Nauka o Pa stwie i Konstytucji

Konstytucjonalizm wq Carla Friedricha, to proces ograniczenia w adzy. Do konstytucjonalizmu doprowadzi o : y y Potrzeby praktyki spo ecznej (przyk ad umowy osadnikw, g wny cel dobro wsplnoty); Przygotowanie filozoficzne (Pojawiaj si systemy zasad).

Konstytucjonalizm :
y y doktryna, og za en, twierdze czy pogl dw, uznaj c za najlepsz t form ustroju, w ktrej najwy sze w adze pa stwowe podporz dkowane s konstytucji. Forma ustroju opartego na konstytucji

Konstytucjonalizm, to ograniczenie w adzy, je eli w adza tego warunku nie spe nia, to owe pa stwo nie jest pa stwem konstytucyjnym. Przyk ad w 1936 uchwalono w ZSRS katalog praw i wolno ci obywatela.

Materie Konstytucyjne kwestie ktre musi zawiera ka da konstytucja, eby pe ni funkcj

ustawy zasadniczej. y y y y y y Prawa wolno ci cz owieka i obywatela; Ustrj pa stwa; System; Suwerenno ; Struktur ; rd o pa stwa.

Cechy formalne :
y y y y Akt o najwy szej mocy prawnej; Szeg owy sposb uchwalania i zmiany; Nazwa szczeglna (np. Ustawa zasadnicza w Niemczech); Szeglna systematyka.

Konstytucja jako ustawa zasadnicza wszystkie akty musz sie opiera na konstytucji.
Jest to fundamentem ustroju, niesie to ze sob trzy konsekwencje. y Zbir praw fundamentalnych w pa stwie stanowi cych podstaw spo ecznego i politycznego porz dku, a zarazem wyznaczaj cych dzia nia w adzy publicznej oraz gwarantuj cych prawa i wolno ci cz owieka i obywatela; Zawiera podstawowe zasady dotycz ce tre ci prawa, wynikaj ce z idei ustawodawcy, okre la formy prawa (hierarchi aktw prawnych) u tryb jego stanowienia, czyli kompetencj okre lonych organw do wydawania aktw prawnych; Konstytucja zawiera najwy sze miejsce w hierarchi aktw prawnych, a zatem w systemie prawnym jest aktem nadrz dnym

Nadrz dno

konstytucji, uzasadnienia :

Materialne Konstytucja normuje podstawowe zasady porz dku i ustroju prawnego Formalne Konstytucja posiada najwy sz moc prawn , dzi ki czemu normy jej, jako wyraz woli suwerena, nie mog by zmienione przez akty prawne ni szego rz du.

Skutki nadrz dno ci konstytucji

y y Negatywny organy pa stowe nie mog ustanawia norm sprzecznych z konstytucj ; Pozytywny organy pa stowe powinny w swej dzia alno ci prawotwrczej rozwija i konkretyzowa normy konstytucji

Funkcje konstytucji zesp r norakich skutkw spo ecznych, jakie stale towarzysz w danej
spo eczno ci w odniesieniu do okre lonej dziedziny yczia wywo ywane s istnieniem konstytucji, jest to rola jak konstytucja pe ni w rzeczywisto ci spo eczno-politycznej danego pa stwa.

Systematyka funkcji :
y y y y y y y Funkcja prawna (porz dek prawny, okre la materi konstytucyjn , dzia alno pa stwa, jego organw, zaiwra katalog praw i wolno ci cz owieka); Funkcja organizatorska (okre lanie zasad funkcjonowania pa stwa, okre lanie struktur wewn trznych pa stwa); Funkcja integracyjna (konstytucja jest wrazem konsensusu spo ecznego, jej normy s wynikiem kompromisu, normy s u intefracji spo ecze stwa wok pewnych warto ci); Funkcja edukacyjna (konstytucja upowszechnia pewne warto ci kosztem innych lub te wychowuje w duchu pewnych warto ci); Funkcja programowa (zadaniem konstytucji nie jest tylko realizacja okre lonego modelu pa stwa, lecz tak e okre lenie kierunku rozwoju pa stwa i jego poszeglnych instytucji); Funkcja polityczna Funkcja spo eczna (integracja spo ecze stwa).

Systematyka konstytucji - wewn trzny uk ad jej tre ci, odpowiednie uporz dkowanie jej
postaniwie porzeprowadzone wq z gry przyj tych za o e klasyfikacji.

Wyk adnia norm systemetycznych

Wyk adnia umiejscowienie przepisw. Je eli analiza przepisw nie doprowadzi do pe nej rekonstrukcji normy konstytucyjnej, je eli uznamy e wynik konstytucji za niezadowalaj cy, to niejednokrotnie dycyduj ce znaczenie mo e mie fakt, w ktrym miejscu konstytucyjnej struktury przepis w znajduje si (tytule, sekji, selekcji), jaka ta cz nosi nazw , wyci gana podczas wyk adni systematycznej wnioski mog uzupe ni rekonstruowan norm o pewne istotne elementy.

