rda promieniowania optycznego problemy bezpieczestwa pracy

Lab. Fiz. II

Reakcje w tkankach wywoane przez promioniowanie optyczne (podczerwie, widzialne, ultrafiolet):

Reakcje termiczne ze wzrostem temperatury Reakcje fotochemiczne

Reakcje promieniowania optycznego w tkankach:

Powierzchniowe (skra), milimetry w gb Oko centymetry w gb

rda promieniowania optycznego:

spjnego lasery Niespjnego wieczka, arwka, lampy spektralne, diody elektroluminescencyjne

Fizjopatologiczne oddziaywanie promieniowania optycznego

Zakres widmowy Nadfiolet C (200-280 nm) Nadfiolet B (280-315 nm) Nadfiolet A (315-400 nm)

Oko Popromien ne zapalenie spojwki i rogwki zama

Skra
Rumie (oparzenia soneczne) rak skry, wzrost pigmentacji

Czernienie melaniny Reakcje fotoalergiczne Oparzenia skry

wiato widzialne (400-780 nm) Podczerwie A (780-1400 nm) Podczerwie B (1.4-3.0 m)

Fotochemiczne i termiczne uszkodzenie siatkwki Zama, oparzenia siatkwki Oparzenie rogwki, zmtnienie pynu komory przedniej, zama

Oparzenia skry, reakcje fotoalergiczne

Oparzenia skry

Oparzenia skry

Podczerwie Oparzenie rogwki C (3.0-1000 m)

Oparzenia skry

Bieg promieni wietlnych w prawidowo funkcjonujcym oku

www.zdrowie.med.pl/oczy/anat_i_fizjo/a_oczy.html

Budowa oka
www.zdrowie.med.pl/oczy/anat_i_fizjo/a_oczy.html

Pasma wysokiej transmisji promieniowania optycznego w tkankach ocznych Transmisja Tkanka Pasmo wysokiej transmisji Rogwka 400 - 1300 nm ponad 80 % 300 1100 nm (80-90) % Ciecz wodnista Soczewka 450 1000 nm ~90 % 350 900 nm ponad 80 % Ciao szkliste

Przyjta w medycynie dopuszczalna dawka promieniowania optycznego wynosi:

J mJ 2.91 2 30 2 cm mm
Dodatkowo wprowadza si wspczynniki zwizane z dugoci fali.

Absorpcja, emisja spontaniczna i wymuszona

Absorpcja - przejcie elektronu z niszego stanu energetycznego atomu do wyszego z pochoniciem fotonu. Atom wzbudzony do stanu energii E2 pozostaje w tym stanie przez pewien czas. E2 h0 E1 Emisja spontaniczna - samorzutne przejcie elektronu ze stanu wyszego do stanu niszego poczone z emisj fotonu

Emisja wymuszona - przejcie elektronu ze stanu wyszego do stanu niszego poczone z emisj fotonu pod wpywem padajcego promieniowania. Wyemitowane zostaje promieniowanie o tych samych waciwociach, ktre ma promieniowanie wymuszajce.

h0

E2 E1

E2 h0 2h0 E1 Emisja wymuszona

Emisja spontaniczna

Oddziaywanie promieniowania laserowego z tkankami Zakres gstoci energii: 1 mJ/cm2 1MJ/cm2

Sposb oddziaywania determinuj takie czynniki jak pochanianie wody i hemoglobiny oraz gsto mocy. Koagulacja Zwglanie Parowanie Fragmentaryzacja i rozrywanie

LASER (Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation

Laser jest generatorem promieniowania elektromagnetycznego charakteryzujcego si monochromatycznoci i kierunkowoci, du gstoci mocy spektralnej oraz wysokim stopniem spjnoci czasowej i przestrzennej. Pierwszy laser skonstruowany zosta przez Maimana w 1960 r. Materiaem aktywnym by rubin (Al2O3) domieszkowany chromem (Cr3+), umieszczony midzy dwoma zwierciadami stanowicymi rezonator optyczny.

LASERY Lasery gazowe - atomowe, jonowe, molekularne Lasery na ciele staym np. pprzewodnikowe Lasery barwnikowe Lasery chemiczne Lasery na centrach barwnych Lasery na swobodnych elektronach

Podstawowe elementy lasera

Orodek aktywny, majcy zdolno wzmocnienia fali wietlnej (zbir atomw, czsteczek, ciao stae). Ukad pompujcy, ktry orodek aktywny wzbudza do wyszego stanu energetycznego. Zadaniem tego ukadu jest doprowadzenie orodka aktywnego do stanu inwersji obsadze - liczba atomw N2 w wyszym stanie energetycznym jest wiksza od liczby atomw N1 w niszym stanie energetycznym. Rezonator optyczny Inwersja obsadze: N2 > N1 z warunkiem energii poziomw N2 > N1

Pompowanie orodka aktywnego

Wizka wyjciowa Orodek aktywny

zwierciado

Zwierciado transmisyjne

Rezonator optyczny
Funkcje rezonatora optycznego: Wprowadzenie dodatniego sprzenia zwrotnego do ukadu wzmacniajcego. Sprzenie zwrotne polega na czciowym odbiciu wizki promieniowania od zwierciade rezonatora z powrotem do orodka wzmacniajcego. Wzbudzanie pola elektromagnetycznego tylko o takich czstotliwociach dla ktrych speniony jest warunek:

v =n 2L = n 2L 2 Uzyskanie kierunkowoci promieniowania.

