HISTORIA STOSUNKW MI DZYNARODOWYCH

WYK AD

KONGRES WIEDE SKI

y y 1648 pokj westfalski TRAKTAT WERSALSKI zasada, e w adca na obszarze w asnego pa stwa jest pe nym suwerenem, wi c religia, stosunki miedzy w adc a poddanymi itp. s spraw le c w gestii suwerena i nikt nie powinien w to ingerowa .  Zasada rwnowagi si po wojnie o sukcesj hiszpa sk , Francja za panowania Ludwika XIV prowadzi a wojny nieustannie oko o 60 lat i sta a si mocarstwem, a taka dominacja wed ug pa stw by a zbyt gro na, wi c ustalono zasad rwnowagi si . R EWOLUCJA FRANCUSKA 1789 zako czy a si obaleniem monarchii i ci ciem Ludwika VVI i doj ciem do w adzy Napoleona a co za tym idzie wojnami napoleo skimi. Zasada, e to nard jest suwerenem, a nie monarcha. Od tej pory s owo suweren znaczy nard zbiorowy suweren, w adza sprawowana jest w imieniu ludu, w adca ju nie by pomaza cem bo ym. W adca mo e pe ni w adz z nadania ( z woli ludu), wtedy jednak by a to decyzja miedzy krajem z w adc a krajem bez w adcy. Kongres wiede ski mia za zadanie posprz tanie po Napoleonie. Napoleon ponis kl sk , Wielka Brytania, Rosja przeciw Francji.  10.1813 bitwa pod Lipskiem  1814 zaj cie Pary a przez wojska pruskie i rosyjskie (Aleksander I)  Napoleon dostaje Elb  Pokonanie Napoleona to pokonanie symbolu zmiany dla porz dku w Europie  Uwa ano, e rewolucja francuska i Napoleon to wirus, ktry niszczy ca y porz dek, trzeba leczy j chirurgicznie odcinaj c cz onki. Kongres wiede ski 1815  Car Aleksander I Rosja  Ksi Metternich Austria  Kanclerz Robert Stuart Castel Anglia  Rosja: Karol Nesselrode, Adam Jerzy Czartoryski  Prusy: kanclerz Hardenberg Celem kongresu wiede skiego by o stworzenie podstaw europejskiego porz dku politycznego. Chciano odtworzy zasad rwnowagi si rwnowaga europejska. 1. Zdecydowano, e trzeba powrci do tego co by o przed rewolucj napoleo sk . adne pa stwo nie powinno osi gn przewagi w Europie, nie powinno nawet do tego d y . 2. Zasada legitymizmu nie nard ale monarcha jest suwerenem, bo w adza krlewska pochodzi od Boga.  Dyskusje na temat mapy Europy utworzenie Krlestwa Polskiego pod ber em cara, powstaje Rzeczpospolita Krakowska (przed 1809 Krakw by poza granicami Ksi stwa Warszawskiego. Pretensje do Krakowa zg asza a zarwno Austria, Rosja jak i Prusy, wi c zdecydowano nie w cza jej do Krlestwa Polskiego, tylko utworzy RP Krakowsk )  Holandi po czono z Belgi  Austrii zwrcono Wenecj  Ustalono regulamin dyplomatyczny  Deklaracja o zniesieniu handlu niewolnikami 3. Restauracja- powrt do tego co by o przed rewolucj . Powsta o WI TE PRZYMIERZE mia o sta na stra y porz dku ustalonego podczas Kongresu Wiede skiego (Rosja, Austria, Prusy). Miano d y do tego by eliminowa szans na rewolucj i pomaga gdyby ju do niej dosz o.

1830 wybucha rewolucja w Belgii (z decyzji cara Miko aja I powstanie t umi mia a armia Polska, Polacy nie chcieli tego robi bo sami czuli si zniewoleni, jest to podstawa do powstania listopadowego z 1831 roku). W trakcie kongresu wiede skiego mamy do czynienia z 100 dniami Napoleona og oszenie restauracji cesarstwa, zorganizowanie armii bitwa pod Waterloo, przegrana (Burbonowie wracaj na tron). Kodeks dyplomatyczny uj ty w ostatnim z 121 artyku w wprowadza nowy regulamin dyplomatyczny, okre la zasady post powania pa stw w wzajemnych stosunkach chciano zapobiec k opotom. Ustalono pewien porz dek np. ten ktry przyby wcze niej do danej stolicy, ten cieszy si przywilejem pierwsze stwa (wcze niej wchodzi do monarchy, oddaje si mu wi ksz cze ). Ambasadorw podzielono na trzy grupy: 1. Ambasadorowie, legaci, nuncjusze = ambasador = biskup na sta e gdzie wys any. Legaci specjalny wys annik papie a, ktry nie jecha nigdzie na sta e, a w celu za atwienia jednej misji. 2. Pos owe, ministrowie lub inni akredytowani przez suwerena. Do pa stw mniej wa nych wysy a o si kogo z tej grupy, ktrzy sk adali listy uwierzytelniaj ce, ktre potwierdza y (od suwerena do suwerena), e dany cz owiek zosta przys any to w imieniu danego suwerena. 3. Charge d affairs wype niaj cy obowi zki. Charge d affairs ad interium zast pca ambasadora albo szef misji. Zasada: wszystkie pa stwa utrzymuj kontakty ze wszystkimi za pomoc ambasadorw. System wiede ski trwa . Nie uda o si narzuci spo ecze stwu europejskiemu przekonania, e monarchia jest naturalnym systemem rz dw, e zdobycze rewolucji nie nios post pu dla relacji spo ecze stwo nard (liberalizm wprowadza wiar , e pa stwo mo e by zorganizowane przez nard suweren, oparte na kr gos upie jakim jest konstytucja). Konserwaty ci uwa aj , e has o by nard rz dzi idzie zbyt daleko, gdy interes pa stwa mo e by oddany w r ce osb, ktre nie s do tego przygotowane (niewykszta ceni). Za o enie, e ludzie wszystkich stanw (tak e biedni, czyli rwnie ci, ktrzy nie p ac podatkw) maj bra udzia w rz dzeniu pa stwem i narzucaniem swej woli monarsze. Socjali ci pocz tkowo zbli eni do libera w, k ad nacisk na programy spo eczne, narodzi si dzi ki rewolucji przemys owej. Podstawowa S ABO SYSTEMU WIEDE SKIEGO prbowa on zorganizowa wiat przy pomocy kategorii i instrumentw znanych z przesz o ci i prbowa to zrobi w bardzo specyficznym momencie utraty przez Francj pozycji dominuj cej (kl ska Napoleona). Uwa a , e restauracja monarchii jest najlepszym wyj ciem. Nie uda o si pogromi postulatw wolno ciowych zacz tych przez Wielk Rewolucj Francusk . WYK AD 3 22.10.08

WIOSNA LUDW 1848

y y y y y wi te Przymierze Wielka Brytania podstawow warto ci jest zachowanie rwnowagi si W ochy nurt M ODYCH W OCH Z GIUSEPPE M AZZINIM na czele, zjednoczenie W och (trzeba pokona Austri ). Sprawa Polska (powstania) Wojna domowa w Grecji 1821 1825 Turcy wysy aj do Grecji Mahuda Alego by zapanowa nad powstaniem greckim. Muahud sprawowa w adz nad Egiptem, zacz da od su tana rekompensaty (jego oddzia y zosta y pobite). Su tan zwraca si do Wielkiej Brytanii, ale nic nie osi ga, wi c zwraca si do Rosji (sprawa cie nin Bosfor i Dardanele Rosja za udzielenie pomocy za da a monopolu na przejazd statkw rosyjskich cie ninami 1830 1840). Portugalia i Hiszpania w latach 30 pasmo wojen domowych, eliminacja wp yww francuskich przez Brytyjczykw.

Pocz tek lat 40 Francja chce zawrze z Wielk Brytani sojusz. Francja nawet chce pogodzi si z tym, e P w. Iberyjski b dzie mia wp ywy brytyjskie.

WIOSNA LUDW y Pocz tek we W oszech y 1846 konflikt Piusa IX (Pa stwo Ko cielne). Pius IX libera zwolni wi niw politycznych z Pa stwa Ko cielnego, nast puje z agodzenie cenzury, wprowadza rad pa stwow w sprawach pa stwowych tzn. ma cywilnych doradcw, doprowadza to do tego, e inne ksi stwa te staj si bardziej liberalne np. Piemont, Toskania). y Stycze 1848 (Palermo) powstanie w Sycylii Ferdynand II zwyci a i wprowadza reformy i konstytucj (rwno obywateli wobec prawa tak jak Wielka Rewolucja Francuska). Tworzy Krlestwo Obojga Sycylii wolno prasy nast puje reakcja a cuchowa np. Sardynia, Pa stwo Ko cielne. y Zaczyna si na po udniu W och i post puje ku grze P w. Apeni skiego y Marzec 1848 powstania w Wenecji, Palermo. Austria wprowadza tam swe wojska. Interwencja Austrii - w lipcu kl ska wojsk w oskich. Austriacy zajmuj p nocne W ochy. Sierpie powstanie w Rzymie przeciw w adzy wieckiej (dwa obozy wsp praca z papie em; tacy, ktrzy uwa aj , e papie nie jest potrzebny) obalenie papie a, powstaje Republika Rzymska, Toskania rwnie staje si republik ( nast puje interwencja austriacka sojusz z pa stwem Ko cielnym, 1849 obalaj Republik Rzymsk , zwyci aj pod Nawarr , zajmuj Modern , Warn i Toskani ). Austria staje si pa stwem w oskim (zaniepokojenie Francji). Nie przywracaj papie a na tron rzymski. y Interwencja francuska we W oszech 06-07.1849 francuzi zajmuj Rzym, przywracaj w adz papiesk restauracja Pa stwa Ko cielnego. Po tym fakcie ustrj konstytucyjny zachowuje si tylko w Sardynii (premier od 1852 CAMIL CAVOUR). y Francja luty 1848 zamieszki w Pary u, obalenie Ludwika Filipa Francja Republik y Czerwiec 1848 strajki w Pary u ludzie daj prawa do pracy, listopad 1848 nowa konstytucja francuska (jedna izba parlamentu, prezydent jedna kadencja na 4 lata, zostaje nim wybrany Ludwik Napoleon Bonaparte 1852, prezydent nie chce na tym poprzesta og asza koniec Republiki i wprowadza Cesarstwo). y Marzec 1848 powstanie w Wiedniu, ust puje Metternich. Niemcy austriaccy walcz w imi republiki, demokracji, natomiast W grzy, Czesi, Polacy walcz pod has ami autonomii narodowej. Nacjonalizm Liberalizm niby walczyli w jednej sprawie, ale w czasie Wiosny Ludw okazuje si , e wcale nie musi si to czy Patriotyzm y Pocz tkowo w Wiedniu i Czesi i Polacy i W grzy walcz razem z Austriakami, gdy wszyscy walcz przeciw monarsze (brak r nic interesw). y 04.1848 konstytucja w Austrii (konstytucja dla Austrii niemieckiej). Czerwiec powstanie antyniemieckie w Pradze. Wrzesie antyniemieckie powstanie na W grzech. y Wiede (Austria) po Wio nie Ludw nauczyli si , e dopki sie intryg (podburzenia jednych narodw przeciw drugim) le y w ich gestii dopty mog oni kontrolowa swj kraj. y Rosja armia Paskewicza pomoc dla Austrii. y Narodziny idei zjednoczenia Niemiec (idea pangerma ska) y 03.1848 powstanie w Berlinie, krl uwalnia wi niw politycznych, tworzy konstytucj , wolno prasy y 05.1848 obrady Parlamentu Oglno niemieckiego we Frankfurcie, w sierpniu og asza manifest domagaj cy si stworzenia rz du oglno niemieckiego . wrzesie prba powsta we Frankfurcie armia pruska interwencje, rozp dza parlament. Tworzy si rz d w Berlinie, wprowadzaj stan wojenny, likwiduj swobody wprowadzone przez krla jesieni 1848, wycofuj si z Frankfurtu.

y y

03.1849 konstytucja parlamentu frankfurckiego oferta WI SKIEJ KORONY dla Wilhelma IV, odrzucenie jej (jako krla Niemiec) U rde I i II wojny wiatowej le koncepcje powsta e podczas Wiosny Ludw. WYK AD 4 12.11.08

POLITYKA MI DZYNARODOWA W LATACH 1853-1871

1853-wojna krymska 1871-pokj Frankfurcki WOJNA KRYMSKA 1853-1856 y Przyczyn by ekspansjonizm rosyjski. Od wiekw Rosja d y a do zdobycia Konstantynopola (dzisiejszy Stambu ), stolicy dawnego cesarstwa. y Rosyjski ko ci g osi ideologi ekspansji Rosji w kierunku Konstantynopola. y W XV w. Rosyjski mnich prawos awny Filoteusz wymy li koncepcj trzeciego Rzymu 1. pierwszy Rzym - Imperium Roma skie 2. drugi Rzym- Konstantynopol 3. trzeci Rzym- Moskwa Aby wype ni misj dziejow Rosja musia a zdoby Konstantynopol. y 1453r.-Turcja opanowa a Konstantynopol. Z czasem Turcja s ab a, Rosja ros a w si . Rosjanie chcieli to wykorzysta i rozprawi si z Turcj w ostatecznej wojnie. Chcieli w tym celu opanowa cie niny na morzu Czarnym (Bosfor i Dardanele) y 1812r.- zwyci stwo Rosjan nad Francj y Miko aj I m odszy brat Aleksandra I (zmar przedwcze nie w wieku 49lat 1825r.), by wtedy carem Rosji. y 1848- Wiosna Ludw- Rosja utwierdzi a si w przekonaniu e jest pot g w Europie y 1825- powstanie DEKABRYSTW, brutalnie, krwawo st umione przez Miko aja I y 1853- Rosja zacz a wojn przeciwko Turcji  Rosjanie osi gali znaczne sukcesy  Wielka Brytania i Francja wsplnie rozpocz y konsultacje  przeciwstawienie si Rosji  udzielenie pomocy Turcji  przy czenie si do tego uk adu Sardynii (Piemontu; premier- hrabia Cavour) *Napoleon III panowa we Francji w 1853 *Lord Polmurston- premier Wielkiej Brytanii y koalicja chcia a przeci gn na swoj stron Austri ale ona og osi a yczliw wobec pa stw zachodnich neutralno (Austria mi a d ug wdzi czno ci wobec Rosji za pomoc w st umieniu powstania) y Koalicja wys a a gwardi do Turcji.  obl enie Sewastopola (rok czasu) do 8.09.1855-poddana przez Rosjan  wycofanie si wojsk rosyjskich  ksi Czartoryski chcia , aby armia angielska wyl dowa a na terenach ziem polskich i zacz a ofensyw wobec Rosji, ale koalicja si nie zgodzi a y Rozejm- jesie 1855 -w czasie kl sk wojsk rosyjskich zmar car Miko aj I w Petersburgu -kongres pokojowy w Pary u (w. Brytania, Francja, Piemont, Turcja, Rosja- hrabia Or ow reprezentant) -III 1856- TRAKTAT POKOJOWY: Rosja wysz a z tego kongresu z lepszymi uzgodnieniami ni si spodziewa a. Rosja mia a zrzec si pretensji terytorialnych wobec Turcji. Na morzu czarnym mia a by strefa zmilitaryzowana. Tzw. cie niny czarnomorskie mia y by podporz dkowane Turcji