Podzia na systematyk ogln i szczeg ow

y Oglna podzia na dzia y cz ci, rozdzia y (kryterium ideowo polityczne, warto ci ustawodawcy w okre laniu funkcji pa stwa);

Szeg owa uk ad tre ci poszczeglnych rodzia w (kryterium logiczny uk ad tre ci poszczeglnych rozdzia w) W niektrych rozdzia ach ustrojodawca pos uguje si kryterium ideowo politycznym np. Wysuni cie pewnych praw nad inne.

Zasada suwerenno ci
Suwerenno y y jest atrybutem w adzy pa stwowej. Zewn trzna niezale no od w adzy w stosunku z innymi pa stwami Wewn trzna - w adza samodzielna i najwy sza na okre lonym terytorium

We wsp czesnym konstytucjonalizmie z ustrojowej formu y w adza suwerena nale y do ludu, wynikaj z tego 3 konsekwencje : y y Suweren ma prawo do powo ywania niektrych organw pa stwa (prawo powo ywania reprezentantw, ktrzy tworz organ przedstawicielski (parlament)); Suweren ma prawo do wsp decydowania (Instytucje demokracji bezpo redniej, dzi ki ktrym suweren uczestniczy w procesie sprawowania w adzy bezpo rednio (referendum, inicjatywa ludowa, veto ludowe)); Suweren ma prawo do wyra ania opinii w przedmiocie sprawowania w adzy pa stwowej (wyrazi mo na przez okre lone prawa obywatelskie (wolno prasy, s owa, zrzeszania si ));

Zasada reprezentacji jest g wnym rodkiem realizowania zasady suwerenno ci. Kolejny element periodycznie powtarzaj ce si rwne, wolne, powszechne, demokratyczne wybory. Pozycja narodu w systemie w adzy konstytucjonalnej, czyli suwerenno jako w adza wp ywania na rz dy oraz w adza wsp rz dzenia. narodu mo e by okre lane

Referendum

forma demokracji bezpo redniej oznaczaj c sposb rostrzygiwania przez suwerena przez g owoswanie o istotych sprawach ycia ca ego pa stwa albo cz ci jego terytorium.

Typologia referendum :
1. Wymg prawny przeprowadzenia referendum
y y Obligatoryjne Konstytucja przewiduje, e pewneg rodzaju decyzje musz by przyj te przez wszystkich. Fakultatywne dla przyj cia jakiego aktu prawnego jest mo liwe g osowanie, ale nie obowi zkowe do utwierdzania. Decyduje o wprowadzeniu organ uchwalaj cy akt albo inny organ pa stwowy. (Po up ywie terminu zg oszenia referendum akt wchodzi w ycie bez woli suwerena) Oglnokrajowe Lokalne

2. Zasi g krajowy
y y

3. Rodzaj materii, ktrej dotyczy g osowanie y Konstytucyjne y Ustawodawcze y Uchwa odawcze

4. Moment przeprowadzania referendum y Zatwierdzaj ce (ratyfikacyjne). Akt przyj ty przez organ pa stwowy staje si w
pe ni prawomocny z chwil zaaprobowania go przez suwerena;

Wst pne. Podmiot uprawniony do uchwalania aktu pragnie pozna opini suwerena na temat aktu. W literaturze odmawia si definicji referendum, bo tam on ma opini ostatecznie decyduj c .

Prawa i wolno ci cz owieka i obywatela

y y Koncepcja indywidualistyczna (pa stwo s u y interesom jednostki); Koncepcja uniwersalistyczna (nadrz dno interesw pa stwa wobec interesw jednostki).

Prawa cz owieka pierwotnie w stosunku do pa stwa, przys uguj ca ka demu cz owiekowi bez
wzgl du na jego przynale no naturalne. pa stwow czy pozycj w spo ecze stwie. rd em praw jest prawo

Prawa obywatelskie
y y Uprawnienia obywatela dla tego pa stwa wynikaj ce z prawa o znaczeniu przedmiotowym i s u ce do ochrony interesw tego obywatela. Zesp praw przyznanych jednostce przez porz dek prawny okre lonego pa stwa w oparciu o kryterium przynale no ci pa stwowej.

Wolno ci obywatelskie nie wynikaj z ustawodawstwa, ale to prawo okre la ich granice i
normuje sposb wykonania. Obywatel mo e korzysta lub nie z danej mu wolno ci, mo e post powa w sposb dowolny, byleby nie przekracza prawnie ustalonych granic, ktre wyznaczaj wolno innego obywatela. W razie sporu z organem pa stwa, to organ pa stwa ma poda podstaw prawn ograniczenia, oraz e pewne uprawnienia mog by regulowane tylko jako prawa obywatelskie, inne za jako wolno ci obywatelskie.

