Podstawy wiary katolickiej Katechizm kard.

Gasparriego

Rozdzia I O znaku Krzya witego 1. Czy jeste chrzecijaninem? Z aski Boej jestem chrzecijaninem. 2. Kto si nazywa i jest chrzecijaninem? Chrzecijaninem nazywa si i jest ten, kto przyj sakrament chrztu, przez ktry wchodzi si do Kocioa Chrystusowego. 3. A kto jest chrzecijaninem w znaczeniu cilejszym i penym? W znaczeniu cilejszym i penym chrzecijaninem jest czowiek ochrzczony, ktry wyznaje prawdziw i ca wiar Chrystusow, czyli katolik; jeeli przy tym zachowuje prawo Chrystusowe, wwczas jest dobrym chrzecijaninem. 4. Co jest zewntrznym znakiem chrzecijanina? Zewntrznym znakiem chrzecijanina jest znak Krzya witego. 5. Jak naley czyni znak Krzya witego? Znak Krzya witego naley czyni w ten sposb, e si praw rk przykada do czoa i wymawia przy tym sowa: W imi Ojca, potem do piersi i mwi si: i Syna, w kocu na lewe i na prawe rami i mwi si: i Ducha witego. Amen. 6. Dlaczego znak Krzya witego jest znakiem chrzecijanina? Znak Krzya witego dlatego jest znakiem chrzecijanina, poniewa przeze wyznajemy na zewntrz gwne tajemnice wiary chrzecijaskiej. 7. Co to jest tajemnica?

Tajemnica jest to prawda, ktra z natury swej tak dalece przewysza rozum stworzony, e gdyby jej Bg nie objawi, to czowiek nie mgby jej pozna. 8. Ktre s gwne tajemnice wiary chrzecijaskiej? Gwne tajemnice wiary chrzecijaskiej s nastpujce: a. tajemnica jednego Boga w trzech rzeczowo rnych Osobach: w Ojcu, Synu i Duchu witym b. tajemnica Odkupienia ludzkiego przez wcielenie, mk i mier Jezusa Chrystusa, Syna Boego. 9. Jakim sposobem znak Krzya witego wskazuje na te dwie tajemnice wiary chrzecijaskiej? Znak Krzya witego wskazuje na te dwie tajemnice wiary chrzecijaskiej, poniewa sowa jego oznaczaj jedno Boga w trzech rnych Osobach, ksztat za Krzya, ktry opisujemy rk, przypomina Odkupienie, dokonane na drzewie Krzya przez Jezusa Chrystusa. 10. Czy jest poyteczne egna si Krzyem witym? Jest poyteczne, a nawet bardzo poyteczne egna si czsto i pobonie Krzyem witym, zwaszcza na pocztku i kocu czynnoci. 11. A dlaczego jest poyteczne, a nawet bardzo poyteczne czsto i pobonie egna si Krzyem witym? Poniewa znak ten, gdy si go czyni naleycie, jest zewntrznym aktem wewntrznej wiary, i dlatego ma on t moc, e pobudza wiar, zwycia wzgld ludzki, oddala pokusy, odwraca niebezpieczestwa grzechu i zjednywa u Boga inne aski. Rozdzia II O Objawieniu Boskim 12. Czy przyrodzonym wiatem rozumu moemy Boga pozna i udowodni? Przyrodzonym wiatem rozumu, wnioskujc ze stworze o stwrcy, ze skutku o przyczynie, z rzeczy stworzonych moemy na pewno pozna i udowodni Boga jednego i prawdziwego, pocztek i koniec wszystkich rzeczy, stwrc i Pana naszego. 13. Czy oprcz przyrodzonego wiata rozumu moemy jeszcze inn drog pozna Boga? Oprcz przyrodzonego wiata rozumu moemy Boga pozna rwnie inn drog, to jest przez wiar, bo podobao si Jego mdroci i dobroci objawi rodzajowi ludzkiemu samego Siebie i odwieczne swej woli postanowienia przez nadprzyrodzone objawienie. 14. Co rozumiesz przez objawienie nadprzyrodzone?

Przez objawienie nadprzyrodzone rozumiem zarwno przemwienie, w ktrym Bg sam, eby nas objani w nauce ywota wiecznego, ukaza ludziom pewne prawdy, jako te te wanie prawdy razem wzite. 15. Co wynika z tego pojcia objawienia nadprzyrodzonego? Z tego pojcia objawienia nadprzyrodzonego wynika, e jest ono wolne od wszelkiego bdu, gdy Bg nie moe si ani sam myli, ani te w bd wprowadza. 16. Ktre prawdy mieszcz si w objawieniu Boskim? W objawieniu Boskim mieszcz si nie tylko tajemnice, przewyszajce rozum stworzony, lecz take wiele innych prawd, ktre same z siebie nie s niedostpne rozumowi ludzkiemu. 17. Dlaczego Bg raczy ludziom objawi takie prawdy, ktre same z siebie nie s niedostpne rozumowi ludzkiemu? Bg raczy ludziom objawi prawdy, ktre same z siebie nie s niedostpne rozumowi ludzkiemu, aby i one take w obecnym stanie rodzaju ludzkiego, mogy by poznane przez wszystkich atwo, z wszelk pewnoci i bez domieszki jakiegokolwiek bdu. 18. Jakie zewntrzne dowody swego objawienia Bg zechcia da, aby posuszestwo naszej wiary zgodne byo z rozumem? Aby posuszestwo naszej wiary byo zgodne z rozumem, Bg zechcia z zewntrzn pomoc aski poczy zewntrzne dowody swego objawienia, czyli fakty Boskie, a zwaszcza cuda i proroctwa; poniewa dowodz one jasno wszechmocy i nieskoczonej wiedzy Boej, przeto s najpewniejszymi znakami objawienia Boego, dostosowanymi do zrozumienia wszystkich ludzi. 19. Co to jest cud? Cud jest to wydarzenie, zdziaane przez Boga poza porzdkiem caej natury stworzonej. 20. Co to jest proroctwo? Proroctwo w cisym znaczeniu jest to stanowcza przepowiednia przyszego wydarzenia, ktrego adnym sposobem nie mona naprzd pozna z przyczyn przyrodzonych. 21. Gdzie si mieszcz prawdy od Boga objawione? Prawdy od Boga objawione mieszcz si w Pimie w. i w Tradycji. 22. Co to jest Pismo wite? Pismo wite s to ksigi Starego i Nowego Testamentu, ktre napisane pod natchnieniem Ducha witego, Boga maj za autora i jako takie zostay powierzone Kocioowi od samego Boga. 23. Na czym polega to natchnienie Ducha witego?

To natchnienie Ducha witego polega na tym, e Duch wity pisarzw tak do pisania pobudzi i nakoni, tak im przy pisaniu pomaga, e wszystko to, i tylko to, co sam napisa kaza, naleycie umysem pojli i wiernie spisa chcieli i odpowiednio wyrazili z nieomyln prawd. 24. Co to jest Stary, a co Nowy Testament? Stary Testament s to ksigi Pisma witego, napisane przed przyjciem Jezusa Chrystusa, a Nowy Testament s to ksigi, napisane po Jego Przyjciu. 25. Co nazywamy Tradycj? Tradycj nazywamy wszystkie prawdy razem wzite, ktre apostoowie otrzymali bd z ust. Samego Chrystusa, bd te z natchnienia Ducha witego, a ktre podawane jakby z rk do rk i przechowywane w Kociele Katolickim dziki nieprzerwanemu nastpstwu, doszy a do nas. 26. Jak nazywaj si prawdy wiary razem wzite? Prawdy wiary razem wzite nazywaj si skarbem wiary. 27. Komu zechcia Jezus Chrystus powierzy skarb wiary? Jezus Chrystus skarb wiary zechcia powierzy Kocioowi, aby on przy pomocy Ducha witego prawdy objawionej sumiennie strzeg i dokadnie j wykada. 28. Czego nam przede wszystkim potrzeba do zbawienia? Do zbawienia potrzeba nam przede wszystkim wiary w prawdy, ktre Bg objawi, a Koci nam do wierzenia podaje. 29. Gdzie gwnie znajduj si te prawdy, ktre Bg objawi, a Koci nam do wierzenia podaje? Prawdy, ktre Bg objawi, a Koci nam do wierzenia podaje, znajduj si w gwnie w Skadzie Apostolskim. Rozdzia III O Skadzie Apostolskim 30. Dlaczego to zestawienie prawd wiary nazywa si Skadem Apostolskim? To zestawienie prawd wiary nazywa si Skadem Apostolskim, poniewa zawiera streszczenie gwnych prawd, przekazanych przez apostow, i od najdawniejszych czasw byo w uyciu jako haso chrzecijan. 31. Co jest zawarte w dwunastu artykuach Skadu Apostolskiego?

W dwunastu artykuach Skadu Apostolskiego zawarta jest tajemnica jednego Boga w trzech Osobach, rnicych si midzy sob rzeczowo, czyli w Ojcu, Synu i Duchu witym, razem z czynnociami, ktre z pewnego osobliwego powodu przypisuje si poszczeglnym osobom. 32. Jak nauka tej tajemnicy jest w Skadzie Apostolskim rozoona? W Skadzie Apostolskim nauka tej tajemnicy jest rozoona na trzy gwne czci w ten sposb, e w pierwszej zachodzi mowa o Pierwszej Osobie natury Boskiej i o dziele stworzenia; w drugiej o Drugiej Osobie i o dziele ludzkiego Odkupienia; w trzeciej o Trzeciej Osobie i o dziele naszego uwicenia, ktre si teraz rozpoczo przez ask, a w przyszoci ma si dokona przez chwa. Cz I O pierwszym artykule Skadu Apostolskiego, w ktrym podana jest nauka o Pierwszej Osobie Trjcy Przenajwitszej i o dziele stworzenia Art. 1 O Bogu Jedynym i Troistym 33. Co oznacza sowo Wierz? Sowo Wierz oznacza to samo, co: dla powagi Boga objawiajcego mocno przystaj na prawdy zawarte w Skadzie Apostolskim. 34. Co oznaczaj sowa: Wierz w Boga? Sowa Wierz w Boga oznaczaj to samo, co: mocno wierz, e Bg jest, i do Niego d jako do najwyszego i najdoskonalszego dobra i celu ostatecznego. 35. Co rozumiesz przez sowo Bg? Przez sowo Bg rozumiem ducha najczystszego (czyli byt duchowy zupenie prosty i niezmienny), co do rozumu i woli oraz wszelkiej doskonaoci nieskoczonego, w sobie ze siebie najszczliwszego. 36. Jakie s gwne doskonaoci czyli przymioty Boskie? Gwne doskonaoci czyli przymioty Boskie s nastpujce: Bg jest: a) wieczny, bo nie ma, ani mie nie moe, pocztku, ni koca, ni nastpstwa; b) wszystkowiedzcy, bo wszystko dobrze zna, take to, co bdzie w przyszoci moc wolnych czynw ludzkich, nawet uczucia serca i ukryte myli; c) niezmierzony, bo jest w niebie, na ziemi i na wszystkich miejscach, ktre s i by mog; d) sprawiedliwy, bo oddaje kademu wedug jego zasug w tym, lub z pewnoci w przyszym yciu; e) dobry, bo nieskoczon dobroci, moc i mdroci wszystko stworzy, utrzymuje i rzdzi wszystkim; dobra, ktrych uywamy, pochodz od Niego; wysuchuje askawie proby bagajcych;

f) miosierny, bo chcc, eby si wszyscy ludzie zbawili, odkupi ich z niewoli szatana, kademu daje rodki potrzebne do zbawienia i nie chce mierci grzesznika, lecz aby si nawrci i y. 37. Czy Bg jest rny od wiata? Bg jest rzeczywicie i istotnie rny od wiata i niewymownie wyszy nad wszystko, co jest poza Nim i co moe by pomylane. 38. Czy Bg jest jeden? Bg jest jeden jednoci natury, ale w trzech rzeczowo rnych Osobach: Ojcu, Synu i Duchu witym, ktre stanowi Trjc Przenajwitsz. 39. Jak si rni midzy sob Ojciec, Syn i Duch wity? Ojciec, Syn i Duch wity rni si midzy sob przez przeciwstawne stosunki Osb: Ojciec rodzi Syna, a od obu pochodzi Duch wity. 40. Czy wrd trzech Osb Boskich jedna co do czasu jest przed drug? Spord trzech Osb Boskich adna nie jest co do czasu przed drug, lecz wszystkie s rwnie wieczne, bo ani nie maj, ani mie nie mog pocztku ni koca. 41. Dlaczego trzy Osoby Boskie s jednym Bogiem? Trzy Osoby Boskie s jednym Bogiem, poniewa s wspistotne, to jest maj jedn i t sam natur, a przez to te same doskonaoci czyli przymioty i dziaanie na zewntrz. 42. Czy Pismo w. nie przypisuje zazwyczaj Ojcu wszechmocy, Synowi mdroci, a Duchowi witemu dobroci? Mimo, i wszystkie przymioty Bstwa s wsplne kadej Osobie Boskiej z osobna, jednak Pismo w. zazwyczaj przypisuje wszechmoc Ojcu, poniewa On jest rdem wszystkiego, co powstao i powstaje; mdro Synowi, poniewa jest Sowem Ojca; dobro i wito Duchowi witemu, poniewa jest mioci obu. 43. Jakie to uwielbienie Trjcy Przenajwitszej wierni zwykli odmawia, zwaszcza na zakoczenie modlitw? Uwielbieniem Trjcy Przenajwitszej, ktre wierni zwykli odmawia, zwaszcza na zakoczenie modlitw, s sowa: Chwaa Ojcu i Synowi i Duchowi witemu, jak bya na pocztku i teraz i zawsze i na wieki wiekw. Amen. 44. Co oznacza sowo: wszechmogcego? Sowo: wszechmogcego oznacza, e Bg prostym aktem woli moe uczyni wszystko, co chce. Art. 2 O stworzeniu wiata i Opatrznoci Boskiej

45. Co znacz sowa: Stworzyciela nieba i ziemi? Sowa: Stworzyciela nieba i ziemi znacz, e Bg zupenie dobrowolnie na pocztku czasu z niczego utworzy jeden i drugi wiat, duchowy i cielesny, czyli wiat niebiaski i doczesny, a potem czowieka, jako skadajcego si z ducha i z ciaa. 46. Dlaczego Bg raczy to wszystko stworzy? Bg dobroci swoj i wszechmocn si raczy to wszystko stworzy nie dla pomnoenia ani zdobycia swego szczcia, lecz dla objawienia swej doskonaoci przez dobra, ktrych uycza stworzeniom. 47. Czy Bg dba o wszystkie rzeczy, ktre stworzy? Bg dba o wszystkie rzeczy, ktre stworzy, gdy je wprost utrzymuje, strzee ich w przeciwnym razie wrciyby natychmiast w nico i kieruje nimi tak, i nie ma ani by nie moe niczego, co by si dziao bez woli Boej lub dopustu Boego. 48. Jak si nazywa staranie, ktre Bg ma o rzeczy stworzone? Staranie, ktre Bg ma o to, co stworzy, nazywa si Opatrznoci Bo. 49. Dlaczego tedy Bg nie przeszkadza grzechowi? Bg nie przeszkadza grzechowi, poniewa da czowiekowi wolno wraz z pomoc aski, aby czowiek sam by sprawc albo swego szczcia, albo swej zguby, zalenie od tego, czy wspdziaa z ask lub si jej sprzeciwia; ale Bg nawet z naduycia wolnoci cudownie wyprowadza dobro, aby zawsze i wszdzie janiaa Jego sprawiedliwo i miosierdzie. 50. A dlaczego Bg chce albo dopuszcza wszelkiego rodzaju zo fizyczne, ktre nas trapi w tym miertelnym yciu? Wszelkiego rodzaju zo fizyczne, ktre nas trapi w tym yciu miertelnym, Bg chce albo dopuszcza dlatego, by ukara grzech, albo by nawrci grzesznikw do Siebie, albo eby sprawiedliwych dowiadcza i uczyni ich godnymi nagrody wiekuistej, albo te przez wzgld na jakie wysze dobro. 51. Ktre stworzenia przewyszaj inne? Anioowie i ludzie przewyszaj wszystkie inne stworzenia. Art. 3 O stworzeniu Aniow 52. Co to s Anioowie? Anioowie s to czyste duchy, obdarzone rozumem i wol, ktre byy stworzone w stanie sprawiedliwoci i witoci, aby odpowiadajc asce Boej, zasuyy sobie na chwa w niebie.

53. Czy wszyscy Anioowie odpowiedzieli asce Boej? Nie wszyscy Anioowie odpowiedzieli asce Boej; ci ktrzy jej odpowiedzieli, zaywaj w niebie szczcia ogldania Boga twarz w twarz i nazywaj si wanie Anioami, a s podzieleni na dziewi hufcw; ci za, ktrzy nie odpowiedzieli asce Boej, strceni zostali do pieka za grzechy pychy i nazywaj si zymi duchami, ktrych gow jest Lucyfer, czyli szatan. 54. Czy Bg korzysta z posug Aniow? Bg rozmaicie korzysta z posug Aniow, zwaszcza w opiece nad ludmi, i kademu czowiekowi od urodzenia przyda Anioa za stra. 55. Co nam wywiadcza Anio Str? Anio Str opiekuje si nami szczeglnie w pokusach, daje nam dobre myli, przedstawia nasze proby Bogu i modli si zza nami. 56. Czy jest poyteczne dla naszego ycia duchownego, bymy do swego Anioa Stra mieli osobliwe naboestwo? Dla naszego ycia duchownego jest rzecz nader poyteczn, bymy mieli osobliwe naboestwo do swego Anioa Stra, czczc go i wzywajc zwaszcza przeciwko pokusom, idc za jego natchnieniem, czynic mu godne dziki i nigdy nie obraajc grzechem jego obecnoci. 57. Jaka jest najczciej odmawiana modlitwa do Anioa Stra? Najczciej przez wiernych odmawiana modlitwa do Anioa Stra brzmi: Aniele Boy, Stru mj, mnie, Tobie z dobroci Boej zleconego, owiecaj, strze, prowad i rzd mn. Amen. 58. Jak wadz maj ze duchy nad ludmi? Ze duchy za dopuszczeniem Boym mog ludziom wyrzdza krzywd na rzeczach zewntrznych i na ich wasnych osobach, biorc take ich ciaa w posiadanie; mog rwnie ludzi nakania do grzechw przez pokusy; nie mog jednak szkodzi ich zbawieniu wiecznemu bez ich dobrowolnej zgody. Art. 4 O stworzeniu czowieka i o grzechu pierworodnym 59. Co to jest czowiek? Czowiek jest to stworzenie, skadajce si z duszy rozumnej i ciaa organicznego. 60. Co to jest dusza rozumna? Dusza rozumna jest to byt duchowy, obdarzony rozumem i woln wol i niemiertelny, ktry z ciaem jest tak zjednoczony w jedn istot, e jest w czowieku pierwiastkiem wszelkiego ycia. 61. W jakim celu Bg stworzy czowieka?

Bg stworzy czowieka w tym celu, eby czowiek pozna Boga, miowa Go i suy Mu, i tak po mierci posiadszy Boga przez uszczliwiajce ogldanie Go twarz w twarz, cieszy si Nim na wieki w niebie. 62. Na czym polega uszczliwiajce ogldanie Boga? Uszczliwiajce ogldanie Boga polega na widzeniu istoty Boej, ukazujcej si bezporednio, bez zasony, jasno i otwarcie; dusza do Niego moe dotrze tylko przez wiato chway; z takiego ogldania i zaywania czowiek dostpuje prawdziwej i penej szczliwoci, ktra si nigdy nie skoczy, i to jest ywot wieczny. 63. Czy takie ogldanie Boga twarz w twarz naley si naturze? Takie ogldanie Boga twarz w twarz nie naley si naturze, lecz jest nadprzyrodzone i przekracza najzupeniej wszelk natur stworzon; przyznaje je stworzeniu rozumnemu tylko dobro Boa dobrowolnie. 64. Jak nazywali si pierwsi ludzie? Pierwsi ludzie nazywali si Adam i Ewa; Bg utworzy ich i umieci w raju ziemskim, wynoszc do porzdku nadprzyrodzonego i obsypujc osobliwymi darami aski i natury. 65. Jak utworzy Bg pierwszych ludzi? Bg ciao Adama utworzy z muu ziemi, ciao Ewy z ebra Adama; dusz jednak jednego i drugiego stworzy z niczego i zczy j z ciaem w cudown jedno istotn. 66. W jakim znaczeniu powiedziano w Pimie w., e Bg uczyni czowieka na obraz i podobiestwo swoje? W Pimie w. powiedziano, e Bg uczyni czowieka na obraz i podobiestwo swoje, poniewa uczyni czowieka obdarzonego rozumem i woln wol, a rozumem i woln wol czowiek w osobliwy sposb naladuje natur Bo; zarazem Bg wynis czowieka do porzdku nadprzyrodzonego. 67. Jaka jest w porzdku naturalnym rnica midzy stworzeniem pierwszych ludzi a powstawaniem ich potomstwa, ktre od nich pochodzi przez naturalne rodzenie si? W porzdku naturalnym rnica jest tylko w utworzeniu ciaa, ktre powstaje przez rodzenie, gdy tymczasem dusz kadego bez wyjtku potomka Adamowego stwarza take Bg wprost i czy z ciaem w jedn istot. 68. Jakimi darami wzbogaci Bg pierwszych ludzi w raju? Pierwszych ludzi w raju wzbogaci Bg nastpujcymi darami: a. uczyni ich doskonaymi co do ciaa i co do duszy z wiedz, odpowiadajc ich stanowi

b. raczy ich przeznaczy do celu nadprzyrodzonego, dajc im sprawiedliwo wito, z darem nieskaonoci natury, moc ktrej siy nisze byy doskonale poddane rozumowi, i z darem wolnoci od mierci i od innych blw i dolegliwoci ycia. 69. W jakiej myli Bg udzieli pierwszym rodzicom sprawiedliwoci, witoci i innych darw? Bg pierwszym ludziom udzieli sprawiedliwoci, witoci i innych darw w tej myli, e miay to by dary udzielone od Boga samej naturze ludzkiej, i to caej, Adam za jako praojciec rodzaju ludzkiego mia je przez rodzenie przekaza potomstwu razem z ta natur. 70. Jaki zakaz da Bg pierwszym ludziom, postawionym w stanie nadprzyrodzonym? Pierwszym ludziom, postawionym w stanie nadprzyrodzonym, Bg da taki zakaz, eby nie jedli z owocu drzewa znajomoci dobrego i zego. 71. Czy pierwsi ludzie trzymali si zakazu Boskiego? Pierwsi ludzie nie trzymali si nakazu Boskiego, i dlatego za ciki grzech pychy i nieposuszestwa utracili sprawiedliwo i wito, i wypdzeni z raju ziemskiego, ulegli podliwociom, mierci i innym boleciom i ndzom ycia. 72. Czy Adam swoim przestpstwem zaszkodzi take potomstwu? Adam swoim przestpstwem zaszkodzi take potomstwu, bo przenis na nie nie tylko podliwo, mier i inne kary za grzech, lecz take sam grzech, to jest pozbawienie sprawiedliwoci i witoci. 73. Jakim sposobem Adam przenis grzech na potomstwo? Adam przenis grzech na potomstwo, skoro przenis na nie natur pozbawion sprawiedliwoci i witoci, ktrej Bg raczy udzieli naturze, i ten brak jest grzechem natury, i to grzechem stanu, co do pochodzenia jednym w Adamie, ale rozpowszechnionym przez rozmnoenie. 74. Jak si nazywa ten grzech, ktry przeszed na potomstwo Adamowe? Grzech, ktry przeszed na potomstwo Adamowe, nazywa si grzechem pierworodnym. 75. Czy kto zosta zachowany od zmazy grzechu pierworodnego? Tylko jedna Najwitsza Maryja Panna od pierwszej chwili swego poczcia przez wzgld na zasugi Jezusa Chrystusa, moc osobliwego przywileju Boskiego, bya zachowana i wolna od zmazy winy pierworodnej, i dlatego nazywa si niepokalanie poczta. 76. C tedy oznacza niepokalane poczcie Najw. Maryi Panny? Niepokalane poczcie Najwitszej Maryi Panny oznacza, e Najwitsza Maryja Panna od pierwszej chwili swego poczcia posiadaa sprawiedliwo i wito, czyli ask uwicajc, a nawet peni aski, z cnotami wlanymi i darami Ducha witego, i nieskaono natury, cho

