Wykady Prawo dr Naworski Oglne wiadomoci o prawie Istota prawa Trzeba odrni prawo w znaczeniu przedmiotowym (prawo przedmiotowe)

e) od prawa w znaczeniu podmiotowym (prawo podmiotowe). Prawo w znaczeniu przedmiotowym jest podstawowym pojciem uywanym w naukach prawnych. Prawo zesp norm wydanych lub usankcjonowanych przez pastwo i zagwarantowanych przymusem pastwowym. Normy prawne powstaj w dwojaki sposb: s wydawane (ustanawiane) przez pastwo lub te przez nie sankcjonowane. Z wydaniem normy mamy do czynienia wwczas, gdy pastwo tworzy now, nie istniejc przedtem norm. O usankcjonowaniu mwimy natomiast, gdy pastwo norm stosowan dotychczas zwyczajowo uznaje za obowizujc poprzez dziaalnoci organw stosujcych prawo. W pastwach wspczesnych, o rozwinitym systemie prawnym, prawo powstaje niemal wycznie w drodze ustanawiania norm. Prawo jest nierozerwalnie zwizanie z pastwem. Prawo nie moe istnie bez pastwa, bez orodka najwyszej wadzy, ograniczajcej wszystkich ludzi na terytorium kraju. Wynika to z faktu, e integraln cech prawa jest przymus, stanowicy zabezpieczenie jego przestrzegania. Przymusem za dysponuje pastwo, ktre stwarza w tym celu specjalny aparat, zwany aparatem przymusu. Prawo nie jest zwykym, bezwadnym zbiorem norm, lecz stanowi zbir uporzdkowany. Uporzdkowanie prawa wyraa si w podziale na gazie, w ramach ktrych wystpuj instytucje prawne. Prawo a moralno W wielu sytuacjach nie uregulowanych przez prawo ludzie przejawiaj podobny sposb postpowania. Czynnikami pozaprawnymi ksztatujcymi postpowanie s normy obyczajowe, a take normy towarzyskie, sportowe i inne. Wan rol odgrywaj normy moralne. Moralnoci to uksztatowany w procesie dugotrwaego rozwoju spoeczestwa zesp norm postpowania, wedug ktrych ocenia si okrelone zachowanie jako dobre lub ze. U podoa moralnoci le wyobraenia ludzi o tym, co jest dobre i o tym, co jest ze. W kadym spoeczestwie istnieje zesp norm moralnych wsplnych dla caego spoeczestwa. S to tzw. elementarne normy moralne. Prawo i moralno reguluj wiele stosunkw spoecznych. S takie dziedziny, w ktrych postpowanie ludzi reguluje tylko prawo lub tylko moralno. Na wielu jednak paszczyznach prawo i moralno stykaj si i moe midzy nimi dochodzi do kolizji. Kolizje polegaj na tym, e prawo zobowizuje do takiego sposobu posterowanie, ktrego moralno nie aprobuje lub wrcz zabrania. Rozbieno midzy norm prawn a moralnoci moe by cakowita lub czciowa. Z punktu widzenia okrelonej moralnoci mona nastpujco sklasyfikowa normy prawne: Moralnie pozytywne Moralnie negatywne Moralnie obojtne

Strona 1 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Rnice midzy prawem a moralnoci: Na stray norm prawnych stoi aparat pastwowy, do przestrzegania norm moralnych skadnia nas presja wywierana przez opini publiczn, wpojone w trakcie wychowania nawyki, sumienie i inne bodce. Normy prawne maj charakter dwustronny, moralne jednostronny. Normy prawne odnosz si tylko do czynw i sw czowieka, moralno ingeruje take w dziedzin myli i uczu. Normy prawne reguluj bardzo dokadnie postpowanie czowieka, moralno wskazuje oglny kierunek postpowania. wiadomo prawna wiadomo prawna ocena obowizujcego prawa przez spoeczestwo, postulaty dotyczce zmiany prawa w podanym przez spoeczestwo kierunku. wiadomo prawna to zbir tych wszystkich norm, ktre zdaniem spoeczestwa powinny tworzy prawo. Im wiksza jest rnica midzy prawem, ktre w rzeczywistoci istnieje, a takim, ktre zdaniem spoeczestwa powinno istnie, tym wiksza rozbieno midzy prawem i wiadomoci prawn. wiadomo prawna tworzy si pod wpywem wyobrae o tym, co sprawiedliwe i niesprawiedliwe, wyobrae o prawie, praworzdnoci itp. wiadomo prawna wchodzi w skad moralnoci. Niezgodno obowizujcego prawa ze wiadomoci prawn osabia dziaanie prawa. Dlatego pastwo nie moe lekceway wiadomoci prawnej spoeczestwa i dopuszcza do zbyt wielkiej rozbienoci midzy prawem a wiadomoci. Praworzdno i jej elementy Praworzdno zasada przestrzegania prawa przez organy pastwa. Na praworzdno skadaj si dwie przesanki: 1. Istnienie stosunkowo szerokiej regulacji prawnej, obejmujcej wszystkie istotne dziedziny ycia. Przyjmuje si, e s w pastwie dwie dziedziny ycia spoecznego wymagajce uregulowania: a. Sfera stosunkw majtkowych midzy wszystkimi podmiotami prawa b. Sfera stosunkw miedzy pastwem i obywatelami 2. Przestrzeganie prawa przez wszelkie organy pastwowe organy pastwowe mog dziaa tylko na podstawie obowizujcych przepisw i w zakrelonych przez nie granicach. Szczeglne znaczenie ma rygorystyczne stosowanie si do przepisw organw uprawnionych do stosowania przymusu i organw wymiaru sprawiedliwoci. Kade naruszenie prawa przez te organy jest na wyraz niebezpieczne, prowadzc z reguy do naruszenia swobd obywateli. Ustroje wspczesnych pastw stwarzaj zazwyczaj warunki dla wprowadzenia penej praworzdnoci. Same warunki oczywicie niczego jeszcze nie gwarantuj. Jest rzecz aparatu pastwowego odpowiednie ich wykorzystanie i stworzenie takiego systemu kontroli poszczeglnych organw, by naruszenia prawa uczyni niemoliwym. System taki skada si z poszczeglnych form spoecznej kontroli. Formy te nazywamy formalnymi albo prawnymi gwarancjami praworzdnoci. Najskuteczniejszym rodkiem zapewnienia praworzdnoci w dziaaniu administracji pastwowej jest wprowadzenie sdownictwa administracyjnego.

Strona 2 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Norma prawna Norma powszechnie obowizujca regua postpowania, usankcjonowana przez pastwo, zagwarantowana przymusem pastwowym. wydana lub

Cechy normy prawnej: Ma charakter oglny i nie indywidualizuje osoby, na ktrej ciy wynikajcy z niej obowizek Ma charakter dwustronny. Z jednej normy wynika dla jednej obowizek, a dla drugiej prawo, bdce korelatem tego obowizku. Zagwarantowana jest przymusem pastwowym, stosowanie si do niej nie jest wic zalene od woli zainteresowanych osb. W skad normy prawnej wchodz: Hipoteza kada norma prawna znajduje zastosowanie tylko w pewnej sytuacji Dyspozycja cz normy prawnej, ktra wskazuje obowizujcy sposb zachowania Sankcja cz normy prawnej, ktra mw, jakie ujemne skutki pocignie za sob niestosowanie si do dyspozycji. W systemie prawnym wystpuj dwa rodzaje norm prawnych, ktre rni si miedzy sob charakterem i moc obowizywania. S to: Normy bezwzgldnie obowizujce (imperatywne) zawierajc niepodwaalny nakaz pastwa, od wypenienia ktrego nie mona si uchyli. Kade odstpstwo od nakazanego sposobu postpowania jest naruszeniem prawa i pociga za sob zastosowanie przewidzianej przez norm sankcji. Normy imperatywne stanow wikszo obowizujcych w pastwie norm prawnych. Wystpuj one przede wszystkim w tych gaziach prawa, ktre charakteryzuj si nierwnoci stron poczonych stosunkiem prawnym (prawo konstytucyjne, administracyjne, finansowe, karne) Normy wzgldnie obowizujce (dyspozytywne) strony umowy zobowizane s w trakcie jej wykonania postpowa zgodnie z normami dyspozytywnymi tylko wtedy, gdy spraw, ktrych norma dotyczy, nie ureguloway inaczej w umowie. Przepis prawny Akt normatywny skada si z przepisw prawnych. Przepisem nazywamy elementarn cz ustawy lub innego aktu normatywnego. Przepisem jest wic artyku, paragraf, punk, ustp, itp. Przepis nie musi pokrywa si z norm prawn. Wzgldy techniczno-prawne uzasadniaj czsto zamieszczenie pewnych elementw normy w rnych artykuach i paragrafach lub te sformuowanie w danym przepisie jedynie sankcji, postanowieniem okrelenia innych elementw normy odrbnym aktom normatywnym (tzw. przepisy blankietowe). Nie naley utosamia norm prawnych z przepisami prawnymi. Normy prawne s w pewien, najczciej do zoony i zawiy sposb zakodowane w przepisach prawnych; wykadnia przepisw polega na odkodowaniu zawartych w tych przepisach norm. W wikszych aktach normatywnych przepisy s pogrupowane na ksigi, czci, dziay i rozdziay, itp. Niektre akty prawne zaopatrzone s take we wstp, zawierajcy okrelone deklaracje ustawodawcy, zwaszcza wyjanienie celu w jakim akt zosta wydany, tzw. preambua.

Strona 3 z 85

Wykady Prawo dr Naworski

Stosunek prawny Czowiek w swoim powszednim dniu wiele razy styka si z ludmi, take instytucjami, przedsibiorstwami itd. Dochodzi do powstawania wizi zwanych stosunkami spoecznymi. Stosunek spoeczny zachodzi midzy co najmniej dwiema osobami, z ktrych przynajmniej jedna oddziaywa na drug lub ktrych postpowanie wobec siebie albo innych osb jest w jaki sposb uregulowane. Stosunkami stanowionymi nazywaj si te stosunki spoeczne, ktrych dotyczy jaka norma postpowania. Wskazuje ona uczestnikom stosunku, jakie maj wobec siebie obowizki i jakie prawa. Pozostae stosunki, do ktrych nie odnosi si adna regua postpowania, nosz nazw stosunkw faktycznych. Stosunkiem prawnym jest stosunek spoeczny uregulowany przez prawo. Osoby lub grupy uczestniczce w stosunku prawnym nazywaj si podmiotami albo stronami stosunku prawnego. W kadym stosunku uczestnicz przynajmniej dwa podmioty. Istot stosunku prawnego jest to, e podmiot stosunku prawnego moe da od drugiego podmiotu okrelonego zachowania i sam moe wobec niego postpowa w okrelony sposb. W kadym stosunku prawnym wystpuje 5 elementw: Prawo podmiotowe Obowizek odpowiadajcy prawu podmiotowemu Podmiot prawa Podmiot obowizku Przedmiot stosunku prawnego Stosunki wystpujce w sferze majtkowej maj z reguy charakter zoony. Kada ze stron wystpuje jednoczenie jako podmiot prawa i podmiot obowizku. Prawo podmiotowe Prawo podmiotowe przysugujca okrelonemu podmiotowi prawa mono domagania si od innego podmiotu pewnego zachowania si. Prawa podmiotowe wynikaj z przepisw prawa. Egzekwowanie praw podmiotowych moe zastpowa na grodze prawnej. Uprawniony moe domaga si od odpowiednich organw pastwowych, najczciej sdw, pomocy w dziaaniu zmierzajcym do uzyskana wiadczenia, do ktrego ma prawo, a ktrego osoba zobowizana nie chce dobrowolnie speni. Zdarzenia prawne i ich podzia W pewnych przypadkach, do rzadkich jednak, stosunek prawny powstaje w chwili wejcia w ycie aktu prawnego, ustanawiajcego prawa i obowizki bdce treci stosunku prawnego. Z reguy jednak norma prawna ustala, e przewidziany w niej obowizek okrelonego zachowania si rnych podmiotw prawa wobec siebie powstaje dopiero wtedy, gdy zajdzie pewne zdarzenie wskazane przez norm prawn. Powstanie stosunku prawnego, wraz ze stanowicymi jego tre prawami i obowizkami stron, uzalenione jest wic od jakiej zaszoci w wiecie zewntrznym. Nazywamy ja zdarzeniem prawnym. Zdarzenie prawne kade zdarzenie pocigajce za sob skutki prawne (powstanie, zmian lub rozwizanie stosunku prawnego).

Strona 4 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Do krgu zdarze prawnych nale wydarzenia z rnych dziedzin ycia: legalne i sprzeczne z prawem, dokonane celowo i przypadkowe. Wszystkie te rnorodne wydarzenia czy jedno: kade z nich wywouje skutki prawne. Zdarzenia prawne dziel si na zdarzenia sensu stricte (w cisym tego sowa znaczeniu) i na dziaania. Rnica midzy nimi polega na tym, e pierwsze s niezalene, a drugie zalene od woli czowieka. Zdarzenia w cisym tego sowa znaczeniu tworz niewielk grup i nie podlegaj dalszemu podziaowi. Dziaania natomiast tworz rozgaziony system. Dziaania dziel si na czyny i akty prawne. Czynami s takie zdarzenia, ktre zostay dokonane bez zamiaru wywoania skutkw prawnych. Natomiast aktami prawnymi s zdarzenia wywoane w zamiarze spowodowania skutkw prawnych. Czyny dziel si na dozwolone i niezadowolone. Czynem niedozwolonym jest kady czyn zabroniony przez prawo. Czynem dozwolonym jest natomiast czyn, ktrego prawno nie zabrania, czc z nim jednak okrelone skutki prawne. Akty prawne dziel si na: czynnoci prawne, akty administracyjne oraz orzeczenia sdowe konstytucyjne. Stosowanie prawa Stosowanie prawa naley do tych poj, ktre wywouj nieporozumienia, jest ono bowiem czsto mylone z przestrzeganiem prawa. Przez przestrzegania prawa naley rozumie takie postpowanie obywateli i organw pastwowych, ktre jest zgodne z obowizujcymi przepisami. Stosowanie prawa polega na posugiwaniu si przez organy pastwowe przepisami prawnymi jak instrumentami, sucymi do podejmowania decyzji. Stosowaniem prawa zajmuj si tyko organy pastwowe, zwaszcza organy wymiaru sprawiedliwoci i organy administracyjne, oraz organy samorzdu terytorialnego. Stosowanie prawa odbywa si w jednej z dwch nastpujcych form: Ustalenie istnienia (lub braku) miedzy stronami stosunku prawnego i sprecyzowanie jego treci Stworzenie (zniesienie, zamiana) midzy stronami nowego stosunku prawnego. Pierwsza z wymienionych form polega na tym, e sd lub organ administracji pastwowej najczciej na danie jednej ze stron autorytatywnie stwierdza, e midzy stronami istnieje (lub nie) stosunek prawny o okrelonej treci i e w zwizku z tym strony maj wobec siebie takie to a takie prawa i obowizki. Druga z wymienionych form stosowania prawa polega na tym, e wskutek wydania przez organ pastwowy aktu prawnego nienormatywnego midzy stronami powstaje nowy stosunek prawny, bd te stosunek poprzednio istniejcy ulega likwidacji lub zamianie. Etapy procesu stosowania prawa: Ustalenie stanu faktycznego Wyszukiwanie (ustalenie) normy prawnej odnoszcej si do danego stanu Wnioskowanie i wydanie decyzji Ustalenie waciwej normy prawnej nosi nazw kwalifikacji prawnej. Kwalifikacja niektrych stanw faktycznych jest trudna, wymaga dobrej znajomoci przepisw i waciwego ich rozumienia. Wnioskowanie polega na ustaleniu prawnych konsekwencji, jakie w danej sytuacji wynikaj dla stron z zastosowania odpowiedniej normy.

Strona 5 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Wykadnia prawa Wykadnia to zesp czynnoci polegajcych na formuowaniu jednoznacznych, generalnie abstrakcyjnych norm z treci przepisw prawnych. Wykadni nazywamy zarwno sam proces objaniania przepisw prawnych (wykadnia w znaczeniu pragmatycznym), jak i rezultat tego procesu (wykadnia w znaczeniu pragmatycznym). Celem wykadni jest ustalenie znaczenie norm prawnych zawartych w przepisach. Przyczyny powodujce konieczno posugiwania si wykadni: 1. Popenione przy formuowaniu przepisw bdy jzykowa 2. Rozbieno miedzy gramatycznym sformuowaniem normy a celem, dla realizacji ktrego powoana jest norma lub akt normatywny. 3. Zmiana ustroju spoeczno-gospodarczego lub politycznego i inne powaniejsze zmiany w stosunkach politycznych 4. Oglny (abstrakcyjny) charakter norm prawnych mogcy powodowa wtpliwoci, czy norma odnosi si do konkretnego stanu faktycznego. Zmiana sensu norm prawnych, dokonanych w drodze wykadni nie mog przekracza pewnych granic. W drodze interpretacji nie mone nada normie treci sprzecznej z jej wyranym brzmieniem (interpretacja contra legem). Rodzaje wykadni: 1. Podzia ze wzgldu na podmiot dokonujcy wykadni: a. Wykadnia autentyczna dokonana przez ten sam organ, ktry wyda interpretowany przepis; ma charakter obowizujcy i nie mona od niej odej. b. Wykadnia legalna dokonana przez organ pastwowy, ktremu to zadanie zostao specjalnie powierzone; ma charakter obowizujcy. c. Wykadnia praktyczna dokonana przez organ pastwowy w toku stosowania prawa, przy rozstrzyganiu konkretnych spraw (wykadnia sdowa); nie ma charakteru obowizujcego. d. Wykadnia doktrynalna (naukowa) zawarta jest w naukowej literaturze prawniczej: monografiach, artykuach, recenzjach, itp. Nie ma charakteru obowizujcego. 2. Podzia z punktu widzenia metody wykadni: a. Wykadnia sowna (gramatyczna, jzykowa, werbalna) ustalenie norm prawnych poprzez analiz struktur jzykowych przepisw, znaczenia poszczeglnych wyrazw i zwrotw, zastosowanej interpunkcji itd. b. Wykadnia celowociowa (teologiczna, funkcjonalna) ustalenie znaczenia norm prawnych poprzez okrelenie celu, dla ktrego normy te zostay wydane. c. Wykadnia systematyczna ustalenie znaczenia norm prawnych poprze okrelenie miejsca, jakie dana norma zajmuje w ramach aktu normatywnego czy w ramach caego ustawodawstwa. d. Wykadnia historyczna ustalenie znaczenia norm prawnych za pomoc materiaw historycznych; stosowana jest najczciej w literaturze naukowej. 3. Podzia ze wzgldu na wymiar jaki przynosi wykadnia: a. Wykadnia rozszerzajca nakazuje interpretowan norm rozumie i stosowa szerzej niby to wynikao z wykadni sownej b. Wykadnia cieniajca nakazuje interpretowan norm rozumie i stosowa wziej niby to wynikao z wykadni sownej. c. Wykadnia stwierdzajca (adekwatna) nakazuje rozumie norm dokadnie tak samo, jak wykadnia sowna.

Strona 6 z 85

Wykady Prawo dr Naworski rda prawa rdem prawa jest sformalizowany akt wadzy pastwowej zawierajcy przepisy prawne. Dla oceny charakteru organu pastwowego jako rda prawa istotna jest jego forma. Prawem jest bowiem tylko taka wola pastwa, ktra przejawia si w wymaganej formie i odpowiednim trybie. Wyrniamy rda prawa 1. Powszechnie obowizujce a. Konstytucja b. Ustawa c. Ratyfikowana umowa midzynarodowa d. Rozporzdzenie e. Akty prawa miejscowego 2. Akt wewntrzny a. Uchwaa Rady Ministrw b. Zarzdzenie Prezes Rady Ministrw rda prawa tworz hierarchicznie zbudowany system, w ktrym kade rdo ma swoje miejsce. rdo prawa niszego szczebla nie moe zawiera przepisw sprzecznych z przepisami wyszej rangi. Warunkiem wejcia w ycie ustaw, rozporzdze i aktw prawa miejscowego jest ich ogoszenie. Ogasza si take niektre umowy midzynarodowe. Akty prawa wewntrznego obowizuj tylko jednostki organizacyjne polege organowi, ktry wyda akt. W jzyku potocznym przez rda prawa rozumie si czsto take organy promulgacyjne (Dziennik Ustaw, dziennik urzdowy, Monitor Polski, dziennik urzdowy wojewdzkich wadz), w ktrych odnone przepisy zostay ogoszone. Konstytucja Akt prawny, okrelany jako ustawa zasadnicza, ktra zazwyczaj ma najwysz moc prawna w systemie rde prawa w pastwie. W skad materii konstytucyjnej mog wchodzi rne zagadnienia. Konstytucja moe wic okrela: podstawy ustroju spoeczno - gospodarczego pastwa, ponadto organizacj, kompetencje i sposb powoywania najwaniejszych organw pastwowych, oraz podstawowe prawa, wolnoci i obowizki obywatela Ustawa Do wydania ustaw upowaniony jest Sejm, z istotnym udziaem Senatu. Sejm jest jedynym organem majcym prawo stanowienia ustaw; prawa tego nie moe przekaza innemu organowi pastwowemu. Przedmiotem wydawania przez Sejm ustaw powinny by najwaniejsze sprawy polityczne, gospodarcze i kulturalne pastwa. Przypadki, w ktrych wymagane jest wydanie ustawy: 1. W przypadku ustanawiania obowizkw obywateli 2. W przypadku regulowania najwaniejszych zagadnie organizacyjno-ustrojowych organw ustawodawczych i administracji pastwowej, sdownictwa, prokuratury, kontroli pastwowej

Strona 7 z 85

Wykady Prawo dr Naworski W sprawach, ktre ju poprzednio byy regulowane w drodze ustawowej, chociaby tego aden szczeglny przepis nie wymaga 4. W spawach, gdy chodzi o trwae uregulowanie sprawy Decyzj w sprawach wyboru zagadnie, ktre maj by uregulowane s drodze ustawy (z wyjtkiem obligatoryjnych), konstytucja pozostawia Sejmowi. Proces uchwalania ustawy jest uregulowany przepisami konstytucyjnymi i regulaminw Sejmu i Senatu oraz praktyk konstytucyjn. Proces uchwalania rozpoczyna si od skorzystania przez jeden z uprawnionych organw z prawa inicjatywy ustawodawczej. Przez inicjatyw ustawodawcz naley rozumiem prawo przedstawienia Sejmowi gotowego projektu ustawy z tym skutkiem prawnym, e Sejm takim projektem musi si zaj. Inicjatyw ustawodawcz posiadaj: 1. Posowie 2. Senat 3. Prezydent 4. Rada Ministrw 5. Grupa 100000 obywateli majcych prawo wybiera do Sejmu Do uchwalenia ustawy w normalnym trybie prowadzi tzw. system trzech czyta. W systemie trzech czyta kady projekt ustawy jest kilkakrotnie rozpatrywany w komisjach sejmowych i na plenarnym posiedzeniu Sejmu. Pierwsze czytanie projektu odbywa si na posiedzeniu waciwej komisji. Tyko projekty ustaw dotyczce spraw fundamentalnych przechodz pierwsze czytanie na plenarnym posiedzeniu sejmu. Pierwsze czytanie obejmuje uzasadnienie projektu przez wnioskodawc, pytania posw i odpowiedzi wnioskodawcy oraz dyskusj nad oglnymi zasadami projektu. W pierwszym czytaniu odbywajcym si w komisjach mog bra udzia posowie, ktrzy nie s jej czonami. Praca w komisji koczy si przedstawieniem Sejmowi sprawozdania z wnioskiem o przyjcie projektu bez poprawek, przyjcie z zaproponowanymi przez komisj poprawkami lub odrzucenie projektu. Projekt ustawy rozpatruje komisja sejmowa waciwa ze wzgldu na przedmiot projektu lub kilka komisji, ktre pracuj cznie. Jedn z komisji jest zawsze komisja ustawodawcza. W komisji odbywa si zasadnicza praca nad nadaniem projektowi ostatecznego ksztatu. Drugie czytanie obejmuje przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy, debat oraz zgoszenie poprawek i wnioskw. Jeeli nie zostan zgoszone poprawki, Sejm moe przej niezwocznie do trzeciego czytania, w przeciwnym razie, jeli Sejm nie postanowi inaczej, projekt zostaje odesany ponownie do komisji. Trzecie czytanie obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji i gosowanie. Jeeli projekt nie by skierowany do komisji, pose sprawozdawca przedstawia zgoszone w takcie drugiego czytania poprawki i wnioski. Gosowanie odbywa si w ustalonym przez regulamin sejmowy porzdku: najpierw przeprowadza si gosowanie nad wnioskiem o odrzucenie projektu w caoci jeeli taki wniosek zosta zgoszony, pniej nad poszczeglnymi poprawkami, wreszcie nad caym projektem. Aby Sejm mg przystpi do gosowania nad projektem ustawy niezbdna jest obecno ustalonej liczby posw, czyli quorum (poowa ustawowej liczby posw). Ustawy s uchwalane zwyk wikszoci gosw. W uzasadnionych przypadkach projekt ustawy wnoszony do Sejmu przez Rad Ministrw moe by oznaczony jako pilny. Powoduje to znaczne przyspieszenie prac nad projektem, m.in. skrceniu ulegaj terminy ustalone przez regulamin dla poszczeglnych czynnoci. Rozpatrywanie pilnych projektw ustaw odbywa si w dwch czytaniach. Po uchwaleniu ustawy marszaek Sejmu przekazuje j Senatowi do rozpatrzenia. Senat w cigu miesica po przeprowadzeniu debaty, moe ustaw przyj, odrzuci albo
3.

