenie LED w modelach
zapaczanych
str. 5

No dobrze, powiedzielimy sobie co o napiciu, rezystorze i diodzie, zwizku midzy
napiciem i nateniem, i kilku innych rzeczach. Myl, e ju najwysza pora na


II. Wybr zasilania
rde zasilania jest sporo, jednak nas bd interesowa tylko dwa z nich - mianowicie
ogniwa chemiczne bd zasilacze. Plusem tych pierwszych jest fakt, e mona je dosta
praktycznie wszdzie (no, to jest jeszcze uzalenione od rodzaju ogniwa/baterii) i s na pozr
tanie. Jeli chodzi o dostpno i cen to z zasilaczami jest zupenie na odwrt - trzeba si
pofatygowa i zamwi przez Internet, i ceny wydaj si by due w porwnaniu do baterii.
Ale pamitajmy, e baterie trzeba wymienia (no chyba, e uywamy akumulatorkw, ale
komplet dobrych ogniw adowanych bdzie czsto droszy ni zasilacz odpowiedni do naszych
potrzeb), przez co ilo pienidzy wydanych na zasilanie zwiksza si w funkcji czasu. Drug
spraw jest sposb pozyskania elektrycznoci w obu rodzajach zasilania - ogniwa dziaaj na
zasadzie reakcji chemicznych, a zasilacze po prostu odpowiednio zmieniaj prd z gniazdka.
Pod tym wzgldem o wiele lepsze s zasilacze - napicie ktre daj jest niezmienne i mamy
dokadnie okrelone jak duy prd moemy z nich pobiera. W przypadku ogniw (lub baterii,
bo bateria to kilka poczonych ze sob ogniw) napicie na wyjciu spada wraz ze stopniem
rozadowania baterii, nie wspominajc ju o nieznanym maksymalnym prdzie, ktry moemy
pobiera bez zbytniego spadku napicia na wyjciu
1
.
Tak wic osobicie polecam zainwestowanie tych kilku zotych wicej w zasilacz, bo jest
on po prostu efektywniejszy ni baterie. Moe by jednak problem ze znalezieniem
odpowiedniego. Podpowiem, e do naszych celw nie s potrzebne jakie wietne modele,
taki chiski za 5 zotych rwnie si wietnie nada (podkrelam, do naszych celw, czyli do
zrobienia owietlenia LEDowego). Gdy wejdziemy na znany portal aukcyjny i wpiszemy
szukan fraz, od razu rzuci si nam w oczy wielka rnorodno zasilaczy - rne napicia
na wyjciu, rne maksymalne prdy i, przede wszystkim, rne ceny. Z tym ostatnim atwo
sobie poradzi, wystarczy po prostu ustawi sortowanie wedug ceny w kolejnoci rosncej.
Naprawd, nas interesuje tylko to eby ten zasilacz dziaa moe nawet mie napicie
ttnice na wyjciu (zamiast staego), i tak tego nie zauwaymy. Niestety nad wyborem
napicia zasilania musimy si troch duej zastanowi.

1
Kade rdo zasilania ma jak rezystancj wewntrzn
w
R , im wikszy prd pobieramy ze rda,
tym wikszy jest spadek napicia na tej rezystancji. Przykad: rdo zasilania bez obcienia daje 5V,
jego rezystancja wewntrzna O =1
w
R , i po podczeniu do niego jakiego odbiornika daje on prd I =
1A. Spadek napicia wynosi V I R U
w s
1 = = (przeksztacony wzr wynikajcy z prawa Ohma). Tak wic,
jak wida, przy takich warunkach spadek napicia na samym rdle zasilania bdzie wynosi 1V - w
wyniku czego na wyjciu bdzie nie 5V, a 4. W rdach chemicznych (ogniwa, baterie) rezystancja
wewntrzna jest zazwyczaj sporo wiksza ni w zasilaczach, co skutkuje znacznym ograniczeniem
maksymalnego poboru prdu, jak i sporym spadkiem napicia w przypadku pobierania tego prdu.