Mo dawia i Wo oszczyzna (nad Dunajem) rezygnacja Turcji, szeroka autonomia tych ksi stw (p niej po po czeniu- Rumunia) Rosja w roli protektora. Nie podj to sprawy polskiej. Rosja ratyfikowa a traktat pokojowy, niezadowolenie w Petersburgu y 1871- ksi Gorczakow (rosyjski minister spraw zagranicznych) nota do pa stw europejskich: Rosja wypowiada postanowienia dotycz ce cie nin czarnomorskich ze wzgl du na zmian sytuacji w Europie. Zasada reous sic stontibus stan rzeczy si zmienia ZJEDNOCZENIE W OCH y W Europie I po owa XIX w. By o kilka tzw. spraw narodowych, ktre nie by y do ko ca rozwi zane (W ochy, Niemcy). Sprawa W gierska, Polska, narody s owia skie na po udniu Europy- nie mieli w asnych pa stw. y W osi zacz li domaga si w asnego pa stwa  na tym terenie zbiega y si interesy Francji i Austrii  po udniowe W ochy krl Neapolu i Sycylii (stolica Neapol) dynastia napoleo ska po obaleniu Burbonowie  rodkowe W ochy- Pa stwo Ko cielne (VIII w.) w adz sprawowa papie ( wieck te )  p nocne W ochy- Wenecja i Lombardia- uzale nione od Austrii , Piemont- Sardynia do niego nale a a (stolica Turyn)- dynastia Sabaudzka (Savoia) chcieli opanowa ca e W ochy, zjednoczy je  Genua, Parma- nie odgrywa y znacz cej roli y W Piemoncie (hrabia Cavour -libera ) zrodzi a si my l zjednoczenia W och:  jednolite pa stwo w oskie  zwolennik monarchii konstytucyjnej (monarchia konstytucyjna- libera owie; monarchia autokratyczna- konserwaty ci)  zjednoczenie W och wymaga o upadku pozosta ych pa stw na rzecz Piemontu y Co z pa stwem Ko cielnym? Utworzenie konfederacji pod przewodnictwem papie a przez wszystkie pa stwa (1846r. papie Pius IX- m ody libera , rz dy rozpocz od reform; kardyna Dntonelli- najbli szy wsp pracownik papie a) y obalenie w adzy papie a i wszystkich krlestw- stworzenie pa stwa y GIUSEPPE G ARIBALDI- zwolennik y Wszystkie pa stwa w oskie powinny si przy czy do Piemontu (hrabia Cavour) zabranie papie owi terytoriw i wcieli do pa stwa w oskiego specjalna deklaracja- wolny ko ci w wolnym pa stwie 1848- Wiosna Ludw y p nocne W ochy- interwencja austriacka (Klemens Metternich- kanclerz Austrii, przeciwnik zjednoczenia W och) dowodzi armi gen. Radetzky y wywo anie rewolucji, obalenie papie a i jego ucieczka, potem zwrcono mu tron, papie Pius IX sta si konserwatyst y Po Wio nie Ludw zamro enie planw zjednoczenia W och Po wojnie krymskiej ad europejski uleg zmianie, hrabia Cavour zwrci si ku Francji -Wiktor Emanuel II i Napoleon III zawarli uk ad w Villafranca, zwrcony przeciw Austrii -Napoleon III og osi zasad narodowo ciow - idea tworzenia pa stw narodowo ciowych -Francja by aby protektork pa stw narodowych ( wed ug niektrych by to dowd idealizmu politycznego) -W ochy otrzyma y poparcie Francji WYK AD 5 19.11.08

ZJEDNOCZENIE NIEMIEC
y y y y y Ca y XIX wiek Impuls zjednoczenia w czasie wojen napoleo skich Na terenach Rzeszy istnia a dominacja Napoleona i Francji Zjednoczenie wymaga o po czenia w jedno pa stwo wszystkich organizacji istniej cych na terenie Rzeszy Fala nacjonalizmu (mia charakter ideologiczny i romantyczny) i liberalizmu politycznego, to kolejny impuls do zjednoczenia. Fala wyst pie rewolucyjnych w latach 30 XIX wieku obudzi a na nowo ch po czenia pa stwa. Wiosna Ludw du y wp yw na wiadomo narodow 1848 1851 PARLAMENT FRANKFURCKI uczestniczyli w nim pe nomocnicy wszystkich krajw niemieckich. Chcieli zjednoczy Niemcy, wi c przekazali koron niemieck krlowi pruskiemu, ktry jej nie przyj , gdy by a to korona konstytucyjna, demokratyczna, a on by arystokrat , wi c ta korona uw acza a mu. Dalsze obrady nie przynios y rezultatw. Prba zjednoczenia oddolnego (demokratycznego) brak rezultatw. Druga idea zjednoczenia narodzi a si w PRUSACH ksi BISMARCK. Idea zjednoczenia odgrnego (autorytarnego). R nice zda mi dzy Niemcami: rozwi zanie wielko niemieckie dominacja Austrii, hegemonia austriacka; koncepcja ma o-niemiecka wyklucza a Austri , hegemonem mia yby by Prusy. Zjednoczenie na zasadzie odgrnej i ma o-niemieckiej po wojnie krymskiej. Przed wojn krymsk Prusy nie by y w stanie narzuci swojej dominacji Austrii 1850 traktat w O omu cu, ktry potwierdza wy szo Austrii. W 1853 roku po wojnie to Prusy uzyskuj przewag . 1859 Austria przegrywa wojn we W oszech. 1858 w adztwo rozpoczyna p niejszy Wilhelm I 1862 Wilhelm I powo uje Bismarcka na premiera (wcze niej by pos em w Petersburgu z zawodu dyplomata, gor cy konserwatysta i autokrata, cz owiek o pogl dach elastycznych, potrafi wyci ga wnioski z tego co dzia o si wok , przeciwnik ustroju parlamentarno demokratycznego, zdolny do kompromisw). Bismarck uwa a , e zjednoczenie Niemiec uzale nione jest od skutecznej polityki zagranicznej Prus bez stworzenia odpowiednich warunkw zjednoczenie nie dojdzie do skutku, bo mocarstwa nieprzyjazne Prusom (Austria, Rosja, Francja) nie pozwol na nie. 1863 powstanie styczniowe na ziemiach polskich pierwszy du y sukces polityki Bismarcka. Gdy Europa pot pi a Rosj Bismarck wys a do Petersburga gen. Alvenslebena, ktry zawar umow (tzw. konwencja Alvenslebena) Prusy pomog Rosji st umi powstanie w Polsce (ta pomoc w rzeczywisto ci nie by a potrzebna ale w ten sposb Bismarck zapewni sobie przychylno cara Aleksandra II i ministra spraw zagranicznych ksi cia Gorczakowa). 1864 drugi triumf Bismarcka. Doprowadzi do wojny du skiej. Pomi dzy Prusami a Dani wybuch konflikt o przynale no Szlezwik i Holstein. Prusy i Austria zaatakowa y Dani , ktra przegra a. Na mocy traktatu pokojowego Austria i Prusy zaj y te tereny (wsplny zarz d prusko austriacki). Trzeci sukces polityki Bismarcka konfrontacja zbrojna z Austri . Bismarck sprowokowa konflikt mi dzy Prusami a Austri i zawar sojusz z W ochami. 1863 po kampanii wojennej Austria zosta a pokonana (front austriacko w oski wojska w oskie pokonane pod Custozz ; front austriacko pruski bitwa pod Sadow 03.07.1866 gdzie Austria ponios a druzgoc c kl sk ). Traktat pokojowy ko cz cy wojn Praga (Czechy) Austria mia a usun si z polityki Niemiec, tzn. nie ma mowy o koncepcji zjednoczenia wielko-niemieckiego. Zwi zek P nocnoniemiecki konfederacja wszystkich pa stw niemieckich pod przewodnictwem Prus przeszkod do zjednoczenia zosta a ju tylko Francja (Napoleon III). Czwarty triumf Bismarcka wie cz cy dzie o. Napoleon III stwierdzi prawo do samostanowienia narodw problem Polski (narazi si Rosji i Austrii Napoleon III nie pomg Austrii w 1866 by ta nie sta a si zbyt silna). Francja zosta a osamotniona. Bismarck sprowokowa konflikt z

y y

y y y

y y

Francj . Do przebywaj cego w Ems krla pruskiego zg osi si przedstawiciel francuski z depesz , krl go nie przyj , wi c stwierdzono, e cesarz francuski zosta obra ony, wi c ten wypowiedzia wojn bankructwo II cesarstwa i rozbicie si francuskich (walczyli z dwch zgrupowaniach, dowodzi sam cesarz Napoleon III i marsza ek Bazaine. 02.09.1870 pod Sedan ca y sztab francuski dosta si do niewoli, wywieszenie bia ej flagi we Francji Komuna Paryska rz dzi a przez 70 dni. 18.01.1871 w Wersalu zosta o proklamowane Cesarstwo Niemieckie pod hegemoni Prus. Krl pruski zosta cesarzem niemieckim (od teraz Wilhelm I) i przyj ho d od ksi t niemieckich, Bismarck zosta kanclerzem Niemiec. Frankfurt nad Niemnem maja 1871 rok. Lotaryngia i Alzacja zostaj oderwane od Francji i przy czone do Niemiec. Francja za wypowiedzenie wojny mia a zap aci 5 mld frankw w z ocie jako odszkodowanie wojenne we Francji ratyfikowano traktat frankfurcki.

ZBROJNY POKJ W EUROPIE 1871 1914

PRZYCZYNY I WOJNY WIATOWEJ, SYTUACJA MI DZYNARODOWA y Pokj frankfurcki i zjednoczenie Niemiec otworzy o now faz na przestrzeni stosunkw mi dzynarodowych w Europie. Pojawi o si zjawisko zbrojnego pokoju: WY CIG ZBROJE . y Na mapie Europy 6 mocarstw: Niemcy, Austro-W gry, Rosja, Republika Francuska, Wielka Brytania, Krlestwo W oskie. Hegemonia Europy nad wiatem wyra a a si w rozwoju systemu kolonialnego. Ka de z tych mocarstw prowadzi o polityk egoistyczn tzn. tak , ktra by a korzystna z punktu widzenia danego kraju wywo ywa o to konflikty. y Niemcy po pokoju frankfurckim sta y si najsilniejszym pa stwem na kontynencie europejskim. Rwnocze nie czu y si zagro one w Berlinie dosz a do g osu doktryna pa stwa rodkowego zachodni s siad Francja, wschodni Rosja obawa okr enia. Twrca polityki niemieckiej Bismarck wyznawa trzy zasady: 1. Zadaniem Niemiec jest utrzymywa dobre stosunki z Rosj tak d ugo jak to mo liwe 2. Niemcom nie wolno pozwoli na rozpad Austro-W gier, gdyby si rozpad y to na ich gruzach powsta oby kilka ma ych pa stw, ktre prowadzi yby prawdopodobnie polityk antyniemieck , a tak to rz dz tam Austriacy czyli Niemcy. 3. Mi dzy Niemcami a Wielk Brytani nie ma stosunkw sprzecznych, wi c powinni utrzymywa przyjazne stosunki (nie nale y rozbudowywa floty nie prowadzi rywalizacji morskiej z Wielk Brytani , sukces Niemiec to wojsko l dowe). y 1873 Wilhelm I uda si do Petersburga w podr dzi kczynn , aby podzi kowa Rosjanom za to, e w wojnie francusko-pruskiej Rosja zachowa a neutralno Petersburg wita swego wielkiego przyjaciela has a w prasie. Stosunki niemiecko rosyjskie rozwija y si w doskonale w pierwszym okresie. y 1874 kryzys wojenny Francja wyp aci a odszkodowania wojenne i rozpocz a nowe zbrojenia, wprowadzi a obowi zkow s u b wojskow i rozpocz a odbudow pot gi militarnej. Niemcy uwa ali, e gospodarka francuska nie wytrzyma tego, e b d musieli zap aci odszkodowanie wojenne, ale tak si nie sta o. Niemcy chcieli zmusi Francj do zaprzestania odbudowy militarnej, Bismarck zagrozi atakiem zbrojnym, wtedy ku zaskoczeniu Niemiec Rosja stwierdzi a, e tym razem gdyby Niemcy napad y na Francj to ta nie b dzie ju oboj tna. Stosunki miedzy Niemcami a Rosj zacz y si pogarsza . y Francja nie utraci a znaczenia mocarstwowego po 1870 roku y Austro-W gry prowadzi y polityk , ktra wchodzi a w kolizj z polityk rosyjsk stosunki si pogarszaj . Austro-W gry obawia y si , e Rosja d y do rozbicia ich pa stwa, bo okre li a si ona protektork narodw s owia skich np. Serbw, co stanowi o zagro enie dla Austro-W gier, gdy oni uciskali te narody. y Stosunki mi dzy Austro-W grami a Niemcami zacz y si poprawia y Austro-W gry by y pod wzgl dem wewn trzno politycznym dwoma odr bnymi tworami pa stwowymi (1887 ugoda korzystna dla W grw i Austriakw, niekorzystna dla innych narodw: Czesi, Chorwaci). Krlestwo W gierskie i Cesarstwo Austriackie chciano przebudowa 7

je na pa stwo federacyjne, W grzy si tego obawiali, nie dosz o to do skutku. W grzy prowadzili skrajnie nacjonalistyczn polityk madziaryzacja spo ecze stwa. W ochy pa stwo nowe, najs absze z mocarstw, rwnie prowadzili zbrojenia. Polityka W och nie zaostrza konfliktw z Angli , bo ona bez problemu pokona aby ich na morzu; poprawa stosunkw z Austro-W grami. Wielka Brytania jej polityka polega a na zasadzie utrzymywania rwnowagi si na wiecie. Druga zasada wspania ego odosobnienia Wielka Brytania nie zawiera z nikim sta ych sojuszw, mo e zawrze sojusz, ale tylko gdy jest to konieczne ( z punktu widzenia rwnowagi si b d interesu brytyjskiego). Trzecia zasada wolnego handlu brak ce (odpr enie i uspokojenie na wiecie). Zasada systemu kolonialnego czyni a Wielk Brytani wielkim mocarstwem wiatowym pe ni a rol stabilizatora stosunkw mi dzynarodowych, by a gwarantem rwnowagi si , gdyby kto to naruszy to Wielka Brytania wyst pi aby przeciw niemu. WYK AD 10.12.08