Strona 8 z 85

Wykady Prawo dr Naworski wprowadzi poprawki. Jeeli w cigu miesica Senat nie zajmie stanowiska, ustaw uwaa si za przyjt. Ustawa wobec ktrej Senat wyrazi sprzeciw wraca do Sejmu i powtrnie poddawana jest gosowaniu. Ustawa do swojego wejcia w ycie wymaga podpisu Prezydenta. Prezydent podpisuje ustaw w cigu 21 dni od przedstawienia mu jej przez marszaka Sejmu. Przed podpisaniem moe skierowa j do Trybunau Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodnoci z konstytucj. Moe te odmwi podpisania stawy (zgosi veto) i z umotywowanym wnioskiem przekaza j Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Ponowne rozpatrzenie ustawy wymaga 3/5 gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczy posw. Po podpisaniu Prezydent zarzdza ogoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw. Ustawa wchodzi w ycie po upywie 14 dni od dnia ogoszenia, chyba e sama stanowi inaczej, tzn. ustala dat odmienn. W wielu przypadkach zachodzi potrzeba wyduenia okresu midzy ogoszeniem ustawy, a jej wejciem w ycie. Okres ten nosi nazw vacatio legis (spoczywanie umowy). Momenty ogoszenia ustawy i wejcia w ycie to dwa rne momenty. Midzy nimi jest tzw. okres odpoczywania ustawy czyli 14 dni. W uzasadnionych przypadkach moe by to duszy lub krtszy okres czasu. Moe by te i tak, e wejcie ustawy w ycie pokrywa si z dniem jej ogoszenia przy zaoeniu, e zasady demokratyczne nie sprzeciwiaj si temu i interes pastwowy na tym by nie ucierpia. Przepisy porzdkowe ustawy maj 3 dni na wejcie w ycie. W wyjtkowych sytuacjach akt normatywny moe wej w ycie z dat wsteczn oczywicie gdy zasady demokratyczne si temu nie sprzeciwiaj (np. moe by ogoszona w maju Br. A obowizuje od stycznia tego roku). Jeeli chodzi o spjno w obliczaniu terminu wejcia w ycie ustawy od jej ogoszenia to tak: jeli ustawa ma trzy tygodnie i zostaa ogoszona we wtorek to wejdzie w ycie za trzy tygodnie we wtorek, jeeli zostaa ogoszona 7 stycznia i ma wej w ycie za p roku to wejdzie dokadnie 6 czerwca. Moe te by podana dokadna data wejcia ustawy w ycie. Oczywicie powysze zasady nie dotycz aktw, ktre wchodz w ycie z dniem ich ogoszenia. Dzienniki Urzdowe: 1. Dziennik Ustaw 2. Dziennik Ustaw Monitor Polski 3. Dziennik Ustaw Monitor Polski B (sprawozdania finansowe okrelone w przepisach o rachunkowoci, np. spek, ogoszenia lub obwieszczenia przedsibiorcw o ile te ogoszenia nie musz by ogoszone w Dzienniku Ustaw) 4. Dziennik Ustaw ministrw 5. Dziennik Ustaw urzdw centralnych 6. Dziennik Ustaw wojewdzki Budowa ustawy: 1. Tytu ustawy czyli okrelenie czego dana ustawa dotyczy 2. Przepisy przejciowe (ewentualnie) jeli dana ustawa wchodzi w miejsce innej naley okreli ktre przepisy ktrej ustawy tycz si okrelonej sytuacji; przepisy te reguluj sytuacje na etapie przejciowym, okrelaj rwnie sposb zakoczenia postpowa bdcych w toku (czyli przepisy dostosowujce, uchylajce, uzupeniajce) 3. Przepisy merytoryczne 4. Przepisy kocowe

Strona 9 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Umowa midzynarodowa Umowy midzynarodowe ratyfikuje Prezydent. Ratyfikacja niektrych umw wymaga uprzedniej zgody Sejmu, wyraonej w ustawie. Nale do nich umowy dotyczce: 1. Pokoju, sojuszy, ukadw politycznych i wojskowych 2. Wolnoci, praw lub obowizkw okrelonych w konstytucji 3. Czonkostwa Polski w organizacji midzynarodowej 4. Znacznego finansowego obcienia pastwa 5. Spraw wymagajcych regulacji ustawowej W razie kolizji midzy umow midzynarodow a ustaw, pierwszestwo ma umowa midzynarodowa. Take umowa konstytuujca organizacj midzynarodow moe zawiera postanowienie, ze prawo tej organizacji jest stosowane w Polsce bezporednio i m a pierwszestwo w razie kolizji z ustaw. W przypadku innych umw midzynarodowych, Prezes Rady Ministrw powiadamia Sejm o zamiarze przedoenia umowy Prezydentowi do ratyfikacji. W umowie midzynarodowej pastwo polskie moe przekaza organizacji midzynarodowej lub organowi midzynarodowemu kompetencje organw wadzy pastwowej w niektrych sprawach. Ustawa wyraajca zgod na ratyfikacj takiej umowy wymaga uchwalenia przez Sejm i przez Senat wikszoci 2/3 gosw. Sejm moe zarzdzi w tej sprawie referendum. Rozporzdzenie Rozporzdzenia s wydawane przez naczelne organy administracji pastwowej, do ktrych nale: 1. Rada Ministrw 2. Prezes Rady Ministrw 3. Ministrowie 4. Przewodniczcy okrelonych w ustawie komitetw 5. Prezydent Rozporzdzenie moe by wydane na podstawie wyranego szczegowego upowanienia zawartego w ustawie. Upowanienie powinno okrela organ waciwy do wydania rozporzdzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczce treci rozporzdzenia. Upowanienie jest zazwyczaj zawarte w jednym z kocowych przypisw ustawy. Organem wydajcy rozporzdzenie obowizany jest powoa si nim na udzielone mu upowanienie. Celem, ktremu suy rozporzdzenie jest wykonanie ustawy. Rozporzdzenie ma stworzy szczegowe przepisy wykonawcze, ktre umoliwiyby wcielenie ustawy w ycie. Rozporzdzenie moe normowa tylko przedmiot okrelony w ustawie i tylko w granicach upowanienia. Rozporzdzenie nie moe narusza przepisw adnej z obowizujcych ustaw. Za pomoc rozporzdzenia nie mona zmienia przepisw ustawy. Rozporzdzenie uzyskuje moc prawn przez ogoszenie w Dzienniku Ustaw. Podobnie jak: ustawa rozporzdzenie wchodzi w ycie po upywie 14 dni od dnia ogoszenia, chyba ze samo stanowi inaczej.

Strona 10 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Akty prawa miejscowego Prawo miejscowe jest prawem powszechnie obowizujcym na obszarze dziaania organw, ktre je ustanowiy (wojewdztwo, gmina). Stanowienie go (na podstawie upowanie z ustawy) naley do organw samorzdu terytorialnego i terenowych organw administracji rzdowej. Na podstawie przepisw ustawy o samorzdzie terytorialnym organy gminy mog wydawa przepisy gminne dotyczce wewntrznego ustroju gminy, organizacji urzdw i instytucji gminnych, zasad zarzdu mieniem gminy oraz zasad i trybu korzystania z gminnych obiektw u urzdze uytecznoci publicznej. Rada gminy moe wydawa tzw. przepisy porzdkowe. Przepisy te mog by wydane jeeli jest to niezbdne dla ochrony ycia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porzdku, spokoju i bezpieczestwa publicznego. Mog mie charakter karnoadministracyjny i przewidywa za ich naruszenie kar grzywny. Przepisy gminne ustanawia rada gminy w formie uchway. Przepisy porzdkowe moe wydawa rwnie zarzd w formie zarzdzenia. Przepisy gminne ogasza si przez rozplakatowanie obwieszcze w miejscach publicznych lub w inny sposb miejscowo przyjty, a take ogoszenie w lokalnej prasie. Prawo miejscowe to rwnie przepisy wydane przez wojewod na podstawie upowanie zawartych w ustawach i obowizujce na terenie wojewdztwa lub jego czci. Wojewoda wydaje przepisy prawa miejscowego w formie rozporzdzenia. Przedmiotem rozporzdze s zazwyczaj sprawy o charakterze techniczno-organiacyjnym, albo sprawy szczegowe. Szczeglnym rodzaje prawa miejscowego s rozporzdzenia porzdkowe. Nie wymagaj one upowaniania zawartego w ustawach szczegowych, gdy podstaw ich wydania stanowi przepis kompetencyjny zawarty w ustawie o terenowych organach rzdowej administracji oglne. Wojewoda moe wyda rozporzdzenie porzdkowe jeeli jest to niezbdne dla ochrony ycia lub zdrowia obywateli, ochrony mienia lub zapewnienia porzdku publicznego. Rozporzdzenia te mog przewidywa za naruszenie ich kary grzywny. Rozporzdzenia wykonawcze wojewody wymagaj ogoszenia w wojewdzkim dzienniku urzdowym. Wchodz one w ycie po 14 dniach od ich ogoszenia, chyba e same stanowi inaczej. Akty prawne i ich publikowanie Aktem prawnym jest ujty w odpowiedniej formie wyraz woli pastwa zarwno o charakterze oglnym (np. ustawa), jak i dotyczcy indywidualnej sprawy (np. decyzja podatkowa). Akty prawne dziel si na dwie grupy: 1. Akty normatywne Akt normatywny jest to kady akt pastwa zawierajcy normy prawne. Reguy postpowania mieszczce si w akcie normatywnym maja charakter powszechny, tzn. odnosz si do wszystkich s prawem. Akty normatywne pochodz od organw pastwa speniajcych funkcj ustawodawcz. Rol rde prawa odgrywaj Polsce jedynie akty normatywne. Aktem normatywnym jest ustawa, rozporzdzenie i inne. Publikowanie aktw normatywnych Akty normatywne zawierajce prawa powszechnie obowizujce ogaszane s w Dzienniku Ustaw. Akty wewntrzne uchway, zarzdzenia i inne ogaszane s w Monitorze Polskim. Oprcz Dz.U. i M.P. ukazuj si dzienniki urzdowe niektrych ministerstw, przeznaczone do

Strona 11 z 85

Wykady Prawo dr Naworski publikowania instrukcji i podobnych aktw. Organy prasowe (takie jak Dz.U.) nazywamy organami promulgacyjnymi.
2.

Akty nienormatywne Akt nienormatywny to decyzja organu pastwowego w konkretnej sprawie, dotyczca okrelonych osb lub instytucji. Nie ma w niej norm prawnych obowizujcych wszystkich, jest natomiast rozstrzygniciem sporu, zaatwianie wniosku, likwidacja urzdu itp. Akty te wydawane s w imieniu pastwa przez rne organy pastwowe i maja rny charakter. Aktem nienormatywnym jest np. akt administracyjny lub orzeczenie sdu.

Kodeks i kodyfikacja Kodeks obszerny akt normatywny, oparty na jednolitych zasadach, zazwyczaj w formie ustawy, regulujcy w sposb kompleksowy pewn dziedzin stosunkw. Potocznie nazw kodeksu nadaje si take niektrym aktom, ktre w rzeczywistoci kodeksami nie s (kodeks drogowy). W kadym pastwie prowadzona jest dziaalno majca na celu doskonalenie prawa. Formy tej dziaalnoci to: 1. Unifikacja prawa Oznacza ujednolicenie prawa na terenie pastwa. 2. Inkorporacja prawa Jest to zebranie rozproszonych dotd przepisw w jeden zbir, w ramach ktrego zostaj one uszeregowane wg okrelonych zasad. Dziaalno inkorporacyjna moe mie charakter urzdowy lub prywatny, zalenie od tego, czy prowadzi j odpowiedni organ pastwowy, czy te jaka osoba prywatna czy instytucja. 3. Kodyfikacja prawa Jest najwysz form procesu doskonalenie prawa. Polega na zebraniu poszczeglnych przepisw w jeden akt normatywny kodeks. Prace kodyfikacyjne obejmuj take eliminowanie kolizji midzy normami, ujednolicenie nomenklatury, wprowadzenie nowych uregulowa dyktowanych potrzebami. Luki w prawie Organy zajmujce si stosowaniem prawa napotykaj w swej dziaalnoci lub w systemie prawnym. Jeeli tym organem jest sd lub inny organ wymiaru sprawiedliwoci powoany do ferowania orzecze, szczeglnie aktualna staje si sprawa wypenienia luki w celu umoliwienia rozstrzygnicia sporu. Luka to biaa plama na pewnym odcinku obszaru prawnego, pustka w miejscu, gdzie biorc pod uwag caoksztat obowizujcego ustawodawstwa przepisy powinny normowa stosunki spoeczne. O luce w prawe mwimy w razie braku norm dla takiego stosunku spoecznego, ktry biorc pod uwag caoksztat obowizujcego prawodawstwa powinien by uregulowany. Luki w prawie doranie wypenia si za pomoc analogii. Znane s dwa rodzaje analogii: 1. Analogia ustawy (analogia legis) Wystpuje wtedy, gdy do jakiego stanu faktycznego stosowanie s normy prawne odnoszce si do innego, podobnego stanu.

Strona 12 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Analogia prawa (analogia iuris) Istniej luki w uregulowaniach prawnych dotyczcych specyficznych spraw, ktre nie s podobne do adnych innych uregulowanych w ustawie, dlatego te zastosowanie analogii ustawy nie jest wtedy moliwe. W takim przypadku sd moe oprze rozstrzygnicie sprawy na stworzonej przez siebie normie. Stworzona norma nie ma charakteru trwaego i jest przeznaczona wycznie do rozstrzygnicia danej sprawy. Obowizujce przepisy mog zakazywa posugiwania si analogi lub ogranicza jej zastosowanie. W prawie karnym stosowanie analogii jest niedopuszczalne. W tej gazi prawa przyja si bowiem powszechnie zasada, e kara mona tylko za czyny, ktrych dokonanie zabronione jest wyranie przez ustaw pod grob kary.
2.

Zakres obowizywania przepisw prawa Zakres terytorialny czyli terytorium na ktrym obowizuje przepisy prawa. Akty normatywne obowizuj na terytorium danego pastwa chyba, e akty okrelaj inaczej. Rozszerzenie gdy czyn zabroniony jest popeniony na morzu, ldzie i w powietrzu na terytorium innego pastwa przez obywatela polskiego. Ograniczenie wynika z umw midzynarodowych dotyczcych Polski (eksterytorialno polskich placwek dyplomatycznych na terytorium innych pastw. 2. Zakres personalny czyli kogo obowizuje prawo danego pastwa. Ot obowizuje ono wszystkie osoby znajdujce si na terytorium danego pastwa i jego obywateli. Rozszerzenie prawo danego pastwa obowizuje wszystkich jego obywateli niezalenie gdzie si znajduj. Ograniczenie dotyczy przedstawicieli pastw obcych. 3. Zakres temporalny czyli ustalenie momentu pocztkowego i kocowego obowizywania aktu prawnego. Najczciej sam akt zawiera wasne rozwizanie (od kiedy do kiedy obowizuje).
1.

Akt prawny obowizuje tak dugo jak: 1. Sam okrela w przepisach kocowych 2. Do momentu wydania nowego aktu prawnego, ktry jasno okrela kiedy poprzedni przestaje obowizywa 3. Czasami akt prawny traci moc na skutek niestosowania Im bardziej skomplikowany akt prawny tym bardziej skomplikowane s przepisy uchylajce lub dostosowujce go. Kolizje przepisw prawnych O kolizji przepisw prawnych mwi si wwczas, gdy stosunek prawny uregulowany jest wicej ni jednym przepisem (zespoem przepisw), ktre wzajemnie si wykluczaj. Kolizja przepisw prawnych moe zachodzi na dwch paszczyznach: 1. W czasie Dochodzi wtedy gdy sprawa (stosunek prawny) uregulowana jest odmiennie przez dwa lub wicej przepisw wydanych w rnym czasie. Instrumentem sucym do rozstrzygnicia kolizji w czasie s przede wszystkim przepisy przejciowej lub wprowadzajce. Przepisy przejciowe ustalaj, jak naley rozstrzyga kolizje powstajce w skutek wejcia w ycie danego aktu. Kolizja miedzy starymi a nowymi przepisami rozstrzygana jest w oparciu o zasad: lex posteriori derogat priori (ustawa pniejsza uchyla wczeniejsz). Gdy ustawa pniejsza ma charakter oglny, a

Strona 13 z 85

Wykady Prawo dr Naworski wczeniejsza miaa charakter specjalny, ustawa pniejsza nie uchyla wczeniejszej. Rozstrzygnicie kolizji w czasie opiera si te na zasadzie lex retro non agiti (ustawa nie dziaa wstecz). Kodeks karny stanowi, e dla oceny przestpstwa popenionego pod rzdami starej ustawy, a sdzonego po wejciu w ycie nowej stosuje si jednak now ustaw, jeli nie pogarsza ona sytuacji sprawcy lub jest dla niego wzgldniejsza. 2. W przestrzeni To kolizja, do ktrej dochodzi midzy przepisami obowizujcymi w rnych miejscach. Do kolizji w przestrzeni moe doj: a. Midzy przepisami obowizujcymi w rnych dzielnicach kraju b. Midzy przepisami rnych pastw Kade pastwa ustanawia wasne przepisy kolizyjne; wskazuj one, czy do danego stosunku prawnego stosowa prawo rodzime czy obce (i jakie). Dla kilku dziedzin prawa (cywilne, rodzinne) tworz one tzw. prawa midzynarodowo przyjte. W dziedzinie prawa cywilnego i rodzinnego przestrzegane s np. nastpujce zasady: W zakresie prawa osobowego stosowane s przepisy tego pastwa, ktrego obywatelem jest dana osoba (lex patriae) W zakresie prawa rzeczowego stosuje si przepisy pastwa, na terenie ktrego rzecz si znajduje )lex reisitae) W zakresie oceny umw i innych aktw prawnych oraz oceny ich normy prawnej waciwe s przepisy tego pastwa, na terytorium ktrego miao miejsce zawarcia umowy (locus regit actum). Kolizje regu kolizyjnych (na rzecz podkrelonego): 1. Kolizja hierarchicznoci i chronologii norma wczeniejsza jest wyszej rangi nad norm pniejsz. 2. Kolizja chronologii i przepisw szczeglnych akt wydany wczeniej jest szczeglny a ten wydany pniej ma charakter oglny. Przepis oglny pniejszy nie deroguje aktu wczeniejszego szczeglnego. 3. Kolizja hierarchicznoci i szczegowoci akt prawny jeeli jest wyszej rangi i stanowi o przepisach oglnych to bdzie obowizywa nad aktem prawnym niszej rangi o przepisach szczeglnych. 4. Kolizja hierarchicznoci w przestrzeni Rawo prywatne midzynarodowe okrela ktre przepisy jakiego pastwa maj zastosowanie w danej sytuacji. Prawo to dzieli si na: a. Oglne b. Osb zdolno prawna i zdolno do czynnoci prawnych osb fizycznych podlega prawu tego pastwa, ktrego obywatelem jest osoba, a w odniesieniu do osb prawnych to prawo pastwa, w ktrym ma ona siedzib. c. Rzeczowe wasno i inne prawa rzeczowe podlegaj prawu pastwa w ktrym znajduje si przedmiot, nieruchomo. Jeli chodzi o zobowizanie i strony nie poday rozwizanie w sytuacji spornej to obowizuje rozstrzygniciu prawu pastwa gdzie maj siedziby lub miejsca zamieszkania strony. Gdzie stronami s przedstawiciele rnych pastw to: i. Decyduje miejsce sprzeday lub dostawy (jeli zobowizanie dotyczy sprzeday lub dostawcy) ii. Tam, gdzie siedzib ma firma ubezpieczeniowa (dot.. zobowiza z tytuu ubezpiecze) iii. Pozostae tam gdzie siedziby pozostaych

Strona 14 z 85

Wykady Prawo dr Naworski

Systematyka prawa Prawo nie stanowi bezadnego nagromadzenia norm prawnych, lecz jest zbiorem uoonych wg z gry przyjtych kryteriw, ma wic charakter systemu. Systemem prawa nazywamy caoksztat obowizujcych w pastwie przepisw, z uwzgldnieniem ich podziau na gazie, oraz zesp zasadniczych idei przewodnich, na ktrych opiera si ustrj pastwa, a take podstawowe idee prawne. Prawo dzieli si na szereg dziaw zwanych gaziami. Podstaw podziau prawa na gazie stanowi rodzaj regulowanych stosunkw spoecznych. O przynalenoci przepisw do takiej lub innej gazi prawa decyduje charakter stosunku spoecznego, ktrego przepis dotyczy. W ramach poszczeglnych gazi prawa wyrnia si instytucje prawne, czyli wsze zespoy norm odnoszcych si do pewnego zagadnienia. Instytucja prawna nie odpowiada sw treci potocznemu znaczeniu tej nazwy. Rodzaje prawa: 1. Prawo publiczne prawo, ktre ma na uwadze interes pastwa; to normy prawne regulujce stosunki miedzy pastwa i obywatelami oraz midzy organami pastwowymi; to wszystkie przepisy odnoszce si do takich stosunkw, w ktrych jedna strona ma jakie uprawnienia wadcze wobec drugiej; to normy, ktrych naruszenie powoduje automatyczn interwencj pastwa; Prawo prywatne prawo, ktre ma na uwadze interes jednostki; to normy dotyczce stosunkw miedzy obywatelami; to prawa odnoszce si do stosunkw rwnorzdnych podmiotw, to normy, ktrych naruszenie powoduje ciganie ze strony pastwa dopiero na wniosek zainteresowanego obywatela. 2. Prawo materialne nale tu normy, ktre ustanawiaj merytoryczne obowizki i prawa, reguluj zachowanie si ludzi i rnych instytucji w spoeczestwie; maj charakter pierwotny Prawo formalne tworz te normy, ktre odnosz si do organizacji aparatu dbajcego o przestrzeganie prawa materialnego oraz do trybu dochodzenia praw i egzekwowania obowizkw wyznaczonych przez prawo materialne; maja charakter wtrny. 3. Prawo midzynarodowe zesp norm regulujcych stosunki wzajemne midzy pastwami, organizacjami midzynarodowymi i niektrymi innymi podmiotami. Normy prawa midzynarodowego wypywaj z dwch rde, ktrymi s umowy i zwyczaje midzynarodowe. Wrd umw odrnia si umowy dwustronne i wielostronne (np. Karta Narodw Zjednoczonych). Na stray jego norm nie stoi przymus bezporedni. Sankcje maj rnorodny charakter organizacyjny, ekonomiczny, s stosowane zespoowe i indywidualnie, zorganizowane i niezorganizowane. rodki przymusu mog by stosowane przeciwko pastwu uywajcemu siy lub posugujcemu si grob jej uycia, popeniajcemu przestpstwa lub zbrodnie midzynarodowe. Prawo wewntrzne na stray norm stoi przymus bezporedni stosowany przez specjalny aparat. Podzia prawa na gazie: 1. Prawo konstytucyjne zesp norm, regulujcy podstawowe urzdzenia ustroju pastwa. Uregulowane s w szczeglnoci gwne zasady ustrojowe, struktura i kompetencje aparatu pastwowego oraz najwaniejszych organw pastwowych,

Strona 15 z 85

Wykady Prawo dr Naworski podstawowe prawa, wolnoci i obowizki obywateli oraz zasady wyboru do organw przedstawicielskich. Jest podstawow gazi prawa i obejmuje swoim dziaaniem caoksztat stosunkw w pastwie. Prawo administracyjne zesp norm regulujcych struktur organw administracyjnych oraz stosunki prawne powstajce w toku wadczej dziaalnoci tych organw. Odnosi si do dziaalnoci organw administracji pastwowej, od rzdu do organw terenowych, oraz organw samorzdu terytorialnego. Zarzdzaj one dziedzinami ycia w pastwie, zarwno w skali caego kraju, jak i w skali gminy, z tym, e szczegowo zarzdzania jest nader zrnicowana. Na prawo administracyjne skadaj si zarwno przepis oglne, jak i ogromna ilo przepisw szczegowych; nie jest skodyfikowane. Jego rdami s liczne ustawy i inne akty normatywne. Rawo finansowe zesp norm regulujcych gromadzenie rodkw pieninych przez pastwo oraz ich rozdzia i wydatkowanie, a take okrelajcych struktur oraz tryb dziaania organw i instytucji finansowych. Jest cile zwizane z prawem administracyjnym. Dawniej byo traktowane jako jego cze, noszc nazw prawa skarbowego. Prawu finansowemu podlega tylko ta sfera dziaalnoci organw i instytucji finansowych, w ktrej dysonuj one uprawnieniami wadczymi. Prawo finansowe graniczy z prawem cywilnym. Prawo cywilne zesp norm regulujcych stosunki majtkowe i niektre stosunki osobiste pomidzy rwnorzdnymi w danej sprawie przedmiotami prawa; ma charakter majtkowy. Prawo rodzinne zesp norm regulujcych osobiste i majtkowe stosunki miedzy maonkami, krewnymi oraz stosunki wynikajce z przysposobienia, opieki i kurateli. Prawo pracy zesp norm regulujcych stosunki midzy pracodawc a pracownikami na tle wiadczonej pracy. Prawo karne zesp norm mwicych jakie czyny s przestpstwami, ustalajcych kary za te przestpstwa oraz okrelajcych oglne zasady odpowiedzialnoci karnej. Prawo karne jest jednym z najmocniejszych rodkw, za pomoc ktrych pastwo ochrania istniejcy porzdek. Prawo procesowe nie jest jednolitym zespoem norm. Wyodrbnia si w nim: a. Prawo cywilne procesowe to zesp norm regulujcych tryb rozstrzygania spraw cywilnych przez sdy i niektre inne organy oraz waciwo tych organw. Normuje postpowanie sdw w sprawach cywilnych oraz postpowanie osb wystpujcych przed sdami (powd, pozwany, wiadek). b. Prawo karne procesowe to zesp norm regulujcych tryb prowadzenia i rozstrzygania spraw karnych przez organy wymiaru sprawiedliwoci. Odnosz si do prokuratury i sdw oraz do osb wystpujcych przed tymi organami (oskarony, obroca, wiadek).

2.

3.

4.

5. 6. 7.

8.

Problem systematycznoci prawa Kryteria uporzdkowania przepisw prawa nie s szczegowo okrelone. Co do zasady prawo dzieli si na :gazie, a w ramach poszczeglnych gazi dzieli si na stosunki.

Strona 16 z 85

Wykady Prawo dr Naworski PRAWO PUBLICZNE Ma na uwadze interes pastwa Reguluje stosunki midzy obywatelami a organami pastwowymi Panuje zasada podrzdnoci (wzgldem organw pastwa Automatyczne dziaanie pastwa Przykad: prawo administracyjne, karne PRAWO MATERIALNE Normy ustanawiajce merytoryczne prawa i obowizki, reguluj zachowanie si podmiotw prawa. Jest regulowane przez kodeks cywilny i karny.

PRYWATNE Ma na uwadze interes jednostki Reguluje stosunki midzy podmiotami prawa (osobami fizycznymi i prawnymi) Panuje zasada rwnorzdnoci Prawo dziaa jedynie na wniosek ktrej ze stron (gdy strony dociekaj wzajemnych roszcze) Przykad: prawo cywilne FORMALNE Normy dotyczce organizacji aparatu dbajcego o przestrzeganie prawa materialnego i przewiduje dochodzenie roszcze egzekucyjnych obowizkw wynikajcych z prawa materialnego.