Owietlenie LED w modelach
zapaczanych
str. 6

Wybr jest spory. Wyszukiwarka od razu wypluje nam nieskoczon ilo zasilaczy
12V, 9V, 6V, 5V, 4.5V, a nawet 3V. Ktry wybra? To akurat zaley od sposobu czenia diod,
jednak najlepszym rozwizaniem bdzie zakup zasilacza 3V. Dlaczego? Wyej wspomnielimy
o reprezentacji najwaniejszych parametrw diody LED. Bya to formuka: "3V @ 20mA" i
oznaczaa ona, e gdy przez diod pynie prd maksymalny 20mA, to wtedy spadek napicia
na niej jest rwny 3V. Sk w tym, e praktycznie nie stosuje si diod, na ktrych spadek
napicia jest wikszy ni 3V (przy pyncym przez ni prdzie maksymalnym) - znaczy to, e
zasilacz 3V wyrobi "napiciowo", a jednoczenie strata energii na rezystorach ograniczajcych
prd diodom (o tym za chwil) bdzie najmniejsza ze wszystkich moliwych opcji.
Zamy, e Czytelnik mi zaufa i postanawia zakupi zasilacz dajcy napicie 3V. Teraz
pozostaa tylko kwestia maksymalnego prdu. I tutaj wana uwaga: maksymalny prd nie
oznacza ile prdu bdzie pyn przez diody po podczeniu ich do zasilania. Prd ktry
popynie przez ukad jest ustalany na podstawie prawa Ohma (czyli zaley od przyoonego
napicia i rezystancji [w tym wypadku rezystancji caego ukadu]). Zatem prd maksymalny
oznacza najwikszy prd jaki zasilacz moe da, a nie - jak mona sdzi - okrela jaki prd
bdzie pyn przez ukad.
No dobrze, ale wrmy do jego wyboru. Skd mamy wiedzie jaki prd bdzie pobiera
nasz ukad? Zaley to od iloci diod i sposobu ich poczenia. Ostatnio widziaem w Internecie
zasilacz o maksymalnym prdzie 1A, z moliwoci regulacji napicia midzy 3, 4.5, 6, 7.5, 9
lub 12V (notabene, kosztowa 5 zotych z groszami). Taka aukcja nie jest rzadkoci i
wystarczy wpisa odpowiedni fraz, a znajdziemy podobn okazj bez problemu. Gdybymy
ustalili napicie na 3V i podczyli diody LED przez ktre miay pyn prd 20mA, to przy
najmniej korzystnym prdowo poczeniu moglibymy podczy takich diod... 50! Wtedy
przez ukad pynby 1A, czyli tyle ile moe da ten zasilacz.
2

Raczej nikt nie bdzie podcza w modelu wicej ni 50 diod, wic 1A przy 3V nam
spokojnie wystarczy. Zrbmy wic w kocu co w kierunku naszego przyszego owietlenia.
Zaczniemy od wyjanienia sobie rodzajw pocze elementw elektronicznych. Pierwsze z
nich to...

2
Zaznaczyem, e takie podczenie pobieraoby najwicej prdu ze wszystkich moliwych. Jak si za
niedugo okae, zasilajc ukad wikszym napiciem, moemy przy tym samym prdzie podczy
wicej diod.

Owietlenie LED w modelach
zapaczanych
str. 7

III. Poczenie szeregowe
Przedstawione na schemacie obok
poczenie szeregowe jest takim
poczeniem, w ktrym odbiorniki (w tym
wypadku rezystory - to te ciemnoczerwone prostokty) czy si - uwaga, uwaga - w szeregu.
Znaczy to, e s ze sob poczone jeden za drugim: druga nka pierwszego czy si z
pierwsz drugiego, druga drugiego z pierwsz trzeciego, i tak dalej. Oczywicie czy tak
mona kade elementy elektroniczne, jednak nas interesuj tylko te reprezentujce
rezystancj, pomijamy elementy pojemnociowe, indukcyjne i inne. Dlatego jedyne co nas
bdzie obowizywa to wzr na rezystancj caego szeregu (tak zwan rezystancj zastpcz
ukadu), ktr mona sobie wyprowadzi z prawa Ohma opierajc si na pewnym mao
znanym, aczkolwiek bardzo przydatnym prawie, czyli drugim prawie Kirchhoffa (Niemcy
zawsze mieli dziwne nazwiska...), co po przeliczeniu da nam nastpujcy wynik: rezystancja
zastpcza odbiornikw poczonych szeregowo jest rwna sumie rezystancji poszczeglnych
odbiornikw. Gdybymy chcieli przedstawi to matematycznie, to wyszoby nam takie co:

=
=
n
i
i z
R R
1

Ale to jest strasznie dziadowe przedstawienie i nikomu nic to nie mwi, wic my ujmiemy to
sobie krtko i w o wiele przystpniejszej postaci:
n z
R R R R R + + + + = ...
3 2 1

Wynika z tego, e jakiekolwiek wartoci bd na miejscu rezystancji skadowych, rezystancja
zastpcza zawsze bdzie wiksza ni ktrykolwiek ze skadnikw. Dla przykadu, jeli mamy
sobie rezystory O = O = O = 7 10 5
3 2 1
R R R , to podczenie ich szeregowo dam nam ukad o
rezystancji zastpczej O = O + O + O = 22 7 10 5
z
R
Nastpn wan spraw jest kwestia rozkadu napicia. W tym miejscu przytocz
drugie prawo Kirchhoffa, na ktrym to opieramy si podczas wyprowadzania wzoru na
rezystancj caego ukadu. Ot, gosi ono, e suma spadkw napi na poszczeglnych
elementach obwodu jest zawsze rwna napiciu zasilajcemu ten obwd. Popatrzmy na
poniszy rysunek pomocniczy:
Zgodnie z tym prawem:
4 3 2 1
.U U U U U + + + =
W tym nie ma chyba niczego dziwnego. Trzeba
sobie za to wpoi do epetyny raz na zawsze, e
w obwodzie szeregowym prd jest wszdzie
taki sam, zarwno przy plusie (przed
rezystorami) jak i minusie (po rezystorach). I nie ma to tamto, e "przecie przed drugim
rezystorem jest pierwszy, prd powinien zmale!". Nie! Prd jest taki sam - maleje napicie.
W tym przypadku maleje o kolejne spadki napi na rezystorach, czyli za rezystorem
1
R
bdzie napicie rwne
1
U U . Wida to dokadnie na wzorze odnoszcym si do drugiego
prawa Kirchhoffa - po przeksztaceniu da nam:
1 4 3 2
. U U U U U = + + . Analogicznie, za