KRYZYS MI DZYNARODOWY NA POCZ TKU XX W. i GENEZA I WOJNY WIATOWEJ

POLITYKA ZAGRANICZNA RZESZY NIEMIECKIEJ y 1890 ust pi kanclerz BISMARCK TZW. ELAZNY KANCLERZ, by kanclerzem Rzeszy przez 19 lat. Przyczyna: r nica zda z cesarzem Wilhelmem II. Do 1888 panowa w Niemczech Wilhelm I, po jego mierci zosta powo any jego syn Fryderyk I, ktry by chory i zmar po 3 miesi cach, a po nim nast pi jego syn Wilhelm II. Wilhelm II tylko 2 lata rz dzi wraz z Bismarckiem do marca 1890, gdy ten zosta dymisjonowany. Po nim nast pi gen. Leo von Caprivi, po 4 latach zast pi go Hohenlohe, ktry by kanclerzem przez 3 lata, nast pnym kanclerzem zosta B low. y R nica zda polega a na tym, e Bismarck chcia by Niemcy by y pot g kontynentaln , Wilhelm II za to widzia Niemcy jako mocarstwo wiatowe. y Alfred Tirpitz minister, zwi kszenie nak adw na polityk morsk  Gorsze stosunki z Angli , gorsze stosunki Austrow gierskie z Rosj y Doktryna wojny prewencyjnej atak jako forma obrony y Wielki Sztab Generalny Niemiec uwa a , e Wielka Brytania nie przyst pi do wojny z Niemcami, twierdzili, e na wschodzie b d musieli walczy z Rosj , a na zachodzie z Francj (PLAN WOJNY B YSKAWICZNEJ SCHLIEFFENA najpierw pokona Francj p niej przerzuci wszystkie si y na wschd). y Niemcy zawiod a kalkulacja, e Wielka Brytania nie przyst pi do wojny. Na pocz tku XX wieku Wielka Brytania chcia a pokoju, ale Niemcy nie chcia y tego porozumienia, wysuwali ci g e roszczenia do Wielkiej Brytanii (np. kolonie) przede wszystkim B low jest temu winny. y 1898 blok kontynentalny Rosja, Niemcy, Austro-W gry i Francja (4 mocarstwa) pomys odrzucony przez Francj . y Spotkanie Wilhelma II z Miko ajem II w 1905 roku w Bjrk, obaj wykazali si ignorancj polityki. Zawarli umow , e oba pa stwa b d podczas konfliktw zachowywa y neutraln yczliwo gdy ministrowie spraw zagranicznych si o tym dowiedzieli uniewa nili umow . y Starania Niemiec by rozbi sojusz rosyjsko francuski si nie powiod y, wi c pozycja Niemiec si pogarsza a. y W 1909 roku kanclerz B low zosta zdymisjonowany a kolejnym kanclerzem zosta Teobald von Bethmann-Hollweg DWA BLOKI POLITYCZNE 1. 1879 Niemcy i Austro-W gry, rwnie W ochy (ale p niej odst pili)-TRJPRZYMIERZE 2. ENTANTA sojusz francusko rosyjski + Wielka Brytania y 04.1904 porozumienie francusko-brytyjskie, spowodowa o donios e zmiany polityczne w Europie (wsplnie trzeba si przeciwstawi Niemcom d cym do hegemonii na wiecie). Entente

cordiale serdeczne porozumienie. Premier Wielkiej Brytanii Loyd Grey i francuski minister Delcass, uzgodnienie, e imperia kolonialne obu pa stw b d koegzystowa . 1907 analogiczny uk ad brytyjsko-rosyjski. Wielka Brytania obawia a si ekspansji Rosyjskiej kosztem Turcji w kierunku Azji rodkowej (nieudana). Wp ywy rosyjskie w Afganistanie pa stwo buforowe mi dzy Wielk Brytani (Indiami) a Rosj , gdyby Rosj zagarn a Afganistan, to Wielka Brytania poczu aby si zagro ona. Porozumienie z 1907 Rosja gwarantuje, ze nie zagrozi Wielkiej Brytanii, a Afganistan b dzie pa stwem buforowym (general agrement). Powstaje TRJPOROZUMIENIE Ententa.

KRYZYSY MIEDZYNARODOWE NA POCZ TKU XX WIEKU 1. 1905 KRYZYS MAROKA SKI niemiecka marynarka wojenna przeprowadzi a demonstracj wojskow wysy aj c okr t podwodny do francuskiego Maroka. Francja zosta a poproszona przez Wielk Brytani do zaniechania reakcji zmuszony do ust pienia zosta Delcass. Wzrost patriotyzmu francuskiego. 2. WOJNA ROSYJSKO-JAPO SKA 1904 1905. W Japonii gwa townie przyspieszy y procesy modernizacyjne, przenoszono z zachodu pewne instytucje, zachowania 1869 tzw. era Meiji. Japonia chcia a dorwna wielkim mocarstwom, przyj a konstytucj wzorowan na prawie brytyjskim. Japonia zawar a strategiczny sojusz z Wielk Brytani w 1902 tzw. sojusz dwch wysp. Japonia zabezpieczywszy si tym sojuszem postanowi a prowadzi agresywn polityk wobec Rosji. W Rosji najwa niejszym politykiem by wtedy Witte, ktry uwa a , e na Dalekim Wschodzie s mo liwo ci, ktre Rosja mo e wykorzysta (ekspansja na Daleki Wschd). Japonia poczu a si zagro ona. Rosjanie uwa ali, e Japo czycy s barbarzy cami, wi c Rosja ich szybko rozgromi, sta o si odwrotnie. Wielka Brytania zablokowa a Rosji kana Sueski (wykopany w 1869 roku), wi c flota rosyjska musia a op yn Afryk nie zd y a na czas. Rosja przegra a a skutkiem tego by a rewolucja z 10.1905 od absolutyzmu przeszli do systemu p -parlamentarnego (car nada konstytucj , powsta a Duma). y Teodor Roosevelt (mediator) pomg Rosji, gdy doprowadzi do obrad pokojowych, podpisano pokj 06.1905 rosyjsko-japo ski (Wyspy Kurylskie i po ow P w. Saharin Rosja przekazuje Japonii). Rosja po tym fakcie mia a zablokowane mo liwo ci ekspansji minister Witte zosta zdymisjonowany. Zbudowanie kolei transsyberyjskiej (do W adywostocka), bo wiele sobie obiecywali po ekspansji na Daleki Wschd. y Rosja mia a najwi ksz , ale najbardziej zacofan armi na wiecie (z mocarstw). y Rosja chcia a doprowadzi do rozbicia Austro-W gier (Izwolski minister spraw zagranicznych Rosji, po nim nast pi w 1911 Sazonow by bardziej elastyczny, dalekowzroczny). 3. 1908 trzeci kryzys mi dzynarodowy KRYZYS BO NIACKI . Kryzys ten polega na jednej prostej akcji Bo nia i Hercegowina, ktra zosta a w 1908 inkorporowana do Austro-W gier. Rosja przeprowadzi a mobilizacj wojskow i protestowa a, ale nie przerodzi o si to w wojn . Kryzys przynis wzrost niepokoju na Ba kanach. 4. Dwie WOJNY BA KA SKIE 1912 I 1913. I wojna ba ka ska u podstaw mia a powstanie sojuszu ba ka skiego: Bu garia, Serbia, Rumunia i Grecja. W 1912 sojusz ba ka ski wypowiedzia wojn Turcji Turcja zosta a pokonana, zabrano jej ziemie le ce w Europie na terenie P w. Ba ka skiego. Najwi cej terytoriw zagarn a Bu garia, wi c Rumunia Serbia i Grecja poczu y si zagro one i wypowiedzia y wojn Bu garii w 1913. Serbia i Bu garia zosta y powa nie wzmocnione, tyle e Bu garia po przegranej II wojnie ba ka skiej czu a si pokrzywdzona, wi c szuka a porozumienia Niemcami, a e rz dzi a u nich dynastia niemiecka, tak wi c sta a si ona aliantem Niemiec rwnocze nie z Turcj . y Turcja by a wtedy najbardziej zacofanym krajem w Europie, rz dzona absolutystycznie, powsta ruch m odoturecki. Po wojnie w 1912 ruch przybra na sile, a pot ga su tana zmala a. y Niemcy wys ali do Turcji misj wojskow gen. Von Sanders na czele misji. Przygotowywano Turcj , by w razie wojny Turcja zaatakowa a Rosj na Kaukazie. Projekt kolei Berlin-Bagdad Rosja czuje si zagro ona, stosunki rosyjsko-niemieckie si zaostrzaj . 9

Na Ba kanach gwa townie nasili si nacjonalizm Serbski chcieli skupi wok Serbii wszystkie narody s owia skie na Ba kanach. Serbia mia a rz dzi na Ba kanach, mia a by regionalnym mocarstwem. By to osi gn chcia a rozbi monarchi Austrow giersk , wtedy tereny Chorwacji zosta yby przy czone do Serbii i powsta aby Jugos awia. Ugoda w giersko-chorwacka, ale interesy Chorwacji i tak zosta y w niej pomini te (madziaryzacja Chorwatw). Austro-W gry stwierdzi y, e Serbi trzeba zmia d y , ale Rosja udzieli a Serbii wszechstronnego poparcia (bo chcia a mie wp ywy na Ba kanach). Ba kany jako najbardziej niestabilne tereny w Europie Austro-W gry najbardziej zagro one, pomys przekszta cenia Austro-W gier w federacj , by ka de pa stwo mia o tam pewn autonomi , ale W grzy si temu sprzeciwili, bo byliby poszkodowani, odby oby si to ich kosztem. Zwolennikiem by a natomiast nast pca tronu Austrii Franciszek Ferdynand, ale sprzeciw W grw uniemo liwi realizacj tego planu. Niemcy czu y si zagro one, bo grozi a im wojna na dwa fronty, Rosja czu a si zagro ona przez Niemcy, Francja chcia a odzyska Alzacj i Lotaryngi , Austro-W gry czu y si zagro one przez panslawizm wywo any przez Rosj na Ba kanach. Tylko Wielka Brytania zachowa a obecny status quo.

PRZYCZYNY I WOJNY WIATOWEJ y Rywalizacja wielkich mocarstw dwa bloki polityczne y Rywalizacja o kolonie Niemcy czu y si poszkodowane, d yli do redystrybucji kolonii y Rozwj nacjonalizmu przerodzi si w szowinizm (nacjonalizm integralny, zaborczy, materialny, nastawiony na prowadzenie wojny). y Konflikty ba ka skie Berlin-Petersburg nie uda o si osi gn porozumienia, bo Niemcy uwa ali, e Rosja rozbije Austro-W gry, a to os abi oby Niemcy, dodatkowo Niemcy wiedzia y o tym, e Rosja si zbroi. WYK AD 17.12.08

I WOJNA WIATOWA i TRAKTATY POKOJOWE

y 28.06.1914 zamach w Sarajewie na arcyksi cia Franciszka Ferdynanda nast pcy tronu AustroW gier. Zamachu tego dokona serbski student w Bo ni. By o to zaskoczenie, bo sytuacja mi dzynarodowa uleg a wyciszeniu po konferencji Londy skiej (1913), gdzie dokonano ustale dotycz cych stabilizacji pokojowej na Ba kanach. 28.07.1914 rz d Austro-W gier skierowa do Krlestwa Serbii ultimatum (nota, ktra musi by przyj ta lub odrzucona na zasadzie neverietum bez zmian). Austro-W gry domaga y si by rz d Serbii przyj odpowiedzialno na siebie za ten zamach i umo liwi ciganie sprawcw by austrow gierska policja i wywiad wkroczy y na teren Serbii, co by oby pogwa ceniem prawa nieingerencji w sprawy innego pa stwa. Odpowiedzialno Serbii przeprosili, przyj li odpowiedzialno , ale nie pozwolili wkroczy na swj teren. Rz d Austro-W gier uchwali , e ultimatum zosta o odrzucone i 29.07.1914 wypowiedzia wojn Serbii, uczyni tak bo otrzyma bezwarunkowe poparcie Niemiec. 1. Pierwszy krok do wojny ultimatum i jego odrzucenie 2. Drugi krok wypowiedzenie wojny i zapewnienie pomocy Niemiec Rz d Rosji w Petersburgu uchwali udzielenie bezwarunkowego poparcia Serbii, by nie zosta a ona zniszczona. 3. Trzeci krok og oszenie powszechnej mobilizacji wojskowej w Rosji. Cesarz Miko aj II stwierdzi , e musz tak zrobi , bo s mocarstwem, a maj kiepskie drogi i musz wcze niej si mobilizowa by zd y na front. 4. Rz d niemiecki wysuwa ultimatum do Rosji, by ta odwo a a mobilizacj (nie zrobili tego i nie mogli, bo by si skompromitowali). 01.09 Niemcy wypowiadaj wojn Rosji.

10

5. Niemcy wysuwaj pytanie o charakterze ultimatum do Francji czy zachowa neutralno . Francja odpowiada, e nie (bo by si skompromitowa a gdyby odpowiedzia a inaczej), wiec Niemcy wypowiadaj Francji wojn . 6. Wielka Brytania ze wzgl du na Francj wypowiada wojn Niemcom. 1914 y PLAN SCHLIEFFENA 1914 y Pogwa cenie terytorialno ci Belgii Krl Belgii Albert I nie pozwala na przej cie przez swoje terytorium do Francji Niemcy wypowiadaj im wojn i szybko pokonuj Belgi , nast pnie przechodz do bitwy z Francj . y Bitwa nad Marn (Francuski marsza ek Jaffr dowdztwo) pokonali Niemcy i przeszli do kontrofensywy, plan si nie uda , front si ustabilizowa . 09-14.09.1914 y Zwyci stwo Francji by o mo liwe dlatego, e armia rosyjska rozpocz a dzia ania zaczepne na wschodzie. Dowdcy dwch armii rosyjskich: Samsonov i Rennenkampf bitwa pod Tannenbergiem (Grunwaldem). Armia niemiecka (feldmarsza ek Hindenburg) przeciw 2 armiom rosyjskim Rosjanie zostali pokonani, resztki armii dosta y si do niewoli. Tak si zako czy pierwszy rok wojny, nie przynis rozwi za . 1915 y Na froncie zachodnim trwa y walki pozycyjne bez wi kszych zmian i sukcesw adnej ze stron. Francuzi ponosili powa ne straty, bo ludno Francji stanowi a po ow ludno ci Niemiec. Do Francji skierowany by Brytyjski Korpus Ekspedycyjny, by pomc jej. Po Jeffr dowdc wojsk francuskich zosta Petain.

1915 antytureckie powstanie w Armenii st umione w drodze ludobjstwa, ktrego dopu ci a si Turcja, do dzi nie przyj a ona odpowiedzialno ci za ten stan rzeczy.

1916 y Front zachodni dalej trwaj walki pozycyjne, coraz mniejszy by Brytyjski Korpus Ekspedycyjny, a straty francuski i niemieckie coraz wi ksze. y Front wschodni mocarstwa centralne kontynuowa y wielk ofensyw przeciw Rosji zajmuj c Ukrain , tereny nadba tyckie, Litw . Kryzys w Rosji. y Przeciw Niemcom i Austro-W grom walczy a Rumunia i zosta a rozgromiona. 12.1916 podpisano pokj w Bukareszcie Rosja skapitulowa a. y 05.11.1916 Niemcy i Austro-W gry proklamowa y utworzenie pa stwa polskiego zwi zanego i zale nego od Niemiec (tzw. AKT 5 LISTOPADA/akt dwch cesarzy). Pa stwo polskie mia o obj granice dawnego Krlestwa Kongresowego. By o to niepewne, ale Niemcy zrobili to, by wyci gn rekruta, bo brak o im si wojskowych mieli walczy przeciwko Rosji. 1917 y Zachd rz dy francuskie i brytyjskie porozumia y si i ustanowi y jednolite dowdztwo naczelnym wodzem zosta MARSZA EK FOCH, jego szefem sztabu by PETAIN. W Francji powsta rz d na czele z Clemenceau. y Wielkie walki nad rzek Somm , d uga bitwa trwaj ca 200 dni pod twierdz Verdun. 11

Wschd wiosna: ROSJA REWOLUCJA LUTOWA (obalono monarchi , Miko aj II abdykuje, rz d na czele z ksi ciem Lwowem og osi , e Rosja kontynuuje dzia ania wojenne). Na Bia orusi sukcesy Rosji, ale zako czone przegran (latem). 06.04.1917 USA PRZYST PUJ DO WOJNY (pomoc dla Francji i Wielkiej Brytanii). Od 1912 prezydentem USA by Wilson przeciwnik doktryny izolacjonizmu ameryka skiego, d y do pomocy Francji i Wielkiej Brytanii, by te mog y pokona Niemcy, ale Kongres si temu sprzeciwia , nie chciano wojny. Niemcy dali USA pretekst do przyst pienia do wojny og osili blokad Wielkiej Brytanii przy u yciu okr tw podwodnych storpedowali dwa statki angielskie (Luizjan i Missouri) zinterpretowano to tak, e Niemcy dokonali aktu agresji na USA, wi c przyst piono do wojny. 01.08.1917 papie Benedykt XV nota do pa stw wojuj cych. Sze ciopunktowy program zaprowadzenia pokoju na wiecie. Przeprowadzenie zasad: przestrzeganie zasady wolno ci mrz, by wszystkie kraje wycofa y si z terytoriw zdobytych przemoc , by przyst pi do stosunkw arbitra u i s downictwa prawa mi dzynarodowego, by prawo mi dzynarodowe mia o egzekutyw , by zwo a konferencj i wszystkie sprawy sporne przedyskutowa . Przyj te milczeniem. 07.11(25.10) rewolucja bolszewicka w Rosji obalenie rz du tymczasowego przez LENINA wyda dekret o pokoju by wszystkie narody mia y prawo do samostanowienia, by wszystkie pa stwa zako czy y wojn bez dania odszkodowa . Te s owa mia y charakter tylko deklaratywny, bo Lenin chcia rozlewu komunizmu. Alianci zachodni Rosja zako czyli wojn . Petersburg zmienia nazw na Piotrogrd. 01.01.1918 po zwyci stwie bolszewikw Lenin przenis stolic z Piotrogrodu do Moskwy. Tajne rokowania w Szwajcarii maj ce na celu zawarcie pokoju, zablokowane przez premiera francuskiego Clemenceau (twierdzi , e nie warto a owa ju krwi chcia ostatecznie pokona Niemcy).