Prawo konstytucyjne Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Nazwa konstytucja pochodzi od aciskiego sowa constitutio ustrj. Wspczenie nazw konstytucji nosi ustawa zasadnicza pastwa. Jest to ustawa wyposaona w najwysz moc prawn. Okrela ona podstawowe zasady ustroju politycznego pastwa. Unormowana jest w niej w gwnych zarysach struktura organw pastwowych i sposb ich powoywania, kompetencje tych organw oraz ich wzajemne zwizki, wreszcie podstawowe prawa i obowizki obywateli. Z punktu widzenia systemu rde prawa jest ustaw, ale ustaw o szczeglnym znaczeniu, ustaw zasadnicz. O pierwszoplanowej roli konstytucji w systemie prawnym decyduj dwie zasady: 1. Konstytucja moe by zmieniona tylko w szczeglnym trybie, nie stosowanym przy uchwalaniu innych ustaw, ktry charakteryzuje si zwikszonym quorum i koniecznoci uzyskania kwalifikowanej wikszoci gosw. 2. Wszystkie akty prawne w pastwie musz by zgodne z konstytucj. Konstytucja stanowi prawn podstaw dziaalnoci wszystkich organw w pastwie. Sejm, Senat, Prezydent i inne naczelne organy pastwowe w Polsce czerpi upowanienie do swej dziaalnoci z konstytucji RP. Konstytucja RP zostaa uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe, tzn. poczone izby Sejmu i Senatu w dniu 02.04.1997 r., a nastpnie przyjta w oglnokrajowym referendum. Sejm Sejm jest jednym z dwch obok Senatu organw ustawodawczych. Jest organem przedstawicielskim, gdy pochodzi z bezporednich wyborw. Zakres kompetencji obu

Strona 17 z 85

Wykady Prawo dr Naworski organw ustawodawczych sprawia, e to wanie Sejm jest gwnym orodkiem procesu tworzenia prawa. Sejm decyduje lub wspdecyduje o powoaniu podstawowych organw oraz obsadzeniu niektrych urzdw i stanowisk pastwowych. Sejm jest wybierany na 4-letni kadencj, rozpoczynajc si w dniu zebrania si Sejmu na pierwsze posiedzenie. Skada si z 460 posw wybieranych w wyborach powszechnych, rwnych, bezporednich, proporcjonalnych, w gosowaniu tajnym. Wybory zarzdza Prezydent. Odbywaj si w miesicu poprzedzajcym upyw kadencji. Zasady i tryb wyborw okrela ordynacja wyborcza. O wanoci wyborw decyduje Sd Najwyszy, ktry te rozpatruje protesty zgaszane w sprawie wyboru poszczeglnych kandydatw. Sejm moe skrci swoj kadencj moc wasnej uchway podjtej kwalifikowan wikszoci 2/3 gosw ustawowej liczby posw. Prezydent moe skrci kadencje Sejmu w przypadkach okrelonych w ustawie po zasigniciu opinii marszakw Sejmu i Senatu. Sejm obraduje na posiedzeniach. Pierwsze posiedzenie zwouje Prezydent w cigu miesica od dnia wyborw. Obrady Sejmu s jawne. Jeli wymaga tego dobro pastwa, Sejm bezwzgldn wikszoci gosw moe uchwali tajno obrad. Uchwalenie ustawy i podejmowanie innych uchwa jest moliwe tylko wtedy, gdy w posiedzeniu bierze udzia co najmniej pewna okrelona przepisami liczba posw quorum. Szczegow organizacj i tryb pracy Sejmu okrela regulamin. Jednym z waniejszych zada sejmu jest uchwalenie budetu pastwa. Inicjatywa ustawodawcza w tym zakresie naley wycznie do Rady Ministrw. Rzd ma obowizek przedstawi Sejmowi projekt budetu najpniej na trzy miesice przed rozpoczciem roku budetowego. Jeeli w cigu 4 miesicy od dnia przedoenia Sejmowi projektu ustawy budetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi do podpisu Prezydent moe skrci kadencj Sejmu i zarzdzi nowe wybory. Po zakoczeniu roku budetowego rzd przedstawia Sejmowi sprawozdanie z wykonania budetu wraz z informacj o stanie zaduenia pastwa. Sejm po rozpatrzeniu sprawozdania i zapoznaniu si z opini Najwyszej Izby Kontroli podejmuje uchwa w sprawie udzielenia rzdowi absolutorium. Posowie Pose ma dwa szczeglne prawne przywileje, cile ze sob zwizane: Nietykalno polega na tym, e pose nie moe by aresztowany ani zatrzymany bez zgody Sejmu, z wyjtkiem ujcia go na gorcym uczynku postpowania, gdy jego zatrzymanie jest niezbdne do zapewnienia prawidowego toku postpowania 2. Immunitet oznacza, e przeciwko posowi bez zgody Sejmu nie mona wszcz i prowadzi postpowania karnego. W takim przypadku postpowanie karne ulega odwleczeniu do czasu wyganicia mandatu poselskiego. Immunitet nie uchyla karalnoci, stanowi jedynie czasow przeszkod w prowadzeniu postpowania karnego. Celem immunitetu i nietykalnoci poselskiej jest zapobieenie ewentualnym wypadkom pozbawienia posa swobody wykonywania jego mandatu i zwizanych z nim funkcji. Sejm jeli zachodz odpowiednio wane przyczyny - moe posa pozbawi immunitetu i nietykalnoci. Zgodnie z regulaminem sejmowym posom przysuguje prawo tworzenia na terenie Sejmu wasnych organizacji. S nimi kluby parlamentarne. Kluby poselskie nie s organami wewntrznymi Sejmu, lecz formami samo organizacji posw dla celw wynikajcych z realizacji ich zada.
1.

Strona 18 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Kluby poselskie s organizacjami posw utworzonymi wg kryterium przynalenoci partyjnej. W swojej klasycznej postaci klub parlamentarny jest form organizacyjn frakcji parlamentarnej partii politycznej. Zadaniem klubu jest wypracowanie rodkw realizacji postulatw danej partii w parlamencie. W klubie posowie uzgadniaj wystpienia na plenarnym posiedzeniu Sejmu, sposb gosowania, przedstawienie i forsowanie stanowiska swojej partii w pracach komisji sejmowych itd. W celu umoliwienia posom realizacji ich obowizkw wobec wyborcw mona tworzy wojewdzkie biura klubw parlamentarnych, a take inne jednostki organizacyjne dla obsugi terenowej dziaalnoci posw i senatorw. Sejm jest wewntrznie zorganizowany. Organizacj wewntrzna Sejmu ustalaj przepisy konstytucyjne oraz regulamin sejmowy. Organami Sejmu s: 1. Marszaek Sejmu Kieruje pracami Sejmu Stoi na stray praw i godnoci Sejmu Czuwa nad tokiem prac Sejmu i jego organw Reprezentuje Sejm Przewodniczy obradom Sejmu Nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym Kieruje pracami prezydium Sejmu Sprawuje piecze nad spokojem i porzdkiem na terenie Sejmu Zapewnia dyscyplin obrad Mianuje i zwalnia pracownikw kancelarii Sejmu 2. Prezydium Sejmu Skada si z marszaka i wicemarszakw, wybieranych przez Sejm spord posw. Jego zadania to m.in.: Ustalenie planu prac Sejmu Zwoywanie posiedze Sejmu i ustalenie porzdku obrad Dokonywanie wykadni regulaminu Sejmu Utrzymywanie stosunkw z Senatem Udzielanie posom pomocy w ich pracy 3. Konwent Seniorw Skada si z marszaka, wicemarszakw oraz przewodniczcych klubw poselskich. Obrady konwentu tocz si pod przewodnictwem marszaka Sejmu. Jego zadanie polega na zapewnieniu wspdziaania organizacji zrzeszajcych posw na terenie Sejmu, a wic klubw poselskich. 4. Komisje Sejmowe To organy specjalistyczne Sejmu powoywane przez Sejm na pocztku kadencji. Komisje dziel si na stae i nadzwyczajne (powoywane dla zbadania okrelonej sprawy). Liczebno komisji oraz ich skad osobowy ustala Sejm. Kada komisja wybiera ze swego grona prezydium, ktre kieruje jej pracami. Do zada komisji sejmowych nale m.in.: Rozpatrywanie projektw ustaw Wysuchiwanie sprawozda i informacji kierownikw resortw, urzdw oraz instytucji lub ich zastpcw Przeprowadzanie analizy dziaalnoci poszczeglnych dziaw administracji pastwowej

Strona 19 z 85

Wykady Prawo dr Naworski

Rozpatrywanie spraw zwizanych z wprowadzeniem w ycie i wykonywanie ustaw i uchwa Sejmu 5. Sekretarze (20 osb) S wybierani przez Sejm na pocztku kadencji. Prowadz list mwcw i protokoy posiedze Sejmu, dokonuj obliczania wynikw gosowania i peni inne czynnoci zlecone przez marszaka.

Senat Senat jest drug obok Sejmu izba parlamentu. W skad Senatu wchodzi 100 senatorw. Senat odgrywa znaczc rol w procesie legislacyjnym, tzn. procesie stanowienie prawa, aczkolwiek nie ma w nim gosu decydujcego. Uprawnienia Senatu w tej dziedzinie zapewniaj mu wpyw na tre uchwalanych ustaw, a nawet mog pozwoli na zablokowanie uchwalonej przez Sejm ustawy. Zakres moliwoci Senatu w tej dziedzinie zwizany jest z ukadem si politycznych w Sejmie. Senat wyraa swoje stanowisko w formie uchway. Tryb pracy Senatu nad przedstawionymi mu ustawami i projektami innych aktw jest zbliony do trybu pracy Sejmu. Gwne zadanie przypada tu komisjom senackim, ktre przedstawiaj nastpnie swoje stanowisko na plenarnym posiedzeniu Senatu. Pracami Senatu kieruje jego marszaek, a w jego zastpstwie jego wicemarszakowie. Senatorowie pochodz z powszechnych, bezporednich wyborw odbywajcych si cznie z wyborami do Sejmu Kadencja Senatu koczy si rwnoczenie z kadencj Sejmu. Prezydent Prezydent jest gow pastwa, najwyszym przedstawicielem RP i gwarantem cigoci wadzy pastwowej. Okrelajc najoglniej jego kompetencj konstytucja stanowi, e prezydent czuwa nad przestrzeganiem konstytucji, stoi na stray suwerennoci i bezpieczestwa pastwa oraz nienaruszalnoci i niepodzielnoci jego terytorium. Prezydent jest wybierany na 5 lat w wyborach powszechnych, rwnych, bezporednich w gosowaniu tajnym. Do wyboru konieczne jest uzyskanie bezwzgldnej wikszoci wanie oddanych gosw. Jeeli aden z kandydatw nie uzyska bezwzgldnej wikszoci gosw, przeprowadza si drugie gosowanie. Bior w nich udzia tylko dwaj kandydaci, ktrzy otrzymali kolejno najwiksz liczb gosw w pierwszym gosowaniu. Kandydat na urzd Prezydenta musi mie ukoczone 35 lat i korzysta z peni praw wyborczych. Prezydent jest reprezentantem pastwa w stosunkach zewntrznych. W tej roli ratyfikuje i wypowiada umowy midzynarodowe, zawiadamiajc o tym izby parlamentu, mianuje i odwouje przedstawicieli dyplomatycznych Polski w innych pastwach i przy organizacjach midzynarodowych, przyjmuje listy uwierzytelniajce przedstawicieli obcych pastw i organizacji midzynarodowych. W stosunkach wewntrznych jest najwaniejszym zwierzchnikiem si zbrojnych, ktr to funkcj w czasie pokoju sprawuje za porednictwem ministra obrony narodowej. Mianuje szefa sztabu generalnego i dowdcw si zbrojnych. Do kompetencji Prezydenta zaliczy moemy stosowanie prawa aski, nadawanie obywatelstwa polskiego, zarzdzanie wyborw do Sejmu i Senatu, skracanie ich kadencji, zarzdzanie referendum, inicjatyw ustawodawcz, podpisywanie lub odmawianie podpisania

Strona 20 z 85

Wykady Prawo dr Naworski ustaw, desygnowanie i powoywanie premiera, przyjmowanie dymisji rzdu, powoywanie sdziw, powoywanie pierwszego prezesa i prezesw Sadu Najwyszego prezesa i wiceprezesw trybunau Konstytucyjnego i Naczelnego Sdu Administracyjnego, wnioskowanie do Sejmu o powoanie prezesa Narodowego banku Polskiego i in. Na podstawie ustaw i w celu ich wykonania Prezydent wydaje rozporzdzenia i zarzdzenia. Akty prawne Prezydenta do swej wanoci wymagaj kontrasygnaty premiera lub waciwego ministra. Przed upywem kadencji oprnienie urzdu Prezydenta powoduj: 1. mier 2. Zrzeczenie si urzdu 3. Uchwaa Zgromadzenia Narodowego podjta wikszoci co najmniej 2/3 gosw w obecnoci poowy oglnej liczby posw i senatorw, uznajca trwa niezdolno do sprawowania urzdu ze wzgldu na stan zdrowia. 4. Zoenie urzdu orzeczeniem Trybunau Stanu 5. Stwierdzenia niewanoci wyboru W sytuacji gdy Prezydent nie sprawuje urzdu, zastpuje go marszaek Sejmu, a w dalszej kolejnoci marszaek Senatu. Za naruszenie konstytucji lub innych ustaw Prezydent moe by pocignity do odpowiedzialnoci przed Trybunaem Stanu. O postawienie go w stan oskarenia decyduje Zgromadzenie Narodowe, w tej sprawie musi wystpi co najmniej 140 posw i senatorw. Uchwaa wymaga klasyfikowanej wikszoci 2/3 gosw oglnej liczy. Z chwil postawienia Prezydenta w stan oskarenia sprawowanie przez niego urzdu ulega zawieszeniu. Trybuna Konstytucyjny Jest organem pastwowym powoanym do ochrony tzw. konstytucyjnoci prawa, tzn. zgodnoci ustaw i innych aktw tworzcych system polskiego prawa z konstytucj, a take do wykonywania innych zwizanych z tym zada. Trybuna konstytucyjny orzeka w nastpujcych sprawach: 1. Zgodnoci ustaw i umw midzynarodowych z konstytucj 2. Zgodnoci ustaw z umowami midzynarodowymi, ktrych ratyfikacja wymaga uprzedniej zgody Sejmu wyraonej w ustawie 3. Zgodnoci przepisw wydanych przez centralne organy pastwowe z konstytucj, ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi i ustawami 4. Zgodnoci z konstytucj celw lub dziaalnoci partii politycznych 5. Skargi konstytucyjnej 6. Sporw kompetencyjnych pomidzy centralnymi konstytucyjnymi organami pastwa 7. Innych Kontrola konstytucyjnoci odbywa si w dwch formach, nazywanych w pimiennictwie naukowym: 1. Kontrol abstrakcyjn Oznacza podjcie postpowania w oderwaniu od toczcej si sprawy sdowej lub administracyjnej, a wic bez zwizku z aktualnym stosowaniem danego aktu normatywnego w praktyce. 2. Kontrol konkretn Powizana jest z rozstrzygniciem indywidualnej sprawy przez organ orzekajcy i dochodzi do niej na tle danej sprawy, gdy w trakcie jej rozstrzygania pojawi si wtpliwo, czy stosowane w sprawie przepisy SA zgodne z aktem normatywnym wyszego rzdu.

Strona 21 z 85

Wykady Prawo dr Naworski

Wszczcie postpowania przed Trybunaem Konstytucyjnym nastpuje na podstawie: 1. Wniosku Z wnioskiem moe wystpi w sprawach z pkt. 1-5: Prezydent Marszakowie Sejmu i Senatu Premier 50 posw 30 senatorw Pierwszy prezes Sdu Najwyszego Prezes NSA Prokurator Generalny Prezes Najwyszej Izby Kontroli Rzecznik Praw Obywatelskich Ponadto z wnioskiem mog wystpi (w sprawach objtych zakresem ich dziaania): Krajowa Rada Sdownictwa Organy stanowice jednostki samorzdu terytorialnego Oglnokrajowe wadze zwizkw zawodowych Kocioy i inne zwizki wyznaniowe Z wnioskiem o rozstrzygnicie sporu konstytucyjnego moe wystpi: Prezydent Premier Marszakowie obu izb parlamentu Wikszo pozostaych organw wymienionych wyej 2. Pytania prawnego Pytanie moe przedstawi kady sd, jeeli od odpowiedzi na to pytanie zaley rozstrzygnicie prowadzonej przeze sprawy 3. Skargi konstytucyjnej Moe wnie kady, czyje konstytucyjne wolnoci lub prawa zostay w jego przekonaniu naruszone. Skarga moe by wniesiona w sprawie ostatecznie rozstrzygnitej, w cigu 2 m-cy. Trybuna Konstytucyjny rozpatruje wniosek, pytanie prawne lub skarg konstytucyjn na rozprawie, o ktrej powiadamia uczestnikw. Trybuna rozpatruje wnioski w sprawie zgodnoci ustaw i umw midzynarodowych z konstytucj oraz ustaw z umowami midzynarodowymi ratyfikowanymi na podstawie ustawy w skadzie 5 sdziw, a wnioski w sprawie zgodnoci aktw normatywnych niszego rzdu z konstytucj, ustawami lub umowami midzynarodowymi w skadzie 3 sdziw. W niektrych sprawach (np. spr kompetencyjny midzy centralnymi organami pastwa) trybuna orzeka w penym skadzie. Orzeczenia Trybunau maj posta wyrokw (w sprawach 1-5) lub postanowie, s ostatecznie i maj moc powszechnie obowizujc. Trybuna Stanu Zosta powoany do okrelenia tzw. odpowiedzialnoci konstytucyjnej osb zajmujcych najwysze stanowiska pastwowe. Powoywany jest przez Sejm i podejmuje czynnoci sdowe na jego zlecenie. Odpowiedzialno konstytucyjna obejmuje czyny sprzeczne z prawem, ale nie bdce przestpstwami (naruszenie konstytucji lub innej ustawy) nie jest to odpowiedzialno karna.

Strona 22 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Do odpowiedzialnoci konstytucyjnej przed Trybunaem Stanu mog by pocignite osoby na najwyszych stanowiskach pastwowych, takie jak: Prezydent Premier i czonkowie rzdu Prezes NBP Prezes NIK Czonkowie KRRiT Osoby, ktrym premier powierzy kierowanie ministerstwem Naczelny dowdca si zbrojnych Posowie i senatorowie Osoby te obowizuje zakaz prowadzenia dziaalnoci gospodarczej w celu wzbogacenie si kosztem majtku Skarbu Pastwa lub samorzdu terytorialnego, ani nabywa tego majtku. Odpowiedzialnoci konstytucyjnej nie ponosz dziaacze polityczni, chyba e zajmuj jednoczenie stanowiska pastwowe. Wstpny wniosek o pocignicie do odpowiedzialnoci konstytucyjnej moe by zoony przez komisj sejmow (grupa posw liczca co najmniej 50 osb) lub Trybuna Konstytucyjny. Wniosek taki rozpatruje sejmowa komisja odpowiedzialnoci konstytucyjnej i jej stanowisko stanowi podstaw do podjcia przez Sejm stosownej decyzji. W razie pocignicia do odpowiedzialnoci uchwaa komisji stanowi akt oskarenia. Jednoczenie Sejm powouje dwch oskarycieli. Trybuna Stanu stwierdzajc win oskaronego orzeka nastpujce kary: Utrat czynnego i biernego prawa wyborczego Utrat wszystkich lub niektrych orderw, odznacze i tytuw honorowych oraz zdolno do ich uzyskania Zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub penienie funkcji zwizanych ze szczegln odpowiedzialnoci w organach pastwowych i organizacjach spoecznych Kary orzeka si na okres od 2-10 lat, a niekiedy na zawsze. Trybuna Stanu ze wzgldu na szczeglne okolicznoci sprawy moe poprzesta na stwierdzeniu winy oskaronego, odstpujc od wymierzenia kary. Jeeli czyny objte odpowiedzialnoci konstytucyjn s zarazem przestpstwami osoby oskarone ponosz jednoczenie odpowiedzialno karn. Trybuna Stanu zostaje wybrany na pierwszym posiedzeniu Sejmu na okres jego kadencji, z wyjtkiem przewodniczcego, ktrym jest pierwszy prezes Sdu Najwyszego. Skad Trybunau Stanu: przewodniczcy, 2 zastpcw, 16 czonkw. Co najmniej poowa powinna mie kwalifikacje sdziowskie. Postpowanie Trybunau Stanu jest dwuinstancyjne: Pierwsza instancja Trybunau orzeka w skadzie przewodniczcego i 6 czonkw W drugiej za w penym skadzie, z wyczeniem osb orzekajcych w pierwszej instancji Rzecznik Praw Obywatelskich Stoi na stray praw i wolnoci obywatela okrelonych w konstytucji i innych przepisach prawa. Jest powoany przez Sejm za zgod Senatu na okres 5 lat. W swojej dziaalnoci dysponuje niezawisoci. Nie moe by pocignity do odpowiedzialnoci karnej, aresztowany lub zatrzymany bez zgody Sejmu. Rzecznik corocznie informuje Sejm i Senat o swojej dziaalnoci oraz o stanie przestrzegania wolnoci i praw czowieka i obywatela.

Strona 23 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Rzecznik podejmuje dziaanie (zarwno na wniosek jak i z wasnej inicjatywy), jeeli uzyska informacje wskazujce na naruszanie praw i wolnoci obywatela. Tryby postpowania Rzecznika w podjtej sprawie: 1. Samodzielnie prowadzi postpowanie wyjaniajce 2. Zwrci si o zbadanie sprawy do organw nadzoru, prokuratury, kontroli 3. Zwrci si do Sejmu o zlecenie NIK przeprowadzenie kontroli okrelonej sprawy Prezes Rady Ministrw Premier kieruje pracami rzdu i zapewnia realizacj jego polityki, wydaje rozporzdzenia, sprawuje nadzr nad samorzdem terytorialnym w granicach przewidywanych prawem, jest zwierzchnikiem pracownikw administracji rzdowej. Ministrowie kieruj okrelonymi dziaami administracji rzdowej, czyli resortami, bd wypeniaj inne zadania powierzone im przez premiera. Zakres zada ministrw resortowych okrelaj ustawy, natomiast zadania pozostaych ministrw wyznacza premier: Minister kierujcy resortem moe wydawa rozporzdzenia. Rzd na wniosek premiera moe uchyli rozporzdzenie ministra. Rzd Organami majcymi decydujcy wpyw na powoanie i skad rzdu s Prezydent i Sejm. Powoanie rzdu skada si z kilku etapw: Etap pierwszy Powoanie rzdu naley do Prezydenta. Desygnuje on premiera i powierza mu misj sformuowania rzdu, a nastpnie powouje rzd w skadzie zaproponowanym przez premiera. Powinno to nastpi w cigu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjcia dymisji poprzedniego gabinetu. Prezes Rady Ministrw przedstawia Sejmowi program dziaania swojego rzdu i wnosi o udzielenie wotum zaufania. Uchwaa w sprawie wotum zaufania wymaga bezwzgldnej wikszoci gosw. Jeeli rzd nie uzyska wotum zaufania, jego misja si koczy. Etap drugi Inicjatywa w sprawie powoania rzdu przechodzi w rce Sejmu. W cigu 14 dni Sejm wybiera Prezesa Rady Ministrw i proponowany przez niego skad rzdu. Wymaga to uchway podjtej bezwzgldn wikszoci gosw. Jeeli rzd w tym trybie zostanie przez Sejm wybrany, Prezydent jest zobowizany go powoa. W przeciwnym razie prba koczy si niepowodzeniem. Etap trzeci Inicjatywa wraca do Prezydenta. Postpowanie jest takie samo jak w etapie pierwszym, z tym jednak, e w Sejmie do uchwalenia wotum zaufania wystarcza zwykle wikszo gosw. Jeeli rzd i w tym przypadku nie uzyska wotum zaufania, jego misja jest zakoczona. Zarazem zostaje wyczerpane przewidziane konstytucj postpowanie, majce na celu powoanie rzdu. Prezydent skraca wwczas kadencj Sejmu i zarzdza wybory. We wszystkich gosowaniach nad powoaniem rzdu konieczny jest udzia co najmniej poowy ustawowej liczby posw. Zarwno Prezydent, jak i Sejm nie mog zdecydowa o utworzeniu rzdu w innym skadzie ni proponowany przez premiera. Sejm moe spowodowa dymisj Rady Ministrw, wyraajc jej wotum nieufnoci. Wymaga to jednak wniosku, zgoszonego przez co najmniej 46 posw, imiennie

Strona 24 z 85

Wykady Prawo dr Naworski wskazujcego nowego kandydata na stanowisku premiera. Jeeli Sejm uchwali wniosek, premier skada dymisj rzdu, Prezydent j przyjmuje i powierza zgoszonej przez Sejm osobie misj sformuowania rzdu. Powtrny wniosek moe by w zasadzie zgoszony nie wczeniej, ni po upywie 3 miesicy od dnia zgoszenia poprzedniego. Sejm moe te wyrazi wotum nieufnoci ministrowi. Wniosek w tej sprawie moe by zgoszony przez co najmniej 69 posw. Prezydent odwouje ministra, ktremu Sejm wyrazi wotum nieufnoci. Uchwalenie wotum nieufnoci zarwno Radzie Ministrw, jak i ministrowi, wymaga wikszoci gosw ustawowej liczby posw, tzn. poparcia co najmniej 23 posw. Prezes Rady Ministrw moe zwrci si do Sejmu o udzielenie rzdowi poparcia poprzez uchylenie wotum nieufnoci. Wymaga to uchway podjtej zwyk wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy posw. Skad rzdu moe te ulega zmianom bez udziau i wyraania wotum nieufnoci, niejako w zwyczajnym, roboczym trybie. Polega on na tym, e premier kieruje do Prezydenta wniosek o odwoanie ministra i powoanie na to miejsce innej osoby, a Prezydent jest zobowizany taki wniosek uwzgldni. Rada Ministrw podaje si do dymisji w nastpujcych przypadkach: 1. Po wyborach na pierwszym posiedzeniu Sejmu 2. W razie nie uchwalenia wotum zaufania 3. Wyraenia przez Sejm wotum nieufnoci 4. Rezygnacji Prezesa Rady Ministrw Prezydent przyjmuje wwczas dymisje rzdu i powierza mu dalsze sprawowanie obowizkw do czasu utworzenia nowego rzdu. Terenowe organy rzdowej administracji oglnej Terenowymi organami administracji oglnej s wojewodowie i podporzdkowanie im organy. Zarzdzaj oni na terenie wojewdztwa tymi sprawami, ktre nie nale do kompetencji samorzdu terytorialnego dziaajcego w gminach i w postaci sejmikw na szczeblu wojewdzkim oraz ktre nie zostay przekazane organom administracji specjalnej. Wojewod powouje i odwouje Prezes Rady Ministrw na wniosek ministra waciwego do spraw administracji pastwowej. Wice wojewod powouje i odwouje Prezes Rady Ministrw na wniosek wojewody. Wojewoda moe powierzy prowadzenie niektrych spraw, nalecych do jego kompetencji, organom samorzdu terytorialnego, a wic organom gminy. Wojewoda realizuje zadania zlecone przez Rad Ministrw. Wojewoda jako przedstawiciel rzdu: 1. Koordynuje dziaalno wszystkich organw administracji rzdowej na terenie wojewdztwa w zakresie zgodnoci z polityk rzdu 2. Organizuje kontrol wykonywania zada wyznaczonych przepisami przez wymienione organy 3. Zapewnia wspdziaanie jednostek organizacyjnych dziaajcych na obszarze wojewdztwa w zakresie utrzymania porzdku publicznego oraz zapobiegania klskom ywioowym i usuwania ich skutkw 4. Moe przedstawi pod obrady rzdu projekty dokumentw rzdowych w sprawach dotyczcych wojewdztwa 5. Reprezentuje rzd na uroczystociach pastwowych i w trakcie wizyt skadanych przez przedstawicieli pastw obcych na terenie wojewdztwa.

