You are on page 1of 73

KONGREGACJA DS.

KULTU BOEGO I DYSCYPLINY SAKRAMENTW

INSTRUKCJA REDEMPTIONIS SACRAMENTUM


O tym, co naley zachowywa, a czego unika w zwizku z Najwitsz Eucharysti

Spis treci

Wstp Rozdzia I: Kierowanie wit liturgi 1. 2. 3. 4. Biskup diecezjalny, arcykapan swojej owczarni Konferencja biskupw Prezbiterzy Diakoni

Rozdzia II: Uczestnictwo wiernych wieckich w celebracji Eucharystii 1. 2. Czynne i wiadome uczestnictwo Funkcje wiernych wieckich w celebracji Mszy witej

Rozdzia III: Prawidowe sprawowanie Mszy witej 1. 2. 3. 4. Materia Najwitszej Eucharystii Modlitwa eucharystyczna Inne czci Mszy witej czenie rnych obrzdw ze sprawowaniem Mszy witej

Rozdzia IV: Komunia wita 1. 2. Zasady przyjmowania Komunii witej Udzielanie Komunii witej

3. 4.

Komunia wita kapanw Komunia pod obiema postaciami

Rozdzia V: Inne zagadnienia zwizane z Eucharysti 1. 2. 3. 4. wit 1. 2. 3. Przechowywanie Najwitszej Eucharystii Inne formy kultu Najwitszej Eucharystii poza Msz wit Procesje i kongresy eucharystyczne Miejsce sprawowania Mszy witej Rne rozporzdzenia zwizane ze sprawowaniem Mszy witej Naczynia liturgiczne Szaty liturgiczne

Rozdzia VI: Przechowywanie Najwitszej Eucharystii i jej kult poza Msz

Rozdzia VII: Nadzwyczajne funkcje wiernych wieckich 1. 2. 3. 4. Nadzwyczajny szafarz Komunii witej Goszenie sowa Boego Celebracje szczeglne odbywajce si podczas nieobecnoci kapana Kapani wydaleni ze stanu duchownego

Rozdzia VIII: rodki zaradcze 1. 2. 3. 4. 5. 6. Cikie przestpstwa Powane wykroczenia Inne naduycia Biskup diecezjalny Stolica Apostolska Zaalenia w sprawie naduy liturgicznych

Zakoczenie

WSTP
1. Sakrament Odkupienia1 Matka Koci z siln wiar rozpoznaje w Najwitszej

Eucharystii i z radoci przyjmuje, celebruje oraz czci z uwielbieniem, goszc mier Jezusa Chrystusa i wyznajc Jego zmartwychwstanie, dopki nie przyjdzie w chwale2, aby jako Pan i niezwyciony Wadca, wiekuisty Kapan i Krl wszechwiata przekaza krlestwo prawdy i ycia nieskoczonemu majestatowi wszechmogcego Ojca3.
2. Nauka Kocioa o Najwitszej Eucharystii, w ktrej zawiera si cae duchowe

dobro Kocioa, a mianowicie sam Chrystus, nasza Pascha4, bdcej rdem i szczytem caego ycia chrzecijaskiego5, i ktrej przyczynowe dziaanie jest dyskretnie obecne u samych pocztkw Kocioa6, ze starann trosk i wielk powag zostaa wyoona na przestrzeni wiekw w dokumentach soborw i papiey. Ostatnio za w encyklice Ecclesia de Eucharistia papie Jan Pawe II ponownie wyjani podstawowe i wane zasady w tej sprawie, uwzgldniajc okolicznoci Kocioa obecnej epoki7. Aby Koci rwnie dzisiaj naleycie zachowa tak wielk tajemnic, zwaszcza w celebracji witej liturgii, Ojciec wity poleci teje Kongregacji ds. Kultu Boego i Dyscypliny Sakramentw8, by po konsultacji z Kongregacj Nauki Wiary przygotowaa t Instrukcj, w ktrej omwione bd niektre kwestie dyscyplinarne zwizane z sakramentem Eucharystii. Std to, co przedstawiono w tej Instrukcji, winno by odczytywane jako kontynuacja wspomnianej encykliki Ecclesia de Eucharistia. W Instrukcji tej jednak nie chodzi bynajmniej o opracowanie caoci norm zwizanych z Najwitsz Eucharysti, ale raczej o przypomnienie, z myl o gbszym wzmocnieniu wartoci norm liturgicznych9, pewnych podstawowych zasad, ktre s ju zawarte w wypowiedziach lub postanowieniach wci obowizujcych, oraz o wprowadzenie niektrych przepisw, aby dziki nim te wczeniejsze byy wyjanione i uzupenione, jak rwnie o przedstawienie ich biskupom, a take prezbiterom i diakonom oraz wszystkim wiernym wieckim, by kady odpowiednio do swoich powinnoci i moliwoci, wprowadzi je w ycie.

3. Naley rozumie, e normy, ktre s zawarte w obecnej Instrukcji, odnosz si

do liturgii w obrzdku rzymskim, oraz po dokonaniu koniecznych zmian, w pozostaych prawnie uznanych obrzdkach Kocioa aciskiego.
4. Niewtpliwie reforma liturgiczna Soboru w znacznym stopniu przyczynia si

do bardziej wiadomego, czynnego i owocniejszego uczestnictwa wiernych w Najwitszej Ofierze otarza10. Jednak nie brakuje te i cieni11. Tote nie mog by przemilczane naduycia, nawet najpowaniejsze, przeciwko naturze liturgii i sakramentw oraz tradycji i wadzy Kocioa, ktre w naszych czasach nierzadko, w tym czy innym rodowisku kocielnym, obniaj poziom celebracji liturgicznych. W niektrych miejscach popenianie naduy w sprawach liturgii stao si jakby zwyczajem, co oczywicie nie moe by akceptowane i powinno znikn.
5. Zachowywanie norm wypywajcych z wadzy Kocioa domaga si zgodnoci

myli i sowa, zewntrznego dziaania i skupienia serca. Zachowywanie norm jedynie zewntrzne byoby przeciwne, co jest oczywiste, istocie witej liturgii, w ktrej Chrystus Pan pragnie zgromadzi swj Koci, aby sta si z Nim jednym ciaem i jedn dusz12. Dlatego dziaanie zewntrzne winno by owiecone wiar i mioci, ktre jednocz nas z Chrystusem i wzajemnie z sob oraz rodz miosierdzie wobec ubogich i opuszczonych. Sowa za i udoskonalana przez wieki dokadna wymowa obrzdu liturgicznego s wyrazami uczu Chrystusa i ucz nas odczuwa, tak jak On sam13; uzgadniajc z tymi sowami nasz myl, wznosimy serca do Pana. Wszystko, o czym mwi si w tej Instrukcji, ma na celu doprowadzenie do owej zgodnoci naszych uczu z uczuciami Chrystusa, wyraonymi w sowach i obrzdach liturgii.
6. Naduycia te bowiem powoduj zaciemnianie prawidowej wiary i nauczania

katolickiego odnonie do tego przedziwnego Sakramentu14. Wskutek tego powstaj rwnie trudnoci, z powodu ktrych wierni nie mog w pewien sposb ponownie przeywa dowiadczenia dwch uczniw z Emaus: Otworzyy si im oczy i poznali Go15. Gdy w obliczu potgi i bstwa Boga16 oraz blasku Jego dobroci, ukazanej szczeglnie w sakramencie Eucharystii, wypada, aby wszyscy wierni mieli i rozwijali ow zdolno wysawiania majestatu Boga, jak otrzymali poprzez zbawcz mk Jednorodzonego Syna17.

7. Przyczyna naduy nierzadko tkwi w faszywym poczuciu wolnoci. Bg jednak

udziela nam w Chrystusie nie tej pozornej wolnoci, abymy przy jej uyciu czynili to, co chcemy, lecz wolnoci, dziki ktrej moemy czyni to, co jest godne i sprawiedliwe18. Odnosi si to bowiem nie tylko do przykaza pochodzcych bezporednio od Boga, lecz rwnie, po stosownej ocenie wewntrznej wartoci kadej normy, do przepisw ogoszonych przez Koci. Dlatego wszyscy powinni dostosowa si do rozporzdze ustanowionych przez prawowit wadz kocieln.
8. Z wielkim smutkiem naley nastpnie odnotowa, e tu i wdzie inicjatywy

ekumeniczne, jednak dar

cho

nie

pozbawione jest zbyt

dobrych wielki,

intencji, mona

stosuj byo

praktyki tolerowa

eucharystyczne niezgodne z dyscyplin, w jakiej Koci wyraa swoj wiar. A Eucharystii aeby dwuznacznoci i umniejszenia. Std wypada pewne rzeczy skorygowa i dokadniej okreli, aby rwnie w tej dziedzinie Eucharystia nadal janiaa penym blaskiem caej swojej tajemnicy19.
9. Naduycia wreszcie czciej wynikaj z ignorancji, poniewa zazwyczaj

odrzuca si to, czego gbszy sens bardzo mao si pojmuje i nie rozpoznaje historycznoci. Albowiem cakowicie z natchnienia i ducha samego Pisma witego powstay proby, modlitwy i pieni liturgiczne, z niego te swoje znaczenie bior czynnoci i znaki20. Co do znakw widzialnych, jakimi posuguje si wita liturgia na oznaczenie niewidzialnych rzeczywistoci Boych, zostay one wybrane przez Chrystusa lub przez Koci21. Wreszcie struktury i formy witych celebracji, zgodnie z tradycj kadego obrzdku, tak Wschodu, jak i Zachodu, zgadzaj si z Kocioem powszechnym rwnie co do zwyczajw powszechnie przyjmowanych przez apostolsk i nieprzerwan tradycj22, jakie Koci ma obowizek wiernie i starannie przekaza przyszym pokoleniom. Tego wszystkiego mdrze strzeg i chroni przepisy liturgiczne.
10. Sam Koci nie ma wadzy nad tym, co zostao ustanowione przez Chrystusa i

co stanowi nie podlegajc zmianom cz liturgii23. Gdyby natomiast zosta zniszczony zwizek, jaki sakramenty maj z samym Chrystusem, ktry je ustanowi, i z wydarzeniami, ktre poprzedziy zaoenie Kocioa24, w niczym nie pomogoby to wiernym, owszem, powanie by im zaszkodzio. wita bowiem liturgia jak

najcilej czy si z podstawami wiary25, std uycie tekstw i obrzdw nie zatwierdzonych prowadzi do tego, e owa konieczna wi midzy lex orandi a lex credendi albo zostaje pomniejszona, albo zanika26.
11. Tajemnica Eucharystii jest zbyt wielka, aeby kto mg pozwoli sobie na

traktowanie jej wedle wasnej oceny, ktra nie szanowaaby jej witego charakteru i jej wymiaru powszechnego27. Przeciwnie, kto tak postpuje, pobaajc swojemu sposobowi mylenia, szkodzi, chociaby by kapanem, prawdziwej jednoci obrzdku rzymskiego, ktra winna by gorliwie zachowywana28, oraz podejmuje czynnoci, ktre w aden sposb nie odpowiadaj na gd i pragnienie Boga ywego, jakich dowiadczaj ludzie naszych czasw; nie suy te autentycznemu zaangaowaniu duszpasterskiemu ani susznej odnowie liturgicznej, lecz raczej pozbawia wiernych ich dziedzictwa i tradycji ojcw. Samowolne bowiem dziaania nie wspieraj prawdziwej odnowy29, lecz szkodz susznemu prawu wiernych do czynnoci liturgicznej zgodnej z t tradycj i dyscyplin, ktra jest wyrazem ycia Kocioa. Wprowadzaj wreszcie pewne deformacje i niezgodnoci do samej celebracji Eucharystii, ktra doskonale i ze swojej natury prowadzi do tego, aby objawiaa si i w cudowny sposb realizowaa wsplnota Boskiego ycia i jedno ludu Boego30. Std pojawiaj si w nastpstwie: niepewno co do nauki Kocioa, wtpliwo i zgorszenie ludu Boego oraz, w sposb prawie nieunikniony, gwatowne sprzeciwy, a wszystko to, w naszych czasach, gdzie czsto ycie chrzecijaskie rwnie z powodu naporu sekularyzacji staje si niezwykle trudne, zasmuca i wprowadza due zamieszanie wrd wielu wiernych31.
12. Wszyscy wierni maj prawo do prawdziwej liturgii, a w sposb szczeglny do

celebracji Mszy w., ktra winna by taka, jak chcia i ustanowi Koci, tak jak okrelaj przepisy w ksigach liturgicznych oraz w innych normach i aktach prawnych. Podobnie lud katolicki ma prawo, aby Ofiara Mszy w. bya celebrowana w sposb niezmieniony, zgodny z caym nauczaniem Magisterium Kocioa. Wsplnota katolicka ma wreszcie prawo do celebracji dla niej Ofiary Mszy w. w taki sposb, aby prawdziwie ukazywaa sakrament jednoci, czyli z wykluczeniem uchybie i wszelkich gestw, ktre mogyby zrodzi w Kociele podziay i stronnictwa32.

13. Wszystkie normy i zachty przedstawione w tej Instrukcji cz si,

aczkolwiek na rne sposoby, z posannictwem Kocioa, do ktrego naley czuwanie nad prawidowym i godnym celebrowaniem tej Wielkiej Tajemnicy. Ostatni rozdzia tej Instrukcji omawia rne zwizki, jakie zachodz midzy poszczeglnymi normami caego prawa kocielnego i prawem najwyszym, jakim jest troska o zbawienie dusz33.

Rozdzia I KIEROWANIE WIT LITURGI


14. Prawo kierowania sprawami liturgii naley wycznie do wadzy Kocioa.

Przysuguje ono Stolicy Apostolskiej oraz, zgodnie z prawem, biskupowi34.


15. Biskup Rzymu, Zastpca Chrystusa i Pasterz caego Kocioa tutaj na ziemi

(...) z racji swego urzdu, posiada najwysz, pen, bezporedni i powszechn wadz zwyczajn w Kociele, ktr moe wykonywa zawsze w sposb nieskrpowany35, rwnie kontaktujc si z pasterzami i wsplnotami.
16. Powinnoci Stolicy Apostolskiej jest zarzdzanie wit liturgi Kocioa

powszechnego, wydawanie ksig liturgicznych i zatwierdzanie ich przekadw na jzyki ojczyste oraz czuwanie, aby rozporzdzenia liturgiczne, zwaszcza te, ktrymi kieruje si celebracja najdoskonalszej Ofiary Mszy w., byy wszdzie wiernie zachowywane36.
17. Kongregacja ds. Kultu Boego i Dyscypliny Sakramentw czyni to, co, z

zachowaniem kompetencji Kongregacji Nauki Wiary, naley do Stolicy Apostolskiej, jeli chodzi o kierowanie i krzewienie witej liturgii, a przede wszystkim sakramentw. Popiera i strzee dyscypliny sakramentw, zwaszcza w tym, co si tyczy ich wanoci i godziwej celebracji. Wreszcie, uwanie czuwa, aby rozporzdzenia liturgiczne byy cile przestrzegane, aby unikano naduy, a te, gdziekolwiek bd zauwaone, byy wykorzeniane37. W tej sprawie, zgodnie z tradycj Kocioa powszechnego, pierwsze miejsce zajmuje troska o celebracj Mszy witej i o kult, jaki si oddaje Najwitszej Eucharystii poza Msz w.

18. Wierni maj prawo, aby wadza kocielna sprawowaa pene i skuteczne

kierownictwo nad wit liturgi, aby liturgia nigdy nie bya postrzegana jako prywatna wasno kogokolwiek, ani samego celebransa, ani wsplnoty, w ktrej sprawuje si sakramenty38.

1. BISKUP DIECEZJALNY, ARCYKAPAN SWOJEJ OWCZARNI


19. Biskup diecezjalny, pierwszy szafarz Boych tajemnic w powierzonym mu

Kociele partykularnym, jest kierownikiem, krzewicielem i strem caego ycia liturgicznego39. Albowiem biskup, posiadajcy peni sakramentu wice, jest szafarzem aski najwyszego kapastwa40, szczeglnie co do Eucharystii, ktr sam sprawuje, albo o ktrej sprawowanie si troszczy41, a dziki ktrej Koci ustawicznie ywi si i wzrasta42.
20. Szczeglne bowiem objawienie si Kocioa dokonuje si w kadorazowym

celebrowaniu obrzdw Mszy w., i to zwaszcza w kociele katedralnym, w penym i czynnym uczestnictwie caego witego ludu Boego (...) w jednej modlitwie, przy jednym otarzu, pod przewodnictwem biskupa otoczonego przez swoje prezbiterium, diakonw i osoby posugujce43. Ponadto kad za prawomocn celebracj Eucharystii kieruje biskup, ktremu powierzono zadanie oddawania majestatowi Boemu kultu religii chrzecijaskiej i kierowanie tym kultem zgodnie z przykazaniami Pana i prawami Kocioa, okrelonymi bardziej szczegowo dla diecezji wedug jego wasnego osdu44.
21. Do biskupa diecezjalnego w Kociele mu powierzonym naley, w ramach

przysugujcej mu kompetencji, wydawanie w sprawach liturgicznych norm, ktre obowizuj wszystkich45. Biskup jednak niech zawsze czuwa, aby nie bya zniesiona owa przewidziana przez przepisy ksig liturgicznych wolno mdrego dostosowywania celebracji zarwno do budynku kocioa, jak do zgromadzenia wiernych czy te do okolicznoci duszpasterskich, tak aby wity obrzd by rzeczywicie cay dostosowany do mentalnoci ludzi46.

22.

Biskup

kieruje

powierzonym

mu

Kocioem

partykularnym47

jego

obowizkiem jest rzdzenie, korygowanie, pobudzanie, a czasami nawet karcenie48, skoro piastuje wity urzd, jaki przyj przez wicenia biskupie49, w celu budowania swojej owczarni w prawdzie i witoci50. Niech objania gboki sens obrzdw i tekstw liturgicznych oraz niech rozbudza u prezbiterw, diakonw i wiernych wieckich ducha witej liturgii51, aby wszyscy oni byli prowadzeni do czynnej i owocnej celebracji Eucharystii52. Podobnie te niech si troszczy, aby cae ciao Kocioa w jednym duchu, zjednoczone w mioci, mogo wzrasta w diecezji, w narodzie i w wiecie53.
23. Wierni powinni pozostawa w cznoci z biskupem, jak Koci z

Chrystusem, a Jezus Chrystus z Ojcem, eby wszystko byo zgodne dziki jednoci i eby tym peniej suyo chwale Boej54. Wszyscy, rwnie czonkowie instytutw ycia konsekrowanego i stowarzysze ycia apostolskiego oraz wszystkich grup i ruchw kocielnych wszelkiego rodzaju, we wszystkim, co ma zwizek z liturgi, s poddani wadzy biskupa diecezjalnego55, z zachowaniem prawnie okrelonych przywilejw. Do biskupa diecezjalnego naley wic prawo i obowizek czuwania i wgldu w liturgi w kocioach i kaplicach znajdujcych si na jego terytorium, rwnie w tych, ktre zostay zaoone albo s prowadzone przez czonkw wspomnianych instytutw, jeli wierni maj do nich dostp na stae56.
24. Ze swojej strony lud chrzecijaski ma prawo, aby biskup diecezjalny czuwa

nad tym, iby w dyscyplin kocieln nie wkrady si naduycia, zwaszcza jeli chodzi o posug sowa, sprawowanie sakramentw i sakramentaliw, kult Boga i witych57.
25. Komisje lub rady czy te zespoy ustanowione przez biskupa, aby przyczyniay

si do popierania liturgii, muzyki oraz sztuki religijnej w jego diecezji, bd dziaa zgodnie z intencj i rozporzdzeniami biskupa oraz bd zobowizane ufa jego autorytetowi i aprobacie, by mogy odpowiednio wypeni swoje zadanie58 i nie narusza rzeczywistej wadzy biskupa w jego diecezji. We wszystkich tego rodzaju zgromadzeniach oraz innych instytucjach i wszelkich przedsiwziciach liturgicznych, jak to ju od dawna obowizuje, biskupi winni bada, czy ich dziaanie byo dotd owocne59. Powinni take ocenia, jakie usprawnienia lub

zmiany na lepsze winny by wprowadzone w ich skadzie i dziaaniu60, aby znajdoway nowy zapa. Zawsze naley mie na uwadze, e do tego grona trzeba wybiera osoby dowiadczone, ktre odznaczaj si staoci w wierze katolickiej oraz wyrobieniem teologicznym i humanistycznym.