1918 y Ofensywa niemiecka za ama a si ostatecznie y Na wschodzie Niemcy osi gn li panowanie nad sytuacj 03.03.1918 TRAKTAT W B RZE CIU LITEWSKIM NAD B UGIEM pokj mi dzy Rosj a Niemcami, Rosja zrzek a si Bia orusi, Ukrainy i terenw nadba tyckich. y Zachd sierpie decyduj ca ofensywa armii francuskiej pod dowdztwem Focha, za amanie armii niemieckiej i jej ca kowita kl ska. N IEMCY ZWRCILI SI O ZAWIESZENIE BRONI 11.11.1918 w Rethonds pod Pary em zawarto rozejm. y I wojna wiatowa zako czy a si zwyci stwem mocarstw alianckich/sprzymierzonych, bez Rosji, bo ona si z tej wojny wy czy a. SYTUACJA MI DZYNARODOWA PO I WOJNIE WIATOWEJ y Niemcy przegrali wojn w skutek wyczerpania si rezerw surowcowych, ludzkich kryzysu ekonomicznego. 10 i 11.1918 nasilenie problemw wewn trznych rewolucja listopadowa w Niemczech, Wilhelm II by nie dopu ci do rewolucji poszed na pewne ust pstwa powo anie rz du, ktry mg by by przez Reichstag odwo any, 09.11 mianowanie kanclerza Maksymiliana Bade skiego, po 2 dniach rewolucja nadal wrza a, Niemcy skapitulowa y, Wilhelm II abdykowa . Rewolucja st umiana, bo lewica by a podzielona na dwa obozy: komunistw (na wzr Rosji) i socjaldemokratw (utworzenie rz du) demokratyczne pa stwo o charakterze socjalnym. y Austro-W gry rozpad y si wskutek rewolucji, narody domaga y si prawa do samostanowienia. Od 1916 cesarzem by Karol I w ostatniej chwili 10.1918 wyda manifest: Austro-W gry przekszta cone zostan w federacj , ale by o to ju za p no, Austro-W gry znik y z mapy. y Rosja komuni ci nowy ustrj, wy czy a si ze stosunkw mi dzynarodowych. Dosz o do izolacji Rosji. 11.11.1918 Lenin og osi , e Traktat Brzeski ju nie obowi zuje. Rz d francuski rzuci has o

12

y y y y

y y y y

kordonu sanitarnego odgrodzenie od Rosji pa stwami wyznaj cymi ideologi antykomunistyczn by nie rozprzestrzeni komunizmu. Francja najpot niejsze pa stwo w Europie. Osobisty triumf premiera CLEMENCEAU OJCIEC ZWYCI STWA. Wielka Brytania powrci a do dawnej doktryny rwnowagi si . Pojawi y si rozbie no ci francusko-brytyjskie Skomplikowana pozycja W och walczyli po stronie pa stw sprzymierzonych, ale nic nie osi gn li (o mieszaj ca kl ska pod Caporetto flota w oska rozgromiona przez flot Austrow giersk ). Chcieli jednak wyegzekwowa traktat Londy ski, ale sprzeciwi si temu prezydent USA Wilson, bo jego zdaniem by on nieuczciwy, a USA go nie zawiera o. USA znacz cy wk ad w zako czenie wojny. Osobisty AUTORYTET PREZYDENTA WILSONA osi gn szczyt wi kszy autorytet moralny ni papie , mia nakre li warunki pokoju. Pary Londyn Rzym 12.1918 podr Wilsona do Europy. Na gruzach 3 wielkich mocarstw: Niemiec, Austro-W gier i Rosji powsta y nowe pa stwa. P noc 11.1917 Finlandia pa stwem niepodleg ym; 3 kraje ba tyckie og osi y niepodleg o w 1918 (Litwa, otwa, Estonia); polska og osi a niepodleg o 11.11.1918; od 1917 roku trwa y (nieudane) usi owania zbudowania pa stwa ukrai skiego; na Kaukazie powsta a Czechos owacja; powsta a Jugos awia (S owianie po udniowi) Krlestwo SHS, rz dzone przez Serbw, stolica Belgrad do 1929 roku, p niej tylko Jugos awia (nazwa). WYK AD 07.01.09

LIGA NARODW I TRAKTATY POKOJOWE PO I WOJNIE WIATOWEJ

y W nast pstwie I wojny wiatowej, zwyci stwa mocarstw Ententy przyst piono do organizacji pokojowego adu w Europie i na wiecie. Zwo ana zosta a konferencja pokojowa w Pary u (Francja ponios a najwi ksze ofiary 1,5 zabitych francuzw by osi gn zwyci stwo, posiada a najpot niejsz armi l dow i by a powa ana, gdy bez jej oporu przeciw Niemcom by nie wygrano). Premier francuski Clemenceau zosta wyznaczony na przewodnicz cego konferencji pokojowej. Symboliczna data 18.01.1919 (dzie gdy proklamowane by o Cesarstwo Niemieckie w Wersalu). Poniewa USA nie by y zwi zane sojuszami z adnym pa stwem na wiecie, a jego wk ad by du y, wi c przyj to sformu owanie mocarstwa sprzymierzone (Francja, Wielka Brytania, W ochy, Japonia) i stowarzyszone (USA) 12.1918 do Europy przyjecha prezydent USA Wilson. Pary wizyta u premiera Clemenceau, Wielka Brytania krl Jerzy i premier Lloyd George, Watykan papie Benedykt XV.

STRUKTURA KONFERENCJI POKOJOWEJ y Dwa razy (na pocz tku i na ko cu) konferencja zebra a si na sesji plenarnej (wszystkie pa stwa wchodz ce w sk ad koalicji przeciw pa stwom centralnym, prcz podanych 5 dodatkowo jeszcze 27 pa stw). y Utworzono Rad Najwy sz , do ktrej nale eli szefowie rz dw tych 5 mocarstw Japonia przys a a tylko dwch delegatw. Francja premier Clemenceau. Wielka Brytania D.L. George. USA W. Wilson. W ochy Victorio Orlando. y Rada podejmowa a decyzje najwa niejsze. Wewn trz Rady wytworzy a si swoista Rada Czterech, bo Japonia nie mia a wysokiej rangi (przywdca Japonii nie interesowa si sprawami Europy), wi c j wykluczono (ale by o to nieformalne). Pozycja Orlando by a s aba, bo W ochy by y pa stwem (mocarstwem je li w ogle by y mocarstwem) s abym, wi c niektre decyzje podejmowano bez Orlando wytworzy a si Rada Trzech. y Rada 10 szefowie rz dw 5 pa stw + ich ministrowie spraw zagranicznych. Francja Pichon. Wielka Brytania Balfour. W ochy Sonnino. Japonia nie dojecha . USA R. Lansing. Rada 10 by a po to, by przedyskutowa problemy bardziej skomplikowane, by przygotowa materia do dyskusji dla Rady 5. Rada pomocnicza. 13

y y y y

Powo ano kilka komisji specjalnych rzeczoznawcy, do wa nych skomplikowanych spraw. Problem najtrudniejszy stanowi a sprawa polska przewodnicz cy ambasador francuski Cambon. Obradowa a od 28.01.1919-28.06.1919. Traktat podpisano w Wersalu, obrady toczy y si w Pary u, obrady dotyczy y tych problemw, ktre by y sporne. Uk ad si na konferencji pokojowej: autorytety Clemenceau (ojciec zwyci stwa, mia 69 lat) i Wilson (mia 62 lata). Wilson chcia stworzy Lig Narodw, ktra zapewni aby pokj na wiecie. Clemenceau nie mg pozyska Wilsona dla sprawy francuskiej polityki narodowej. Lloyd George (56 lat) nieust pliwy. Konferencja przebiega a pod znakiem konfliktu mi dzy Francj a Wielk Brytani , bo Anglia twierdzi a, e Niemcy nie mog zosta za bardzo pokrzywdzeni, bo mo e to zagrozi pokojowi, gdyby by y zbyt dotkni te, to mog chcie odzyska to, co stracili. Francja chcia a jak najwi kszego os abienia Niemiec, by odpowiedzieli za drug wojn przeciw Francji. Wilson nie chcia si miesza , bo wierzy w Lig Narodw. Traktat pokojowy z Niemcami by wi c kompromisem miedzy Francj a Wielk Brytani .

TRAKTAT POKOJOWY Z NIEMCAMI 28.06.1919 PA AC KRLEWSKI W WERSALU y Nowe granice Niemiec utracili na rzecz Francji Alzacj i Lotaryngi (zdobyte w 1871), zag bie w glowe Saary zosta o umi dzynarodowione i poddane pod kontrol Ligii Narodw, korekta granicy z Belgi utracili Malmdy i Eupen na rzecz Belgii, utracili na rzecz nowopowsta ego pa stwa polskiego Pomorze Gda skie (dost p do morza by zapewni gwarancj niepodleg o ci), Wielkopolsk , na Grnym l sku odby si plebiscyt (1912 54% opowiedzia o si za przynale no ci do Niemiec, ale wywo ano III powstanie l skie, wi c terytorium to podzielono, 1/3 trafi a do Polski, ale by a to cz gdzie znajdowa a si wi kszo przemys u ci kiego, hutniczego), miasto Gda sk zosta o przekszta cone w Wolne Miasto poddane kontroli Ligii Narodw, na Warmii i Mazurach odby si plebiscyt (1920 kl ska Polski, przy czone do Niemiec), port nad Ba tykiem K ajpeda oderwany i poddany kontroli Ligii Narodw. y Niemcy musieli zap aci odszkodowania wojenne, bo zostali uznani za pa stwo winne wybuchu wojny. Niemcy przyj y na siebie win za wywo anie wojny. Artyku 435 uk adu pokojowego. Nie ustalono kwoty odszkodowa Francja i Wielka Brytania nie mog y doj do porozumienia. y Rozbrojenie Niemiec jednostronnie rozbrojone, redukcja armii do 100 tysi cy o nierzy zawodowych (zakaz obowi zkowej s u by wojskowej), zakaz posiadania broni ci kiej (czo gi, armaty), rz d Niemiec zrzeka si posiadania lotnictwa i floty wojennej. y Niemcy utracili kolonie w Afryce tzw. niemiecka Afryka zachodnia i rodkowa zabrane i przekazane do dyspozycji LN. y W zwi zku z artyku em 435 postanowiono, e by y cesarz Niemiecki Wilhelm II jest osobi cie winny wywo ania wojny, jest zbrodniarzem, prcz tego niemieccy genera owie i politycy mieli by poci gni ci do odpowiedzialno ci karnej za zbrodnie wojenne (ale Francja i Wielka Brytania si nie dogada y). Wilhelm II uciek do Holandii, gdzie krlowa go nie wyda a (ekstradycja), bo nie mo na s dzi koronowanej g owy. y Przez Niemcy traktat uznawany by za DYKTAT WERSALSKI, bo nie by on negocjowany z Niemcami. Minister spraw zagranicznych N. Brockdorff-Rantzau nie zosta dopuszczony do sto u obrad tylko odczytano mu traktat poda si do dymisji, podpisa go nast pny minister, uznaj c go jednak za dyktat. ROZPAD AUSTRO-W GIER y Wy oni y si 2 pa stwa sukcesyjne ponosz ce odpowiedzialno za czyny Austro-W gier: Republika Austriacka i Krlestwo W gier. y 10.09.1919 W SAINT-GERMAIN en Laye pod Pary em podpisano traktat pokojowy z AUSTRI . Ustalaj cy nowe granice Austrii, rozbrojenie Austrii. 14

y y y y

y y

Granice Austrii utraci a na rzecz W och po udniowy Tyrol (miedzy Austri a W grami toczy si ostry spor o tzw. pogranicze burgenland tzn. kraina zamkw, ostatecznie pozostawiony przy Austrii), na rzecz Jugos awii Slawoni (dzi S owenia), od czone zosta y Czechy i Morawy, ktre wesz y w sk ad Czechos owacji, na rzecz Polski Galicj . Austria zosta a jednostronnie rozbrojona, zakaz obowi zkowej s u by wojskowej, broni ci kiej, armia mo e liczy w czasie pokoju maksymalnie 30 tysi cy o nierzy Niepodleg o Austrii jest niezbywalna tzn. Austria nie mo e przy czy si do Niemiec, nawet gdyby nard ego chcia (a wielu Austriakw uwa a o si za Niemcw Hitler urodzi si w Austrii) Traktat pokojowy z W GRAMI 04.06.1920 W TRIANON zamek pod Pary em. Granice W gier straszliwe okrojenie W gier: Siedmiogrd do Rumunii, S owacja i Ukraina Zakarpacka (Ru ) przy czone do Czechos owacji, sporne terytorium burgenland do Austrii, Chorwacja do Jugos awii. W ten sposb terytorium przedwojennych W gier zosta o zredukowane o 2/3 jednym aktem. Rozbrojenie W gier tak jak Austrii, 30tysi czna armia zawodowa Otwarta sprawa odszkodowa wojennych od Austrii i W gier, p niej w skutek kryzysu mocarstwa zrzek y si tych odszkodowa .