L - dugo rezonatora, n - liczba cakowita, - dugo fali w rezonatorze, v - prdko fali w rezonatorze

Wasnoci promieniowania laserowego

Kierunkowo Monochromatyczno - niemoliwe jest uzyskanie jednej cile okrelonej dugoci fali i czstotliwoci, laser emituje promieniowanie w wskim pasmie Koherencja (spjno) czasowa - zwizana jest ze stopniem monochromatycznoci, rnice w pamie powoduj, e po pewnym czasie punkty w przekroju wizki przestan by ze sob w fazie Koherencja (spjno) przestrzenna - paszczyzny w przekroju wizki powinny by stae w fazie, w duych odlegociach pojawiaj si rnice fazy

Wizki gaussowskie
Rezonator optyczny pozwala otrzyma wizki wietlne o maej rozbienoci. Teoria wizki gaussowskiej podaje dokadny opis wizki generowanej przez laser. Rwnanie Helmholtza, wynikajce z rwna Maxwella opisuje rozkad pola E(x,y,z). Rozwizanie tego rwnania mona przyj w formie: E(x,y,z) = u(x, y, z)exp(-ikz) Dla przypadku propagacji fali w kierunku z wolnozmienn amplitud u otrzymuje si rwnanie rniczkowe k wektor u u u + 2 2ik =o falowy 2
x y z

E + k E = 0
2

Rozwizujc to rwnanie otrzymuje si wyraenie na pole E wizki wietlnej. Jest to opis wizki gaussowskiej.
2 C ik 2 exp 2 E ( x, y, z ) = exp(ikz ) exp i w w 2 R

Zmiana fazy gdzie

=x +y
2 2 2

zmiana amplitudy
w 2 2 0 R ( z ) = z 1 + z

z 2 2 w = w0 1 + 2 w0

( z ) = ar ctg

z 2 w0

Wizka gaussowska

Rezonatory
Otwarte typu FabryPerota (zwierciadlane) otwarte z periodyczn struktur, falowodowe Stabilne niestabilne z fal stojc z fal biegnc

Laser helowo-neonowy
Orodek aktywny: neon. Hel peni rol pomocnicz w procesie pompowania. Atomy helu wzbudzone w wyniku zderze z elektronami przekazuj energi ze swoich poziomw do grnych poziomw atomw neonu uatwiajc otrzymanie inwersji obsadze. Akcja laserowa wzbudzana jest staoprdowym wyadowaniem jarzeniowym. Najwaniejsze dugoci fali emisji wymuszonej: 3.39 m 1.15 m 0.633 m

Schemat wybranych poziomw energetycznych neonu oraz koincydujcych z nimi poziomw helu

Rura wyadowcza lasera He-Ne zamknita obustronnie pytkami brewsterowskimi i umieszczona pomidzy zwierciadami rezonatora

Lasery pprzewodnikowe
Generacj fotonw uzyskuje si w wyniku przejcia nadmiarowych elektronw z pasma przewodnictwa do pasma podstawowego. Jest to proces rekombinacji promienistej par elektron - dziura, zachodzcy w pprzewodnikach o prostej przerwie wzbronionej. Inwersja obsadze otrzymywana jest w wyniku przepywu znacznego prdu przez zcze p-n spolaryzowane w kierunku przewodzenia. Dochodzenie do stanu rwnowagi w obszarze przyzczowym zachodzi poprzez intensywn rekombinacj, ktrej towarzyszy emisja fotonw. Obszar aktywny ma wikszy wspczynnik zaamania ni obszary ssiednie, powstaje w ten sposb falowd optyczny, co podnosi wydajno procesw emisji wymuszonej.

Absorpcja w pprzewodnikach
Fonony bior udzia w przejciach

energia elektronu

pasmo przewodnictwa

h
pasmo podstawowe pd elektronu

E + Efon E - Efon

Materiay o przejciach prostych - diody LED i lasery

Materiay o przejciach skonych - detektory

Charakterystyki widmowe diody elektroluminescencyjnej w funkcji prdu I

20 mA 15 mA 10 mA 5 mA

Dane techniczne miernika mocy wietlnej MMP 780

Zakres spektralny detektora: 320-1000 nm Typ detektora gowicy: S7911(Hamamatsu) rednica detektora: 100 m Powierzchnia detekcyjna: 0.078 mm2 Czuo maksymalna detektora: 0.47 A/W Zakresy pomiarowe: 1 W, 10 W, 100 W, 1 mW

Powierzchnia detektora 0.079 mm2

miernika mocy

Laser krawdziowy z heterostruktur

Literatura
Robert Resnick, Dawid Halliday - Fizyka, PWN 1998 Franciszek Karczmarek - Wstp do fizyki laserw, Warszawa 1979, PWN
Warszawa,

Adam Kujawski, Pawe Szczepaski - Lasery, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 1999 Bruno Crossignani, Giancarlo de Marchis, Andrzej Tadeusiak - wiatowody w telekomunikacji, Warszawa 1987, WKi W. Karow - Wykady z fizyki laserw, Warszawa 1998, WNT