Strona 25 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Wojewoda wykonuje swoje zadania przy pomocy urzdu wojewdzkiego. Urzd dzieli si na wydziay i inne komrki organizacyjne, zalenie od potrzeb. Na czele urzdu stoi dyrektor. Wojewoda moe tworzy delegatury urzdu w wybranych miejscowociach wojewdztwa. Organizacj urzdu wojewdzkiego okrela statut ustalony przez wojewod. Przy wojewodzie dziaa kolegium jako organ opiniodawczy i doradczy. W skad kolegium wchodz: wojewoda, dyrektor urzdu wojewdzkiego, dyrektorzy wydziaw i rwnorzdnych komrek organizacyjnych urzdu oraz inne osoby powoane przez wojewod. Do udziau w posiedzeniach kolegium zaprasza si przewodniczcego sejmiku samorzdowego. Terenowymi organami rzdowej administracji oglnej s rwnie kierownicy urzdw rejonowych. Wykonuj oni zadania przewidziane w ustawach szczegowych. Kierownika urzdu rejonowego i jego zastpc powouje i odwouje wojewoda. Organy rzdowej administracji specjalnej w terenie Terenowymi organami administracji specjalnej s organy terenowe podporzdkowanie bezporedni ministrom, a take niektre inne jednostki i osoby realizujce zlecone im zadania administracyjne. Organy administracji specjalnej zajmuj si tylko oznaczonym dziaem spraw, podobnie jak to czyni minister na szczeblu centralnym. Organami administracji specjalnej s np. izby skarbowe i urzdy skarbowe, do ktrych naley zarzdzanie finansami pastwa. Samorzd terytorialny Istot samorzdu terytorialnego jest oddanie w rce lokalnej spoecznoci zarzdu na danym terenie. W drodze wyborw wyania ona organy samorzdu, ktre w ramach kompetencji przyznanych przez ustawy wykonuj swoje funkcj w sposb niezaleny od administracji pastwowej. Jednostk samorzdu terytorialnego jest gmina. Gmina obejmuje terytorium oraz zamieszkaa na nim ludno, ktra z mocy prawa tworzy wsplnot samorzdow. Gmina posiada osobowo prawn wykonuje zadania publiczne we wasnym imieniu i na wasn odpowiedzialno. Samodzielno gminy podlega ochronie sdowej, do ktrej gmina moe si ucieka w szczeglnoci w przypadkach prb ingerowania ze strony administracji rzdowej. W gminie mog by tworzone jednostki pomocnicze w postaci soectw, dzielnic i osiedli. Ustrj gminy okrela statut. Do zakresu dziaania gminy nale wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym niezastrzeone ustawami na rzecz innych podmiotw. Przede wszystkim chodzi o zaspokajanie zbiorowych potrzeb wsplnoty gminnej. Ustawa zalicza do zada wasnych gminy nastpujce sprawy: 1. Gospodarka terenami, ochrona rodowiska i ad przestrzenny 2. Drogi gminne, ulice, place, mosty oraz organizacja ruchu drogowego 3. Wodocigi, kanalizacja, oczyszczanie ciekw, wysypiska mieci, zaopatrzenie w energi elektryczn i ciepln 4. Lokalny transport zbiorowy 5. Ochrona zdrowia 6. Pomoc spoeczna (m.in. orodki i zakady opiekucze) 7. Komunalne budownictwo mieszkaniowe 8. Owiata 9. Kultura (biblioteki, domy kultury, ogniska muzyczne)

Strona 26 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Kultura fizyczna, boiska, hale sportowe, pywalnie i inne urzdzenia sortowe, tereny rekreacyjne 11. Targowiska i hale targowe 12. Ziele 13. Cmentarze komunalne 14. Porzdek publiczny i ochrona przeciw poarowa 15. Utrzymanie gminnych obiektw i urzdze uytecznoci publicznej oraz obiektw administracyjnych Poza zadaniami wasnymi ustawy mog nakada na gmin obowizek wykonywania zada zleconych z zakresu administracji rzdowej. W celu wykonania swoich zada gmina moe tworzy rne jednostki organizacyjne, w tym rwnie wasne przedsibiorstwa. Gmina moe te powierzy realizacj niektrych swoich zada innym podmiotom gospodarczym, zawierajc z nimi odpowiednie umowy. Gmina nie moe prowadzi dziaalnoci gospodarczej wykraczajce poza zadania o charakterze uytecznoci publicznej. Gmina sama odpowiada za swoje zobowizania Gmina prowadzi samodzielnie gospodark finansow na podstawie budetu uchwalanego corocznie przez rad gminy. Dochodami gminy s: podatki, opaty i inne wpaty wskazane przepisami, dochody z majtku gminy oraz subwencja z budetu centralnego, a ponadto wpywy z samo opodatkowania mieszkacw, spadki, zapisy i darowizny, emisja obligacji i inne. Organami nadzoru nad dziaalnoci gminy s: Prezes Rady Ministrw i wojewoda. Organem nadzoru w zakresie spraw budetowych jest regionalna izba obrachunkowa. Wadze gminy Podstawowym organem gminy o charakterze uchwaodawczym i kontrolnym jest rada gminy. Rada gminy pochodzi z wyborw, odbywanych na zasadach i w trybie przewidzianym w ordynacji wyborczej. Kadencja rady jest 4-letnia. Liczba radnych wchodzcych w skad rady gminy jest zalena od liczy mieszkacw i wynosi od 15 radnych w gminie liczcej nie wicej ni 4000 mieszkacw do 45 radnych w gminie liczcej nie wicej nie 200000. W gminach jeszcze ludniejszych na kade dalsze rozpoczte 100000 mieszkacw przypada 5 radnych. Rada nie moe liczy wicej ni 100 radnych. Odwoanie rady gminy przed upywem kadencji jest moliwe tylko w drodze lokalnego referendum. Rada gminy jest najwysz wadz gminy podejmujc generalne decyzje i ustalajc lokalne przepisy. Do waciwoci rady gminy nale wszystkie sprawy gminne, o ile ustawy nie stanowi inaczej. Do wycznej kompetencji rady naley m.in.: 1. Uchwalanie statutu gminy 2. Wybr i odwoanie zarzdu gminy 3. Uchwalanie budetu gminy 4. Uchwalanie miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego 5. Uchwalanie podatkw i opat lokalnych 6. Podejmowanie uchwa w wanych sprawach majtkowych gminy 7. Okrelanie wysokoci sumy, do ktrej zarzd gminy moe zacign zobowizania 8. Podejmowanie uchwa w sprawach herbu gminy, wznoszenia pomnikw, nazw ulic i placw 9. Nadawanie honorowego obywatelstwa gminy 10. Kontrola dziaalnoci zarzdu i podporzdkowanych mu jednostek
10.

Strona 27 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Rada gminy obraduje na sesjach, ktre s zwoywane w miar potrzeb, nie rzadziej jednak ni raz na kwarta. W miar potrzeby moe powoywa stae komisje (pomocnicze i doradcze organy rady), powierzajc im okrelony zakres zada. Organem wykonawczym gminy jest zarzd skadajcy si, zalenie od potrzeb z 3-7 osb wybieranych przez rade gminy. Rada gminy wybiera zarzd w tajnym gosowaniu spord swoich czonkw, z wyjtkiem wjta i jego zastpcw, ktrzy mog by wybierani spoza skadu rady. Na czele zarzdu gminy stoi przewodniczcy (wjt, burmistrz, prezydent). Wjt wybierany jest przez rad gminy nie razem z zarzdem, lecz w odrbnym tajnym gosowaniu bezwzgldn wikszoci gosw ustawowego skadu rady. Zastpc (zastpcw) wjta wybiera rada na jego wniosek: Wjt: Organizuje prac zarzdu Kieruje biecymi sprawami gminy Reprezentuje gmin na zewntrz Decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej (decyzje administracyjne) wydaje wjt. Odwoania od decyzji wydanych przez wjta w sprawach nalecych do gminy mona wnosi do specjalnego organu samorzdowego, powoanego przy sejmiku samorzdowym. Organom samorzdowym przysuguje prawo stanowienie lokalnych przepisw, zwanych przepisami gminnymi. Decyzje w sprawach wanych dla gminy mog zapada w drodze referendum. O jego przeprowadzeniu decyduje rada gminy z wasnej inicjatywy lub na wniosek 1/10 mieszkacw uprawnionych do gosowania. Organizacja wymiaru sprawiedliwoci i obsugi prawnej Wymiar sprawiedliwoci jest obok dziaalnoci ustawodawczej i wykonawczej trzecim podstawowym kierunkiem dziaalnoci pastwa. Jego zadaniem jest rozstrzyganie sporw i konfliktw prawnych. Rozstrzyganie sporw i innych spraw poddanych ich waciwoci, nale do sdw i trybunaw. Sdy i trybunay, zgodnie z konstytucj, s odrbn wadz, niezalen od innych wadz. Wymiar sprawiedliwoci naley do sdw. Na wymiar sprawiedliwoci skada si przede wszystkim rozstrzyganie spraw: 1. Cywilnych Dotyczy z reguy dbr majtkowych, czsto te praw rodzinnych, pracowniczych i innych. Najczciej wystpuje w postaci sporu midzy dwiema osobami o okrelone dobra i toczy si w trybie procesu cywilnego. Proces ten koczy si wyrokiem zasdzajcym dane wiadczenia lub oddalajcym - korzystnym dla pozwanego. 2. Karnych Powstaje w rezultacie popenienia przestpstwa i jest sdzona w procesie karnym. Proces koczy si wyrokiem skazujcym lub uniewinniajcym, niekiedy umorzeniem posterowania. Rozstrzygnicie sporw przez sdy nosi nazw jurysdykcji lub dziaalnoci jurysdykcyjnej. Wymiar sprawiedliwoci sprawuj: 1. Sd Najwyszy 2. Sdy powszechne 3. Sdy administracyjne

Strona 28 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Sdy wojskowe Sdy polubowne W procesie wymierzania sprawiedliwoci wystpuj rwnie inni uczestnicy. czy ich to, e kady z nich w okrelony sposb, stosowanie do swoich zada, kompetencji, wspdziaa z sdami. Wspdziaanie polega: Bd na udziale w samym postpowaniu sdowym lub innym i udzielaniu pomocy jednej ze stron Bd na przygotowaniu sprawy sdowi Bd na wykonaniu innych zada Mona do nich (uczestnikw) zaliczy przede wszystkim: Prokuratur Adwokatur Radcw prawnych Notariat Sdy charakteryzuj si: 1. Niezawisoci (zasada niezawisoci sdziowskiej) Oznacza, e przy rozpatrywaniu sprawy i wydawaniu orzeczenia sdzia jest niezaleny. Nie podlega nikomu, nawet najwyszym organom pastwowym, ma jedynie obowizek kierowa si przepisami prawa. 2. Instancyjnoci (zasada instancyjnoci) Polega na tym, e od wydanego orzeczenia kadej stronie przysuguje prawo odwoania si do sdu wyszego szczebla, czyli sdu drugiej instancji. W skutek wniesienia odwoania nastpuje ponowne rozpatrzenie sprawy, skontrolowanie prawidowoci postpowania sdu pierwszej instancji i trafnoci wydanego orzeczenia. Kontrola instancyjna nastpuje tylko na skutek wniesienia odwoania. W polskim sdownictwie rozpatrywanie spraw opiera si na systemie trjinstancyjnym. Od orzeczenia rozstrzygajcego spraw kada strona moe wnie apelacje do sdu bezporednio wyszego szczebla. W wikszoci spraw od orzeczenia sdu drugiej instancji strony mog wnie kasacj do Sdu Najwyszego. Sd Najwyszy jest naczelnym organem sdowym w Polsce, prawujcym nadzr w zakresie orzekania nad wszystkimi innymi sdami. Do jego istotnych zada naley zapewnienie prawidowoci oraz jednolitoci wykadni prawa i praktyki sdowej w dziedzinach nalecych do jego waciwoci. Sd Najwyszy moe opiniowa projekty ustaw, ktre zostan mu w tym celu przekazane. Z wnioskiem o wyjanienie przepisw budzcych wtpliwoci lub wywoujcych rozbienoci w orzecznictwie mog wystpi pierwszy prezes i prezesi Sdu Najwyszego, Rzecznik Praw Obywatelskich i minister sprawiedliwoci. Ponadto (w zakresie ich dziaalnoci) minister pracy i polityki socjalnej, prezes Naczelnego Sdu Administracyjnego i prezes Urzdu Patentowego. Sdziw Sdu Najwyszego powouje Prezydent na wniosek Krajowej Rady Sdownictwa. Sd Najwyszy dzieli si na: 1. Izb Cywiln 2. Izb Karn 3. Izb Administracyjn, Pracy i Ubezpiecze Spoecznych 4. Izb Wojskow Na czele Sdu Najwyszego stoi pierwszy prezes, powoany przez Sejm na wniosek Prezydenta spord sdziw Sdu Najwyszego. Jego zastpcami s prezesi, ktrych
4. 5.

Strona 29 z 85

Wykady Prawo dr Naworski powouje Prezydent. Prezesi zastpuj pierwszego prezesa w ustalonym przez niego zakresie, a jednoczenie stoj na czele poszczeglnych izb. Sdy Powszechne s podstawowym rodzajem sdw ze wzgldu na ilo i wag prowadzonych spraw.

Do sdw powszechnych nale: 1. Sdy rejonowe Obejmuj swoim dziaaniem obszar kilki lub kilkunastu jednostek podziau terytorialnego kraju stopnia podstawowego (gmin, miast, dzielnic). Terytorialny zasig dziaalnoci sdu rejonowego okrela minister sprawiedliwoci. Zadaniem sdu rejonowego jest rozpatrywanie w pierwszej instancji spraw cywilnych i karnych. W szczeglnoci rozpatruj te sprawy, ktre nie zostay wyranie przekazane sdom wojewdzkim 2. Sdy wojewdzkie Tworzone s dla poszczeglnych wojewdztw. Do jego zada nale: a. Rozpatrywanie odwoa od orzecze sdw rejonowych, w tym przypadku sd wojewdzki wystpuje w charakterze sdu drugiej instancji b. Rozstrzyganie waniejszych spraw w charakterze sdu pierwszej instancji Do kompetencji sdu wojewdzkiego, jako sdu pierwszej instancji nale nastpujce sprawy cywilne: a. O prawa niemajtkowe i cznie z nimi dochodzone prawa majtkw, oprcz spraw o ustalenie i zaprzeczenie ojcostwa i macierzystwa oraz o przysposobienie b. O ochron praw autorskich i wynalazczych oraz praw wynikajcych z rejestracji wzorw uytkowych, zdobniczych i znakw towarowych c. O roszczenia wynikajce z prawa prasowego d. O prawa majtkowe, ktrych warto przewysza kwot 15000 z, z wyjtkiem spraw o alimenty i kilku innych e. I inne Ponadto sd wojewdzki rozpatruje w pierwszej instancji nastpujce sprawy karne: a. Zbrodnie (tzn. przestpstwa zagroone kar pozbawienia wolnoci na czas nie krtszy od 3 lat albo kar mierci) b. Przestpstwa przeciw podstawowym interesom politycznym i gospodarczym pastwa c. Uprzywilejowane formy zabjstwa (np. zabicie czowieka pod wpywem silnego wzburzenia, eutanazja i inne) d. Puszczanie w obieg faszywych pienidzy lud dokumentw e. Spowodowanie powszechnego niebezpieczestwa w znacznych rozmiarach (spowodowanie zagroenia epidemiologicznego, uszkodzenie wanych urzdze uytecznoci publicznej itd.) f. I inne 3. Sdy apelacyjne Tworzone s dla obszaru kilku wojewdztw. Ich zadaniem jest rozpoznanie rodkw odwoawczych od orzecze sdw wojewdzkich wydanych w pierwszej instancji. W rozpatrywaniu sprawy i wydawaniu wyroku nie uczestniczy oczywicie cay sd, lecz tzw. skad orzekajcy sdu. Sprawy cywilne sd pierwszej instancji rozpoznaje w zasadzie w skaldzie jednego sdziego (wyjtkiem s sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpiecze spoecznych oraz

Strona 30 z 85

Wykady Prawo dr Naworski wikszo spraw ze stosunkw rodzinnych, ktre s rozpatrywane z udziaem awnikw). Sprawy cywilne szczeglnie zawie lub o charakterze precedensowym mog by rozpatrywane w skadzie trzech sdziw zawodowych. Sprawy karne s pierwszej instancji rozpoznaje najczciej w skadzie jednego sdziego i osobowym. Sdziowie sdw powszechnych s mianowani przez Prezydenta, na wniosek Krajowej Rady Sdownictwa. awnicy sdw rejonowych i wojewdzkich s wybierani przez rady gminy. Zwierzchni nadzr nad sdami powszechnymi sprawuje Sd Najwyszy. Nale do nich wszystkie sprawy, ktrych przepisu nie przekazay innym organom wymiaru sprawiedliwoci. O tworzeniu sdw powszechnych decyduje minister sprawiedliwoci, ktry ustala jednoznacznie siedzib sdu i obszar jego waciwoci. Sdy szczegowe s powoane do sdzenia okrelonych rodzajw spraw. S to sdy specjalistyczne i maj cile wytyczony zakres dziaania. Do sdw szczeglnych nale obecnie jedynie sdy wojskowe. Sdy wojskowe sprawuj wymiar sprawiedliwoci w stosunku do osb wojskowych. Osoby cywilne podlegaj sdom wojskowym tylko wyjtkowo, w sprawach o okrelone przestpstwa (np. szpiegostwo). Sdy wojskowe rozpatruj wycznie sprawy karne. Nadzr nad sdami wojskowymi sprawuje Sd Najwyszy (Izba wojskowa). Sdy administracyjne obecnie funkcje przewidziane dla sdownictwa administracyjnego wykonuje w caoci Naczelny Sd Administracyjny (NSA).Sdziw NSA powouje Prezydent na wniosek Krajowej Rady Sdownictwa. Do Prezydenta naley rwnie powoywanie i odwoywanie prezesa oraz wiceprezesw NSA. Przedmiotem kontroli sdu jest legalno decyzji administracyjnej, czyli jej zgodno z prawem. Uchylenie decyzji przez sd moe nastpi wtedy, gdy narusza ona wyranie przepis prawa. Nadzr nad dziaalnoci NSA w zakresie orzekania sprawuje Sd Najwyszy. Odbywa si to przez rozpoznanie nadzwyczajnych rodkw odwoawczych od orzecze tego sdu, ustalanie wykadni prawa oraz udzielenie odpowiedzi na formuowane przez sd pytania prawne.NSA jest uprawniony rwnie do badania w toku przestpstwa legalnoci aktw normatywnych, na ktrych bya oparta zaskarona decyzja. Sdy polubowne s to sdy szczeglnego rodzaju. Nie maj one z reguy charakteru staego i nie s sdami pastwowymi. Sdy polubowne mog by powoywane na podstawie umowy stron w celu rozstrzygnicia istniejcego miedzy nimi sporu majtkowego lub w celu rozstrzygnicia przyszych sporw. Umowa, w ktrej strony poddaj swj spr rozstrzygniciu do sdu polubownego nosi nazw zapisu na sd polubowny. Kada ze stron desygnuje jednego arbitra, ci za powouj superarbitra, ktry peni funkcj przewodniczcego. W ten sposb dochodzi do uformuowania sdu polubownego. Sd polubownego. Sd polubowny nie ma obowizku kierowa si przepisami prawa. Rozstrzygnicia mog by oparte na zasadach susznoci, poczucia sprawiedliwoci itp. Wyroki sdu polubownego podlegaj wykonaniu na rwni z wyrokami sdw powszechnych w drodze egzekucji prowadzonej przez komornika. Prokuratura jest organem pastwowym powoanym do strzeenia praworzdnoci oraz czuwania nad cignem przestpcw. Ustawa przewiduje, e prokuratura wykonuje swoje zadania miedzy innymi przez: 1. Prowadzenie lub nadzorowanie postpowania przygotowawczego w sprawach karnych oraz sprawowania funkcji oskaryciela publicznego przed sdami 2. Wytyczanie powdztw i skadanie wnioskw oraz udzia w postpowaniu sdowym w sprawach cywilnych oraz w sprawach ze stosunku pracy i ubezpiecze spoecznych

Strona 31 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Podejmowanie rodkw przewidzianych prawem, zmierzajcych do prawidowego i jednolitego stosowania prawa w rnych rodzajach postpowania 4. Sprawowanie nadzoru nad wykonywaniem wyrokw w sprawach karnych, postanowie o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolnoci. 5. Prowadzenie bada nad przestpczoci oraz zapobieganie i zwalczanie jej 6. zaskarenie do sdu decyzji administracyjnych niezgodnych z prawem oraz udzia w toczcym si w zwizku z tym postpowaniem sdowym 7. Koordynowanie dziaalnoci w zakresie cigania przestpstw prowadzonych przez inne organy pastwowe 8. Wspdziaanie z innymi organami, jednostkami organizacyjnymi i organizacjami spoecznymi w zapobieganiu przestpczoci i innym naruszeniom prawa 9. Opinie aktw normatywnych 10. Podejmowanie innych czynnoci przewidzianych prawem Prokuratur stanowi prokurator generalny wraz z podlegym mu aparatem. Podstawow cz aparatu prokuratury stanowi prokuratury rejonowe, wojewdzkie i apelacyjne. Prokuratorem generalnym jest z urzdu minister sprawiedliwoci. Adwokatura i obsuga prawna jednostek gospodarczych Adwokatura skada si z ogu adwokatw i aplikantw adwokackich na terenie kraju. Jej zadaniem jest udzielanie pomocy prawnej nieograniczonemu krgowi osb i organizacji. Zadaniem adwokata jest udzielenie fachowych porad prawnych oraz prowadzenie spraw klientw przed sdami i innymi organami wymiaru sprawiedliwoci, a take organami administracji itd. Adwokacji prowadz dziaalno w formie indywidualnych kancelarii, bd te cz si w spki itp. Adwokaci z terenu wojewdztwa tworz izb adwokack na czele ktrej stoi rada adwokacka z dziekanem jako przewodniczcym. Naczelnym organem samorzdu adwokackiego jest Naczelna Rada Adwokacka. Zawd radcy prawnego od pocztku by zwizany z dziaalnoci gospodarcz prowadzon przez przedsibiorstwa pastwowe i inne tzn. jednostki gospodarki uspoecznionej, a pniej rwnie spki i inne podmioty gospodarcze. Radca prawny jest z reguy zatrudniony na stae w jednostce gospodarczej i spenia wobec niej t sama funkcj co adwokat wobec indywidualnego klienta. Radca prawny nie prowadzi spraw karnych. Poza adwokatami i radcami prawnymi prowadz rwnie dziaalno rnego rodzaju kancelarie prawnicze, doradcy podatkowi i inni. Notariat jest instytucj, majc na celu zapewnienie bezpieczestwa obrotu prawnego i jego zgodnoci z obowizujcym prawem. Do zakresu czynnoci notariatu naley przede wszystkim sporzdzanie aktw notarialnych. W formie aktu notarialnego strony zawieraj waniejsze umowy i dokonuj innych czynnoci prawnych. Zadaniem notariatu jest te sporzdzanie uwierzytelnionych z odpisw dokumentw, przyjmowanie dokumentw (np. testamentw) na przechowanie, sporzdzanie projektw aktw, sporzdzanie protestw weksli i czekw, przyjmowanie owiadcze o przyjciu lub odrzuceniu spadku itd. Notariusze przy sporzdzaniu aktw notarialnych wystpuj w charakterze osb zaufania publicznego, tzn. takich organw, do ktrych strony zawierajce umow i wszelkie inne osoby maja pene zaufanie.
3.

PRAWO ADMINISTRACYJNE Pojcie administracji i przedmiot prawa administracyjnego

Strona 32 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Administracja (zarzd, zarzdzanie) pojcie uywane w dwojaki sposb, oznacza jedn z podstawowych dziedzin dziaalnoci pastwowej polegajcej na zarzdzaniu bd og organw pastwowych zajmujcych si administrowaniem. Jest jedna z trzech dziedzin dziaalnoci pastwa (ustawodawstwo, sprawiedliwo, administracja). Najczciej za administracj pastwow uwaa si te z podstawowych form dziaalnoci pastwa, ktra polega na organizowaniu bezporedniej, praktycznej realizacji pastwa, w odpowiednio obowizujce przepisy. Administracja jest dziaalnoci wykonawczo-zarzdzajca prowadzon w pastwie przez specjalny rodzaj organw: organy administracji pastwowej (rzdowej). Prawo administracyjne to zesp norm regulujcych: 1. Struktur i kompetencje organw administracji pastwowej 2. Stosunki prawne powstajce w toku wykonawczo-zarzdzajcej dziaalnoci tych organw Prawo konstytucyjne stanowi punkt wyjcia dla uregulowa administracyjnoprawnych. Prawo administracyjne jest rozwiniciem, skonkretyzowanie prawa konstytucyjnego w warunkach codziennej dziaalnoci pastwa. Cao przepisw skadajcych si na prawo administracyjne mona podzieli na trzy grupy: 1. Przepisy odnoszce si do struktury organw administracyjnych 2. Przepisy regulujce tok dziaania organw administracyjnych 3. Przepisy odnoszce si do sposobu zaatwiania poszczeglnych rodzajw spraw Przepisy regulujce struktur administracyjn i tok jej dziaania tworz cz ogln prawa administracyjnego. Natomiast przepisy normujce sposb zaatwiania poszczeglnych rodzajw spraw nale do czci szczegowej. Organy administracji publicznej Dziaalno administracyjn prowadz urzdy administracji publicznej. Wrd nich wyrniamy organy administracji rzdowej i samorzdowej. Zalenie od przedmiotu dziaania i jej zakresu, charakter organu, skadu i innych okolicznoci, wystpuje kilka podziaw organw administracyjnych. Odnosz Si one do organw administracji rzdowej, a w czci rwnie do samorzdu. Wyrniamy m.in. nastpujce organy administracji publicznej: 1. Organy kolegialne i jednostkowe (podzia ze wzgldu na skad organu) Organ kolegialny skada si z pewnej liczy osb, a decyzje zapadaj w nim zespoowo, w drodze uchway podjtej wikszoci gosw (np. Rada Ministrw). W skad organu jednoosobowego wchodzi jedna osoba, a decyzje zapadaj jednoosobowo (np. minister). Organy kolegialne wykorzystuje si gwnie, gdy spraw o podstawowym znaczeniu jest dojrzao podejmowanych decyzji, ich staranne wywaenie, trafno decyzji. Zarwno organy kolegialne, jak i jednoosobowe maj swoje wady i zalet. Organy jednoosobowe administruj sprawnie, lecz prawdopodobiestwo podjcia bdnej decyzji jest znacznie wiksze, natomiast w organach kolegialnych decyzja moe by znacznie dokadniej przemylana i przed podjciem poddana wszechstronnej analizie, ale wanie wskutek tego dziaalno organw kolegialnych moe okaza si nie do sprawna. Pastwo dy do poczenia zalet obu rodzajw organw. Jedn z prb zmierzajcych w tym kierunku jest tworzenie kolegiw przy organach jednoosobowych. 2. Organy centralne i terenowe (podzia ze wzgldu na zasig dziaalnoci) Organami centralnymi s te organy administracji, ktre obejmuj swoim dziaaniem teren caego kraju, zgodnie z przyznanymi im w konstytucji i w innych ustawach

Strona 33 z 85

Wykady Prawo dr Naworski kompetencjami. Wrd centralnych organw administracji pastwowej specjaln grup stanowi organy naczelne. Centralnymi organami s m.in. rada Ministrw, ministrowie, Gwny Urzd Statystyczny. Organem terenowym nazywamy taki organ, ktrego kompetencje rozmcaj si jedynie na okrelon cze terytorium pastwa, odpowiadajc z reguy jednostce podziau administracyjnego (np. wojewdztwo) 3. Organy o kompetencji oglnej i szczeglnej Wrd organw administracji odrniamy takie, ktre zajmuj si zarzdzaniem wszystkimi lub przynajmniej wiksza iloci dziedzin ycia na danym terenie, oraz takie, ktre podlega tylko jedna dziedzina zarzdu pastwowego. Pierwsze z nich organy o kompetencji oglnej (wojewoda), drugie organy o kompetencji szczeglnej (minister). Prawne formy dziaania administracji Przez form dziaania administracji naley rozumie okrelony prawnie typ konkretnej czynnoci organu administracyjnego. Znane s nastpujce formy dziaania administracji: 1. Stanowienie przepisw prawnych (tzw. aktw administracyjnych oglnych albo normatywnych). Organ administracyjny ma prawo posugiwania si w swej dziaalnoci aktami normatywnymi, za pomoc ktrych ustanawia powszechnie obowizujce przepisy prawa. Jakie to s akty i jakie jest zakres spraw, ktre mog by przez organ przy ich pomocy regulowane o tym decyduj przepisy okrelajce kompetencje organu. 2. Wydawanie aktw administracyjnych (tzw. aktw administracyjnych indywidualnych). Stanowi ona podstawow form dziaania administracji. Wikszo konkretnych spraw, ktrych zaatwienie naley do zakresu zada danego organu, jest rozstrzygana w postaci aktu administracyjnego. Koczy on postpowanie administracyjne i stanowi zaatwienie wniosku zainteresowanej osoby lub instytucji. 3. Zawieranie porozumie administracyjnych. Porozumienie administracyjne wystpuje miedzy organami, ktre nie s sobie podporzdkowane, a wic midzy ktrymi nie ma stosunku subowej podlegoci. Jest ono przydatne, gdy wchodzi w gr konieczno podjcia i prowadzenia wsplnej dziaalnoci organizatorskiej w sprawach regulowanych prawem administracyjnym. Porozumienie administracyjne stanowi wic podstawow i skuteczna form prawn wspdziaania rnych organw administracyjnych. Porozumienie moe by zawarte tylko w sprawach objtych kompetencjami stron i regulowanych prawem administracyjnym. 4. Zawieranie umw. Umowa, ktra jest typow czynnoci cywilnoprawn i ze wzgldu na sw istot stanowi w prawie administracyjnym element obcy, jest take wykorzystywane jako jedna z form dziaania administracji. Istot umowy jest porozumienie dwch lub wicej stron, ktre w danej sytuacji s prawnie rwnorzdne. Umowa jest aktem dwustronnym, inaczej ni akt administracyjny. Wymaga do swego powstania zgodnej woli dwch stron. 5. Prowadzenie dziaalnoci spoeczno-organizatorskiej. Dziaalno tego rodzaju jest tzw. dziaalnoci w formach niewadczych. Dziaalno spoeczno-organizacyjna ma wielkie znaczenie, jest bowiem wiele powanych zada cicych na organach administracyjnych, ktre nie mog by wykonane na innej drodze, jako e ustawa nie wskazuje konkretnych rodkw prawnych do ich realizacji. Spoeczno-organizacyjna dziaalno administracji i samorzdu terytorialnego pobudza aktywno spoeczna, wdraa ludzi do zespoowego dziaania i tworzenia na tej drodze wsplnych wartoci.