Owietlenie LED w modelach
zapaczanych
str. 8

rezystorem
2
R napicie bdzie wynosi
2 1 4 3
. U U U U U = + . Natomiast za rezystorem
4
R
mamy ju minus zasilania, take tam, zgodnie z nowo poznanym prawem, napicie bdzie
wynosi rzecz jasna 0V. Jest to pewne uproszczenie, bo w rzeczywistoci za rezystorem
4
R
byby jeszcze jaki przewd prowadzcy do minusa zasilania - a aden materia w warunkach
domowych nie ma rezystancji rwnej 0 omw, wic na nim rwnie bdzie jaki maluteki
spadek napicia. Ale tak maluteki, e go pomijamy.
No dobrze, wiemy ju e napicie nigdzie nie ucieka, tylko elegancko rozkada si na
poszczeglnych elementach. Ale pki co niewiele nam z takiej informacji, bo dalej nie wiemy
jak to napicie obliczy. O tym, e rozkada si ono naprawd elegancko, przekona nas
dobrze ju znane przeksztacone prawo Ohma
3
:
IR U =
Jak wida, spadek napicia na rezystorze ronie wraz z jego rezystancj - i to gwnie ten
fakt bdziemy pniej wykorzystywa w praktyce. Spadek napicia zaley rwnie od prdu,
ktry pynie przez opornik (rezystor), ale jako, e w caym obwodzie prd jest taki sam, to z
zalenoci tej korzysta bdziemy raczej rzadko.


IV. Poczenie rwnolege
Powiedzielimy ju sobie co nieco o poczeniu szeregowym, przejdmy wic do
rwnolegego. Wyglda ono tak:
W poczeniu rwnolegym odbiornikw nie czyny jeden
za drugim, tylko jeden do drugiego. Oznacza to tyle, e kady
odbiornik jest poczony ze wszystkimi innymi - w
przeciwiestwie do poczenia szeregowego, gdzie jeden rezystor
by poczony jedynie z ssiadami (czyli z maksymalnie dwoma
rezystorami: maksymalnie, bo rezystory graniczne miay tylko
jednego ssiada).

3
Prawo Ohma przydatne nie tylko do liczenia jaki prd popynie przez ukad jeli znamy napicie
zasilania i rezystancj, ale w kadym innym przypadku, kiedy napicie, prd i rezystancja s ze sob
poczone zalenociami. To bardzo komfortowe, nieprawda?

Owietlenie LED w modelach
zapaczanych
str. 9

W opisie matematycznym tego poczenia pomoe nam tym razem pierwsze prawo
Kirchhoffa, ktre to mwi, e suma prdw wpywajcych do jakiego punktu rozpywu
prdw jest rwna sumie prdw wypywajcych. Na rysunku po
lewej wida, e poczenie rwnolege jest poniekd przeciwiestwem
poczenia szeregowego - tutaj z kolei napicie na wszystkich
rezystorach jest rwne, a prd jest sum prdw pyncych przez
poszczeglne rezystory. To wanie obrazuje nam pierwsze prawo
Kirchhoffa:
4 3 2 1
.I I I I I + + + = . A wzr na sam rezystancj zastpcz
takiego ukadu jest nastpujcy:
4 3 2 1
.
1 1 1 1 1
R R R R R
z
+ + + =
Czyli odwrotno rezystancji zastpczej jest rwna sumie odwrotnoci
rezystancji poszczeglnych rezystorw. Trzeba pamita, e jest to
wzr na
z
R
1
, a nie
z
R - czsto si o tym zapomina i pniej wychodz dziwne wyniki. Aby z
z
R
1
zrobi
z
R , rzecz jasna odwracamy wynik (licznik w miejsce mianownika, mianownik w
miejsce licznika, jak w przykadzie:
3
5
5
3
). Po duszej analizie wzoru zauwaymy, e w
przypadku poczenia rwnolegego pojemno zastpcza zmniejsza si wraz z dopinaniem
jakichkolwiek rezystorw. Co za tym idzie? Ano to, e przez ukad bdzie pyn wikszy prd
- nie ma w tym nic dziwnego, w kocu dodajemy kolejne odbiorniki, ktre ten prd pobieraj.
O dziwo wszystko co do tej pory sobie powiedzielimy jest logiczne!


V. Poczenie mieszane
Nie jest to jako taki sposb czenia elementw elektronicznych - jest to po prostu
przemieszane czenie szeregowe z rwnolegym. Na pozr skomplikowany przykad:
Jak rozwiza taki obwd? Bardzo
prosto: naley podzieli go na
mniejsze obwody, ktre s
poczeniami szeregowymi lub
rwnolegymi. Nastpnie obliczy
rezystancje zastpcze poczynajc od
najbardziej "zagbionych" gazi obwodu, by sukcesywnie przemieszcza si na zewntrz
obwodu, a w efekcie - obliczy rezystancj caego obwodu. Jako, e do montau owietlenia
si to raczej nie przyda, jak i z powodu szczegowego opisania kadego z pocze ju
wyej, nie bd podawa oblicze, a jedynie posu si rysunkami ukazujcymi poszczeglne
etapy "zwijania" obwodu. Jeszcze tylko maa legenda:

Owietlenie LED w modelach
zapaczanych
str. 10

- niebieski: poczenie szeregowe
- zielony: poczenie rwnolege
- czerwony: poczenie szeregowe
- pomaraczowy: poczenie rwnolege
- szary: poczenie szeregowe







VI. Zawiecanie pojedynczej diody
Do tego momentu napisane zostao 21 tysicy znakw - myl, e ju najwysza pora
wzi si za co, co bdzie miao widoczne odzwierciedlenie w rzeczywistoci... zawiemy
jedn diod! Oczywicie najpierw naley takow pozyska. Oprcz diody bdziemy
potrzebowa:
1. rda zasilania (dla bardziej obeznanych: rda napiciowego)
2. rezystora
3. lutownicy
4. cyny
5. jakich przewodw, wedle uznania (byle gruboci nie przypominay liany, bd na
odwrt - wosa)

Owietlenie LED w modelach
zapaczanych
str. 11

6. (tamy izolacyjnej lub rurki termokurczliwej [zmniejszajcej swoj rednic pod
wpywem temperatury]: podane przy maych odlegociach midzy nkami diod,
kocwkami przewodw i innych otwartymi czciami obwodu - przydatne, ale nie
konieczne)
Jeli nie masz lutownicy, to trudno - obdzie si i bez niej, wystarczy zainwestowa w tam
izolacyjn. Jednak o wiele bardziej fachowo bdzie wykona pewne poczenia, a nie skrca
przewody i zakleja tam.
I jeszcze zdjcia caoci oraz rnych diod LED.


Owietlenie LED w modelach
zapaczanych
str. 12


Jak wida, obudowy diod s rne ta pitka to tylko niewielka cz wszystkich dostpnych.
Zazwyczaj dzielimy je na obudowy do montau przewlekanego (od diod odstaj nki:
obudowy a, b oraz d) lub powierzchniowego (inna nazwa to SMD; diody maj tylko malutkie,
paskie, metalowe wyprowadzenia: obudowy c). Raczej niewielu w naszym fachu bdzie
uywa tych drugich, a to ze wzgldu na rozmiary. Spora cz ledwo potrafi si posugiwa
lutownic, nie mwic ju o lutowaniu takiego cukru
4
(diody c, rzecz jasna a dokadniej te
po lewej stronie).
Dlatego zajmiemy si tutaj jedynie diodami do montau przewlekanego, czyli takimi, do
ktrych mona przylutowa przewd i ktry nie oderwie si od niej wraz z wyprowadzeniem
po niecaych dziesiciu minutach egzystowania.
Pewnie Czytelnik myli e zaraz bdziemy lutowa i po chwili bdziemy mie wiecc diod,
ale niestety zanim to uczynimy musz jeszcze troch pogldzi o tym nieszczsnym prdzie.
Ot, diody to s takie dziwne twory, e niby maj jaki okrelony spadek napicia
przy danym prdzie, ale... no wanie, co z nimi jest nie tak. Ten spadek napicia nie jest

4
Okrelenie to pochodzi od uytkownika PiotrekEl, ktremu w imi caej spoecznoci IRCowo-
forumowej pragn podzikowa za rozbudow naszego piknego fachowego jzyka...

Owietlenie LED w modelach
zapaczanych
str. 13

proporcjonalny do pyncego prdu! Mogoby to oznacza, e dioda przeczy prawu Ohma, ale
tak nie jest - ona ma po prostu zmienn rezystancj. Nie jest nam potrzebna znajomo
dokadnej zalenoci opisujcej t rezystancj, wystarczy nam wiedzie e dla napi rzdu
dopuszczalnego napicia diody, jej rezystancja jest maa. Co z tego? Ano to, e nie mona
sobie tak po prostu podczy zasilania do diody i zaciesza e wieci... bo dugo nie powieci.
Prd trzeba ZAWSZE ograniczy rezystorem, nawet gdy napicie zasilania jest takie samo jak
napicie maksymalne diody. Bo tak naprawd to napicie zasilania wcale nie jest rwne temu
drugiemu. To, e na zasilaczu pisze, e napicie wyjciowe to 12V, to nic nie znaczy.
Zasilacze s projektowane tak, by przy zerowym obcieniu prdowym (nic nie jest
podczone) dawa na wyjciu nieco wiksze napicie ni jest to napisane w danych
znamionowych (tych na etykiecie). Rozpatrzmy zatem taki przykad: mamy zasilacz 3V i
diod LED o charakterystyce 3V @ 20mA, ktr podczamy bezporednio do zasilacza.
Wedug tego wszystkiego co napisaem wyej, oto co nastpuje:
- na zasilaczu nie jest dokadnie 3V, tylko nieco wicej (prd pyncy przez diod jest tak
may, e spadek napicia wewntrz zasilacza moemy pomin, dlatego zasilacz ma
takie napicie jak przy zerowym obcieniu), dajmy na to 3.05V
- wiemy, e przy 20mA spadek napicia na diodzie jest rwny 3V, zatem "zostaje" nam
jeszcze 0.05V, ktre rozpatrujemy osobno
- napisalimy, e dioda przy niskich napiciach ma niewielk rezystancj, rzdu 1 oma
- policzmy jaki prd musi popyn przez diod, aby spadek na niej wynosi dodatkowo o
0.05V wicej, czyli 3.05V:
mA A
V
R
U
I 50 05 . 0
1
05 . 0
= =
O
= =
Dodajc do siebie "zwyky" prd diody 20mA z 50mA, czyli prdem jaki bdzie musia
dodatkowo przepyn przez diod aby cakowity spadek napicia na diodzie by rwny
napiciu zasilania (zgodnie z drugim prawem Kirchhoffa), wychodzi nam wynik 70mA. Tak!
Przez diod nie popynie 20mA, tylko 70mA, mimo e rnica napi wynosi jedynie
20
1