Kategorie praw podstawowych, s u

y y

cym zapewnieniu obywatelom

Sfery wolnej od ingerencji pa stwa Obszaru niekr powanych dzia a spo ecznych i politycznych

Mi dzynarodowy system ochrony praw cz owieka

System zbir tez i twiedze stanowi cych pewn spjn ca o obowi zuj cych w danej dziedzinie. Podzia praw cz owieka na 3 grupy ze wzgl du na podmiot : y Przyj te przez ONZ; y Przyj te przez organizacje wyspecjalizowane w ramach ONZ (UNESCO); y Przyj te przez organizacje regionalne (Rada Europy). Inna typologia: y Umowy oglne y Umowy dotycz ce specjalnych materii y Umowy dotycz ce ochrony konkretych grup ludno ci

Karta Narodw Zjednoczonych (6.VI.1945) cele : rozwi zywa konflikty w drodze sp pracy. Powszechna Deklaracja Praw Cz owieka (10.XII.1948) po wi cona prawom cz owieka i obywatela.

Mi dzynarodowa kontrola przestrzegania praw cz owieka - wynikaj

umowy mi dzynarodowej dzia ania organw wsplnych maj cych na celu stwiedzenie, czy post powanie pa stw jest zgodne z przyj tymi przez nie zasadami.

ce z

Podzia umw ze wzgl du na form kontroli mi dzynarodowej y Nie przewiduj adnej procedury kontrolnej; y Ze specjalna procedur kontroli; y Umowy ktre nie przewiduj procedury kontrolnej, ale ktrych wykonywanie mo e by kontrolowane w ramach szerszego systemu istniej cego ju w poszczeglnych organizacjach mi dzynarodowych. rodki kontroli y Sprawozdania; y Skargi pa stw oraz badania na miejscu; y Petycje. Organy kontroli y Polityczne (przedstawiciele pa stw); y Niezale ne (przedstawiciele spo eczno ci mi dzynarodowej, NGO).

Procedury i materialnoprawny podzia norm konstytucyjnych

Proceduralne reguluj w sposb formy post powania podmiotw wymienionych w konstytucji i wskazuj elementy konieczne aby uzna to post powanie za wywo uj ce okre lone skutki prawne. Materialne determinuj cele i tre ci dzia ania podmiotw wymienionych w konstutycji reguluj ce program dzia alno ci pa stwa, zasady ustrojowe i stosunki mi dzy pa stwem, a jednostk . Materialnopawny podzia norm konstytucyjnych : y Programowe cele pa stwa, dzia alno w r nych dziedzinach; y Polityczne wskazuj jakie ma by tworzone prawo na podstawie za o e ustroju; y Kompetecyjne okre la system organw pa stwowych; y Podstawowe prawa i wolno ci. Prawa podstawowe prawa zagwarantowane w konstytucji pa stwa wyr niaj ca si z racji zajmowania wy szego szczebla w hierarchi warto ci akceptowanych powszechnie przez dane spo ecze stwo.

rd a prawa
rd o powstania prawa w sensie : y Formalnym akty normatywne, ktre zawieraj przepisy daj ce podstaw do konstruowania norm w danej ga zi prawnej. y Materialnym og okoliczno ci o politycznym, spo ecznym, ekonomicznym kulturalnym charakterze, ktrych odzia ywanie wp yn o na tre ci i form . y Instytucjonalnym instytucje ktre tworz lub sankcjonuj (organy w adzy publicznej rz d, wdz, s dy) y Fakty prawotwrcze dzie o instytucji dzia aj cych w r nym trybie i podejmuj ych decyzje o r nym charakterze prawnym. rd a poznania prawa wszystkie czynniki mog ce dostarczy informacji o prawie musz charakteryzowa si takimi cechami jak : pierwotno , wierno , autorytetywno . Poszeglne rd a w znaczeniu formalnym : y y rd a powszechnie obowi zuj cego prawa; Zrd a prawa o charakterze wewn trznym.

Poszczeglne rd a prawa y Ustawa dotyczy fundamentalnych kwestii ustrojowych, maj szczeglny tryb uchwalania; y Dekret z mocy ustawy (moc rwna ustawie) pochodzi od rz dy, gdy parlament le funkcjonuje, istniej te ograniczenia tre ciowe; y Umowy mi dzynarodowe ratyfikowane ratyfikacja przez parlament albo g ow pa stwa, wtenczas te obowi zuje [umowa] w danym pa stwie; y Rozporz dzenie - jest to akt prawotwrczy stanowiony przez organ w adzy wykonawczej na mocy konkretnego i szczeg owego upowa nienia zawartego w ustawie, reguluj cy materie tradycyjnie okre lane przez ustawodawstwo i maj cy s u y prawid owemu wykonaniu aktu upowa niaj cego y Akty prawa miejscowego- obowi zuj tylko na obszarze organu ustanawiaj cego, wydawane na podstawie upowa nienia ustawowego.

Podmioty praworz dno ci - organy pa stwa

y y Materialna koncepcja praworz dno ci - nie wystarczy wprowadzi regulacji, musz by one dopuszczalne moralnie. Pozytywistyczna koncepcja praworz dno ci- wystarczy tylko przestrzega norm niezale nie jakie by one by y.

Organy kontroluj ce egzekutyw gwarantuj praworz dno ( w Polsce od 1980 organy kontroli administracyjnej).