Strona 34 z 85

Wykady Prawo dr Naworski

6.

Wykonywanie czynnoci materialno-technicznych. Czynnoci materialno-techniczne s to wszelkie czynnoci faktyczne organu administracyjnego i jego funkcjonariuszy, wykonywane w toku urzdowania. W stosunku do waciwych czynnoci organu maj one charakter pomocniczy. Czynnoci materialno-techniczne musz si opiera na podstawie prawnej. Wrd omawianych czynnoci mona wyrni dwie grupy: a. Czynnoci dokonywane wewntrz organu (sporzdzanie sprawozdania, napisanie protokou) b. Czynnoci, z ktrymi organ administracyjny wystpuje na zewntrz (czynnoci egzekucyjne, doprowadzenie dziecka do szkoy z zastosowaniem przymusu)

Akty administracyjne i ich podzia Dziaalno organw administracji pastwowej polega w duej mierze na wydawaniu decyzji zaatwiajcych rne konkretne sprawy, nalece do kompetencji danego organu. Decyzje te nazywamy aktami administracyjnymi. Akt administracyjny to jednostronne wadcze wyraenie woli organu administracji pastwowej, zaatwiajce konkretn spraw i skierowanie do oznaczonego adresata. Cechy aktu administracyjnego: 1. Jest wydany przez organ administracji pastwowej 2. Przy wydawaniu organ pastwowy korzysta z posiadanych uprawnie wadczych (imperium) 3. Nakada na adresata okrelone obowizki lub przyznaje mu odpowiednie uprawnienia, powodujc powstanie, zmian lub zniesienie stosunku prawnego. Akt administracyjny jest wic zdarzeniem prawnym. Podzia aktw administracyjnych: 1. Zewntrzne zaliczamy do nich te akty, ktre organ administracji pastwowej kieruje do innego adresata ni podlegy organ administracyjny. 2. Wewntrzne to akty kierowane przez organ administracyjny (nadrzdny) do innego organu administracyjnego. 3. Deklaratywne ustala w sposb wicy, e w danej sytuacji wynikaj z ustawy dla adresata obowizki i prawa, sam jednak tych obowizkw i praw nie tworzy. 4. Konstytutywne tworzy on, zmienia lub uchyla stosunki prawne. 5. Pozytywne to akt zaatwiajcy spraw zgodnie z przedstawionym wnioskiem 6. Negatywne to akt, ktry odmawia cakowicie lub czciowo daniu strony. Postpowanie administracyjne Przez postpowanie administracyjne naley rozumie tok czynnoci organu administracyjnego i stron, zmierzajcy do wydania aktu administracyjnego. Inaczej mwic tryb i formy postpowania. Aktu normatywnego nie mona wyda w dowolny sposb. Konieczne jest przestrzeganie pewnych formalnoci i rygorw. Istnieje stay tryb zaatwiania okrelonych rodzajw spraw. Wszystko to skada si na postpowanie administracyjne. Dziaalno administracji pastwowej jest bardzo rnorodne, tote nie moliwe jest ustalenie jednolitych przepisw postpowania we wszystkich rodzajach dziaalnoci administracji. Dlatego istnieje szereg postpowa administracyjnych. Obok postpowania oglnego istniej take szczeglne tryby postpowania przewidziane dla niektrych dziedzin administracji. Do waniejszych postpowa szczeglnych nale: postpowanie w sprawach o wykrocznie, postpowanie przymusowe, postpowanie podatkowe, postpowanie w sprawach patentowych i inne. Postpowania szczeglne uregulowane s odrbnymi

Strona 35 z 85

Wykady Prawo dr Naworski przepisami. Postpowanie administracyjne nie jest przeznaczone do zaatwiania spraw okrelonego rodzaju. Jest ono postpowaniem w penym tego sowa znaczeniu oglnym, tzn. skupiajcym sprawy z rnych zakresw dziaania administracji. Do trybu postpowania administracyjnego nale mianowicie wszelkie sprawy, ktre nie zostay na mocy wyranych przepisw przekazane do ktrego z postpowa szczeglnych. W postpowaniu administracyjnym oglnym podejmowane s decyzje w sprawach budowlanych, sanitarnych, drogowych, mieszkaniowych, rolnych, lenych, przemysowych, melioracyjnych i innych. Przepisy regulujce zasady, formy i tryb postpowania administracyjnego zawarte s w kodeksie postpowania administracyjnego (k.p.a.) z 14 czerwca 1960 r. Do podstawowych zasad postpowania administracyjnego nale: 1. Zasady prawdy obiektywnej To cicy na organie administracyjnym prowadzcym postpowanie obowizek denia do moliwie najwierniejszego odtworzenia rzeczywistego stanu faktycznego, na podstawie ktrego ma nastpi wydanie decyzji. 2. Zasada udziau stron w postpowaniu Postpowanie administracyjne toczy si przy aktywnym udziale zainteresowanych w treci przyszych decyzji stron, jest to niezbdne przede wszystkim z uwagi na konieczno wiernego ustalenia stanu faktycznego, co bez wyjanie stron, a wic osb najlepiej zorientowanych, nie byoby z reguy w peni moliwe 3. Zasada kontroli spoecznej nad postpowaniem administracyjnym Wynika z tego, e spoeczestwo jest ywotnie zainteresowane w cisym przestrzeganiu prawa oraz wyeliminowaniu wszelkich przejaww naruszania praworzdnoci korupcji i podobnych zjawisk o wielkiej szkodliwoci 4. Zasada uwzgldnienia z urzdu interesu spoecznego i susznego interesu stron Zmierza do podkrelenia, i organ administracyjny powinien mie na uwadze z jednej strony interes spoeczny z drugiej za nie wolno mu dopuci do naruszenia susznego interesu uczestnika postpowania. Poza omwionymi zasadami majcymi charakter podstawowy, postpowanie administracyjne opiera si na szeregu zasad pomocniczych. Nale do nich: 1. Zasada odrbnoci postpowania administracyjnego 2. Zasada oficjalnoci 3. Zasada wzgldnej jawnoci 4. Zasada dwuinstancyjnoci 5. Zasada swobodnej oceny dowodw 6. Zasada dyspozycyjnoci 7. Zasada prostoty i koncentracji 8. Zasada ograniczonego formalizmu 9. Zasada trwaoci decyzji administracyjnej Wszczcie postpowania administracyjnego moe nastpi zarwno z urzdu jak i na wniosek stron. Pierwsz decyzj organu administracyjnego jest stwierdzenie, czy jest organem waciwym do wydania decyzji. S to organy rnych szczebli: wojewdzkie, centralne; kady z nich ma swj zakres spraw. O wszczciu postpowania zawiadamia si wszystkie osoby bdce stronami w sprawie. Stron w postpowaniu administracyjnym jest kady, czyjego interesu lub obowizku prawnego postpowanie dotyczy, albo kto da czynnoci organu ze wzgldu na swj interes prawny lub obowizek. Postpowanie administracyjne powinno si charakteryzowa szybkoci i elastycznoci, tzn. dostosowaniem form do rodzaju zaatwianej sprawy. Istotn regu wprowadzon przez k.p.a. jest ograniczenie czasu zaatwiania sprawy do 2 miesicy a w

Strona 36 z 85

Wykady Prawo dr Naworski postpowaniu odwoawczym do 1 miesica. Po wyjanieniu wszelkich okolicznoci sprawy organ administracyjny podejmuje decyzje. Decyzja powinna mie form pisemn. Do niezbdnych elementw kadej decyzji nale: 1. Oznaczenie organu wydajcego decyzj 2. Data wydania decyzji 3. Oznaczenie stron do ktrych decyzja jest skierowana 4. Podstawa prawna decyzji 5. Rozstrzygnicie sprawy (osnowa decyzji) 6. Pouczenie o moliwoci odwoania, terminach i trybie 7. Podpis pracownika, ktry w imieniu organu wydaje decyzj (z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska subowego) 8. Uzasadnienie (w wyjtkowych przypadkach organ jest zwolniony od uzasadniania decyzji) Zaatwianie poszczeglnych spraw czstkowych, nasuwajcych si w toku postpowania administracyjnego nastpuje w drodze postanowie. Od kadej decyzji przysuguje stron odwoanie od organu wyszego szczebla. Przepisy k.p.a. znaj trzy rodki odwoawcze: 1. Odwoanie Wnosi strona w cigu 14 dni od ogoszenia lub dorczenia decyzji za porednictwem organu, ktry wyda decyzj, do organu wyszego szczebla. 2. Zaalenie Przysuguje stron od zapadajcych w toku postpowania postanowie, ale tylko w przypadkach wyranie wskazanych w k.p.a. Wnosi si je w cigu 7 dni od daty ogoszenia lub dorczenia postanowienia 3. Wniosek o wznowienie postpowania Moe mie miejsce tylko w wyjtkowych przypadkach, moe mie nastpi gdy: a. Decyzja zostaa wydana w wyniku przestpstwa b. Dowody, na ktrych opar si w organ okazay si faszywe c. Wyjd na jaw nowe okolicznoci, nie znane w chwili wydania decyzji Wniosek o wznowienie postpowania powinien by zoony w cigu miesica od uzyskania wiadomoci o przyczynie uzasadniajcej wznowienie. Decyzje ostateczne w administracyjnym toku instalacji podlegaj kontroli sprawowanej przez NSA z punku widzenia ich legalnoci. Do kontroli tej dochodzi w przypadku wniesienia skargi na decyzj administracyjn. Do wniesienia skargi jest uprawniona strona postpowania administracyjnego, ktrej decyzja dotyczy i ktra jest z niej niezadowolona, uwaajc e decyzja narusza prawo. Poza tym skarg moe wnie organizacja spoeczna biorca udzia w postpowaniu, a take prokurator. Skarg wnosi si w cigu 30 dni od dnia dorczenia lub ogoszenia decyzji. W razie stwierdzenia w toku postpowania sdowego istotnego uchybienia w pracy organu administracyjnego, ktry wyda zaskaron decyzj, sd administracyjny zawiadamia o tym ten organ oraz organ administracyjny wyszego stopnia. Przedmiotem skargi moe by kady wywoujcy niezadowolenia przejaw dziaalnoci konkretnego organu administracji. Skarga jest skierowana przeciwko okrelonym aktom, sytuacjom lub zjawiskom. Przedmiotem wniosku jest ulepszenie dziaania aparatu pastwowego bez zwizku z konkretnymi zaniedbaniami. Zoenie skargi powoduje z reguy wszczcie postpowania administracyjnego w odpowiedniej formie. Sprawa stanowica przedmiot skargi powinna by zaatwiona w cigu 2 miesice. Organ administracyjny obowizany jest zawiadomi skarcego o wyniku. Prawo Karne

Strona 37 z 85

Wykady Prawo dr Naworski rda prawa karnego Podstawowym rdem prawa karnego jest kodeks karny (k.k) z 6 kwietnia 1997 r. Kodeks karny skada si z trzech czci: 1. Oglnej W czci tej zostay uregulowane podstawowe zagadnienia prawa karnego 2. Szczegowej Cz ta to zbir przepisw, z ktrych kady odnosi si do jakiego konkretnego przestpstwa 3. Wojskowej Cz ta zawiera oglne i szczegowe przepisy karne odnoszce si do onierzy. Oprcz k.k. przepisy prawa karnego zawieraj rwnie niektre inne akty normatywne. S to ustawy regulujce kompleksowo jak dziedzin, a przepisy prawa karnego stanowi w nich jedynie konieczne uzupenienie przepisw o charakterze administracyjnym lub innym. Zakres obowizywania prawa karnego Chodzi tu o rozwaenie, do jakich przestpstw, kiedy i gidze oraz przez kogo popenionych, odnosz si przepisy polskiego prawa karnego. Sprawa obowizywania polskiego prawa karnego jest rozpatrywana na dwch paszczyznach: w czasie i w przestrzeni, na ktrych moe dochodzi do kolizji. Obowizywanie prawa karnego w czasie Na podstawie ustawy karnej mog by sdzone tylko te przestpstwa, ktre zostay popenione w czasie jej obowizywania. Nie mona sadzi i skaza sprawy ze popenienie czynu zabronionego przez ustaw przed jej wejciem w ycie, ani po jej uchyleniu. Rozciganie dziaania ustawy karnej wstecz miewao w przeszoci jedynie miejsce w wyjtkowych przypadkach. Zasada lex retro non agit jest stosowna take przy zmianie przepisw. Obowizywanie prawa karnego w przestrzeni Zalenie od tego kto popeni przestpstwo oraz gdzie zostao popenione, polska ustawa karna znajduje lub nie znajduje zastosowania. Obowizane w tej mierze zasady: 1. Polskie przepisy karne stosuje si do wszystkich osb, ktre popeniy przestpstwo na terytorium Polski oraz na polskim statku wodnym lub powietrznym. Nie podlegaj polskim przepisom Anie orzecznictwu polskich sdw: a. Szefowie przedstawicielstw pastw obcych uwierzytelnienie w Polsce (np. ambasador, pose nadzwyczajny i minister penomocny) b. Osoby nalece do personelu dyplomatycznego tych przedstawicielstw c. Osoby nalece do personelu administracyjnego i technicznego tych przedstawicielstw d. Czonkowie rodzin w/w osb, jeeli pozostaj z nimi we wsplnocie domowej e. Inne osoby korzystajce z immunitetu dyplomatycznego Przestpstwo uwaa si za popenione w miejscu, gdzie: a. Sprawca dopuci si czynu b. Nastpi skutek c. Skutek musia nastpi
2.

Polsk ustaw karn stosuje si do obywateli polskich, ktrzy popenili przestpstwo za granic. Wszczciu posterowania karnego i wymierzeniu odpowiedniej kary w

Strona 38 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Polsce nie przeszkadza fakt, e sprawca zosta ju za to samo przestpstwo ukarany za granic, sd polski zalicza na poczet kary wykonan za granic cao lub cz kary. Warunkiem odpowiedzialnoci za czyn popeniony za granic jest uznanie go za przestpstwo rwnie tam, za granic, w miejscu jego popenienia. Jeeli zachodz rnice midzy polskim i obcym prawem karnym, co do rodzaju lub wysokoci kary, sd stosuje polskie prawo moe je uwzgldni na korzy sprawcy. Obywatele polskiego, ktry popeni przestpstwo za granic i powrci do kraju, nie wydaje si wadzom obcego pastwa. To samo dotyczy cudzoziemcw korzystajcych z prawa azylu. 3. Polskie prawo karne moe by stosowane do cudzoziemca, ktry popeni przestpstwo za granic w dwch przypadkach: a. Jeli przestpstwo jest skierowane przeciwko interesom pastwa polskiego, polskiego obywatela, polskiej osoby prawnej lub innej polskiej jednostki organizacyjne b. Jeli przestpstwo, bez wzgldu na jego charakter, jest w polskim prawie karnym zagroone kar przekraczajc 2 lata pozbawienia wolnoci, a sprawca przebywa na terytorium Polski i nie postanowiono go wyda. Warunkiem odpowiedzialnoci jest uznanie czynu za przestpstwo rwnie w miejscu popenienia. 4. Bez wzgldu na przepisy obowizujce w miejscu popenienia i obywatelstwo podejrzanego, polskie prawo karne stosuje si w razie popenienia przestpstwa: a. Przeciwko bezpieczestwu pastwa polskiego b. Przeciwko polskim urzdom lub funkcjonariuszom publicznym c. Przeciwko istotnym interesom gospodarczym d. Faszywych zezna zoonych wobec urzdu polskiego e. ciganego na mocy umw midzynarodowych (m.in. handel narkotykami, handel ludmi, rozbjnictwo morskie) Pojcie i rodzaje przestpstw Przestpstwem jest tylko taki czyn, ktry zosta zabroniony w pewien szczeglny, kwalifikowany sposb pod groba kary. Inne czyny zabronione, nie zagroone tak sankcja, s tylko delikatnymi, czynami niedozwolonymi, bezprawnymi. Wywouj one skutki w innych dziedzinach prawa prawo karne si nimi nie zajmuje. Przestpstwo jest to zawiniony czyn czowieka, spoecznie niebezpieczny, zabroniony pod grob kary. Sd badajc spraw, nie jest obowizany bada, czy popenione przestpstwo byo rzeczywicie spoecznie szkodliwe. Samo umieszczenie danego czynu w k.k., wrd czynw przestpczych fakt ten przesdza. Kade przestpstwo ma charakterystyczne cechy, ktre pozwala je odrni od innych przestpstw. Cechy te nazywa si znamionami. W kadym przestpstwie wystpuj cztery elementy: 1. Podmiot przestpstwa sprawca 2. Przedmiot przestpstwa dobro, przeciwko ktremu przestpstwo byo bezporednio skierowane 3. Strona przedmiotowa przestpstwa sposb popenienia czynu i okolicznoci faktyczne, w jakich do niego doszo 4. Strona podmiotowa przestpstwa subiektywne okolicznoci sprawy, okolicznoci zwizane z psychik sprawcy (wina sprawcy). Wrd przestpstw wyodrbnia si rne kategorie, zalenie od przyjtych kryteriw. Podstawowe i najczciej spotykane podziay przestpstw:

Strona 39 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Ze wzgldu na wysoko grocej kary: a. Zbrodnia pozbawienie wolnoci na czas nie krtszy od 3 lat albo kara mierci b. Wystpek pozbawienie wolno przekraczajce miesic, ograniczenie wolnoci lub grzywna powyej 30 stawek dziennych 2. Z uwagi na skutek: a. Materialne (Skutkowe) Dziaanie sprawcy Skutek tego dziaania b. Formalne (Nieskutkowe) dochodzie przez samo dziaanie sprawcy, bez wzgldu na skutek
1. 3.

4.

5.

6.

7.

Ze wzgldu na rodzaj winy sprawcy: a. Umylne b. Nieumylne Ze wzgldu na sposb zachowania si sprawcy: a. Popenione przez dziaanie b. Popenione przez zaniechanie Przestpstwa mona dzieli take na: a. Zasadnicze przestpstwa podobne do siebie, przy czym jedno z nich odgrywa rol zasadnicz, a pozostae rni si dodatkowymi cechami b. Kwalifikowane przestpstwa posiadajce takie same cechy dodatkowe, ktre powoduj, e jest ono spoecznie niebezpieczniejsze od zasadniczego c. Uprzywilejowane posiada takie dodatkowe cechy, ktre czyni je mniej niebezpiecznym ni przestpstwo zasadnicze Ze wzgldu na sposb cigania: a. cigane z urzdu b. cigane z oskarenia prywatnego przestpstwa popenione na szkod jednostki, o niewielkiej szkodliwoci spoecznej Ze wzgldu na rodzaj dbr chronionych przez prawo karne: a. Polityczne skierowane przeciwko podstawom ustroju pastwa, a sprawa dziaa z pobudek politycznych b. Pospolite Przeciwko yciu i zdrowi Przeciwko wolnoci Przeciwko wymiarowi sprawiedliwoci Przeciwko dokumentom Inne

Zwizek przyczynowy Mwic o zwizku przyczynowym w prawie karnym mamy na myli zwizek zachodzcy midzy dziaaniem sprawcy a skutkiem przestpnym wywoanym przez dziaanie. Problem ten wystpuje tylko przy przestpstwach materialnych. Istnienie zwizku przyczynowego jest warunkiem odpowiedzialnoci karnej. eby uzyska wyrok skazujcy prokurator musi udowodni, i przestpny skutek jest konsekwencj dziaania sprawcy, e zachodzi tu zwizek przyczyny i skutku. Jli takiego zwizku nie mona si dopatrze, sprawca nie ponosi za swj czyn odpowiedzialnoci. Prawo Cywilne

Strona 40 z 85

Wykady Prawo dr Naworski

rda prawa cywilnego Podstawowym rdem prawa cywilnego jest Kodeks Cywilny z 23 kwietnia 1964 r., obowizujcy od 1 stycznia 1965 r. wielokrotnie nowelizowany. Kodeks cywilny dzieli si na cztery ksigi, powicone kolejno: zagadnieniom oglnym, wasnoci i innym prawom rzeczowym, zobowizaniom oraz spadkom. Pozakodeksowymi rdami s m.in.: Prawo wekslowe, Prawo czekowe, Prawo spdzielcze, Prawo budowlane itd. Zgodnie z oglnymi zasadami stosowania prawa przepisy specjalne stosuje si w pierwszej kolejnoci, za kodeks cywilny ma w tej dziedzinie charakter posikowy. Oznacza to, e przepisy kodeksu znajduj zastosowanie tylko wwczas, gdy okrelona sprawa nie zostaa uregulowana w przepisach specjalnych. Dziay
1. 2. 3. 4.

Cz oglna Prawo rzeczowe Prawo zobowizaniowe Prawo spadkowe

Podmioty prawa cywilnego

Podmioty prawa cywilnego dziel si na: Osoby fizyczne Osoby prawne Uomne osoby prawne

Podmiotem prawa cywilnego jest podmiot majcy zdolno prawn. Zdolno prawna oznacza, e osoba moe nabywa prawa i zaciga zobowizania (ma j czowiek od chwili urodzenia). Osoby fizyczne Osobie fizycznej nie mona ograniczy zdolnoci prawnej. Zdolno prawna zdolno do wystpowania w charakterze podmiotu (strony) w stosunkach cywilno-prawnych; mono posiadania praw i obowizkw wynikajcych z prawa cywilnego. Kady czowiek od chwili urodzenia a do mierci ma zdolno prawn. Ma j rwnie dziecko poczte, czyli pd ludzki. Zdolno prawna oznacza, e czowiek moe by wacicielem rzeczy, zawiera umowy, ponosi odpowiedzialno majtkow. 2. Zdolno do czynnoci prawnych zdolno do nabywania praw i zacigania zobowiza za pomoc czynnoci prawnych wywoanie skutkw prawnych. O ile zdolno prawna polega na samej monoci posiadania praw i obowizkw, o tyle zdolno do czynnoci prawnych daje prawo do aktywnoci, stwarza mono samodzielnego dysponowanie swymi uprawnieniami, zacigania zobowiza itp. eby by wacicielem rzeczy, wystarcza zdolno prawna, ale eby t rzecz sprzeda w sposb prawnie wany i skuteczny w drodze wasnego owiadczenia woli, trzeba mie ponadto zdolno do czynnoci prawnych.
1.

Strona 41 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Pena zdolno do czynnoci prawnych osiga j czowiek z chwil ukoczenia 18 lat (ewentualnie dziewczyna po 16 roku ycia, ktra za zgod sdu zawara zwizek maeski). b. Ograniczona zdolno do czynnoci prawnych osoby ktre ukoczyy 13 lat oraz osoby czciowo ubezwasnowolnione. Ich czynno prawna do swej wanoci wymaga zgody przedstawiciela ustawowego (rodzic, opiekun). Bez tej zgody mog zawiera umowy nalece do umw powszechnie zawieranych w drobnych sprawach ycia codziennego. c. Brak zdolnoci do czynnoci prawnych maj osoby, ktre nie ukoczyy 13 lat oraz osoby cakowicie ubezwasnowolnione. Nie mog oni w sposb wany i prawnie skuteczny zawiera adnych umw, robi to za nich przedstawiciele ustawowi. Umowy zawarte przez te osoby, nie pocigaj za sob racego pokrzywdzenia tych osb s prawnie wane, np. kupno chleba. 3. Ubezwasnowolnienie pozbawienie zdolnoci do czynnoci prawnych na mocy orzeczenia sdu. a. Ubezwasnowolnienie cakowite wobec osb chorych psychicznie, z niedorozwojem umysowym lub z innym rodzajem zaburze psychicznych (pijastwo, narkomania), ktre nie s w stanie kierowa swym postpowaniem. Dla nich sd ustala opiekuna, chyba e s rodzice dysponujcy wadz rodzicielsk przedstawiciel ustawowy osoby ubezwasnowolnionej. b. Ubezwasnowolnienie czciowe sd moe orzec wobec osb z powyszymi cechami, ale wystpujcymi w mniejszym nasileniu, tak e ubezwasnowolnienie cakowite nie jest celowe, lecz potrzebna jest pomoc w prowadzeniu spraw tej osoby. Dla nich sd ustala kuratora. 4. Uznanie za zmarego Zaginiony moe zosta uznany za zmarego, jeeli upyno 10 lat od koca roku kalendarzowego, w ktrym wedug istniejcych wiadomoci jeszcze y, jednake jeeli w chwili uznania za zmarego ukoczy 70 lat, wystarczy upyw 5 lat. Uznanie to nie moe nastpi przed kocem roku kalendarzowego, w ktrym zaginiony ukoczyby 23 lata. Od tej reguy zachodz wyjtki dotyczce sytuacji odbiegajcych od norm np. zaginicie w czasie podry morskiej w zwizku z katastrof statku.
a.