wolta! Oczywicie przykad jest do nacigany, ale chodzio mi tylko o zobrazowanie efektu
podczenia bez rezystora. Chyba nie musz wspomina, e 70mA na dusz met jest dla
diody zabjcze. Nawet nie na tak znowu dusz, bo dioda przy takim prdzie pocignaby
pewnie co koo trzech minut, a pniej trwale si uszkodzia. Dlatego zapamitujemy sobie
raz na zawsze: nigdy nie czymy diody do zasilacza bez rezystora! Nigdy. Nawet jeli zasilacz
daje mniejsze napicie ni podane w charakterystyce diody. Tu sprawa jest nieco inna, ale ju
nie bdziemy si w ni niepotrzebnie zagbia, bo praktycznie nigdy si czego takiego nie
robi.

Owietlenie LED w modelach
zapaczanych
str. 14

Przygldnijmy si schematowi po prawej,
ktry bdziemy realizowa. Elementy
CC
V i GND
oznaczaj odpowiednio plus i minus zasilania.
Diodzie trzeba ograniczy prd rezystorem -
szukamy jego wartoci. Jak wiemy, jego
rezystancja
I
U
R
R
= , gdzie
R
U to spadek napicia na rezystorze, a I to prd pyncy przez
niego (i rwnoczenie przez diod, rzecz jasna). I jest nam znane, i wynosi ono maksymalny
prd diody (oznaczmy go jako
d
I , a spadek napicia na diodzie
d
U ). Pozostaje nam znale
R
U . Czym jest
R
U ? Z drugiego prawa Kirchhoffa:
d R CC
U U V + = , wic
d CC R
U V U = . Po
podstawieniu do gwnego wzoru wyjdzie nam:
d
d CC
I
U V
R

=
Prosty przykad: dioda ma parametry 3V @ 20mA (wiem, oklepany ten przykad, ale wanie
takie parametry ma wikszo diod [no, to jeszcze zaley od koloru - zazwyczaj 3V dla diod
biaych, a nieco mniej dla innych kolorw]), napicie zasilania V V
CC
5 = . W takim przypadku
rezystor ograniczajcy prd bdzie musia mie warto:
O = =

= 100
02 . 0
2
02 . 0
3 5
A
V
A
V V
I
U V
R
d
d CC

Wszystko byoby banalnie proste gdyby nie "wyjtek" gdy
d CC
U V = ("wyjtek" w cudzysowie,
bo wiemy ju, e ta rwno jest zawsze faszywa). Gdybymy chcieli zasili t sam diod
zasilaczem 3V, musielibymy przyj napicie zasilania za rwne 3 (raczej niewielu
uytkownikw ma w domu woltomierz, wic mierzenie rzeczywistego napicia odpada, a
prowadzenie oblicze na podstawie domniema jest bdne u samych podstaw). Wtedy,
zgodnie z tym wzorem, rezystancja rezystora byaby rwna 0, czyli rezystora nie byoby w
ogle. Dlatego przyjmujemy, e ten wzr stosujemy tylko dla rde napi, ktrych warto
jest przynajmniej o jeden wolt wiksza od maksymalnego napicia na diodzie. To znaczy, e
dla naszej diody 3V @ 20mA wzr ten stosujemy tylko dla zasilaczy dajcych co najmniej 4V.
Co zrobi, gdy mamy zasilanie poniej 4V? Wtedy po prostu zakadamy, e V
CC
=4V. Moe si
to wyda nieco dziwne wyjcie z sytuacji, bo dajc wikszy rezystor ni trzeba, automatycznie
zmniejszamy jasno wiecenia diody. Ale uwierz mi na sowo, e nie bdzie tego wida.

Owietlenie LED w modelach
zapaczanych
str. 15

Tak wic cay sposb rozumowania moemy skrci do dwch linijek. Dla pojedynczej diody
LED o charakterystyce
d
U woltw przy
d
I mA podczonej do zasilacza
CC
V woltw, sposb
liczenia rezystora ograniczajcego prd jest nastpujcy:
dla 1 >
d CC
U V : R =
d
d CC
I
U V
R

=
lub przypadki szczeglne, dla 1 s
d CC
U V :
d d
d d
d
d CC
I
V
I
U V U
I
U V
R
1 ) 1 (
=
+
=

=
Prawda, e sprawa jest prosta? Zatem zlutujmy w kocu to ustrojstwo, bo ju pewnie si
powoli nudzisz. Na pocztku naley przygotowa przewody. A dokadniej 2. Moemy uy
praktycznie kadego przewodnika, byle tylko pasowa nam swoimi gabarytami. Odcinamy
odpowiednie dugoci, a nastpnie cigamy z nich izolacj, ale tylko z kocwek. Dugo
ciganej izolacji w zalenoci od potrzeb, ale dobrze by byo mie do dyspozycji co najmniej
kilka milimetrw odizolowanego przewodu. Ja tam do tego celu zawsze uywam zbw, bo
nie widz sensu kupowania "urzdzenia" do cigania izolacji.
Kiedy ju cigniemy izolacj, naszym oczom ukae si wiele cienkich yek. Naley je ze
sob skrci, tak dla wygody.