2. KONFERENCJA EPISKOPATU
26. Dotyczy to rwnie analogicznych komisji, ktre zgodnie z yczeniem

Soboru61 zostay ustanowione przez Konferencj Episkopatu, a ktrych czonkowie powinni by biskupami. Ich pozycja rni si wyranie od wsppracujcych z nimi konsultorw. Tam, gdzie liczba czonkw Konferencji Episkopatu jest niewystarczajca, aby swobodnie wybra lub spord nich ustanowi Komisj Liturgiczn, naley powoa Rad lub Zesp konsultorw, ktry zawsze pod przewodnictwem biskupa wypeniaby w miar moliwoci to zadanie, nie przyjmujc jednak nazwy Komisja Liturgiczna.
27. Zaniechanie wszelkich eksperymentw zwizanych ze sprawowaniem Mszy

w. Stolica Apostolska nakazaa ju w 1970 r.62, a nastpnie przypomniaa w roku 198863. Std poszczeglni biskupi oraz Konferencje Episkopatw nie maj adnej wadzy zezwalania na eksperymenty zwizane z tekstami liturgicznymi oraz tym wszystkim, co jest okrelone przepisami w ksigach liturgicznych. Aby takie eksperymenty mogy by podejmowane w przyszoci, wymagana jest zgoda Kongregacji ds. Kultu Boego i Dyscypliny Sakramentw, i to wydana na pimie, o ktr winna poprosi Konferencja Episkopatu. Zgoda tego rodzaju bdzie moga by udzielona tylko z wanego powodu. Jeli chodzi o przedsiwzicia zwizane z inkulturacj w liturgii, naley cile i cakowicie przestrzega ustalonych norm szczegowych64.
28. Wszystkie normy liturgiczne, jakie zgodnie z przepisami prawa Konferencja

Episkopatu ustanowi dla swojego terytorium, musz by przedoone do zatwierdzenia przez Kongregacj ds. Kultu Boego i Dyscypliny Sakramentw, bez czego nie maj mocy obowizujcej65.

3. PREZBITERZY

29. Prezbiterzy, jako rzetelni, troskliwi i konieczni wsppracownicy stanu

biskupiego66, powoani do posugiwania ludowi Boemu, chocia powicaj si rnym zadaniom, wraz ze swoim biskupem stanowi jedno prezbiterium67. W poszczeglnych lokalnych zgromadzeniach wiernych sprawiaj, e w pewnym sensie biskup staje si w nich obecny, sami za jednocz si z nim ufnie i wielkodusznie, a jego obowizki i zatroskanie po czci przejmuj na siebie i codziennie starannie je wykonuj. I ze wzgldu na ten udzia w kapastwie i posannictwie prezbiterzy powinni szczerze uznawa swego biskupa za ojca i ze czci okazywa mu posuszestwo68. Ponadto majc ustawicznie na wzgldzie dobro dzieci Boych, powinni si stara o to, aby wnosi swj wkad do duszpasterstwa caej diecezji, a take i caego Kocioa69.
30. Wielka odpowiedzialno spoczywa przy sprawowaniu Eucharystii zwaszcza

na kapanach, ktrym przysuguje zadanie przewodniczenia jej in persona Christi, zapewniajc wiadectwo i posug komunii nie tylko wobec wsplnoty bezporednio biorcej w niej udzia, lecz take wobec Kocioa powszechnego, ktry zawsze jest przywoywany przez Eucharysti. Niestety, trzeba z alem stwierdzi, e poczwszy od czasw posoborowej reformy liturgicznej, z powodu le pojmowanego poczucia kreatywnoci i przystosowania, nie brakowao naduy, ktre dla wielu byy przyczyn cierpienia70.
31. Zgodnie z tym, co lubowali w obrzdzie wice i corocznie odnawiaj

podczas

Mszy

krzyma,

prezbiterzy

na

chwa

Boga

dla

uwicenia

chrzecijaskiego ludu pobonie i z wiar sprawuj misteria Chrystusa, a zwaszcza Eucharystyczn Ofiar i sakrament pokuty, zgodnie z tradycj Kocioa71. Nie powinni wic pozbawia swej posugi gbokiego znaczenia, znieksztacajc sprawowanie liturgii przez dowolne zmiany, pominicia lub te dodatki72. wity Ambroy powiedzia bowiem: Nie w sobie samym (...) ale w nas Koci jest raniony. Strzemy si wic, aby nasz bd nie sta si ran dla Kocioa73. Niech wic Koci Boy nie bdzie raniony przez kapanw, ktrzy tak uroczycie powicili si posugiwaniu. Owszem, niech pod okiem biskupa wiernie czuwaj, aby tego rodzaju znieksztace nie dokonywali rwnie inni.

32. Proboszcz troszczy si o to, aeby sprawowanie Eucharystii stao si

centrum parafialnego zgromadzenia wiernych. Pracuje nad tym, by wierni wzmacniali si przez pobone uczestniczenie w sakramentach, a zwaszcza czsto przystpowali do sakramentw Najwitszej Eucharystii i pokuty. Stara si rwnie o to, by wierni modlili si, take w rodzinach, oraz wiadomie i czynie uczestniczyli w liturgii. Proboszcz, pod wadz biskupa diecezjalnego, winien kierowa liturgi w swojej parafii i czuwa nad tym, by nie wkrady si do niej naduycia74. Chocia wypada, aby proboszcz w dobrze przygotowanych celebracjach liturgicznych, zwaszcza we Mszy witej, by wspomagany przez rnych wiernych, to jednak nie powinien w sprawach liturgii w aden sposb przekazywa im tego, co naley do jego wasnych obowizkw.
33. Niech wreszcie wszyscy prezbiterzy staraj si naleycie pielgnowa

wiedz i umiejtno sprawowania liturgii, aby przez ich liturgiczn posug powierzone im wsplnoty chrzecijaskie z dnia na dzie coraz doskonalej chwaliy Boga, Ojca i Syna, i Ducha witego75. Niech bd przeniknici zwaszcza owym zachwytem i owym zdumieniem, jaki w sercach wiernych sprawia celebrowane w Eucharystii misterium paschalne76.

4. DIAKONI
34. Diakoni, na ktrych nakada si rce nie dla kapastwa, lecz dla posugi77,

mowie cieszcy si dobr saw78, powinni z pomoc Boga postpowa tak, aby byli postrzegani jako prawdziwi uczniowie Tego79, ktry nie przyszed, aby Mu suono, lecz aby suy80 i ktry by porodku swoich uczniw jak ten, kto suy81. Tote sami przez woenie rk umocnieni darem Ducha witego su ludowi Boemu w jednoci z biskupem i jego prezbiterium82. Niech wic uwaaj biskupa za ojca i niech jemu oraz jego prezbiterom pomagaj w posudze sowa, otarza i mioci83.
35. Niech nie omieszkaj nigdy, jak mwi Aposto, przechowywa tajemnic

wiary w czystym sumieniu84 oraz t wiar gosi sowem i czynem zgodnie z Ewangeli i tradycj Kocioa85, suc wiernie i z pokor caym sercem witej liturgii, ktra jest rdem i szczytem ycia kocielnego, aby wszyscy, ktrzy przez wiar i chrzest stali si dziemi Boga, razem si gromadzili, pord Kocioa

chwalili Boga, uczestniczyli w Ofierze i spoywali Wieczerz Pask86. Std wszyscy diakoni niech ze swej strony doo stara, aby wita liturgia bya sprawowana zgodnie z przepisami naleycie zatwierdzonych ksig liturgicznych.

Rozdzia II UCZESTNICTWO WIERNYCH WIECKICH W CELEBRACJI EUCHARYSTII


1. CZYNNE I WIADOME UCZESTNICTWO
36. Celebracja Mszy witej, jako czynno Chrystusa i Kocioa, jest orodkiem

caego ycia chrzecijaskiego zarwno dla Kocioa powszechnego jak i partykularnego oraz dla poszczeglnych wiernych87, ktrych dotyczy w rny sposb, zalenie od zrnicowania stanw, funkcji i aktualnego uczestnictwa88. W ten sposb lud chrzecijaski, rodzaj wybrany, krlewskie kapastwo, lud wity, nard nabyty89 ujawnia swoj zwart i hierarchiczn struktur90. Kapastwo za wsplne wiernych i kapastwo suebne, czyli hierarchiczne, chocia rni si istot, a nie tylko stopniem, s sobie jednak wzajemnie przyporzdkowane; jedno i drugie bowiem we waciwy sposb uczestniczy w jedynym kapastwie Chrystusa91.
37. Wszyscy wierni, przez chrzest uwolnieni od swoich grzechw i wcieleni do

Kocioa, dziki otrzymanemu znamieniu s przeznaczeni do uczestniczenia w chrzecijaskim kulcie religijnym92, aby moc swojego krlewskiego kapastwa93, trwajc na modlitwie i wychwalajc Boga94, skadali samych siebie jako ofiar yw, wit i Bogu przyjemn, popart wszelkimi ich poczynaniami95, oraz po caej ziemi wiadczyli o Chrystusie i wobec proszcych uzasadniali obecn w nich nadziej ycia wiecznego96. Std rwnie uczestnictwo wiernych wieckich w Eucharystii oraz w celebracji innych obrzdw Kocioa nie moe by sprowadzone do samej tylko biernej obecnoci, lecz winno by rozumiane jako prawdziwe praktykowanie wiary i godnoci chrzcielnej.

38. Dlatego niewzruszona nauka Kocioa o naturze Eucharystii, pojmowanej nie

tylko jako uczta, lecz take i przede wszystkim jako Ofiara, winna by przez wszystkich wiernych susznie uwaana za szczeglnie istotn dla penego uczestnictwa w tak wielkim Sakramencie97. Ogoocona z jej wymiaru ofiarniczego, jest przeywana w sposb nie wykraczajcy poza sens i znaczenie zwykego braterskiego spotkania98.
39. W celu zwikszenia i ukazania czynnego uczestnictwa wiernych niedawna

odnowa ksig liturgicznych dowartociowaa, zgodnie z intencj Soboru, aklamacje ludu, odpowiedzi, psalmy, antyfony, pieni, jak rwnie czynnoci czy gesty oraz postaw ciaa, nadto zatroszczya si o wprowadzenie w odpowiednim czasie obowizku witego milczenia, przewidujc rwnie w rubrykach czci nalece do wiernych99 . Poza tym pozostawiono wicej miejsca dla poytecznej inwencji, ktra polega na tym, e kada celebracja winna by dostosowana do potrzeb, zdolnoci percepcyjnych, duchowego przygotowania i temperamentu uczestnikw, zgodnie z moliwociami stworzonymi w ramach przepisw liturgicznych. W wyborze pieni, melodii, modlitw i czyta biblijnych oraz w homilii, w przygotowaniu modlitwy wiernych, w wypowiadanych niekiedy tach oraz w ozdabianiu budynku kocioa stosownie do okresu liturgicznego istnieje dua moliwo wprowadzania do kadej celebracji pewnego urozmaicenia, aby dziki temu ujawnio si wyraniej rwnie bogactwo tradycji liturgicznej oraz aby celebracji, z uwzgldnieniem potrzeb duszpasterskich, zosta wiadomie nadany szczeglny rys, tak by uczestnikom uatwi przeycie wewntrzne. Naley jednak pamita, e moc czynnoci liturgicznych nie zawiera si w czsto zmienianych obrzdach liturgicznych, lecz w sowie Boga i w sprawowanej tajemnicy, w ktre naley coraz gbiej wnika100
40. Jednake, chocia sprawowanie liturgii niewtpliwie charakteryzuje si

zaangaowaniem wszystkich wiernych, to nie wynika z tego, e wszyscy, oprcz przewidzianych gestw i postaw ciaa, z koniecznoci powinni co wykonywa, jak gdyby kady z koniecznoci musia wypenia specyficzne zadanie liturgiczne. W nauczaniu katechetycznym winno si raczej sumiennie zadba, aby zostaa skorygowana rozpowszechniona gdzieniegdzie w ostatnich latach powierzchowna wiedza i praktyka liturgiczna oraz by wszyscy wierni jakby na nowo oywili w sobie

owo poczucie wielkiego zdumienia wobec gbi tajemnicy wiary, jak jest Eucharystia, w sprawowaniu ktrej Koci nieustannie przechodzi od zych przyzwyczaje do nowego ycia101. W sprawowaniu Eucharystii bowiem jak w caym yciu chrzecijaskim, ktre z niej czerpie moc i do niej prowadzi, Koci, na wzr w. Tomasza Apostoa, z uwielbieniem pada na twarz przed ukrzyowanym, umczonym, pogrzebanym i zmartwychwstaym Panem w peni Jego Boskiego blasku i nieustannie woa: Pan mj i Bg mj102.
41. W celu pobudzenia, zwikszenia i oywienia owego wewntrznego poczucia

uczestnictwa w liturgii bardzo s poyteczne: stae i poszerzone sprawowanie Liturgii Godzin, korzystanie z sakramentaliw oraz naboestwa chrzecijaskiej pobonoci ludowej. Tego rodzaju naboestwa, ktre, chocia nie nale cile do witej liturgii, s jednak obdarzone szczegln doniosoci i godnoci i winny by pojmowane jako majce pewien poyteczny zwizek z porzdkiem liturgicznym, zwaszcza gdy zostay uznane i zatwierdzone przez sam Urzd Nauczycielski103, co si odnosi szczeglnie do maryjnej modlitwy racowej104. Co wicej, poniewa te dziea pobonoci prowadz lud chrzecijaski zarwno do czstego korzystania z sakramentw, zwaszcza Eucharystii, jak i do rozmylania nad tajemnicami naszego odkupienia oraz do naladowania chwalebnych przykadw witych Paskich, przeto przyczyniaj si do naszego udziau w kulcie liturgicznym ze zbawiennymi owocami105.
42. Naley uzna, e Koci nie gromadzi si z ludzkiej woli, lecz e jest

powoany przez Boga w Duchu witym i przez wiar odpowiada na darmowe Jego powoanie (ekklesia bowiem ma zwizek z klesis, czyli powoaniem)106. A Ofiara eucharystyczna nie moe by pojmowana jako koncelebracja w sensie jednoznacznym kapana i towarzyszcego mu ludu107. Przeciwnie, Eucharystia celebrowana przez kapanw jest darem, ktry przewysza zdecydowanie wadz zgromadzenia (...) Zgromadzenie wiernych, ktre zbiera si w celu sprawowania Eucharystii, absolutnie potrzebuje kapana z moc wice, ktry bdzie jej przewodniczy, aeby bya prawdziwie wsplnot eucharystyczn. Z drugiej strony wsplnota nie jest w stanie sama z siebie ustanowi sobie kapana z moc wice108. Istnieje pilna konieczno i powszechna zgoda, aby wyeliminowa w tej dziedzinie wszelk dwuznaczno i dostarczy lekarstwo na trudnoci, jakie

pojawiy si w ostatnich latach. Z wielk ostronoci trzeba wic uywa wyrae typu wsplnota celebrujca lub celebrujce zgromadzenie, znanych powszechnie w innych wspczesnych jzykach jako celebrating assembly, asamblea celebrante, assemble clbrante, assemblea celebrante i innych tym podobnych.

2. FUNKCJE WIERNYCH WIECKICH W CELEBRACJI MSZY WITEJ


43. Dla dobra wsplnoty oraz caego Kocioa Boego niektrzy z wiernych

wieckich zgodnie z tradycj susznie i chwalebnie wykonuj pewne funkcje podczas sprawowania witej liturgii109. Jeli jest ich wicej, wypada, aby rne funkcje albo rne czci jednej funkcji wypeniali, dzielc je midzy siebie110.
44. Oprcz posug akolity i lektora prawnie ustanowionych111, do wspomnianych

wyej szczeglnych funkcji nale: funkcje akolity112 i lektora113 wyznaczanych czasowo, z ktrymi cz si inne zadania opisane w Mszale Rzymskim114, oraz funkcje przygotowania hostii, prania bielizny liturgicznej i tym podobne. Wszyscy czy to szafarze wywiceni czy wierni wieccy, wypeniajcy swoje zadanie lub funkcj, niech czyni to wszystko i tylko to, co do nich naley115, oraz podczas samej celebracji liturgicznej, jak i podczas jej przygotowywania niech dbaj, aby liturgia Kocioa bya sprawowana godnie i piknie.
45. Naley unika niebezpieczestwa zaciemniania uzupeniajcego si podziau

czynnoci pomidzy duchownymi i wieckimi, ktre sprawia, e funkcja wieckich zostaje poddana, jak to si mwi, pewnej klerykalizacji, podczas gdy szafarze wywiceni niesusznie podejmuj to, co jest waciwe dla ycia i dziaania wiernych wieckich116.
46. Wierny wiecki, ktry jest wezwany do tego, aby wiadczy pomoc podczas

celebracji liturgicznych, winien by naleycie uformowany oraz wysoko ceni ycie chrzecijaskie, wiar, moralno i wierno wobec Magisterium Kocioa. Wypada, aby otrzyma on formacj liturgiczn dostosowan do jego wieku, stanu, rodzaju ycia i stopnia kultury religijnej117. Nie powinno si wybiera tych, ktrych wyznaczenie mogoby budzi zdziwienie wiernych118.

47. Szczeglnie godny pochway jest utrzymujcy si znany zwyczaj, obecnoci

chopcw lub modziecw, zazwyczaj nazywanych ministrantami, ktrzy su przy otarzu na wzr akolity i na miar swoich zdolnoci otrzymuj stosown katechez na temat spenianej posugi119. Nie naley zapomina, e z grona tych chopcw na przestrzeni wiekw zrodzia si wielka rzesza wywiconych szafarzy120. Aby skuteczniej zaradzi duszpasterskim potrzebom ministrantw, naley ustanowi dla nich i popiera stowarzyszenia, w ktrych uczestniczyliby rwnie i wspierali je ich rodzice. Ilekro takie stowarzyszenia osign wymiar midzynarodowy, erygowanie ich oraz uznawanie i zatwierdzanie ich statutw naley do Kongregacji ds. Kultu Boego i Dyscypliny Sakramentw121. Do tego rodzaju suby otarza mog by dopuszczane dziewczta lub kobiety za zgod biskupa diecezjalnego i z zachowaniem ustalonych przepisw122.

Rozdzia III PRAWIDOWE SPRAWOWANIE MSZY WITEJ


1. MATERIA NAJWITSZEJ EUCHARYSTII
48.

Chleb,

ktrego

uywa

si

przy

sprawowaniu

Najwitszej

Ofiary

eucharystycznej, powinien by niekwaszony, czysto pszenny i wieo upieczony, tak aby nie byo adnego niebezpieczestwa zepsucia123. Wynika z tego, e chleb wykonany z innej substancji, nawet zboowej, lub taki, do ktrego zostaa dodana znaczna ilo materii rnej od pszenicy, tak e zgodnie z powszechn opini nie moe by nazwany chlebem pszennym, nie stanowi wanej materii dla sprawowania Ofiary i sakramentu Eucharystii124. Powane naduycie stanowi dodawanie do chleba przeznaczonego do Eucharystii innych substancji, jakimi s owoce lub cukier czy mid. Jest oczywiste, e hostie winny by wykonywane przez osoby, ktre odznaczaj si nie tylko uczciwoci, lecz rwnie maj kompetencje do ich wykonywania i wyposaone s w odpowiednie narzdzia125.
49. Wypada, aby ze wzgldu na czytelno znaku pewne czci Chleba

eucharystycznego pochodzce z jego poamania byy rozdzielone podczas Komunii przynajmniej niektrym wiernym. Nie wyklucza si jednak maych hostii, gdy wymaga tego wiksza liczba przyjmujcych Komuni wit lub inne racje

duszpasterskie126, owszem, zgodnie ze zwyczajem naley uywa przede wszystkim maych komunikantw, ktre nie wymagaj ju dalszego amania.
50.