Osoby prawna Osoba prawna to konstrukcja prawna, jednostka organizacyjna zrwnana pod wzgldem zdolnoci z osobami fizycznymi. Moe by uczestnikiem stosunkw cywilnoprawnych. Osoba prawna to jednostka organizacyjna, ktra ma osobowo prawn (zostaa ona jej przyznana na mocy przepisw prawnych) np. Skarb Pastwa. Osobowo prawna danych jednostek wynika z pewnych ustaw, np. fundacje maja osobowo prawn, gdy wynika to z ustawy o fundacjach, itp. Cechy charakterystyczne osb prawnych: 1. Istnieje odrbno finansowa osb, ktre j utworzyy od utworzonej osoby prawnej 2. Ma wszelkie zdolnoci: sdow, procesow, zdolno prawn i zdolno do czynnoci prawnych 3. Osoba prawna dziaa na zewntrz poprzez swoje organy 4. Za swoje zobowizania cywilnoprawne odpowiada wasnym majtkiem. Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowo prawn z chwil wpisu do waciwego rejestru prowadzonego przez sdy: Krajowy Rejestr Sdowy

Strona 42 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Rejestr Przedsibiorstw Rejestr Stowarzysze, fundacji i zwizkw zawodowych Nie w wszystkie jednostki organizacyjne uzyskuj osobowo prawn w momencie wpisu do rejestru, ale uzyskuj j w innym momencie, np. momencie powstania, np. gminy, powiatu.

Osoba prawna dziaa przez swoje organy, cile z ni zwizane, np. spka funkcjonuje dziki zarzdowi, organami s zazwyczaj osoby fizyczne. Osoby prawnej nie mona pozbawi zdolnoci prawnej. Kada osoba prawna ma pen zdolno do czynnoci prawnych. Osoba prawna ma rwnie zdolno sdow i procesow. Niektrych jednak czynnoci prawnych osoba prawna nie moe wykonywa, np. tych ktre nie dotycz ich dziaalnoci, np. bank nie moe zaoy sklepu misnego. Uomna osoba prawna S to jednostki prawne, ktrym aden przepis nie przyznaje osobowoci prawnej, ale przyznaje prawo do zacigania zobowizania i do nabycia prawa. Uomna osoba prawna to na przykad spka handlowa osobowa (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowoakcyjna), spki kapitaowe w organizacji (akcyjna i z o.o. w organizacji). Do jednostek tych stosuje si te przepisy co do jednostek prawnych. Do uomnych osb prawnych zalicza si stowarzyszenia zwyke, wsplnoty mieszkaniowe. Za zobowizania uomnych osb prawnych odpowiedzialno subsydialn podejmuj jej czonkowie, tzn. jednostka odpowiada swoim majtkiem, ale kiedy okae si niewypacalna odpowiadaj jej czonkowie. Osoba prawna Ma organy Ma osobowo prawn Odpowiada za zobowizania swoim majtkiem Przedsibiorstwo Przedsibiorstwem moe by kady przedmiot prawa prowadzcy dziaalno gospodarcz lub zawodow we wasnym imieniu (na gruncie prawa cywilnego) np. rolnik indywidualny lub osoba prowadzca wolny zawd. W ustawie o swobodzie dziaalnoci gospodarczej znajduje si definicja przedsibiorstwa (ale tylko w pojciu dziaalnoci gospodarczej). Art. 3 tej ustawy mw do czego si nie stosuje definicji przedsibiorstwa, czyli do rolnikw indywidualnych i osb prowadzcych dziaalno agroturystyczn. Na gruncie tej ustawy to, czy osoba wykonuje czy prowadzi dziaalnoci gospodarcz nie ma znaczenia. Dziaalno gospodarcza Jest to dziaalno zarobkowa speniajca cel osignicia zarobku , np. dziaalno produkcyjna, handlowa, usugowa. W dziaalnoci gospodarczej cel zarobkowy nie jest wyjaniony. Cechy dziaalnoci gospodarczej: Uomna osoba prawna Nie musi mie organw Nie ma osobowoci prawnej wycznie Odpowiada za zobowizanie majtkiem, ale odpowiedzialno obejmuje rwnie jej czonkw

Strona 43 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Dziaalno zarobkowa czyli nawet dziaalno skierowana wycznie na zarobek jest nazwana dziaalnoci gospodarcz. Przeciwiestwem jest dziaalno niegospodarcza; polega na gromadzenie okrelonego majtku np. obrazw, na zarzdzaniu innymi podmiotami. 2. Dziaalno gospodarcza musi by zorganizowana i ciga Nawet gdy dziaalno gospodarcza tego nie wymaga to tak by musi. Nie moe by nastawiona na jedn czynno ale na pewne powtarzajce si czynnoci podejmowane na pewien okres czasu, np. handel lodami w okresie letnim. Dziaalno gospodarcza musi by zorganizowana pod wzgldem formalnym co przejawia si w podejmowaniu pewnych czynnoci tzw. zewntrznych czyli wpis do rejestru, nadanie NIP-u. REGON-u. Istnieje te zorganizowanie pod wzgldem materialnym czyli gromadzenie pewnych elementw materialnych i niematerialnych uatwiajcych prowadzenie dziaalnoci. Dziaalno gospodarcza moe by dziaalnoci wykonywan osobicie, gdy przedsibiorstwami s osoby fizyczne wpis do ewidencji dziaalnoci gospodarczej prowadzonej przez gminy; gdy przedsibiorstwem s osoby prawne wpis do Krajowego Rejestru Sdowego. Przedsibiorca jednoosobowy przedsibiorca bdcy osob fizyczna prowadzcy indywidualn dziaalno gospodarcz. Przedsibiorca rejestrowy przedsibiorstwa nie bdce jednoczenie osob fizyczn. W rejestrze mog take figurowa podmioty nie bdce przedsibiorstwami np. spki akcyjne i z o.o., ktre nie maj statusu przedsibiorstwa a s zawsze wpisywane do rejestru przedsibiorstw. Mwi o tym art. 36 ustawy o Krajowym Rejestrze Sdowy. Uomne osoby prawne nie prowadz zazwyczaj dziaalnoci gospodarczej, ale mog. Przykadem moe by gmina, ktra istnieje do uytku publicznego, ale w ramach dziaalnoci gospodarczej moe tworzy np. spki, wynajmowa odpatne lokalne czy prowadzi patny parking. Partia polityczna nie moe prowadzi adnej dziaalnoci gospodarczej wic nie jest przedsibiorc. Rny moe by status osb prowadzcych dziaalno gospodarcz: osoba prawna, uomna osoba prawna i osoba fizyczna. Przedsibiorca w myli art. 5.1. prawa upadociowego i naprawczego moe ogosi upado Spki Kapitaowe nie bdce przedsibiorstwami.
1.

Upadoci nie mog ogosi: PZOZ-y Uczelnie Jednostki samorzdu terytorialnego Osoby fizyczne prowadzce dziaalno gospodarcz, ale tylko na mocy ustawy Skarb Pastwa Osoby fizyczne prowadzce gospodarstwo rolne Wsplnik spki osobowej (np. jawnej) nie jest przedsibiorc. Moe jednak nim by na drodze majtku, gdy tym wsplnikiem jest osoba prawna lub uomna osoba prawna, ktra to z kolei jest przedsibiorstwem w ramach innej dziaalnoci np. 2 spki kapitaowe tworz spk jawn. Konsument

Strona 44 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Wedug art. 22.1 KC je to kada osoba fizyczna dokonujca czynnoci prawnych z przedsibiorstwem nie zwizanych bezporednio z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej lub zawodowej przez t osob (konsument zawiera, zmienia, zrywa umowy w stosunku do przedsibiorcy) Powysza definicja zwizana jest z sytuacj gdy osoba fizyczna prowadzi przedsibiorstwo (jest przedsibiorc). Konsumentem jest tylko osoba fizyczna. Przykad: Jeeli np. waciciel przedsibiorstwa budowlanego kupuje dla swoich potrzeb TV to jest konsumentem. Nie jest nim jednak gdy kupuje TV dla firmy. Art. 385 i+23 pkt KC zawieraj niedozwolone klauzule konsumenckie dotyczce zawierania umw z konsumentem (umowy na korzy konsumenta). Stosunki miedzy przedsibiorcami s uregulowane w Kodeksie Cywilnym (dotycz zwaszcza zawierania umw). Firma W myl art. 43 KC przedsibiorca wystpuje pod okrelon firm. Firma to oznaczenie przedsibiorcy pod ktrym on wystpuje w ramach prowadzenia dziaalnoci gospodarczej. W kadej firmie wyrnia si 3 elementy: Rdze Korpus Dodatek dobrowolny Firma osoby fizycznej jest nazwana tzw. firm minimum bo skada si tylko z rdzenia czyli teje osoby fizycznej. Forma osoby prawnej czy uomnej osoby prawnej skada si z rdzenia lub korpusu dodatkw. Firmy dziel si na: 1. Osobowe zawierajc imi, nazwisko lub nazw firmy 2. Rzeczowe zawieraj opis (okrelenie) prowadzonej dziaalnoci w formie rzeczownika lub Grup wyrazw 3. Fantazyjne nie s z niczym zwizane 4. Kombinowane osobowo-rzeczowe firmy Firma nie moe by cyfr, ale moe skada si z cyfry i nazwy, np. spka Toru 2000. Moe by jedynie cyfr okrelon sownie, np. Cztery. Firma moe skada si z kilki liter, np. ABC. W myl art. 43.4 KC firm osoby fizycznej jest jej imi i nazwisko. Nie wyklucza to wprowadzenia pseudonimu lubianego dobrowolnie wybranego okrelenia dotyczcego przedmiotu dziaalnoci, czyli rodzaju dziaalnoci czy miejsca, w ktrym dziaa. Firm osoby prawnej jest jej nazwa (art. 44.5 KC). W nazwie musi by okrelenie formy prawnej firmy, aby kady wiedzia jaka jest jej forma; ponadto take rodzaj dziaalnoci lub siedzib, np. w spdzielni przy nazwie musi by sowo spdzielcza. Oczywicie nazwa firmy osoby prawnej moe dodatkowo skada si z innych informacji. Firma osoby prawnej moe zawiera imi i nazwisko (pseudonim) osoby fizycznej jeeli ukazany jest jej zwizek z powstaniem lub dziaalnoci przedsibiorcy. Umieszczenie tych danych wymaga podpisu tej osoby, a w razie jej mierci podpisw maonka i dzieci. Firma osoby uomnej fizycznie wyglda podobnie. Art. 29. KSH dotyczy spek kapitaowych i nazwisk wspwacicieli jako osb fizycznych. Nie ma podpisw, ktre mwi, e w nazwie przedsibiorstwa handlowego musi istnie przedsibiorstwo handlowe. Nie ma przepisw, ktre mwi jak ma by tworzona spdzielnia. KSH zawiera najszersze informacje dotyczce tworzenia si firm spek, nie ma jednak dokadnych regulacji dotyczcych przedsibiorstw pastwowych i spdzielnie.

Strona 45 z 85

Wykady Prawo dr Naworski

Firma spki jawnej Art. 24 KSH. Musi znale si co najmniej jedno nazwisko osoby fizycznej (nazwa w przypadku osoby prawnej i uomnej osoby prawnej) i dodatek spka jawna (sp. j) jako dodatek obowizkowy. Firma minimum korpus +dodatek obowizkowy Mona te doda rodzaj dziaalnoci, siedzib jako dodatki nieobowizkowe. Firma spki osobowej Musi znale si nazwisko przynajmniej jednego wsplnika. Korpusem jest nazwisko wsplnika. Firma spki partnerskiej Art. 90 KSH. Musi znale si nazwisko co najmniej jednego partnera (osoba fizyczna), dodatek wskazujcy na ten rodzaj spki (np. partner, partnerzy, spka partnerska)/ Jest to minimum firmy. Musi by take (jako minimum) dodatek wskazujcy na rodzaj wolnego zawodu wykorzystywanego w spce, np. Kowalski partner adwokat + dodatki osobowe. Maksimum to wszystkie nazwiska + do kadego dodatek + sp.p + nazwa wolnego zawodu. Firma spki komandytowej i komandytowo-akcyjnej S tu 2 rodzaje wsplnikw: komplementariusze, ktrzy odpowiadaj za zobowizania spki bez ogranicze i komandytariusze. Gdy komplementariusze s osobami fizycznymi to firma skada si z nazwiska co najmniej jednego komplementariusze + dodatku oznaczajcego sp. komandytowa (jest to minimum). Maksimum to wszystkie nazwiska wszystkich + dodatek sp. komandytowa (sp. komandytowo-akcyjna). Gdy komplementariusze s osobami prawnymi to jeeli cho jeden z nich jest osob prawn to jego nazwa w penym brzmieniu w skad firmy + dodatek spka komandytowa (sp. komandytowo-akcyjna) w penym brzmieniu. W spce komandytowo-akcyjnej w miejsce komandytariuszy s akcjonariusze, ktrzy nie odpowiadaj za zobowizania spki. Nazwiska oraz nazwy komandytariuszy czy akcjonariuszy nie mog si znale w firmie tej spki (odpowiednio komandytowej czy komandytowo-akcyjnej). Jeeli jednak zostan wprowadzone to odpowiadaj oni za zobowizania spki tak jak komplementariusze (art. 104 i 127 KSH). Firma spki kapitaowej W przepisach s okrelone tylko dodatki obowizujce czyli okrelenie sp. z o.o. lub S.A. lub pene nazwy tych dodatkw. S to jedyne spki, w firmach ktrych ustawodawca nie okreli rdzenia spki. Moe to by, zatem jeden wyraz, wyraenie, grupa wyrazw lub forma opisowa. Nie ma potrzeby oznaczenia nazwisk osb fizycznych.

Strona 46 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Co do przedsibiorstw to nie ma jasnych regu ale wszystko musi by zgodne z prawem. Art. 43.5.4. KC mwi o skrtach: przedsibiorcy mog skrt rejestrowa lub uywa go zamiast penej nazwy pomimo tego, e w rejestrze jest pena nazwa. W adnym wypadku nie pomijamy wyrazw. W wietle ustawy o jzyku polskim nazwa firmy to nazwa wasna i mona j zbudowa w jzyku obcym. Dodatki obowizkowe musz by jednak po polsku. Rejestry przedsibiorstw s skomputeryzowane wic naley uwaa nadajc firmie nazw w jzyku martwym (np. acinie) czy egzotycznym (np. japoskim) bo znakw tych jzykw nie ma w komputerze. Zasady prawa firmowego
1. 2. 3.

4. 5.

Prawdziwo firma nie moe wprowadza w bd, co do osoby, przedmiotu, dziaalnoci, miejsca dziaalnoci oraz rde zaopatrzenia. Jedno kady przedsibiorca ma jedn firm Wyczno (art. 43.3.1. KC) firma przedsibiorcy powinna odrnia si dostatecznie od firm innych dziaajcych na tym samym rynki i prowadzcych podobn dziaalno. Cigo (art. 43.7 i 43.8 KC) pomimo okrelonych zmian przedsibiorca moe prowadzi firm pod t sama nazw Jawno (art. 43.22 KC) firma jest ujawniona

Podzia nazwy Rzecz czsto jest przedmiotem obrotu cywilno-prawnego, rzeczy mona przywaszczy lub przej prawa do ich posiadania. Rzeczy to przedmioty materialne, wyodrbnione w przyrodzie elementy (powstae w sposb naturalny lub sztuczny). Rzeczami wyczonymi z obrotu s np. zwoki ludzkie czy czci ludzkiego ciaa obowizuje zakaz ich handlu. Kwestia zwierzt: nie mog by one traktowane w sposb podmiotowy, ale mona je kupi, sprzedawa wic w wietle prawa cywilnego s rzeczami jak niegdy niewolnicy. Rzeczy dziel si na: 1. Ruchomoci 2. Nieruchomoci a. Gruntowe okrelona cze powierzchni ziemi stanowica odrbn wasno art. 46.1 KC b. Budynkowe budynki trwale zwizane z gruntem, gdy jest odrbn od gruntu wasnoci jaki budynek wtedy bdzie on nieruchomoci odrbn. Art. 191 KC c. Lokalowe cz budynku trwale zwizane z gruntem. Wszystko co si wybuduje na nieruchomoci gruntowej jest wasnoci waciciela tej nieruchomoci. Rzeczy oglnie dzielimy co do: 1. Gatunku dadz si zmierzy, zway, wyliczy, np. zboe, mleko, samochody, maszyny 2. Tosamoci rzeczy jedyne w swoim rodzaju, majce swoje indywidualne pitno, moe by ich wicej ale s indywidualne wyrnione, np. obraz, ksika z autografem 3. Rzeczy przysze rzeczy istniejce w teraniejszym czasie, np. pies, ktrego chcemy kupi, ale na razie jest dopiero poczty.

Strona 47 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Czy rzeczy nowe, produkowane seryjnie z numerami seryjnymi s to rzeczy oznaczone co do gatunku czy tosamoci? Rzeczy te s oznaczone co do gatunku, pomimo i maj inne numery seryjne. Gdy kupujemy samochd od sprzedawcy to bdzie to rzecz oznaczona co do gatunku, ale samochd uywany kupiony co do tosamoci, poniewa nosi pitno nowego waciciela. Czci skadowe rzeczy: w myl art. 47.2 KC wszystko to, co nie moe by odczone od rzeczy bez uszczerbku dla rzeczy gwnej (co, bez czego rzecz gwna nie moe funkcjonowa, np. samochd nie moe funkcjonowa bez kierownicy czy opony). Czci skadowe nieruchomoci to prawa zwizane z jej wasnoci, np. cz skadowa gruntu to take roliny i drzewa od chwili zasiania czy tez budynek. Ale jeeli rozbierzemy budynek to cegy czci skadow ju nie s. Przynalenoci to rzeczy ruchome, ktre s potrzebne do funkcjonowania rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem, np. koo zapasowe do samochodu czy narzdzia samochodowe. Gdy sprzedajemy rzecz gwna to ze wszystkimi przynalenociami, ale jeeli nie chcemy to musimy to zaznaczy w umowie sprzeday. Poytki naturalne rzeczy to pody i inne odczone od niej czci skadowe. Poytki cywilne rzeczy dochody, ktre rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego. Przedsibiorstwo W znaczeniu podmiotowym to zorganizowany zesp czynnikw materialnych i niematerialnych, niezbdnych do prowadzenia dziaalnoci gospodarczej. Przedsibiorstwo jest rzecz swego rodzaju, moe by przedmiotem czynnoci cywilnoprawnych, np. mona je zby, wydzierawi, narzuci ograniczone prawa majtkowe itp. Przedsibiorstwo mona sprzeda bo stanowi pewn cao (zorganizowany zesp czynnikw) ale nie jest czym staym, bo nastpuje zastpienie jednych czynnikw innymi. Gdyby nie powysze zdanie przedsibiorstwo jako caoci nie mona byoby sprzeda a jedynie skadowe jego elementw, ktrych moe by bardzo wiele. Elementem przedsibiorstwa jest np. nazwa, rodki finansowe, wic to wszystko nadaje si do sprzeday w momencie sprzeday przedsibiorstwa. Nabycie przedsibiorstwa Nastpuje wwczas, gdy nabywca moe prowadzi to przedsibiorstwo. Nabywca odpowiada za zobowizania nabytego przedsibiorstw (do wartoci tego przedsibiorstwa). Sprzedajc przedsibiorstwo moczmy wyczy pewne jego elementy, ale nie mog by to elementy podstawowe, bez ktrych nie mogoby ono funkcjonowa, np. gdy przedsibiorstwo jest torem wycigowym i nieruchomo na ktrym ono si mieci jest elementem podstawowym. Osoba wykonujca wolny zawd nie moe zaoy przedsibiorstw w sposb przedmiotowy. Wyjtek bdzie wwczas, gdy ten zorganizowany system wyodrbnia si na tyle od waciciela, e usuwa go w cie, mwic z punktu widzenia klienteli nie bdzie miao znaczenia kto jest wacicielem tego przedsibiorstwa. Czynnoci prawne i owiadczenia woli Art. 60 KC wyodrbnia czynnoci prawne i owiadczenia woli. Nie ma konkretnej definicji opisujcej czynno prawn ale jest szereg przepisw dotyczcych tyche czynnoci.

Strona 48 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Czynnoci prawne to stan, w ktrym osoba skada co najmniej jedno owiadczenie woli aby powsta (usta, zmienia si) stosunek prawny. Owiadczenie woli to sytuacja w ktrej dana osoba skada okrelone dowiadczenie w celu wywoania skutkw prawnych. Czynno prawna jest pojciem szerszym ni owiadczenie woli art. 56 KC. Podzia czynnoci prawnych: 1. Majtkowe i niemajtkowe 2. Rozporzdzajce i zobowizujce a. Rozporzdzajce zawizujce do przeniesienia jakiego prawa b. Zobowizujce zobowizanie strony do konkretnego wiadczenia w przyszoci 3. Abstrakcyjne i przyczynowe 4. Dwustronne i jednostronne a. Dwustronne wizane umowami b. Jednostronne np. testament, wypowiedzenie umowy Owiadczanie woli jeeli nie ma przepisu, ktry okrela wymagania formalne to owiadczenie woli moe by zoone w dowolny sposb np. pisemny. Owiadczenie woli skadane jest do ogu lub osobicie do konkretnej osoby (art. 543 KC), ale musi by prawdziwe i na tyle wyrane by w drodze wykadni mona ustali jego tre. Owiadczenie woli moe by zoone w dowolny sposb: 1. Sownie (najczciej) 2. Pisemnie 3. Poprzez okrelony gest np., na aukcjach 4. Poprzez czynno faktyczn, np. towar niezamwiony i niewyszczeglniony na fakturze 5. Milczeniem nie obowizuje to jednak na gruncie prawa cywilnego ale w okrelonych sytuacjach. W 2001 r. wesza w ycie ustawa O podpisie elektronicznym w ktrej wynika, e owiadczenie woli moe by zoone w formie elektroniczne, co moe przyjmowa rn form, np. oferty przez e-mail, negocjacje w postaci elektronicznej (Internet). Art. 60 na podstawie ustawy z dnia 18.09.2001 r. Co do zasady nie wymaga si by owiadczenie woli miao okrelon form. Jeeli skadamy owiadczenie woli konkretnej osobie to art. 61 KC obowizuje tu tzw. teoria dorczenia, a moliwoci zapoznania si, tzn. owiadczenie woli jest zoone z chwil, kiedy adresat otrzyma je w taki sposb by mg zapozna si z jego treci. Art. 61.2 KC mwi o tym, e owiadczenie woli w postaci elektronicznej ma miejsce z chwil zarejestrowania go przez komputer (serwer) tak by adresat owiadczenia woli mg zapozna si z jego treci. Problem jest wwczas, gdy serwer lub komputer s uszkodzone. Zoenie komu owiadczenia woli wywouje okrelony skutek prawny z momentem jego zoenia. Raz wypowiedziane owiadczenie woli obowizuje. Wyjtek jest wwczas, gdy odwoanie owiadczenia woli zostao cofnite z chwil wypowiadania lub przez, np. poczt wysyamy ofert i zanim ono dotrze do adresata dzwonimy i odwoujemy j. Gdy owiadczenie woli kierowane jest do ogu np. wystawiamy rzecz do oglnej sprzeday po okrelonej cenie to wwczas rzeczy moemy zabra lub zmieni ceny. Takie owiadczenie woli mona odwoa. Owiadczenie woli jest podstawowym elementem czynnoci prawnej. Czynnoci prawne mog by wadliwe, powoduj wwczas skutek prawny bezwzgldn niewano czynnoci prawnych, czyli, e czynno prawna jest od pocztku niewana (sprzeczna z ustaw); w zwizku z tym jest niewana art. 58 KC. Niewanoci

Strona 49 z 85

Wykady Prawo dr Naworski moe by te dotknita cz czynnoci prawnych, tzn. e pozostaa cz pozostaje w mocy prawnej. Przykady: 1. Gdy osoba pozbawiona zdolnoci do czynnoci prawnych dokona jakiej czynnoci to tak czynno bdzie bezwzgldnie niewana 2. Art. 118 KC jako przykad czynnoci bezwzgldnej niewanej Kady ma prawo domaga si od sd uznania niewanoci czynnoci prawnej. Niewano wzgldna oznacza, e czynno, ktra jest wana w wyniku okrelonych zdarze moe by niewana np. owiadczenie woli zoone pod wpywem bdu (art. 88 KC) lub groby/ Musi by wtedy zoone owiadczenie woli uchylajce np. uchway spki, ktre przez sd s uniewanione w wyniku zaskarenia tej uchway jako sprzecznej ze statutem. Bezskuteczno czynnoci prawnych: 1. Zawieszona oznacza, e czynno prawna nie jest niewana ani wana. Bdzie wana gdy osoba trzecia zoy stosowne owiadczenie, jeeli nie zoy czynno bdzie niewana (inaczej - potrzebna jest zgoda osoby trzeciej) art. 63 KC. Gdy zawarta czynno prawna jest bez zgody osb trzecich jest tzw. czynnoci niezupen, kulejc. 2. wzgldna oznacza, e czynno prawna jest skuteczna wedug pewnych osb a nieskuteczna wedug osb pozostaych art. 59 KC Wykadnia owiadcze woli Art. 64 i 65 KC odnosi si do wyjtkowej sytuacji w ktrej sd wydaj uprawomocnienie umowy. Dotyczy to sytuacji gdy wyrok sdu czasem zastpuje owiadczenie woli drugiej strony, a ta si uchyla od zawarcia umowy, np. Gdy istnieje obowizek zoenia owiadczenia woli przy roszczenie w umowie przedwstpnej, aukcji, utargu. Wola danej osoby moe by wyraona w dowolny sposb poza sytuacjami, gdy ustawodawca dla dokonania konkretnych czynnoci wymaga okrelonej formy owiadczenia woli (IV ksiga, rozdzia III). Zazwyczaj ustawodawca wymaga formy pisemnej: 1. Zwykej 2. Aktu notarialnego 3. Z dat pewn pen 4. Z podpisami powiadczonymi urzdowo lub notarialnie S te formy: ustne, za pomoc faksw, poczty internetowej itp. Przykady: Art. 860.2 KC mwi, e umowa sp. cywilnej musi by sporzdzona pisemne (forma pisemna zwyka). Art. 648 KC dotyczcy umowy o roboty budowlane (forma pisemna zwyka). Art. 158 KC o przeniesieniu praw wasnoci nieruchomoci (akt notarialny). Kada umowa dotyczca nieruchomoci wymaga formy aktu notarialnego. Istniej przepisy okrelajce skutki niezachowania odpowiedniej formy czynnoci prawnych: 1. Forma dla celw dowodowych Art. 73.1 KC, art. 23 KSH, art 709.2 2. Pod rygorem niewanoci Art. 741 KC 3. Gdy forma pisemna zwyka nie jest pod rygorem niewanoci a. Zgoda obu stron b. Pocztek dowodu na pimie c. Wniosek konsumenta w sporze z przedsibiorstwem

Strona 50 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Jeeli nie ma wymogw pod rygorem niewanoci to czynno ta nie jest uniewaniona. W momencie kiedy nie ma formy pisemnej to nie moemy udowodni naszych racji. Wszdzie tam, gdzie jest wymg formy szczeglnej i nie jest ona zachowana to czynno ta jest niewana, np. art. 74 KC przykad wymogu formy szczeglnej. Kada forma wysza spenia wymogi formy niszej (zachowanie formy surowszej w zachowaniu formy czynnoci pranej ni wymagana prawem spenia warunki wanoci czynnoci pierwotnej, np. art. 660 KC umowa wynajmu nieruchomoci (forma pisemna, dla celw dowodowych, ale) art. 678 KC dotyczy sytuacji gdy w rachub wchodzi forma z dat pen to ma ona znaczenie w momencie nabycia rzeczy (nie pociga za sob skutkw w formie niewanoci). Zachowanie okrelonej formy ma znaczenie dla wywoania okrelony skutkw prawa. Jeeli strony przewiduj w umowie okrelon form to musi ona tak posiada. Z rnych wzgldw jzykowych nasuwaj si wtpliwoci dotyczce owiadczenia woli. Art. 65.2 KC nasuwaj oglne reguy interpretacyjne; owiadczenie woli mog by zoone na pimie i ustnie i to bardziej komplikuje wykadni owiadczenia woli ni przepisy prawa. Powyszy przepis jest lakoniczny zawiera kierunkowe dyrektywny interpretacji owiadczenia woli. Obok powyszego artykuu s te konkretne normy interpretacyjne w sytuacji, gdy nie jestemy w stanie na mocy wykadni okreli sensu owiadczenia woli, np. ogoszenie, w razie wtpliwoci poczytuje si za zaproszenie do zawarcia umowy, wskazujemy wic sens, jaki wskaza ustawodawca (art. 81 KC). Wykadnia owiadczenia woli polega na okreleniu rzeczywistego sensu owiadczenia woli. Art. 65 KC ma tu znaczenie oglne. Biorc pod uwag: 1. Wol (intencj) osoby dokonujcej czynnoci prawnej 2. Zaufanie, jaki to owiadczenie woli darzy adresat To wykadni owiadczenia woli dzielimy na subiektywn (dot. 1; okrela si rzeczywisty sens owiadczenia woli) i normatywn (dot. 2; akceptuje punkt widzenia adresata i odbiorcy owiadczenia woli). Jest take inny rodzaj wykadni: kombinowana (1 i 2). Art. 65 KC stoi na wykadni kombinowanej. Stosowanie kombinowanej wykadki prawa pomidzy yjcymi ustala si fazowo i tak: I faza oznacza, e uznaje si na wicy sens owiadczenia woli w jakim skadajcy i przyjmujcy j przyjmuj. Inaczej stosuje si subiektywn wykadni (art. 65.2 KC mwi o umowach ale rozszerzamy go na inne owiadczenia woli). II faza stosuje si j, gdy strony inaczej rozumiej sens owiadczenia woli. Wwczas powstaje problem i odnosimy si do normatywnej wykadni (obiektywnej). Ma to na celu ochron odbiorcy owiadczenia woli. Decyduje tu normatywno-obiektywny odbir owiadczenia woli, czyli jak przy rozumieniu pewnych wyrae odbiorca mg i zrozumia owiadczenie woli przez nadawc. Zgodnie z kombinowan wykadni mamy do czynienia z rzeczywist wol stron. Gdy owiadczenie woli sporzdzone jest w formie pisemnej to sens ustala si na podstawie brzmienia dokumentu i bdzie o tym decydowa wykadnia gramatyczna, biorc pod uwag kontekst i zwizki mylowe midzy stronami, np. zrozumienie definicji zwoka, upust, opnienie itp. Tekst moe by jasny, czytelny, ale chodzi tu o fakt, e w wietle pewnych ustale moe by on nie by jasny, np. dowody skadane przez wiadkw. Zasadniczo wykadni poddaje si sam tekst (np. umowy) ale wane jest przeprowadzenie dowodw, przesucha stron, itp. Siga si wic do okolicznoci towarzyszcych owiadczeniu woli.