Nastpnie tak przygotowan kocwk przewodu cynujemy, czyli pokrywamy warstw cyny.
Przewodw z tak kocwk po prostu wygodniej si uywa. Rozgrzewamy lutownic,
przykadamy j do splecionych yek i przykadamy cyn. Zawarty w niej topnik sprawi, e
adnie rozprowadzi si po caej powierzchni odsonitej miedzi (ale zdarza si, e pocynowao
si tylko z jednej strony, i proces trzeba powtrzy z drugiej strony kocwki). Ca operacj
mona obejrze pod tym linkiem: http://www.youtube.com/watch?v=cUHp5ioqzJ4

Owietlenie LED w modelach
zapaczanych
str. 16


Teraz skracamy ktrkolwiek nk diody do dugoci nam odpowiadajcej i to samo robimy z
rezystorem. Skrcone nki cynujemy tak jak kocwki przewodw. Oraz lutujemy diod z
rezystorem krtszymi nkami. Przykadamy nki do siebie, pniej do nich lutownic oraz
cyn. Lutownica stopi cyn na nkach, a dodanie odrobiny cyny z fiolki zwikszy pewno
poczenia.
Kolejny filmik (tutaj nie uyem dodatkowej cyny, przez co lutowanie si utrudnio no c,
niestety mam tylko jedn par rk): http://www.youtube.com/watch?v=X91NSz6Hoe0
Dla zapewnienia pewnej izolacji moemy jeszcze naoy koszulk termokurczliw/tam
izolacyjn.
Ostatnim krokiem bdzie przylutowanie przewodw do pozostaych nek (ktre te naley
wczeniej pocynowa).


Owietlenie LED w modelach
zapaczanych
str. 17

Teraz wystarczy tak skonstruowany szeregowy ukad podpi do zasilania i popatrze czy
dioda wieci. Oczywicie trzeba go wpi tak, aby prd przez diod pyn w kierunku od
anody do katody. Jako, e nie wiemy ktra nka to ktra elektroda, naley wpi ukad do
zasilania, a jeli dioda nie bdzie si wieci, to podczy go na odwrt. Wtedy, jeli dobrze
wykonalimy poczenie, powinna si ju piknie zawieci.
http://www.youtube.com/watch?v=QJaIBRkjUOM
Dobrze, zawiecilimy jedn diod. Nie ograniczajmy si i zapalmy kolejne.

VII. Zapalanie wikszej iloci diod
W przypadku zapalania jednej diody wykonalimy jedynie poczenie szeregowe. W tym
przypadku wiksz ilo takich pocze bdziemy czy rwnolegle. Czyli jest to
najzwyklejsze poczenie mieszane.
Przygotowujemy wszystkie szeregi ktre bdziemy wcza w obwd.



Po sprawdzeniu w kadym z nich gdzie jest plus, a gdzie minus, czymy ich plusy razem, a
minusy razem. Dla wygody przygotowujemy jeszcze dwa przewody, ktre lutujemy do
wsplnego plusa i minusa, tworzc w ten sposb wze, czyli punkt, do ktrego prdy
wpywaj z jednych gazi, a wpywaj do drugich (prd wpywa z gwnego przewodu, a
rozpywa si po szeregach z diodami).


Owietlenie LED w modelach
zapaczanych
str. 18

Cao podczamy do zasilacza i cieszymy
si. Ostatni film, pokazujcy tym razem 3
wiecce diody:
http://www.youtube.com/watch?v=8m5f9k60
tac
Trzeba tylko pamita o maksymalnym
prdzie, jaki moe da zasilacz. Ukad
przedstawiony na schemacie pobiera
mA I I I I I
d
60 3
3 2 1
= = + + = . Jest to malutko,
ale dla wikszej iloci diod, rzdu 15, naley
ju ten prd bra pod uwag i sprawdzi, czy
zasilacz wyrobi z podaniem takiego prdu.



VIII. Alternatywne podczenie diod
Zamy, e mamy zasilacz 14V i 40 diod 3V @ 20mA do podczenia. Gdybymy
chcieli podczy je wedug sposobu z punktu VII, musielibymy na to przeznaczy 800mA
(40 * 20mA). Co zrobi jeli nasz zasilacz ma nisz wydajno? Zauwamy, e szeregowy
ukad dioda-rezystor podczony do zasilania 12V, w tym wypadku da nam nastpujcy
rozkad napi: 3V na diodzie i a 11V na rezystorze. Rezystor miaby warto 550 omw. To
straszne marnotrawstwo, bowiem zmarnujemy ponad 3.5 razy wicej energii na ciepo ni na
wiato. Mona temu zaradzi podczajc wiksz ilo diod szeregowo do rezystora.
Najwydajniej w tym przypadku bdzie to zrobi tak:
Dlaczego a 4 diody? Na kadej z nich jest spadek
napicia rwny 3V, wic na czterech jest cznie
spadek 12V (drugie prawo Kirchhoffa). Skoro
V U
d
12 = , to V V V U V U
d CC r
2 12 14 = = = . Jest to
obwd szeregowy, wic prd jest stay i ma
wynosi I = 20mA. Szukana warto rezystora
wynosi zatem: O = = = 100
02 . 0
2
A
V
I
U
R
r