Wino,

jakiego

uywa

si

przy

sprawowaniu

Najwitszej

Ofiary

eucharystycznej, powinno by naturalne, z winogron, czyste i nie zepsute, bez domieszki obcych substancji127. Przy sprawowaniu Mszy naley doda do niego odrobin wody. Z troskliwoci naley dba, aby wino przeznaczone do Eucharystii byo przechowywane w doskonaym stanie i nie skwaniao128. Absolutnie zakazuje si uywania wina, ktrego prawdziwo i pochodzenie byyby wtpliwe : Koci bowiem wymaga pewnoci, jeli chodzi o warunki konieczne do wanoci sakramentw. aden pretekst nie moe usprawiedliwi uycia jakichkolwiek innych napojw, ktre nie stanowi wanej materii.

2. MODLITWA EUCHARYSTYCZNA
51. Naley stosowa tylko te Modlitwy eucharystyczne, ktre znajduj si w

Mszale Rzymskim lub zostay prawnie zatwierdzone przez Stolic Apostolsk w okolicznociach i granicach przez ni okrelonych. Nie mona tolerowa tego, e niektrzy kapani uwaaj si za uprawnionych do ukadania modlitw eucharystycznych129 lub zmieniaj ich teksty zatwierdzone przez Koci, czy te wprowadzaj inne teksty prywatnego autorstwa130.
52. Wypowiadanie Modlitwy eucharystycznej, ktra ze swej natury jest szczytem

caej celebracji, jest zarezerwowane kapanowi na mocy waciwej mu wadzy wice. Dlatego naduyciem jest czynienie tego w ten sposb, e niektre fragmenty Modlitwy eucharystycznej s recytowane przez diakona, wieckiego posugujcego w liturgii lub poszczeglnego wiernego czy te wszystkich wiernych razem. Modlitwa eucharystyczna winna wic by w caoci recytowana jedynie przez samego kapana131.
53. W czasie gdy celebrujcy kapan wypowiada Modlitw eucharystyczn, nie

mona wykonywa innych modlitw ani pieww; nie wolno te wtedy gra na organach ani na innych instrumentach132, chyba e podczas prawnie zatwierdzonych aklamacji, o ktrych mowa poniej.

54. Lud jednak uczestniczy zawsze aktywnie i nigdy nie jest cakowicie bierny:

oywiony bowiem wiar, czy si z kapanem w milczeniu oraz poprzez formuy ustalone w strukturze Modlitwy eucharystycznej. S to odpowiedzi w dialogu prefacji, wity, aklamacja po konsekracji i aklamacja Amen po kocowej doksologii oraz inne aklamacje wprowadzone przez Konferencj Episkopatu i zatwierdzone przez Stolic wit133.
55. Gdzieniegdzie utrwalio si naduycie, e przy sprawowaniu Mszy witej

kapan amie hosti w czasie konsekracji. Naduycie to dokonuje si wbrew tradycji Kocioa. Naley je napitnowa i jak najszybciej zlikwidowa.
56. Ze wzgldu na konieczno zachowania staroytnej tradycji i ukazania

jednoci kocielnej w Modlitwie eucharystycznej nie wolno pomija wspomnienia imienia papiea oraz biskupa diecezjalnego. Komunia kocielna zgromadzenia eucharystycznego jest komuni z wasnym biskupem i z Papieem134.

3. INNE CZCI MSZY WITEJ


57. Wsplnota wiernych ma prawo, aby zwaszcza w celebracji niedzielnej stale

bya obecna odpowiednia i prawdziwa muzyka oraz aby otarz, sprzty i bielizna liturgiczna zgodnie z przepisami zawsze odznaczay si godnoci, piknem i czystoci.
58. Wszyscy wierni maj rwnie prawo, by sprawowanie Eucharystii we

wszystkich jej czciach zostao tak troskliwie przygotowane, aby sowo Boe byo w niej godnie i skutecznie goszone i wyjaniane, aby zgodnie z przepisami pieczoowicie zostaa zachowana moliwo wyboru tekstw liturgicznych i obrzdw, a sowa pieni podczas celebracji liturgii strzegy i waciwie oywiay ich wiar.
59. Powinien znikn godny napitnowania zwyczaj, e kapani lub diakoni albo

wierni, tu i wdzie wedug swojego uznania, zmieniaj lub znieksztacaj teksty witej liturgii, jakie s zobowizani wypowiedzie. Postpujc w ten sposb, czyni celebracj witej liturgii niepewn, a nierzadko faszuj jej autentyczny sens.

60. W sprawowaniu Mszy witej liturgia sowa i liturgia eucharystyczna cile si

z sob cz i stanowi jeden i ten sam akt kultu. Dlatego nie wolno oddziela jednej od drugiej ani sprawowa ich w rnym czasie i miejscu135. Nie wolno rwnie poszczeglnych czci Mszy witej sprawowa w rnych porach tego samego dnia.
61. W wyborze czyta biblijnych, ktre maj by uyte w czasie Mszy witej,

naley przestrzega norm, jakie znajduj si w ksigach liturgicznych136, aby prawdziwie obficiej zastawi wiernym st sowa Boego i szerzej otworzy im skarbiec biblijny137.
62. Nie wolno opuszcza i zmienia przepisanych czyta biblijnych, a zwaszcza

czyta ani psalmu responsoryjnego, w ktrych zawiera si sowo Boe, nie wolno zastpowa innymi tekstami, nie biblijnymi138.
63. Czytanie Ewangelii, ktre stanowi szczyt liturgii sowa139, na mocy tradycji

Kocioa w sprawowaniu witej liturgii naley zarezerwowa wywiconemu szafarzowi140. Std wieckiemu, a nawet zakonnikowi, nie wolno odczytywa Ewangelii podczas Mszy witej, ani te w innych przypadkach, kiedy przepisy wyranie na to nie zezwalaj141.
64. Homili, ktra ma miejsce w trakcie sprawowania Mszy witej i jest czci

samej liturgii142, winien z zasady gosi kapan celebrujcy. Moe on j zleci kapanowi koncelebrujcemu lub niekiedy, zalenie od okolicznoci, take diakonowi, nigdy za osobie wieckiej143. W szczeglnych przypadkach i ze susznej przyczyny homili moe wygosi take biskup lub prezbiter, ktry uczestniczy w celebracji, cho nie moe koncelebrowa144.
65. Naley pamita, i w myl zapisu kan. 767 1 wszelkie wczeniejsze

przepisy, ktre dopuszczay wiernych nie wywiconych do wygaszania homilii w czasie celebracji eucharystycznej uznaje si za zniesione
145

. Owo dopuszczenie

zostaje cofnite, tak e nie moe by przywrcone moc adnego zwyczaju.


66. Zakaz dopuszczania wieckich do goszenia homilii podczas celebracji Mszy

witej odnosi si rwnie do alumnw seminariw, studentw teologii i tych,

ktrzy podjli si zadania, jak si okrela, asystentw duszpasterskich, nie wyczajc rwnie wszelkich innych grup, ruchw, wsplnot lub stowarzysze wieckich146.
67. Nade wszystko trzeba szczeglnie czuwa, aby homilia opieraa si cile na

tajemnicach zbawienia, wyjaniajc w cigu roku liturgicznego na podstawie czyta biblijnych i tekstw liturgicznych tajemnice wiary i zasady ycia chrzecijaskiego oraz komentujc stae lub zmienne teksty Mszy witej albo inne obrzdy Kocioa147. Jest oczywiste, e wszystkie interpretacje Pisma witego winny prowadzi do Chrystusa, jako najwaniejszej podstawy ekonomii zbawienia, lecz powinno si to dokonywa z uwzgldnieniem specyficznego kontekstu celebracji liturgicznej. W goszonej homilii naley zadba, aby rzuca wiato Chrystusa na wydarzenia ycia. Nie powinno si jednak pozbawia sowa Boego jego prawdziwego i nieskaonego sensu, odnoszc si na przykad jedynie do rzeczywistoci politycznej lub wieckiej albo czerpic z pogldw wywodzcych si ze wspczesnych ruchw pseudo-religijnych jak ze rda
148

68. Biskup diecezjalny winien troszczy si o goszenie homilii149, wydajc dla

wywiconych szafarzy rwnie normy, wskazania i praktyczne pomoce oraz popierajc spotkania i inne stosowne przedsiwzicia, aby mieli czsto okazj do wnikliwej refleksji nad istot homilii oraz znajdowali pomoc w jej przygotowaniu.
69. We Mszy witej oraz w innych celebracjach witej liturgii nie wolno

uywa Symbolu, czyli Wyznania wiary, ktrego nie ma w prawnie zatwierdzonych ksigach liturgicznych.
70.

Dary ofiarne, ktre wierni maj zwyczaj skada podczas liturgii

eucharystycznej we Mszy witej, niekoniecznie musz si ogranicza do chleba i wina przeznaczonych do Eucharystii, lecz mog rwnie obejmowa inne dary, jakie w formie pienidzy lub innych przydatnych rzeczy zostay ofiarowane przez wiernych jako wyraz mioci wobec ubogich. Dary materialne powinny jednak by zawsze widzialnym wyrazem owego prawdziwego daru, jakiego oczekuje od nas Pan: a jest nim skruszone serce, mio Boga i bliniego, dziki czemu upodabniamy si do ofiary Chrystusa, ktry za nas wyda samego siebie. W Eucharystii bowiem w najwyszym stopniu janieje owa tajemnica mioci, ktr Jezus Chrystus okaza

podczas Wieczerzy Paskiej, umywajc uczniom stopy. W celu zachowania godnoci witej liturgii ofiary materialne musz by jednak zbierane we waciwy sposb. Dlatego pienidze, jak te inne dary przeznaczone dla ubogich, naley skada w odpowiednim miejscu, lecz nie na stole eucharystycznym150. Oprcz pienidzy i okazjonalnie dla podkrelenia znaku niewielkiej czci innych darw ofiary tego rodzaju winny by skadane poza celebracj Mszy witej.
71. W obrzdku rzymskim naley zachowa zwyczaj przekazywania pokoju tu

przed Komuni wit, tak jak przewiduje obrzd Mszy witej. Zgodnie bowiem z tradycj obrzdku rzymskiego zwyczaj ten nie oznacza ani pojednania, ani odpuszczenia grzechw, lecz ma na celu okazanie pokoju, jednoci i mioci przed przyjciem Najwitszej Eucharystii151. Taki charakter braterskiego pojednania ma akt pokuty na pocztku Mszy witej, zwaszcza jeli jest odmawiany wedug pierwszej formuy.
72. Wypada, aby kady z umiarem przekazywa znak pokoju tylko osobom

najbliej stojcym. Kapan moe przekaza znak pokoju usugujcym, zawsze jednak pozostajc w prezbiterium, aby nie zakca celebracji. Niech uczyni podobnie, jeli ze susznej przyczyny pragnie przekaza znak pokoju niektrym wiernym. Jeli chodzi o sam znak przekazania pokoju, winny go ustali Konferencje Episkopatw, w gestach zatwierdzonych przez Stolic Apostolsk, zgodnie z mentalnoci i zwyczajami ludw152.
73. Podczas sprawowania Mszy witej amanie Chleba eucharystycznego zaczyna

si po przekazaniu pokoju, gdy odmawia si Baranku Boy. Dokonuje tego tylko kapan celebrujcy, wspomagany, jeli zachodzi taka potrzeba, przez diakona lub wspcelebransa, lecz nigdy przez osob wieck. Gest bowiem amania chleba speniony przez Chrystusa podczas Ostatniej Wieczerzy, ktry w czasach apostolskich nada nazw caej akcji eucharystycznej, oznacza, e wierni, cho liczni, tworz jedno Ciao przez przyjmowanie Komunii z jednego chleba, jakim jest Chrystus umary za zbawienie wiata i zmartwychwstay (1 Kor 10, 17)153. Dlatego obrzd ten musi by wykonywany z wielkim szacunkiem154. Powinien jednak trwa krtko. Bezwzgldnie naley wyeliminowa naduycie, ktre stao si gdzieniegdzie zwyczajem, przeduania tego obrzdu bez potrzeby, wykonywania

go wbrew przepisom nawet z pomoc wieckich oraz nadawania mu przesadnego znaczenia155.


74. Jeli zajdzie potrzeba, aby wiecki przekaza wiernym zgromadzonym w

kociele jakie informacje albo wiadectwo o yciu chrzecijaskim, naley to zasadniczo przenie poza celebracj Mszy witej. Z powanych jednak przyczyn mona takie informacje lub wiadectwa przekaza po odmwieniu przez kapana modlitwy po Komunii. Praktyka ta nie moe sta si jednak zwyczajem. Co wicej, informacje te i wiadectwa w adnym razie nie powinny posiada takich cech, aby mogy by kojarzone z homili156, ani by powodem nie wygoszenia homilii w ogle.

4. CZENIE RNYCH OBRZDW ZE SPRAWOWANIEM MSZY WITEJ


75. Z racji teologicznej ksigi liturgiczne czasami nakazuj lub pozwalaj na

celebracj Mszy witej w poczeniu z innym obrzdem, zwaszcza ze sprawowaniem sakramentw157. W innych jednak przypadkach Koci nie dopuszcza takiego czenia, szczeglnie gdy ma to zwizek ze sprawami mao znaczcymi.
76. Oprcz tego, zgodnie z najdawniejsz tradycj Kocioa rzymskiego, ze Msz

wit nie wolno czy sakramentu pokuty w taki sposb, e powstaje jedna czynno liturgiczna. Nie przeszkadza to jednak, aby kapani, z wyjtkiem tych, ktrzy celebruj albo koncelebruj Msz wit, suchali spowiedzi tych wiernych, ktrzy tego pragn, by wyj naprzeciw ich potrzebom, nawet wtedy, kiedy w tym samym miejscu sprawowana jest Msza wita158. Musi si to jednak dokonywa w odpowiedni sposb.
77. W adnym przypadku celebracji Mszy witej nie wolno czy ze zwykym,

czy te nawet uroczystym posikiem. Jeli nie zachodzi powana potrzeba, nie naley te sprawowa Mszy witej na stole sucym do spoywania posikw159, ani w jadalni, ani w miejscu, ktre jest wykorzystywane do wsplnego ucztowania, ani te w jakimkolwiek pomieszczeniu, gdzie znajduje si poywienie; nie mog te uczestnicy Mszy witej w czasie jej trwania zasiada przy stoach. Jeli z powanej przyczyny Msza wita musi by sprawowana w tym samym miejscu, w ktrym ma by nastpnie spoywany posiek, naley zrobi wyran przerw

midzy zakoczeniem Mszy witej a pocztkiem posiku; podczas celebracji Mszy witej zabrania si rwnie podawania wiernym zwykego pokarmu.
78. Mszy witej nie wolno czy ze sprawami politycznymi albo wieckimi, czy

te z tym wszystkim, co nie jest w peni zgodne z nauczaniem Magisterium Kocioa katolickiego. Co wicej, aby nie pozbawia Eucharystii jej autentycznego znaczenia, naley za wszelk cen unika celebrowania Mszy witej jedynie w celu stworzenia okazaego widowiska, jak te nie nadawa jej stylu podobnego do innych ceremonii, zwaszcza wieckich.
79.

Trzeba wreszcie jak najsurowiej potpi

naduycie polegajce

na

wprowadzaniu do celebracji Mszy witej elementw niezgodnych z przepisami ksig liturgicznych, a zaczerpnitych z obrzdw innych religii.

Rozdzia IV KOMUNIA WITA


1. ZASADY PRZYJMOWANIA KOMUNII WITEJ
80. Eucharystia winna by przedstawiana wiernym jako lekarstwo, dziki

ktremu jestemy uwalniani od codziennych przewinie i zachowywani od grzechw miertelnych160, co ukazuj rne czci Mszy witej. Akt pokuty, umieszczony na pocztku Mszy witej, ma na celu pomc uczestnikom w przygotowaniu si do godnego sprawowania witych tajemnic161, jednak nie posiada skutecznoci sakramentu pokuty162 i nie moe zastpowa sakramentu pojednania, w ktrym odpuszczane s grzechy cikie. Duszpasterze powinni troskliwie zabiega, aby ta chrzecijaska nauka bya przekazywana wiernym w katechezie.
81. Dowiadczenie Kocioa pokazuje, e jest konieczne, aby kady baczy

gboko na siebie samego163, aby nikt, kto ma wiadomo grzechu cikiego, nie celebrowa Mszy witej bez uprzedniej sakramentalnej spowiedzi ani te nie przyjmowa Ciaa Paskiego, chyba e zachodzi powana przyczyna i nie ma moliwoci wyspowiadania si; w takim przypadku naley pamita o obowizku

wzbudzenia aktu alu doskonaego, ktry zakada pragnienie jak najszybszego wyspowiadania si164.
82. Ponadto Koci okreli reguy, ktre maj umoliwi atwiejszy, czstszy i

owocniejszy dostp wiernych do Stou eucharystycznego, i sprecyzowa obiektywne warunki, ktre nakazuj, by nie udziela Komunii165.
83. Jest oczywicie podane, aby wszyscy, ktrzy uczestnicz w celebracji Mszy

witej, przyjmowali Komuni wit w czasie tej celebracji, o ile speniaj warunki wymagane do jej przyjcia. Czasami zdarza si jednak, e wierni, niewiadomi tego, tumnie zbliaj si do otarza. Obowizkiem duszpasterzy jest roztropne i stanowcze wyeliminowanie tego naduycia.
84. Oprcz tego, tam gdzie Msza wita jest sprawowana dla wielkiej rzeszy

albo, na przykad, w wielkich miastach, trzeba zadba, by w niewiadomoci do Komunii witej nie przystpowali rwnie niekatolicy lub nawet niechrzecijanie, lekcewac w ten sposb doktrynalne i dyscyplinarne wskazania Magisterium Kocioa. Obowizkiem duszpasterzy jest w stosownym czasie upomnie uczestnikw celebracji o koniecznoci cisego zachowania prawdy i dyscypliny w tej dziedzinie.
85. Szafarze katoliccy godziwie udzielaj sakramentw jedynie wiernym

katolikom, ktrzy rwnie godziwie je przyjmuj jedynie z rk szafarzy katolickich, z zachowaniem przepisw kan. 844 2, 3 i 4 oraz kan. 861 2166. Ponadto warunki ustanowione w kan. 844 4, od ktrych nie mona w adnym razie odstpi167, nie mog by od siebie oddzielane; dlatego zawsze wymaga si spenienia ich wszystkich rwnoczenie.
86. Naley przyzwyczaja wiernych do tego, aby przystpowali do sakramentu

pokuty poza Msz wit, szczeglnie w wyznaczonych godzinach, tak aby jego sprawowanie byo spokojne i przynosio im prawdziwy poytek oraz by nie przeszkadzao im w czynnym uczestnictwie we Mszy witej. Tych, ktrzy maj zwyczaj codziennie albo bardzo czsto przystpowa do Komunii witej, naley pouczy, aby przystpowali do sakramentu pokuty regularnie, wedug wasnych potrzeb i moliwoci168.

87. Pierwsz Komuni wit dzieci musi zawsze poprzedza sakramentalna

spowied i rozgrzeszenie169. Ponadto Pierwsza Komunia wita powinna by zawsze udzielana przez kapana i nigdy poza celebracj Mszy witej. Poza wyjtkowymi przypadkami nie jest waciwe organizowanie Pierwszej Komunii witej w Wielki Czwartek podczas Mszy Wieczerzy Paskiej. Naley wybra raczej inny dzie, jakim moe by ktra z Niedziel Wielkanocnych (od II do VI) lub uroczysto Ciaa i Krwi Paskiej albo ktra z niedziel w cigu roku, poniewa niedziela susznie jest uwaana za dzie Eucharystii170. Niech do przyjcia Komunii witej nie przystpuj dzieci, ktre nie osigny uywania rozumu, albo ktre proboszcz uzna za niewystarczajco przygotowane171. Gdy si jednak zdarzy, e jakie dziecko pomimo modego wieku zostanie uznane za wyjtkowo dojrzae do przyjcia sakramentu, nie naley mu odmawia Pierwszej Komunii, byleby zostao wystarczajco przygotowane.