10

bya wystawiona na mier i na inne boleci o dolegliwoci ycia, ktrym sam Jej Syn zechcia podlega. 77. Co utrzymuje Koci o zejciu Najw. Maryi Panny z tego wiata? O zejciu Najw.Maryi Panny z tego wiata utrzymuje Koci Katolicki, e si Jej ciao oddzielio od duszy, na czym polega mier, ale dusza Jej na nowo zostaa poczona z ciaem nienaruszonym, i Najw.Maryja Panna przez Aniow zostaa wzita do nieba i wywyszona nad wszystkie chry anielskie. 78. Czy Bg rodzaj ludzki zostawi w stanie grzechu pierworodnego? Nie, lecz spowodowany nieskoczonym miosierdziem swoim, zaraz obieca, a w swoim czasie da Odkupiciela; jest nim Jezus Chrystus, Syn Boy, ktry sta sta si czowiekiem, aby przez wiar w Niego i przez Jego zasugi ludzie, zjednoczeni z Nim wiar i mioci, nawet przed Jego przyjciem mogli by zbawieni. Cz II O innych artykuach Skadu Apostolskiego, w ktrych jest zawarta nauka o Drugiej Osobie Trjcy Przenajwitszej i o dziele Odkupienia Art. 1 O Jezusie Chrystusie i Jego Bstwie 79. W co wierzymy przez drugi artyku Skadu Apostolskiego: I w Jezusa Chrystusa, Syna jego jedynego, Pana naszego? Przez drugi artyku Skadu Apostolskiego: I w Jezusa Chrystusa, Syna jego jedynego, Pana naszego, wierzymy, e Syn Boy, ktry stawszy si czowiekiem, zwie si Jezusem Chrystusem, jest jedynym Synem Ojca, Panem naszym, prawdziwym Bogiem z Boga prawdziwego, w ktrego my wierzymy tak samo, jak w Ojca. 80. Dlaczego wierzymy w Jezusa Chrystusa tak samo, jak w Ojca? Wierzymy w Jezusa Chrystusa tak samo, jak w Ojca, poniewa Jezus Chrystus tak samo jest prawdziwym Bogiem jak Ojciec, jednym Bogiem z Ojcem. 81. Jakim sposobem wykazuje si, e Jezus Chrystus jest Mesjaszem czyli Odkupicielem rodzaju ludzkiego, od Boga w Starym Testamencie obiecanym? To, e Jezus Chrystus jest Mesjaszem czyli Odkupicielem, od Boga w Starym Testamencie obiecanym, wykazuje si gwnie z proroctw o Odkupicielu, ktre w Jezusie Chrystusie speniy si dokadnie, i ze wiadectwa samego Jezusa Chrystusa. 82. Jakie s gwne dowody, nakaniajce nas do przyjcia Bstwa Jezusa Chrystusa? Oto gwne dowody, nakaniajce nas do przyjcia Bstwa Jezusa Chrystusa: a. stae nauczanie Kocioa Katolickiego;

11

b. proroctwa Starego Testamentu, ktre wskazuj naprzd, e obiecany Odkupiciel jest prawdziwym Bogiem; c. wiadectwo Boga Ojca, mwicego: Ten jest Syn mj miy, w ktrymem sobie upodoba, Jego suchajcie.; d. wiadectwo samego Jezusa Chrystusa, potwierdzone witoci Jego ycia, proroctwami i cudami, a zwaszcza cudem zmartwychwstania; e. nauka apostow; f. wyznanie tylu mczennikw; g. cudowne rozkrzewianie si i zachowanie Kocioa. 83. Dlaczego Syn Boy, stawszy si czowiekiem, nazywany jest Jezus? Syn Boy, stawszy si czowiekiem, z woli samego Boga nazywany jest Jezus, czyli Zbawiciel, poniewa przez mk i mier swoj wybawi nas od grzechu i potpienia wiekuistego. 84. Dlaczego zwie si take Chrystusem? Jezus zwie si take Chrystusem, po hebrajsku Mesjaszem, to znaczy Pomazacem, poniewa dawniej namaszczano krlw, kapanw i prorokw, a Jezus jest krlem, kapanem i prorokiem. 85. Dlaczego Chrystus zwie si Panem naszym? Jezus Chrystus dlatego zwie si Panem naszym, poniewa jako Bg stworzy wszystkie rzeczy, utrzymuje je i wykonywa nad nimi wszechstronna wadz, za jako Bg-Czowiek jest Odkupicielem wszystkich ludzi; std susznie nazywa si i odbiera cze jako Krl nad krlami i Pan nad panami. 86. Dlaczego druga Osoba Trjcy Przenajwitszej zwie si Sowem Ojca? Druga Osoba Trjcy Przenajwitszej dlatego zwie si Sowem Ojca, poniewa od Ojca pochodzi wedug czynnoci rozumu, jako pojcie umysu, podobnie jak take i w nas wewntrzne pojcie umysu nazywa si sowem. Art. 2 O wcieleniu i narodzeniu Syna Boego 87. W co wierzymy przez trzeci artyku Skadu Apostolskiego: Ktry si pocz z Ducha witego, narodzi si z Maryi Panny? Przez trzeci artyku Skadu Apostolskiego: Ktry si pocz z Ducha witego, narodzi si z Maryi Panny, wierzymy, e Syn Boy, ponad wszelki porzdek natury, moc Ducha witego, natur ludzk, to jest ciao i dusz przyj w przeczystym onie najwitszej Maryi Panny i narodzi si z Niej. 88. Jak si nazywa tajemnica, moc ktrej Syn Boy sta si czowiekiem? Tajemnica, moc ktrej Syn Boy sta si czowiekiem, nazywa si Boskim Wcieleniem Sowa. 89. Czy Syn Boy, stawszy si czowiekiem, przesta by Bogiem?

12

Syn Boy, stawszy si czowiekiem, nie przesta by Bogiem, lecz pozostajc prawdziwym Bogiem, zacz by take prawdziwym czowiekiem. 90. Ile natur, a ile Osb jest w Jezusie Chrystusie? W Jezusie Chrystusie s dwie natury, Boska i ludzka, ale tylko jedna Osoba, czyli Osoba Syna Boego. 91. Dlaczego Syn Boy raczy przyj natur ludzk? Syn Boy raczy przyj natur ludzk dla nas ludzi i dla naszego zbawienia aby mianowicie Bogu zoy nalene zadouczynienie za grzechy, nauczy ludzi drogi zbawienia sowem i przykadem, przez mk i mier swoj wykupi ich z niewoli grzechowej, przywoa do aski Boej i tak znowu ich przywrci do chway w niebie. 92. Czy do nalenego zadouczynienia za grzechy potrzebne byo wcielenie Sowa? Do nalenego zadouczynienia za grzechy byo potrzebne wcielenie Sowa, gdy ze strony stworzenia, zostawionego samemu sobie, nie mogo nastpi nalene zadouczynienie za grzechy, czyli takie, ktre by dorwnao grzechom. 93. Dlaczego ze strony stworzenia, zostawionego samemu sobie, nie mogo nastpi nalene, czyli dorwnujce zadouczynienie za grzechy? Ze strony stworzenia, zostawionego samemu sobie, nie mogo nastpi zadouczynienie nalene, czyli dorwnujce, poniewa grzech miertelny posiada ciko w pewnym znaczeniu nieskoczon dla nieskoczonego majestatu Boego, ktry zostaje obraony. 94. Dlaczego dzieo wcielenia przypisuje si Duchowi witemu? Mimo, i tylko sam Syn Boy przyj natur ludzk i dzieo wcielenia, jak i wszystkie dziea na zewntrz, jest dzieem caej Trjcy, to jednak dzieo wcielenia dla pewnej osobliwej przyczyny przypisuje si Duchowi witemu, poniewa Duch wity jest mioci Ojca i Syna, a dzieo wcielenia okazuje szczegln i niezmiern mio Boga ku nam. 95. Czy Najwitsza Maryja Panna jest prawdziw Matk Bo? Najwitsza Maryja Panna jest prawdziw Matk Bo, gdy pocza i porodzia, co do natury ludzkiej, Jezusa Chrystusa, Pana naszego, ktry jest prawdziwym Bogiem i prawdziwym Czowiekiem. 96. Czy w.Jzef by ojcem Jezusa Chrystusa? w.Jzef moc rodzenia nie by ojcem Jezusa Chrystusa, ale si tak nazywa, poniewa jako prawdziwy oblubieniec Najwitszej Maryi Panny wykonywa wzgldem Niego prawa i obowizki ojcowskie, gdy by gow tego zwizku maeskiego, ktry by wrcz przeznaczony do przyjcia, obrony i wyywienia Chrystusa. 97. Czy Najwitsza Maryja bya zawsze pann?

13

Najwitsza Maryja bya zawsze pann, i w sposb zgoa cudowny i osobliwy z macierzystwem Boym byo w Niej poczone dziewictwo. Art. 3 O dziele Odkupienia rodzaju ludzkiego 98. W co wierzymy przez czwarty artyku Skadu Apostolskiego: Umczon pod Ponckim Piatem, ukrzyowan, umar i pogrzebion? Przez czwarty artyku Skadu Apostolskiego: Umczon pod Ponckim Piatem, ukrzyowan, umar i pogrzebion, wierzymy, e Jezus Chrystus, aby odkupi rodzaj ludzki przez krew swoj najdrosz, pod namiestnikiem Judei Ponckim Piatem zosta umczony, przybity do Krzya i umar na nim, zosta z niego zdjty i pogrzebany. 99. Na czy polega dzieo Odkupienia, dokonane przez Jezusa Chrystusa? Dzieo Odkupienia, dokonane przez Jezusa Chrystusa, polega na tym, e dla mioci zbytnio wielkiej, ktr umiowa nas, przez najwitsz swoj mk na drzewie krzya wysuy nam usprawiedliwienia i uczyni za nas zado Bogu Ojcu (Sobr Tryd.). 100. Czy Jezus Chrystus ponis mk i mier jako Bg czy te jako czowiek? Jezus Chrystus ponis mk i mier jako czowiek, gdy jako Bg nie mg ani cierpie ani umrze, ale samo Jego wcielenie i kade cierpienia za nas, nawet najmniejsze, miao warto nieskoczon z Boskiej Osoby. 101. Dlaczego wic Jezus Chrystus chcia ponie tak gorzk i haniebn mk i mier? Jezus Chrystus dlatego chcia ponie tak gorzka i haniebn mk i mier, aby sprawiedliwoci Boej jak najobficiej uczyni zado, wyraniej okaza nam swoj mio, wzbudzi w nas wiksz nienawi do grzechu i doda nam siy do znoszenia dolegliwoci i przykroci tego ycia. 102. Za kogo Jezus Chrystus ponis mk i mier? Jezus Chrystus ponis mk i mier za wszystkich ludzi bez wyjtku. 103. Czy wic wszyscy ludzie dostpuj zbawienia? Nie wszyscy ludzie dostpuj zbawienia, lecz tylko ci, ktrzy korzystaj ze rodkw ustanowionych przez tego Odkupiciela, po to, eby ludzie mogli przyswoi sobie zasugi Jego mki i mierci. 104. Czy Jezus Chrystus, umierajc na krzyu, odda samego siebie Bogu na prawdziw i osobliw ofiar? Jezus Chrystus, umierajc na krzyu, siebie samego odda Bogu na prawdziw i osobliw ofiar nieskoczonej ceny za odkupienie ludzi, dajc za nich sprawiedliwoci Boej zadouczynienie nieskoczonej wartoci.

14

105. W co wierzymy przez pity artyku Skadu Apostolskiego: Zstpi do piekie? Przez pity artyku Skadu Apostolskiego: Zstpi do piekie, wierzymy, e dusza Jezusa Chrystusa, rozstawszy si z ciaem, jednak zczona z Bstwem, zstpia do piekie. 106. Co oznaczaj sowa: do piekie? Te sowa do piekie nie oznaczaj ani czyca, ani miejsca potpienia, czyli pieka, lecz otchanie Ojcw witych, czyli to miejsce, gdzie dusze sprawiedliwych oczekiway obiecanego i upragnionego odkupienia. 107. Dlaczego Jezus Chrystus zstpi do otchani? Jezus Chrystus zstpi do otchani, aby zwiastujc dokonane odkupienie, dusze sprawiedliwych napeni niezmiern radoci; uyczy im te szczcia ogldania Boga twarz w twarz, a potem zabra je ze sob do nieba. 108. W co wierzymy przez sowa pitego artykuu Skadu Apostolskiego: Trzeciego dnia zmartwychwsta? Przez sowa pitego artykuu Skadu Apostolskiego: Trzeciego dnia zmartwychwsta, wierzymy, e Jezus Chrystus w trzecim dniu po mierci wasn moc, jako przepowiedzia, znowu zczy dusz z ciaem i tak ody niemiertelny i chwalebny. 109. Jak dugo i dlaczego Jezus Chrystus po zmartwychwstaniu zosta na ziemi? Jezus Chrystus po zmartwychwstaniu przez czterdzieci dni zosta na ziemi, aby apostow utwierdzi w wierze w swoje zmartwychwstanie, uzupeni Bosk swoj nauk i urzdzi Koci. Art. 4 O wniebowstpieniu Jezusa Chrystusa i Jego powrocie na kocu wiata na sd powszechny 110. W co wierzymy przez sowa szstego artykuu Skadu Apostolskiego: Wstpi na niebiosa? Przez sowa szstego artykuu Skadu Apostolskiego: Wstpi na niebiosa, wierzymy, e Jezus Chrystus, gdy ju dokona i ukoczy dzieo odkupienia, czterdziestego dnia po zmartwychwstaniu wasn moc wstpi do nieba z dusz i ciaem. 111. Co oznaczaj dalsze sowa tego artykuu: Siedzi po prawicy Boga Ojca wszechmogcego? Dalsze sowa tego artykuu: Siedzi po prawicy Boga Ojca wszechmogcego, oznaczaj wieczna chwa Odkupiciela w niebie, gdzie Jezus Chrystus jako Bg jest rwny Ojcu, a jako czowiek posiada Boskie dobra w stopniu wyszym od wszystkich stworze. 112. W co wierzymy przez sidmy artyku Skadu Apostolskiego: Stamtd przyjdzie sdzi ywych i umarych?

15

Przez sidmy artyku Skadu Apostolskiego: Stamtd przyjdzie sdzi ywych i umarych, wierzymy, e Jezus Chrystus na kocu wiata przyjdzie z nieba z Anioami swoimi, aby sdzi wszystkich ludzi, zarwno tych, ktrych dzie sdu zastanie jeszcze przy yciu, jako te tych, ktrzy przedtem poumierali, a wwczas odda kademu wedug uczynkw jego. 113. Jaki zapadnie wyrok na sdzie powszechnym? Na sdzie powszechnym na wybranych zapadnie wyrok: Pjdcie bogosawieni Ojca mego, posidcie krlestwo, zgotowane wam od zaoenia wiata; na potpionych za wyrok bdzie taki: Idcie precz ode mnie, przeklci, w ogie wieczny, ktry zgotowany jest diabu i anioom jego. 114. Czy oprcz sdu powszechnego na kocu wiata bdzie jeszcze inny sd? Oprcz sdu powszechnego na kocu wiata zaraz po mierci dla kadego z nas bdzie jeszcze sd szczegowy. 115. W jakim celu Bg po sdzie szczegowym chcia mie jeszcze sd powszechny? Po sdzie szczegowym Bg chcia mie jeszcze sd powszechny dla chway swojej, Chrystusa i wybranych, dla zawstydzenia odrzuconych, i aby czowiek na duszy i na ciele wobec wszystkich usysza wyrok nagrody albo kary. 116. Dlaczego wadza sdzenia ludzkoci oddana jest Jezusowi Chrystusowi? Chocia wadza sdzenia ludzkoci jest wsplna wszystkim Osobom Trjcy Przenajwitszej, jednak dla szczeglnego powodu oddana jest Jezusowi Chrystusowi, jako Bogu i Czowiekowi, gdy jest On Krlem krlw i Panem panw, a do wadz krlewskich naley wadza sdziowska, ktra obejmuje take to, eby kady wedle zasug otrzyma albo nagrod albo kar. Cz III O dalszych piciu artykuach Skadu Apostolskiego, w ktrych jest zawarta nauka o Trzeciej Osobie Trjcy Przenajwitszej i o dziele naszego uwicenia, ktre si zaczo na wiecie przez ask, a ma si dokona w niebie przez chwa Art. 1 O Duchu witym i Jego dziaaniu w wiernych i w Kociele 117. W co wierzymy przez smy artyku Skadu Apostolskiego: Wierz w Ducha witego? Przez smy artyku Skadu Apostolskiego: Wierz w Ducha witego, wierzymy, e Duch wity jest trzeci Osob Trjcy Przenajwitszej, ktra pochodzi od Ojca i Syna. 118. Dlaczego wierzymy w Ducha witego, tak, jak w Ojca i Syna? Wierzymy w Ducha witego tak, jak w Ojca i Syna, poniewa Duch wity jest prawdziwym Bogiem, jak Ojciec i Syn, i jest jednym Bogiem z Ojcem i Synem.

16

119. Dlaczego w Pimie witym nazw Duch wity zastrzega si zwykle Trzeciej Osobie Trjcy Przenajwitszej? W Pimie witym nazw Duch wity zastrzega si zwykle Trzeciej Osobie Trjcy Przenajwitszej, poniewa ona od Ojca i Syna pochodzi przez jedno i to samo tchnienie na sposb mioci i jest pierwsz i najwysz Mioci, ktra serca porusza i nakania do witoci, polegajcej ostatecznie na mioci ku Bogu. 120. Kiedy Duch wity w sposb widzialny zstpi na apostow i co z nimi zdziaa? Duch wity w sposb widzialny zstpi na apostow z dzie Zielonych wit, utwierdzi ich w wierze i napeni obfitoci wszelkich darw, aby gosili Ewangeli i rozszerzali Koci po caym wiecie. 121. Co dziaa Duch wity w wiernych? Duch wity przez ask uwicajc, przez cnoty wlane, przez swoje dary i przez aski uczynkowe uwica wiernych, owieca ich i nakania, aby odpowiadajc asce, doszli do posiadania ywota wiecznego. 122. Czy jest i co dziaa Duch wity w Kociele? Duch wity jest jakby dusz Kocioa, bo go ustawicznie oywia swoj skuteczn pomoc, jednoczy go z sob i swoimi przysugami prowadzi go nieomylnie po drodze prawdy i witoci. Art. 2 O prawdziwym Kociele Chrystusowym 123. W co wierzymy przez pierwsza cz dziewitego artykuu Skadu Apostolskiego: wity Koci Powszechny? Przez pierwsz cz dziewitego artykuu Skadu Apostolskiego: wity Koci Powszechny, wierzymy, e istnieje spoeczno nadprzyrodzona, widzialna, wita i powszechna, ktr ustanowi Jezus Chrystus, gdy y na wiecie, i nazwa Koci swoim. 124. W jaki sposb pierwsza cz dziewitego artykuu wynika z artykuu smego? Pierwsza cz dziewitego artykuu wynika z artykuu smego, bo chocia Jezus Chrystus jako zaoyciel kocioa ustawicznie w nim mieszka, to jednak wito otrzyma Koci w darze od Ducha witego, ktry jest rdem i dawc wszelkiej witoci. A. O zaoeniu i ustroju Kocioa 125. Po co Jezus Chrystus ustanowi Koci? Jezus Chrystus ustanowi Koci po to, aby dalej peni w wiecie Jego zadanie, aby mianowicie w Kociele i przez Koci a do skoczenia wiata ludziom byy przydzielane owoce Odkupienia, dokonanego na krzyu.

17

126. Kto ma rzdzi Kocioem z woli Jezusa Chrystusa? Z woli Jezusa Chrystusa Kocioem rzdzi maj apostoowie pod zwierzchnictwem Piotra, oraz ich prawowici nastpcy. 127. Kto jest prawowitym nastpc witego Piotra w rzdach nad caym Kocioem? Prawowitym nastpc witego Piotra w rzdach nad caym Kocioem jest kadorazowy Biskup Rzymu, czyli Najwyszy Kapan rzymski, innymi sowy Papie, bo on sprawowanie najwyszej wadzy obejmuje po Piotrze, ktry by Biskupem miasta Rzymu i umar jako Biskup miasta Rzymu. 128. Kto jest prawdziw gow Kocioa? Prawdziw gow Kocioa jest sam Jezus Chrystus, ktry w sposb niewidzialny zamieszkuje go, rzdzi nim i jednoczy w Sobie Jego czonkw. 129. Dlaczego Papie rzymski zwie si i jest gow widzialn Kocioa i Namiestnikiem Jezusa Chrystusa na ziemi? Papie rzymski zwie si i jest widzialn gow i Namiestnikiem Jezusa Chrystusa na ziemi, poniewa widzialna spoeczno musi mie widzialn gow, wic Jezus Chrystus w.Piotra i jego nastpc a do koca wiata ustanowi tak gow widzialn Kocioa i zastpca swoim we wadzy nad Kocioem. 130. Jak tedy wadz posiada Papie rzymski? Papie rzymski z prawa Boego posiada w Kociele nie tylko pierwszestwo honorowe, lecz take najwysz wadz rzdzenia zarwno w tych sprawach, ktre dotycz wiary i obyczajw, jak i w tych sprawach, ktre nale do porzdku i rzdzenia. 131. Jaka jest wadza rzymskiego Papiea? Wadza rzymskiego Papiea jest najwysza, pena, jemu waciwa i bezporednia, zarwno nad wszystkimi Kocioami jako te nad kadym Kocioem z osobna, tudzie nad wszystkimi pasterzami i wiernymi razem jako tez nad kadym z osobna. 132. Ktrzy s prawowici nastpcy apostow? Prawowitymi nastpcami apostow z ustanowienia Boego s Biskupi, ktrych Papie rzymski stawia na czele poszczeglnych Kociow, i oni rzdz potem tymi Kocioami wadz im waciw pod zwierzchnictwem Papiea. 133. Czym wic jest Koci, ustanowiony przez Jezusa Chrystusa? Koci, ustanowiony przez Jezusa Chrystusa, jest spoecznoci widzialn ludzi ochrzczonych, ktrzy zjednoczeni wyznawaniem tej samej wiary i wzem wzajemnej zalenoci d do tego samego celu duchownego pod zwierzchnictwem Papiea rzymskiego i Biskupw, pozostajcych w jednoci z nim.

18

134. Co to jest ciao Kocioa? Ciao Kocioa jest to to, co w nim jest widzialne i sam Koci czyni widzialnym, czyli wierni sami, o ile s w jedno zczeni, rzd zewntrzny, zewntrzny urzd nauczycielski, zewntrzne wyznawanie wiary, udzielanie Sakramentw, obrzdy etc. 135. Co to jest dusza Kocioa? Dusza Kocioa jest to to, co jest niewidzialnym pierwiastkiem duchownego i nadprzyrodzonego ycia Kocioa, czyli ustawiczna pomoc Ducha witego, pierwiastek wadzy, wewntrzna ulego rzdom Kocioa, aska uwicajca z cnotami wlanymi etc. 136. Dlaczego Koci Jezusa Chrystusa zwie si i jest drog czyli rodkiem koniecznym do zbawienia? Koci Jezusa Chrystusa dlatego zwie si i jest drog czyli rodkiem koniecznym do zbawienia, poniewa Jezus Chrystus ustanowi Koci, aby w nim i przeze owoce odkupienia udzielay si ludziom; std nikt spord tych, ktrzy nie nalez do Kocioa, nie moe dostpi zbawienia w myl zasady: Poza Kocioem nie ma zbawienia. 137. Jak si rni Koci, przez Jezusa Chrystusa ustanowiony, od innych kociow, ktre nosz nazw chrzecijaskich? Koci ustanowiony przez Jezusa Chrystusa, rni si od innych kociow, ktre si nazywaj chrzecijaskimi, znamionami, mianowicie jednoci, witoci, powszechnoci (katolickoci) i apostolskoci; Jezus Chrystus przyzna je Kocioowi swojemu, i znajduj si one tylko w Kociele Katolickim, ktrego gow jest Ojciec wity w Rzymie. 138. Czy prawdziwy Koci mona krtsz i prostsz drog odrni od innych kociow? Koci prawdziwy mona odrni od innych Kociow krtsz i prostsz drog, czyli tym, e Koci prawdziwy, zgodnie ze star zasad Ojcw Gdzie Piotr, tam Koci, podlega Biskupowi Rzymskiemu, jako swej gowie widzialnej, i t podlego uwaa za rzecz istotn. 139. Jakim sposobem z tej zasady (Gdzie Piotr, tam Koci) mona to wywnioskowa? Z tej zasady mona to atwo wywnioskowa, bo skoro Jezus Chrystus Koci swj, ktry mia zawsze trwa, zbudowa na Piotrze, przeto tylko taki Koci moe by Kocioem prawdziwym, ktrym rzdzi i kieruje prawowity nastpca Piotra; tym za jest Biskup rzymski, czyli Papie. B. O wadzy Kocioa 140. Jakiej wadzy udzieli Chrystus Pan Kocioowi, eby Koci osign cel, dla ktrego zosta zaoony? Chrystus Pan udzieli Kocioowi dla osignicia celu, dla ktrego zosta zaoony, wadzy sdowniczej i kapaskiej; wadza za sdownicza zawiera wadz nauczania. 141. Co to jest wadza nauczania?

19

Wadza nauczania jest to prawo i obowizek Kocioa strzeenia, wykadania, obrony i goszenia nauki Jezusa Chrystusa wszystkiemu stworzeniu niezalenie od jakiejkolwiek wadzy ludzkiej. 142. Czy w wykonywaniu wadzy nauczania jest rnica midzy ochrzczonymi i nieochrzczonymi? W wykonywaniu wadzy nauczania jest rnica midzy ochrzczonymi i niochrzczonymi: a. ochrzczonym bowiem Koci nauk przedkada i nakada j na nich, a oni winni j przyjmowa nie tylko z prawa Boskiego, lecz take na podstawie wadzy, jak Koci ma nad nimi jako nad poddanymi; b. nieochrzczonym za Koci przedkada nauk w imi Boga, oni za winni si jej nauczy i przyj j nie z rozkazu Kocioa, lecz z prawa Boskiego. 143. Kto przeto w Kociele posiada wadz nauczania? Wadz nauczania posiada w Kociele Papie i Biskupi, ktrzy pozostaj z nim w jednoci; std mwi si, e oni stanowi Koci nauczajcy. 144. Czy Koci jest nieomylny w nauczaniu? W nauczaniu dziki ustawicznej pomocy Ducha witego, obiecanej przez Jezusa Chrystusa, Koci jest nieomylny, gdy czy to w zwyczajnym i powszechnym nauczaniu, czy te uroczystym orzeczeniem wadzy naczelnej podaje wszystkim do wierzenia prawdy wiary i obyczajw, ktre s bd objawione same w sobie, bd te pozostaj w zwizku z objawionymi prawdami. 145. Do kogo naley wydawania takich uroczystych orzecze? Wydawanie takich uroczystych orzecze naley zarwno do Papiea jak te do Biskupw, pozostajcych w jednoci z Papieem, zwaszcza na soborze powszechnym. 146. Co to jest sobr powszechny? Sobr powszechny jest to zebranie Biskupw caego Kocioa Katolickiego, zwoane przez Papiea; zebraniu temu przewodniczy Papie bd osobicie, bd przez swoich legatw, i on te swoj powag zatwierdza uchway soborowe. 147. Kiedy Papie korzysta z przywileju osobistej nieomylnoci? Papie z przywileju osobistej nieomylnoci korzysta wwczas, gdy przemawia ex cathedra, , to jest gdy jako pasterz i nauczyciel wszystkich chrzecijan okrela nauk wiary i obyczajw, ktr ma przyj cay Koci. 148. Jaki jest nasz obowizek wzgldem prawd wiary i obyczajw, ktre Koci podaje wszystkim do wierzenia jako objawione od Boga? W prawdy wiary i obyczajw, ktre Koci podaje wszystkim do wierzenia jako objawione od Boga, czy to przez zwyczajne i powszechne nauczanie, czy te przez uroczyste orzeczenie, winnimy wierzy wiar Bosk i katolick.