TRAKTAT POKOJOWY Z BU GARI 27.11.1919 y Pod Pary em w NEUILLY SUR S EINE y Dobrud a Po udniowa oderwana od Bu garii i przy czona do Rumunii, Tracja Zachodnia zosta a przy czona do Grecji. y Rozbrojenie analogicznie, armia mia a liczy 25 tysi cy o nierzy zawodowych TRAKTAT POKOJOWY Z TURCJ 10.08.1920 y W SVRES y Turcja mia a utraci Konstantynopol (Stambu ) wraz z cie ninami czarnomorskimi mia by umi dzynarodowiony, zachodnie wybrze e P w. Azja Mniejsza do Grecji, wyspy na morzu Egejskim + Cypr do Grecji, Syria, Egipt, Jordania, Irak, Palestyna mia a je utraci . Turcja mia a mie ograniczon suwerenno , mia a zrzec si jurysdykcji nad obywatelami pa stw obcych system kapitulacyjny pozbawienie pe nej suwerenno ci. y Rozbrojenie analogicznie y Traktat podpisany przez rz d su tana tureckiego Abdul Hamid VI, uznaj c go za krzywdz cy po tym wybuch a rewolucja i w adz przej rz d Kemal Atat rk (ojciec narodu tureckiego) prezydent Turcji og osi , e traktat nie obowi zuje, e zosta on narzucony. Wojna miedzy gracj a Turcj (to Grecja zaatakowa a). Venizelos polityk grecki, ktry chcia narzuci wyegzekwowanie traktatu (ktry by dla Grecji korzystny, grecy uwa ali Turkw za ciemi cw), ale mimo poparcia brytyjskiego i francuskiego Turcy odnie li zwyci stwo. y Konferencja pokojowa w Lozannie 23.07.1923 traktat pokojowy z Lozanny zaj miejsce tego z Sevres. Turcja traci wszystko co utraci a w traktacie z Sevres z dwoma wyj tkami: Stambu i cie niny czarnomorskie oraz wybrze e Azji Mniejszej zostaj przy Turcji. Turcja uzyska a pe n niepodleg o , wynegocjowa a prawo do utrzymywania normalnej armii anulowano rozbrojenie Turcji. DWA TRAKTATY MI DZYNARODOWE y 28.06.1919 TRAKTAT O MI DZYNARODOWEJ OCHRONIE MNIEJSZO CI NARODOWYCH podpisany z nowopowsta ymi pa stwami w Europie rodkowo-Wschodniej i Po udniowoWschodniej. Litwa, otwa, Estonia, Polska, Jugos awia, Grecja, Finlandia, Czechos owacja te pa stwa zobowi zywa y si przestrzega praw mniejszo ci narodowych i poddawa y si pod kontrol LN. Akt o mniejszo ciach nie wszed w ycie, nie zosta ratyfikowany. y POMI DZY FRANCJ A WIELK BRYTANI A FRANCJ A USA TRAKTAT TRJSTRONNY gwarancyjny 28.06.1919 gdyby Francja zosta a napadni ta (przez Niemcy) to Wielka Brytania i USA przyjd 15

jej z pomoc . Gdyby USA nie przysz y z pomoc to Wielka Brytania te nie, gdyby USA przysz o z pomoc to Wielka Brytania rwnie by to uczyni a (tylko wtedy). WYK AD 23.02.09

POWO ANIE DO YCIA LIGII NARODW

REWIZJONIZM TRAKTATOWY y ruch rewizjonistyczny, d enie do zmian postanowie traktatowych. y Rozwin si g wnie w Niemczech i na W grzech. ROZPAD MOCARSTW ENTANTY y USA wycofa y si i prowadzi y polityk izolacjonizmu Doktryna Monroe (prezydent USA) y Odmwienie zawarcia paktu wersalskiego - osobne porozumienie USA i Niemiec y Rozbie no ci mi dzy Francj a Wielk Brytani Francja zbytnio negowa a Niemcy, a Anglia uwa a a, ze je li Niemcy b d zbyt poszkodowane to dojdzie tam do rozruchw. WOJNA POLSKO-SOWIECKA 1919 y PRZYCZYNA: spr graniczny Polacy chcieli przynajmniej cz ci ziem wschodnich, ktre niegdy do nich nale a y sowieci uwa ali, e polska nie ma do tego podstaw. y 1920 polska pomaga Ukrainie (sojusz) ofensywa na Kijw i kontrofensywa rosyjska. 08.1920 bitwa pod Warszaw , zwyci stwo Polski. y Pokj w Rydze 18.03.1921, gdyby Polska przegra a dosz oby do rozszerzenia komunizmu i mo e do rewolucji w Niemczech mi dzynarodowe znaczenie bitwy pod Warszaw by o wi c du e (18 decyduj ca bitwa w dziejach wiata s owa brytyjskiego dyplomaty). NOWE PA STWA W EUROPIE RODKOWO-WSCHODNIEJ y Finlandia, Litwa, otwa, Estonia, Polska 1918, Czechos owacja, Jugos awia y Istotny komponent nowego uk adu si w Europie rodkowo-Wschodniej pojawi y si r ne inicjatywy polityczne. Dyplomacja polska d y a do zbudowania bloku ba tyckiego 1922 powstaje Zwi zek Ba tycki Finlandia go nie ratyfikowa a, w sk ad wchodzi a te Litwa i otwa. Stosunki polsko-litewskie by y z e z powodu konfliktu o Wilno, wi c Polska koncepcja si nie powiod a. 1934 Litwa, otwa i Estonia powstaje Ententa Ba tycka. y Europa rodkowa wytworzy si antagonizm polsko-czechos owacki rywalizacja przywdztwo na tym obszarze. Polacy pomys budowy Bloku rodkowoeuropejskiego wok Polski jako najsilniejszego pa stwa Czechos owacja inna koncepcja, dodatkowo spr o Zaolzie (1920 przekazane Czechos owacji). Pomys Czechos owacji na system bezpiecze stwa ma a ententa 1920 i 1921 ugrupowanie Czechos owacji, Rumunii i Jugos awii porozumienia trjstronne przeciwko W grom, poniewa pa stwa te uwa a y, e s zagro one przez W gry, gdyby te im zagrozi y to udzieli y by sobie nawzajem pomocy. Czechos owacja zaproponowa a Polsce by przyst pi a do ma ej ententy, jednak Polska odrzuci a t propozycj . y 1925 wizyta w Polsce czechos owackiego ministra regulacja stosunkw. y 1934 powstaje ententa ba ka ska (4 pa stwa: Rumunia, Jugos awia, Grecja, Turcja) przeciw Bu garii. Je li Bu garia napadnie na ktre z tych pa stw to reszta przyjdzie mu z pomoc . WSCHODNIA POLITYKA FRANCJI y W asny system bezpiecze stwa Francji na wschodzie y Idea stworzenia sojusznikw na wschodzie bariera wschodnia wymy lona jeszcze w przedrewolucyjnej Francji przypomnieli sobie o tym i chcieli utworzy kordon sanitarny odgradzaj cy ich od Rosji. Najpierw zaproszono Polsk 19.02.1921 podpisano polskofrancuskie porozumienie udzielenie pomocy, gdyby na ktre z pa stw napad y Niemcy (plus tajna konwencja wojskowa precyzowa a jak sobie pomog sojusz obronny). 16

y y y

y y

Analogiczny sojusz 25.01.1924 z Czechos owacj , ale by on niepe nowarto ciowy, bo nie zawiera konwencji wojskowej. Z Rumuni 1925 i Jugos awi 1927, ale te nie mia y konwencji wojskowych. System sojuszw wschodnich si nie powid rywalizacja polsko-czechos owacka oraz to, e francuzi my leli, e w Rosji upadnie bolszewizm i powstanie Rosja narodowa, prawicowa, a wtedy Francja zawrze tak e sojusz z Rosj . 1924 mier Lenina, do w adzy dochodzi grupa bolszewicka ze Stalinem na czele, a p niej sam Stalin w roli dyktatora. 1924 Francja formalnie uznaje Zwi zek Radziecki. Sojusz Francji z Belgi 07.09.1920 gdyby Niemcy napad y na Francj przez Belgi , to Belgia b dzie si broni z pomoc Francji zabezpieczenie Francji od p nocy.

POLITYKA ZAGRANICZNA NIEMIEC I ROSJI y Niemcy czu y si pokrzywdzone traktatem wersalskim, Rosja tym, e w ogle nie zaproszono jej na konferencj pokojow . y R EWIZJONIZM: Niemcy chcieli odzyska utracone terytoria, Rosja chcia a II wojny wiatowej (druga wojna imperialistyczna pa stwa kapitalistyczne si pok c , upadn i wtedy Rosja narzuci im komunizm). y 1921 sonda e pomi dzy Rosj i Niemcami y 04.1922 Genua we W oszech konferencja spotkanie delegacji niemieckiej i sowieckiej. 15/16.04.1922 uk ad w RAPALLO ko o Genui Rosja i Niemcy zrzek si roszcze z tytu u odszkodowa wojennych wzajemnie umorzy y sobie d ugi (po I wojnie wiatowej opcja zerowa, puszczaj w niepami wszystkie d ugi), klauzula, e udzielaj sobie preferencji handlowych klauzula najwy szego uprzywilejowania towar jest traktowany priorytetowo. Uk ad w Rapallo wymiar mi dzynarodowy, poruszenie w Europie Zachodniej Ententa, dwa dawne mocarstwa zdegradowane po I wojnie wiatowej teraz zawieraj umow . Wymiar wojskowy Niemcy nie mog y si zbroi , ale omija y traktat wersalski wykorzystuj c Rosj dawa y im technologi do produkcji broni, potajemnie wysy ano o nierzy b si w Rosji szkolili itp. jednak e uk ad z Rapallo to g wnie wsp praca gospodarcza. y Traktat ryski Rosja uwa a a za niesprawiedliwy. y 12.1922 POWO ANO ZWI ZEK RADZIECKI . y 1926 uk ad z Rapallo zast piony traktatem berli skim umocni wsp prac niemieckosowieck , gdyby Rosja prowadzi a z jakim pa stwem wojn to Niemcy mieli zachowa stanowisko yczliwej neutralno ci i na odwrt. Mia obowi zywa 10 lat, ale trwa 7, bo w 1933 w Niemczech do w adzy doszed kanclerz Hitler, a on by nastawiony antykomunistycznie. D UGI y Najwi cej pieni dzy ca emu wiatu po yczy o USA po I wojnie wiatowej byli najwi kszym wierzycielem wiata, a wcze niej to one by y zad u one. y Wielka Brytania i Francja po yczy y pieni dze Rosji, w 1917 opanowana przez komunistw og osi a, e nie poczuwa si do sp aty carskich kredytw. y Francja wygra a wojn , ale po yczy a od USA pieni dze, USA chcia o zwrotu tych pieni dzy, wi c Francja chcia a zwrotu d ugw od Rosji, a ta odmwi a, wi c Francja musia a zawiesi sp at d ugw. y Konferencja z 1922 w Genui mia a pokaza rozwi zanie, ale nic nie da a. y Haga (Holandia) nast pna konferencja bez rezultatw, powsta w ze gordyjski , ktrego nigdy nie rozwi zano. y Problem d ugw wojennych to jedna z przyczyn KRYZYSU Z 1929 ODSZKODOWANIA WOJENNE y Artyku 35 traktatu wersalskiego wojn wywo a y Niemcy, na nich spada odpowiedzialno , wi c maj zap aci odszkodowania Francji, Anglii, Belgii, ale Niemcy nie mieli pieni dzy i ochoty 17

y y

by p aci nie ustalono sumy odszkodowa , przez spr premiera brytyjskiego (bu nie by y one zbyt wysokie) i francuskiego (by by y jak najwy sze, bo to ich kraj zniszczono, du o stracili) dlatego rozpad a si Ententa. Uk ad z 1921 w Bliss Lane francusko niemiecki Niemcy b d wydobywa y w giel w zag biu Ruhry i dostarcza y go za darmo do Francji. 1924 ugoda w Londynie w skutek ameryka skiego finansisty, mediatora Dawes (PLAN DAWESA). Niemcy b d przez 5 lat sp aca y Francji odszkodowanie po 2,5 mld marek rocznie, 1 mld marek w surowcach, a 1,5 mld marek w gotwce. USA rwnocze nie udzieli y Niemcom kredytu dla wzmocnienia gospodarki Niemiec. Plan przetrwa do 1929. 1929 Haga (Holandia) mediator USA JANG Niemcy b d p aci y odszkodowania tak jak teraz do 1988, ale wybuch kryzys mi dzynarodowy na zachodzie Europy i w USA. 1931 Niemcy zwrcili si do prezydenta USA Hoovera by zwrci si do Wielkiej Brytanii i Francji, by mg zaniecha sp acania odszkodowa oratorium Hoovera . W 1932 koniec sp at odszkodowa przez Niemcy.

POLITYKA ZAGRANICZNA W OCH y Morze rdziemne y Nastroje antyfrancuskie nasili y si gdy w 10.1922 w adz przej li faszy ci Mussolini y Dobre stosunki z Wielk Brytani y Z e stosunki mi dzy W ochami (chcieli Dalmacj ) a Jugos awi konflikt za agodzony uk adem w R APALLO Z 12.11.1920 UK AD W OSKO-JUGOS OWIA SKI - W ochy d do normalizacji stosunkw z Jugos awi y Porozumienie ZSRR z Turcj 17.12.1925 w Moskwie y G wny problem stosunkw miedzy pa stwami w okresie mi dzywojennym konflikt pa stw przegranych i wygranych po I wojnie wiatowej.

SYSTEM LOCARE SKI I JEGO ZBURZENIE

y y 1923 armia francuska wkroczy a do zag bia Ruhry 1924 ocieplenie stosunkw francusko-niemieckich

UK AD POLITYCZNY W WCZESNEJ EUROPIE y We Francji do w adzy dosz a koalicja lewicy (centrolewicy kartel lewicy) ocieplenie stosunkw z Niemcami. y 02.10.1924 Genewa podpisano tzw. protok genewski o pokojowym rozwi zywaniu sporw mi dzynarodowych. Wszystkie pa stwa por czaj sobie wzajemnie nienaruszalno granic i nietykalno terytorium. Gdyby wesz o w ycie powsta by system zbiorowego bezpiecze stwa. Tak si nie sta o, bo Wielka Brytania odmwi a ratyfikacji ze wzgl du na to upad i nie wszed w ycie. y 1925 Niemcy wyst pi y z inicjatyw (minister spraw zagranicznych Gustaw Stresemann) polityczn doprowadzenie do pojednania z Francj i Wielk Brytani , by doprowadzi do zmiany granic Niemiec z Polsk (Grny l sk, Pomorze Gda skie) i Czechos owacj (Sudety) oraz przy czenia Austrii do Niemiec. II 1925 rokowania miedzy Francj a Niemcami. Rz d niemiecki z o y Francji propozycj uk adu, gdzie granica mi dzy Niemcami Francj i Belgi ustalona traktatem wersalskim zosta aby gwarantowana (analogicznych propozycji Niemcy nie przedstawili Polsce i Czechos owacji). Francja przyj a propozycj , mediatorem by a Wielka Brytania. Konferencja w Locarno (Szwajcaria) uwie czenie rokowa . 5-16.10.1925 obrady konferencji mi dzynarodowej. Delegacje Francji, Niemiec, Wielkiej Brytanii, W och Belgii (w 2 cz ci ministrowie spraw zagranicznych polski i Czechos owacji uczestniczyli w drugiej cz ci rozmw, gdzie wszystko by o ju ustalone i nie mieli nic do powiedzenia). Francuski minister spraw zagranicznych Briand, brytyjski Chamberlain, polski Skrzy ski, czechos owacki Edward Benesz. Zako czy a si zawarciem 10 postanowie /uk adw mi dzynarodowych m.in. pakt re ski, ktry postanowi , e Francja i Niemcy oraz Niemcy i Belgia udzielaj sobie wzajemnie 18