2. UDZIELANIE KOMUNII WITEJ


88. Zgodnie ze zwyczajem wierni powinni przyjmowa sakramentaln Komuni

eucharystyczn podczas Mszy witej i w tym momencie, w ktrym przewiduje to sam obrzd celebracji, to znaczy po Komunii celebrujcego kapana172. Udzielanie Komunii naley do kapana celebrujcego, wspomaganego w razie potrzeby przez innych kapanw lub diakonw; nie powinien on kontynuowa Mszy witej przed zakoczeniem Komunii wiernych. Zgodnie z przepisami prawa nadzwyczajni szafarze mog wspomaga kapana celebrujcego jedynie w przypadku koniecznoci173.
89. Aby Komunia wita ukazaa si take przez znaki jako uczestnictwo w

aktualnie sprawowanej Ofierze174, zaleca si, by wierni mogli j przyjmowa z hostii konsekrowanych podczas tej Mszy175.
90. Wierni przyjmuj Komuni wit w postawie klczcej lub stojcej,

zgodnie z postanowieniem Konferencji Episkopatu, zaaprobowanym przez Stolic Apostolsk. Jeli przystpuj do niej stojc, zaleca si, aby przed przyjciem Najwitszego Sakramentu wykonali naleny gest czci, ktry winien by okrelony tym samym postanowieniem176.

91. Przy udzielaniu Komunii witej naley pamita, e wici szafarze nie

mog odmwi sakramentw tym, ktrzy waciwie o nie prosz, s odpowiednio przygotowani i prawo nie zabrania im ich przyjmowania177. Std kady ochrzczony katolik, ktremu prawo tego nie zabrania, powinien by dopuszczony do Komunii witej. W zwizku z tym nie wolno odmawia Komunii witej nikomu z wiernych, tylko dlatego, e na przykad chce j przyj na klczco lub na stojco.
92. Chocia kady wierny zawsze ma prawo wedug swego uznania przyj

Komuni wit do ust178, jeli kto chce j przyj na rk, w regionach, gdzie Konferencja Biskupw, za zgod Stolicy Apostolskiej, na to zezwala, naley mu poda konsekrowan Hosti. Ze szczegln trosk trzeba jednak czuwa, aby natychmiast na oczach szafarza j spoy, aby nikt nie odszed, niosc w rku postacie eucharystyczne. Jeli mogoby zachodzi niebezpieczestwo profanacji, nie naley udziela wiernym Komunii witej na rk179.
93. W celu uniknicia niebezpieczestwa upadku konsekrowanej hostii lub

jakiego jej fragmentu, podczas Komunii wiernych naley uywa pateny180.


94. Nie wolno samym wiernym bra konsekrowanego Chleba ani kielicha Krwi

Paskiej, ani tym bardziej przekazywa midzy sob z rk do rk181. Podobnie naley wyeliminowa naduycie polegajce na tym, e nowoecy w czasie Mszy witej lubnej udzielaj sobie wzajemnie Komunii witej.
95. Wierny wiecki, ktry przyj ju Najwitsz Eucharysti, moe j

ponownie tego samego dnia przyj jedynie podczas sprawowania Eucharystii, w ktrej uczestniczy, z zachowaniem przepisu kan. 921, 2182.
96. Naley odrzuci zwyczaj, polegajcy na tym, e wbrew przepisom ksig

liturgicznych podczas sprawowania Mszy witej lub przed ni rozdziela si na podobiestwo Komunii niekonsekrowane hostie albo inne rzeczy nadajce si czy te nie nadajce do spoycia. Zwyczaj ten jest bowiem cakowicie niezgodny z tradycj obrzdku rzymskiego i niesie z sob niebezpieczestwo wprowadzenia wrd wiernych zamieszania co do nauki Kocioa na temat Eucharystii. Jeli gdziekolwiek utrzymuje si pochodzcy z przyzwolenia swoisty zwyczaj bogosawienia chleba i dzielenia si nim po Mszy witej, naley z wielk trosk

wyjani jego sens w stosownej katechezie. Nie naley jednak wprowadza innych podobnych zwyczajw ani te nigdy uywa do tego niekonsekrowanych hostii.

3. KOMUNIA WITA KAPANW


97. Kapan, ilekro sprawuje Msz wit, powinien przyjmowa Komuni wit

przy otarzu w czasie przewidzianym przez Msza, koncelebransi za zanim sami zaczn rozdziela Komuni wit. Kapan celebrujcy albo koncelebrujcy nie powinien nigdy czeka, a zakoczy si Komunia ludu, aby samemu przyj Komuni wit183.
98. Komunia kapanw koncelebrujcych winna si odbywa zgodnie z normami

zapisanymi w ksigach liturgicznych, zawsze przy uyciu Hostii, ktre zostay konsekrowane podczas aktualnie sprawowanej Mszy witej184, ponadto wszyscy koncelebrujcy winni j zawsze przyjmowa pod obiema postaciami. Naley zaznaczy, e jeli kapan lub diakon podaje koncelebrujcym konsekrowan Hosti lub kielich, nie mwi nic, to znaczy nie wypowiada sw: Ciao Chrystusa i Krew Chrystusa.
99. Zawsze zezwala si na Komuni pod obiema postaciami kapanom, ktrzy

nie mog celebrowa ani koncelebrowa185.

4. KOMUNIA POD OBIEMA POSTACIAMI


100. Aby janiej ukaza wiernym peni znaku podczas Uczty eucharystycznej, do

Komunii pod obiema postaciami dopuszcza si rwnie wiernych wieckich, w przypadkach przewidzianych w ksigach liturgicznych. Winna j poprzedza i stale jej towarzyszy odpowiednia katecheza na temat podstawowych zasad dogmatycznych w tej dziedzinie ustalonych przez Sobr Trydencki186.
101. Aby wiernym wieckim udzieli Komunii witej pod obiema postaciami,

trzeba uwzgldni w odpowiedni sposb okolicznoci; ich ocena naley przede wszystkim do biskupw diecezjalnych. W kadym razie zawsze trzeba j wykluczy, gdy zachodzi niebezpieczestwo, nawet mae, zniewaenia witych postaci187. Aby zapewni lepsz koordynacj w tej dziedzinie, Konferencja Episkopatu winna wyda normy, zatwierdzone przez Kongregacj ds. Kultu Boego i Dyscypliny

Sakramentw, odnoszce si szczeglnie do sposobu udzielania wiernym Komunii witej pod obiema postaciami oraz rozszerzenia moliwoci jej przyjmowania188.
102. Nie naley wiernym wieckim podawa kielicha, jeli bdzie tak dua liczba

przystpujcych do Komunii189, e trudno okreli potrzebn do Eucharystii ilo wina i zachodzi niebezpieczestwo, e pod koniec celebracji pozostanie zbyt duo Krwi Chrystusa do spoycia190. Podobnie naley postpi w nastpujcych przypadkach: kiedy uciliwe byoby zorganizowanie podejcia do kielicha lub gdy celebracja wymaga uycia takiej iloci wina, e tylko z trudnoci mona rozezna jego pewne pochodzenie i jako, albo gdy nie mona szybko zapewni odpowiedniej liczby witych szafarzy, ani nadzwyczajnych szafarzy Komunii witej, ktrzy posiadaliby odpowiedni formacj, lub gdy znaczna cz ludu nie chce ustawicznie, z rnych powodw, przystpowa do kielicha, tak e w jaki sposb ginie wtedy znak jednoci.
103. Przepisy Mszau Rzymskiego przyjmuj zasad, e w przypadkach, gdy

udziela si Komunii pod obiema postaciami, Krew Pask mona spoywa albo pijc bezporednio z kielicha, albo przez zanurzenie, albo za pomoc rurki lub yeczki191. Jeli chodzi o udzielanie Komunii wiernym wieckim, biskupi mog wykluczy Komuni za pomoc rurki lub yeczki tam, gdzie nie ma takiego zwyczaju, pozostawiajc jednak zawsze moliwo udzielania Komunii przez zanurzenie. W tym ostatnim przypadku naley jednak uywa hostii, ktre nie bd zbyt cienkie ani zbyt mae, a ten, kto przyjmuje Komuni, powinien przyj Sakrament od kapana i wycznie do ust192.
104. Nie zezwala si, aby przyjmujcy Komuni sam zanurza Hosti w kielichu

ani bra na rk Hosti, ktra zostaa zanurzona we Krwi Chrystusa. Jeli chodzi o hosti przeznaczon do Komunii przez zanurzenie, powinna by wykonana z wanej materii i konsekrowana. W adnym przypadku nie wolno uywa chleba niekonsekrowanego lub sporzdzonego z innej materii.
105. Jeli do udzielania Komunii pod obiema postaciami dla kapanw

koncelebrujcych i wiernych nie wystarcza jeden kielich, nic nie stoi na przeszkodzie, aby kapan celebrujcy uy kilku kielichw193. Naley bowiem pamita, e wszyscy kapani celebrujcy Msz wit s zobowizani do przyjcia

Komunii pod obiema postaciami. Ze wzgldu na wymow znaku jest godne pochway, aby kielich gwny by wikszy, a pozostae mniejsze.
106. Za wszelk cen jednak naley unika przelewania konsekrowanej Krwi

Chrystusa z jednego kielicha do drugiego, aby nie dopuci do zniewaenia tak wielkiego Sakramentu. Do podawania Krwi Paskiej nie wolno uywa butelek, dzbankw ani innych naczy, ktre cakowicie nie odpowiadaj ustalonym normom.
107. Zgodnie z ustaleniami kanonw, kto postacie konsekrowane porzuca albo w

celu witokradczym zabiera lub przechowuje, podlega ekskomunice wicej moc samego prawa, zarezerwowanej Stolicy Apostolskiej; duchowny moe by ponadto ukarany inn kar, nie wyczajc wydalenia ze stanu duchownego194. Do tego przypadku naley jeszcze zaliczy wszelkie dziaanie majce znamiona dobrowolnej i powanej pogardy okazywanej witym postaciom. Std jeli kto postpuje wbrew wspomnianym normom, np. rzucajc wite postacie do kocielnej studzienki lub w miejsce niegodne, lub na ziemi, podlega ustalonym karom195. Ponadto wszyscy powinni pamita, e po zakoczeniu Komunii witej podczas sprawowania Mszy witej naley zachowywa przepisy Mszau Rzymskiego. W szczeglnoci za naley pamita, aby Krew Chrystusa, jeli pozostanie, bya natychmiast cakowicie spoyta przez kapana lub zgodnie z przepisami przez innego szafarza, konsekrowane za Hostie, ktre pozostan, byy spoyte przez kapana przy otarzu lub odniesione do miejsca przeznaczonego na przechowywanie Eucharystii196.

Rozdzia V INNE ZAGADNIENIA ZWIZANE Z EUCHARYSTI


1. MIEJSCE SPRAWOWANIA MSZY WITEJ
108.

Eucharysti naley sprawowa w miejscu witym, chyba e w

poszczeglnym wypadku czego innego domaga si konieczno; w takim wypadku Eucharystia winna by sprawowana w odpowiednim miejscu197. O tym, czy istnieje taka konieczno, za kadym razem zgodnie ze zwyczajem na terenie swojej diecezji bdzie rozstrzyga biskup diecezjalny.

109. Kapanowi nigdy nie wolno sprawowa Eucharystii w wityni lub miejscu

witym jakiejkolwiek religii niechrzecijaskiej.

2. RNE ROZPORZDZENIA ZWIZANE ZE SPRAWOWANIEM MSZY WITEJ


110. Pamitajc o tym, e w tajemnicy Ofiary eucharystycznej dokonuje si

ustawicznie dzieo zbawienia, kapani powinni czsto odprawia, a zaleca si usilnie codzienne odprawianie, ktre, nawet gdy nie ma wiernych, stanowi czynno Chrystusa i Kocioa, ktr sprawujc, kapani wypeniaj swoje gwne zadanie198.
111. Kapan powinien by dopuszczony do celebrowania lub koncelebrowania

Eucharystii, chocia jest nie znany rektorowi kocioa, jeli przedstawi pismo polecajce (czyli tzw. celebret) Stolicy Apostolskiej lub wasnego ordynariusza, lub wasnego przeoonego, wystawione nie wczeniej ni przed rokiem, albo mona roztropnie uwaa, e nie ma przeszkd do odprawiania199. Biskupi powinni czuwa, aby zostay wyeliminowane zwyczaje przeciwne.
112. Msz wit odprawia si w jzyku aciskim albo w innym jzyku pod

warunkiem uycia tekstw liturgicznych zatwierdzonych zgodnie z prawem. Z wyjtkiem Mszy witych, ktre powinny by sprawowane w jzyku ojczystym zgodnie z rozkadem i czasem wyznaczonym dla nich przez wadz kocieln, wolno kapanom w kadym czasie i miejscu sprawowa Msz wit po acinie200.
113. Kiedy Msza wita jest koncelebrowana przez wielu kapanw, Modlitw

eucharystyczn naley odmwi w jzyku, ktry jest znany rwnoczenie wszystkim koncelebrujcym kapanom oraz zgromadzonemu ludowi. Kiedy si zdarzy, e wrd kapanw s tacy, ktrzy nie znaj jzyka celebracji, tak e nie mog naleycie odmwi przeznaczonych dla nich czci Modlitwy eucharystycznej, niech nie koncelebruj, lecz raczej bior udzia w celebracji ubrani w strj chrowy, zgodnie z przepisami201.
114. Podczas niedzielnych Mszy sprawowanych w parafii jako wsplnocie

eucharystycznej spotykaj si rne grupy, ruchy, stowarzyszenia, a take mae

wsplnoty zakonne istniejce na jej terenie202. Jednak, chocia zgodnie z przepisami prawa wolno sprawowa Msze dla grup specjalnych203, grupy te nie s bynajmniej liturgicznych.
115.

aden

sposb

zwolnione

wiernego

zachowywania

norm

Naley

potpi

naduycie

polegajce

na

samowolnym

odkadaniu

sprawowania Mszy witej dla dobra ludu, wbrew przepisom Mszau Rzymskiego i zdrowej tradycji obrzdku rzymskiego, pod pretekstem popierania postu od Eucharystii.
116. Msze nie powinny by mnoone wbrew przepisom prawa, a odnonie do

stypendium mszalnego, naley przestrzega wszystkiego, co skdind zgodnie z prawem winno by zachowywane204.

3. NACZYNIA LITURGICZNE
117. Naczynia liturgiczne, ktre zostay przeznaczone do przechowywania Ciaa i

Krwi

Paskiej,

winny

by

wykonane

dokadnym

uszanowaniem

norm

wypywajcych z tradycji i ksig liturgicznych205. Konferencje Episkopatw posiadaj wadz rozstrzygania, po zatwierdzeniu ich decyzji przez Stolic Apostolsk, czy bdzie korzystne wykonanie naczy liturgicznych rwnie z innych solidnych materiaw. Wymaga si jednak cile, aby tego rodzaju materiay zgodnie z powszechnym odczuciem kadego regionu byy naprawd szlachetne206, tak aby ich uycie przynosio cze Bogu i cakowicie wyeliminowao niebezpieczestwo osabienia w odczuciu wiernych nauki o rzeczywistej obecnoci Chrystusa pod postaciami eucharystycznymi. Naley wic potpi wszelkie naduycia polegajce na uywaniu do sprawowania Mszy naczy codziennego uytku lub mao wartociowych pod wzgldem jakoci, lub pozbawionych wartoci artystycznej, lub zwykych koszykw, lub te innych naczy wykonanych ze szka, gliny, terakoty czy innych materiaw atwo si tukcych. Odnosi si to rwnie do metali oraz innych materiaw, ktre atwo si niszcz207.
118. Naczynia liturgiczne, zanim zostan uyte, powinny by pobogosawione

przez kapana zgodnie z obrzdami przewidzianymi w ksigach liturgicznych208. Jest

godne pochway, aby bogosawiestwa dokona biskup diecezjalny, ktry rozstrzygnie, czy naczynia nadaj si do uytku, dla ktrego s przeznaczone.
119. Kapan, po powrocie do otarza po udzieleniu Komunii, stojc przy otarzu

lub przy kredensie, puryfikuje paten lub puszk nad kielichem, nastpnie puryfikuje kielich, zgodnie z przepisami Mszau, i wyciera kielich puryfikaterzem. Gdzie jest obecny diakon, on podchodzi do otarza wraz z kapanem i puryfikuje naczynia. Naczynia przeznaczone do puryfikacji, zwaszcza jeli jest ich wiele, po odpowiednim nakryciu wolno jednak pozostawi na korporale na otarzu lub na kredensie; w tym przypadku kapan lub diakon puryfikuje je zaraz po Mszy, po odesaniu ludu. Podobnie prawnie ustanowiony akolita pomaga przy otarzu lub kredensie kapanowi albo diakonowi przy puryfikacji naczy liturgicznych i ich porzdkowaniu. Jeli diakon jest nieobecny, prawnie ustanowiony akolita przenosi naczynia liturgiczne na kredens i tam w zwyky sposb puryfikuje je, wyciera i porzdkuje209.
120. Pasterze powinni czuwa, aby bielizna otarzowa, zwaszcza ta, na ktrej

si kadzie wite postacie, bya zawsze czysta i czsto prana zgodnie z przyjtym zwyczajem. Jest godne pochway, jeli wod z pierwszego, rcznego, prania, wylewa si do kocielnej studzienki lub w odpowiednie miejsce na ziemi. Nastpnie kolejnego prania mona dokona wedug przyjtego zwyczaju.

4. SZATY LITURGICZNE
121. Rozmaito kolorw szat liturgicznych ma uzewntrznia charakter

sprawowanych misteriw wiary, a take ide rozwoju chrzecijaskiego ycia w cigu roku liturgicznego210. Zrnicowanie za funkcji w sprawowaniu Eucharystii ukazuje si zewntrznie przez rnorodno szat liturgicznych. Owe bowiem szaty liturgiczne winny podkrela pikno witych czynnoci211.
122. Alba jest przepasana na biodrach paskiem, jeeli nie jest uszyta w taki

sposb, e przylega do ciaa nawet bez paska. Jeeli alba nie osania dokadnie zwykego stroju koo szyi, przed przywdzianiem alby naley naoy humera212.

123. Kapan, sprawujc Msz wit oraz inne czynnoci liturgiczne poczone z

ni bezporednio, na alb i stu wkada ornat, chyba e obowizuje inny przepis213. Podobnie kapan, ktry zgodnie z przepisami wkada ornat, niech nie zapomina o woeniu stuy. Wszyscy ordynariusze powinni czuwa, aby zosta wyeliminowany wszelki przeciwny zwyczaj.
124. Msza Rzymski daje moliwo, aby kapani koncelebrujcy Msz, jeli

zachodzi suszna przyczyna, na przykad jest zbyt dua liczba koncelebrujcych i brakuje szat liturgicznych, mogli zrezygnowa z ornatu, lecz na alb naoy tylko stu214; nie dotyczy to przewodniczcego, ktry zawsze powinien naoy ornat w kolorze okrelonym przepisami. Kiedy jednak mona przewidzie tego rodzaju sytuacj, trzeba, na ile to moliwe, jej zaradzi. Koncelebransi, oprcz przewodniczcego, w przypadku koniecznoci mog rwnie naoy ornat koloru biaego. W pozostaych sprawach naley zachowa przepisy ksig liturgicznych.
125. Szat wasn diakona jest dalmatyka, ktr naley nakada na alb i stu.