Strona 51 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Gdy sd rozstrzyga spr midzy stronami nie moe ograniczy si jedynie do np. tekstu umowy i owiadczenia woli ale take i celu umowy (odniesienie do tego celu). By moe charakter umowy moe nie by jasny i strony mog nie wiedzie o co chodzi nawzajem kadej z nich. Proces wykadni owiadczenia woli jest mudny, czasochonny, trudny i zoony. Jednak problem ten jest istotny i troch podobny do procesu wykadni prawa. Gdy nie moemy okreli woli stron to w myl art. 71 KC owiadczenie woli rozumiemy tak, jak powinien zrozumie go ustawodawca. PRAWO OWIADCZENIE WOLI Jest bardzo precyzyjne, zawsze na pimie w Rny jzyk i formy skadania owiadcze, postaci aktw prawnych, wiadomo wic jak co do teksw to czsto s niezrozumiaa czy mylaa ustawodawca i czym si kierowa. niejednoznaczne. Zawieranie umw Sposoby zawierania umw wg KC: 1. System ofertowy s to umowy prostsze, zawierane w codziennych warunkach ycia codziennego 2. Negocjacje (rokowania) dotycz bardziej skomplikowanych umw 3. Aukcje, przetargi System ofertowy oferta to owiadczenie woli zawarte na powanie, nie pod przymusem, musi by jawne i musi istnie moliwo dokonania wykadni owiadczenia woli (art. 66.1 KC). Po zoeniu oferty od razu dochodzi do dokonania czynnoci prawnej (owiadczenie woli) np. w sklepie, kiosku, itp. Oferta zawiera istotne postanowienia umowy (warunki, elementy). UMOWY NAZWANE NIENAZWANE Umowy okrelone przepisami prawa (KC i Umowy w praktyce dokonywane ale nie przepisy pozakodeksowe); s wyranie uregulowane przepisami prawa, np. nazwane lub uregulowane (ksiga III KC) sponsoring, franszyza. Gdy s czsto zawierane to ustawodawca e nazywa i reguluje np. umow leasingu. Istotne postanowienia umw nazwanych to postanowienia przedmiotowo istotne. Musz by one okrelone obowizkowo w kadej umowie i ustawodawca je okrela np. umowa sprzeday te elementy to strony, przedmiot, cena (art. 535 KC). Bez nich umowa nie moe zosta zawarta. Inne art. 605 KC umowa o dostawy, art. 627 KC umowa o dzieo, art. 647 KC umowa o roboty budowlane. Obok tych postanowie s take postanowienia podmiotowo istotne i elementy nieistotne, czyli takie, ktre mog, ale nie musze by zawarte w umowie bo i tak wynikaj z przepisw prawa, np. miejsce spenienia umowy. ISTOSTNE POSTANOWIENIA UMOWY OFERTY UMOWA NAZWANA UMOWA NIENAZWANA Postanowienia przedmiotowo-istotne Istotne postanowienia umw nienazwanych

Strona 52 z 85

Wykady Prawo dr Naworski (w konkretnym nienazwanej) przypadku umowny

Oferta moe by zoona na pimie, w formie ustnej lub poprzez pewien gest czy czynnoci faktyczne (wykonawcze). Moe by skierowana do ogu (art. 543 KC) lub do konkretnej osoby (art. 66.1 KC). Z chwil zoenia oferty ten kto j zoy zwizany jest do momentu wywiadczenia oferty. Odbiorca moe j (przyj, odrzuci, zmieni). Wyjtek to oferta odwoywalna zawieszona midzy przedsibiorstwami przed zawarciem umowy i przed przyjciem oferty przez odbiorc (art. 66.1.2 KC). Moemy mie te do czynienia z tzw. ofert terminow, ktra wie nadawc tylko przez okrelony w umowie termin, np. 30 dni. Adresat oferty odpowiada w terminie okrelonym w ofercie. Art. 66.2 KC mwi o sytuacji gdy oferta nie okrela terminu jej wykonania. Moe by wwczas zoona w obecnoci drugiej strony lub za pomoc rodkw bezporedniego porozumiewania si na odlego czyli np. telefon, fal radiow, telewizyjn, Internet (te rodki wykluczaj obecno osb trzecich i pozwalaj na bezporedni kontakt). W tej sytuacji, gdy oferta nie zostanie niezwocznie przyjta przestaje obowizywa. Obok powyszych rodkw indywidualnego porozumiewania si na odlego istniej take: internetowa poczta, listy zwyke, sms-y, faksy. Nie s to jednak rodki porozumiewania si bezporedniego. Gdy za pomoc tych rodkw oferent zoy ofert to musi bra pod uwag czas dotarcia oferty, czas potrzebny na zapoznanie si z ni i odesanie odpowiedzi bez uzasadnionej zwoki, np. dla listw zwykych ten termin to 2 tygodnie. Tak wic naley bra pod uwag termin obiektywny rny dla rnych sposobw przesyania oferty. Oferent otrzymujc odpowied pozytywn bdzie zwizany ofert. Art. 67 KC zaznacza, e gdy odpowied przyjdzie po terminie (pozytywna) to te bdzie obowizywa (liczy si data wysania odpowiedzi). Wyjtek bdzie wwczas, gdy oferent niezwocznie zawiadomi adresata, e zwoka uniemoliwia zawarcie oferty. Oferta zoona w postaci elektronicznej (przez Internet) wie skadajcego, gdy druga strona niezwocznie potwierdzi jej przyjci (art. 66.1-4 KC). Przedsibiorca skadajcy ofert w sposb elektroniczny jest obowizany w sposb jawny okreli skutki prawna zawarcia umowy, jzyki umowy, kodeksy etyczne zawarcia umowy, metody techniczne. Adresat oferty moe: 1. Ofert odrzuci, inaczej nie wyrazi zgody na zawarcie umowy 2. Przyj ofert w treci zaproponowanej przez skadajcego 3. Milcze jeeli adresat oferty milczy to milczenie moe stanowi owiadczenie woli o nieprzyjci umowy. Istniej jednak 2 wyjtki: a. Art. 68.2 KC kiedy milczenie moe by jednoznaczne z przyjciem umowy; kiedy dwa przedsibiorstwa stale ze sob wsppracuj to zoenie oferty przez jedno z nich i brak niezwocznej odpowiedzi przez drugie jest rwnoznaczne z zawarciem umowy). Stosowane tylko w szczeglnych okolicznociach. b. Art. 810.1 KC w praktyce jednak nie ma adnego znaczeni c. Teoretycznie obie strony mog ustali midzy sob, e milczenie oznacza przyjcie oferty. 4. Przyj ofert z zastrzeeniem zmian w ofercie lub uzupenieniem poszczeglnych postanowie w treci. Art. 68 KC zawiera zasad lustrzanego odbicia. Gdy adresat zastrzega zmiany to jest to kontroferta i w tej sytuacji role si odwracaj: adresat jest oferentem, oferent adresatem. Art. 68.1 KC dotyczy tylko stosunkw midzy przedsibiorstwami. Przyjcie oferty nastpuje z zastrzeeniem zmian ale nie

Strona 53 z 85

Wykady Prawo dr Naworski zmieniajcych istotnie treci oferty, jej postanowie (np. w umowie sprzeday istotn treci oferty jest cena, ilo, jako, odpowiedzialno). Przepisu tego nie stosuje si gdy w treci okrelone jest bez zastrzee oferent od razu nie okreli zastrzee. Zmiany nie wpywajce istotnie na tre oferty to zmiany redakcyjne (to samo ale odmiennie akredytacje), postanowienia ktre i tak wejd w rachub, czyli adresat oferty wprowadzi zmiany dotyczce odsetek, miejsca wykonania, terminu zapaty, t zmian bd te korzystne postanowienia adresata. Owiadczenie o przyjciu oferty moe by zoone: 1. Sownie a. Poprzez wypowiedzenia zdania b. W sposb pisemny 2. Gestem 3. Milczc 4. Poprzez wykonanie konkretnych, faktycznych czynnoci prawnych (np. pac za towar wyraamy zgod) Pomidzy zawarciem umowy a jej wykonaniem powinien by jaki okres przejciowy. Art. 69 KC odnosi si do sytuacji, kiedy w umowach prostych, oferent chce by adresat od razy wykona umow. Jest ona wwczas zawarta w momencie wykonanie jej przez drug stron w terminie wicym ofert i zgodnie z treci umowy. Przykad: art. 543 KC wystawienie towaru na widok publiczny wraz z cen to oferta sprzeday. Gdy ten towar kupujemy to jest to rwnoznaczne z zawarciem umowy, bez adnych formalnoci. Co do miejsca wystawienia towaru: nie jest to magazyn, zaplecze czy organizowany pokaz mody bez jednoczesnej sprzeday. Jednak gdy jest to oferta biura podry z wykazem miejsca do odwiedzenia czy wywieszka na szybie samochodu dotyczca sprzeday to nie bdzie to oferta sprzeday ale jedynie zaproszenie do sprzeday. To sprzedawca decyduje o tym czy jest to oferta czy zaproszenie do sprzeday. Ofert zawarcia umowy bd automaty z napojami, rnego rodzaju bilety. W razie wtpliwoci co do: 1. Zoenia oferty i zawarcia umowy gdy osoba skada innej, konkretnej osobie ofert, to do umowy miedzy stronami dochodzi wwczas, gdy adresat ofert przyjmuje, lub gdy odpowied nie jest konieczna lecz natychmiastowe jej wykonanie. 2. Miejsca zawarcia umowy art. 70.2 KC Zawieranie umw w systemie ofertowym jest najczciej spotykanym w yciu codziennym i najprostszym sposobem zawierania umw. Art. 71 KC o ogoszeniu, reklamach, cennikach itp. Czyli artyku ten odnosi si do zaproszenia do zawarcia umowy (zoenia oferty). Np. Oferujemy do cigej sprzeday to nie oferta lecz zaproszenie do zawarcia umowy bo tutaj wchodzi w rachub powyszy artyku. Takim zaproszeniem bdzie te skupi kad ilo bo nigdy nie wiadomo, czy nadawca bdzie w stanie naprawd kad ilo kupi. Inny przykad bez zobowiza bezwzgldnie neguje ofert. Negocjacje Art. 72 KC. System negocjacji wywodzi si z targu pobiera si informacje i skada owiadczenia ale nie woli. W trakcie negocjacji nie skada si wicych owiadcze woli, s one skadane na koniec wszystkich postanowie w toku negocjacji art. 72.1 KC. Ten przepis

Strona 54 z 85

Wykady Prawo dr Naworski jest swoist regu interpretacyjn i wchodzi w rachub tylko w sytuacji niezgodnoci, bo np. gdy strony postanowi co ale nie uzgodni szczegw a umow bd traktowa jako zawart to zawarta ona bdzie. W stosunkach nieprofesjonalnych mamy do czynienia z zanikiem negocjacji. Dzi tylko uywamy sowa targowisko jako pozostaoci po targu (tam dzi s ju tylko oferty w wietle art. 543 KC). W stosunkach midzy przedsibiorstwami, gdy mamy do czynienia ze skomplikowanymi umowami (np. o roboty budowlane) to ich zawarcie nastpuje w oparciu o system rokowa, np. nie tylko nastpuje ustalenie kto, co i za ile zrobi, ale poszczeglne etapy, ilu podwykonawcw, termin oddania obiektw. Umowy te s sporzdzane na pimie jako potwierdzenie rokowa. Podsumowujc: przepisy o negocjacjach wyraaj zasad zgodn z art. 72.1 KC. Odpowiedzialno osoby, ktra rozpocza lub prowadzia rokowania z naruszeniem dobrych obyczajw. Owe naruszenie jest pojciem szerokim, klauzul generaln, silny nacisk kadzie si tu na zasady wspycia spoecznego, o dobre obyczaje. Przykadem moe by to, e prowadzc rokowania strona niema zamiaru zawrze umowy. Naruszenie dobrych obyczajw jest trudne do udowodnienia. Ale np. gdy kto daje ogoszenie o sprzeday danej rzeczy ale nie posiada jej to sprawa jest jasna. Szkod moe tu by nie tylko koszt, jaki ponis zainteresowany (np. koszt dojazdu, poczynionych ju krokw) ale te i rezygnacja z innego kontaktu (strata w wyniku jego niezawarci). Odpowiedzialno tej osoby, to odpowiedzialno za win przy kontraktowaniu w myl art. 72.2 KC. Naruszenie dobrych obyczajw obejmuje: Obietnic zawarcia umowy gdy w rzeczywistoci ten, kto obiecuje nie ma zamiaru jej zawrze Renegocjacj ustanowionych ju warunkw Stawianie niemoliwych do realizacji warunkw Decyzj podjt o zawarciu umowy, gdy do jej zawarcia potrzebna jest zgoda osb trzecich Gdy strona liczy na zawarcie umowy a druga nie zawiera jej to nie mamy tu do czynienia z odpowiedzialnoci kontraktow, bo do niczego miedzy stronami nie doszo. Jest to odpowiedzialno deliktowa czynw niedozwolonych. Kiedy w trakcie negocjacji strona udostpnia informacj z zastrzeeniem poufnoci to dotyczy to przepisu, np. art. 104 KC. W trakcie negocjacji mona zastrzec poufnoci pewnych informacji. Dotyczy to zwaszcza tajemnic przedsibiorstwa a odnosi si do ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Gdy jest to zastrzeenie i ten, kto je naruszy ujawniajc zastrzeon informacje to ponosi odpowiedzialno w postaci naprawienia wyrzdzonej szkody lub wydania korzyci jakich ta strona otrzymaa ujawniajc osobom trzecim dan informacj. Kiedy umowa wymaga formy aktu notarialnego to wszystkie punkty umowy mog by sformuowane dopki umowa nie bdzie sporzdzona jako akt notarialny, w wietle prawa nie jest jeszcze zawarta (obie strony osobicie spisuj akt u notariusza). List intencyjny Instytucja listu intencyjnego jest nieuregulowana prawnie ale moe przybiera rne formy. Jest to element zawierania umw. Moe stanowi ofert zawarcia umowy ale typowy list intencyjny wyraa intencj osoby skadajcej intencj w formie pisemnej lub za porednictwem osoby trzeciej. Najczciej wystosowany jest w toku rokowa i cz wymienia punkty do uzgodnienia.

Strona 55 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Druga strona, przyjmujc ten list, jeszcze umowy nie zawiera, lecz jego odwoanie przez osob, ktra go skadaa narusza dobre obyczaje. List ten zastrzega poufne informacje i naley tego przestrzega. List intencyjny to moe by te umowa. Dzisiejsze umowy s coraz bardziej skomplikowane i mog by oparte o inn nienazwan umow dotyczc procesu zawierania danej umowy, czyli np. umow o negocjacj. Niniejsza umowa dotyczy tego, kto bdzie uczestniczy w umowie, kiedy bd odbyway si spotkania i negocjacje midzy stronami, co jest zgodne z obyczajami a co nie, nienegocjowanie wynegocjonowanych postanowie, itp. Gdy umow o negocjacje ktra ze stron naruszy, to tym samym narusza zawart umow. Aukcje, przetargi S to tzw. konkursy ofert oferent wybiera najkorzystniejsz ofert, ale daleko tu do oferty. Przetargi s regulowane w przepisach o zamwieniach publicznych, KC reguluje tylko to, czego inne akty nie reguluj. KC traktuje aukcje jako przetarg (nieruchomoci mog by sprzedane na przetargu). Istniej rne rodzaje przetargw: Dwustopniowy Nieograniczony regulowany przez KC, dotyczy gwnie gospodarowania nieruchomociami Ustny aukcje jako przetarg ustny Pisemny Uczestnicy aukcji zwani s licytantami art. 70.1 KC Warunkiem niezbdnym do zawarcia umowy w trybie aukcji (przetargu) jest ogoszenie o aukcji (przetargu) a w nim okrelenie czasu, miejsca, przedmiotu, warunkw aukcji (przetargu) co jest pojciem bardzo szerokim, np. krg osb, ktre mog uczestniczy w aukcji (przetargu), np. Przetarg dotyczcy firm w danym wojewdztwie (przetarg ograniczony) lub na okrelone stanowisko, np. nauczyciela; okrelenie warunkw aukcji (cena wywoawcza, sposb udostpniania rodkw, itp.). W przypadku aukcji i przetargu wystpuj dwie strony oferent skada ofert i przyjmujcy. Art. 70.2 KC mwi o aukcji. Ta forma zawierania umw dotyczy prostszych umw (sprzeday, kupna) i tu decyduje tylko cena. Oferta o korzystniejszej cenie bdzie obowizywa tak dugo jak nie pojawia si inna lepsza. Wwczas przestaje ona wiza. W warunkach aukcji mona zastrzec inaczej np. e nie cena decyduje o korzystnoci oferty; oferent (organizator aukcji) moe zamkn aukcje bez wyboru oferty lub moe wybra ofert nie proponujc najwysz cen. Zawarcie umowy odbywa si poprzez 3 uderzenia moteczkiem. Wszystkie zastrzeenia co do warunkw wyboru oferty itp. Musz by wczeniej dokadnie okrelone. Wszystkie oferty wane s do zamknicia aukcji. Moe by i tak, e po wyborze odpowiedniej oferty do umowy nie dojdzie bo np. wymagana jest forma aktu notarialnego, ktry naley sporzdzi. Wwczas mamy do czynienia z umow przedwstpna, ktrej przedmiotem jest przyrzeczenie stron do zawarcia umowy oznaczonej w przyszoci i okrelenie warunkw przyszej umowy (art. 389-391 KC). W sytuacji, gdy oferta zostanie wybrana lecz oferent uchyla si od niej to druga strona moe dochodzi przed sdem do zawarcia umowy (inaczej moe roci swych praw w wyniku zoenia pozwu do sdu z dochodzeniem przymusu zoenia owiadczenia woli zgadzam si; art. 70.2.3 KC). Dziaa to w obie strony. W przetargu oferty skada si na pimie i wyrniamy tu dwie fazy:

Strona 56 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Sprawdzanie ofert przez komisj przetargow jest to cz Jana, przy ktrej mog by obecni oferenci 2. Wybranie najkorzystniejszej oferty lub nie wybranie adnej (cz jawna) W myl art. 70.3.2 KC organizator przetargu informuje oferentw o wyniku przetargu czyli jak wybra ofert lub e adnej nie wybra (NA PIMIE). W myl art. 70.3.3 KC do ustalenia chwili zawarcia umowy w drodze przetargu pisemnego stosuje si przepisy dotyczce przyjcia oferty. Zastrzeganie o uniewanieniu przetargu bez podania przyczyny oznacza, e przed zawarciem umowy ale ju po wybraniu oferenta i (lub) poinformowaniu go o zwycistwie organizatorw moe zrezygnowa z przetargu. Jest to wbrew filozofii przetargu i pojawia si pytanie czy takie zachowanie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami. Organizator przetargu zawsze ma swobod w wyborze ofert, oferty skadane w przetargu s tak skomplikowane i jeden element nie decyduje o tym ktra jest lepsza, inaczej mwic nie przesdza o wyborze oferenta. Czasem pewne postanowienia w ofercie warunku mog by podejrzane. Podobnie jak przy aukcji tak i w przetargu istnieje zasada odpowiedzialnoci za win przy kontraktowaniu. W warunkach aukcji i przetargu wystpuje wadium czyli zastrzeenie wpaty organizatorowi okrelonej sumy bd zabezpieczenia tej wpaty (moe by to gotwka, polecenie przelewu, zabezpieczenie zapaty). Wadium zawsze jest w kwocie pieninej (art. 70.4 KC). Obowizkiem organizatora aukcji (przetargu) jest poinformowanie w jaki sposb wadium musi by uregulowane. Cele wadium: 1. Stanowi barier finansow stanowi warunek uczestnictwa (kryterium finansowo majtkowe) 2. Zabezpieczenie zawarcia i wykonania umowy, jeli do nie dojdzie (art. 70.4.2 KC) Istniej te aukcje internetowe, wwczas nie ma moliwoci wpacenia wadium., bo uczestniczy nie znajduj si w tym samym miejscu. Ale obowizek obowizkiem i jeli oferent wadium nie uici to albo bdzie niedopuszczony do aukcji albo jego oferta nie bdzie brana pod uwag.
1.

Gdy oferent uchyla si od zawarcia umowy to organizator: Zatrzymuje wadium (wwczas jest ono traktowane jako zadatek; art. 394 KC Jeeli wadium stanowi zabezpieczenie to je wykorzystuje Gdy organizator zrywa umow to oferent: Ma prawo do otrzymania podwjnego wadium Ma prawo do naprawienie szkody w sytuacji, gdy oferent ponis szkod wysz ni podwjne wadium (art. 70.4.3 KC) Kady oferent lub organizator aukcji (przetargu) moe zakwestionowa zawart umow, jeeli ktra ze stron (oferent, organizator, inna strona) wpyna na zawarcie umowy poprzez zamanie prawa lub dobrych obyczajw. Przykad: zmowa licytantw, czyli gosowanie w okrelony sposb lub nie gosowanie jako zamanie dobrych obyczajw. Przedsibiorcy mog zawiera umow bez okrelonej formy, np. ustnie co prowadzi do wielu konfliktw, np. w sytuacji gdy jedna ze stron zacznie si wypiera, e umowa nie zostaa zawarta.

Strona 57 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Odpowiedz na zapytanie o ofert moe by faktura pro-forma. Nie podlega ona opodatkowaniu ani ksigowaniu, okrela istotne postanowienia dotyczce umowy. Naley pamita, e w sytuacji zawierania prostych umw moe pojawi si take wiele niezgodnoci. Np. gdy idziemy do sklepu z zamiarem kupna okrelonego towaru, wyraamy owiadczenie woli i zawarcie umowy ma miejsce w chwili gdy prosimy sprzedawc o towar lub sami go bierzemy (art. 60 KC). Mona jednak zaraz od tej umowy odstpi. Po wziciu towaru jeszcze przed jego zapat, no. W sklepie samoobsugowym mona go od razu skonsumowa. W sytuacji gdy kto posuguje si faszywym dowodem osobistym to ta czynno jest sprzeczna z prawem a zatem niewana. Przedstawicielstwo Definicja przedstawicielstwa art. 95.1 KC Mona dokona czynnoci prawnej przez przedstawiciela. Czynno prawna dokonana przez przedstawiciela w graniach umocowania pociga za sob skutki bezporednio dla reprezentowanego. Przedstawiciel ustawowy w cisym tego sowa znaczeniu to umocowanie do dziaania w cudzym imieniu opierajce si na ustawie. Na organy nie mwimy przedstawiciele ustawowi, bo istniej obok przedstawicieli, tzn. s przedstawiciele i organy. Okrelenie przedstawicieli ustawowych i penomocnikw nie dotyczy organw. Organy dziaaj za kogo, no. Za spk dziaa zarzd, a przedstawiciel dziaa w imieniu kogo. Wyjtkiem jest zawarcie maestwa czy sporzdzenie testamentu czynnoci te nie mog zosta zawarte przez penomocnika. rda umocowania: Ustawa przedstawicielstwo ustawowe Owiadczenie reprezentowanego Przedstawicielstwo ustawowe do 18 lat rodzice, kurator, opiekun Reprezentacja = przedstawicielstwo + dziaanie organw Reprezentacja nie jest przedstawicielstwem. Art. 97 KC mwi o domniemaniu penomocnictwa, czyli kto korzysta z usug przedsibiorstwa (lokal osoby prowadzcej dziaalno gospodarcz) przyjmuje si e jest to osoba umocowana do wykonania czynnoci prawnej. Rodzaje penomocnictwa: 1. Oglne (art. 98 KC) rozdzia II dzia III 2. Rodzajowe rozdzia II dzia III 3. Do poszczeglnych czynnoci rozdzia II dzia III 4. Prokura rozdzia III Kodeks cywilny nie wymienia czynnoci, ktre nie s czynnociami zwykego zarzdu czyli takich jak penomocnictwo, ktre wi si ze zwykymi czynnociami prawnymi (np. wystawienie weksla, zacignicie kredytu, zapis na sd polubowny); czynnoci faktycznej nie mona dokona w czyim imieniu ale za kogo natomiast czynno prawn mona wykona w czyim imieniu. Jeli penomocnictwo nie jest sprecyzowane to daje penomocnikowi umocowanie w zakresie dokonywania czynnoci zwykego zarzdu w imieniu ustawodawcy.