gwarancji nienaruszalno ci granic, gdyby to przyrzeczenie zosta o przez Niemcy z amane to wtedy dwaj gwaranci W ochy i Wielka Brytania przyjd Francji z pomoc i na odwrt. Zawarto 4 traktaty arbitra owe, ktre mwi y, e wszelkie spory miedzy tymi pa stwami (obowi zuj ce te pa stwa) b d rozstrzygane pokojowo, drog s downictwa Trybuna Haski (organ Ligii Narodw): 1. Polsko- niemiecki 2. Czechos owacko-niemiecki 3. Francusko-niemiecki 4. Belgijsko-niemiecki Zawarto 2 uk ady gwarancyjne: 1. Polsko-francuski 2. Francusko-czechos owacki y Gdyby polska sta a si ofiar Niemiec to Francja przyjdzie Polsce z pomoc , ale tylko gdy LN orzeknie, e polska jest ofiar a Niemcy agresorem (analogicznie dla Czechos owacji). Rozbie no z traktatem polsko-francuskim z 1921. Sojusz polsko-francuski zosta jednoznacznie nadszarpni ty, bo ten traktat wszystko uzale nia od LN. y Uk ad zwalniaj cy Belgi z obowi zku zachowania neutralno ci w przypadku wojny gdyby np. Niemcy napad y na Francj to Belgia mo e si broni , nie musi przestrzega zasady neutralno ci. y Podpisane 01.12.1925 w Londynie, 16.10.1925 w Locarno uk ady te by y parafowane. Na mocy tych uk adw powsta system lokare ski mia on przetrwa do 1936. SKUTKI y odpr enie i atmosfera pokojowa pomi dzy Francj a Niemcami. 09.1926 Alzacja spotkanie Stresemanna (Niemcy) i Brianda (Francja) zacie nienie stosunkw francusko-niemieckich. Francja ust pstwa wobec Niemiec, porozumienie i pojednanie z Niemcami, co popiera a Wielka Brytania (Chamberlain). 1926 Niemcy zosta y przyj te do LN (przywrcono im status mocarstwa). Wielkie mocarstwa: Wielka Brytania, Japonia, W ochy, Francja mia y sta e miejsca w Radzie LN, wi c i Niemcy dosta y swoje miejsce. Polska rwnie za da a sta ego miejsca w Radzie LN (nie jest mocarstwem ,ale potrzebuje tego miejsca by mc si broni ) kompromis Polska dosta a miejsce p sta e tzn. by a wybierana co 3 lata z mo liwo ci wyboru w niesko czono . y Polityka europejska przenios a si do Genewy duch Genewy z t ideologi wi za si pacyfizm pragnienie pokoju przez mocarstwa europy zachodniej. y Podzia Europy na 2 cz ci wschd (szara strefa) i zachd (uporz dkowanie polityki zagranicznej, ad). y Niemcy chcia y by polska dobrowolnie odda a Grny l sk i Pomorze Gda skie polska odmwi a. 1926 do w adzy powrci Pi sudski i zaj stanowisko anty-lokare skie. Skrzy ski zajmowa stanowisko pojednawcze. R NE PROJEKTY WZMOCNIENIA BEZPIECZE STWA I POKOJU NA WIECIE NIEUDANE y 1927 dyplomacja polska zg osi a projekt pot pienia wojny zaborczej, rezolucja mwi ca, i wojna zaborcza powinna by traktowana jako przest pstwo. Rezolucja ta zosta a uchwalona w LN. y 1928 10 rocznica przyst pienia USA do I wojny wiatowej. Francuski minister spraw zagranicznych Briand zwrci si do sekretarza USA, czy gdyby powtrzy a si sytuacja I wojny to USA przyjdzie Francji z pomoc (zachowa si tak samo czy nie). Sekretarz USA Kellogg w odpowiedzi zaproponowa traktat o wyrzeczeniu si wojny zaborczej 27.08.1928 podpisanie paktu Brianda-Kellogga (pakt paryski/pakt Kellogga) wojna zaborcza jest zbrodni . Podpisany w Pary u przez wszystkie mocarstwa wczesnego wiata: USA, Wielk Brytani , W ochy, Niemcy, ZSRR, Francj i Japoni plus 3 pa stwa nie b d ce mocarstwami: Polsk , Czechos owacj i Belgi , a ostatecznie przez 62 pa stwa. Jednak e nie stanowi skutecznej zapory przed wywo aniem wojny. 19

1929 ZSRR zaproponowa uk ad, ktry mia umocni Pakt Brianda-Kelloga protok Litwinowa przyj cie paktu Brianda-Kellogga przez ZSRR i jego s siadw, chodzi o o to, e gdyby pakt Brianda-Kellogga nie wszed w ycie to oni i tak przyjmuj jego za o enia. Pierwsza podepta a ten pakt Japonia 1929, p niej W ochy 1935 atak na Abisyni , a w 1939 ZSRR i Niemcy. Mia on jednak du e znaczenie, bo przyj cie za o enia, e wojna zaborcza jest zbrodni pos u y o do przygotowania statutw do s dzenia zbrodniarzy hitlerowskich w Norymberdze (znaczenie polityczne s abe, ale dla rozwoju prawa narodw du e). 1929 minister Briand przedstawi projekt zjednoczenia europy, przedstawiony 05.09.1929 w Genewie (LN) gro ba degradacji Europy na wiecie, wi c powinna si zjednoczy pod wzgl dem politycznym i gospodarczym. 05.1930 dyplomacja francuska przygotowa a projekt powo anie do ycia Europejskiego Zwi zku Federacyjnego, znoszenie barier celnych (stopniowo) powstanie wsplnego rynku, d ono do tego by stworzy rodzaj struktury politycznej rz dz cej Europ (projekt ostro ny bo nie chciano nikogo zrazi ). Do projektu zaproszono wszystkie pa stwa Europejskie z wyj tkiem ZSRR komunizm i Turcji europeizowa a si , ale nie by a europejska. Ankieta co kraje o tym my l , wszystkie kraje europejskie opowiedzia y si za. Nawet Mussolini, ktry wcale tak nie my la , niestety nic dalej nie zdzia ano (Komitet Studiw/Ekspertw).

1929 KRYZYS y Kryzys wybuch najpierw w USA p niej w Europie do 1933/1934 (w Polsce 1935). y Spowodowa nasilenie skrajnego nacjonalizmu, szowinizmu zaostrzenie antagonizmw y Spowodowa za amanie si Republiki Weimarskiej w Niemczech (demokracji) i rz dy narodowego socjalizmu 1933 Hitler NSDAP obejmuje rz dy (nowa, negatywna jako dla stosunkw narodowych). y Wszystkie pa stwa uchwyci y si protekcjonalizmu celnego (podnoszenie barier celnych), ochrona w asnego rynku pracy y Z powodu gwa townego nacjonalizmu, rywalizacji pa stw nasilenie wy cigu zbroje y 02.02.1932 Genewa Konferencja Rozbrojeniowa mia a wynegocjowa zasady ograniczenia zbroje , uczestniczy y w niej pa stwa Ligii Narodw plus np. USA, ZSRR, przewodniczy brytyjski minister spraw zagranicznych Artur Henderson. Niemcy za da y rwnouprawnienia w dziedzinie zbroje , je li danie nie zostanie spe nione to delegacja niemiecka opu ci konferencj . Premier brytyjski McDonald z o y propozycj by Francja (500tys), Niemcy (100tys) i W ochy zgodzi y si mie po 200tys o nierzy nie zosta a przyj ta, wi c Francja nie musia a si rozbroi , a Niemcy dozbroi . Nie uda o si wi c 10.1932 Niemcy wyst pi y z konferencji. y Wielkie mocarstwa uzgodni y deklaracj dla rwno ci w zbrojeniach dla Niemiec. 11.12.1932, wi c cofni to traktat wersalski, ale dla Niemiec by o to za ma o, wi c kanclerz Hitler w 1933 definitywnie postanowi opu ci konferencj rozbrojeniow (dzia a a do 1934). y 1933 projekt paktu 4 mocarstw premier brytyjski McDonald i minister spraw zagranicznych z o yli wizyt Mussoliniemu propozycja paktu 4 mocarstw: W ochy, Wielka Brytania, Niemcy i Francja wszystkie problemy miedzy nimi rozwi zywane by by y w drodze negocjacji i mia yby one prawo do zmiany granic w Europie, stanowi yby rz d w Europie zaniepokojenie w Polsce (sporna granica z Niemcami). 07.07.1933 Rzym podpisany przez 4 mocarstwa, mimo oporu innych pa stw. Nie wszed w ycie, bo nie ratyfikowa y do Niemcy (Hitler uzna go za niekorzystny), Francja (uzna a, e kompromituje j w oczach Polski i Czechos owacji i inny pa stw). WYK AD 19.04.09

DYPLOMATYCZNA HISTORIA II WOJNY WIATOWEJ W LATACH 1941-1945

y y 20 Nieformalny sojusz Niemiec i ZSRR Sojusz polityczny z 22.05.1939 roku tzw. pakt stalowy Niemiec i W och

y y

1936 1937 powsta a konfiguracja polityczna Pakt Antykominternowski (Niemcy, W ochy, Japonia przeciw mi dzynarodowemu ruchowi komunistycznemu). W 1939 roku W ochy og osi y non-beligrenza (od 09.1939 do 06.1940) byli nieprzygotowani do prowadzenia wojny, wi c do niej nie przyst pili. W ochy przyst pi y do wojny 10.06.1940, gdy uderzy y na Francj . Sojusz Niemiec i W och by chwiejny, ale obowi zywa . Sojusz niemiecko-japo ski obowi zywa na podstawie Paktu Antykominternowskiego. Rz d w Tokio czu si lekcewa ony, e nie poinformowano go o pakcie Ribbentrop-Mo otow. Lato 1939 walki w Mand urii, Mongolii japo sko-sowieckie bitwa pod Cha chyn Go - 16.09.1939 sojusz Japonii i ZSRR. Stworzenie osi Berlin- Rzym- Tokio 27.09.1940 zawarto uk ad o osi, cz cy te trzy pa stwa, ktre stworzy y niegdy Pakt Antykominternowski.  Mussolini mimo tego sojuszu nie wszystko uzgadnia z Niemcami. Japonia - stwierdzono, e g wnym wrogiem s mocarstwa anglosaskie, wi c 14.04.1941 roku zawarto uk ad o nieagresji pomi dzy Japoni a ZSRR, korzystny dla ZSRR uspokojenie sytuacji na wschodzie, rwnie dlatego, e ZSRR zawsze uwa a Japoni za strategicznego wroga.

POLITYKA NIEMIEC W EUROPIE RODKOWO-WSCHODNIEJ y 28.09.1939 ROK RIBBENTROP M O OTOW podzia Polski na dwie strefy okupacyjne. Rozbir polski Ribbentrop Mo otow uk ad o granicach i przyja ni.  Polska znikn a z mapy Europy, ale spo eczno mi dzynarodowa nie uzna a tego. y 06.1940 Litwa, otwa, Estonia okupowane przez ZSRR. Wcze niej zmuszono te trzy kraje do przyj cia baz wojskowych ZSRR (10.1939). y Niepowodzenie narzucenia rz dw komunistycznych w Finlandii 30.11.1939 12.03.1940 wojna zimowa mi dzy Finlandi a ZSRR. 1940 kompromisowy uk ad pokojowy, ale Finlandia sta a si pa stwem sojuszniczym wobec Niemiec, liczy a na to, e je li Niemcy pokonaj ZSRR to odzyskaj terytoria utracone na mocy pokoju z 12.03.1940. y 03.1939 nie istnia a ju Czechos owacja, powsta a S owacja zale na od Niemiec i Protektorat Czech i Moraw, ktry zosta w czony do Niemiec. y Rumunia spr o Mo dawi /Besarabi z ZSRR. 08.1940 rz d ZSRR skierowa do rz du Rumunii ultimatum ( danie Mo dawii/Besarabii). Osamotniona Rumunia przyj a to ultimatum. Nast pnie W gry skierowa y kolejne ultimatum daj c Siedmiogrodu, wobec tego Rumunia odda a si pod opiek Niemiec i W och. Drugi arbitra wiede ski postanowiono by 2/3 Siedmiogrodu Rumunia odda a W grom, a reszt zostawi a sobie (Niemcy obu stronom obiecuj sprzeczne rzeczy za lojalno W gry 02.1939 staj si sojusznikiem Niemiec, Rumunia nie maj c wyj cia rwnie sta a si sojusznikiem Niemiec). Rumunia mia a kolosalne znaczenie dla Niemiec (ropa naftowa). Na czele oddanego Niemcom rz du Rumunii sta marsza ek Antonescu rz d wojskowych, chcieli by lojalni wobec Niemiec by p niej uzyska terytoria rosyjskie, ktre ta wcze niej im odebra a plus jakie dodatkowe tereny. y Bu garia krl Borys III by silnie proniemiecki, natomiast spo ecze stwo by o prosowieckie. Ostatecznie zwyci y o stanowisko rz du i Bu garia sta a si sojusznikiem Niemiec. y Jugos awia Niemcy zaproponowa y sojusz zawarto go 03.1941 roku. Zamach stanu w Belgradzie (pod wp ywem Wielkiej Brytanii) zamordowano premiera Cvetkovicia. Niemcy 06.04.1941 bez wypowiedzenia wojny zaatakowa y Jugos awi . W ochy i W gry rwnie zaatakowa y Rumuni , czego skutkiem by rozbir Jugos awii. Tereny zamieszka e przez Chorwatw pa stwo chorwackie uzale nione od Niemiec, rz dzone przez faszystw (rz dy Ustaszy). Serbi okupowali Niemcy. Niewielkie terytoria Chorwacji okupowali W grzy. y Grecja i Mo dawia (okupowana przez W ochy) W ochy napad y Na Grecj kompromitacja W och, zacz li ucieka , jednak e im pomogli i pokonali armi greck . y Turcja zawar a umowy wojskowe z Wielk Brytani i Francj , ale przez ca wojn prowadzi a polityk cis ej neutralno ci. Przywdcy Turcji wcze niej gen. Kemal, prezydent Ismet Inn , premier Terfik Aras. 21

Hiszpania Franco i Hitler spotkali si w Hendaye (czyt. Onde) w Pirenejach 10.1940 nie doszli do porozumienia. Hiszpania zachowa a neutralno , bo by a wyniszczona przez wojn domow .

BUDOWA KOALICJI ANTYHITLEROWSKIEJ 5 ETAPW 1939 01.01.1942 1. Mocarstwa zachodnie Wielka Brytania i Francja udzieli y Polsce gwarancji niepodleg o ci 31.03 (Wielka Brytania), 13.04 (Francja) 1939 roku. Gwarancje przekszta cono p niej w sojusze. Zobowi zania te pod wzgl dem wojskowym 01.09.1939 nie zosta y wykonane. 03.09.1939 oba mocarstwa wypowiedzia y wojn Niemcom, ale ich nie zaatakowali. 2. ... 3. Z sojuszu wypada Francja - do w adzy doszed kolaboracyjny rz d marsza ka Petaina, do czyli do sojuszu Niemiec. Genera de Gaulle wolna Francja. 4. Do wojny przyst puje ZSRR (22.06.1941), ktre zosta o napadni te przez Niemcy, do tej pory ZSRR by sojusznikiem Niemiec. Premier Wielkiej Brytanii zapewni , e pomo e ZSRR. Churchill i Roosevelt og osili Kart Atlantyck (niewykonany potem porzucony) mwi a, e ka de zmiany terytorialne dokonane podczas wojny przemoc s niewa ne oraz, e ka de pa stwo ma prawo do wyboru rz du. ZSRR przyst pi do Karty pod warunkiem, e nie uzna tych dwch za o e (zosta wi c niewykonane). 5. 07.12.1941 Japonia napad a na USA(Pear Harbor) - Stany przyst puj do wojny. Karta Atlantycka 01.01.1942 przekszta cona w Deklaracj Narodw Zjednoczonych. y Do tej koalicji nale a a te Belgia, Holandia, Norwegia, Czechos owacja, Grecja, Polska, Komitet Wolnej Francji de Gaulle wszystkie te pa stwa mia y rz dy emigracyjne w Londynie. y 1941 dwa najwa niejsze wydarzenia II wojny wiatowej Napa Niemiec na ZSRR i napa Japonii na USA PA y y y y y STWA NEUTRALNE Szwecja zaopatrywa a Niemcy w rud elaza. Hiszpania nie przyst pi a do obozu aliantw III Rzeszy, gdy Franco odrzuci propozycj Hitlera Turcja Szwajcaria Niemcy musia y uzna neutralno Szwajcarii Portugalia zawar a sojusz z Wielk Brytani (pa stwo neutralne w rzeczywisto ci nie ma sojuszw, ale Portugalia de facto nie uczestniczy a w II wojnie wiatowej). WYK AD 04.05.09

ZAGADNIENIA
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Kongres wiede ski i jego postanowienia wi te Przymierze i jego znaczenie Sytuacja mi dzynarodowa w Europie w latach 1815 1848 (do Wiosny Ludw) Wiosna Ludw i jej wp yw na SM w Europie Wojna krymska, geneza, przebieg i Kongres Paryski 1856 rok Zjednoczenie W och Polityka Bismarcka i zjednoczenie Niemiec Polityka Bismarcka po zjednoczeniu Niemiec i sojusz Trzech Cesarzy 1827 1887 Sojusz niemiecko austriacki 1879 i Trjprzymierze 1882 rok. Sojusz francusko rosyjski i narodziny Ententy 1904 1907 rok. Sytuacja mi dzynarodowa w przededniu I wojny wiatowej i wojny ba ka skie (I i II). Sytuacja mi dzynarodowa r ne kryzysy, wydarzenia, ktre mog y doprowadzi ju wcze niej do wybuchu wojny. 12. Przyczyny I wojny wiatowej 13. Najwa niejsze wydarzenia I etapu I wojny wiatowej lato 1914 1916 ( fronty i przede wszystkim dyplomacja, polityka).