Aby zachowa pikn tradycj Kocioa, jest godne pochway nie korzysta z moliwoci niewkadania dalmatyki215.
126. Naley odrzuci zwyczaj, sprzeczny z przepisami ksig liturgicznych,

polegajcy na tym, e wywiceni szafarze sprawuj Msz wit, nawet z udziaem jednego tylko posugujcego, bez szat liturgicznych albo uywaj samej stuy naoonej na paszcz mniszy (kukull) lub na zwyczajny habit zakonny lub na zwyke ubranie216. Ordynariusze powinni zadba o to, aby takie naduycia jak najszybciej zostay naprawione i we wszystkich kocioach i kaplicach podlegych ich jurysdykcji bya odpowiednia liczba szat liturgicznych wykonanych zgodnie z przepisami.
127. W ksigach liturgicznych zawarte s przepisy zezwalajce na uywanie w dni

bardziej uroczyste szat liturgicznych witecznych lub okazalszych, chocia nie s w kolorze dnia217. T jednak moliwo, ktra w celu zachowania dziedzictwa Kocioa dotyczy waciwie szat wykonanych przed wielu laty, rozszerza si w sposb niewaciwy na nowoci, tak e odrzuciwszy przyjte zwyczaje, uywa si form i kolorw wedug kryteriw subiektywnych ze szkod dla tradycji osabiajc sens tego przepisu. W dzie witeczny szaty liturgiczne koloru zotego lub

srebrnego, jeli zachodzi taka potrzeba, mog zastpowa szaty innego koloru, jednak nie fioletowe lub czarne.
128. Msza wita oraz inne celebracje liturgiczne, ktre s dziaaniem Chrystusa i

hierarchicznie ustanowionego ludu Boego, winny by tak organizowane, aby wywiceni szafarze oraz wierni wieccy uczestniczyli w nich w sposb wyrany, kady zgodnie ze swoim stanem. Jest wic lepiej, aby kapani, ktrzy bior udzia w celebracji eucharystycznej, jeli nie zwalnia ich od tego suszna przyczyna, z zasady penili urzd posugi wynikajcy z przyjtych wice, a wic by uczestniczyli jako koncelebransi, ubrani w szaty liturgiczne. Jeli nie celebruj, niech bior udzia ubrani we wasny strj chrowy albo kom naoon na sutann218. Z wyjtkiem przypadkw usprawiedliwionych zaistnieniem rozumnej przyczyny, nie wypada, aby kapani uczestniczyli we Mszy, gdy chodzi o wygld zewntrzny, tak jakby byli wiernymi wieckimi.

Rozdzia VI PRZECHOWYWANIE NAJWITSZEJ EUCHARYSTII I JEJ KULT POZA MSZ WIT


1. PRZECHOWYWANIE NAJWITSZEJ EUCHARYSTII
129. Sprawowanie Eucharystii w ofierze Mszy witej jest rdem i celem kultu,

jaki si jej oddaje poza Msz. wite postacie przechowuje si przede wszystkim w tym celu, aby wierni, ktrzy nie mog bra udziau we Mszy witej, zwaszcza chorzy i starsi, jednoczyli si przez Komuni sakramentaln z Chrystusem i Jego Ofiar, ktr skada si we Mszy witej219. Ponadto owo przechowywanie pozwala rwnie na praktyk adoracji tego Wielkiego Sakramentu oraz oddawania mu tej czci, ktra jest nalena samemu Bogu. Naley wic bardzo popiera niektre formy kultu adoracji nie tylko prywatnej, lecz rwnie publicznej i wsplnotowej, ustanowione lub zatwierdzone przez Koci220.
130. Najwitsz Eucharysti naley przechowywa w tabernakulum trwaym i

nienaruszalnym, umieszczonym na rodku otarza wielkiego lub bocznego, ale naprawd okazaego; jak rwnie w miejscu, ze wzgldu na spokj, przestrze

przed tabernakulum oraz liczb awek lub krzese i klcznikw, odpowiednim do modlitwy221. Ponadto naley pilnie zwraca uwag na wszystkie przepisy ksig liturgicznych i normy prawne222, szczeglnie w celu wykluczenia niebezpieczestwa profanacji223.
131. Z wyjtkiem przepisw kan. 934 1, zabrania si przechowywania

Najwitszego Sakramentu w miejscu, ktre nie podlega oczywistej wadzy biskupa diecezjalnego lub gdzie istnieje niebezpieczestwo profanacji. Gdyby co takiego zaistniao, biskup diecezjalny winien natychmiast cofn udzielone ju pozwolenie na przechowywanie Eucharystii224.
132. Nikt nie moe zanosi Najwitszej Eucharystii do domu lub do jakiego

innego miejsca wbrew przepisom prawa. Ponadto naley pamita, e zabranie lub przetrzymywanie w celu witokradczym albo wyrzucenie konsekrowanych postaci jest powanym przestpstwem, od ktrego uwolnienie zastrzeone jest Kongregacji Nauki Wiary225.
133. Kapan lub diakon albo szafarz nadzwyczajny, ktry z powodu nieobecnoci

lub przeszkody ze strony szafarza zwyczajnego zanosi Najwitsz Eucharysti choremu w celu udzielenia Komunii, z miejsca, gdzie przechowywany jest Sakrament, powinien i w miar moliwoci prost drog do domu chorego, unikajc wszelkich spraw wieckich, aby wyeliminowa jakiekolwiek niebezpieczestwo profanacji i zachowa jak najwikszy szacunek wzgldem Ciaa Chrystusa. Ponadto zawsze naley wykonywa obrzd udzielania Komunii chorym, jak zapisano w Rytuale Rzymskim226.

2. INNE FORMY KULTU NAJWITSZEJ EUCHARYSTII POZA MSZ WIT


134. Kult, jakim otaczana jest Eucharystia poza Msz wit, ma nieocenion

warto w yciu Kocioa. Jest on cile zwizany ze sprawowaniem Ofiary eucharystycznej227. Pobono wic zarwno publiczna, jak i prywatna wobec Najwitszej Eucharystii winna by gorliwie wpajana rwnie poza Msz, aby wierni oddawali cze uwielbienia Chrystusowi obecnemu prawdziwie i rzeczywicie228, ktry jest Kapanem dbr przyszych229 i Odkupicielem wszystkiego. Jest wic

zadaniem pasterzy Kocioa, aby rwnie poprzez wasne wiadectwo zachcali do kultu eucharystycznego, do trwania na adoracji przed Chrystusem obecnym pod postaciami eucharystycznymi, szczeglnie podczas wystawienia Najwitszego Sakramentu230.
135. W cigu dnia wierni niech nie zaniedbuj nawiedzenia Najwitszego

Sakramentu, jako e jest ono dowodem wdzicznoci, znakiem mioci i wyrazem uznania dla Chrystusa Pana tam obecnego231. Kontemplacja bowiem Jezusa obecnego w Najwitszym Sakramencie, jako Komunia duchowa, cile jednoczy wiernego z Chrystusem, jak pokazuje przykad tylu witych232. Jeli nie stoi na przeszkodzie powana racja, koci, w ktrym jest przechowywana Najwitsza Eucharystia, powinien by otwarty dla wiernych przynajmniej przez kilka godzin dziennie, aby mogli si modli przed Najwitszym Sakramentem233.
136. Ordynariusz powinien usilnie popiera adoracj eucharystyczn z udziaem

ludu, zarwno krtk, jak dusz lub jako wieczyst. W ostatnich bowiem latach w wielu miejscach adoracja Najwitszego Sakramentuznajduje swoj waciw rol w yciu codziennym i staje si niewyczerpanym rdem witoci, chocia istniej rwnie miejsca, w ktrych zauwaa si prawie cakowity zanik praktyki adoracji eucharystycznej234.
137. Wystawienie Najwitszej Eucharystii winno si zawsze odbywa zgodnie z

przepisami ksig liturgicznych235. Nie naley rwnie wyklucza odmawiania przed schowanym lub wystawionym Najwitszym Sakramentem maryjnej modlitwy racowej, godnej podziwu ze wzgldu na jej prostot a zarazem gbi236. Jednake, szczeglnie podczas wystawienia, naley ukaza istot tej modlitwy jako kontemplacji tajemnic ycia Chrystusa Odkupiciela i zbawczego planu wszechmogcego Ojca, wykorzystujc przede wszystkim czytania zaczerpnite z Pisma witego237.
138. Nigdy jednak wystawionego Najwitszego Sakramentu nie powinno si,

nawet na krtko, pozostawia bez wystarczajcego nadzoru. Std naley postpowa tak, aby w ustalonych porach niektrzy wierni, nawet na zmian, zawsze byli obecni.

139. Gdy biskup diecezjalny ma wywiconych szafarzy lub inne osoby

przeznaczone do wystawienia Najwitszego Sakramentu, wierni maj prawo czsto nawiedza Najwitszy Sakrament w celu adoracji i przynajmniej czasami w cigu roku uczestniczy w adoracji przed wystawion Najwitsz Eucharysti.
140. Zaleca si bardzo, aby w duych miastach lub przynajmniej wikszych

miejscowociach biskup diecezjalny wyznaczy jaki budynek kocioa dla adoracji wieczystej, w ktrym jednak powinna by czsto, a nawet o ile to moliwe codziennie, sprawowana Msza wita, pod warunkiem cisego przestrzegania zasady, e na czas Mszy witej przerywa si wystawienie238. Wypada, aby we Mszy, ktra poprzedza czas bezporedniej adoracji, bya konsekrowana hostia, ktra ma by wystawiona do adoracji, oraz aby zostaa umieszczona w monstrancji na otarzu po zakoczeniu Komunii239.
141. Biskup diecezjalny powinien uzna i w miar moliwoci popiera prawo

wiernych do ustanawiania bractw lub stowarzysze oddajcych si praktyce adoracji, rwnie wieczystej. Ilekro takie stowarzyszenia przybior charakter midzynarodowy, ich erygowanie lub zatwierdzanie ich statutw naley do Kongregacji ds. Kultu Boego i Dyscypliny Sakramentw240.

3. PROCESJE I KONGRESY EUCHARYSTYCZNE


142. Do biskupa diecezjalnego naley wydawanie zarzdze o procesjach,

zasadach uczestnictwa w nich oraz ich godnoci241, a take popieranie wrd wiernych praktyki adoracji.
143. Gdzie, zdaniem biskupa diecezjalnego, jest to moliwe, naley dla

publicznego wiadectwa czci wobec Najwitszej Eucharystii urzdza, zwaszcza w uroczysto Ciaa i Krwi Chrystusa, pobone procesj prowadzon wiernych po w drogach procesji publicznych242, poniewa uczestnictwo

eucharystycznej w uroczysto Ciaa i Krwi Paskiej jest ask od Pana, ktra co roku napenia radoci wszystkich biorcych w niej udzia243.
144. Chocia w niektrych miejscach nie jest moliwe organizowanie procesji

eucharystycznych, jest jednak konieczne zachowanie takiej tradycji. Trzeba raczej

poszukiwa nowych sposobw ich organizacji w dzisiejszych warunkach, na przykad w sanktuariach, w miejscach nalecych do Kocioa, lub, za zgod wadzy wieckiej, w publicznych ogrodach.
145. Naley uzna wielk warto duszpastersk Kongresw eucharystycznych,

ktre powinny by prawdziwym znakiem wiary i mioci244. Winny one by przygotowywane i przeprowadzane zgodnie z ustalonymi zasadami245, aby wierni, godnie otaczajc czci wite tajemnice Ciaa i Krwi Syna Boego, mogli nieustannie doznawa w sobie owocw odkupienia246.

Rozdzia VII NADZWYCZAJNE FUNKCJE WIERNYCH WIECKICH


146. Niczym nie mona zastpi kapastwa suebnego. Jeli bowiem we

wsplnocie brakuje kapana, zostaje ona pozbawiona moliwoci wypenienia sakramentalnej funkcji Chrystusa Gowy i Pasterza, co jest istot ycia wsplnoty kocielnej247, jako e szafarzem, ktry moe sprawowa w osobie Chrystusa sakrament Eucharystii, jest tylko kapan wanie wywicony248.
147. Kiedy jednak domaga si tego potrzeba Kocioa, niektre funkcje

liturgiczne, w przypadku braku wywiconych szafarzy, mog zgodnie z przepisami prawa wypenia wierni wieccy249. Wierni ci, wsparci ask Pana, s wezwani i posani w celu wypeniania pewnych, bardziej lub mniej wanych, funkcji. Bardzo wielu wiernych wieckich powicio si ju gorliwie oraz wci powica tej posudze, zwaszcza na terenach misyjnych, gdzie Koci jest jeszcze wci mao obecny lub doznaje przeladowania250, a take w innych rejonach dowiadczonych brakiem kapanw i diakonw.
148. Szczeglnie wysoko naley ceni instytucj katechistw, ktrzy wrd

wielkich trudw wiadczyli i wci wiadcz szczegln i ze wszech miar niezbdn pomoc w szerzeniu wiary i Kocioa251.
149. Do niektrych diecezji, dawno ju ewangelizowanych, zostali ostatnio

posani wierni wieccy, znani jako asystenci pastoralni, wrd ktrych

niewtpliwie bardzo wielu przyczynio si do dobra Kocioa, wspierajc dziaalno duszpastersk biskupa, prezbiterw i diakonw. Naley jednak czuwa, aby styl tej funkcji nie upodobni si zbytnio do ksztatu duszpasterskiej posugi duchownych. Trzeba oczywicie dooy stara, aby asystenci pastoralni nie brali na siebie tych zada, ktre nale tylko do posugi wywiconych szafarzy.
150. Dziaalno asystenta pastoralnego winna zmierza do tego, aby wspiera

posug kapanw i diakonw, budzi powoania do kapastwa i diakonatu oraz w kadej wsplnocie zgodnie z przepisami prawa gorliwie przygotowywa wiernych wieckich do podjcia rnych funkcji liturgicznych wedug rnorodnoci charyzmatw.
151. Przy sprawowaniu liturgii do pomocy nadzwyczajnych szafarzy naley si

ucieka jedynie w sytuacji prawdziwej koniecznoci. Pomoc ta bowiem nie jest przewidziana w celu zapewnienia peniejszego uczestnictwa wieckich, lecz z natury swojej jest dodatkowa i tymczasowa252. Gdzie jednak istnieje konieczno odwoania si do posugi szafarzy nadzwyczajnych, naley wytrwale i gorco si modli, aby Pan niezwocznie posa kapana do posugi wsplnocie oraz wzbudzi obficie powoania do kapastwa253.
152. Funkcje te za, czysto uzupeniajce, nie powinny si sta bynajmniej

okazj do zafaszowania samej posugi kapanw, aby w konsekwencji nie zaniedbywali oni sprawowania Mszy witej dla powierzonego im ludu oraz osobistej troski o chorych czy te starania o chrzest dzieci, o asystowanie przy udzielaniu sakramentu maestwa lub odprawianie pogrzebw chrzecijaskich, co odnosi si przede wszystkim do kapanw wspieranych przez diakonw. Niech wic w parafiach nigdy nie dochodzi do tego, aby kapani lekkomylnie zamieniali si wasnymi funkcjami kapaskimi z diakonami lub wieckimi, wprowadzajc tym samym zamieszanie co do specyfiki kadego z nich.
153. Ponadto wieckim nigdy nie wolno przyjmowa funkcji diakona lub kapana

lub nakada ich szat albo innych do nich podobnych.

1. NADZWYCZAJNY SZAFARZ KOMUNII WITEJ

154. Jak ju zostao wspomniane, szafarzem, ktry moe sprawowa w osobie

Chrystusa sakrament Eucharystii, jest tylko kapan wanie wywicony254. Std nazwa szafarz Eucharystii odnosi si w sposb waciwy jedynie do kapana. Rwnie z racji wice zwyczajnymi szafarzami Komunii witej s: biskup, prezbiter i diakon255, do nich wic naley w czasie sprawowania Mszy witej udzielanie Komunii witej wiernym wieckim. W ten sposb poprawnie i w peni moe si objawi w Kociele ich suebny urzd oraz wypeni sakramentalny znak.
155. Oprcz szafarzy zwyczajnych istnieje prawnie ustanowiony akolita, ktry z

ustanowienia jest nadzwyczajnym szafarzem Komunii witej rwnie poza sprawowaniem Mszy. Ponadto, jeli przemawiaj za tym motywy prawdziwej koniecznoci, biskup diecezjalny zgodnie z przepisami prawa256 moe do tej posugi wyznaczy rwnie innego wiernego wieckiego jako szafarza nadzwyczajnego albo jednorazowo (ad actum), albo na czas okrelony, wykorzystujc w tym celu stosown formu bogosawiestwa. Jednake nie jest wymagane, aby owo wyznaczenie miao form liturgiczn; jeli jednak j ma, w aden sposb nie moe si ono upodobni do obrzdu wice. W szczeglnych i nieprzewidzianych przypadkach na jednorazowe wypenienie tej funkcji zgody moe udzieli kapan, ktry przewodniczy celebracji eucharystycznej257.
156. Funkcja ta winna by pojmowana zgodnie z jej nazw, ktra brzmi

nadzwyczajny szafarz Komunii witej, nie za specjalny szafarz Komunii witej ani nadzwyczajny szafarz Eucharystii, ani te specjalny szafarz Eucharystii. Te ostatnie nazwy rozszerzaj znaczenie tej funkcji w sposb nieodpowiedni i niewaciwy.
157. Jeli w sytuacji zwyczajnej obecna jest wystarczajca liczba wywiconych

szafarzy, rwnie do rozdawania Komunii witej, nie naley wyznacza nadzwyczajnych szafarzy Komunii witej. W takich okolicznociach ci, ktrzy byliby wyznaczeni do tego rodzaju posugi, nie powinni jej wykonywa. Naley potpi postpowanie tych kapanw, ktrzy, cho sami uczestnicz w celebracji, powstrzymuj si jednak od udzielania Komunii, powierzajc to zadanie wieckim258.

158. Nadzwyczajny szafarz Komunii witej bdzie bowiem mg udziela

Komunii jedynie w przypadku braku kapana lub diakona, albo kiedy kapan napotyka trudnoci z powodu choroby lub podeszego wieku lub innej wanej przyczyny albo gdy jest tak wielka liczba wiernych przystpujcych do Komunii, e sama celebracja Mszy zbytnio by si przecigna259. Naley to jednak rozumie w ten sposb, e w adnym przypadku wystarczajc przyczyn nie bdzie nieznaczne przeduenie, oceniane w wietle zwyczajw i kulturowego kontekstu miejsca.
159. Nadzwyczajnemu szafarzowi Komunii witej nie wolno nigdy wyznacza

nikogo

innego

do

udzielania

Eucharystii,

jak

na

przykad

rodzica

albo

wspmaonka, albo dziecka tego chorego, ktry ma przyj Komuni.


160. Biskup diecezjalny powinien ponownie oceni praktyk ostatnich lat w tej

dziedzinie i w miar potrzeby skorygowa j lub cilej okreli. Gdzie z racji prawdziwej koniecznoci tego rodzaju nadzwyczajni szafarze s liczniej wyznaczani, biskup diecezjalny powinien wyda szczegowe normy, w ktrych, uwzgldniajc tradycj Kocioa, zgodnie z przepisami prawa winien ustali sposb wykonywania tej funkcji.

2. GOSZENIE SOWA BOEGO


161. Jak ju zostao powiedziane, homilia podczas Mszy witej ze wzgldu na

swoje znaczenie i natur jest zarezerwowana kapanowi lub diakonowi260. Co do pozostaych form przepowiadania, jeli w okrelonych okolicznociach domaga si tego konieczno albo gdy to w szczeglnych przypadkach zaleca poytek, do przepowiadania w kociele lub w kaplicy poza Msz wit mona dopuci wiernych wieckich, zgodnie z przepisami prawa261. Moe to mie miejsce jedynie z powodu maej liczby wywiconych szafarzy w niektrych miejscach w celu ich uzupenienia; z tego cakowicie wyjtkowego przypadku nie wolno czyni zwyczaju ani uwaa go za autentyczn promocj laikatu262. Ponadto wszyscy powinni pamita, e wadza na tego rodzaju zezwolenie naley do ordynariuszy miejsca i to jedynie jednorazowo (ad actum), nie za do innych, nawet prezbiterw lub diakonw.