20

149. Jak si nazywa prawda tak okrelona? Prawda tak okrelona nazywa si dogmatem wiary, a jej przeciwiestwem jest herezja. 150. Ktre s prawdy nie objawione wprost, lecz zwizane z objawionymi? Prawdami nie objawionymi wprost, lecz zczonymi z prawdami objawionymi, s gwnie fakta dogmatyczne i wyroki Kocioa o tych twierdzeniach, ktre on potpi i zabroni. 151. Czy winnimy przyjmowa take te prawdy, ktre nie s wprost objawione, ale pozostaj w zwizku z objawionymi, a ktre Koci tak samo wszystkim podaje do wierzenia? Rwnie te prawdy, ktre nie s wprost objawione, ale pozostaj w zwizku z objawionymi, a ktre Koci tak samo wszystkim do wierzenia podaje, winnimy przyjmowa sercem i ustami dla nieomylnoci Kocioa, ktra si rozciga i na te prawdy. 152. Co naley wiedzie o innych dekretach doktrynalnych, ktre wydaje Stolica Apostolska w sprawach nauki wiary i obyczajw bd wprost od siebie, bd te przez wite kongregacje rzymskie? Inne dekrety doktrynalne, ktre Stolica Apostolska w sprawach wiary i obyczajw wydaje bd wprost od siebie, bd przez wite kongregacje rzymskie, winnimy przyjmowa z obowizku sumienia gwoli posuszestwa wzgldem Stolicy Apostolskiej, ktra take tym sposobem spenia urzd nauczycielski, powierzony jej przez Chrystusa Pana. 153. Co mog i powinni czyni Biskupi we wasnej diecezji na mocy wadzy nauczania? Biskupi we wasnej diecezji na mocy wadzy nauczania mog i powinni albo sami, albo przez drugich prawdy wiary i obyczajw, przyjte przez Koci, podwadnym w stosowny sposb podawa i wpaja, niebezpieczne dla wiary nowoci odpiera i w razie potrzeby donosi o nich najwyszej wadzy kocielnej. 154. Co oznacza wadza rzdzenia w Kociele? Wadza rzdzenia w Kociele oznacza, e Papie dla caego Kocioa, a kady Biskup dla swej diecezji, dla osignicia celu Kocioa, ma wadz rzdzenia, czyli wadz przepisywania praw, sdzenia, karania i zawiadywania. 155. Co to jest wadza kapaska? Wadza kapaska jest to wadza sprawowania witych czynnoci, zwaszcza w subie otarza, powierzona witej Hierarchii, gwnie Biskupom, przez Sakrament Kapastwa, zmierzajca wprost do zbawienia dusz drog sprawowania suby Boej i szafowania Sakramentami i sakramentaliami; nazywa si to duszpasterstwem. 156. Jakich pomocnikw maj Biskupi w pracy duszpasterskiej?

21

Pomocnikami Biskupw w pracy duszpasterskiej s kapani, zwaszcza proboszczowie, ktrzy podlegaj Biskupom wedug przepisw prawa kocielnego. C. O czonkach Kocioa 157. Ktrzy ludzie s czonkami Kocioa, ustanowionego przez Jezusa Chrystusa? Czonkami Kocioa, ustanowionego przez Jezusa Chrystusa, s ochrzczeni, zczeni wzem jednoci, wiary i wsplnoci katolickiej. 158. Kto jest poza Kocioem, ustanowionym przez Jezusa Chrystusa? Poza Kocioem, ustanowionym przez Jezusa Chrystusa, s: a. nie ochrzczeni b. jawni apostaci, heretycy, schizmatycy i ci ekskomunikowani, ktrych naley unika 159. Kto to s apostaci, heretycy, schizmatycy i ekskomunikowani, ktrych naley unika? Apostaci s to ochrzczeni, ktrzy zupenie odpadli od wiary chrzecijaskiej; heretycy s to tacy, co uparcie albo zaprzeczaj jakiemu dogmatowi wiary, albo wtpi o nim; schizmatycy s to ci, co si wzbraniaj podda Ojcu witemu, albo te nie chc mie nic wsplnego z czonkami Kocioa, podlegajcymi Papieowi; ekskomunikowani z obowizkiem unikania ich s to ci, ktrych ta kara spotkaa wedug postanowie witych kanonw. 160. Czy ci wszyscy podlegaj prawom Kocioa? Ci wszyscy podlegaj prawom Kocioa, gdy s jego poddanymi, chyba e Koci bd wyranie, bd milczco uwaa ich za wyjtych spod swego prawa. 161. Czy ekskomunikowani tolerowani s czonkami Kocioa? Ekskomunikowani tolerowani s czonkami Kocioa, ale si ich wyklucza od tych skutkw splnoci ycia z wiernymi, ktre s wymienione w witych kanonach, a mog je oni odzyska tylko wtedy, gdy zaniechaj oporu i otrzymaj zwolnienie od tej najciszej kary. 162. Czy dorosy, ktry umiera bez Sakramentu Chrztu, moe by zbawiony? Dorosy, ktry umiera bez Sakramentu Chrztu, moe by zbawiony nie tylko wtedy, gdy ma wiar przynajmniej w te prawdy, w ktre kady musi wierzy, bo s one nieodzownym warunkiem zbawienia, i gdy ma mio, ktra zastpuje chrzest, ale take wtedy, jeli przy pomocy wiata Boego i aski Boej, nie znajc bez wasnej winy prawdziwej religii i bdc gotowym sucha Boga, pilnie zachowywa prawo przyrodzone. 163. Czy dorosy, ochrzczony wanie, a nalecy bez swej winy do sekty heretyckiej lub schizmatyckiej, moe by zbawiony?

22

Dorosy, ochrzczony wanie, a nalecy bez swej winy do sekty heretyckiej lub schizmatyckiej, moe rwnie by zbawiony, jeli nie straci aski otrzymanej na chrzcie, a jeli j utraci, odzyska j przez odpowiedni pokut. 164. Co si dzieje z tymi, ktrzy cho poznali prawd Kocioa Jezusa Chrystusa, dobrowolnie pozostaj poza nim? Ci, ktrzy poznali prawd Kocioa Jezusa Chrystusa, a jednak pozostaj poza nim, grzesz ciko i dlatego nie mog by zbawieni, jeeli trwaj w tym stanie. 165. Co powinni czyni ci, ktrzy s poza Kocioem Jezusa Chrystusa, a maj co do tego jak wtpliwo? Ci, ktrzy s poza Kocioem Jezusa Chrystusa, a maj co do tego jak wtpliwo, winni szczerze szuka prawdy w Panu i wyuczy si wedug si podanej sobie prawdy Chrystusowej, oraz wstpi do Kocioa Chrystusowego uznanego za prawdziwy. D. O rnicy midzy Kocioem a Pastwem i o prawach jednego i drugiego 166. Czy Koci, ustanowiony przez Jezusa Chrystusa, rni si od pastwa? Koci, ustanowiony przez Jezusa Chrystusa, jest czym innym od pastwa; nie ma jednak rozdziau Kocioa od pastwa, ani te by nie moe pastwo susznie urzdzone na zasadzie rozdziau od Kocioa, cho rozdzia Kocioa od pastwa w wyjtkowych i wanych okolicznociach moe by czasem cierpiany, albo nawet uwaany za co lepszego. 167. Jakie zasady okrelaj uprawnienia Kocioa i pastwa? Nastpujce zasady okrelaj uprawnienia Kocioa i pastwa: a. wszystko, co dotyczy zbawienia dusz i czci Boej, podlega wadzy Kocioa; b. wszystkie inne sprawy natury pastwowej i politycznej podlegaj wadzy pastwa; c. w sprawach za prawa mieszanego wedug natury i wedug zamiarw Boskich midzy Kocioem a pastwem panuje zgoda, dziki ktrej unika si zgubnych dla obydwu sporw. 168. Czy Koci moe wyrokowa take w sprawach z dziedziny pastwowej i politycznej? Koci moe wyrokowa take w sprawach z dziedziny pastwowej i politycznej, jeeli te sprawy pozostaj w zwizku z prawidem wiary i obyczajw, a zatem ze zbawieniem dusz. 169. Do kogo naley sd o tym zwizku? Sd o tym zwizku naley do wadzy kocielnej, ktrej orzeczeniu katolikowi nie wolno odmawia posuszestwa. Art. 3 O witych obcowaniu

23

170. Jak si wie druga cz dziewitego artykuu Skadu Apostolskiego: witych obcowanie z czci pierwsz? Druga cz dziewitego artykuu: witych obcowanie, wie si z pierwsz czci, poniewa jest pewnym jej wyjanieniem, gdy poucza, jaki poytek maj czonkowie Kocioa z uwicenia, ktrego dostpuj w Kociele i przez Koci. 171. W co wierzymy przez t drug cz dziewitego artykuu? Przez t drug cz dziewitego artykuu wierzymy, e midzy czonkami Kocioa dla cisej jednoci, ktra ich czy ze sob pod jedn gow Chrystusem, odbywa si wzajemna wymiana dbr duchownych. 172. Czy wszystkie czonki Kocioa korzystaj z tego obcowania w caej peni? Z tego obcowania nie wszystkie czonki Kocioa korzystaj w caej peni, lecz tylko te, ktre s w stanie aski, i dlatego to obcowanie nazywa si witych obcowaniem. 173. Czy ci, ktrzy s w grzechu miertelnym, pozbawieni s tego obcowania? Ci, ktrzy s w grzechu miertelnym, nie s cakiem pozbawieni tego obcowania i do odzyskania aski mog dozna pomocy tak od publicznych modw Kocioa jako te od modlitw i dobrych uczynkw osb, bdcych w asce Boej. 174. Czy jest obcowanie z tymi, ktrzy si ciesz chwa w niebie? Jest obcowanie z tymi, ktrzy si ciesz chwa w niebie, gdy oddajemy im cze i zanosimy do nich proby bagalne, oni za wstawiaj si za nami do Boga. 175. Czy jest take obcowanie z duszami w czycu? Jest obcowanie take z duszami w czycu, gdy my moemy im przychodzi z pomoc, mianowicie przez ofiar Mszy w., przez Odpusty, modlitwy i inne uczynki pobone i pokutne; a one nawzajem wspieraj nas u Boga swoimi modlitwami. 176. Jakie modlitwy zwykli wierni odmawia czciej za dusze w czycu cierpice? Za dusze w czycu cierpice wierni zwykli czciej odmawia psalm De profundis (Z gbokoci) i t drug krtk modlitw: Wieczne odpoczywanie racz im da, Panie, a wiato wiekuista niechaj im wieci. Niech odpoczywaj w pokoju. Amen. Art. 4 O odpuszczeniu grzechw 177. W co wierzymy przez dziesity artyku Skadu Apostolskiego: Grzechw odpuszczenie? Przez dziesity artyku Skadu Apostolskiego: Grzechw odpuszczenie, wierzymy, e w Kociele jest prawdziwa wadza odpuszczania grzechw dla zasug Jezusa Chrystusa.

24

178. Jakimi rodkami dostpujemy w Kociele odpuszczenia grzechw? W Kociele dostpujemy odpuszczenia grzechw miertelnych przez Sakramenty, ktre Chrystus Pan ustanowi wanie w tym celu, albo przez akt doskonaego alu z pragnieniem przyjcia tyche Sakramentw; odpuszczenia za grzechw powszednich moemy dostpi take przez inne uczynki pobone, ale wtedy pozostaje dug kary doczesnej, ktry kady musi spaci albo tu na ziemi, albo w przyszym yciu, czyli w czycu. Art. 5 O ciaa zmartwychwstaniu i ywocie wiecznym 179. W co wierzymy przez jedenasty artyku Skadu Apostolskiego: Ciaa zmartwychwstanie? Przez jedenasty artyku Skadu Apostolskiego: Ciaa zmartwychwstanie, wierzymy e na kocu wiata wszyscy umarli zostan na nowo przywoani do ycia i powstan na sd powszechny, przy czym kada dusza przyjmie na powrt to ciao, z ktrym bya zczona za ycia, aby si ju nigdy ode nie rozczy. 180. Czyj moc nastpi ciaa zmartwychwstanie? Ciaa zmartwychwstanie nastpi moc Bosk, moc Jezusa Chrystusa, ktry jak swoje ciao wskrzesi z grobu, tak na kocu wiata wskrzesi z grobw ciaa tych, ktrych bdzie sdzi. 181. Dlaczego Bg chcia, eby ciaa zmartwychwstay? Bg chcia zmartwychwstania cia, aby cay czowiek wedug zasug na wieki otrzyma albo nagrod w niebie albo kar w piekle. 182. Czy ciaa wszystkich ludzi zmartwychwstan w ten sam sposb? Ciaa wszystkich ludzi wstan niemiertelne, ale tylko ciaa wybranych na podobiestwo ciaa Chrystusowego wstan z martwych, obdarzone wasnociami ciaa chwalebnego. 183. Jakie s waciwoci ciaa chwalebnego? Zwykle wymienia si cztery wasnoci ciaa chwalebnego: niecierpitliwo, jasno, lekko i przenikliwo. 184. W co wierzymy przez ostatni artyku Skada Apostolskiego: ywot wieczny? Przez ostatni artyku Skadu Apostolskiego: ywot wieczny, wierzymy, e wybranym po mierci zgotowana jest w niebie doskonaa szczliwo, ktra nigdy nie ustanie, odrzuconych za czekaj kary wieczne w piekle. 185. Co znaczy sowo Amen na kocu Skadu Apostolskiego? Amen na kocu Skadu Apostolskiego oznacza, e wszystko, co si zawiera w Skadzie Apostolskim, jest prawd, a my wierzymy w to bez adnego powtpiewania i wyznajemy to.

25

186. Czy do ywota wiecznego wystarczy wierzy w to, co jest podane do wierzenia? Do ywota wiecznego nie wystarczy wierzy w to, co jest podane do wierzenia, lecz nadto trzeba zachowa to, co Bg i Koci zachowa nakazali. Rozdzia IV O dziesiciu przykazaniach Boych czyli o Dekalogu 187. Co znaczy sowo Dekalog? Sowo Dekalog znaczy to samo co dziesi sw lub dziesi przykaza, ktre Bg da Mojeszowi na Grze Synaj, a Jezus Chrystus w Nowym Zakonie zatwierdzi. 188. Jak si dzieli dziesi przykaza Boych? Dziesi przykaza Boych dzieli si tak, e pierwsze trzy uwzgldniaj Boga, a pozostae siedem dotycz nas samych i bliniego. 189. Dlaczego Bg na czele dziesiciu przykaza pooy sowa: Jam jest Pan Bg twj? Bg na czele dziesiciu przykaza pooy sowa Jam jest Pan Bg twj, aby przypomnie, e On jako Bg i Pan ma prawo dawa nam przykazania, ktre my winnimy zachowywa. Cz I O pierwszych trzech przykazaniach Dekalogu, ktre uwzgldniaj Boga Art. 1 O pierwszym przykazaniu Dekalogu 190. Czego Bg zakazuje w pierwszym przykazaniu Dekalogu: Nie bdzie mia bogw cudzych przede mn? W pierwszym przykazaniu Dekalogu: Nie bdziesz mia bogw cudzych przede mn, Bg zakazuje czci Jemu nalenej oddawa komu innemu. 191. Jak cze winnimy oddawa Bogu? Bogu i tylko Bogu winnimy oddawa cze najwysz, czyli cze uwielbienia. 192. Dlaczego winnimy Boga czci i wielbi? Boga winnimy czci i wielbi, bo nas stworzy, utrzymuje nas, opiekuje si nami i jest naszym ostatecznym celem. 193. Jak winnimy Boga czci i wielbi? Boga jako stwrc wszystkiego, ktry nas utrzymuje i troszczy si o nas, i jest pierwszym naszym pocztkiem i ostatecznym celem, winnimy czci i wielbi wewntrznymi i

26

zewntrznymi aktami uszanowania, ktre nam podaje sama natura, a jeszcze wicej objawienie; spord tych aktw najwaniejszym jest ofiara, ktra nie moe by skadana adnemu stworzeniu. 194. Czym grzeszy si przeciwko pierwszemu przykazaniu Dekalogu? Przeciwko pierwszemu przykazaniu Dekalogu grzeszy si: a. zabobonem, to jest bawochwalstwem, wrbiarstwem, czarnoksistwem i spirytyzmem, ktry zalicza si do wrbiarstwa i czarnoksistwa; b. bezbonoci, to jest zaniedbywaniem modlitwy i nalenej suby Boej, witokradztwem i wietokupstwem. 195. Czy winnimy czci take witych? Take witych, a zwaszcza Najwitsz Maryj Pann, winnimy czci, ale czci inn i nisz, czyli czci szacunku, abymy ich mieli w poszanowaniu i zyskiwali sobie ich opiek. 196. Jak si nazywa cze, oddawana Bogu, a jak cze oddawana witym i Najwitszej Maryi Pannie? Cze, oddawana Bogu, nazywa si czci uwielbienia, czyli latriae; oddawana witym czci uszanowania czyli duliae,; cze oddawana Najwitszej Pannie czci wyszego uszanowania, czyli hyperduliae. 197. Czy winnimy czci take relikwie mczennikw i innych witych, yjcych z Chrystusem? Relikwie mczennikw i innych witych, yjcych z Chrystusem, winnimy take czci, gdy ich ciaa byy ywymi czonkami Chrystusa i wityni Ducha witego, a Chrystus wskrzesi je na ywot wieczny i obdarzy chwa; przez te relikwie ludzie otrzymuj od Boga liczne dobrodziejstwa. 198. Czy i witym obrazom trzeba oddawa nalen cze i uszanowanie? I witym obrazom naley oddawa cze i uszanowanie, gdy cze, ktr si im oddaje, dotyczy osb, ktre one przedstawiaj; skutkiem tego przez znaki czci, ktr im oddajemy, wielbimy samego Chrystusa i wyraamy szacunek dla witych, ktrych one s podobiznami. 199. Czemu tedy Bg w Starym Testamencie zabroni rzeb i obrazw? Bg w Starym Testamencie nie zabroni rzeb i obrazw bezwzgldnie, lecz nie pozwoli ich uywa do naboestwa sposobem pogaskim, aby nie doznaa uszczerbku cze Boga prawdziwego skutkiem oddawania czci Boskiej obrazom. Art. 2 O drugim przykazaniu Dekalogu

27

200. Czego zakazuje Bg przez drugie przykazanie Dekalogu: Nie bdziesz bra imienia Boga twego nadaremno? Przez drugie przykazanie Dekalogu: Nie bdziesz bra imienia Boga twego nadaremno, Bg zakazuje wszelkiej zniewagi swego imienia. 201. Kto si dopuszcza tej zniewagi? Tej zniewagi dopuszczaj si ci, ktrzy imi Boe wymawiaj bez susznej przyczyny i naleytej czci, albo ami luby, ktre zoyli, albo skadaj przysigi faszywe, zuchwae i niesprawiedliwe, a zwaszcza ci, ktrzy wymawiaj blunierstwa. 202. Czy nam nie wolno bra nadaremno take imion witych Paskich? Nie wolno nam bra nadaremno take imion witych Paskich, z zwaszcza Najwitszej Maryi Panny, a to dla tej samej przyczyny, dla ktrej winnimy ich czci. Art. 3 O trzecim przykazaniu Dekalogu 203. Co Bg nakazuje przez trzecie przykazanie Dekalogu: Pamitaj, aby dzie wity wici? Przez trzecie przykazanie Dekalogu: Pamitaj, aby dzie wity wici, Bg nakazuje, abymy dni wite, to jest Jemu powicone, obracali na oddawanie czci Bogu z zaniechaniem zaj i prac cielesnych. 204. Jakie byy dni wite w Starym Testamencie? W Starym Testamencie byo wicej dni witych, ale gwnym dniem witym bya sobota, ktrej sama nazwa szabat oznaczaa spoczynek, potrzebny do czci Boej? 205. Dlaczego w Nowym Testamencie nie wici si soboty? W Nowym Testamencie nie wici si soboty, poniewa Koci zastpi j jako witem niedziel na uczczenie zmartwychwstania Jezusa Chrystusa i zesania Ducha witego w Zielone wita, i doda do niedzieli inne dni witeczne. 206. Jakie tedy dzisiaj mamy obowizki wzgldem wicenia dni witych? Winnimy niedziel i inne wita, nakazane przez Koci, obchodzi tak, jak Koci nakazuje. Cz II O pozostaych siedmiu przykazaniach Dekalogu, ktre dotycz nas samych i bliniego Art. 1 O czwartym przykazaniu Dekalogu

28

207. Co nakazuje Bg przez czwarte przykazanie Dekalogu: Czcij ojca swego i matk swoj? Przez czwarte przykazanie Dekalogu: Czcij ojca swego i matk swoj, nakazuje Bg, abymy rodzicom i osobom, zajmujcym ich miejsce, oddawali nalen cze, do ktrej naley take mio, uszanowanie, posuszestwo oraz opieka. 208. Czy rodzicom winnimy tylko cze oddawa? Rodzicom winnimy nie tylko cze oddawa, lecz take pomaga im, zwaszcza w potrzebach duchowych i doczesnych. 209. Jak nagrod obiecuje Bg dzieciom, ktre czcz naleycie rodzicw? Dzieciom, ktre czcz naleycie rodzicw, Bg obiecuje bogosawiestwo i dugie ycie, jeeli uzna, e si im ono przyczyni do zbawienia duszy. 210. Czy tym przykazaniem objte s tylko obowizki dzieci wzgldem rodzicw? Tym przykazaniem objte s porednio take obowizki maonkw wzgldem siebie samych i wzgldem dzieci, tudzie wzajemne prawa i obowizki zarwno poddanych i przeoonych, jak robotnikw i pracodawcw. 211. Jakie s wzajemne obowizki maonkw? Maonkowie winni si wzajemnie miowa, pomaga sobie i zachowywa wzajemn wierno, a ona winna jest mowi posuszestwo. 212. Jakie obowizki maj rodzice wzgldem dzieci? Rodzice z prawa natury maj take obowizki wzgldem dzieci: winni dba o ich wychowanie, zwaszcza religijne i moralne, oraz troszczy si wedug si o ich dobro doczesne. 213. Kto prcz rodzicw ma take prawo i obowizek starania si o dobre wychowanie modziey? Prcz rodzicw prawo i obowizek starania si o dobre wychowanie modziey naley do pastwa, ktre niedostateczno rodzicw uzupenia dla dobra ogu, a w pewnej wyszej mierze prawo to i obowizek nale do Kocioa ju na mocy zadania, ktre mu powierzy Chrystus Pan, eby naucza wszystkie narody i prowadzi je do nadprzyrodzonej witoci, a w kocu do ywota wiecznego. 214. Jakie s obowizki poddanych wzgldem prawowitych przeoonych? Poddani winni swoim prawowitym przeoonym, czy to kocielnym, czy wieckim, szacunek i posuszestwo z pewnym podobiestwem tej mioci, ktr dzieci winny rodzicom. 215. ktrym przeoonym w Kociele naley si nie tylko uszanowanie, lecz take posuszestwo?

29

Nie tylko uszanowanie, ale i posuszestwo naley si wedug kanonw Papieowi, wasnemu Biskupowi albo innemu praatowi z wadz kocieln, oraz wasnemu proboszczowi, gdy wykonuje urzd proboszczowski. 216. Dlaczego naley si uszanowanie i posuszestwo wadzy wieckiej? Uszanowanie i posuszestwo naley si prawowitej wadzy wieckiej, gdy tak samo jak pastwo pocztek swj ma ona w naturze, a zatem w Bogu samym, ktry jest stwrc natury. Uszanowanie i posuszestwo naley si wadzy pastwowej, bez wzgldu na osob, ktra j z ca pewnoci piastuje. 217. Do czego s obowizani przeoeni wzgldem podwadnych? Przeoeni winni si troszczy, kady w zakresie swojego urzdu, o swoich podwadnych, dawa im we wszystkim dobry przykad, gdy zdadz spraw nie tylko przed ludmi, ale i przed samym Bogiem. 218. Do czego s obowizani robotnicy wzgldem swoich panw? Robotnicy wobec swoich panw maj nastpujce obowizki: winni w caoci i wierni speni to, o co si dobrowolnie i sprawiedliwie umwili, nie wolno im wyrzdza w aden sposb szkody na majtku, ani narusza ich osoby; w obronie swoich praw winni unika gwatu, nigdy nie wolno im wszczyna rozruchw, ani te wdawa si z ludmi bezecnymi. 219. Jakie maj obowizki panowie wzgldem swoich pracownikw? Panowie winni swoich pracownikw jako braci w Chrystusie szczerze miowa, dawa im sprawiedliwy zarobek, dokada stara, eby pracownicy mogli speni obowizki religijne w czasie dogodnym; w aden sposb nie wolno im pracownikw odciga od zabiegw okoo swego domu i rodziny i od oszczdnoci, ani te nakada na nich prac, ktre albo szkodz zdrowiu, albo s ponad siy pracownikw, albo te nie odpowiadaj wiekowi i pci. 220. Kiedy nie powinnimy sucha rodzicw i innych przeoonych? Rodzicw i innych przeoonych nie powinnimy sucha, gdy obowizuje przykazanie wadzy wyszej, na przykad, gdyby nakazywali co, co jest przeciwne przykazaniom Boskim lub kocielnym. 221. Kiedy moemy ich nie sucha? Moemy ich nie sucha, gdy ich nakaz dotyczy sprawy, w ktrej nie jestemy poddani, np. nakaz o wyborze stanu. Art.2 O pitym przykazaniu Dekalogu 222. Czego zakazuje Bg pitym przykazaniem Dekalogu: Nie zabijaj?