22

14. 15. 16. 17. 18.

19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31.

32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 23

Przyst pienie USA do I wojny wiatowej Rewolucja lutowa w Rosji i jej mi dzynarodowe znaczenie Rewolucja bolszewicka w Rosji i jej mi dzynarodowe znaczenie Ostatni etap I wojny wiatowej lata 1917 1918 Zawieszenie broni 1918 rok i sytuacja mi dzynarodowa w Europie jesieni 1918 roku (rozpad Austro W gier, upadek cesarstwa w Niemczech, upadek mocarstw, co si dzia o, kto zosta pokonany). Konferencja pokojowa w Pary u 1919 rok. Traktat Wersalski Traktat w Saint German ( z Austri ). Traktat pokojowy z W grami Traktat z Bu gari Traktat z Turcj w Lozannie. Prezydent Wilson i jego program pokojowy ( 14 punktw). Liga Narodw powstanie, geneza, postanowienia statutu Ligii i jej struktura. Nowe pa stwa w Europie po I wojnie wiatowej Francuska polityka sojuszw (Belgia, polska, Rumunia itd.) 1920 1927 Konferencja w Genui 04 06.1922 i traktat w Rapallo 16.04.1922 Wojna polsko sowiecka i traktat w Rydze 1919 1920 (18.03.1921 postanowienia). Problem d ugw wojennych i zagadnienie odszkodowa za wojn ( plan Dawesa 1924 i plan Younga 1929 oraz to, e Rosja nie chcia a p aci d ugw wojennych, a USA za da o zwrotu tych d ugw). Konferencja w Locarno, uk ady lokare skie i system lokare ski 1925 rok. Protok Genewski 02.10.1924 rok i jego niepowodzenie. Pakt Brianda-Kelloga 27.08.1928 o wyrzeczeniu si wojny zaborczej. Wielki Kryzys Gospodarczy w latach 1930 1933 i jego wp yw na stosunki mi dzynarodowe Konferencja rozbrojeniowa w Genewie 1932 1934 i jej fiasko Pakt 4 mocarstw 1934 (geneza, znaczenie) Projekt Paktu Wschodniego 1934 1935 Polska polityka rwnowagi miedzy Niemcami a ZSRR (2 uk ady o nieagresji 1932 i 1934) Remilitaryzacja Nadrenii 07.03.1936 rok. Protok Hossbacha i zaborcze d enia III Rzeszy (przestrze do ycia, co to by o itp.) Brytyjska i francuska polityka zaspokajania/ust pstw/appeasementu Anszlus Austrii Kryzys Sudecki i Konferencja Monachijska 1938 Terytorialne dania Niemiec wobec Polski 1938 1939 Brytyjskie gwarancje dla Polski 31.03.1939 Brytyjskie i francuskie zobowi zania wobec Polski Brytyjsko francusko sowieckie (sojusz?) Pakt Ribbentrop Mo otow, postanowienia tajnego protoko u i rozbir Polski Wybuch wojny 01.09.1939 i dziwna wojna Agresja sowiecka przeciw Polsce 17.09.1939 i wojna zimowa (sowiecko fi ska) Pakt Trzech (Niemcy W ochy Japonia). Karta Atlantycka Napa III Rzeszy na ZSRR Konferencja w Moskwie Konferencja w Teheranie Konferencja w Ja cie Konferencja w Poczdamie Kapitulacja (bezwarunkowa) Niemiec hitlerowskich Zako czenie wojny na Dalekim Wschodzie ONZ (geneza, struktura, postanowienia karty ONZ)

62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86.

Traktaty pokojowe z sojusznikami III Rzeszy Problem traktatu pokojowego z Niemcami Przyczyny zimnej wojny Doktryna Trumana koncepcja powstrzymywania komunizmu Plan Marshalla 1947 Powstanie dwch pa stw niemieckich i kryzys berli ski 1948 Wojna domowa w Chinach Wojna w Korei 1950 1953 Powstanie NATO 1949 i Traktat Waszyngto ski Pocz tki integracji zachodnio-europejskiej Traktaty rzymskie Uk ad Warszawski 05.1955 RWPG Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej Pocz tki odpr enia 1954 1956 ( mier Stalina i XX Zjazd Partii) Problemy rozbrojenia w latach 60 i 70 Wojna domowa w Wietnamie i jej znaczenie mi dzynarodowe Interwencja sowiecka na W grzech 1956, interwencja sowiecka w Czechos owacji i doktryna Bre niewa Ostpolitik kanclerza Brandta Polsko niemiecki traktat o granicach 12.1970 Konferencja Bezpiecze stwa i Wsp pracy w Europie Nawrt zimnej wojny na pocz tku lat 70 i sowiecka interwencja w Afganistanie Mi dzynarodowe znaczenie pieriestrojki Gorbaczowa Upadek pa stw komunistycznych w Europie rodkowo Wschodniej 1989 Zjednoczenie Niemiec 1990 Rozwi zanie ZSRR 1991

GENEZA ZIMNEJ WOJNY

y y OD SZCZECINA DO TRIESTU NAD ADRIATYKIEM ROZCI GN A SI ELAZNA KURTYNA s owa Churchilla, po raz pierwszy u y terminu elazna kurtyna. By o za o eniem Roosevelta, aby po zako czeniu zimnej wojny przeciwko Niemcom i ich sojusznikom utrzyma dalsz wsp prac trzech mocarstw: utrzymuj c pokj w Azji wyobra a sobie, e do tej trjki do cz Chiny. Wsp praca z ZSRR ulega jednak za amaniu. Wojna zako czy a si w 1945 roku zaczyna si dwuletni okres przej ciowy. 1947 zacz si zwrot w polityce mi dzynarodowej pocz tek zimnej wojny. W okresie przej ciowym polityka USA polega a na ty, e chciano nadal kontynuowa wsp prac z ZSRR ( Truman) dwa obozy w Stanach (pro i antysowiecki). Wielka Brytania schodzi na dalszy plan USA rola mocarstwa wiod cego Wielka Brytania u w adzy pozostawali, ludzie ktrzy uwa ali, e nale y dalej wsp pracowa z ZSRR Motywy i kalkulacje (polityka ameryka ska i brytyjska): 1. ZSRR jest tak bardzo wyczerpane II wojn wiatow , e nie b dzie mg si obej bez ich pomocy, nie b dzie dla nich zagro eniem. 2. (...)

y y y y y y

PROBLEM NIEMIECKI (rozwi zanie) y Z Niemiec mia yby wycofa si wszystkie obce wojska, Niemcy by by neutralne brak zgody USA, bo twierdzili, e Niemcy maj by sojusznikami, a nie neutralne. y (...)

24

DOKTRYNA TRUMANA POLITYKA POWSTRZYMYWANIA (conatainment policy) je li jaki kraj poczuje si zagro ony przez ZSRR i zg osi si do USA po pomoc, to USA tej pomocy mu udzieli. Nie chodzi tu o pa stwa bloku sowieckiego, bo USA stwierdzi o, e to co ju zosta o przez ZSRR podporz dkowane musi zosta tak jak jest, ale nie mo na dopu ci do dalszego rozprzestrzeniania si wp yww sowieckich. Polityka defensywna - niedopuszczenie do dalszych dzia a ZSRR. Ostra rywalizacja polityczna trwa a p wieku do 1989 roku. Zimna wojna nie przekszta ci a si w III wojn wiatow , ale kilka powa nych konfliktw, wydarze mog o do tego doprowadzi . 1. Kryzys berli ski 1948 2. Konflikt w Korei 1950 1953 3. (...) Pod koniec ycia Stalin wymy li koncepcj nieunikniono ci wojny, twierdzi , e nie da si unikn III wojny wiatowej, bo rywalizacja mi dzy wschodem a zachodem nie da si inaczej zako czy . W 1953 roku zmar Stalin a jego koncepcja si nie sprawdzi a. WYK AD 11.05.09

POLITYKA ODPR

ENIA I PROBLEMY ROZBROJENIA

GENEZA POLITYKI ODPR ENIA y Pocz tki tej polityki si gaj sytuacji mi dzynarodowej jaka wytworzy a si po mierci Stalina: skrzyd o neostalinowskie (na czele Beria) i druga cz partii d ca do odwil y (na czele Chruszczow, ktry ostatecznie osi gn sukces w walce o w adz ). Podobno Beria chcia doprowadzi do zjednoczenia Niemiec. Po zwyci stwie Chruszczowa Beria zosta usuni ty ze stanowisk a 12.1953 rozstrzelany. y 03.1956 XX Zjazd Partii Chruszczow wyg osi referat o kulcie jednostki, zarzuci Stalinowi, e dopu ci si on zbrodni na komunistach, ktrzy nie byli winni, e otoczy swoj osob kultem (sprzeczne z zasadami Lenina) i e nie przygotowa ZSRR na walk z Niemcami w 1941 roku. Mwiono, e w polityce mi dzynarodowej w erze atomowej trzeba kierowa si pokojowym wsp istnieniem (pa stwa komunistyczne i kapitalistyczne). USA posiada o bro atomow od 1945 roku, ZSRR od 1949. y 1957 rok ZSRR wystrzeli pierwszego sztucznego satelit Ziemi, oznacza o to, e si y ZSRR s w stanie wystrzeli rakiet , ktra b dzie w stanie dosi gn drugiej p kuli has o rozbrojenia i rozdzielenia (disengagement), odpr enia (franc. dtente). y Krytyka polityki zimnej wojny, polityki powstrzymywania obecna by a rwnie na zachodzie. KONFERENCJA GENEWSKA y Konferencja w Genewie (Szwajcaria) 1954 rok. y 4 mocarstwa: USA, ZSRR, Wielka Brytania i Francja y Opracowano/uzgodniono, e rozpoczn si rokowania rozbrojeniowe, postanowiono, e zostanie odbudowana zjednoczona Austria y Pierwszy objaw polityki odpr enia SPRAWA AUSTRII y Na podstawie uchwa konferencji w Moskwie z 1943 roku Austria zosta a podzielona na 4 strefy okupacyjne, a Wiede na trzy. y Opracowano traktat pa stwowy z Austri 15.05.1955 rok 4 mocarstwa w Wiedniu zawar y traktat pa stwowy z Austri . Zjednoczenie stref okupacyjnych, wojska obce maj si wycofa , maj zosta przeprowadzone wolne wybory (wojska sowieckie wycofa y si dobrowolnie). ZSRR zgodzi si tylko dlatego, e podobne rozwi zanie planowa w stosunku do Niemiec. y Uk ad ten ustanowi wieczyst neutralno Austrii.

25

PLAN RAPACKIEGO y A. Rapacki polski minister spraw zagranicznych y 02.1957 przemwienie Rapackiego na posiedzeniu ONZ, zaproponowa plan polityczny dla Europy ustanowienie strefy bezatomowej w Europie rodkowej przewidywa , e b d wycofane rakiety atomowe z polski, Czechos owacji i z obydwu pa stw niemieckich. Na trenie tych czterech pa stw nie b dzie produkowana i sk adowana bro atomowa pa stwa zachodnie i USA nie zgodzi y si na to (oznacza o by to wyst pienie Niemiec Zachodnich z NATO), ZSRR si zgodzi , ale plan nie przeszed . POWSTANIE NA W GRZECH y 10.1956 rok powstanie zbrojne w Budapeszcie na W grzech przeciw komunistom y 1953 powstanie przeciw komunistom w Berlinie Zachodnim y 1953 powstanie przeciw komunistom w Poznaniu y W gry wyst pi y z Uk adu Warszawskiego y Premier Nagy og osi neutralno W gier interwencja sowiecka, brak pomocy z zagranicy y Okaza o si , e podzia Ja ta ski nadal obowi zuje podzia na NATO i Uk ad Warszawski POLITYKA AMERYKA SKA 1947 1952 POLITYKA POWSTRZYMYWANIA y Od 1947 do 1952 polityka ameryka ska mia a na celu powstrzymywanie komunizmu y W 1952 roku nowy prezydent USA Eisenhower rzuci has o polityki wyzwolenia kl ska y Kolejny zwrot w polityce ameryka skiej polityka odpr enia, kierunek pojednawczy w stosunku do sowietw. y Nowy prezydent Kennedy rwnie prowadzi polityk odpr enia rozmowy z Chruszczowem. Zak ci to konflikt kuba ski z 1962 roku. G WNE KONFLIKTY ZIMNEJ WOJNY y WOJNA DOMOWA W WIETNAMIE przedwojenna kolonia francuska, pod wp ywem Chin komuni ci w Wietnamie przyst pili do wojny przeciw Francji, d yli do usuni cia Francji z Wietnamu. Wielka bitwa pod Dien Bien Phon w 1954 roku Francuzi ponie li kl sk i si usun li, wtedy wkroczy o tam USA, bo stwierdzono, e jak w Wietnamie zapanuje komunizm to b dzie mai miejsce efekt domina komunizm si rozszerzy i USA nie b dzie mia o tam swoich wp yww. Wietnam: P nocny komunistyczny, Po udniowy wspierany przez USA (pomoc bro , doradcy a p niej regularne wojska wys ane przez K ENNEDY EGO i kontynuowane przez Johnsona). 1974 traktat pokojowy ko cz cy wojn wietnamsk , na mocy ktrego USA si wycofa o (prezydent Nixon, negocjator Kissinger). USA przegra o, musia o przyzna si do pora ki. y K RYZYS KUBA SKI 1962 1959 lewica komunistyczna przej a w adz na Kubie (Fidel Castro). Bojkot USA rz du Castro, wtedy ten skierowa si ku pomocy ze strony ZSRR. 1962 ameryka skie s u by wywiadowcze wykry y, e na Kubie znajduj si rakiety sowieckie, wtedy USA poleci blokad wyspy. Ostatecznie 10.1962 Chruszczow w ostatniej chwili poleci odinstalowa rakiety porozumienie rokowania rozbrojeniowe. y B ERLIN Z ACHODNI powsta y dwa pa stwa niemieckie NRD I RFN. W Berlinie Zachodnim istnia rodzaj enklawy, ktry nie by kontrolowany. W 1961 roku przywdcy NRD postanowili po o y kres ucieczkom swoich ludzi (grozi o im wyludnienie). 08.1961 postanowiono zbudowa mur berli ski (jest to drugi kryzys berli ski, pierwszy to blokada Berlina). Kennedy przyby do Berlina Zachodniego i przemawia s ynne zdanie jestem berli czykiem pot pi budow muru. Upadek muru w 1989 roku oznacza koniec podzia u Europy. y K ONFLIKT IZRAELSKO PALESTY SKI . Na terytorium Palestyny, ktra przed II wojn wiatow by a terytorium mandatowym Wielkiej Brytanii zosta o powo ane do ycia w maju 1948 roku pa stwo 26