3. CELEBRACJE SZCZEGLNE ODBYWAJCE SI PODCZAS NIEOBECNOCI KAPANA


162. W dzie, ktry si nazywa dniem Paskim, Koci wiernie wsplnie si

gromadzi, aby wspomina zmartwychwstanie Pana oraz cae misterium paschalne zwaszcza przez sprawowanie Mszy witej263. Albowiem nie zbuduje si (...) adnej wsplnoty chrzecijaskiej, jeeli nie jest ona zakorzeniona w celebracji Najwitszej Eucharystii264. Std lud chrzecijaski ma prawo, aby dla jego dobra sprawowana bya Eucharystia w niedziele i wita obowizujce oraz inne waniejsze dni witeczne, a w miar moliwoci nawet codziennie. Dlatego tam, gdzie w niedziel trudno zorganizowa sprawowanie Mszy w kociele parafialnym lub w innej wsplnocie wiernych, biskup diecezjalny w cznoci ze swoim prezbiterium winien w odpowiedni sposb zaradzi tej sytuacji265. Wrd tych moliwych rozwiza najwaniejsze bd: wezwanie do tego innych kapanw albo udanie si wiernych w celu uczestniczenia w tajemnicy Eucharystii do najbliszego im kocioa266.
163. Wszyscy kapani, ktrym dla dobra innych zostao powierzone kapastwo

i Eucharystia267, powinni pamita, e s zobowizani stworzy okazj wszystkim wiernym, aby mogli wypeni obowizek uczestniczenia we Mszy niedzielnej268. Ze swojej strony, wierni wieccy maj prawo, by aden kapan, jeli nie zachodzi rzeczywista przeszkoda, nigdy nie odmawia sprawowania Mszy dla dobra ludu lub nie sprzeciwia si, gdy bdzie sprawowana przez innego kapana, jeli wierni nie mog w inny sposb wypeni obowizku uczestniczenia we Mszy w niedziel oraz inne ustalone wita.
164. Jeeli z braku witego szafarza albo z innej powanej przyczyny nie

mona uczestniczy w Eucharystii269, lud chrzecijaski ma prawo, aby biskup diecezjalny w miar moliwoci zatroszczy si o zorganizowanie w niedziel jakiej celebracji dla samej wsplnoty zgodnie z jego autorytetem i z przepisami kocielnymi. Jednake tego rodzaju szczeglne celebracje niedzielne zawsze naley uwaa za co cakowicie nadzwyczajnego. Zadaniem wic wszystkich, zarwno diakonw, jak wiernych wieckich, ktrym biskup diecezjalny zleci wypenianie funkcji w takich celebracjach, bdzie (...) troska o nieustanne

podtrzymywanie we wsplnocie prawdziwego godu Eucharystii, ktry sprawi, i nie zostanie zmarnowana adna okazja do odprawiania Mszy witej, dziki skorzystaniu chociaby z okazjonalnej obecnoci kapana270.
165. Naley starannie unika wszelkiego pomieszania midzy tego rodzaju

zgromadzeniami a celebracj eucharystyczn271. Biskupi diecezjalni powinni wic roztropnie rozstrzygn, czy na tych zgromadzeniach powinna by udzielana Komunia wita. W celu zapewnienia szerszej wsppracy w tej dziedzinie jest korzystne, aby sprawa ta zostaa okrelona przez Konferencj Episkopatu i aby znaleziono rozwizanie, ktre musi uzyska zatwierdzenie Stolicy Apostolskiej za porednictwem Kongregacji ds. Kultu Boego i Dyscypliny Sakramentw. Ponadto w przypadku nieobecnoci kapana i diakona lepiej bdzie podzieli wypenianie rnych funkcji midzy wielu wiernych, ni gdyby jeden wierny wiecki sam kierowa ca celebracj. Nie wypada nigdy mwi, e jaki wierny wiecki przewodniczy celebracji.
166. Podobnie biskup diecezjalny, do ktrego wycznie naley podejmowanie

decyzji, nie powinien atwo zezwala, aby takie celebracje, zwaszcza jeli rozdaje si na nich rwnie Komuni wit, odbyway si w dni powszednie, a przede wszystkim w miejscach, gdzie w poprzedni lub nastpn niedziel Msza moga by lub bdzie moga by sprawowana. Usilnie prosi si kapanw, by w miar moliwoci codziennie odprawiali Msz wit dla ludu w jednym z kociow im powierzonych.
167. Podobnie te nie mona myle o zastpieniu Mszy witej niedzielnej

ekumenicznymi celebracjami sowa Boego lub spotkaniami modlitewnymi razem z chrzecijanami nalecymi do () Wsplnot kocielnych czy te uczestnictwem w ich subie liturgicznej272. Jeli wic z powodu naglcej potrzeby biskup diecezjalny pozwoli jednorazowo (ad actum) na uczestnictwo katolikw w tego rodzaju spotkaniu modlitewnym, duszpasterze powinni czuwa, aby wrd wiernych katolikw nie powstao nieporozumienie dotyczce koniecznoci uczestniczenia we Mszy nakazanej rwnie w tych okolicznociach w innej godzinie dnia273.

4. KAPANI WYDALENI ZE STANU DUCHOWNEGO

168. Duchowny, ktry utraci stan duchowny zgodnie z przepisami prawa (...)

ma zakaz wykonywania wadzy wice274. Nie wolno mu wic pod adnym pretekstem sprawowa sakramentw, z zachowaniem jedynie okrelonego w prawie wyjtku275. Nie wolno te wiernym prosi go o celebracj, kiedy nie ma susznej przyczyny, ktra na to zezwala, zgodnie z przepisem kan. 1335276. Ponadto zabrania si tym osobom goszenia homilii277 oraz przyjmowania kiedykolwiek jakiego zadania lub funkcji podczas sprawowania witej liturgii, aby wrd wiernych nie powstao zamieszanie, a prawda nie zostaa zaciemniona.

Rozdzia VIII RODKI ZARADCZE


169. Kiedy w czasie sprawowania witej liturgii dokonuje si naduycia,

wwczas nastpuje prawdziwe zafaszowanie liturgii katolickiej. Napisa bowiem w. Tomasz: Bd zafaszowania popenia ten, kto w imieniu Kocioa oddaje Bogu cze w sposb niezgodny z ustaleniami powzitymi przez Koci na mocy jego boskiej wadzy oraz w sposb przez Koci niepraktykowany278.
170. Aby zaradzi takim naduyciom, najpilniejszym zadaniem jest formacja

biblijna i liturgiczna ludu Boego, pasterzy i wiernych279, tak by wiara i dyscyplina Kocioa w odniesieniu do witej liturgii byy poprawnie ukazywane i rozumiane. Tam jednak, gdzie naduycia wci wystpuj, trzeba postpowa zgodnie z normami prawa, stosujc wszelkie waciwe rodki, aby ochroni duchowe i prawne dziedzictwo Kocioa.
171. Wrd licznych naduy s takie, ktre obiektywnie stanowi cikie

przestpstwa lub powane wykroczenia, a take inne, ktre rwnie powinny by skrupulatnie eliminowane i naprawiane. Uwzgldniajc to wszystko, co ju zostao powiedziane, zwaszcza w rozdziale I niniejszej instrukcji, naley zwrci uwag na nastpujce rozporzdzenia.

1. CIKIE PRZESTPSTWA

172.

Cikie

przestpstwa

przeciwko

witoci

Ofiary

sakramentu

Najczcigodniejszej Eucharystii winny by ocenianie zgodnie z Normami o cikich przestpstwach zastrzeonych Kongregacji Nauki Wiary280. Przestpstwa te s nastpujce: 1. 2. 3. zabranie lub przechowywanie w celu witokradczym albo porzucenie usiowanie sprawowania liturgicznej czynnoci Ofiary eucharystycznej koncelebracja Ofiary eucharystycznej razem z szafarzami Wsplnot

witych postaci281; lub jej symulowanie282; kocielnych, ktre nie posiadaj sukcesji apostolskiej ani nie uznaj sakramentalnej godnoci wice kapaskich283; 4. konsekracja w celu witokradczym jednej postaci bez drugiej w czasie celebracji eucharystycznej albo nawet obydwu poza sprawowaniem Eucharystii284.

2. POWANE WYKROCZENIA
173. Chocia sd o cikoci wykroczenia winno si podejmowa zgodnie z

powszechn nauk Kocioa oraz normami przez niego ustalonymi, to do powanych wykrocze zawsze w sposb obiektywny winny by zaliczane te, ktre naraaj na niebezpieczestwo wano lub godno Najwitszej Eucharystii, to znaczy te, ktre s niezgodne z normami zawartymi w numerach 48-52, 56, 76-77, 79, 91-92, 94, 96, 101-102, 104, 106, 109, 111, 115, 117, 126, 131-133, 138, 153 i 168. Ponadto naley bra pod uwag inne przepisy Kodeksu prawa kanonicznego a zwaszcza te, o ktrych mwi kan. 1364, 1369, 1373, 1376, 1380, 1384, 1385, 1386 i 1398.

3. INNE NADUYCIA
174. Ponadto nie naley lekceway czynnoci wykonywanych niezgodnie z tym, o czym wspomniano w innych numerach niniejszej Instrukcji oraz w normach ustalonych przez prawo, lecz trzeba je zaliczy do innych naduy, ktrych naley skrupulatnie unika i naprawia.

175. To, co zostao zaprezentowane w niniejszej Instrukcji, oczywicie nie

obejmuje wszystkich wykrocze przeciwko Kocioowi i jego dyscyplinie, ktre s omwione w kanonach, w prawie liturgicznym oraz w innych przepisach Kocioa zgodnie z nauk Magisterium i zdrow tradycj. Gdzie popenione zostao jakiekolwiek zo, winno by naprawione zgodnie z przepisami prawa.

4. BISKUP DIECEZJALNY
176. Biskup diecezjalny, poniewa jest gwnym szafarzem Boych tajemnic, ma

zabiega ustawicznie o to, by wierni powierzeni jego pieczy, przez uczestnictwo w sakramentach wzrastali w asce, a take poznawali paschaln tajemnic i ni yli285. Do niego naley, w ramach przysugujcej mu kompetencji, wydawanie w sprawach liturgicznych norm, ktre obowizuj wszystkich286.
177. Poniewa biskup winien mie staranie o jedno caego Kocioa, jest

obowizany dba o utrzymanie karnoci wsplnej caemu Kocioowi i dlatego winien domaga si przestrzegania wszystkich przepisw kocielnych. Ma czuwa nad tym, by do dyscypliny kocielnej nie wkrady si naduycia, zwaszcza w zakresie posugi sowa, sprawowania sakramentw i sakramentaliw, kultu Boga i witych, jak rwnie zarzdzania dobrami287.
178. Std ilekro ordynariusz czy to miejsca, czy instytutu zakonnego lub

stowarzyszenia

ycia

apostolskiego

otrzyma

informacj,

przynajmniej

prawdopodobn, o przestpstwie lub naduyciu w stosunku do Najwitszej Eucharystii, winien osobicie lub przez innego odpowiedniego duchownego ostronie zbada fakty i okolicznoci oraz spraw poczytalnoci.
179. Przestpstwa przeciwko wierze oraz powane przestpstwa popenione w

czasie sprawowania Eucharystii i innych sakramentw winny by niezwocznie zaskarone do Kongregacji Nauki Wiary, ktra je osdza, oraz, gdzie zajdzie potrzeba, przystpuje do orzeczenia lub naoenia sankcji kanonicznych zgodnie z przepisami prawa powszechnego albo wasnego288.
180. Ze swojej strony ordynariusz winien postpowa zgodnie z przepisami

witych kanonw, nakadajc, jeli domaga si tego konkretny przypadek, kary

kanoniczne, pamitajc szczeglnie o przepisach kan. 1326. Jeli chodzi o powane wykroczenia powinien powiadomi Kongregacj ds. Kultu Boego i Dyscypliny Sakramentw.

5. STOLICA APOSTOLSKA
181. Ilekro Kongregacja ds. Kultu Boego i Dyscypliny Sakramentw otrzyma

informacj, przynajmniej prawdopodobn, o przestpstwie lub naduyciu w stosunku do Najwitszej Eucharystii, powiadamia o tym ordynariusza, aby zbada spraw. Gdy wykroczenie okae si powane, ordynariusz powinien jak najszybciej wysa do teje dykasterii egzemplarz dokumentw odnonie do przeprowadzonego badania oraz, jeli domaga si tego konkretny przypadek, do naoonej kary.
182. W trudniejszych przypadkach ordynariusz, kierujc si dobrem Kocioa

powszechnego, w ktrego trosce na mocy wice sam uczestniczy, niech nie omieszka zaatwi sprawy, konsultujc si wczeniej z Kongregacj ds. Kultu Boego i Dyscypliny Sakramentw. Ze swojej strony Kongregacja ta, na mocy wadzy udzielonej jej przez Biskupa Rzymu, wspomoe w danym przypadku ordynariusza, dostosowa. dostarczajc mu koniecznych rozporzdze289 lub udzielajc wyjanie czy informujc o przepisach, do ktrych ten winien si skrupulatnie

6. ZAALENIA W SPRAWIE NADUY LITURGICZNYCH


183. Wszyscy na miar moliwoci ze szczeglnym zaangaowaniem powinni

czyni wszystko, aby chroni Najwitszy Sakrament Eucharystii przed jakimkolwiek zniewaeniem i znieksztaceniem oraz cakowicie wyeliminowa wszelkie naduycia. Jest to bowiem najwaniejsze zadanie dla wszystkich i kadego z osobna i bez jakiegokolwiek wzgldu na osob wszyscy s zobowizani do wypenienia tego dziea.
184. Kady katolik, czy to kapan, czy diakon, czy wierny wiecki ma prawo

zgosi skarg na naduycie liturgiczne przed biskupem diecezjalnym lub rwnym mu w prawach kompetentnym ordynariuszem, lub przed Stolic Apostolsk na mocy prymatu Biskupa Rzymu290. Wypada jednak, aby jeli to moliwe takie zaalenie

lub skarga bya najpierw przedstawiona biskupowi diecezjalnemu. Zawsze jednak winno si to dokonywa w prawdzie i mioci.

ZAKOCZENIE
185. Jak pokazuje codzienne dowiadczenie, pocztkom rozdziau midzy

ludmi, tak bardzo zakorzenionego w ludzkoci z powodu grzechu, przeciwstawia si odradzajca jedno moc Ciaa Chrystusa. Eucharystia, budujc Koci, wanie dlatego tworzy komuni pomidzy ludmi291. Dlatego Kongregacja ds. Kultu Boego i Dyscypliny Sakramentw wyraa yczenie, aby, rwnie dziki gorliwemu zastosowaniu norm przypomnianych w tej Instrukcji, sabo ludzka nie bya bynajmniej przeszkod do dziaania owego Najwitszego Sakramentu Eucharystii i, po usuniciu wszelkiego naduycia oraz wyeliminowaniu niedozwolonych praktyk, przez wstawiennictwo Najwitszej Maryi Panny, Niewiasty Eucharystii292, wszystkim ludziom zajaniaa zbawcza obecno Chrystusa w sakramencie Jego Ciaa i Krwi.
186. Wszyscy wierni w miar moliwoci powinni uczestniczy w Eucharystii w

sposb peny, wiadomy i czynny293, czci j z mioci przez akty pobonoci i nawrcenie ycia. Biskupi, prezbiterzy i diakoni, speniajc wit posug, winni bada sumienie co do prawdy i wiernoci swoich czynnoci spenianych w imi Chrystusa i Kocioa podczas sprawowania witej liturgii. Kady wity szafarz powinien si rwnie powanie zapyta, czy respektowa prawa wiernych wieckich, ktrzy z zaufaniem powierzaj mu siebie oraz swoje dzieci z przekonaniem, e wszyscy oni dla dobra wiernych prawidowo wykonuj te zadania, ktre Koci z mandatu Chrystusa pragnie wypeni, celebrujc wit liturgi294. Kady bowiem zawsze powinien pamita, e jest sug witej liturgii295. Bez wzgldu na jakiekolwiek przeciwne rozporzdzenia. Instrukcj t, opracowan na polecenie Ojca witego Jana Pawa II przez Kongregacj ds. Kultu Boego i Dyscypliny Sakramentw w porozumieniu z Kongregacj Nauki Wiary, tene Papie zatwierdzi dnia 19 marca 2004 roku, w

uroczysto witego Jzefa, oraz nakaza j wyda, aby niezwocznie bya zachowywana przez wszystkich, do ktrych jest skierowana.

W siedzibie Kongregacji ds. Kultu Boego i Dyscypliny Sakramentw, w Rzymie, dnia 25 marca 2004 roku, w uroczysto Zwiastowania Paskiego. + FRANCISZEK KARD. ARINZE

Prefekt
+ Dominik SORRENTINO

Arcybiskup Sekretarz

Przypisy: 1 Por. Missale Romanum, ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate Pauli Pp. VI promulgatum, Ioannis Pauli Pp. II cura recognitum, editio typica tertia, 20 aprilis 2000, Typis Vaticanis, 2002, Missa votiva de Dei misericordia, oratio super oblata, s. 1159. 2 Por. 1 Kor11, 26; Missale Romanum, Prex Eucharistica, acclamatio post consecrationem, s. 576; Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, 17 kwietnia 2003, nry 5, 11, 14, 18: AAS 95 (2003) 436, 440-441, 442, 445. 3 Por. Iz 10, 33; 51, 22; Missale Romanum, In sollemnitate Domini nostri Iesu Christi, universorum Regis, Praefatio, s. 499. 4 Por. 1 Kor5, 7; DP nr 5; Jan Pawe II, Adh. apost. Ecclesia in Europa, 28 czerwca 2003, nr 75: AAS 95 (2003) 649-719, tu 693. 5 Por. KK nr 11. 6 Por. Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, 17 kwietnia 2003, nr 21: AAS 95 (2003) 447. 7 Por. tame: AAS 95 (2003) 433-475.

8 Por. tame, nr 52: AAS 95 (2003) 468. 9 Por. tame. 10 Tame, nr 10: AAS 95 (2003) 439. 11 Tame; por. Jan Pawe II, List apost. Vicesimus quintus annus, 4 grudnia 1988, nry 12-13: AAS 81 (1989) 909-910; por. take KL nr 48. 12 Missale Romanum, Prex Eucharistica III, s. 588; por. 1 Kor 12, 12-13; Ef4, 4. 13 Por. Flp 2, 5. 14 JAN PAWE II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 10: AAS 95 (2003) 439. 15 Tame, nr 6: AAS 95 (2003) 437; por. k 24, 31. 16 Por. Rz 1, 20. 17 Por. Missale Romanum, Praefatio I de Passione Domini, s. 528. 18 Por. Jan Pawe II, Enc. Veritatis splendor, 6 sierpnia 1993, nr 35: AAS 85 (1993) 1161-1162; Homilia wygoszona wCamden Yards 9 padziernika 1995, nr 7, w: Insegnamenti di Giovanni Paolo II, XVII, 2 (1995), Libreria Editrice Vaticana 1998, s. 788. 19 Por. Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia,nr10: AAS 95 (2003) 439. 20 KL nr 24; por. Kongr. Ds. Kultu Boego i Dysc. Sakram., Instr. Varietates legitimae, 25 stycznia 1994, nry 19 i 23: AAS 87 (1995) 295-296, 297. 21 Por. KL nr 33. 22 Por. w. Ireneusz, Adversus haereses,III, 2: SCh, 211, 24-31; w. Augustyn, Epistula ad Ianuarium, 54, I: PL33, 200: Illa autem quae non scripta, sed tradita custodimus, quae quidem toto terrarum orbe servantur, datur intellegi vel ab ipsis Apostolis, vel plenariis conciliis, quorum est in Ecclesia saluberrima auctoritas, commendata atque statuta retineri; Jan Pawe II, Enc. Redemptoris missio,7

grudnia 1990, nry 53-54: AAS 83 (1991) 300-302; Kongr. Nauki Wiary, List do biskupw Kocioa katolickiego o niektrych aspektach Kocioa pojtego jako komunia Communionis notio, 28 maja 1992, nry 7-10: AAS 85 (1993) 842-844 [tekst polski W trosce o peni wiary. Dokumenty Kongregacji Nauki Wiary 1966-1994, Tarnw 1995, s. 390-401]; Kongr. ds. Kultu Boego i Dysc. Sakram., Instr. Varietates legitimae, nr 26: AAS 87 (1995) 298-299. 23 Por. KL nr 21. 24 Por. Pius XII, Konst. apost. Sacramentum Ordinis, 30 listopada 1947: AAS 40 (1948) 5; Kongr. Nauki Wiary, Dekl. Inter insigniores,15 padziernika 1976, cz IV: AAS 69 (1977) 107-108; Kongr. Ds. Kultu Boego i Dysc. Sakram., Instr. Varietates legitimae, nr 25: AAS 87 (1995) 298. 25 Por. Pius XII, Enc. Mediator Dei, 20 listopada 1947: AAS 39 (1947) 540. 26 Por. w. Kongr. Ds. Sakram. i Kultu Boego, Instr. Inaestimabile donum,3 kwietnia 1980:AAS 72 (1980) 333. 27 Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia,nr52: AAS 95 (2003) 468. 28 Por. KLnry 4, 38; DKWnry 1, 2, 6; Pawe VI, Konst. apost. Missale Romanum:AAS 61 (1969) 217-222; Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie,nr399; Kongr. Ds. Kultu Boego i Dysc. Sakram., Instr. Liturgiam authenticam, 28 marca 2001, nr 4: AAS 93 (2001) 685-726, tu 686. 29 Por. Jan Pawe II, Adh. apost. Ecclesia in Europa, nr 72: AAS 95 (2003) 692. 30 Por. Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 23: AAS 95 (2003) 448-449; w. Kongr. Obrzdw, Instr. Eucharisticum mysterium, 25 maja 1967, nr 6: AAS 59 (1967) 545. 31 Por. w. Kongr. Ds. Sakram. i Kultu Boego, Instr. Inaestimabile donum:AAS 72 (1980) 332-333. 32 Por. 1 Kor11, 17-34 ; Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 52: AAS 95 (2003) 467-468.