Jak widzisz, w takim ukadzie bez problemu mona policzy opr, oznacza to e jest jak
najbardziej poprawny. Co by byo, gdyby jednak napicie
CC
V byo rwne 12V? Staaby si
rzecz analogiczna jak w przypadku gdy
d CC
U V = dla jednej diody w obwodzie. Czyli
przyjmujemy, e V U V
d CC
1 + = i liczymy rezystancj dla ju zmienionego
CC
V . Dla przykadu
tutaj wyszoby O = =
+
=

= 50
02 . 0
1 ) 1 (
A
V
I
U V U
I
U V
R
d d d CC


Owietlenie LED w modelach
zapaczanych
str. 19

Sprawa jest prosta, w zasadzie wszystko jest takie same jak w obwodzie z jedn diod.
Oprcz jednego faktu... ukad dalej pobiera 20mA, mimo e wiec nam a 4 diody! Zatem
czc 10 takich ukadw rwnolegle, tak jak gazie dioda-rezystor z punktu VII,
otrzymujemy ukad pobierajcy 10*20mA = 100mA, a zawierajcy 40 wieccych diod!
Magia, mgby kto pomyle. Ot nie - po prostu zamiast marnowa energi prdu na
pokonanie rezystorw, wykorzystujemy j zamieniajc w wiato diod. Ot, caa filozofia.
I jeszcze zdjcie ukadu z 8 diodami podczonymi w 2 rzdy po 4 diody, na potwierdzenie
moich sw. Zmieniem nieco rezystory, bo diody moje diody maj charakterystyk 2V @
20mA. Amperomierz pokazuje okoo nieco ponad 30mA, ale to wina troch zanionego
napicia (co koo 11V zamiast 12) i zawyonych rezystorw (pod rk miaem 220 omw, a
nie 200).

Wida, e bez problemu mona wymusi maksymaln jasno 8 diod LED przy zuyciu
jedynie 30mA, co daje nam adny wynik - niecae 4mA na diod (jeliby na to spojrze jak na
zwyke poczenie rwnolege). Jednak naley pamita, e w przypadku szeregowego
czenia diod (a 4 w jednej gazi) w razie, gdyby spalia si choby jedna, przestan wieci
wszystkie w gazi. A to dlatego, e ga staje si przez to obwodem niezamknitym (brak
poczenia midzy nkami spalonej diody) i prd po prostu przez ni nie pynie. Oczywicie
nie wpynie to w aden sposb na pozostae gazie. Mimo tego powanego kontrargumentu
uwaam, e takie poczenie jest bardzo opacalne przy zasilaczach o napiciach wyszych ni
5V. I to nie tylko ze wzgldu na zaoszczdzenie prdu. Wan spraw jest te ilo
wydzielanego na rezystorach ciepa.

Owietlenie LED w modelach
zapaczanych
str. 20

IX. Podczanie diod o rnych charakterystykach
Oczywicie moemy wsadzi do modelu kilka rnych diod - na przykad 10 biaych i 6
czerwonych, o charakterystykach odpowiednio 3V @ 20mA i 2V @ 20mA. Najbezpieczniej w
takim wypadku jest podczenie diod biaych do innych gazi ni czerwonych. Wprawdzie w
tym wypadku obie diody maj jednakowy prd maksymalny, wic moglibymy je wpi razem
w szereg, jednak nie ma sobie po co utrudnia ycia. Jeli zasilalibymy cay ukad napiciem
12V, rozwizanie mogoby wyglda na przykad tak:
Na schemacie oddzielone s diody biae (te
wyej) od czerwonych (niej). Przy diodach
czerwonych mamy ten komfort, e moemy
je poczy wszystkie w jednym szeregu,
bowiem spadek napicia na 6 takich
diodach da nam 12V, take wystarczy
jedynie rezystor jak dla V U V
d CC
1 + = i
spraw czerwonych mamy zaatwion.
Diody biae musimy po prostu rozdzieli na
kilka gazi, oczywicie starajc si
maksymalnie wykorzysta napicie jakie
jest nam dane przez zasilacz.

Jak wida, nie taki diabe straszny


X. Problem ciepa
Wiele stron wyej pisaem o tym, e prd pyncy przez rezystancj traci energi
(napicie), ktra wydziela si w postaci ciepa. Do ciepa moemy doj znajc wzr na moc
prdu elektrycznego (staego): UI P =
Jednostk jest wat [W]. W tym przypadku moc informuje nas ile ciepa wydziela rezystor
przez dany okres czasu, kiedy przez niego pynie prd (oczywicie zamiast rezystora moemy
wstawi cokolwiek innego, co posiada jak dan rezystancj
5
). Ale nas bdzie interesowa
samo pojcie mocy. Ot, rezystory oprcz danej rezystancji maj jeszcze tak zwan
tolerancj
6
oraz maksymaln moc, jaka si moe wydzieli na rezystorze bez obawy o jego

5
Ci spostrzegawczy od razu zauwa, e pisz o rezystancji, a we wzorze nie ma o niej mowy. A wanie e jest, bo
R
U
I =
oraz
IR U = , wic wzr mona przeksztacid do
R
U
P
2
=
, bd R I P
2
= .
6
czyli maksymaln zmian rezystancji; najczciej sprzedaje si rezystory o tolerancji 5%, i takie wanie zakupujemy, bowiem im
dokadniejsze, tym drosze, a dokadniejszych nam nie potrzeba.