Izrael. Wojny o likwidacj Izraela arabowie i o przetrwanie Izrael. Pierwsza wojna 1948 1949 zwyci stwo Izraela, p niej spokj a w 1967 roku pa stwa arabskie zawi za y koalicj , wspierane przez ZSRR. W sierpniu 1967 roku dosz o do wojny 6 dniowej (arabowie zaatakowali Egipt, Syria, Jordania zaatakowali Izrael). Ogromna przewaga ludno ciowa si arabskich, ale nie militarna Izrael odnis mia d ce zwyci stwo, pe ny sukces. Bro arabw bro sowiecka. Syria i Egipt mia y rz dy zaprzyja nione z ZSRR. Zachodni brzeg Jordanu i Stref Gazy oraz Jerozolim jako stolic zdoby Izrael, ale pa stwa arabskie nadal go nie uznawa y. Dopiero w 1979 roku Egipt uzna Izrael w Camp David rokowania zako czone porozumieniem egipskoizraelskim (prezydent Egiptu Sadat zosta za to zastrzelony). Konflikt ten nie zosta za egnany i trwa nadal. WOJNA ALGIERSKA doszed do g osu ruch chc cy niepodleg o ci Algierii, powsta front narodowy wyzwolenia Algierii prowadzi dzia ania zbrojne przeciw Francji. Francja wys a a si y zbrojne maj ce na celu st umienie dzia a algierskich wojna trwa a do 1963 roku. Wojna ta w 1958 roku mia a powa ne reperkusje we Francji grupa genera w chcia a kontynuowa wojn w Algierii a do ca kowitego rozstrzygni cia koniec IV pocz tek V Republiki Francuskiej. Genera de Gaulle przekona do zako czenia wojny. Traktat pokojowy w Erian ko cz cy wojn .

RUCH PA STW NIEZAANGA OWANYCH y W czasie polityki odpr enia 1955 1956 do ko ca lat 60 narodzi si ruch pa stw niezaanga owanych. Pa stwa prowadz ce polityk niezale na od USA i nie nale ce do Uk adu Warszawskiego zacz y si jednoczy . Konferencja w Bandungu w Indonezji 1954 rok: niektre pa stwa europejskie (znacz ce: Jugos awia marsza ek Tito, ktry z tym ruchem wi za wielkie nadzieje; Szwecja), rwnie pa stwa nieeuropejskie (Indonezja, Indie), jak te pa stwa wyzwolone w ramach procesu dekolonizacji. Ten ruch nic nie zmieni , by y to tylko periodyczne inicjatywy i spotkania. PROCES DEKOLONIZACJI y Po II wojnie wiatowej rozpad y si imperia kolonialne mocarstw europejskich 1945 1960. W kilku etapach powstawa y niepodleg e pa stwa w Afryce, Ameryce rodkowej, Azji P nocnej. 1960 ROK AFRYKI , wi kszo pa stw afryka skich wtedy si wyzwoli o, koniec dekolonizacji nie rozwi za o to problemw np. arbitralnie okre lone granice nie pokrywaj ce si z realiami etnicznymi (wojny graniczne), zad u enie u pa stw bogatych (rozd wi k mi dzy P noc a Po udniem). y Koniec procesu pozbawienie mocarstw europejskich imperiw kolonialnych. ROZBROJENIE y 1962 impuls do podj cia i prowadzenia rokowa rozbrojeniowych, za ycia Stalina by oby to niemo liwe. y Pierwszy uk ad rozbrojeniowy Kennedy i Nikita Chruszczow w 1962 roku ustanowienie gor cej linii (specjalny, zastrze ony telefon mi dzy szefem USA i szefem ZSRR, ktry mia gwarantowa to, e je li b dzie jakie zagro enie, to stworzy on mo liwo dogadania si , obowi zuje do dzi , ale Kennedy i Chruszczow ju nie yj ). y 1960 w Wiedniu by y podj te rokowania maj ce na celu redukcj broni konwencjonalnych (nieatomowej). Prowadzone by y w rekordowo d ugim czasie do 1989 roku (do upadku ZSRR) i nie da y adnych rezultatw rozbrojenie jedyna metoda (jednostronne rozbrojenie ZSRR, wi c nic to nie da o). y Rokowania maj ce na celu wprowadzenie ogranicze w dziedzinie broni atomowej. 1971 rok traktat SALT I rozmowy o ograniczeniu zbroje strategicznych. Postanowi , e bro atomowa 27

nie b dzie przenoszona w kosmos, b d stosowane zasady nieproliferacji bro atomowa nie b dzie udost pniania innym pa stwom (tylko mocarstwa maj do niej prawo). Porozumienie zosta o naruszone Pakistan , Indie itp. maj bro atomow . Porozumienie mwi o rwnie o tym by powiadamia si o prbach z broni atomow i o inspekcjonowaniu broni atomowych. W wi kszo ci jednak by o przestrzegane. SALT II 1979 o obustronnym ograniczeniu arsena w atomowych uznane przez prezydenta USA Cartera za sukces, ale w 1980 kolejny prezydent Regan stwierdzi , e jest to niekorzystne dla USA i go nie ratyfikowa . Ostatecznym i najwi kszym porozumieniem rozbrojeniowym by o 12.1980 porozumienie prezydenta Regana i Gorbaczowa w ci gu 5 lat obie strony zredukuj arsena o 50% broni atomowej. ZSRR wyczerpany wy cigiem zbroje zgodzi si . WYK AD 18.05.09

PROCES INTEGRACJI EUROPY ZACHODNIEJ

y y 1945 1957 TRAKTATY RZYMSKIE na mocy, ktrych zosta a stworzona UE W redniowieczu Europa prze ywa a okres uniwersalizmu, mwi o si , e stanowi jedn chrze cija sk rzeczpospolit , oczywi cie nigdy nie nast pi o pe ne zjednoczenie Europy, ale mwi o si , e stanowi ona pewien rodzaj jedno ci bardziej duchowej ni politycznej. Przywdca Europy papie . Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego zap dy uniwersalistyczne. y Epoka nowo ytna rozpad na szereg pa stw narodowych, kieruj cych si w asn racj stanu. Polityka Francji (kardyna Richelieu) to przyk ad kierowania si racj stanu (termin w oski). Jedyn zasad utrzymuj c pokj by a rwnowaga si . y Coraz cz ciej pojawia y si has a zjednoczenia Europy, ju w p nym redniowieczu w adca czeski Jerzy z Podiebradu wysuwa has o stworzenia Ligii Europejskiej, rwnie krl Francji Henryk IV chcia zjednoczenia, pocz tek XVIII wieku Ludwik XIV i XV. y W czasach o wiecenia pomys y zjednoczenia by y bardzo cz ste przede wszystkim Immanuel Kant (dzie o, ktre wysz o, gdy Polska znikn a z mapy a Niemcy podpisa y pokj z Francj ) o wieczystym pokoju 1795 rok. y Romantyzm dalsze rozprzestrzenianie hase zjednoczeniowych. W. Hugo Stany Zjednoczone Europy (Francuz). W Polsce Czartoryski pomys zjednoczenia Europy w dwch postaciach: 1. Stworzenie Ligii Europejskiej 2. Rozwin koncepcje uniwersalistyczne, aby w ten sposb przebudowa Europ , tak by powsta y cztery federacje: S owie ska (Rosja i pa stwa s owia skie), Germa ska (Niemcy, Holandia), Roma ska (Francja, Belgia) i Galia (pa stwa w oskie pod przewodnictwem papie a), a te tworzy yby jeszcze jedn ca federacj (dwustopniowy system federacji). Kamieniem w gielnym pokoju na wiecie wed ug Czartoryskiego by by pokj Wielkiej Brytanii i Rosji. y Prba zjednoczenia Europy si , podporz dkowuj c Francji kolejne pa stwa i narzucaj c wol Pary a innym pa stwo Napoleon. Po traktacie w Tyl y powsta o kondominium w Europie (Rosja i Francja). y Pomys y Stanw Zjednoczonych Europy coraz bardziej schodzi y na margines, gdy zacz si rozwija agresywny nacjonalizm, co skutkowa o tym, e zjednoczenie by o odk adane na potem. Nacjonalizm doprowadzi do I wojny wiatowej, ktra nadszarpn a opini Europy i jej dominuj c rol . y Francja de Tocqueville - w nast pnym wieku b d rz dzi y dwa kraje: Rosja i USA a Europa zdegradowana jego przepowiednia si spe ni a, mia racj . y Niemcy mieli pomys zjednoczenia Europy rodkowej has o Mitteleuropa (czyli Europa rodkowa) mia a by systemem politycznym pa stw Europy rodkowej zale nych od Niemiec. Niemiecki pisarz polityczny Frant Nauman 1915 to by jego pomys . Wobec tego, e Niemcy przegra y I wojn wiatow koncepcja ta upad a.

28

y y y y y y

Po I wojnie wiatowej ruch paneuropejski Richard Coudenhove-Kalergi Paneuropa 1923 rok utorowa a ona drog dla tego ruchu, przyci gano intelektualistw europejskich, propagowana by a my l o zjednoczeniu Europy, wywiera on wp yw na opini publiczn . Ludzie prawicy zarzucali R. Coudenhove-Kalergi kosmopolityzm i liberalizm, natomiast libera owie i umiarkowani socjali ci go popierali, lewica odrzuca a go, bo uwa a a, e jedynym ratunkiem dla wiata jest ZSRR. 1929 pomys stworzenia UE koncepcja Brianda. 1930 francuski rz d przed o y memorandum, by o ono niekonkretne, eby nikogo nie odpycha . Wszystkie kraje europejskie zosta yby do tego zaproszone z wyj tkiem Rosji (kraj komunistyczny, w dodatku le cy po cz ci w Azji), Turcji (jako kraj le cy w Azji) i angielskich kolonii (tzn. Wielka Brytania zosta aby zaproszona, ale jej kolonie nie). Briand uwa a , e nale y powo a Rad Europejsk warstwa polityczna, mia a by najwy sz w adz w unii, ale co mia aby robi nie zosta o to skonkretyzowane. W warstwie gospodarczej wszystkie kraje (z czasem, etapami) znios yby wszystkie c a unifikacja gospodarki, jednolity obszar gospodarczy, celny. Rdze wsp praca Francji i Wielkiej Brytanii. W czasie gdy Briand og osi przemwienie dosz o do Wielkiego Kryzysu Gospodarczego w USA, a w Niemczech za ama a si demokracja i do w adzy doszed Hitler. Koncepcja Brianda upad a, a tych ktrzy mwili o zjednoczeniu wy miewano. P niej II wojna wiatowa, a po 1945 roku nowy etap na rzecz ruchu zjednoczenia Europy. Ludzie o przekonaniach konserwatywnych i prawicowych przylgn li do koncepcji zjednoczenia Europy. W. Churchill 1940 gdy Francja zosta a rozbita i Niemcy sz y na Pary , Churchill z o y propozycj by Francja i Wielka Brytania za o y y uni , ale Francja odrzuci a t propozycj . Churchill zwolennik tej koncepcji, w 1945 i w 1946 roku wyst powa za zjednoczeniem, mimo, e od 1945 roku nie by ju premierem. Przemwienie Churchilla w Zurichu zjednoczenie, bo Europa musi odzyska prymat w wiecie po I i II wojnie wiatowej, drugi motyw zagro enie ze strony sowietw kraje Europy rodkowej (od Szczecina do Triestu rozci ga si elazna kurtyna, kraje za ni stanowi rodzaj ostrze enia, e je li Europa b dzie pog bia si w antagonizmach, to ZSRR mo e rozszerzy wp ywy komunizmu). 1946 Haga (Holandia) Konferencja Paneuropejska wezwa a do zjednoczenia Europy. 1947 Wielka Brytania i Francja zawar y traktat sojuszniczy, zacz y wsp pracowa (Dunkierka) Benelux cis a wsp praca Unia Zachodnia (Francja, Wielka Brytania, kraje Beneluksu) unia obronna. Koncepcja Wsplnoty W gla i Stali (Niemcy, Francja, kraje Beneluksu) 1951 1953 wsp praca gospodarcza. W krajach ktre odzyska y niepodleg o : kraje Beneluksu, Zachodnie Niemcy (CDU unia chrze cija sko spo eczna Konrad Adenauer), W ochy (de Gasperi przywdca chadecji) do g osu dochodzi centroprawica, chadecja czyli si a, ktra chce zjednoczenia Europy Zachodniej. Socjaldemokraci te popierali ide zjednoczenia Europy. 1953 Niemcy Zachodnie odzyska y pe n suwerenno podpisano Protoko y Bo skie, odbudowa w asnej armii. Pomys powo ania do ycia zachodnioeuropejskiej wsplnoty obronnej (Francja, Wielka Brytania, kraje Beneluksu, kraje europy zachodniej), trzeba by o zaprosi Niemcy, ale po II wojnie wiatowej nastroje antyniemieckie by y bardzo silne, wi c odrzucono projekt, nie ratyfikowano go, do dzi nie ma takiej wsplnoty. Wsp praca wi c polega a g wnie na sprawach gospodarczych. Uwie czeniem tego wszystkiego by o podpisanie 03.1957 dwch traktatw rzymskich: o utworzeniu Europejskiej Wsplnoty Gospodarczej i o utworzeniu Wsplnoty w dziedzinie energii atomowej, obejmowa y 6 pa stw

Przyczyny powodzenia integracji y U wiadomienie sobie przez europejczykw zdegradowania po dwch wojnach wiatowych y Przekonanie o tym, e nacjonalizm gospodarczy jest nieskuteczny (zasada unii celnej i wsplnego rynku traktat rzymski) 29

y y y

y y y

zagro enie ze strony ZSRR, wymowne po tym, gdy Europa podzieli a si na kraje wolne i zale ne od ZSRR. Plan Marshalla realizowany od 1947 roku odbudowa krajw zrujnowanych Historyczny zwrot w stosunkach francusko niemieckich pojednanie przypiecz towane Traktatem Elizejskim z 23.01.1963 roku. Prezydent Francji i kanclerz Zachodnich Niemiec (Konrad Adenauer) podpisali traktat obowi zuj cy do dzi , ktry odgrywa kluczow rol w procesie integracji Europy Zachodniej). Nie powiod a si budowa wsplnoty obronnej w europie Zachodniej, w ten sposb gwarantem bezpiecze stwa w Europie Zachodniej sta o si USA i tak jest do dzi . Problem rozszerzenia Europejskiej Wsplnoty Gospodarczej de Gaulle nie chcia zgodzi si by Wielka Brytania do czy a do EWG, dopiero po jego ust pieniu dosz o do rozszerzenia. Kraje Europy rodkowej nie mog y uczestniczy w procesie integracji, jako kraje, ktre nieby y do ko ca wolne, ale mwi y, e trzeba zjednoczy ca Europ , a nie tylko Europ Zachodni dzia a ruch federal-nacjonalistyczny(?) z krajami Europy rodkowo Wschodniej.

30