33 Por. KPK, kan. 1752. 34 KL nr 22 1; por. KPK, kan. 838 1. 35 KPK, kan. 331; por. KK nr 22. 36 Por. KPK, kan. 838 2. 37 Jan Pawe II, Konst. apost. Pastor bonus,28 czerwca 1988: AAS 80 (1988) 841-924, tu art. 62, 63, 66, s. 876-877. 38 Por. Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 52: AAS 95 (2003) 468. 39 Por. DB nr 15; por. take KL nr 41; KPK, kan. 387. 40 Oratio consecrationis episcopalis in ritu byzantino: Euchologion to mega, Romae, 1873, s. 139. 41 Por. w. Ignacy Antiocheski, Ad Smyrn. 8, 1: ed. F.X. Funk, I, s. 282. 42 KK nr 26; por. w. Kongr. Obrzdw, Instr. Eucharisticum mysterium, nr 7: AAS 59 (1967) 545; por. Jan Pawe II, Adh. apost. Pastores gregis, 16 padziernika 2003, nry 32-41, LOsservatore Romano, 17 padziernika 2003, s. 6-8. 43 Por. KL nr 41; por. w. Ignacy Antiocheski, Ad Magn. 7; Ad Philad. 4; Ad Smyrn. 8: ed. F.X. Funk, I, s. 236, 266, 281; Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 22; por. KPK, kan. 389. 44 KK nr 26. 45 KPK, kan. 838 4. 46 Por. Rada do Wprowadzania w ycie Konstytucji o Liturgii, Dubium, Notitiae 1 (1965) 254. 47 Por. Dz 20, 28; KK nry 21 i 27; DB nr 3.

48 Por. S. Kongr. Kultu Boego, Instr. Liturgicae instaurationes, 5 wrzenia 1970: AAS 62 (1970) 694. 49 Por. KK nr 21; DB nr 3. 50 Por. Caeremoniale Episcoporum 1984, nr 10. 51 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 387. 52 Por. tame, nr 22. 53 Por. w. Kongr. Kultu Boego, Instr. Liturgicae instaurationes: AAS 62 (1970) 694. 54 KK nr 27; por. 2 Kor4, 15. 55 Por. KPK, kan. 397 1; 678 1. 56 Por. tame, kan. 683 1. 57 Por. tame, kan. 392. 58 Por. Jan Pawe II, List apost. Vicesimus quintus annus, nr 21: AAS 81 (1989) 917; KL nry 45-46; Pius XII, Enc. Mediator Dei: AAS 39 (1947) 562. 59 Por. Jan Pawe II, List apost. Vicesimus quintus annus, nr 20: AAS 81 (1989) 916. 60 Por. tame. 61 Por. KL nr 44; Kongr. ds. Biskupw, List do przewodniczcych Konferencji Episkopatw wysany rwnie w imieniu Kongregacji ds. Evangelizacji Narodw, 21 czerwca 1999, nr 9: AAS 91 (1999) 999. 62 Por. Kongr. Kultu boego, Instr. Liturgicae instaurationes,nr12: AAS 62 (1970) 692704, tu 703. 63 Por. Kongr. Kultu boego, Declarationem circa Preces eucharisticae et experimenta liturgica,21 marca 1988, Notitiae 24 (1988) 234-236.

64 Por. Kongr. Ds. Kultu Boego i Dysc. Sakram., Instr. Varietates legitimae: AAS 87 (1995) 288-314. 65 Por. KPK, kan. 838 3; w. Kongr. Obrzdw, Instr. Inter Oecumenici, 26 wrzenia 1964, nr 31: AAS 56 (1964) 883; Kongr. ds. Kultu Boego i Dysc. Sakram., Instr. Liturgiam authenticam, nry 79-80: AAS 93 (2001) 711-713. 66 Por. DP nr 7; Pontificale Romanum, ed. 1962: Ordo consecrationis sacerdotalis, in Praefatione; Pontyfika Rzymski, Obrzdy wice biskupa, prezbiterw i diakonw, wydanie drugie wzorcowe, 29 czerwca 1989, Katowice 1999, rozdz. II, wicenia prezbiterw, nr 101. 67 Por. w. Ignacy Antiocheski, Ad Philad. 4: ed. F.X. Funk, I, s. 266; w. Korneliusz I u w. Cypriana, Epist. 48, 2: ed. G. Hartel, III, 2, s. 610. 68 KK nr 28. 69 Tame. 70 Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia,nr 52; por. nr 29: AAS 95 (2003) 467-468, 452-453. 71 Pontyfika Rzymski, Obrzdy wice biskupa, prezbiterw i diakonw, wicenia prezbiterw,nr 124; por. Missale Romanum, Feria V in Hebdomada Sancta: Ad Missam chrismatis, Renovatio promissionum sacerdotalium, s. 292. 72 Por. Sobr Trydencki, Sesja VII, 3 martii 1563, Dekret o sakramentach, kan. 13: DS 1613; KL nr 22; Pius XII, Enc. Mediator Dei: AAS 39 (1947) 544, 546-547, 562; KPK, kan. 846, 1; Msza rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 24. 73 w. Ambroy, De Virginitate, nr 48: PL 16, 278. 74 KPK, kan. 528 2. 75 DP nr 5. 76 Por. Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 5: AAS 95 (2003) 436.

77 KK nr 29; por. Constitutiones Ecclesiae Aegypticae, III, 2: ed. F.X. Funk, Didascalia, II, s. 103; Statuta Ecclesiae Ant., 37-41: ed. D. Mansi 3, 954. 78 Por. Dz 6, 3. 79 Por. J 13, 35. 80 Mt 20, 28. 81 k 22, 27. 82 Por. Caeremoniale Episcoporum, nry 9, 23; por. KK nr 29. 83 Por. Pontyfika Rzymski, Obrzdy wice biskupa, prezbiterw i diakonw, Katowice 1999, rozdz. III, wicenia diakonw, nr 199. 84 Por. 1 Tm 3, 9. 85 Por. Pontyfika Rzymski, Obrzdy wice biskupa, prezbiterw i diakonw, Katowice 1999, rozdz. III, wicenia diakonw, nr 200. 86 KL nr 10. 87 Por. tame, nr 41; KK nr 11; DP nry 2, 5, 6; DB nr 30; DE nr 15; w. Kongr. Obrzdw, Instr. Eucharisticum mysterium, nry 3 e, 6: AAS 59 (1967) 542, 544-545; Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 16. 88 Por. KL nr26; Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 91. 89 1 P 2, 9; por. 2, 4-5. 90 Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 91; por. KL nr 14. 91 KK nr10. 92 Por. w. Tomasz z Akwinu, Summa theol., III, q. 63, a. 2. 93 Por. KK nr10; por. Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 28: AAS 95 (2003) 452.

94 Por. Dz 2, 42-47. 95 Por. Rz 12, 1. 96 Por. 1 P 3, 15; 2, 4-10. 97 Por. Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nry 12-18: AAS 95 (2003) 441- 445; Tene, List Dominicae Cenae, 24 lutego 1980, nr 9: AAS 72 (1980) 129-133. 98 Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 10: AAS 95 (2003) 439. 99 Por. KL nry 30-31. 100 Por. w. Kongr. Kultu Boego, Instr. Liturgicae instaurationes, nr 1: AAS 62 (1970) 695. 101 Por. Missale Romanum, Feria secunda post Dominica V in Quadragesima, Collecta, s. 258. 102 Jan Pawe II, List. apost. Novo millennio ineunte,6 stycznia 2001, nr 21: AAS 93 (2001) 280; por. J 20, 28. 103 Por. Pius XII, Enc. Mediator Dei: AAS 39 (1947) 586; por. KK nr 67; Pawe VI, Adh. apost. Marialis cultus,11 lutego 1974, nr 24: AAS 66 (1974) s.113-168, tu 134; Kongr. ds. Kultu Boego i Dysc. Sakram., Dyrektorium o pobonoci ludowej i liturgii, 17 grudnia 2001. 104 Por. Jan Pawe II, List apost. Rosarium Virginis Mariae, 16 padziernika 2002: AAS 95 (2003) 5-36. 105 Pius XII, Enc. Mediator Dei: AAS 39 (1947) 586-587. 106 Por. Kongr. ds. Kultu Boego i Dysc. Sakram., Instr. Varietates legitimae, nr 22: AAS 87 (1995) 297. 107 Por. Pius XII, Enc. Mediator Dei: AAS 39 (1947) 553.

108 Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr29: AAS 95 (2003) 453; por. Sobr Lateraski IV., 11-30 listopada 1215, rozdz. 1: DS 802; Sobr Trydencki, Sesja XXIII, 15 lipca 1563, Nauka i kanony osakramencie wice, rozdz. 4: DS 1767-1770; Pius XII, Enc. Mediator Dei: AAS 39 (1947) 553. 109 Por. KPK, kan. 230 2; por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 97. 110 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 109. 111 Por. Pawe VI, List apost. motu proprio Ministeria quaedam, 15 sierpnia 1972, nry VI-XII, w: Pontificale Romanum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate Pauli Pp. VIpromulgatum, De institutione lectorum et acolythorum, de admissione inter candidatos ad diaconatum et presbyteratum, de sacro caelibatu amplectendo, editio typica, 3 decembris 1972, Typis Polyglottis Vaticanis 1973, s. 10: AAS 64 (1972) 529-534, tu 532-533; KPK, kan. 230 1; Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nry 98-99, 187-193. 112 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nry 187-190, 193;KPK, kan. 230 23. 113 Por. KL nr 24; w. Kongr. ds. Sakram. i Kultu Boego, Instr. Inaestimabile donum, nry 2, 18: AAS 72 (1980) 334, 338; Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nry 101, 194-198; KPK, kan. 230 2-3. 114 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nry 100-107. 115 Tame, nr 91; por. KL nr28. 116 Por. Jan Pawe II, Przemwienie do Konferencji Episkopatu na Antyllach, 7 maja 2002, nr 2: AAS 94 (2002) 575-577; Adh. apost. posynodalna Christifideles laici, 30 grudnia 1988, nr 23: AAS 81 (1989) 393-521, tu 429-431; Kongr. ds. Duchowiestwa i inne, Instr. Ecclesiae de mysterio, 15 sierpnia 1997, Zasady teologiczne, nr 4: AAS 89 (1997) 860-861. 117 Por. KL nr 19.

118 Por. w. Kongr. ds. Dysc. Sakram., Instr. Immensae caritatis, 29 stycznia 1973:AAS 65 (1973) 266. 119 Por. w. Kongr. Obrzdw, Instr. De musica sacra,3 wrzenia 1958, nr 93c: AAS 50 (1958) 656. 120 Por. Pap. Rada ds. Interpret. Tekstw Prawnych, Responsio ad propositum dubium, 11 lipca 1992: AAS 86 (1994) 541-542; Kongr. ds. Kultu Boego i Dysc. Sakram., List do przewodniczcych Konferencji Episkopatw na temat funkcji liturgicznych penionych przez wieckich, 15 marca 1994, Notitiae 30 (1994) 333335, 347-348. 121 Por. Jan Pawe II, Konst. apost. Pastor bonus, art. 65: AAS 80 (1988) 877. 122 Por. Pap. Rada ds. Interpret. Tekstw Prawnych, Responsio ad propositum dubium, 11 lipca 1992: AAS 86 (1994) s.541-542; Kongr. ds. Kultu Boego i Dysc. Sakram., List do przewodniczcych Konferencji Episkopatw na temat funkcji liturgicznych penionych przez wieckich, 15 marca 1994, Notitiae 30 (1994) 333335, 347-348; List do pewnego biskupa, 27 lipca 2001, Notitiae 38 (2002) 46-54. 123 Por. KPK, kan. 924 2: Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 320. 124 Por. w. Kongr. ds. Dysc. Sakram., Instr., Dominus Salvator noster,26 marca 1929, nr 1: AAS 21 (1929) 631-642, tu 632. 125 Por. tame, nr II: AAS 21 (1929) 635. 126 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 321. 127 Por. k 22, 18; KPK, kan. 924 1, 3; Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 322. 128 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 323. 129 Jan Pawe II, List apost. Vicesimus quintus annus, nr 13: AAS 81 (1989) 910.

130 w. Kongr. ds. Sakram. i Kultu Boego, Instr. Inaestimabile donum,nr5: AAS 72 (1980) 335. 131 Por. Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 28: AAS 95 (2003) 452; Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 147; w. Kongr. Kultu Boego, Instr. Liturgicae instaurationes, nr 4: AAS 62 (1970) 698; w. Kongr. Ds. Sakram. I Kultu Boego, Instr. Inaestimabile donum,nr 4: AAS 72 (1980) 334. 132 Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 32. 133 Tame, nr 147; por. Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 28: AAS 95 (2003) 452; por. w. Kongr. ds. Sakram. i Kultu Boego, Instr. Inaestimabile donum,nr4: AAS 72 (1980) s.334-335. 134 Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 39: AAS 95 (2003) 459. 135 w. Kongr. Ds. Sakram. i Kultu Boego, Instr. Inaestimabile donum,nr 4: AAS 72 (1980) s.334-335. 136 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nry 356-362. 137 Por. KL nr 51. 138 Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 57; por. Jan Pawe II, List apost. Vicesimus quintus annus, nr13: AAS 81 (1989) 910; Kongr. Nauki Wiary, Deklaracja Dominus Iesus o jedynoci i powszechnoci zbawczej Jezusa Chrystusa i Kocioa, 6 sierpnia 2000: AAS 92 (2000) 742-765. 139 Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 60. 140 Por. tame, nry 59-60. 141 Por. np. Rituale Romanum, ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II renovatum, auctoritate Pauli Pp. VI editum Ioannis Pauli Pp. II cura recognitum: Ordo celebrandi Matrimonium, editio typica altera, diei 19 martii 1990, Typis Polyglottis Vaticanis, 1991, nr 125; Rituale Romanum, ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate Pauli Pp. VI promulgatum:

Ordo Unctionis infirmorum eorumque pastoralis curae, editio typica, 7 decembris 1972, Typis Polyglottis Vaticanis 1972, nr 72. 142 Por. KPK, kan. 767 1. 143 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 66; por. KPK, kan. 6, 1, 2; i kan. 767 1, o czym wspominaj take przepisy w Kongr. ds. Duchowiestwa i inne, Instr. Ecclesiae de mysterio, Wskazwki praktyczne, art. 3 1: AAS 89 (1997) 865. 144 Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 66; por. KPK, kan. 767 1. 145 Por. Kongr. ds. Duchowiestwa i inne, Instr. Ecclesiae de mysterio, Wskazwki praktyczne, art. 3 1: AAS 89 (1997) 865; por. KPK,kan. 6, 1, 2; Pap. Komisja ds. Autent. Interpr. KPK, Responsio ad propositum dubium, 20 czerwca 1987: AAS 79 (1987) 1249. 146 Por. Kongr. ds. Duchowiestwa i inne, Instr. Ecclesiae de mysterio, Wskazwki praktyczne, art. 3 1: AAS 89 (1997) 864-865. 147 Por. Sobr Trydencki, Sesja XXII, 17 wrzenia 1562, Nauka o Najw. Ofierze Mszy witej, rozdz. 8: DS 1749; Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 65. 148 Por. Jan Pawe II, Przemwienie do grupy biskupw ze Stanw Zjednoczonych Ameryki Pnocnej, przybyych do Rzymu z wizyt ad limina Apostolorum, 28 maja 1993, nr 2: AAS 86 (1994) 330. 149 Por. KPK, kan. 386 1. 150 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 73. 151 Por. tame, nr 154. 152 Por. tame, nry 82, 154. 153 Por. tame, nr 83. 154 Por. w. Kongr. Kultu Boego, Instr. Liturgicae instaurationes, nr 5: AAS 62 (1970) 699.

155 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nry 83, 240, 321. 156 Por. Kongr. ds. Duchowiestwa i inne, Instr. Ecclesiae de mysterio, Wskazwki praktyczne, art. 3 2: AAS 89 (1997) 865. 157 Por. zwaszcza OWLG, nry 93-98; Rytua Rzymski, Obrzdy bogosawiestw, Katowice 2001, Wprowadzenie teologiczne i pastoralne, nr 28; Obrzdy koronacji wizerunkw Najwitszej Maryi Panny, Katowice 2004, nry 10 i 14, s. 10-11; w. Kongr. Kultu Boego, Instr. o Mszach dla grup specjalnych Actio pastoralis, 15 maja 1969: AAS 61 (1969) 806-811; Dyrektorium o Mszach z udziaem dzieciPueros baptizatos, 1 listopada 1973: AAS 66 (1974) 30-46; Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 21. 158 Por. Jan Pawe II, List apost. (motu proprio) Misericordia Dei, 7 kwietnia 2002, nr 2: AAS 94 (2002) 455; por. Kongr. ds. Kultu Boego i Dysc. Sakram., Responsa ad dubia proposita, Notitiae 37 (2001) 259-260. 159 Por. w. Kongr. Kultu Boego, Instr. Liturgicae instaurationes, nr9: AAS 62 (1970) 702. 160 Sobr Trydencki, Sesja XIII, 11 padziernika 1551, Dekret o Najw. Sakramencie, rozdz. 2: DS 1638; por. Sesja XXII, 17 wrzenia 1562, Nauka o Najw. Ofierze Mszy witejs, rozdz. 1-2: DS 1740, 1743; w. Kongr. Obrzdw, Instr. Eucharisticum mysterium, nr 35: AAS 59 (1967) 560. 161 Por. Missale Romanum, Ordo Missae, nr 4, s. 505. 162 Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 51. 163 Por. 1 Kor 11, 28. 164 Por. KPK, kan. 916; Sobr Trydencki, Sesja XIII, 11 padziernika 1551, Dekret o Najw. Sakramencie, rozdz. 7: DS 1646-1647; Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 36: AAS 95 (2003) ss.457-458; w. Kongr. Obrzdw, Instr. Eucharisticum mysterium, nr 35: AAS 59 (1967) 561. 165 Por. Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 42: AAS 95 (2003) 461.