Owietlenie LED w modelach
zapaczanych
str. 21

przepalenie po pewnym czasie. Na standardowych rezystorach moe si wydzieli 0.25W.
Znaczy to na przykad, e przy spadku napicia na nim rwnym 5V, moe przez niego pyn
co najwyej prd rwny mA A
V
W
U
P
I 50 05 . 0
5
25 . 0
= = = = . Gdybymy chcieli podczy ukad
dioda-rezystor do rda zasilania 14V, to moc rezystora musiaaby by rwna co najmniej
W A V A V V I U P
R
22 . 0 02 . 0 * 11 02 . 0 * ) 3 14 ( = = = = . Take jeszcze mieci si w rezystorze 0.25W,
jednak dobrym nawykiem jest, aby w takich przypadkach zainwestowa w rezystor o mocy
0.5W, bo nigdy nic nie wiadomo, a do tego sabe odprowadzanie ciepa jeszcze pogarsza
spraw.
Moc mwi nam tylko troch o cieple ktre taki rezystor by na sobie wydziela (a, co za tym
idzie, oddawa te otoczeniu, w tym wypadku punktowi w naszym modelu). Do precyzyjnego
okrelenia temperatury potrzebne jest ciepo w postaci liczby, ale jest to ju zagadnienie
stricte fizyczne, a ten poradnik traktuje o elektronice. Mona za to przyj pewne
uoglnienia:
- 0.25W nie musimy si ani troch obawia (ciepo nie bdzie w ogle odczuwalne)
- 0.5W dalej jest bezpieczne
- Przy 1W powinnimy ju pomyle o przemieszczeniu rezystora gdzie, gdzie bdzie
wicej miejsca (im wikszy cisk, tym gorzej) i jako taka wymiana powietrza ze
wiatem zewntrznym.
- Powyej 1W najbezpieczniej byoby uy osobnego radiatora do rezystora, a sam
rezystor przenie do podstawki, eby nawet w najgorszym wypadku (mae, szczelnie
zamknite pomieszczenie, niedopasowany radiator) nie uszkodzi modelu.
Ale nie ma si co martwi, obierajc zasad im mniej strat na rezystorach, tym lepiej,
praktycznie nigdy nie bdziemy musieli kupowa rezystorw innych ni 0.25W.
Przez cay poradnik do kadej diody lutowalimy osobny rezystor. Tak naprawd mona
wlutowa jeden do caego ukadu, ale tak si nie robi, a przynajmniej robi si nie powinno
jeli si dokadnie nie wyliczy wszystkiego dotyczcego ciepa, jego odprowadzania i
temperatury wok takiego rezystora. Bez wzgldu na to czy wybierzemy opcj jednego
rezystora (naprawd niepolecana, nie stosowa nigdy jeli nie jest to jedyne moliwe
wyjcie), czy osobnych do kadej diody, energia wywalona w ciepo na caym ukadzie bdzie
taka sama. Ale jedna rzecz jest wana w przypadku wielu rezystorw ta energia rozkada
si na wiele obiektw, wiele miejsc i ma wiele rzeczy do ogrzania zanim si konkretnie
podgrzeje. W wyniku czego takie rozwizanie likwiduje nam w zasadzie cay problem z
ciepem, bowiem zanim pojedynczy rezystor zdy si rozgrza, ju dawno odda ciepo
powietrzu, ono naszemu modelowi, a stamtd ju sobie adnie wyparuje do otaczajcego
model powietrza. W wyniku czego ciepo ju nam nie zagraa (ciepo jest tak mae, e jego
transfer przy pomocy modelu nie szkodzi mu w aden sposb). Inaczej sprawa by si miaa z
jednym wielkim rezystorem, gdzie to caa energia cieplna gromadzona jest w jednym
miejscu. Skutki mona przewidzie nawet nie znajc si na fizyce

Owietlenie LED w modelach
zapaczanych
str. 22

XI. Zakoczenie
Tak, to naprawd ju koniec. Wiem, byo ciko. Tekstu duo, nierzadko pisanego nie
wiadomo po co. Ale mam nadziej, e wanie dziki dokadnemu opisowi caoci (a nie tylko
podaniu wzorw, nie opisujc nawet poszczeglnych symboli) Czytelnik cho troch przyswoi
sobie zagadnienie owietlenia w modelach. Korzystajc z okazji, chciabym zachci
wszystkich ktrzy widz, e nie maj problemw z przedstawionym powyej materiaem, do
samodzielnego poszerzania wiedzy z dziedziny elektroniki, ktra niezaprzeczalnie jest krlow
nauk technicznych. Poczenie jej z modelarstwem zapaczanym daje zadziwiajce rezultaty, i
nie mam tutaj na myli jedynie wieccych diodek.
Powodzenia!

Owietlenie LED w modelach
zapaczanych
str. 23

Autorem caego powyszego materiau jest mopsiok (z wyczeniem odpowiednio
oznaczonych plikw). Cao naley tylko i wycznie do Autora i Administracji serwisu
www.forum-zapalki.eu.
Prosz, uszanuj moj prac.