30

Pitym przykazaniem: Nie zabijaj, zakazuje Bg zadawa bliniemu mier lub jak inn wyrzdza szkod, czy to na ciele, czy na duszy, albo te przyczynia si do tego. 223. Jakim sposobem szkodzi kto na duszy? Na duszy szkodzi kto przez zgorszenie, to jest takim sowem lub uczynkiem niewaciwym, ktre bliniemu daj sposobno upadku duchownego. 224. Do czego jest obowizany ten, kto wyrzdzi szkod osobie bliniego? Kto wyrzdzi szkod osobie bliniego, obowizany jest t szkod wedle si naprawi. 225. Czy tym przykazaniem Bg zakazuje take samobjstwa? Tym przykazaniem Bg zakazuje take samobjstwa, ktre tak jak zabjstwo jest przeciwko sprawiedliwoci, naruszajc prawo Boga do ycia ludzkiego, jest tez przeciwko mioci, ktr jestemy winni samym sobie lub drugim, i waciwie zabiera czas pokuty. 226. Czy przykazanie to zabrania take pojedynku? Przykazanie to zabrania take pojedynku, popenionego z jakiejkolwiek przyczyny na wasn rk, poniewa pojedynek przybiera zoliwo zabjstwa i samobjstwa. 227. Czy tym przykazaniem zabronione s tylko wymienione uczynki? Tym przykazaniem s zabronione nie tylko wymienione uczynki, lecz ponadto prywatna zemsta, gniew, nienawi, zazdro, ktnie, obelgi, ktre atwo wywouj tamte. Art. 3 O szstym przykazaniu Dekalogu 228. Czego zakazuje Bg szstym przykazaniem Dekalogu: Nie cudzo? Szstym przykazaniem Dekalogu: Nie cudzo, zakazuje Bg nie tylko wiaroomstwa w maestwie, lecz take wszelkiego grzechu zewntrznego przeciwko czystoci i wszystkiego, co wiedzie do grzechu nieczystoci. 229. Jakie s gwne przyczyny, ktre wiod do grzechu przeciwko czystoci i ktrych naley starannie unika? Oprcz podszeptw szataskich i porusze podliwoci gwnymi przyczynami, ktre wiod do grzechu przeciwko czystoci, i ktrych naley starannie unika, s nastpujce: prniactwo, nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu, ze towarzystwo, bezwstydne mowy, czytanie zych pism, nieprzystojne widowiska, nieskromne tace, nieprzyzwoite ubrania, niebezpieczne poufaoci i okazje etc. 230. Jakie s zazwyczaj gwne skutki grzechu niepowcigliwoci?

31

Prcz czstych szkd dla zdrowia gwne skutki grzechu niepowcigliwoci bywaj takie: zamienie rozumu, odrzucenie bojani Boej, wstrt do rzeczy Boych i do cnoty, zatwardziao serca, utrata wiary i nierzadko trwanie w grzechu bez pokuty a do mierci. 231. Jakie s gwne rodki zachowania czystoci? Gwne rodki zachowania czystoci s nastpujce: czuwanie nad zmysami i umartwiania ich, unikanie okazji do zego, umiarkowanie w jedzeniu i piciu, modlitwa i gorce naboestwo do Najwitszej Maryi Panny, a zwaszcza czsta Spowied i Komunia. Art. 4 O sidmym przykazaniu Dekalogu 232. Czego Bg zakazuje sidmym przykazaniem Dekalogu: Nie kradnij? Sidmym przykazaniem: Nie kradnij, Bg zakazuje wszelkiego niesprawiedliwego, czy to uywania cudzej pracy, czy wyrzdzania szkody, czy tez przyczyniania si do jednego lub drugiego. 233. Do czego jest obowizany ten, kto przestpuje to przykazanie? Kto przestpuje to przykazanie, obowizany jest wedug sprawiedliwoci zwrci cudz wasno i nagrodzi szkod. 234. Kiedy zwrot i wynagrodzenie szkody obowizuje koniecznie? Zwrot cudzej wasnoci i naprawienie wyrzdzonej szkody obowizuje koniecznie, jeeli przedmiot by znaczny, czy to wedug powszechnej oceny, czy te wedug wielkoci szkody, poniesionej przez waciciela. Art. 5 O smym przykazaniu Dekalogu 235. Czego zakazuje Bg smym przykazaniem Dekalogu: Nie mw faszywego wiadectwa przeciw bliniemu swemu? smym przykazaniem Dekalogu: Nie mw faszywego wiadectwa przeciw bliniemu swemu, Bg zakazuje kamstwa, krzywoprzysistwa i wszelakiego szkodzenia bliniemu sowami. 236. Jakim sposobem wyrzdza kto bliniemu szkod sowami? Bliniemu wyrzdza kto sowami krzywd gwnie oszczerstwem, obmow, obelg, lekkomylnym posdzeniem, naruszeniem tajemnicy. 237. Do czego jest obowizany ten, kto sowami zaszkodzi dobrej sawie bliniego? Kto sowami zaszkodzi dobrej sawie bliniego, gwoli sprawiedliwoci winien dobra saw wedug si przywrci i powsta std szkod naprawi, obowizek ten jest konieczny, jeeli wyrzdzona szkoda jest wielka.

32

Art. 6 O dwch ostatnich przykazaniach Dekalogu 238. Czego zakazuje Bg dziewitym przykazaniem Dekalogu: Nie podaj ony bliniego swego? Dziewitym przykazaniem Dekalogu: Nie podaj ony bliniego swego, zakazuje Bg nie tylko tego niegodziwego podania, lecz take wszelkiego wewntrznego grzechu przeciwko czystoci, tak jak zewntrznego zakazuje szstym przykazaniem. 239. Czego zakazuje Bg dziesitym przykazaniem Dekalogu: Nie podaj adnej rzeczy, ktra jego (bliniego) jest? Dziesitym przykazaniem: Nie podaj adnej rzeczy, ktra jego (bliniego) jest, Bg zakazuje niesusznego i nieuporzdkowanego podania cudzej wasnoci. 240. Ktre jest najwiksze przykazanie Dekalogu? Najwiksze przykazanie Dekalogu jest nastpujce: Bdziesz miowa Pana Boga swego z wszystkiego serca swego, ze wszystkiej duszy swojej i ze wszystkich si swoich, a bliniego swego jak siebie samego. 241. Czy wszyscy winni take spenia obowizki swego stanu? Wszyscy winni take sumiennie spenia obowizki swego stanu, czyli te obowizki, ktre na nich spoczywaj z powodu ich zawodu lub urzdu. Rozdzia V O przykazaniach kocielnych 242. Ile jest przykaza kocielnych? Przykaza kocielnych, ktre katolik powinien wszystkie zachowywa, jest wicej, np. przykazanie o nieczytaniu i nieprzechowywaniu ksiek zakazanych, o nienaleeniu do sekty masoskiej i innych sekt tego rodzaju, o zaniechaniu w czasie zakazanym uroczystych lubw maeskich, o niepaleniu zwok i inne, ale zwykle wylicza si tylko pi przykaza kocielnych, ktre dotycz raczej zwyczajnego ycia duchownego wszystkich wiernych. Art. 1 O pierwszym przykazaniu kocielnym 243. Co przepisuje Koci w pierwszym przykazaniu: W niedziele i w inne wita nakazane Mszy sucha i zaniecha cikiej pracy? W pierwszym przykazaniu: W niedziele i w inne wita... Koci przepisuje sposb wicenia niedziel i innych wit nakazanych, co si dzieje gwnie przez suchanie Mszy witej i wstrzymywanie si od zaj suebnych.

33

244. Czy ju prawo natury wymaga, aby czowiek pewien czas powici czci Boej? Ju samo prawo natury wymaga, aby czowiek pewien czas powici czci Boej, eby mianowicie wolny od spraw i prac cielesnych dusz i ciaem pobonie czci i wielbi Boga, ktry go stworzy i od ktrego czowiek otrzyma tak wielkie i niezliczone dobrodziejstwa. 245. Ktre wita s nakazane w caym Kociele? W caym Kociele nastpujce wita s nakazane: wszystkie niedziele, dzie Boego Narodzenia, Obrzezania (Nowy Rok), Objawienia (Trzech Krli), Wniebowstpienia Chrystusa, Boego Ciaa, Niepokalanego Poczcia i Wniebowzicia Najw.Maryi Panny, w.Jzefa, jej Oblubieca, w.Apostow Piotra i Pawa i Wszystkich witych. 246. Prcz wysuchania Mszy w. jakie jeszcze uczynki przystoi chrzecijaninowi wykonywa w niedziele i inne wita nakazane? Prcz wysuchania Mszy w. w niedziele i inne wita nakazane przystoi chrzecijaninowi wedle monoci oddawa si innym uczynkom pobonym i religijnym, zwaszcza za pomaga przy odprawianiu witych obrzdw i sucha kaza i nauki katechizmu. 247. Ktre zajcia nazywaj si suebnymi? Suebnymi nazywaj si zajcia, ktre zazwyczaj wykonuje suba i najemnicy, s to zajcia, wykonywane gwnie siami ciaa i suce przewanie jego potrzebom. 248. Czy s jaki zajcia suebne, ktre s dozwolone w niedziele i inne wita nakazane? W niedziel i inne wita nakazane s dozwolone takie zajcia suebne, ktre nale wprost do suby Boej, albo do zwyczajnej potrzeby suby domowej lub publicznej, albo ktrych bd domaga si mio, bd te nie mona ich zaniecha bez wielkiej szkody, albo na ktre pozwala przyjty zwyczaj. 249. Czy w niedziele i wita naley si wstrzymywa tylko od zaj suebnych? W niedziele i wita naley si wstrzyma nie tylko od zaj suebnych, lecz take od czynnoci sdowych, i jeeli si nie sprzeciwiaj prawowite zwyczaje albo wyjtkowe przywileje od publicznego handlu, od targw i innych publicznych zakupw i sprzeday. 250. Czy grzesz ci, ktrzy nie zachowuj niedziel i innych wit nakazanych, albo przeszkadzaj w tym drugim? Ci, ktrzy bez susznej przyczyny nie zachowuj niedziel i wit nakazanych, albo drugim w tym przeszkadzaj, grzesz ciko. Art. 2 O drugim przykazaniu kocielnym 251. Co przepisane jest drugim przykazaniem: W dni od Kocioa postanowione wstrzyma si od misa i zachowywa post?

34

Drugim przykazaniem: W dni od Kocioa..., jest przepisane, ebymy w dni, przez Koci postanowione, zachowywali albo tylko sam post, albo tylko sam wstrzemiliwo od misa, albo i post i wstrzemiliwo razem. 252. Co przepisuje przykazanie samego tylko postu? Przykazanie samego tylko postu przepisuje, eby si odbywa jeden posiek na dzie, nie zabrania ono jednak nieco jedzenia i napoju rano i wieczr, przy zachowaniu wszelako przyjtego w danych miejscowociach zwyczaju co do iloci i jakoci potraw. 253. Czego zakazuje przykazanie samej tylko wstrzemiliwoci od potraw misnych? Przykazanie samej tylko wstrzemiliwoci od potraw misnych zakazuje spoywania misa i polewki z misa, nie zabrania jednak ani jaj, ani nabiau, ani adnych przypraw, nawet tuszczu zwierzcego. 254. W ktre dni obowizuj te przepisy? O ile prawowita wadza nie przyzna innych ulg, to: a. przepis samego tylko wstrzymania si od misa obowizuje we wszystkie pitki; b. przykazanie wstrzymania si od misa i zarazem postu obowizuje w rod popielcow, w pitki i soboty Wielkiego Postu, w Suche Dni, w wigili Zielonych wit, Wniebowzicia N.M.Panny, Wszystkich witych i Boego Narodzenia; c. przepis samego tylko postu obowizuje w pozostae dni Wielkiego Postu, z wyjtkiem niedziel. 255. Czy s jakie dni, w ktre te przepisy nie obowizuj? W niedziele i inne wita nakazane oraz w Wielk Sobot po poudniu nie obowizuje przepis wstrzymania si od misa, albo wstrzymania si od misa i postu, albo tylko samego postu, z wyjtkiem wita nakazanego w czasie Wielkiego Postu, ani te nie poci si w te wigilie, ktre s obchodzone wczeniej, anieli tego wymaga kalendarz. 256. Kto jest obowizany do wstrzymywania si od misa i do postu? O ile nie s naprawd usprawiedliwieni, albo nie otrzymali dyspensy, wstrzemiliwo od misa winni zachowa wszyscy, ktrzy dostatecznie rozwinici umysowo, ukoczyli sidmy rok ycia; do postu za s obowizani wszyscy od ukoczonego dwudziestego pierwszego roku ycia a do rozpoczcia szedziesitego. 257. Dlaczego Koci przepisuje wstrzymywanie si od misa i post? Koci dlatego przepisuje wstrzymywanie si od misa i post, aby wierni czynili pokut za popenione grzechy, strzegli si ich na przyszo i tak skuteczniejsz bya ich modlitwa. Art. 3 O trzecim i czwartym przykazaniu kocielnym

35

258. Co Koci przepisuje trzecim przykazaniem: Spowiada si przynajmniej raz w roku? Trzecim przykazaniem: Spowiada si przynajmniej raz w roku, przepisuje Koci, eby wierni, gdy dojd do uywania rozumu, spowiadali si przynajmniej raz w roku z tych grzechw, ktre jeszcze nie byy bezporednio odpuszczone w poprzednich spowiedziach. 259. Co nakazuje Koci przez czwarte przykazanie: Najwitszy Sakrament przynajmniej w czasie wielkanocnym przyjmowa? Przez czwarte przykazanie: Najwitszy Sakrament przynajmniej w czasie wielkanocnym przyjmowa, Koci nakazuje, eby kady wierny, skoro tylko dojdzie do uywania rozumu, przynajmniej w czasie wielkanocnym przyjmowa Najwitszy Sakrament. 260. Czy wierni przykazaniu temu winni uczyni zado w swoim wasnym obrzdku i we wasnej parafii? Chocia cisego obowizku co do tego nie ma, to jednak naley im radzi, eby kady temu przykazaniu czyni zado w tym obrzdku, do ktrego naley i we wasnej parafii, i eby ci, ktrzy uczynili zado w cudzym obrzdku lub w cudzej parafii, starali si zawiadomi wasnego proboszcza, e spenili przykazanie. 261. Dlaczego Koci do trzeciego i czwartego przykazania doda sowo: przynajmniej? Koci do trzeciego i czwartego przykazania doda sowo: przynajmniej, eby nam da nauk, i jest rzecz bardzo poyteczn i Koci yczy sobie, aby wierni, nawet ci, ktrzy maj tylko powszednie grzechy albo miertelne, ju bezporednio odpuszczone, spowiadali si czciej i czsto, a nawet codziennie, przyjmowali pobonie Najwitszy Sakrament. 262. Jaki jest wiek uywania rozumu, w ktrym jedno i drugie przykazanie Spowiedzi i Komunii zaczyna obowizywa? Wiek uywania rozumu, w ktrym oba przykazania Spowiedzi i Komunii zaczynaj obowizywa, jest to ten wiek, w ktrym dziecko zaczyna rozumowa, to jest mniej wicej sidmy rok ycia, a nawet wczeniej. 263. Czy obowizek ten, ktry spoczywa na dzieciach, spada take na innych? Ten obowizek, spoczywajcy na dzieciach, spada take i gwnie na tych, ktrzy si powinni o nie troszczy, to jest na rodzicw, opiekunw, nauczycieli, spowiednika i proboszcza. 264. Jakiej znajomoci nauki chrzecijaskiej potrzeba, eby dziecko mogo i powinno by dopuszczone do pierwszej Komunii? a. W niebezpieczestwie mierci wystarczy, aby umiao odrni Ciao Chrystusowe od zwykego pokarmu, i umiao Mu odda cze pobon; b. Poza niebezpieczestwem mierci potrzeba nadto, eby wedug swej zdolnoci pojmowao przynajmniej te tajemnice, w ktre kady czowiek musi wierzy pod utrat zbawienia, eby Chleb Eucharystyczny odrniao od zwykego i cielesnego chleba i eby Najw. Sakrament przyjo z pobonoci, odpowiadajc swemu wiekowi.

36

265. Do czego s obowizane dzieci po pierwszej Komunii? Po pierwszej Komunii dzieci obowizane s nauczy si stopniowo, w miar swej zdolnoci, caego katechizmu, uoonego do ich uytku. 266. Jaki jest w tej sprawie obowizek rodzicw i innych osb, ktrym jest powierzona troska o dzieci? Rodzice i inne osoby, ktrym jest powierzona troska o dzieci, maj w tej sprawie nader wany obowizek dooenia stara, eby same dzieci w dalszym cigu uczszczay na publiczna nauk katechizmu, w przeciwnym razie oni sami winni w inny sposb dopeni ich wyksztacenia religijnego. 267. Jak dugo trwa czas wielkanocny do przyjmowania Komunii witej? Czas wielkanocny do przyjmowania Komunii witej trwa od niedzieli Palmowej do niedzieli Biaej, jeeli prawowita wadza nie przyzna innych ulg. 268. Czy przestaje obowizywa przykazanie Komunii, ktremu si nie stao zado w czasie wielkanocnym? Przykazanie Komunii, ktremu si nie stao zado w czasie wielkanocnym, wcale nie przestaje obowizywa i winno by spenione w cigu tego samego roku moliwie najrychlej. 269. Czy czyni si zado przykazaniu rocznej Spowiedzi lub Komunii wielkanocnej przez witokradzk spowied lub Komuni, albo przez Spowied dobrowolnie niewan? Ani przez witokradzk Spowied lub Komuni, ani przez Spowied dobrowolnie niewan nie czyni si zado przykazaniu rocznej Spowiedzi lub Komunii wielkanocnej, a nawet z powodu nowego grzechu przykazanie to obowizuje jeszcze bardziej. Art. 4 O pitym przykazaniu kocielnym 270. Co nakazuje Koci przez pite przykazanie: Koci i duchowiestwo w potrzebach wspomaga? Przez pite przykazanie koci przypomina wiernym przykazanie Boskie, eby pomagali Kocioowi i duchowiestwu w potrzebach doczesnych, wedug szczegowych postanowie i chwalebnych zwyczajw. 271. Dlaczego nakazuje si to? To si nakazuje dlatego, poniewa sprawiedliwo wymaga, eby wierni sugom Boym, pracujcym dla ich zbawienia, dostarczali rodkw potrzebnych do pokrycia wydatkw na sub Bo i na przyzwoite utrzymanie. Rozdzia VI

37

O radach ewangelicznych 272. Czy prcz przykaza Boych i przepisw kocielnych s take rady? Prcz przykaza Boych i przepisw kocielnych, s take rady, ktrych Chrystus Pan udzieli najpierw w Ewangelii, std nazywaj si one radami ewangelicznymi. 273. Co to s rady ewangeliczne? Rady ewangeliczne s to rodki, ktre Jezus Chrystus poda do atwiejszego i peniejszego osignicia doskonaoci duchowej. 274. Ktre s gwne rady ewangeliczne? Te s gwne rady ewangeliczne: dobrowolne ubstwo, doskonaa czysto i osobliwe posuszestwo dla mioci Jezusa Chrystusa. 275. Jakim sposobem przez wykonywanie tych rad zdobywa si atwiej i peniej doskonao duchow? Przez wykonywanie tych rad zdobywa si atwiej i peniej doskonao duchow, poniewa powicajc Bogu wole przez posuszestwo, ciao przez czysto, zewntrzne dobra przez ubstwo, przysposabiamy si do doskonaej mioci. 276. Kto winien pj za radami ewangelicznymi? Za radami ewangelicznymi winni pj ci, ktrzy si dobrowolnie do tego zobowizali, jak np. zakonnicy, ktrzy lubowali, e bd zachowywa trzy rady ewangeliczne wedug reguy swego zakonu. 277. Czy potrzebujemy jakiej pomocy, abymy mogli, jak naley, wierzy w to, w co wierzy trzeba, zachowywa przykazania Boskie i przepisy kocielne, i pj za radami ewangelicznymi? Abymy mogli, jak naley, wierzy w to, w co wierzy trzeba, zachowywa przykazania Boskie i przepisy kocielne, i pj za radami ewangelicznymi, potrzebujemy aski Pana Boga. Rozdzia VII O asce 278. Co to jest aska? aska jest to dar nadprzyrodzony, ktrego Bg udziela stworzeniom rozumnym z wasnej dobrej woli, eby mogy dostpi ywota wiecznego. 279. Iloraka jest aska?

38

aska jest dwojaka: habitualna, zwana take uwicajc, gdy czyni czowieka sprawiedliwym, czyli miym Bogu, i uczynkowa. 280. Co to jest aska uwicajca? aska uwicajca jest to fizyczna nadprzyrodzona waciwo, stale w duszy tkwica; przez ni czowiek staje si uczestnikiem natury Pana Boga, wityni Ducha witego, przyjacielem i adoptowanym dzieckiem Boga, dziedzicem chway niebieskiej i przez to zdolnym do wykonywania uczynkw, zasugujcych na ywot wieczny. 281. Czy aska uwicajca jest koniecznie potrzebna do zbawienia? aska uwicajca wszystkim ludziom, nawet niemowltom, jest nieodzownie potrzebna do ywota wiecznego. 282. Co wysugujemy sobie uczynkami dobrymi, ktre wykonujemy usprawiedliwieni przez ask Bo i przez zasugi Jezusa Chrystusa? Uczynkami dobrymi, ktre wykonujemy usprawiedliwieni przez ask Bo i przez zasugi Jezusa Chrystusa, wysugujemy sobie pomnoenie aski, ywot wieczny (o ile umieramy w asce), oraz pomnoenie chway w niebie. 283. Jakim sposobem czowiek moe utraci ask uwicajc? ask uwicajc traci czowiek przez kady grzech miertelny. 284. Jak si odzyskuje ask uwicajc? ask uwicajc odzyskuje si, gdy si zaprzestaje grzechw miertelnych, a zarazem uywa si rodkw, ktre ustanowi Chrystus Pan, ebymy mogli dostpi usprawiedliwienia. 285. Czy w stanie grzechu miertelnego mona wykona jakie dobre uczynki? W stanie grzechu miertelnego mona wykona niektre dobre uczynki, ale nie zasugujce na ywot wieczny; grzesznik jednak przez te uczynki przysposabia si do uzyskania sprawiedliwoci przy pomocy aski uczynkowej. 286. Co to jest aska uczynkowa? aska uczynkowa jest to nadprzyrodzona pomoc Boa; pomoc ta polega na tym, e Bg owieca rozum i nakania wol do czynienia dobrego, a unikania zego, aby czowiek dostpi ywota wiecznego. 287. Czy aska uczynkowa jest nam potrzebna? aska uczynkowa jest nam bezwzgldnie potrzebna, ebymy mogli czyni dobrze, a unika zego celem dostpienia ywota wiecznego; skoro bowiem ywot wieczny naley do porzdku nadprzyrodzonego, przeto za pomoc samych tylko si przyrodzonych nie zdoamy zgoa niczego myle, chcie i uczyni, jak naley, eby go dostpi.

39

288. Czy Bg wszystkim udziela ask, potrzebnych do ycia wiecznego? Bg, ktry chce, eby si wszyscy ludzie zbawili, wszystkim tez udziela ask potrzebnych do ywota wiecznego; eby do doszli, jeeli s doroli, musz sami z Bogiem wspdziaa przy Jego pomocy, dajcej im natchnienie do dobrych uczynkw, wspierajcej ich przed ich wykonywaniem, wspdziaajcej z nimi przy wykonaniu i towarzyszcej gdy peni dobre uczynki. 289. Jakie s gwne rodki zyskania aski Boej? Gwne rodki zyskania aski Boej to modlitwa o ni i Sakramenty, ktre zawieraj ask i udzielaj jej. Rozdzia VIII O modlitwie Cz I O modlitwie w ogle 290. Co to jest modlitwa? Modlitwa jest to pobone wzniesienie duszy do Boga, eby Mu oddawa cze, dzikowa za otrzymane dobrodziejstwa, prosi Go o odpuszczenie grzechw i o inne rzeczy potrzebne lub poyteczne bd dla nas samych, bd te dla drugich. 291. Czy potrzeba nam si modli? Potrzeba nam si modli, bo taka jest wola Boa oraz dlatego, e pomocy, ktrej ustawicznie potrzebujemy, Bg na og zwyk udziela tylko tym, ktrzy o ni prosz. 292. Jakie s rodzaje modlitwy? Dwa: pierwsza jest modlitwa wewntrzna, czyli myl; polega ona na tym, e czowiek w myli i w sercu rozmawia z Bogiem i rozwaa prawdy wieczne, drugim rodzajem modlitwy jest modlitwa ustna czyli sowami; polega na tym, e czowiek wymawia sowa modlitwy z wewntrzn uwag i pobonym sercem. 293. Iloraka jest modlitwa ustna? Modlitwa ustna jest dwojaka; prywatna i publiczna. Prywatn jest modlitwa wwczas, gdy pojedyncza osoba lub rodzina modli si za siebie lub za drugich bez udziau sug Kocioa; publiczn za jest modlitwa wwczas, gdy si odbywa przez sugi Kocioa; modlitwa publiczna zwie si modlitw liturgiczn, jeeli jest umieszczona przez Koci w jego ksigach. 294. O co winnimy si gwnie modli? Winnimy si gwnie modli o chwa Bo, o wasne i drugich zbawienie wieczne i o rodki, ktre s potrzebne lub przydatne, eby dostpi zbawienia wiecznego.