166 Por. KPK, kan. 844 1; Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nry 45-46: AAS 95 (2003) 463-464; por. Pap. Rada ds. Popierania Jednoci Chrzecijan, Dyrektorium o stosowaniu zasad i norm dotyczcych ekumenizmu La recherche de lunit, 25 marca 1993, nry 130-131: AAS 85 (1993) 1039-1119, tu 1089. 167 Por. Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 46: AAS 95 (2003) 463-464. 168 Por. w. Kongr. Obrzdw, Instr. Eucharisticum mysterium, nr 35: AAS 59 (1967) 561. 169 Por. KPK, kan. 914; w. Kongr. ds. Dysc. Sakram., Declar. Sanctus Pontifex, 24 maja 1973: AAS 65 (1973) 410; w. Kongr. Ds. Sakram. i Kultu Boego oraz Kongr. ds. Duchowiestwa, List do przewodniczcych Konferencji Episkopatw In quibusdam, 31 marca 1977, w: Enchiridion Documentorum Instaurationis Liturgicae, II, Roma 1988, s. 142-144; w. Kongr. Ds. Sakram. i Kultu Boego oraz Kongr. ds. Duchowiestwa, Responsum ad propositum dubium, 20 maja 1977: AAS 69 (1977) 427. 170 Por. Jan Pawe II, List apost. Dies Domini, 31 maja 1998, nry 31-34: AAS 90 (1998) 713-766, tu 731-734. 171 Por. KPK, kan. 914. 172 Por. KL nr 55. 173 Por. w. Kongr. Obrzdw, Instr. Eucharisticum mysterium, nr 31: AAS 59 (1967) 558; Pap. Komisja Ds. Autent. Interpr. KPK, Responsio ad propositum dubium, 1 czerwca 1988: AAS 80 (1988) 1373. 174 Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 85. 175 Por. KL nr 55; w. Kongr. Obrzdw, Instr. Eucharisticum mysterium, nr 31: AAS 59 (1967) 558; Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nry 85, 157, 243. 176 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 160. 177 KPK, kan. 843 1; por. kan. 915.

178 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 161. 179 Kongr. ds. Kultu Boego i Dysc. Sakram., Dubium, Notitiae 35 (1999) ss.160161. 180 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 118. 181 Tame, nr 160. 182 KPK, kan. 917; por. Pap. Komisja Ds. Autent. Interpr. KPK, Responsio ad propositum dubium, 11 lipca 1984: AAS 76 (1984) 746. 183 Por. KL nr 55; Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nry 158-160, 243-244, 246. 184 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nry 237-249; por. tame nry 85, 157. 185 Por. tame, nr 283a. 186 Por. Sobr Trydencki, Sesja XXI, 16 lipca 1562, Dekret o Komunii eucharystycznej, rozdz. 1-3: DS 1725-1729; KL nr 55; Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nry 282-283. 187 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 283. 188 Por. tame. 189 Por. w. Kongr. Kultu Boego, Instr. Sacramentali Communione, 29 czerwca 1970: AAS 62 (1970) 665; Instr. Liturgicae instaurationes, nr 6a: AAS 62 (1970) 699. 190 Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 285a. 191 Tame, nr 245. 192 Por. tame, nry 285b i 287. 193 Por. tame, nry 207 i 285a. 194 Por. KPK, kan. 1367.

195 Por. Pap. Rada ds. Interpret. Tekstw Prawnych, Responsio ad propositum dubium, 3 lipca 1999: AAS 91 (1999) 918. 196 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nry 163, 284. 197 KPK, kan. 932 1; por. w. Kongr. Kultu Boego, Instr. Liturgicae instaurationes, nr 9: AAS 62 (1970) 701. 198 KPK, kan. 904; por. KK nr 3; DP nr 13; por. tame Sobr Trydencki, Sesja XXII, 17 wrzenia 1562, O Najwitszej Ofierze Mszy witej, rozdz. 6: DS 1747; Pawe. VI, Enc. Mysterium fidei, 3 wrzenia 1965: AAS 57 (1965) 753-774, tu 761-762; por. Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr11: AAS 95 (2003) 440-441; w. Kongr. Obrzdw, Instr. Eucharisticum mysterium, nr 44: AAS 59 (1967) 564; Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 19. 199 Por. KPK, kan. 903; Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 200. 200 Por. KL nr36 1; KPK, kan. 928. 201 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 114. 202 Jan Pawe II, List apost. Dies Domini, nr 36: AAS 90 (1998) 735; por. w. Kongr. Obrzdw, Instr. Eucharisticum mysterium, nr 27: AAS 59 (1967) 556. 203 Por. Jan Pawe II, List apost. Dies Domini, zwaszcza nr 36: AAS 90 (1998) 735736; w. Kongr. Kultu Boego, Instr. Actio pastoralis: AAS 61 (1969) 806-811. 204 Por. KPK, kan. 905, 945-958; por. Kongr. ds. Duchowiestwa, Dekr. Mos iugiter, 22 lutego 1991: AAS 83 (1991), s. 443-446. 205 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nry 327-333. 206 Por. tame, nr 332. 207 Por. tame, nr 332; w. Kongr. Ds. Sakram. i Kultu Boego, Instr. Inaestimabile donum,nr16: AAS 72 (1980) 338.

208 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 333; Appendix IV. Ordo benedictionis calicis et patenae intra Missam adhibendus, s. 1255-1257; Pontifika Rzymski, Obrzdy powicenia kocioa i otarza, Katowice 2001, rozdz. VII, s. 177186. 209 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nry 163, 183, 192. 210 Tame, nr345. 211 Tame, nr 335. 212 Por. tame,nr 336. 213 Por. tame, nr 337. 214 Por. tame, nr 209. 215 Por. tame, nr 338. 216 Por. w. Kongr. Kultu Boego, Instr. Liturgicae instaurationes, nr8c: AAS 62 (1970) 701. 217 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 346g. 218 Tame, nr114; por. nry 16-17. 219 w. Kongr. Kultu Boego, Dekr. Eucharistiae sacramentum, 21 czerwca 1973: AAS 65 (1973) 610. 220 Por. tame. 221 Por. w. Kongr. Obrzdw, Instr. Eucharisticum mysterium, nr 54: AAS 59 (1967) 568; Instr. Inter Oecumenici, 26 wrzenia 1964, nr 95: AAS 56 (1964) 877-900, tu 898; Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 314. 222 Por. Jan Pawe II, List Dominicae Cenae, nr 3: AAS 72 (1980) 117-119; w. Kongr. Obrzdw, Instr. Eucharisticum mysterium, nr 53: AAS 59 (1967) 568; KPK, kan. 938 2; Rytua Rzymski, Komunia wita i kult tajemnicy eucharystycznej poza Msz

wit, Katowice 1985, Wprowadzenie teologiczne i pastoralne, nr 9; Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nry 314-317. 223 Por. KPK, kan. 938 3-5. 224 w. Kongr. ds. Dysc. Sakram., Instr. Nullo unquam, 26 maja 1938, nr 10d: AAS 30 (1938) 198-207, tu 206. 225 Por. Jan Pawe II, List apost. motu proprio Sacramentorum sanctitatis tutela,30 kwietnia 2001: AAS 93 (2001) 737-739; Kongr. Nauki Wiary, Ep. ad totius Catholicae Ecclesiae Episcopos aliosque Ordinarios et Hierarchas quorum interest: de delictis gravioribus eidem Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis: AAS 93 (2001) 786. 226 Por. Rytua Rzymski, Komunia wita i kult tajemnicy eucharystycznej poza Msz wit, Katowice 1985, nry 26-54. 227 Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr25: AAS 95 (2003) 449-450. 228 Por. Sobr Trydencki, Sesja XIII, 11 padziernika 1551, Dekret o Najw. Sakramencie, rozdz. 5: DS 1643; Pius XII, Enc. Mediator Dei: AAS 39 (1947) 569; Pawe VI, Enc. Mysterium fidei, 3 wrzenia 1965: AAS 57 (1965) 751-774, tu 769770; w. Kongr. Obrzdw, Instr. Eucharisticum mysterium, nr 3f: AAS 59 (1967) 543; w. Kongr. ds. Sakram. i Kultu Boego, Instr. Inaestimabile donum, nr 20: AAS 72 (1980) 339; Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia,nr25: AAS 95 (2003) 449450. 229 Por. Hebr 9, 11; Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia,nr3: AAS 95 (2003) 435. 230 Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr25: AAS 95 (2003) 450. 231 Pawe VI, Enc. Mysterium fidei: AAS 57 (1965) 771. 232 Por. Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia,nr25: AAS 95 (2003) 449-450. 233 KPK, kan. 937.

234 Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr10: AAS 95 (2003) 439. 235 Por. Rytua Rzymski, Komunia wita i kult tajemnicy eucharystycznej poza Msz wit, Katowice 1985, nry 58-76; Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 317; KPK, kan. 941 2. 236 Jan Pawe II, List apost. Rosarium Virginis Mariae,16 padziernika 2002: AAS 95 (2003) 5-36; tu nr 2, s. 6. 237 Por. Kongr. ds. Kultu Boego i Dysc. Sakram., List Kongregacji z dnia 15 stycznia 1997, Notitiae 34 (1998) 506-510; Penitencjaria Apost., List do pewnego kapana, 8 marca 1996, Notitiae 34 (1998) 511. 238 Por. w. Kongr. Obrzdw, Instr. Eucharisticum mysterium, nr 61: AAS 59 (1967) 571; Rytua Rzymski, Komunia wita i kult tajemnicy eucharystycznej poza Msz wit, Katowice 1985, nr 59; Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 317; KPK, kan. 941 2. 239 Por. Rytua Rzymski, Komunia wita i kult tajemnicy eucharystycznej poza Msz wit, Katowice 1985, nr 70. 240 Por. Jan Pawe II, Konst. apost. Pastor bonus, art. 65: AAS 80 (1988) 877. 241 KPK, kan. 944 2; por. Rytua Rzymski, Komunia wita i kult tajemnicy eucharystycznej poza Msz wit, Wprowadzenie teologiczne i pastoralne, wydanie rzymskie nr 102; Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 317. 242 KPK, kan. 944 1; por. Rytua Rzymski, Komunia wita i kult tajemnicy eucharystycznej poza Msz wit, Katowice 1985, Wprowadzenie teologiczne i pastoralne, nry 77-78; Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 317. 243 Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr10: AAS 95 (2003) 439. 244 Por. Rytua Rzymski, Komunia wita i kult tajemnicy eucharystycznej poza Msz wit, Katowice 1985, Wprowadzenie teologiczne i pastoralne, nr 85. 245 Por. tame,nry 109-112.

246 Por. Missale Romanum, In sollemnitate sanctissimi Corporis et Sanguinis Christi, Collecta, s. 489. 247 Por. Kongr. ds. Duchowiestwa i inne, Instr. Ecclesiae de mysterio, Zasady teologiczne, nr 3: AAS 89 (1997) 859. 248 KPK, kan. 900 1; por. Sobr Lateraski IV, 11-30 listopada 1215, rozdz. 1: DS 802; Klemens VI, List do Mekhitara, katolikosa Armenii Super quibusdam,29 wrzenia 1351: DS 1084; Sobr Trydencki, Sesja XXIII, 15 lipca 1563, Nauka i kanony osakramencie wice, rozdz. 4: DS 1767-1770; Pius XII, Enc. Mediator Dei: AAS 39 (1947) 553. 249 Por. KPK, kan. 230 3; Jan Pawe II, Przemwienie na sympozjum powiconym Wsppracy laikatu w duszpasterskiej posudze kapanw, 22 kwietnia 1994, nr 2, LOsservatore Romano,23 kwietnia 1994; Kongr. ds. Duchowiestwa i inne, Instr. Ecclesiae de mysterio, Wstp: AAS 89 (1997) 852-856. 250 Por. Jan Pawe II, Enc. Redemptoris missio, nry 53-54: AAS83 (1991) 300-302; Kongr. ds. Duchowiestwa i inne, Instr. Ecclesiae de mysterio, Wstp: AAS 89 (1997) 852-856. 251 Por. DM nr 17; Jan Pawe II, Enc. Redemptoris missio, nr 73: AAS 83 (1991) 321. 252 Por. Kongr. ds. Duchowiestwa i inne, Instr. Ecclesiae de mysterio, Wskazwki praktyczne, art. 8 2: AAS 89 (1997) 872. 253 Por. Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 32: AAS 95 (2003) 455. 254 KPK, kan. 900 1. 255 Por. tame, kan. 910 1; por. Jan Pawe II, List Dominicae Cenae, nr 11: AAS 72 (1980) 142; Kongr. ds. Duchowiestwa i inne, Instr. Ecclesiae de mysterio, Wskazwki praktyczne, art. 8 1: AAS 89 (1997) 870-871. 256 Por. KPK, kan. 230 3.

257 Por. w. Kongr. ds. Dysc. Sakram., Instr. Immensae caritatis, nr 1: AAS 65 (1973) 264; Pawe. VI, List apost. motu proprio Ministeria quaedam, 15 sierpnia 1972: AAS 64 (1972) 32; Missale Romanum, Appendix III: Ritus ad deputandum ministrum sacrae Communionis ad actum distribuendae, p. 1253; Kongr. ds. Duchowiestwa i inne, Instr. Ecclesiae de mysterio, art. 8 2: AAS 89 (1997) 871. 258 Por. w. Kongr. ds. Sakram. i Kultu Boego, Instr. Inaestimabile donum, nr 10: AAS 72 (1980) 336; Pap. Komisja ds. Autent. Interpr. KPK, Responsio ad propositum dubium, 11 lipca 1984: AAS 76 (1984) 746. 259 Por. w. Kongr. ds. Dysc. Sakram. , Instr. Immensae caritatis, nr 1: AAS 65 (1973) 264-271, tu 265-266; Pap. Komisja ds. Autent. Interpr. KPK, Responsio ad propositum dubium, 1 czerwca 1988: AAS 80 (1988) 1373; Kongr. ds. Duchowiestwa i inne, Instr. Ecclesiae de mysterio, Wskazwki praktyczne, art. 8 2: AAS 89 (1997) 871. 260 Por. KPK, kan. 767 1. 261 Por. tame, kan. 766. 262 Por. Kongr. ds. Duchowiestwa i inne, Instr. Ecclesiae de mysterio, Wskazwki praktyczne, art. 2 3-4: AAS 89 (1997) 865. 263 Por. Jan Pawe II, List apost. Dies Domini, zwaszcza nry 31-51: AAS 90 (1998) 713-766, tu 731-746; Jan Pawe II, List apost. Novo millennio ineunte,6 stycznia 2001, nry 35-36: AAS 93 (2001) 290-292; Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 41: AAS 95 (2003) 460-461. 264 DP nr 6; por. Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nry 22, 33: AAS 95 (2003) 448, 455-456. 265 Por. w. Kongr. Obrzdw, Instr. Eucharisticum mysterium, nr 26: AAS 59 (1967) 555-556; Kongr. ds. Kultu Boego, Dyrektorium dot. celebracji niedzielnych pod nieobecno kapana Christi Ecclesia, 2 czerwca 1988, nry 5 i 25, Notitiae 24 (1988) 366-378, tu 367, 372.

266 Por. Kongr. ds. Kultu Boego, Dyrektorium dot. celebracji niedzielnych pod nieobecno kapana Christi Ecclesia, nr 18, Notitiae 24 (1988) 370. 267 Por. Jan Pawe II, List Dominicae Cenae, nr 2: AAS 72 (1980) 116. 268 Por. Jan Pawe II, List apost. Dies Domini, nr 49: AAS 90 (1998) 744; Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 41: AAS 95 (2003) 460-461; KPK, kan. 1246-1247. 269 KPK, kan. 1248 2; por. Kongr. ds. Kultu Boego, Dyrektorium dot. celebracji niedzielnych pod nieobecno kapana Christi Ecclesia, nry 1-2, Notitiae 24 (1988) 366. 270 Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 33: AAS 95 (2003) 455-456. 271 Por. Kongr. ds. Kultu Boego, Dyrektorium dot. celebracji niedzielnych pod nieobecno kapana Christi Ecclesia, nr 22, Notitiae 24 (1988) 371. 272 Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr30: AAS 95 (2003) 453-454; por. Pap. Rada ds. Popierania Jednoci Chrzecijan, Dyrektorium o stosowaniu zasad i norm dotyczcych ekumenizmu La recherche de lunit, 25 marca 1993, nr 115: AAS 85 (1993) s.1039-1119, tu 1085. 273 Por. Pap. Rada ds. Popierania Jednoci Chrzecijan, Dyrektorium o stosowaniu zasad i norm dotyczcych ekumenizmu La recherche de lunit, nr 115: AAS 85 (1993) 1085. 274 KPK, kan. 292; por. Pap. Rada ds. Interpret. Tekstw Prawnych, Declaratio de recta interpretatione can. 1335, secundae partis, C.I.C., 15 maja 1997, nr 3: AAS 90 (1998) 64. 275 Por. KPK, kan. 976; 986 2. 276 Por. Pap. Rada ds. Interpret. Tekstw Prawnych, Declaratio de recta interpretatione kan. 1335, secundae partis, C.I.C., 15 maja 1997, nry 1-2: AAS 90 (1998) 63-64.

277 Odnonie do kapanw, ktrzy otrzymali dyspens od celibatu por. Kongr. Nauki Wiary, Normy dyspensowania od celibatu kapaskiego, 14 padziernika 1980, art. 5 [tekst polski W trosce o peni wiary. Dokumenty Kongregacji Nauki Wiary 19661994, Tarnw 1995, s. 153]; por. Kongr. ds. Duchowiestwa i inne, Instr. Ecclesiae de mysterio, Wskazwki praktyczne, art. 3 5: AAS 89 (1997) 865. 278 w. Tomasz z Akwinu, Summa theol.,II, 2, q. 93, a. 1. 279 Por. Jan Pawe II, List apost. Vicesimus quintus annus, nr 15: AAS 81 (1989) 911; por. KL nry 15-19. 280 Por. Jan Pawe II, List apost. motu proprio Sacramentorum sanctitatis tutela: AAS 93 (2001) s.737-739; Kongr. Nauki Wiary, Ep. ad totius Catholicae Ecclesiae Episcopos aliosque Ordinarios et Hierarchas quorum interest: de delictis gravioribus eidem Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis: AAS 93 (2001) 786. 281 Por. KPK,kan. 1367; Pap. Rada ds. Interpret. Tekstw Prawnych., Responsio ad propositum dubium, 3 lipca 1999: AAS 91 (1999) 918; Kongr. Nauki Wiary, Ep. ad totius Catholicae Ecclesiae Episcopos aliosque Ordinarios et Hierarchas quorum interest: de delictis gravioribus eidem Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis: AAS 93 (2001) 786. 282 Por. KPK,kan. 1378 2 nr 1 i kan. 1379; Kongr. Nauki Wiary, Ep. ad totius Catholicae Ecclesiae Episcopos aliosque Ordinarios et Hierarchas quorum interest: de delictis gravioribus eidem Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis: AAS 93 (2001) 786. 283 Por. KPK,kan. 908 i 1365; Kongr. Nauki Wiary, Ep. ad totius Catholicae Ecclesiae Episcopos aliosque Ordinarios et Hierarchas quorum interest: de delictis gravioribus eidem Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis: AAS 93 (2001) 786. 284 Por. KPK,kan. 927; Kongr. Nauki Wiary, Ep. ad totius Catholicae Ecclesiae Episcopos aliosque Ordinarios et Hierarchas quorum interest: de delictis gravioribus eidem Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis: AAS 93 (2001) 786. 285 KPK, kan. 387.

286 Tame, kan. 838 4. 287 Tame, kan. 392. 288 Jan Pawe II, Konst. apost. Pastor bonus,art. 52: AAS 80 (1988) 874. 289 Por. tame, nr63: AAS 80 (1988) 876. 290 Por. KPK, kan. 1417 1. 291 Jan Pawe II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 24: AAS 95 (2003) 449. 292 Tame, nry 53-58: AAS 95 (2003) 469-472. 293 Por. KL nr 14; por. tame, nry 11, 41 i 48. 294 Por. w. Tomasz z Akwinu, Summa theol., III, q. 64, a. 9 ad primum. 295 Por. Msza Rzymski, Oglne wprowadzenie, nr 24.

You might also like