40

295. Czy wolno modli si take o dobra doczesne? O dobra doczesne wolno si modli zgodnie z wol Bo, to znaczy o tyle, o ile maj si one przyczyni do chway Boej, albo tez w jakikolwiek sposb dopomc nam lub innym do osignicia ywota wiecznego, albo przynajmniej nie stanowi adnej w tym przeszkody. 296. Do kogo naley i mona si modli? Wprawdzie kada modlitwa odnosi si do Boga, bo tylko Bg moe da to, o co prosimy; ale modlimy si take do wszystkich witych, zwaszcza za do Najw.Maryi Panny, a nawet do dusz w czycu, eby si za nami wstawiali do Boga. 297. Jak winna si odbywa modlitwa, eby bya skuteczna? Modlitwa, eby bya skuteczna, winna si odbywa w imi Jezusa Chrystusa, na ktrego zasugach si opiera, pobonie, z wiar, nadziej i pokor oraz wytrwale. 298. Dlaczego czasem nie otrzymujemy tego, o co si modlimy? Czasem nie otrzymujemy tego, o co si modlimy, poniewa albo nie modlimy si dobrze, albo prosimy o co niewaciwego; w takich razach jednak Bg bez wtpienia uyczy nam we waciwym czasie ask innych, nawet wikszych. 299. Jaka jest najdoskonalsza spord wszystkich modlitw? Najdoskonalsz spord wszystkich modlitw jest Modlitwa Paska, czyli Ojcze nasz, do ktrego dodaje si zwykle Pozdrowienie Anielskie, czyli Zdrowa Maryjo. Cz II O Modlitwie Paskiej i Pozdrowieniu Anielskim Art. 1. O Modlitwie Paskiej 300. Dlaczego Ojcze nasz nazywa si Modlitw Pask? Ojcze nasz dlatego nazywa si Modlitw Pask, poniewa nauczy nas jej sam pan nasz Jezus Chrystus. 301. Dlaczego Modlitwa Paska jest najdoskonalsz modlitw? Modlitwa Paska jest najdoskonalsz modlitw, poniewa zawiera wszystko, o co winnimy si modli, czy to si odnosi do Boga (w pierwszych trzech probach), czy te do nas samych lub bliniego (w pozostaych probach). 302. Kogo wzywamy, wymawiajc sowa Ojcze nasz? Wymawiajc sowa Ojcze nasz, wzywamy Boga jako najlepszego Ojca, eby wyrazi swoj ku Niemu mio i ufno i zjedna sobie jego yczliwo.

41

303. Dlaczego nazywamy Boga Ojcem naszym? Nazywamy Boga Ojcem naszym nie tylko dlatego, e nas stworzy, zachowuje nas przy yciu i opiekuje si nami, lecz gwnie dlatego, poniewa przez ask swoj czyni nas swoimi dziemi przybranymi. 304. Dlaczego mwimy Ojcze nasz, a nie Ojcze mj? Dlatego mwimy Ojcze nasz, a nie Ojcze mj, poniewa na mocy daru Boskiego przybrania wszyscy wierni s brami w Chrystusie, i std kady winien drugich miowa jako braci i modli si nie tylko za siebie, lecz take za drugich. 305. Co wyraamy sowami: Ktry jest w niebie? Sowami: Ktry jest w niebie, zachcamy si do rozwaania nieskoczonej potgi i majestatu Boego, ktry najbardziej janieje na niebie; zarazem sowa te przypominaj nam, e Boga naley prosi gwnie o dobra niebieskie i o to, co si z nimi czy. 306. O co modlimy si sowami pierwszej proby: wi si imi Twoje? Sowami pierwszej proby: wi si imi Twoje, modlimy si, eby wite imi Boe stao si wszdzie znane i eby je wszyscy czcili sercem, sowami i uczynkami dobrymi. 307. O co modlimy si sowami drugiej proby: Przyjd krlestwo Twoje? Sowami drugiej proby: Przyjd krlestwo Twoje, modlimy si, eby Bg panowa nad nami i nad wszystkimi ludmi przez ask swoj, a nad spoeczestwem i nad narodami przez swoje prawo na ziemi, abymy kiedy mogli sta si uczestnikami Jego chway wiecznej w niebie. 308. Jak moemy si przyczyni do tego, eby przyszo na wiat krlestwo Boe? Do tego, eby przyszo na wiat krlestwo Boe, moemy i powinnimy si przyczyni w rny sposb: wic przez zachowanie przykaza Chrystusowych; przez wyrabianie w sobie nadprzyrodzonego ycia aski,; modlitw i uczynkami pomagajc Kocioowi w jego wysikach, zmierzajcych do tego, by ycie prywatne, rodzinne i publiczne byo zgodne z prawem Boym, eby wszyscy bdzcy wrcili do jednoci z Kocioem, i eby wiato Ewangelii dotaro do tych ludw, ktre siedz w ciemnociach i w cieniu mierci. 309. O co modlimy si sowami trzeciej proby: Bd wola Twoja, jako w niebie tak i na ziemi? Sowami trzeciej proby: Bd wola Twoja, jako w niebie tak i na ziemi, modlimy si o to, eby ludzie na wiecie jak najchtniej zawsze i we wszystkim penili wol Bo tak, jak wszyscy wici w niebie i dusze w czycu. 310. O co modlimy si sowami czwartej proby: Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj?

42

Sowami czwartej proby: Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj, modlimy si o to, eby nam Bg udziela zarwno chleba duchownego, czyli tego wszystkiego, czego potrzebujemy do ycia duchownego, zwaszcza za Chleba Eucharystycznego, jako te chleba dla ciaa, czyli tego wszystkiego, czego potrzebujemy do utrzymania ciaa. 311. O co modlimy si sowami pitej proby: I odpu nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom? Sowami pitej proby: I odpu nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom, modlimy si o to, eby nam Bg darowa grzechy, ktremy popenili przeciwko Niemu, i kary, na ktremy zasuyli za grzechy, tak jak i my sami darujemy krzywdy i obraz, jakich doznalimy od ludzi. 312. O co modlimy si sowami szstej proby: I nie wd nas na pokuszenie? Sowami szstej proby: I nie wd nas na pokuszenie, uznajc swoj sabo, w modlitwie uciekamy si do Boga, eby nas uwolni od pokus, a przynajmniej eby nam uyczy pomocy swej aski, abymy mogli zwycia pokusy. 313. Dlaczego Bg dopuszcza na nas pokusy? Bg dlatego dopuszcza na nas pokusy, ebymy uznali swoj sabo, eby wyprbowa nasz wierno i ebymy zwyciajc pokusy za Jego ask, wiczyli si w cnocie i zdobywali zasugi na ywot wieczny; nigdy jednak nie pozwala Bg kusi nas ponad to, co moemy wytrzyma, wspomoeni Jego ask. 314. Jakie s rodki szczeglnie skuteczne przeciwko pokusom? rodki szczeglnie skuteczne przeciwko pokusom s nastpujce: unikanie okazji, myl o rzeczach ostatecznych i czste przystpowanie do Sakramentw; w chwili pokusy za: znak Krzya witego, pokorne wzywanie Anioa Stra, a zwaszcza Najwitszego Imienia Jezus i Najw.Maryi Panny. 315. O co modlimy si, wymawiajc sowa sidmej proby: Ale nas zbaw ode zego? Wymawiajc sowa sidmej proby: Ale nas zbaw ode zego, modlimy si gwnie o to, eby nas Bg zachowa od nieszczcia na duszy, to jest od grzechu, a wic od szatana, ktry namawia do zego, oraz eby nas zbawi od innych rzeczy zych, przynajmniej od tych, ktre nam mog da okazj do grzechu. 316. Co znaczy sowo Amen na kocu ostatniej proby? Sowo Amen na kocu ostatniej proby znaczy tyle, co: niech si stanie to, o comy wanie prosili; Amen wyraa rwnoczenie nasz ufno, e Bg speni sw obietnic. Art. 2. O Pozdrowieniu Anielskim 317. Dlaczego do Modlitwy paskiej dodaje si zazwyczaj Pozdrowienie Anielskie?

43

Do Modlitwy Paskiej dodaje si zazwyczaj Pozdrowienie Anielskie, eby przez przyczyn Najw.Maryi Panny, atwiej uzyska u Boga to, o co prosimy w Modlitwie Paskiej. 318. Czyje s sowa: Zdrowa Maryjo, aski pena, Pan z tob, bogoswiona ty midzy niewiastami? Sowa: Zdrowa Maryjo, aski pena, Pan z tob, bogoswiona ty midzy niewiastami, wypowiedzia Archanio Gabriel, zwiastujc Najwitszej Pannie Maryi tajemnic wcielenia; dlatego te modlitwa ta nazywa si Pozdrowieniem Anielskim. 319. Co czynimy, odmawiajc Pozdrowienie Anielskie? Odmawiajc Pozdrowienie Anielskie, i my wyraamy Najw. Maryi Pannie rado ze szczeglnych przywilejw i darw, ktrych jej Bg uyczy przed wszystkimi innymi stworzeniami, i oddajemy take Bogu za nie chwa. 320. Czyje s i co znacz sowa: Bogosawiony owoc ywota twojego? Sowa: Bogosawiony owoc ywota twojego, wypowiedziaa w.Elbieta, przyjmujc w gocin Najw.Maryje Pann; maj one to znaczenie, e Chrystus Pan, Syn Najw. Maryi Panny, jest nadewszystko bogosawiony na wieki. 321. Od kogo pochodz sowa: wita Maryjo, Matko Boa, mdl si za nami grzesznymi, teraz i w godzin mierci naszej, i o co prosimy, gdy je wymawiamy? Sowa: wita Maryjo, Matko Boa, mdl si za nami grzesznymi, teraz i w godzin mierci naszej doda Koci; wymawiajc je, prosimy Najw. Maryj Pann, eby si nami opiekowaa we wszystkich potrzebach naszych, a przede wszystkim w godzin naszej mierci. 322. Czy Najw. Maryja Panna, Matka Boa, jest take nasz matk? Najwitsza Maryja Panna, Matka Boa, jest take nasz matka przez przybranie, dziki ktremu my jestemy brami jej Syna; Jezus Chrystus, umierajc na krzyu, sam to potwierdzi, gdy wszystkich ludzi w osobie w.Jana da za synw Najw.Maryi Pannie tymi sowy: Niewiasto, oto syn twj, a wszystkim ludziom da za matk Najw.Maryj Pann tymi sowy: Oto matka twoja. 323. Jak korzy odnosz ci, ktrzy maj serdeczne naboestwo do Najw.Maryi Panny? Ci, ktrzy maj serdeczne naboestwo do Najw.Maryi Panny, odnosz t wielk korzy, e ona ich nawzajem darzy szczegln mioci macierzysk i opiekuje si nimi. 324. Jakie naboestwo do Najw.Maryi Panny poleca Koci przede wszystkim? Koci przede wszystkim poleca odmawianie Raca witego ku czci Najw. Maryi Panny. Rozdzia IX O Sakramentach

44

Cz I O Sakramentach w oglnoci 325. Co to jest Sakrament Nowego Zakonu? Sakrament Nowego Zakonu jest to znak zewntrzny, ustanowiony przez Jezusa Chrystusa dla oznaczenia aski i udzielenia jej tym, ktrzy Sakrament godnie przyjmuj. 326. Jakie czci skadaj si na Sakramenty? Na Sakramenty skadaj si trzy czci: rzecz, ktra stanowi ich materi, sowa, ktre stanowi ich form i osoba tego czowieka, ktry udziela Sakramentw, a ktry ma przy tym przynajmniej zamiar czyni to, co czyni Koci; jeeli brakuje bodaj jednej z tych czci, wwczas Sakrament nie przychodzi do skutku. 327. Ile jest Sakramentw Nowego Zakonu i ktre to s? Sakramentw Nowego Zakonu jest siedem, a mianowicie: Chrzest, Bierzmowanie, Eucharystia, Pokuta, Ostatnie Namaszczenie, Kapastwo i Maestwo. 328. Dlaczego Jezus Chrystus ustanowi te siedem Sakramentw, a nie wicej ani nie mniej? Jezus Chrystus ustanowi te siedem Sakramentw, a nie wicej ani nie mniej, bo te s potrzebne i wystarczaj dla celu Kocioa. 329. Jakim sposobem tych siedmiu Sakramentw potrzeba i starczy dla celu Kocioa? Tych siedmiu Sakramentw potrzeba i starczy dla celu Kocioa, poniewa pi pierwszych zmierza do wasnego duchowego udoskonalenia si kadego czowieka z osobna, dwa za ostatnie zmierzaj do rzdzenia caym Kocioem i do rozmnoenia wiernych. 330. Jakiej aski udzielaj nam Sakramenty? Sakramenty udzielaj nam aski uwicajcej albo j w nas pomnaaj, i aski sakramentalnej, czyli prawa do szczeglnych pomocy, ebymy mogli osign cel pojedynczych Sakramentw. 331. Jakim sposobem Sakramenty udzielaj aski? Tym, ktrzy nie stawiaj przeszkody, sakramenty udzielaj aski moc, ktr w nie zoy sam Jezus Chrystus, gdy je ustanawia, czyli jak si wyraaj uczeni, ex opere operato. 332. Kto stawia przeszkod? Przeszkod stawiaj ci, ktrzy przystpuj do Sakramentw bez przygotowania, potrzebnego do przyjcia aski. 333. Czy szafarz Sakramentw swoj niegodziwoci moe powstrzyma skuteczno Sakramentw?

45

Szafarz swoj niegodziwoci nie moe powstrzyma skutecznoci Sakramentw, bo kiedy spenia ow wit czynno, nie wystpuje on we wasnym imieniu, lecz w imieniu Chrystusa. 334. Ktre Sakramenty s Sakramentami ywych, a ktre Sakramentami umarych? Chrzest i Pokuta s to Sakramenty umarych, pozostae za Sakramentami ywych. 335. Dlaczego Chrzest i Pokuta nazywaj si Sakramentami umarych, a pozostae Sakramentami ywych? Chrzest i Pokut dlatego nazywamy Sakramentami umarych, poniewa s one ustanowione gwnie dla tych, ktrzy z powodu grzechu nie maj ycia nadprzyrodzonego, czyli aski uwicajcej; pozostae Sakramenty nazywaj si Sakramentami ywych dlatego, poniewa je mog przyjmowa tylko ci, co ju maj ycie nadprzyrodzone. 336. Jaki grzech popenia ten, kto Sakramenty ywych przyjmuje z sumieniem obcionym grzechem miertelnym? Kto Sakramenty ywych przyjmuje z sumieniem obcionym grzechem miertelnym, nie tylko nie otrzymuje aski, lecz nadto popenia ciki grzech witokradztwa. 337. Czy mona dostpi aski uwicajcej czyli pojednania z Bogiem take zanim si przyjmie jaki Sakrament umarych? Take przed przystpieniem do jakiego Sakramentu umarych mona uzyska ask uwicajc, czyli pojednanie z Bogiem, mianowicie przez akt alu doskonaego; ale nawet w tym przypadku pojednania z Bogiem nie naley przypisywa alowi bez pragnienia przystpienia do Sakramentu Chrztu lub do Pokuty, bo al nie byby doskonay, gdyby nie zawiera owego pragnienia przystpienia do Chrztu lub do Pokuty. 338. Na czym polega to pragnienie Sakramentu? To pragnienie Sakramentu polega na prawdziwej, szczerej i silnej woli przyjcia Sakramentu. 339. Ktre Sakramenty mona przyj tylko raz? Tylko raz mona przyj Chrzest, Bierzmowanie i kapastwo, poniewa wyciskaj one na duszy znami niezatarte. 340. Co to jest charakter sakramentalny? Charakter sakramentalny jest to niezniszczalny znak duchowny, wycinity na duszy; pozostaje on take w drugim yciu i tym, ktrzy si zbawili, przyczynia si on do chway; potpionym za do haby. 341. Jaki jest cel charakteru sakramentalnego? Charakter sakramentalny ma cel podwjny: eby jednych od drugich odrnia jakim znamieniem i eby uzdatnia nas do przyjcia lub wykonania czego witego.

46

342. Jaki charakter wyciskaj trzy wymienione Sakramenty? a. Chrzest wyciska charakter, dziki ktremu czowiek staje si czonkiem mistycznego ciaa Chrystusowego czyli Kocioa, zdolnym do przyjmowania innych Sakramentw; b. Przez charakter, otrzymany w Bierzmowaniu, czowiek staje si onierzem Chrystusowym dla publicznego wyznawania wiary; c. Przez charakter sakramentalny Kapastwa czowiek zostaje sug Chrystusowym z wadz sprawowania i udzielania Sakramentw. 343. Po co do Chrztu bierze si chrzestnych rodzicw a do Bierzmowania wiadkw? Do Chrztu bierze si chrzestnych rodzicw, a do Bierzmowania wiadkw po to, eby oni mieli zawsze staranie o czowieka ochrzczonego, wzgldnie bierzmowanego, i dbali pilnie o jego chrzecijaskie wychowanie, zwaszcza jeeli zabraknie rodzicw, albo gdy ci zaniedbuj swego obowizku. 344. Czy z przyjtego obowizku ojca lub matki chrzestnej i wiadka przy Bierzmowaniu powstaje jakie pokrewiestwo? Midzy osob ochrzczon a osob chrzczc oraz midzy osob chrzczon a rodzicami chrzestnymi powstaje pokrewiestwo duchowe; pokrewiestwo duchowe powstaje take midzy bierzmowanym a wiadkiem bierzmowania. 345. Czy wszystkie Sakramenty s jednakowo potrzebne? Nie wszystkie Sakramenty s jednakowo potrzebne, gdy Chrzest jest potrzebny wszystkim, Pokuta tym, ktrzy po Chrzcie popenili grzech miertelny; Kapastwo caemu Kocioowi, cho nie pojedynczym wiernym; Maestwo ogowi ludzkiemu dla tworzenia rodziny chrzecijaskiej. 346. Ktry Sakrament przewysza wszystkie inne? Wszystkie Sakramenty przewysza Najwitsza Eucharystia, bo w niej jest nie tylko aska, lecz sam dawca aski, Jezus Chrystus Pan nasz, a jest w niej prawdziwie, rzeczywicie i istotnie. 347. Co to s Sakramentalia? Sakramentalia s to przedmioty albo czynnoci, ktrych Koci, niejako wzorujc si na Sakramentach, zwyk uywa dla osignicia swymi modlitwami gwnie duchowych skutkw; do Sakramentaliw nale np. egzorcyzmy, czyli zaklinania pobone, powicenia i bogosawienia przedmiotw lub osb. Cz II O Sakramentach w szczeglnoci Art. 1 O Sakramencie Chrztu

47

348. Co to jest Sakrament Chrztu? Sakrament Chrztu jest to Sakrament, ustanowiony od Jezusa Chrystusa przez obmywanie; czowiek ochrzczony staje si czonkiem mistycznego ciaa Chrystusowego, ktrym jest Koci; otrzymuje odpuszczenie grzechu pierworodnego i wszystkich grzechw uczynkowych, jeeli jakie ma, z ca kar nalen za nie; i staje si zdatnym do przyjmowania innych Sakramentw. 349. Co stanowi materie, a co form Chrztu? Materi dalsz Chrztu jest woda naturalna, a blisz materi jest obmycie ciaa t wod; form za s sowa: Ja ciebie chrzcz w imi Ojca i Syna i Ducha witego. 350. Jakie tedy znaczenie maj sowa Pisma witego, e apostoowie chrzcili w imi Chrystusa? Tam, gdzie czytamy w Pimie w., e apostoowie chrzcili w imi Chrystusa, sowa te oznaczaj, e apostoowie nie udzielali tego Chrztu, ktry by zaprowadzony przez w.Jana, lecz tego, ktry ustanowi Jezus Chrystus, a udzielali go oczywicie z zachowaniem tej samej formy, ktr przepisa tene Zbawiciel i Pan nasz. 351. Kto jest szafarzem Chrztu? Kapan jest zwyczajnym szafarzem Chrztu, ale udzielanie Chrztu jest zastrzeone proboszczowi albo innemu kapanowi za pozwoleniem tego proboszcza lub miejscowego ordynariusza; nadzwyczajnym szafarzem Chrztu jest diakon, za pozwoleniem, udzielanym tylko z wanej przyczyny przez miejscowego ordynariusza lub proboszcza. 352. Kto moe chrzci w nagej potrzebie? W nagej potrzebie moe chrzci kady czowiek bez zachowania obrzdw; jeeli jednak jest obecny kapan, to naley mu da pierwszestwo przed diakonem, diakonowi przed subdiakonem, osobie duchownej przed wieck, mczynie przed niewiast, chyba e przez wzgld na wstydliwo wypada, eby Chrztu udzielia raczej kobieta anieli mczyzna, albo te gdy kobieta lepiej zna form i sposb Chrztu. 353. Jak ma si odby obmycie, eby Chrzest by wany? eby Chrzest by wany, obmycie ma si odby bd przez zanurzenie w wod, bd przez polanie wod, bd te przez pokropienie wedug zatwierdzonego obrzdku wasnego Kocioa. 354. Kiedy dzieci naley chrzci? Dzieci naley chrzci jak najwczeniej: ciko grzesz rodzice i inni, do ktrych naley troska o dzieci, jeeli dopuszczaj do tego, e dziecko umiera bez Chrztu, albo jeeli bez wanej przyczyny odkadaj Chrzest na pniej. 355. Jak powinien przystpowa do Chrztu czowiek dorosy?

48

Czowiek dorosy powinien przystpowa do Chrztu wiadomie i dobrowolnie po naleytym pouczeniu i przygotowaniu; nadto musi wzbudzi przynajmniej niedoskonay al za grzechy swoje miertelne, jeeli jakie ma. 356. Co si dzieje, jeeli dorosy przyjmuje Chrzest z sumieniem, obcionym grzechem miertelnym, za ktry nie ma nawet niedoskonaego alu? Jeeli dorosy przyjmuje Chrzest z sumieniem obcionym grzechem miertelnym, za ktry nie ma nawet niedoskonaego alu, wwczas Chrzest jest wany i charakter zostaje wycinity, ale ochrzczony popenia ciki grzech witokradztwa i nie otrzymuje aski, pki nie uzyska odpuszczenia grzechu przez al doskonay albo niedoskonay; w tym drugim wypadku otrzymuje on ask moc wanie Chrztu. 357. Do czego jest obowizany czowiek ochrzczony? Czowiek ochrzczony obowizany jest wyznawa wiar Chrystusow w Kociele Katolickim i zachowywa przykazania Chrystusa i Kocioa Katolickiego. 358. Czy Chrzest jest wszystkim potrzebny do zbawienia? Chrzest jest wszystkim potrzebny do zbawienia, bo Jezus Chrystus powiedzia: Jeeli si kto nie odrodzi z wody i Ducha witego, nie moe wnij do krlestwa Boego. 359. Co si stanie z duszami zmarych bez Chrztu z samym tylko grzechem pierworodnym? Dusze tych, ktrzy umieraj bez Chrztu z samym tylko grzechem pierworodnym, s pozbawione szczcia ogldania Boga twarz w twarz, nie podlegaj jednak innym karom, ktre s naoone za grzechy osobiste. 360. Czy Chrzest z wody mona czym zastpi? Chrzest z wody mona zastpi mczestwem i takim aktem mioci ku Bogu, ktry zawiera w koniecznie i doskonay al za grzechy i pragnienie Chrztu z wody; ale charakter wyciska tylko Chrzest z wody, i on te tylko daje zdolno przyjmowania innych Sakramentw. 361. Na czym polega mczestwo, ktrym mona zastpi Chrzest? Mczestwo, ktrym mona zastpi Chrzest, polega na mierci zadanej niesprawiedliwie i przez czowieka przyjtej dla Chrystusa, na wiadectwo wiary lub cnoty chrzecijaskiej. 362. Dlaczego na Chrzcie nadaje si imi jakiego witego? Na Chrzcie nadaje si imi jakiego witego, eby ochrzczony mia w nim osobliwego patrona, a jego ycie bra sobie za wzr do naladowania. Art. 2 O Sakramencie Bierzmowania 363. Co to jest Sakrament Bierzmowania?

49

Sakrament Bierzmowania jest to Sakrament, ustanowiony przez Jezusa Chrystusa dla udzielenia osobnej aski i darw Ducha witego, dziki ktrym bierzmowany zyskuje si do wyznawania wiary sowem i uczynkiem jako doskonay onierz Chrystusa. 364. Co stanowi materi Bierzmowania? Materi dalsz Bierzmowania stanowi krzymo, czyli olej z oliwek, mieszany z balsamem i przez Biskupa powicony; tym olejem udzielajcy Bierzmowania namaszcza bierzmowanemu czoo w ksztacie krzya i rwnoczenie wkada na niego rk; to namaszczenie za stanowi materi blisz. 365. Co stanowi form Bierzmowania? Form Bierzmowania stanowi sowa, ktre wymawia udzielajcy Bierzmowania, gdy przystosowuje materi Sakramentu: Znacz ci znakiem krzya i umacniam ci krzymem zbawienia w imi Ojca i Syna i Ducha witego. 366. Kto udziela Bierzmowania? Bierzmowania udziela zwyczajnie Biskup, w nadzwyczajnych za wypadkach kapan, ktremu wadza kocielna daa na to pozwolenie. 367. Prcz Chrztu i stanu aski czego jeszcze potrzeba temu, kto przyjmuje Bierzmowanie? Prcz Chrztu i stanu aski ten, kto przyjmuje Bierzmowanie, jeeli jest w peni uywania rozumu, winien zna gwne tajemnice wiary i inne prawdy, ktre si odnosz do tego Sakramentu. 368. Co si dzieje, jeli kto przystpuje do Bierzmowania w stanie grzechu miertelnego? Jeeli kto przystpuje do Bierzmowania w stanie grzechu miertelnego, popenia grzech witokradztwa, ale Sakrament jest wany, a bierzmowany tylko wtedy dostpuje aski, gdy uzyska odpuszczenie grzechw albo przez al niedoskonay w poczeniu z Sakramentem Pokuty, albo przez al doskonay z postanowieniem przystpienia do Sakramentu Pokuty. 369. W jakim wieku udziela si Bierzmowania? Chocia w Kociele aciskim udzielanie Bierzmowania odkada si stosownie mniej wicej do sidmego roku ycia, mona go przecie udziela take wczeniej, jeeli albo dziecku zagraa niebezpieczestwo mierci, albo udzielajcy Bierzmowania dla susznych i wanych powodw uzna to za wskazane. 370. Czy Bierzmowanie jest bezwzgldnie potrzebne do zbawienia? Bierzmowanie nie jest bezwzgldnie potrzebne do zbawienia, nie wolno go jednak zaniedbywa, jest ono bowiem rodkiem, eby atwiej i peniej dostpi zbawienia. Art. 3 O Eucharystii

50

371. Co to jest Eucharystia? Eucharystia, oznaczajca mniej wicej tyle co dobra aska czy dzikczynienie, jest najbardziej Boskim darem Zbawiciela i tajemnic wiary; pod postaciami chleba i wina w Eucharystii jest sam Jezus Chrystus, ofiaruje si i jest ofiar, daje siebie na poywienie. Jest to zarazem ofiara i Sakrament Nowego Zakonu. A. O rzeczywistej obecnoci Jezusa Chrystusa w Eucharystii 372. Kiedy Jezus Chrystus ustanowi Najwitsz Eucharysti? Jezus Chrystus ustanowi Najw.Eucharysti przy ostatniej wieczerzy przed swoj mk, gdy wzi chleb i bogosawi i dawa uczniom swoim, mwic: Bierzcie i jedzcie; to jest ciao moje. A wziwszy kielich, da im, rzekc: Pijcie, to jest bowiem krew moja i doda: To czycie na moj pamitk. 373. Co si stao, kiedy Jezus Chrystus wypowiedzia sowa konsekracyjne nad chlebem i winem? Kiedy Jezus Chrystus wypowiedzia sowa konsekracyjne nad chlebem i winem, dokonaa si cudowna i osobliwa przemiana caej substancji chleba w ciao i caej substancji wina w krew Jezusa Chrystusa, a pozostay tylko postacie chleba i wina. 374. Jak si nazywa ta przemiana? Ta przemiana nazywa si transsubstancjacj czyli przeistoczeniem. 375. Co naley rozumie przez postacie chleba i wina? Przez postacie chleba i wina naley rozumie wielko, ksztat, zapach, barw, smak i to wszystko, co w chlebie i winie podpada pod zmysy. 376. Co postanowi Jezus Chrystus, gdy doda sowa: To czycie na moj pamitk? Jezus Chrystus przez dodanie sw: To czycie na moj pamitk ustanowi Apostow kapanami Nowego Przymierza i rozkaza im oraz ich nastpcom w kapastwie, eby rwnie konsekrowali, sprawowali ofiar i rozdawali Jego Ciao i Krew pod postaciami chleba i wina. 377. Kiedy kapani wykonuj te wadz i speniaj to przykazania? Kapani wykonuj t wadz i speniaj to przykazanie wtedy, gdy biorc na siebie osob Jezusa Chrystusa, odprawiaj ofiar Mszy w. 378. C si tedy dzieje, gdy kapan we Mszy w. nad chlebem i winem wymawia sowa konsekracji? Gdy kapan we Mszy w. nad chlebem i winem wymawia sowa konsekracji, wwczas pod postaciami chleba i wina staje si obecne prawdziwie, rzeczywicie i istotnie Ciao i Krew Pana naszego Jezusa Chrystusa, razem z Jego dusz i Bstwem.

51

379. Czy po konsekracji pod postaci chleba jest tylko Ciao Jezusa Chrystusa, a pod postaci wina tylko Krew Jego? Po konsekracji pod postaci chleba jest nie tylko samo Ciao Jezusa Chrystusa, a pod postaci wina nie tylko sama Krew Jego, lecz pod kad postaci i pod wszystkimi czciami kadej z nich jest utajony cay i nie podzielony Jezus Chrystus, Bg i Czowiek. 380. Czy Jezus Chrystus, gdy jest utajony pod postaciami sakramentalnymi, przestaje by w niebie? Jezus Chrystus, utajony pod postaciami sakramentalnymi, nie przestaje by w niebie, lecz jest obecny rwnoczenie w niebie i pod postaciami sakramentalnymi. 381. Jak dugo trwa obecno Jezusa Chrystusa pod postaciami sakramentalnymi? Obecno Jezusa Chrystusa pod postaciami sakramentalnymi trwa nie tylko w chwili poywania, lecz dopty, a postacie ulegn zepsuciu. 382. Co jest materi, zdatn do sporzdzenia Najwitszej Eucharystii? Materi, zdatn do sporzdzenia Najwitszej Eucharystii, jest chleb pszenny i wino z winoroli. 383. Ktre s sowa, potrzebne do sporzdzenia Eucharystii? Sowami, potrzebnymi do sporzdzenia Eucharystii, s te same, ktre wymwi Chrystus Pan przy ostatniej wieczerzy na d chlebem i winem, a ktre powtarza we Mszy w. kapan w zastpstwie Chrystusa. B. O Ofierze Mszy witej 384. Co to jest ofiara? Ofiara jest to dar widzialny, ktry skadamy ku czci Boga przez zniszczenie lub przemian, eby Go uzna najwyszym Panem, stworzycielem i ostatecznym celem naszym. 385. Czy Msza wita jest prawdziw i waciw ofiar Nowego Zakonu? Msza wita jest prawdziw i waciw ofiar Nowego Zakonu, bo Jezus Chrystus, zastpiony przez kapana, ofiaruje w niej Bogu w sposb bezkrwawy i tajemniczy swoje Ciao i Krew pod postaciami chleba i wina. 386. Po co Jezus Chrystus ustanowi t cudown ofiar? Jezus Chrystus ustanowi t cudown ofiar, eby Kocioowi zostawi widzialn ofiar, jak tego wymaga ludzka natura; Msza wita ma przedstawia ow ofiar krwaw, ktr Jezus Chrystus mia zoy raz na Krzyu; przez Msz wit ma a do koca wiata trwa Jego pamitka, zbawcza moc owej ofiary ma si nam poprzez Msz wit udziela na odpuszczenie grzechw, ktre popeniamy codziennie.

52

387. Jakim sposobem Msza wita przedstawia ofiar krzyow? Msza wita przedstawia ofiar krzyow przez to, e osobna konsekracja chleba i osobna konsekracja wina moc sw przedstawia owo rzeczywiste rozdzielenie Ciaa od Krwi, ktre Pan nasz Jezus Chrystus wycierpia w chwili krwawej mierci na Krzyu. 388. Czy Msza wita jest tylko prostym przedstawieniem ofiary krzyowej? Msza wita nie jest tylko prostym przedstawieniem ofiary krzyowej, lecz jest sam ofiar krzyow, ktra si podczs Mszy witej ponawia, skoro tu i tam jest ten sam dar, skadany Bogu Ojcu w ofierze, i ten sam ofiarujcy si za porednictwem kapanw, a tylko sposb ofiarowania jest inny. 389. W jaki sposb przez ofiar Mszy witej przydzielaj nam si owoce ofiary krzyowej? Przez ofiar Mszy w. przydzielaj nam si owoce ofiary krzyowej w ten sposb, e Bg, przejednany t ofiar, uycza ask, ktre nam wysuy Jezus Chrystus za cen Krwi swojej. 390. W jakim celu odprawia si ofiara Mszy witej? Ofiara Mszy w. odprawia si w nastpujcych celach: a. eby Bogu odda nalen cze i dlatego jest to ofiara latreutyczna, czyli pochwalna; b. eby Bogu skada dziki za Jego wielk chwa i za wywiadczone nam dobrodziejstwa, i dlatego jest to ofiara eucharystyczna, czyli dzikczynna; c. eby sobie uprosi aski i dobrodziejstwa, a dlatego jest to ofiara bagalna; d. eby od Boga uzyska pojednanie, to jest przebaga Go za grzechy, popeniane przez yjcych, i uprosi darowanie kar, na jakie oni zasuyli, oraz wyprosi zmiowanie duszom w czycu cierpicym, i dlatego jest ona ofiar przebagaln. 391. Komu skada si ofiara Mszy witej? Ofiara Mszy witej skada si tylko Bogu, bo tylko Bg jest naszym najwyszym Panem, co wanie wyraa ofiara. 392. A dlaczego Koci zwyk odprawia Msz wit take ku czci Najw.Maryi Panny i witych Paskich? Mimo, i Koci zwyk odprawia Msz wit take ku czci Najw.Maryi Panny i witych Paskich, to jednak nie skada on ofiary ani Matce Boej ani witym Paskim, lecz tylko samemu Bogu, dzikujc Mu za to, e ask swoj pomg im do takich zwycistw i takiej im uyczy chway w niebie, oraz proszc ich o wstawiennictwo do Boga. 393. Za kogo odprawia si Msza wita? Kada Msza wita, poniewa jest ofiar Kocioa powszechnego, skadana przez publicznego tego Kocioa sug, odprawia si nie tylko za samego odprawiajcego j, lecz za wsplny

53

poytek wiernych, bd ywych, bd te zmarych, gwnie za za tych, ktrych kapan we Mszy witej wymienia. 394. Czy kapan moe ofiarowa Msz wit za jak poszczegln osob lub jaki cel szczeglny? Kapan moe ofiarowa Msz wit za poszczeglne osoby, bd yjce, bd zmare, lub na jaki cel poszczeglny; Msza w. w ten sposb ofiarowana, wychodzi na szczeglny poytek danej osobie, lub przyczynia si w szczeglny sposb do osignicia celu, na ktry bya ofiarowana, o ile oczywicie spenione zostan warunki skdind wymagane, i przy zachowaniu wszystkiego, co naley zachowa. 395. Jaki jest najlepszy sposb suchania Mszy witej? Najlepszy sposb suchania Mszy witej jest ten, eby wierni, obecni na Mszy witej, czyli si z kapanem odprawiajcym j i razem z nim skadali Bogu t ofiar; eby rozpamitywali w sercu ofiar na krzyu, i czyli si z Panem Jezusem w sakramentalnej, albo przynajmniej w duchowej Komunii witej. C. O Sakramencie Eucharystii 396. Co to jest Sakrament Eucharystii? Sakrament Eucharystii jest to sakrament, ustanowiony przez Jezusa Chrystusa; pod postaciami chleba i wina jest w nim prawdziwie, rzeczywicie i istotnie obecny sam Jezus Chrystus, dawca aski, na pokarm duchowny duszom naszym. 397. Po co Jezus Chrystus ustanowi Sakrament Eucharystii? Jezus Chrystus ustanowi Sakrament Eucharystii: a. eby w nieskoczonej mioci ku nam ustawicznie mieszka midzy nami, i bymy Go wzajemnie miowali i oddawali Mu cze; b. eby si jednoczy z nami przez Komuni wit; by niebieskim pokarmem duszy naszej, ebymy tym pokarmem mogli pielgnowa ycie duchowne i zachowywa je, a na kocu ycia naszego eby by nam posikiem na drog wiecznoci. 398. Czym si rni Sakrament Eucharystii od ofiary? Sakrament Eucharystii rni si tym, e: a. Sakrament dokonuje si przez konsekracj i trwa, ofiara za wyczerpuje si i koczy z chwil dokonania aktu ofiarowania; i dlatego Przensjw. Hostia, ktr si przechowuje w puszce lub niesie do chorego, ma znaczenie Sakramentu, nie ofiary; b. Sakrament tym, ktrzy przyjmuj Hostie Przenajwitsz, staje si rdem zasug i poytkw duchowych; ofiara natomiast ma ten skutek, e nie tylko daje mono zbierania zasug, lecz take zadouczynienia. 399. Czego potrzeba, eby godnie przyj Eucharysti?

54

eby godnie przyj Eucharysti, prcz Chrztu jak przy wszystkich Sakramentach, przyjtych po tyme Chrzcie, i prcz stanu aski jak przy Sakramentach dla ywych, pod groz grzechu cikiego potrzeba zachowa post naturalny. 400. Co powinien czyni ten, kto ma przyj Komuni wit, a ma na sumieniu grzech miertelny? Kto ma przyj Komuni wit, a ma na sumieniu grzech miertelny, zanim przystpi do Komunii witej, musi si wyspowiada, choby uwaa, e ma al doskonay; w nagych wypadkach i przy braku spowiednika niech wprzd wzbudzi al doskonay. 401. Co znaczy post naturalny? Post naturalny znaczy, e od pnocy a do chwili Komunii nie wolno spoywa niczego ani na sposb pokarmu, ani na sposb napoju, ani te nawet na sposb lekarstwa. 402. Jaki grzech popenia ten, kto nie na czczo przyjmuje Komuni wit? Kto nie na czczo przyjmuje Komuni wit, popenia ciki grzech witokradztwa. 403. Kiedy wolno przyj Komuni wit nie na czczo? Nie na czczo wolno przyj Komuni wit, gdy tu zagraa mier, albo te gdy zachodzi potrzeba zapobieenia zniewadze Najwitszego Sakramentu. 404. Kiedy choremu wolno przyj Komuni wit nie na czczo? Chorzy obonie od miesica bez uzasadnionej nadziei, by mogli rycho wyzdrowie, za roztropn rad spowiednika mog przyj Komuni wit raz lub dwa razy na tydzie, choby przedtem zayli jakiego lekarstwa albo przyjli co na sposb napoju. 405. Czego potrzeba, eby Komuni wit przyj take pobonie? eby Komuni wit przyj take pobonie, trzeba si do niej pilnie przygotowa, a po niej odprawi przystojne dzikczynienie, stosownie do zdolnoci, warunkw i obowizkw kadego z osobna. 406. Na czym polega przygotowanie do Komunii witej? Przygotowanie do Komunii witej polega na tym, ebymy przez jaki czas uwanie i pobonie rozmylali nad tym, co mamy przyj i ebymy wzbudzali w sobie serdeczne akty wiary, nadziei, mioci i alu za grzechy. 407. Na czym polega dzikczynienie po Komunii witej? Dzikczynienie po Komunii witej polega na tym, ebymy przez jaki czas uwanie i pobonie rozmylali nad tym, comy przyjli, wzbudzali akty wiary, nadziei, mioci, czynili dobre postanowienia, dzikowali i zanosili proby do Boga.

55

408. O co powinnimy Pana Jezusa gwnie prosi po Komunii witej? Po Komunii witej powinnimy Pana Jezusa prosi gwnie o aski potrzebne nam i blinim do zbawienia, zwaszcza o ask wytrwania w dobrym a do mierci, o zwycistwo Kocioa nad wrogami, i o wieczne odpoczywanie dla dusz zmarych. 409. Jakie skutki wywiera Eucharystia u tych, ktrzy j przyjmuj godnie i pobonie? U tych, ktrzy Eucharysti przyjmuj godnie i pobonie, Eucharystia wywiera nastpujce skutki: a. pomnaa ask uwicajc i gorco mioci; b. odpuszcza grzechy powszednie; c. pomaga walnie do wytrwania w dobrym a do mierci, umierzajc podliwo, chronic od grzechw miertelnych i dodajc siy do dobrych uczynkw. 410. Czy poza Komuni wielkanocn mamy jeszcze inny obowizek przyjcia Komunii witej? Poza przykazaniem Komunii wielkanocnej, jest jeszcze obowizek przyjcia Komunii w niebezpieczestwie mierci, bez wzgldu na to, skd ono pochodzi. 411. Czy ten, kto przyj Eucharysti, moe j przyj na nowo tego samego dnia? Kto przyj Eucharysti, moe j tego samego dnia przyj na nowo w postaci wiatyku, jeeli popad w niebezpieczestwo mierci; a nawet powinien spoy j, jeeli tego zachodzi potrzeba dla zapobieenie zniewadze Sakramentu. 412. W jaki sposb winnimy oddawa cze Panu Jezusowi, obecnemu w Eucharystii? Panu Jezusowi, obecnemu w Eucharystii, winnimy oddawa cze: a. b. c. przez adorowanie Go z najgbszym uszanowaniem; przez wzajemn mio; przez zanoszenie do Niego serdecznych prb o aski.

Art. 4 O Sakramencie Pokuty 413. Co to jest Sakrament Pokuty? Sakrament Pokuty jest ustanowiony przez Jezusa Chrystusa dla pojednania wiernych z Bogiem, gdyby po Chrzcie popadli w grzechy. 414. Kiedy Jezus Chrystus ustanowi ten Sakrament? Jezus Chrystus ustanowi ten Sakrament gwnie wtedy, gdy na uczniw swoich, zebranych po Jego zmartwychwstaniu w jednym miejscu, tchn i tak do nich przemwi: Wemijcie Ducha witego, ktrymkolwiek odpucicie grzechu, s im odpuszczone, a ktrym zatrzymacie, s zatrzymane.

56

415. Na jaki sposb Jezus Chrystus ustanowi ten Sakrament? Jezus Chrystus ustanowi ten Sakrament jako trybuna, w ktry sdzi jest spowiednik; oskarycielem i wiadkiem jest sam grzesznik pokutujcy; przedmiotem, o ktry toczy si sd, s grzechy, popenione po Chrzcie, ktre czowiek pokutujcy wyznaje. 416. Kto jest uprawnionym szafarzem Sakramentu Pokuty? Uprawnionym szafarzem Sakramentu Pokuty jest kapan, naleycie zatwierdzony do suchania spowiedzi; a wszyscy wierni mog si ze swoich grzechw spowiada przed kadym kapanem naleycie zatwierdzonym, bez wzgldu na jego obrzdek. 417. Z jakich czci skada si ten Sakrament? Sakrament ten skada si z dwch czci, czyli z aktw penitenta, tj, alu za grzechy, ze spowiedzi i zadouczynienia, i z rozgrzeszenia udzielonego przez upowanionego kapana; tamte stanowi jakby materi Sakramentu, a rozgrzeszenie jest jego form. 418. Jakim sposobem w trzech aktach penitenta mieci si zarwno rachunek sumienia jako te postanowienie poprawy? W trzech aktach penitenta mieci si zarwno rachunek sumienia jako te postanowienie poprawy, poniewa wszystkie akty musi poprzedza rachunek sumienia, a al za grzechy ani si pomyle nie da bez postanowienia poprawy. 419. Ktre grzechy stanowi konieczn materi tego Sakramentu? Materi konieczn tego Sakramentu stanowi grzechy miertelne, popenione po Chrzcie, ktre jeszcze nigdy nie byy wprost odpuszczone na mocy wadzy kluczw. 420. Dlaczego te grzechy nazywamy materi konieczn tego Sakramentu? Te grzechy nazywamy materi konieczn tego Sakramentu, poniewa istnieje cisy obowizek spowiadania si z nich. 421. Ktre grzechy s materi dowoln i dostateczn tego Sakramentu? Materi dowoln i dostateczn tego Sakramentu s grzechy, popenione po Chrzcie, bd powszednie, bd te miertelne, z ktrych si penitent ju spowiada, bezporednio odpuszczone moc sakramentalnego rozgrzeszenia. 422. Dlaczego te grzechy nazywamy materi dowoln i dostateczn tego Sakramentu? Te grzechy dlatego nazywamy materi dowoln i dostateczn tego Sakramentu, poniewa wprawdzie mona si z nimi udawa do witego trybunau, a nawet dobrze jest, ebymy tak czynili, ale nikt nie jest do tego obowizany. A. O aktach penitenta

57

a. O rachunku sumienia 423. Co powinien uczyni penitent, zanim przystpi do trybunau pokuty sakramentalnej? Zanim penitent przystpi do trybunau pokuty sakramentalnej, powinien odby rachunek sumienia. 424. Co to jest rachunek sumienia? Rachunek sumienia jest to staranne zbadanie grzechw, ktre si popenio od ostatniej dobrej spowiedzi. 425. Jak si robi rachunek sumienia? Rachunek sumienia robi si tak: wezwawszy pomocy Boej, naley sobie starannie przywoa na pami grzechy, popenione myl, mow , uczynkiem lub zaniedbaniem dobrego przeciwko przykazaniom Boym i kocielnym oraz przeciwko obowizkom swego stanu. 426. Nad czym naley si zastanowi w tym rachunku sumienia? W tym rachunku sumienia naley si zastanowi nad liczb i rodzajem grzechw oraz nad ich okolicznociami, zmieniajcymi rodzaj grzechw. 427. Ktre okolicznoci, zmieniajce rodzaj grzechw, trzeba koniecznie wyzna? Rodzaj grzechu zmieniaj i musza by wyznane takie okolicznoci, przez ktre albo grzech powszedni staje si miertelnym, np. kamstwo ze znaczna krzywd bliniego, albo te grzech miertelny powiela si (np. kradzie rzeczy witej, albo popeniona w miejscu witym). b. O alu za grzechy i mocnym postanowieniu poprawy 428. Co to jest al za grzechy? al za grzechy jest to bole duszy i znienawidzenie popenionych grzechw z mocnym postanowieniem nie grzeszenie wicej. 429. Co to jest mocne postanowienie nie grzeszenie wicej? Mocne postanowienie nie grzeszenia wicej jest to szczera wola nie popeniania grzechw i unikania wedug monoci sposobnoci do nich. 430. Jaki powinien by al za grzechy? al za grzechy powinien by wewntrzny, nadprzyrodzony, nade wszystko i powszechny. 431. Co to jest al wewntrzny? al wewntrzny jest to taki al, ktry nie tylko objawia si w sowach, lecz rodzi z serca.

58

432. Co to jest al nadprzyrodzony? al nadprzyrodzony jest to taki al, ktry czowiek wzbudza pod wpywem aski z pobudek nie ludzkich, lecz nadprzyrodzonych, czyli takich, ktre czowiek pojmuje z wiary w sposb nadprzyrodzony. 433. Co to jest al nade wszystko? al nade wszystko jest to taki al, ktrym nienawidzimy grzechu bardziej, ni wszystkiego innego. 434. Co to jest al powszechny? al powszechny jest to taki al, ktry obejmuje wszystkie grzechy popenione po Chrzcie, a jeszcze bezporednio nie odpuszczone przez wadz kluczw. 435. Co naley czyni, jeeli penitent ma tylko grzechy powszednie, albo miertelne ju bezporednio odpuszczone? Jeeli penitent ma tylko grzechy powszednie, albo miertelne ju bezporednio odpuszczone, wystarczy i trzeba wzbudzi akt alu za niektre z nich albo przynajmniej za jeden. 436. Iloraki moe by al za grzechy? al za grzechy moe by albo doskonay i ten nazywamy skruch, albo te mniej doskonay. 437. Co to jest al doskonay? al doskonay jest to bole z powodu grzechw i znienawidzenie ich z pobudki mioci, czyli dlatego, e si obrazio Boga, ktry jest dobrem najwyszym i mioci najgodniejszym. 438. Jaki skutek wywiera al doskonay? al doskonay natychmiast gadzi grzechy i jedna czowieka z Bogiem nawet poza Sakramentem Pokuty, ale nie bez pragnienia Sakramentu, ktre mieci si w takim alu. 439. Co to jest al mniej doskonay? al mniej doskonay jest to bole z powodu grzechw popenionych i nadprzyrodzone znienawidzenie ich, zazwyczaj pynce bd z myli o szkaradzie grzechu, bd z bojani pieka i kar. 440. Jaki al wystarczy do wanego przyjcia Sakramentu Pokuty? Do wanego przyjcia Sakramentu Pokuty wystarczy al mnie doskonay, cho podany jest al doskonay. 441. Jaki grzech popenia ten, kto wiadomie przystpuje do Sakramentu Pokuty bez adnego alu za grzechy?

59

Kto wiadomie przystpuje do Sakramentu Pokuty bez adnego alu za grzechy, nie tylko nie otrzymuje odpuszczenia grzechw, z ktrych si spowiada, lecz popenia ciki grzech witokradztwa. c. O spowiedzi 442. Co to jest spowied? Spowied jest to wyznanie grzechw przed kapanem, upowanionym do spowiadania, w celu otrzymania od niego rozgrzeszenia. 443. Dlaczego Jezus Chrystus postanowi, bymy si spowiadali i w ten sposb otrzymywali odpuszczenie grzechw? Jezus Chrystus dlatego postanowi, bymy si spowiadali i w ten sposb otrzymywali odpuszczenie grzechw, eby si grzesznik upokorzy i przed kapanem jako sdzi i lekarzem odsoni swoje ze uczynki i potrzeby, celem otrzymania nalenej pokuty i wysuchania stosownych rad. 444. Jaka winna by spowied dla wanego przyjcia Sakramentu Pokuty? Dla wanego przyjcia Sakramentu Pokuty spowied musi si odby sowami, albo przynajmniej w taki sposb, ktry by starczy za sowa, oraz by zupena. 445. Kiedy spowied jest zupena? Spowied jest zupena, gdy penitent na niej wyznaje wszystkie grzechy miertelne, jeszcze nie odpuszczone bezporednio, ktre sobie przypomina po starannym rachunku sumienia, oraz podaje ich liczb, rodzaj i okolicznoci, ktre zmieniaj rodzaj grzechu. 446. Co powinien robi czowiek, ktry nie pamita, ile razy popeni grzech ciki? Kto nie pamita liczby grzechw miertelnych, winien poda liczb zblion do prawdziwej, dodajc sowo mniej wicej lub okoo. 447. Co naley czyni, jeeli kto bez wasnej winy opuci na spowiedzi grzech miertelny? Jeeli kto opuci na spowiedzi bez wasnej winy grzech miertelny, wwczas Sakrament jest wany i grzech odpuszcza si porednio, ale penitent winien grzech opuszczony, gdy go sobie przypomni, wyzna na najbliszej spowiedzi. 448. Jaki grzech popenia ten, kto z wasnej winy zamilcza grzech miertelny na spowiedzi? Kto z wasnej winy zamilcza grzech miertelny na spowiedzi, nie tylko nie odnosi adnego poytku ze spowiedzi, lecz nadto popenia ciki grzech witokradztwa. 449. Co powinien uczyni ten, kto z wasnej winy zamilcza grzech miertelny na spowiedzi, albo spowiada si z grzechw miertelnych bez naleytego alu?

60

Kto z wasnej winy zamilcza grzech miertelny na spowiedzi, albo spowiada si z grzechw miertelnych bez naleytego alu, musi powiedzie, na ilu spowiedziach to popeni, ile przyj witokradzkich Komunii, musi powtrzy wszystkie grzechy miertelne, zamilczane na owych spowiedziach, oraz wyznane, i wyspowiada si zarazem ze wszystkich innych grzechw miertelnych, ktre moe pniej popeni. 450. Jaka nadto winna by spowied dla dozwolonego przyjcia Sakramentu Pokuty? Dla dozwolonego przyjcia Sakramentu Pokuty spowied winna by nadto pobona i pokorna, tak, eby penitent krtko i jasno, a pokornie, prosto i szczerze, bez sw niepotrzebnych, wyzna swoje grzechy, nie usprawiedliwia ich, nie umniejsza ich ani nie powiksza, i przyj upomnienia od spowiednika. d. O zadouczynieniu 451. Co to jest zadouczynienie? Zadouczynienie jest to pokuta za grzechy wyznane na spowiedzi, naoona przez spowiednika, ktra przez zasugi Jezusa Chrystusa, przydzielone wyrokiem sakramentalnym, ma szczegln moc gadzenia kary doczesnej za grzechy. 452. W jakim celu spowiednik zadaje pokut? Spowiednik, ile mu podaje duch i roztropno, stosownie do jakoci grzechw i do monoci penitentw, zadaje zbawienn i odpowiedni pokut, nie tylko dla stray nowego ycia i na pomoc sabociom, lecz take jako kar za dawne grzechy i na popraw. 453. Kiedy penitent powinien odprawi pokut, zadan przez spowiednika? Jeeli spowiednik nie wyznaczy czasu na odprawienie pokuty, penitent niech si stara odprawi zadan pokut jak najrychlej. 454. Co ma czyni penitent, jeeli pokuty, zadanej przez spowiednika, albo zupenie nie moe odprawi albo tylko z wielk trudnoci? Jeeli pokuty, zadanej przez spowiednika, albo zupenie nie moe odprawi albo tylko z wielk trudnoci, winien to spowiednikowi powiedzie pokornie i prosi go o zamian na co innego. B. O rozgrzeszeniu sakramentalnym 455. Co to jest rozgrzeszenie sakramentalne? Rozgrzeszenie sakramentalne jest to ta czynno, moc ktrej spowiednik penitentowi, ktry si naleycie wyspowiada i za grzechy auje, odpuszcza grzechy w imi Jezusa Chrystusa, wymawiajc przepisane sowa rozgrzeszenia. 456. Czy spowiednik moe odmwi rozgrzeszenia sakramentalnego albo je odroczy?

61

Spowiednik rozgrzeszenia sakramentalnego moe i musi odmwi tylko wtedy, jeeli sobie wyrobi roztropny sd, e penitent na pewno nie jest tak usposobiony, jak by powinien; czasem jednak spowiednik dla susznej przyczyny moe rozgrzeszenie sakramentalne odoy na pniej, zwaszcza jeeli si penitent na to godzi, eby si mg lepiej usposobi czyli przygotowa. 457. Czy spowiednik jest obowizany do zachowania sakramentalnej tajemnicy? Spowiednik jest surowo obowizany do najcilejszej tajemnicy. I nie tylko nie moe wyjawi grzechw, ktre sysza na spowiedzi, lecz musi si take jak najbardziej wystrzega, eby ani sowem, ani znakiem, ani adnym innym sposobem i dla adnej przyczyny nie zdradzi grzesznika w czymkolwiek; co wicej, spowiednikowi zabronione jest ponadto robienie uytku z tego, czego si dowiedzia na spowiedzi ze szkod penitenta; musi te by wykluczone wszelkie niebezpieczestwo wyjawienia; rwnie przeoeni, ktrzy w danej chwili peni swj urzd, oraz spowiednicy, ktrzy pniej zostaj przeoonymi, nie mog w aden sposb przy zewntrznym kierownictwie posugiwa si znajomoci grzechw, nabyt na spowiedzi. 458. Kto prcz spowiednika ma podobny obowizek? Prcz spowiednika podobny obowizek maj wszyscy ci, ktrzy w jakikolwiek sposb dowiedzieli si czego ze spowiedzi sakramentalnej. C. O skutkach Sakramentu Pokuty i o odpustach 459. Jakie s skutki Sakramentu Pokuty, gdy penitent po naleytym przygotowaniu i z naleytym usposobieniem w sercu wyspowiada si z grzechw miertelnych jeszcze nie odpuszczonych? Gdy penitent po naleytym przygotowaniu i z naleytym usposobieniem w sercu wyspowiada si z grzechw miertelnych jeszcze nie odpuszczonych, wwczas przez ten Sakrament: a. odpuszcza mu si wina i kara wieczna, oraz, przynajmniej czciowo, kara doczesna za grzechy; b. zasugi penitenta, umiercone przez grzech, odywaj, to jest odzyskuj na nowo t skuteczno dla ywota wiecznego, ktr miay przed popenieniem grzechu; c. udziela mu si osobliwa aska do unikania grzechw na przyszo. 460. Jakie s skutki Sakramentu Pokuty, gdy penitent, naleycie przygotowany i z naleytym usposobieniem w sercu wyspowiada si tylko z grzechw powszednich albo z takich grzechw miertelnych, ktre ju mu byy odpuszczone? Gdy penitent po naleytym przygotowaniu i z naleytym usposobieniem w sercu wyspowiada si tylko z grzechw powszednich albo z takich grzechw miertelnych, ktre ju mu byy odpuszczone, wwczas Sakrament Pokuty odpuszcza grzechy powszednie, pomnaa ask uwicajc, pomaga do unikania grzechw na przyszo i skuteczniej mae dug kary doczesnej za grzechy. 461. Czy przez rozgrzeszenie sakramentalne i odprawienie pokuty zadanej na spowiedzi odpuszcza si zawsze caa kara doczesna za grzechy?

62

Przez rozgrzeszenie sakramentalne odprawienie pokuty, zadanej na spowiedzi, nie zawsze odpuszcza si caa kara doczesna za grzechy, ale mona dostpi jej odpuszczenie przez inne pokuty dobrowolne, gwnie za przez Odpust. 462. Co to jest Odpust? Odpust jest to darowanie wobec Boga kary doczesnej, nalenej za grzechy, ju odpuszczone co do winy; tego odpuszczenia kar doczesnych udziela Koci poza Sakramentem Pokuty. 463. W jaki sposb Koci przez Odpusty daruje kar doczesn za grzechy? Koci przez Odpusty daruje kar doczesn za grzechy w ten sposb, e ywym przez zwolnienie, a umarym przez modlitw przydziela nieskoczone zadouczynienia Jezusa Chrystusa i nieprzebrane zadouczynienia Najw.Maryi Panny, stanowice skarb duchowny Kocioa. 464. Kto moe nadawa Odpusty? Odpusty moe nadawa Ojciec wity, ktremu Chrystus Pan powierzy szafarstwo caym skarbem duchownym Kocioa; mog to czyni take inni, ktrym tej wadzy udzieli bd sam Ojciec wity, bd prawo kocielne, np. Biskupi. 465. Ilorakie s Odpusty? Odpusty s dwojakie: zupene, czyli odpuszczenie caej kary doczesnej za grzechy, i czstkowe, czyli odpuszczenie tylko czci kary doczesnej za grzechy. 466. Co to znaczy, gdy si mwi, e zosta nadany Odpust zupeny? Gdy si mwi, e zosta nadany Odpust zupeny, znaczy to, e jeli go kto nie moe zyska w zupenoci, to jednak moe go dostpi czstkowo, zalenie od warunkw, ktre posiada. 467. Czego potrzeba, eby kto mg zyska dla siebie Odpusty? eby kto mg zyska dla siebie Odpusty, potrzeba, eby: a. by ochrzczony i nie ekskomunikowany; b. mia przynajmniej ogln intencj ich dostpienia; c. naleycie wypeni przepisane uczynki; d. by w stanie aski, przynajmniej na kocu przepisanych uczynkw, i nie by przywizany do adnego grzechu powszedniego, gdy idzie o uzyskanie Odpustu zupenego. 468. Za kogo moe ofiarowa Odpusty ten, kto je zyskuje? Kto zyskuje Odpusty, moe o ile inaczej nie jest postanowione wszystkie Odpusty, nadane przez Ojca witego, ofiarowa za dusze w czycu; za inne za osoby yjce nie moe on ofiarowa adnych Odpustw.

63

Art. 5 O Sakramencie Ostatniego Namaszczenia 469. Co to jest Sakrament Ostatniego Namaszczenia? Sakrament Ostatniego Namaszczenia jest to Sakrament, ustanowiony przez Jezusa Chrystusa, dziki ktremu dorosy czowiek chory w niebezpieczestwie ycia otrzymuje pomoc duchown, potrzebn zwaszcza w chwili mierci, a czstokro take ulg w chorobach ciaa. 470. Jakie wic skutki wywiera Ostatnie Namaszczenie? Ostatnie Namaszczenie: a. pomnaa ask uwicajc; b. podnosi chorego na duszy i pomaga mu w walce z pokusami, zwaszcza w chwili zgonu; c. gadzi pozostaoci grzechw o odpuszcza grzechy powszednie, a nawet miertelne, gdy chory nie majcy wiadomoci ich, ma przynajmniej niedoskonay al za nie, a ju si nie moe spowiada; d. czasem odwraca chorob, jeeli to jest z korzyci dla duszy chorego. 471. Kto udziela Ostatniego Namaszczenia? Ostatniego Namaszczenia zwyczajnie udziela proboszcz tej miejscowoci, w ktrej chory przebywa; w razie potrzeby jednak albo za zgod tego proboszcza lub biskupa diecezjalnego Sakramentu tego moe udzieli kady kapan; jeeli za tym pozwoleniem przemawiaj wzgldy rozumne, to mona przyj, e zostao ono udzielone. 472. Co stanowi materi Ostatniego Namaszczenia? Materie dalsz Ostatniego Namaszczenia stanowi olej z drzewa oliwnego, powicony przez Biskupa lub przez kapana, ktry od Stolicy Apostolskiej otrzyma tak wadz; namaszczenie tym olejem jest materi blisz. 473. Co stanowi form Ostatniego Namaszczenia? Form Ostatniego Namaszczenia stanowi sowa, ktry udzielajcy tego Sakramentu podczas namaszczanie wymawia wedug zatwierdzonych ksig swego obrzdku. 474. Komu mona udzieli tego Sakramentu? Tego Sakramentu mona udzieli kademu chrzecijaninowi katolikowi, ktry przyszed do uywania rozumu, a z powodu choroby lub staroci znajduje si w niebezpieczestwie mierci. 475. Ile razy mona udzieli tego Sakramentu? Tego Sakramentu w tym samym niebezpieczestwie mierci mona udzieli raz tylko. Jeeli jednak to niebezpieczestwo zagraa po miniciu ponownie, wwczas Sakrament ten mona powtrzy.

64

476. Czy Sakramentu tego mona udzieli choremu, gdy ju nie jest przytomny? Tego Sakramentu mona udzieli take choremu, ktry, kiedy by przytomny, prosi o niego przynajmniej milczco, albo byby prawdopodobnie prosi, chociaby potem straci przytomno lub uywanie rozumu. 477. Co winien czyni chory przed przyjciem Ostatniego Namaszczenia? Przed przyjciem Ostatniego Namaszczenia chory powinien: a. b. wyspowiada si, jeeli moe, a w przeciwnym razie wzbudzi al za grzechy; wzbudza w sobie akty wiary, nadziei, mioci i zupenego zdania na wol Bo.

478. Czy ten Sakrament jest koniecznie potrzebny do zbawienia? Ten Sakrament nie jest koniecznie potrzebny do zbawienia, nie wolno go jednak zaniedbywa; przeciwnie, naley dooy wszelkich stara, eby chory, gdy tylko znajdzie si w niebezpieczestwie mierci, przyj go zawczasu, dopki jeszcze jest przytomny. Art. 6 O Sakramencie Kapastwa 479. Co to jest sakrament Kapastwa czyli wice kapaskich? Sakrament Kapastwa, czyli wice kapaskich, jest to sakrament ustanowiony przez Jezusa Chrystusa na to, aby da Kocioowi Biskupw, kapanw i sugi, z odpowiadajcymi kademu z nich wadzami i askami do naleytego sprawowania witych obowizkw wedug waciwego kademu z nich stopnia. 480. Czy te stopnie s rwne? Te stopnie nie s rwne, lecz jedne s wysze, a drugie nisze, i stanowi wit hierarchi kapastwa. 481. Kiedy gwnie ustanowi Jezus Chrystus ten Sakrament? Jezus Chrystus Sakrament ten ustanowi gwnie wtedy, gdy Apostoom i ich nastpcom w kapastwie da wadz sprawowania ofiary Mszy witej oraz odpuszczania i zatrzymywania grzechw. 482. Jak jest godno kapastwa? Godno kapastwa jest nader wielka, bo kapan jest sug Chrystusa i szafarzem tajemnic Boych, porednikiem midzy Bogiem a ludmi, majcym wadz nad ciaem Chrystusowym, zarwno realnym jako te mistycznym. 483. Co jest materi a co form wice kapaskich?

65

Materi wice kapaskich jest woenie rk lub podanie witych przyborw, przepisane w zatwierdzonych ksigach do uytku Biskupw; form za s sowa, ktre wymawia udzielajcy wice przy wkadaniu rk lub podawaniu witych przyborw. 484. Jak wierni powinni si zachowywa wzgldem kapanw? Wierni winni kapanom okazywa wszelk cze i szacunek i prosi Boga, eby Kocioowi uycza sug godnych i witych. 485. Czy grzesz rodzice, ktrzy zmuszaj synw do kapastwa, albo od niego odwodz? Grzesz ci rodzice, ktrzy zmuszaj synw do kapastwa, bo sobie przywaszczaj prawo, przysugujce Bogu, a Bg sobie samemu zastrzega wybr sug za porednictwem Biskupa; grzesz jednak rwnie ci rodzice, ktrzy synw odmawiaj od kapastwa, bo si przez to sprzeciwiaj woli Boej, niesprawiedliwie odmawiaj synom prawa pjcia za Boskim powoaniem, a siebie i synw pozbawiaj licznych i wielkich ask. 486. Kto moe udzieli Sakramentu Kapastwa? Sakramentu Kapastwa zasadniczo moe udzieli tylko Biskup, do ktrego diecezji naley kandydat na kapana, albo inny Biskup, przeze do tego upowaniony; w wypadkach nadzwyczajnych moe to czyni ten, kto moc prawa lub osobnym przywilejem apostolskim otrzyma wadz udzielania niektrych wice. Art. 7 O Sakramencie Maestwa 487. Co to jest Sakrament Maestwa? Sakramentem Maestwa jest sam zwizek maeski, wanie zawarty midzy osobami ochrzczonymi, do godnoci Sakramentu wyniesiony przez Jezusa Chrystusa dla udzielania maonkom aski, eby obowizki, ktre bior na siebie wzgldem siebie samych i wzgldem potomstwa, mogli spenia naleycie. 488. Czy midzy osobami ochrzczonymi moe przyj do skutku maestwo, ktre by nie byo Sakramentem? Midzy osobami ochrzczonymi nie moe przyj do skutku wane Maestwo, ktre by nie byo przez to samo Sakramentem, bo Jezus Chrystus do godnoci Sakramentu raczy wynie wanie samo ich Maestwo. 489. Kto udziela tego Sakramentu? Sakramentu tego udzielaj sobie sami oblubiecy, ktrzy zawieraj Maestwo. 490. Co jest materi a co form Sakramentu Maestwa? Materi sakramentu Maestwa jest wzajemne oddanie sobie prawa do ciaa dla osignicia calu maestwa; form jest wzajemne przyjcie tego prawa.

66

491. Jakie s istotne waciwoci Maestwa? Istotnymi waciwociami Maestwa s: jedno i nierozerwalno, ktre w Maestwie chrzecijaskim zyskuj osobliw si ze wzgldu na Sakrament. 492. Na czym polega jedno Maestwa? Jedno Maestwa polega na tym, e ani m, dopki yje jego ona, nie moe mie innej ony, ani te ona nie moe mie innego ma, dopki yje jej m. 493. Na czym polega nierozerwalno Maestwa? Nierozerwalno Maestwa polega na tym, e wze maeski nigdy nie moe by rozerwany jak tylko przez mier. 494. Jakiemu prawu podlega Maestwo ochrzczonych? Maestwo ochrzczonych podlega nie tylko prawu Boskiemu, ale take kanonicznemu, co nie przesdza o kompetencji wadzy wieckiej co do czysto cywilnych skutkw tego Maestwa. 495. Co to s czysto cywilne skutki Maestwa? Czysto cywilne skutki Maestwa s to te skutki, ktre mona oddzieli od istoty Maestwa, jak np. wysoko posagu, prawa spadkowe rodzicw i dzieci etc. 496. Co to jest przeszkoda maeska? Przeszkod maesk jest to wszystko, co sprawia, e zawarcie Maestwa jest albo tylko niedozwolone (przeszkoda wzbraniajca), albo take niewane (przeszkoda uniewaniajca). 497. Kto moe orzeka o przeszkodach maeskich dla ochrzczonych albo je ustanawia? Tylko naczelna wadza kocielna ma prawo zarwno orzeka, kiedy prawo Boe czyni Maestwo niedozwolonym lub niewanym, jako te ustawami oglnymi lub czciowymi ustanawia inne przeszkody, ktre by Maestwa midzy ochrzczonymi albo wzbraniay, albo czyniy niewanymi. 498. Jakie s przeszkody maeskie tylko wzbraniajce? Przeszkodami maeskimi tylko wzbraniajcymi s: a. zwyczajny lub albo dziewictwa, albo doskonaej czystoci, albo bezennego ycia, albo przyjcie wyszych wice i lub wstpienia do zakonu; b. odmienne wyznanie; c. powinowactwo legalne z adopcji w tych krajach, w ktrych ustawodawstwo cywilne powinowactwo prawne (adopcj) uwaa za przeszkod wzbraniajc; 499. Jakie przeszkody czyni Maestwo niemoliwym?

67

Przeszkody, ktre czyni Maestwo niemoliwym, s nastpujce: a. wiek; b. niemoc pciowa, istniejca przed zawarciem Maestwa i trwaa; c. wze maeski; d. rno religii; e. wysze wicenia; f. uroczyste luby zakonne; g. uprowadzenie; h. wystpek; i. pokrewiestwo; j. powinowactwo; k. przyzwoito publiczna; l. powinowactwo duchowe powstae ze Chrztu; m. powinowactwo legalne powstae z adopcji, w tych krajach, w ktrych ustawodawstwo cywilne uwaa je za przeszkod uniewaniajc. 500. Czego potrzeba do wanego zawarcia Maestwa? Do wanego zawarcia Maestwa trzeba, eby narzeczeni: a. byli wolni od wszelkiej przeszkody uniewaniajcej; b. dali przyzwolenie na Maestwo z dobr a nieprzymuszon wol; c. ochrzczeni w Kociele katolickim albo do niego nawrceni wzili lub wobec proboszcza lub Biskupa miejscowego, albo wobec kapana upowanionego przez jednego z nich i wobec przynajmniej dwch wiadkw. 501. Czego potrzeba nadto, eby Maestwo mona zawrze w sposb dozwolony? eby Maestwo mona zawrze w sposb dozwolony, potrzeba nadto, eby narzeczeni: a. b. c. d. byli w stanie aski; byli dostatecznie pouczeni o wierze chrzecijaskiej; byli wolni od wszystkich przeszkd wzbraniajcych; zachowali przepisy, ktre Koci wyda celem zawarcia Maestwa.

502. Czy Koci kiedy udziela dyspensy od przeszkody rnoci religii albo rnoci wyznania? Koci tylko dla nader wanych powodw udziela dyspensy od przeszkody rnoci religii albo rnoci wyznania, zezwalajc na Maestwo midzy osoba katolick a niekatolick. 503. Jakie Koci stawia warunki, zezwalajc na to Maestwo za dyspens? Koci, zezwalajc na to Maestwo za dyspens, da od strony niekatolickiej rkojmi, e od strony katolickiej bdzie usuwa niebezpieczestwo utraty wiary, a od jednej i drugiej strony da si gwarancji, e wszystkie dzieci bd ochrzczone po katolicku i po katolicku wychowane. 504. Do jakiego sdziego nale sprawy maeskie?

68

Sprawy maeskie midzy ochrzczonymi, dotyczce zwizku maeskiego, na mocy prawa wasnego i wycznego nale do sdziego kocielnego, bez naruszania kompetencji wadzy wieckiej w tych rzeczach, ktre si odnosz do skutkw czysto cywilnych. 505. Czy wierni powinni wadzy kocielnej wyjawia przeszkody maeskie? Wierni powinni wadzy kocielnej wyjawia przeszkody maeskie, zwaszcza gdy s goszone zapowiedzi, ktre Koci zaprowadzi w tym celu, by mc odkry przeszkody. Rozdzia X O cnotach 506. Co to jest cnota? Cnota jest to staa zdolno woli do czynienia dobrego a unikania zego. 507. Iloraka jest cnota? Cnota ze wzgldu na jej przedmiot jest dwojaka: teologiczna i obyczajowa. Cz I O cnotach teologicznych Art. 1 O cnotach teologicznych w ogle 508. Co to jest cnota teologiczna? Cnota teologiczna jest to cnota, ktrej przedmiotem bezporednim jest Bg jako cel nadprzyrodzony, i ktra czowieka wprost do Niego. 509. Ile jest cnt teologicznych? Cnt teologicznych jest trzy: wiara, nadzieja i mio. 510. Czy cnt teologicznych mona naby przez akty przyrodzone? Cnt teologicznych nie mona naby przez akty czysto przyrodzone, bo cnoty te z natury swej s nadprzyrodzone, i dlatego tylko Bg wlewa je razem z ask uwicajc. 511. Kiedy nastpuje wlanie czowiekowi cnt teologicznych? Wlanie cnt teologicznych czowiekowi nastpuje w chwili dostpienia usprawiedliwienia przez odpuszczenie grzechw albo na Chrzcie, albo przez akt alu z pragnieniem Sakramentu. 512. Czy cnoty teologiczne s potrzebne do zbawienia?

69

Cnoty teologiczne s do zbawienia koniecznie potrzebne, bo bez nich ani rozum ani wola nie moe si naleycie skierowa do celu nadprzyrodzonego. 513. Ktra z cnt teologicznych jest najprzedniejsza? Spord cnt teologicznych najprzedniejsza jest mio, ktra jest udoskonaleniem zakonu i nawet z niebie nie ustaje. 514. Kiedy jestemy obowizani wzbudza akty wiary, nadziei i mioci? Akty wiary, nadziei i mioci obowizani jestemy wzbudza czciej w yciu, gwnie za wtedy, gdy czowiek, doszedszy do uywania rozumu, zdoby dostateczn znajomo objawienia Boego, a zwaszcza wtedy, gdy tych aktw potrzeba bd do spenienia obowizku, bd do zwycienia pokusy, oraz w niebezpieczestwie mierci. Art. 2 O cnotach teologicznych w szczeglnoci A. O wierze 515. Co to jest wiara? Wiara jest to cnota nadprzyrodzona, ktra pod natchnieniem i z pomoc aski sprawia, ze przyjmujemy za prawd to, co Bg objawi, a przez Koci do wierzenia podaje; przyjmujemy za to za prawd nie dlatego, ebymy przyrodzonym wiatem rozumu przejrzeli wewntrzna prawdziwo tych prawd, lecz przez wzgld na powag samego Boga, ktry to objawi, a ktry si ani myli nie moe ani w bd wprowadza. 516. Czy musimy wierzy we wszystkie prawdy objawione? Musimy wierzy we wszystkie prawdy objawione, przynajmniej oglnie, np. wierz we wszystko, co Bg objawi, a Koci do wierzenia podaje, albo krcej: wierze we wszystko, w co wierzy Koci, Matka wita; szczegowo za i wyranie musimy wierzy, e jest Bg, e za dobre nagradza, a za ze karze, ze jest Trjca wita, ze Jezus Chrystus sta si czowiekiem dla naszego zbawienia. 517. Czy wiara moe by przeciwna rozumowi? Wiara, cho przewysza rozum, w aden sposb nie jest przeciwna rozumowi, ani te midzy wiar a rozumem nigdy nie moe zachodzi adna sprzeczno. 518. Dlaczego midzy wiar a rozumem nigdy nie moe zachodzi adna sprzeczno? Midzy wiar a rozumem nigdy nie moe zachodzi adna sprzeczno, poniewa ten sam Bg, ktry objawia tajemnice i wlewa wiar, da duszy ludzkiej wiato rozumu; Bg siebie samego zaprzeczy nie moe, ani te jedna prawda nie moe si sprzeciwia drugiej. 519. Czy wiara i rozum mog sobie nie wzajemn pomoc?

70

Wiara i rozum mog sobie nie wzajemn pomoc, gdy zdrowy rozum dowodzi podstaw wiary i owiecony jej wiatem przyczynia si do rozwoju znajomoci rzeczy Boych, wiara za zachowuje rozum od bdw i broni go oraz uatwia mu poznanie wielu rzeczy. 520. Kiedy musimy wiar publicznie wyznawa? Wiar musimy publicznie wyznawa, ilekro nasze milczenie, ociganie si albo zamieszanie powoduj porednio zaprzeczenie wiary, wzgard religii, obraz Boga czy zgorszenie bliniego. 521. W jaki sposb wyznajemy wiar na zewntrz? Wiar objawiamy na zewntrz, wyznajc j sowem i uczynkiem, w razie potrzeby nawet mier ponoszc za ni. 522. W jaki sposb traci si wiar? Wiar traci si przez odstpstwo lub herezj, gdy mianowicie czowiek ochrzczony albo odrzuca bd wszystkie, bd niektre prawdy wiary, albo te dobrowolnie podaje je w wtpliwo. 523. Prcz odstpcw i heretykw kto jeszcze grzeszy przeciwko wierze? Prcz odstpcw i heretykw przeciwko wierze grzesz: a. nieochrzczony, ktry odrzuca wiar dostatecznie sobie przedstawion (niedowiarstwo pozytywne); b. kto nie stara si o dostateczne wyksztacenie religijne, odpowiadajce jego stanowi i wiekowi; c. kto wyznaje bdy, przez Koci potpione, zbliajce si mniej lub wicej do niedorzecznoci heretyckiej; d. kto dobrowolnie wystawia si na niebezpieczestwo utraty wiary, np. czytajc bez wymaganego pozwolenia i ostronoci ksiki zakazane przez Koci, zwaszcza ksiki apostatw, heretykw lub schizmatykw, szerzce apostazj, herezj lub schizm. B. O nadziei 524. Co to jest nadzieja? Nadzieja jest to cnota nadprzyrodzona, ktra sprawia, e dla zasug Jezusa Chrystusa, oparci na dobroci, wszechmocy i wiernoci Boga, z ufnoci oczekujemy ywota wiecznego i ask potrzebnych do jego osignicia, bo Bg obieca ywot wieczny tym, ktrzy bd wykonywa uczynki dobre. 525. Jak objawiamy nadziej? Nadzieje objawiamy nie tylko sowem, lecz take uczynkami, gdy ufajc szczerze obietnicom Boskim, cierpliwie znosimy dolegliwoci i przykroci ycia, a nawet przeladowania. 526. Jak si traci nadziej?

71

Nadziej traci si przez grzech rozpaczy lub zuchwaej ufnoci oraz przez te grzechy, ktre pocigaj za sob utrat wiary. 527. Co to jest rozpacz? Rozpacz jest to dobrowolny i wiadomy brak ufnoci, by czowiek mg otrzyma od Boga szczcie wieczne i rodki, ktre do niego wiod. 528. Co to jest zuchwaa ufno? Zuchwaa ufno jest to lekkomylne liczenie na to, e si dostpi szczcia w niebie bez uzyskania aski Boej albo bez dobrych uczynkw. C. O mioci 529. Co to jest mio? Mio jest to cnota nadprzyrodzona, ktra sprawia, e miujemy Boga nade wszystko dla Niego samego, a siebie samych i bliniego dla Boga. 530. W jaki sposb mamy przede wszystkim okazywa Bogu sw mio? Mio sw mamy Bogu okazywa przede wszystkim przez zachowanie jego przykaza. 531. Jakim jeszcze sposobem moemy Bogu okaza swoj mio? Swoj mio moemy Bogu jeszcze okaza uczynkami, ktre wprawdzie nie s nakazane, Bogu s mie, a nazywaj si nadobowizkowymi. 532. Jak przepada mio ku Bogu? Mio ku Bogu przepada przez kady grzech miertelny; ale utrata aski przez grzech miertelny niekoniecznie pociga za sob utrat wiary i nadziei. 533. Jak winnimy miowa siebie samych? Siebie samych winnimy miowa, szukajc we wszystkim chway Boej i naszego wiecznego zbawienia. 534. Czy winnimy miowa bliniego? Bliniego winnimy miowa aktami wewntrznymi i zewntrznymi, to jest darowa urazy, wystrzega si wyrzdzania mu szkody i krzywdy i dawania mu zgorszenia, spieszy mu wedug si z pomoc w potrzebach, a zwaszcza przez uczynki miosierdzia co do duszy i co do ciaa. 535. Jakie s uczynki miosierne co do duszy? Uczynki miosierne co do duszy s nastpujce:

72

a. b. c. d. e. f. g.

wtpicym dobrze radzi; nieumiejcych poucza; grzeszcych upomina; strapionych pociesza; urazy chtnie darowa; przykrych cierpliwie znosi; za ywych i umarych si modli.

536. Jakie s uczynki miosierne co do ciaa? Uczynki miosierne co do ciaa s nastpujce: a. b. c. d. e. f. g. akncego nakarmi; spragnionego napoi; nagiego przyodzia; podrnego w dom przyj; chorego odwiedzi; winia nawiedzi; umarego pogrzeba.

537. Czy mio, ktr winnimy miowa bliniego, obejmuje take nieprzyjaci? Mio, ktr winnimy miowa bliniego, obejmuje take nieprzyjaci, bo oni take s blinimi naszymi, a Bg sam da nam to przykazanie i zostawi nam przykad. Cz II O cnotach obyczajowych 538. Co to jest cnota obyczajowa? Cnota obyczajowa jest to taka cnota, ktra za bezporedni przedmiot ma uczynki uczciwe zgodne ze zdrowym rozumem. 539. Iloraki moe by akt cnoty obyczajowej przez wzgld na cel, ktremu suy? Przez wzgld na cel, ktremu suy, akt cnoty obyczajowej moe by albo naturalny, np. gdy kto poci, eby pokarm nie szkodzi na zdrowiu, albo nadnaturalny, np. gdy kto poci, aby mu Bg odpuci grzechy, albo eby zgnbi ciao swoje i podda je w niewol. 540. Ile jest cnt gwnych obyczajowych? Gwnych cnt obyczajowych jest cztery: roztropno, sprawiedliwo, mstwo i wstrzemiliwo; nazywaj si one take cnotami kardynalnymi. 541. Dlaczego te cnoty nazywaj si kardynalnymi? Te cnoty dlatego nazywaj si cnotami kardynalnymi, poniewa stanowi jakby zawiasy i fundament caego gmachu obyczajowego, a inne cnoty do nich si sprowadzaj.

73

542. Co sprawiaj cnoty kardynalne? Roztropno sprawia, e we wszystkich sprawach poznajemy, co naley czyni albo czego unika, eby osign ywot wieczny;Sprawiedliwo sprawia, e kademu oddajemy to, co mu si naley od nas;Mstwo sprawia, e si nie pozwalamy odstraszy od dobrego adnymi trudnociami lub przeladowaniami, ani nawet mierci;Wstrzemiliwo sprawia, e poskramiamy niedozwolone zmysowe skonnoci, a w uywaniu tego, co jest dozwolone, zachowujemy miar. Cz III O darach Ducha witego 543. Przy usprawiedliwieniu z odpuszczeniem grzechw i z cnotami teologicznymi co jeszcze Bg wlewa czowiekowi? Przy usprawiedliwieniu wraz z odpuszczeniem grzechw i z cnotami teologicznymi bg wlewa czowiekowi jeszcze dary Ducha witego. 544. Ile jest darw Ducha witego? Darw Ducha witego jest siedem: mdro, rozum, rada, mstwo, umiejtno, pobono i boja Boa. 545. W jakim celu Bg wlewa te dary? Te dary Bg wlewa czowiekowi sprawiedliwemu, eby atwiej i szybciej przyjmowa natchnienia Ducha witego i szed za nimi, gdy go nimi Duch wity rnorako nakania do dobrego a unikania zego. 546. Co sprawiaj w nas dary Ducha witego? Mdro daje nam pomoc, ebymy znajdowali rado w rozwaaniu rzeczy Boskich, i ebymy o sprawach Boskich i ludzkich myleli po Boemu;Rozum, ebymy, o ile to jest moliwe u czowieka, coraz lepiej poznawali tajemnice wiary jako godne wiary;Rada, ebymy si strzegli zasadzek szatana i wiata, a w wtpliwociach zrozumieli, co si bardziej przyczynia do chway Boej i do naszego oraz blinich zbawienia;Mstwo, ebymy doznawali szczeglnej mocy do zwyciania pokus i innych przeszkd w yciu duchownym;Umiejtno, ebymy naleycie odrniali midzy tym, w co naley wierzy a w co nie, i ebymy si trzymali waciwego kierunku w sprawach ycia duchownego;Pobono, abymy naleyt cz i sub oddawali Bogu, witym i tym ludziom, ktrzy nam zstpuj Boga, i abymy wspomagali biednych i nieszczliwych dla mioci Boga;Boja Boa, ebymy unikali grzechw przez boja obrazy Boskiej, pync z dziecicej czci dla majestatu Boego. Cz IV O bogosawiestwach ewangelicznych i owocach Ducha witego 547. Jakie s skutki cnt teologicznych i darw Ducha witego?

74

Skutkami cnt teologicznych i darw Ducha witego s bogosawiestwa ewangeliczne i owoce Ducha witego. 548. Ktre to s bogosawiestwa ewangeliczne? Bogosawiestwa ewangeliczne s to te, ktre ogosi sam Jezus Chrystus w kazaniu na grze, a mianowicie: a. Bogosawieni ubodzy duchem, albowiem ich jest krlestwo niebieskie; b. Bogosawieni cisi, albowiem oni posid ziemi; c. Bogosawieni, ktrzy pacz, albowiem oni bd pocieszeni; d. Bogosawieni, ktrzy akn i pragn sprawiedliwoci, albowiem oni bd nasyceni; e. Bogosawieni miosierni, albowiem oni miosierdzia dostpi; f. Bogosawieni czystego serca, albowiem oni Boga ogldaj; g. Bogosawieni pokj czynicy, albowiem nazwani bd synami Boymi; h. Bogosawieni, ktrzy cierpi przeladowanie dla sprawiedliwoci, albowiem ich jest krlestwo niebieskie. 549. Dlaczego Jezus Chrystus bogosawionymi nazywa tych, ktrzy maj to usposobienie zewntrzne? Jezus Chrystus tych, ktrzy maja to usposobienie wewntrzne dlatego nazywa bogosawionymi, poniewa dziki temu usposobieniu maj oni w tym yciu jakby pewien przedsmak przyszego szczcia w niebie. 550. Ktrzy to s ubodzy duchem, nazwani bogosawionymi? Ubodzy duchem, nazwani bogosawionymi, s to ci, co si w duszy odrywaj od dbr zewntrznych, zwaszcza od bogactw i zaszczytw, a nawet w razie potrzeby gardz nimi dobrowolnie; jeeli za je maj, uywaj ich umiarkowanie i dobrze; a jeeli ich nie maj, nie szukaj ich chciwie; gdy je utrac, znosz to z poddaniem si woli Boej. 551. Ktrzy to s cisi? Cisi czyli agodni s to ci, co z blinim yj zgodnie, znoszc cierpliwie przykroci od niego doznawane, bez skargi lub zemsty. 552. Ktrzy to s ci, co pacz, a jednak s bogosawieni? Ci, co pacz, a jednak s bogosawieni, s to ci, ktrzy si nie uganiaj za rozkoszami tego wiata; z weselem znosz dolegliwoci tego ycia, posuszni woli Boej, pokutuj za popenione grzechy i serdecznie bolej nad zem, co si na wiecie dzieje, nad zgorszeniami i niebezpieczestwami zbawienia. 553. Ktrzy akn i pragn sprawiedliwoci? Sprawiedliwoci akn i pragn ci, co staraj si codziennie postpowa w uczynkach sprawiedliwoci i mioci.

75

554. Ktrzy s miosierni? Miosierni s to ci, co z mioci ku Bogu dziel si z blinim tym, co maj, i staraj si oddali od niego ndz moraln i materialn. 555. Ktrzy s czystego serca? Czystego serca s ci, co nie tylko uciekaj od grzechu miertelnego, a zwaszcza od grzechu nieczystoci, lecz unikaj take wedle monoci grzechu powszedniego. 556. Ktrzy s pokj czynicy? Pokj czynicy s to ci, co nie tylko zachowuj pokj z blinim, lecz staraj si take o pokj midzy drugimi. 557. Ktrzy s ci, co cierpi przeladowanie dla sprawiedliwoci? Przeladowanie dla sprawiedliwoci cierpi ci, co cierpliwie znosz pomiewiska, oszczerstwa i przeladowania dla mioci Jezusa Chrystusa. 558. Ile jest owocw Ducha witego i ktre mianowicie? Aposto wylicza dwanacie owocw Ducha witego, a mianowicie: mio, wesele, pokj, cierpliwo, dobrotliwo, dobro, dugomylno, cicho, wierno, skromno, wstrzemiliwo, czysto. Rozdzia XI O grzechach uczynkowych czyli osobistych 559. Co popenia ten, kto mimo aski, ktrej Bg zawsze udziela do zbawienia, przestpuje prawo Boskie? Kto mimo aski, ktrej Bg zawsze udziela do zbawienia, przestpuje prawo Boskie, wiadomie i dobrowolnie, popenia grzech uczynkowy czyli osobisty. 560. C to wic jest grzech uczynkowy? Grzech uczynkowy jest to wiadome i dobrowolne przekroczenie prawa Boskiego. 561. Jakim sposobem moe by popeniony grzech uczynkowy? Grzech uczynkowy moe by popeniony myl, mow i uczynkiem, zarwno dokonanym jak zaniedbanym, i to albo przeciw Bogu, albo przeciw nam samym, albo przeciw bliniemu, zalenie od tego, czy prawo, ktre si przekracza, dotyczy wprost Boga, czy tez nas samych czy bliniego. 562. Co powstaje z powtarzania tego samego grzechu uczynkowego?

76

Z powtarzania tego samego grzechu uczynkowego powstaje skonno do zego, zwana naogiem. 563. Iloraki jest grzech uczynkowy? Grzech uczynkowy jest albo miertelny albo powszedni. 564. Co to jest grzech miertelny? Grzech miertelny jest to przekroczenie prawa, popeniane z wiedz i wol przy wiadomoci cikiego przewinienia. 565. Dlaczego ten grzech nazywa si miertelnym? Dlaczego ten grzech nazywa si miertelnym? Ten grzech nazywa si miertelnym dlatego, poniewa odwracajc dusz od jej celu ostatecznego, pozbawia j jej ycia nadprzyrodzonego, czyli aski uwicajcej, skazuje j na mier wiekuist w piekle, umierca zdobyte zasugi, tak, e ju si nie mog przyda na ywot wieczny, dopki nie odyj przez odzyskanie na nowo aski; w kocu grzech miertelny czyni czowieka niezdolnym do nabywania dalszych zasug na niebo. 566. Co to jest grzech powszedni, czyli lekki? Grzech powszedni, czyli lekki, jest to przekroczenie prawa, popenione z wiedz i wol przy wiadomoci lekkiego przewinienia. 567. Dlaczego ten grzech nazywa si lekkim? Ten grzech nazywa si lekkim, bo skoro duszy nie odwraca od jej celu ostatecznego i zadaje duszy mierci duchowej, atwo moe by odpuszczony nawet bez spowiedzi sakramentalnej, i stanowi pewn chorob duszy, ktra z natury swej moe by atwo wyleczona. 568. Ktre s gwne skutki grzechu powszedniego? Gwne skutki grzechu powszedniego polegaj na tym, e: zmniejsza on ciepo mioci, usposabia dusz do grzechu miertelnego i czyni czowieka winnym kary doczesnej, ktr trzeba odpokutowa albo w tym yciu albo w przyszym. 569. Czy wszystkie grzechy powszednie i miertelne s rwne midzy sob? Grzechy czy to powszednie czy te miertelne nie wszystkie s midzy sob rwne, lecz jak jedne grzechy powszednie s lekkie a drugie mniej lekkie, tak te jedne grzechy miertelne s cikie, drugie za cisze. 570. Ktre grzechy miertelne s z natury swej najcisze? Grzechy miertelne z natury swej najcisze s te, ktre kto popenia wprost przeciw Bogu. 571. Ile jest grzechw przeciwko Duchowi witemu?

77

Sze jest grzechw przeciwko Duchowi witemu: a. b. c. d. e. f. o asce Boej rozpacza; przeciwko miosierdziu Boemu zuchwale grzeszy; uznanej prawdzie chrzecijaskiej si sprzeciwia; bliniemu aski Boej zazdroci; na zbawienne napomnienia zatwardziae mie serce; rozmylnie trwa w niepokucie.

572. Dlaczego te grzechy nazywamy grzechami przeciwko Duchowi witemu? Te grzechy dlatego nazywamy grzechami przeciwko Duchowi witemu, poniewa ten, kto je popenia, w przewrotnoci swojej odczuwa, co go moe powstrzyma od grzechu, gardzc ask, ktr si zazwyczaj przypisuje Duchowi witemu, jako rdu wszystkiego dobra. 573. Ile jest grzechw przeciwko bliniemu woajcych o pomst do nieba? Cztery s grzechy przeciwko bliniemu, woajce o pomst do nieba, a mianowicie: a. b. c. d. rozmylne zabjstwo; grzech sodomski; uciemienie ubogich oraz wdw i sierot; zabieranie lub zatrzymywanie umwionej zapaty sugom i robotnikom.

574. Dlaczego mwi si, e te grzechy woaj o pomst do nieba? Dlatego si mwi, e te grzechy woaj o pomst do nieba, poniewa przed innymi grzechami maj w sobie nadzwyczajn i jawn niegodziwo i cigaj gniew i zemst Bo na tych, ktrzy je popeniaj. 575. Ktre s grzechy gwne? Nastpujce s grzechy gwne: a. b. c. d. e. f. g. pycha; akomstwo; nieczysto; zazdro; obarstwo i pijastwo; gniew; lenistwo.

576. Dlaczego te grzechy nazywaj si gwnymi? Te grzechy nazywaj si gwnymi, poniewa s jakby rdem i korzeniem wszystkich innych grzechw i naogw. 577. Ktre cnoty s przeciwne grzechom gwnym?

78

Grzechom gwnym s przeciwne nastpujce cnoty: a. b. c. d. e. f. g. pysze pokora; akomstwu szczodro; nieczystoci czysto; zazdroci yczliwo obarstwu i pijastwu mierno; gniewowi agodno lenistwu pilno w pracy i subie Boej.

578. czy prcz grzechu powinnimy unika take okazji do grzechu? Prcz grzechu powinnimy wedle monoci unika take bliskich okazji do grzechu, to jest takich okolicznoci, wrd ktrych czowiek naraa si na wielkie niebezpieczestwo popenienia grzechu; bo kto miuje niebezpieczestwo, w nim zginie. 579. Czy moe si zdarzy, e bdziemy musieli odpowiada wobec Boga za cudze grzechy? Moe si zdarzy, e bdziemy musieli wobec Boga odpowiada za cudze grzechy, mianowicie wtedy, jeeli i o ile bylimy albo przyczyn cudzych grzechw, bd nakazujc je i doradzajc do nich, bd te zgadzajc si na nie, albo te nie przeszkodzilimy cudzym grzechom, cho moglimy i powinni byli przeszkodzi. Rozdzia XII O rzeczach ostatecznych 580. Co w Pimie witym Bg poleca nam jako nader skuteczny rodek uchronienia si grzechw? W Pimie witym Bg jako nader skuteczny rodek uchronienia si grzechw poleca nam pami na rzeczy ostateczne, tak nas upominajc: We wszystkich sprawach swoich pamitaj na ostateczne rzeczy swoje, a na wieki nie zgrzeszysz. 581. Co to s rzeczy ostateczne? Rzeczy ostateczne s to te rzeczy, ktre czowieka spotkaj na ostatku, to jest mier, sd, pieko, niebo; ale po sdzie przed niebem moe by czyciec. 582. Co powinnimy sobie gwnie przypomina o mierci? O mierci powinnimy sobie przypomina gwnie, ze jest ona kar za grzechy, e jest chwil, od ktrej zaley wieczno, tak, i po mierci nie ma ju miejsca na pokut i zasug, i e nie wiemy, kiedy i jak umrzemy. 583. Co si dzieje z dusz zaraz po mierci? Zaraz po mierci dusza staje przed trybunaem Chrystusa na sd szczegowy.

79

584. Z czego odbywa si sd szczegowy nad dusz? Na sdzie szczegowym dusza bdzie sdzona ze wszystkiego, a wic z myli, sw, uczynkw i z opuszczenia dobrego; a wyrok ten zostanie zatwierdzony na sdzie powszechnym, ktry jest jakby ujawnieniem na zewntrz wyroku na sdzie szczegowym. 585. Co si stanie z dusz po sdzie szczegowym? Po sdzie szczegowym dusza, jeeli nie bdzie mie aski z powodu grzechu miertelnego, zaraz idzie do pieka; jeeli jest w stanie aski, a jest take wolna od wszystkich grzechw powszednich i od wszystkich kar doczesnych, idzie zaraz do nieba; jeeli za jest wprawdzie w stanie aski, ale jeszcze ma na sobie jaki grzech powszedni, albo jak nie odpokutowan. Kar doczesn dostaje si do czyca, dopki nie uczyni w zupenoci zado sprawiedliwoci Boej. 586. Co bdzie z potpionymi w piekle? W piekle, ktre Pismo w. nazywa take przepaci lub gehenn, wieczne mki cierpi ze duchy, a razem z nimi ludzie potpieni, na samej tylko duszy przed sdem powszechnym, a na duszy i ciele po sdzie powszechnym. 587. Na czym polegaj kary potpionych? Kary potpionych polegaj na tym, e: nie mog oni nigdy oglda Boga; doznaj najstraszliwszych mk ognia piekielnego, ktry jest ogniem rzeczywistym, co pali a nie niszczy; doznaj te potpieni mk z powodu ciemnoci, wyrzutw sumienia i niewymownego smutku i rozpaczy, oraz z powodu towarzystwa szatanw i innych potpionych. 588. Czy kara utraty Boga jest jednakowa dla wszystkich? Kara utarty Boga jest jednakowa dla wszystkich; inne natomiast kary i mki nie s jednakowe dla wszystkich, lecz rozmaite, zalenie od liczby i cikoci grzechw. 589. Co bdzie z dusz w czycu? Dusza w czycu cierpi kary doczesne za grzechy, za ycia jeszcze nie odpokutowane zupenie, dopki w penoci nie uczyni zado sprawiedliwoci Boej i nie dostanie si do nieba. 590. Jakie mki cierpi dusza w czycu? Dusza w czycu cierpi z tego powodu, e jeszcze nie oglda Boga; cierpi ona te inne dotkliwe mki. 591. Czy kary doczesne dusz w czycu cierpicych s jednakowe dla wszystkich? Kary dusz w czycu cierpicych nie s jednakowe dla wszystkich, lecz rni si midzy sob stopniem surowoci i dugoci, zalenie od tego, za jakie grzechy powszednie kada dusza cierpi

80

i jak kar doczesn odpokutowuje; nadto mki te mog by skrcone i zagodzone przez pomoc, z jak si im spieszy. 592. Czy czyciec skoczy si po sdzie ostatecznym? Po sdzie ostatecznym czyciec skoczy si: sprawiedliwoci Boej za dusze, ktre wtedy bd jeszcze w czycu, stanie si zado w sposb od Boga ustanowiony i te wszystkie dusze pjd do nieba. 593. Co bdzie z duszami w niebie? W niebie dusze sprawiedliwych bez cia przed sdem ostatecznym, a z ciaami po sdzie ostatecznym, ciesz si ogldaniem Boga twarz w twarz, a przez to zaywaj na wieki wszelkiego szczcia, bez domieszki czy bojani jakiegokolwiek za, w towarzystwie Pana naszego Jezusa Chrystusa, Najwitszej Maryi Panny i wszystkich witych. 594. Czy wszyscy wici w niebie zaywaj jednakowej szczliwoci wiecznej? wici w niebie nie wszyscy zaywaj jednakowej szczliwoci wiecznej, lecz jedni zaywaj jej w mniejszym stopniu, drudzy za w wikszej. 595. Jaka jest przyczyna tej rnicy? Przyczyna tej rnicy jest ta, e wici w niebie do ogldania Boga twarz w twarz s dopuszczenie dziki wiatoci chway; t wiato Bg wlewa kademu z nich, Anioom za wedug godnoci i aski, jak kady z nich posiada, a ludziom wedug ich zasug, ale tak, e wszyscy, cho w stopniu nierwnym obdarzeni wiatoci chway, s zupenie szczliwi.

81