Strona 58 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Jeli zakres czynnoci prawnych przekracza zakres zwykych czynnoci prawnych to jest to penomocnictwo rodzajowe (gatunkowe, np. do zawierania umw) lub do konkretnych czynnoci (np. do zbycia nieruchomoci). Najczciej penomocnictwo wie si z inn umow, np. zlecenia (art. 734 KC), np. umowa z adwokatem, lecz gdy reprezentuje nas przed sdem to potrzebne jest penomocnictwo procesowe. Penomocnik nie tylko moe, ale jest zobowizany do wykonania czynnoci prawnej za kogo. Forma penomocnictwa oglnego to zwyka forma pisemna pod rygorem niewanoci (art. 99.2 KC). Gdy potrzebna jest szczeglna forma do dokonania czynnoci prawnej to penomocnictwo musi by w tej samej formie (art. 158 KC; np. nabycie nieruchomoci w formie aktu notarialnego to penomocnictwo musi by udzielone w formie aktu notarialnego). Zwyka forma pisemna jest form szczegln (art. 99.1 KC). Penomocnikiem moe by osoba fizyczna (art. 100 KC) nawet z ograniczona zdolnoci do czynnoci prawnych, nie moe by jednak ich cakowicie pozbawiona. Gdy udzielone jest penomocnictwo w konkretnym zakresie czynnoci prawnych to nie moe to penomocnictwo przekracza zakresu tych czynnoci. Gdy osoba przekracza zakres penomocnictwa (zakres umocowania) lub dziaa za kogo bez penomocnictwa (bez umocowania) to mamy do czynienia z faszywym lub rzekomym penomocnictwem. Gdy taki penomocnik zawrze umow (art. 103 KC) to w sytuacji w ktrej udziela faszywy penomocnik dokonana przez niego czynno prawna jest niezupena (kulejca, bezskutecznie zawierzona) i wymaga uzupenienia w postaci uzyskania zgody osoby, ktra nie udzielia upowanienia. Po udzieleniu teje zgody czynno jest wzgldnie wana. Osoba ma okrelony termin na wyraenie zgody. Gdy po upywie tego terminu bdzie milczaa to czynno bdzie bezwzgldnie niewana. Jeli wyrazi zgod to umowa bdzie wana z dat wsteczn. Gdy umowa bdzie bezwzgldnie niewana to faszywy penomocnik jest zobowizany do zwrotu korzyci jakie ponis na zawarciu umowy lub pokrycia strat jakie poniosa osoba nie wiedzc o jego dziaaniach (art. 103 KC). Przykad faszywego penomocnika: Przedstawiciel handlowy ktry pobiera zamwienia odbiera take i pienidze, ktrych nie oddaje firmie i ta dochodzi do odbioru nalenoci. Czy przedstawiciel by umocowany do odbioru pienidzy? Nie, by umocowany jedynie go zawarcia umowy i dostarczenie towaru. Art. 104 KC mwi o czynnoci bezwzgldnie niewanej. Jednake gdy ten, komu zostao zoone owiadczenie woli w cudzym imieniu, zgodzi si na dziaanie bez umocowania, stosuje si odpowiednio przepis o zawarciu umowy bez umocowania. Penomocnictwo moe by w kadym czasie odwoane. Wyjtek stanowi zrzeczenie penomocnictwa (art. 101 KC). Umocowanie wygasa z chwil mierci penomocnika lub mocodawcy, chyba e obie strony ustaliy inaczej. Gdy penomocnictwo wygasa a penomocnika dalej wykonuje czynnoci w imieniu mocodawcy w zakresie pierwszego umocowania to czynno prawna jest wana, chyba e strona trzecia, z ktr penomocnika zawiera umow wie o tym lub z atwoci moe si o tym dowiedzie (art. 105 KC). Penomocnik w zakresie swego umocowania nie wyznacza innego penomocnika, lecz gdy wynika to z treci penomocnictwa, z ustawy lub stosunku prawnego bdcego podstaw penomocnictwa to wwczas tak. Taki, nowo powoany penomocnika nazywa si substytucyjnym, ale nie jest on penomocnikiem penomocnika lecz mocodawcy (wystpuje wwczas tzw. penomocnictwo czone). Mocodawca sam moe ustanowi kilku penomocnikw i mog oni mie taki SA zakres umocowania, czyli dziaa odrbnie, niezalenie od siebie; mocodawca moe rwnie

Strona 59 z 85

Wykady Prawo dr Naworski ustanowi penomocnictwo czne (dane czynno jest wykonywana gdy wszyscy penomocnicy zo owiadczenie wolu w imieniu mocodawcy, np. podpisy na umowie). Art. 108 KC mwi o czynnoci prawnej wykonywanej z samym sob. Penomocnik nie moe dokona czynnoci prawnej jako osoba i jednoczenie jako penomocnik mocodawcy, nie moe by penomocnikiem obu stron. Istniej jednak dwa wyjtki: Gdy wynika to z umowy Penomocnik moe by drug stron czynnoci prawnej gdy nie zostanie naruszony interes mocodawcy Reprezentacja czynna dokonywanie czynnoci prawnych Reprezentacja bierna ma miejsce wwczas, gdy penomocnik odbiera owiadczenie woli w imieniu mocodawcy lub od innych stron dla mocodawcy nie dokonujc przy tym adnych aktywnych czynnoci prawnych. Prokura Prokura to penomocnictwo handlowa, powoane na mocy ustawy z dnia 25.09.03 (ze zmianami); w KC decyduje art. 109.1-109.9. Prokury mog dotyczy nie tylko spraw handlowych, ale wszystkich spraw przedsibiorstwa, zakres umocowania prokurenta jest najszerszy i nie mona go ograniczy. Prokury udzielaj (art. 109.1.1 KC) przedsibiorstwa wpisane w rejestr przedsibiorstw; przedsibiorstwa wpisane w ewidencj dziaalnoci gospodarczej czyli osoby fizyczne prokury udzieli nie mog. Kodeks Handlowy mwi, e prokury moe udzieli kupiec rejestrowy czyli osoba fizyczna ale zaley to od rodzaju prowadzonej dziaalnoci. W rejestrze przedsibiorstw s przedsibiorstwa zagraniczne i jeli s to osoby fizyczne to tez mog udzieli prokury. Gdy fundacja, stowarzyszenie podejmuj dziaalno gospodarcz to musz si wpisa do rejestru przedsibiorstw i tym samym udzieli prokury mog (art. 50 KC). Art. 109.7.4. KC i art. 43.2 KC o przedsibiorstwie wystpujcym pod firm (rejestrowy i nierejestrowy). Spka kapitaowa w organizacji nie moe udzieli prokury, mimo e, przed wpisem do rejestru moe podj dziaalno gospodarcz. Forma prokury pisemna pod rygorem niewanoci Prokurentem moe by tylko osoba fizyczna o penej zdolnoci do czynnoci prawnych. Jeeli do okrelonej czynnoci prawnej wymagana jest szczeglna forma to prokura nie musi by udzielona w tej samej szczeglnej formie. Prokura jest to najszersze w swym zasigu penomocnictwo (art. 109.2.1 KC i art. 99.1 KC) obejmuje umocowania co czynnoci sdowych i pozasdowych jakie s zwizane z prowadzeniem przedsibiorstwa. Nie musimy generalnie si zastanawia jakie czynnoci s jakie bo penomocnik ma umocowanie do wszystkich. Czynnoci sdowe czynnoci przed sdem administracyjnym, Sdem Najwyszym Czynnoci pozasdowe dokonywanie umw, wystawianie czekw. Prokurent nie moe dokonywa czynnoci zagraajcych przedsibiorstwu, np.: Zby przedsibiorstwo Wydzierawi przedsibiorstwo czy odda do czasowego uytkowania Zby i obcia nieruchomoci Prokurent moe tego dokona jeli mocodawca udzieli mu do tego odrbnego penomocnictwa czyli penomocnictwa do poszczeglnej czynnoci z odpowiedni form tego penomocnictwa (art. 109.3 KC, art. 99.1 KC, art. 75.1 KC).

Strona 60 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Prokura obejmuje to wszystko, co jest zwizane z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej. Art. 109.2.1 KC mwi o tym, e prokury nie mona ograniczy ze skutkiem wobec osb trzecich, jedynie mona w stosunkach wewntrznych miedzy prokurentem a mocodawc. Wwczas czynno dokonana przez prokurentw, wykraczajca poza wewntrzne ograniczenia jest wana w stosunkach zewntrznych ale amie stosunki wewntrzne. Prokura jest wpisywana do rejestru przedsibiorstw jako jedyne penomocnictwo (innych si nie wpisuje) i jest nawet specjalna rubryka na prokurenta. adne ograniczenie nie bd tu wpisywane i osoby trzecie nie bd tego wiedzie. Prokura oddziaowa jest wyjtkiem i oznacza ograniczenie prokury tylko do spraw oddziaowych, wpisany do rejestru oddziau, wykraczajc poza ten zakres jest faszywym prokurentem. Art. 109.5 KC Przy prokurze nieoddziaowej nie ma takiego przepisu. Z punktu widzenia mocodawcy prokura jest niebezpieczna z tego wzgldu, e prokurent moe doprowadzi go do ruiny. Prokura moe by udzielona kilku osobom cznie (tzw. prokura czna) lub pojedynczym osobom oddzielenie, czyli prokura oddzielna, samoistna, jednoosobowa. W przypadku prokury czonej najczciej nastpuje dwch prokurentw (art. 109.4.2 KC). Jeli jeden tylko z prokurentw zoy owiadczenie woli to nie jest wana prokura gdy inni prokurenci jednoczenie te je zoyli. Czy mona udzieli prokury czonej jednej osobie? W wietle art. 109.1 KC jest to moliwe ale tylko w sytuacji gdy ta osoba wspdziaa z czonkiem zarzdu lub wsplnikiem w sprawie osobowej (prokura czna niewaciwa) inaczej mwic, gdy prokurent dziaa z inn osob nie bdc prokurentem. Gdy spka udziela prokury jednej osobie to jest to grone (mog wystpi czynnoci niekorzystne dla mocodawcy); gdy udziela prokury cznej (wysoce kosztowne i niekiedy kopotliwe) to gdy sprzeciwia si jeden to inni nie mog niczego dokona. W wietle art. 109.5-6 KC prokurent moe udzieli penomocnictwa rodzajowego i penomocnictwa do konkretnych czynnoci prawnych. Nigdy oglnego! Udzielenie prokury (tak jak owiadczenia woli): W przypadku spki kapitaowej przy wieloosobowym zarzdzie stanowi regulamin (wg KSH) W spkach osobowych art. 41 KC obowizuje wewntrz, a na zewntrz osoby uprawnione skadaj owiadczenia woli Art. 208.1.6-7 KSH i 371.4-5 KSH mwi o stosunkach w sytuacji wieloosobowego zarzdu a nie w jaki sposb spka jest reprezentowana, tak wic spk reprezentuje dwch czonkw zarzdu i prokurent chyba, e z umowy lub ustawy wynika co innego Umocowania prokurenta prokurent nie moe udzieli prokury, nie moe dziaa z innym prokurentem w samowolnym porozumieniu, udzieli penomocnictwa oglnego (art. 109.6 KC i art. 98 KC). Prokur najczciej ustanawia si na podstawie umowy o prac (pracodawca pracownik lub zakad pracy pracownik). Na mocy art. 109.7.2. KC prokur mona w kadym czasie odwoa. Prokurent jest najczciej pracownikiem spki, tote odwoanie prokury wie si z wypowiedzeniem umowy o prac. Prokura wygasa na skutek: Wykrelenia przedsibiorstwa z rejestru osoby prawnej (spki) nie mona wykreli z rejestru bez przeprowadzenia likwidacji. Prokura wygasa z chwila otwarcia

Strona 61 z 85

Wykady Prawo dr Naworski (ogoszenia) likwidacji. Ale spka moe ogosi upado, wwczas likwidacji nie przeprowadza si. Przeksztacenia przedsibiorstwa mierci prokurenta Art. 109.7.4 KC jest przepisem bezprzedmiotowym bo nie ma praktycznego zastosowania. Od momentu ogoszenia prokurenta jest 7 dni na dostarczenie wniosku o ustalenie prokurenta w Krajowym Rejestrze Sdowym. Z chwil wpisania do KRS prokurent jest penomocnikiem; w chwili wykrelenia nie moe dokonywa czynnoci prawnych w imieniu przedsibiorstwa. Prokurent skadajc podpis powinien zamieci dopisek prokurent. W przypadku prokury pisemnej musi by tekst dziaajcy w imieniu art. 109.9 KC. Wpis i wypis prokurenta z KRS nie ma zastosowanie konstytucyjnego. Terminy Maj bardzo wana znaczenie w prawie cywilnym. Art. 110 KC okrela reguy dotyczce terminw. Co do liczenia terminw to mwi o tym art. 110-116 KC. Definicji terminu nie ma jako takiej. Moe to by pewien okres jak i konkretna data (zdarzenie przysze i pewne), moe by to warunek (zdarzenie przysze i niepewne) czy pewne przewidywania stron, termin w wietle dowiadcze jakiej osoby. Zdarzenie pewne zdarzenie ktre musi nastpi, np. zachd soca. Warunek postanowienie zawarte w treci czynnoci prawych lub ustalenie skutkw prawnych uzalenia powstanie tej czynnoci od zdarzenia przyszego i niepewnego Skutki upywu terminu art. 116 KC i warunku s takie same. Warunek zawierajcy jego zaistnienie powoduje powstanie okrelonych stosunkw, np. sprzeda z prawami wasnoci art. 589 KC (np. jeeli ukoczysz studia otrzymasz bibliotek, takie postanowienie czynnoci prawnej jest uzalenione od zdarzenia przyszego i niepewnego; powstanie skutkw prawnych tej czynnoci) Warunek rozwizujcy jego zaistnienie powoduje ustanie stosunkw prawnych, np. mier czowieka (zdarzenie przysze i pewne, ale niepewne co do czasu; ustanie skutkw prawnych czynnoci, np. darowizna samochodu stanie si bezskuteczna, jeli obdarowany rozwiedzie si). Terminy patnoci nalenoci i zobowiza s okrelone pewnym okresem zazwyczaj, np. 14 dni od daty wystawienie faktury. Istniej terminy pocztkowe (AKWO) i kocowe (AKWE). Gdy stosunki prawne maj usta to stosowne przepisy o warunku rozwizujcym, gdy maj dopiero powsta o zawierajcym art. 116 KC. Jak si liczy terminy? Art. 111 KC 14 dni od dnia czyli od dnia nastpnego 14 dni do dnia czyli do godz.24:00 tego dnia Termin tygodniowy, czyli ustalony np. w rod obejmuje cay tydzie i wygasa w nastpn rod Termin miesiczny mija z ostatnim dniem miesica Gdy termin oznaczony jest w dniach, to koczy si z upywem nastpnego dnia Jeli termin rozpoczyna si od okrelonego zdarzenia to nie wliczamy tego dnia Przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upywa z pocztkiem ostatniego dnia Liczenie terminu mona zmieni.

Strona 62 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Jeli termin oznaczony jest w miesicach lub latach a cigo terminu nie jest wymagana to za miesic przyjmuje si 30 dni a za rok 365 dni. Jeli koniec terminu upywa w dniu ustawowo wolnym od pracy to termin upywa z kocem nastpnego dnia. Art. 115 KC mwi o dniach ustawowo wolnych od pracy. S to niedziele i wita pastwowe (lub kocielne). Skutki prawa zwizane z upywem terminu: Przedawnienie art. 117-125 KC Prekluzja (sdowa, pozasdowa) po upywie okrelonego terminu uprawnienie wygasa, dotyczy rnego rodzaju uprawnie o rnym charakterze. Zasiedzenie art. 172 KC, art. 173 KC Przemilczenie art. 174 KC Prekluzja Termin prekluzyjny (zawity) po jego upywie wygasa uprawnienie art. 568.1 KC. W spce z o.o. w dwch przypadkach: art. 251 KSH i art. 252 KSD mamy do czynienia z terminem prekluzyjnym pomimo, i nie jest to napisane. Prekluzja dotyczy rnych uprawnie o rnym charakterze, majtkowych i niemajtkowych. Przedawnienie Nie moe by tak, e wierzyciel bez koca domaga si roszcze od dunika. Zamy, e wierzyciel ma okrelone roszczenie majtkowe, nieregulowane w terminie przez dunika. Wwczas roszczenie ulega przedawnieniu. Wyjtkiem jest, no. Art. 223 KC. Jeeli po upywie terminu przedawnienia to art. 117.2 KC. Przykad: Gdy nastpuje sprzeda rzeczy i kupujcy nie zapaci za ni w ustalonym terminie, to gdy termin nie min i sprzedajcy nie upomnia si o jego nalenoci to po upywie terminu zapaty dunik moe odmwi zaspokojenia sprzedajcego. Ten ostatni kieruje spraw przed sd. Gdy dunik przed sdem wytumaczy si terminem przedawnienia to wierzyciel nie ma szans na wygran. Po upywie terminu przedawnienia roszczenie nie wygasa, ale trzeba je skutecznie uregulowa i przeksztaca si w zobowizanie naturalne. Oznacza to, e dug nadal istnieje ale nie istnieje odpowiedzialno. Po upywie terminu przedawniania dunik moe si uchyli od zaspokojenia wierzyciela. Moe take zapaci (uregulowa) dug, lecz gdy to zrobi to nie moe da zwrotu pienidzy od wierzyciela (art. 411.3 KC).C mwi o tzw. innych terminach przedawnienia (p roku, rok, dwa lata) Oglnie wyrniamy: 1. 3-letni okres dla roszcze o wiadczenia okresowe 2. 3-letni okres dla roszcze zwizanych z dziaalnoci gospodarcz Istniej jednake terminy od 2 m-cy po 5 lat. Terminy nie mog by wyduane lub skracane dobrowolnie. Inne termin ten zwrot wyklucza art. 118 KC. wiadczenia okresowe np. alimenty, renta, czynsze, najem, dzierawa, w odrnieniu od jednorazowych s speniane okresowo i spenienie poszczeglnego wiadczenia okresowego nie wpywa na zmieszczenie dugu. Gdy wierzyciel jest przedsibiorc to termin przedawnienia jego roszcze to 3 lata. Wyjtek art. 554 KC.

Strona 63 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Pocztek biegu terminu przedawnienia gdy nie wynika z innego przepisu to pocztek biegu terminu przedawniania zaczyna si od tzw. wymagalnoci wiadczenia kiedy wierzyciel moe domaga si roszczenia od dunika. Art. 120 KC roszczenia o zaniechanie. Pocztek biegu terminu przedawnienia roszcze deliktowych (art. 442 KC) wynosi 3 lata ale rozpoczyna si od momentu dowiedzenia si poniesieniu szkody i osobie obowizanej do jej naprawienia. Termin przedawnienia roszczenia z tytuu umowy o dzieo trwa 2 lata. Kontrowersyjny pocztek biegu terminu przedawniania art. 646 KC od dnia oddania dziea, jeeli nie zostao oddane od dnia, w ktrym zgodnie z treci umowy powinno zosta oddane. O przerwie w biegu terminu przedawnienia mwi art. 123 KC (po przerwie biegnie dalej). Zawieszenie biegu terminu przedawnienia jest na czas, w ktrym wystpuje pewna okoliczno art. 121 KC potem biegnie dalej. Bieg przedawniania nie rozpoczyna si, a rozpoczty ulega zawieszeniu co do roszcze ktre przysuguj osobom mniemajcym penej zdolnoci do czynnoci prawnych, przeciwko osobom sprawujcym opiek lub kuratel przez czas sprawowania opieki lub kurateli. Bieg nie rozpoczyna si i nie ulega zawieszeniu w stosunku do dzieci, nad ktrymi jest opieka przez czas trwania wadzy rodzicielskiej. Po kadym przerwaniu przedawniania biegnie ono na nowo. Bieg przedawnienia przerywa si przez kad czynno przed sdem (wykroczenie, powdztwo), przez uznanie roszczenia przez osob przeciwko, ktrej roszczenie przysuguje. Kiedy nastpuje przerwanie przedawnienie przez czynno w postpowaniu przed sdem lub innym organem to przedawnienie nie biegnie na nowo, dopki postpowanie nie zostanie zakoczone. Uznanie niewaciwe owiadczenie, okrelone zachowanie dunika czyli poprzez stosowe zachowanie dunik wyraa przekonanie o dugu. Przedawnienie dotyczce praw majtkowych reguluje art. 222 KC. Jeli mamy roszczenie jako prawomocne orzeczenie sdu lub stwierdzon zgod przed sdem powszechnym lub polubownym to zawsze przedawnia si po upywie 10 lat. Jeli stwierdzone roszczenia jest okresowe nalene w przyszoci przedawnia si po 3 latach. Roszczenie nie wygada to upywie terminu przedawnienia. W przypadku roszcze sd nie bada upywu terminu. Terminu przedawnienia nie mona wyduy (skrci) moe go jedynie zawiesi lub przerwa. Prekluzja, inaczej terminy zawite, prekluzyjne - nie s uregulowane w KC w sposb zbiorczy, nie musz dotyczy roszcze, zazwyczaj dotycz uprawnie niemajtkowych cho roszczenia wyjtkowe te. Terminy te mog dotyczy rnych uprawnie, zarwno majtkowych, niemajtkowych jak i roszcze majtkowych. Cech charakterystyczna ego terminu jest to, e po upywie terminu uprawnienie wygasa bdzie to terminy zawity, nawet gdy w rachub bdzie wchodzi roszczenie. Kady termin zawity sd bierze z urzdu, nie musi czeka na zarzut. Terminy zawite nie ulgaj przerwie ani zawieszeniu. Przykad terminu zawitego: Prekluzja sdowa uprawnienia, w ramach ktrych s realizowane poprzez wytpianie do sdu. Prekluzja pozasdowa sytuacja w ktrych uprawnienia na wymagaj wystpienia do sdu. Art. 568 KC dotyczy uprawnie z tytuu rkojmi jako przykad prekluzji sdowej i pozasdowej odstpienie od umowy nie wymaga wystpienia do sdu. Art. 534 KC dotyczy uznania czynnoci prekluzyjnej za bezskuteczn jest to prekluzja sdowa, gdy aby uzna czynno za bezskuteczn trzeba wystpi do sdu z powdztwem.

Strona 64 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Art. 249 KSH i art. 422 KSH i art. 425 KSH dotycz uchylenia uchway. S to prekluzj sdowe, powdztwo mona wnie w okrelonych terminach i terminy te wynosz w sp. z o.o. (art. 251 KSH i art. 252.3 KSH) w S.A. (art. 424 KSH i art. 425.2-3 KSH). Art. 88 KC prekluzja pozasdowa, bo jest termin po ktrym uprawnienie wygasa. Wasno i prawa rzeczowe Z punktu widzenia prawa cywilnego nie ma znaczenie rodzaj wasnoci. Art. 140 KC mwi o treci wasnoci, nawizuje do poprzedniego systemu (okresu spoecznogospodarczego) i formua dzi nie ma istotnego znaczenia. Z art. 140 KC wynika triada uprawnie waciciela. Waciciel ma prawo do wadania, korzystania i rozporzdzenia rzecz z wyczeniem innych osb. Do rodkw ochrony wasnoci zaliczy mona roszczenie negatoryjne i windykacyjne. Roszczenie negatoryjne domaganie si przywrcenia stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie narusze gdy kto, np. zniszczy dan rzecz. Roszczenie windykacyjne waciciel moe da od innej osoby wydania rzeczy, z ktrej ta osoba korzysta, lecz jest wasnoci waciciela. Art. 222.1 KC Roszczenie waciciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot poytku lub o zapat ich wartoci, roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawniaj si z upywem roku od dnia zwrotu rzeczy. To samo dotyczy roszcze samoistnego posiadacza przeciwko wacicielowi o zwrot nakadw na rzecz. Wspwasno wasno tej samej rzeczy moe przysugiwa niepodzielnie kilku osobom: 1. W czciach uamkowych udziau wspwacicieli s rwne, kady waciciel moe dysponowa swoim udziaem samodzielnie (art. 196 KC i dalej) 2. czna t wspwasno reguluj przepisy dotyczce stosunkw z ktrych one wynikaj (art.195 KC), np. wspwasno maonkw, wspwasno majtkowa wacicieli w spce cywilnej (art. 863 KC). We wspwasnoci cznej niema wyodrbnionej konkretnej czci wasnoci, kady wsplnik ma idealn cz majtku wsplnego. Kady, kto prowadzi dziaalno gospodarcz okrela odrbno majtkow. Zniesienie wspwasnoci jest moliwe na drodze umowy lub drog sdow. Nabycie wasnoci okrelonej rzeczy: 1. Pierwotne oznacza, e nikt wczeniej nie by wacicielem danej rzeczy 2. Wtrne oznacza, e nowy waciciel rzeczy wywodzi prawo wasnoci do rzeczy od poprzedniego waciciela. Nowy waciciel nie moe naby wicej praw ni mia poprzedni. Istnieje take tzw. pochodne nabycie w drodze czynnoci prawnych (np. umowa), dziedziczenia, czenia majtku rnych podmiotw. Art. 150 KC mwi o tym, e nabycie wasnoci zaley od tego, czy mamy do czynienia z rzeczami oznaczonymi co do gatunku, tosamoci, czy rzeczy przyszych. Rzecz oznaczona co do tosamoci moment zoenia zgodnych owiadcze woli jest momentem nabycia wasnoci. Wyjtki mog wynika z przepisw prawa lub ustanowie obu stron. Rzecz oznaczona co do gatunku lub rzecz przysza umowa zobowizujcorozporzdzajca do prawa wasnoci rzeczy nie powoduje jeszcze nabycia rzeczy dopki jej nie wydano, np. kupno wgla.

Strona 65 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Art. 157 KC Wasno nieruchomoci nie moe by przeniesiona pod warunkiem Anie z zastrzeeniem terminu. Jeeli umowa bdzie stanowia jak wyej do przeniesienia wasnoci potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujce ich bezwarunkow zgod na niezwoczne przejcie wasnoci. Art. 158 KC Forma przeniesienia wasnoci nieruchomoci musi mie form aktu notarialnego. Przeniesienie wasnoci nieruchomoci nie jest uzalenione od wpisu do ksigi wieczystej ale musi by to umow bezterminow i bezwarunkow, w innym przypadku musi by to odrbna umowa. Umowa dotyczca przeniesienia wasnoci nieruchomoci musi by sporzdzona w formie aktu notarialnego (zarwno zobowizujca jak i rozporzdzajca; 2 egzemplarze, przypadku cznej umowy 1 akt notarialny). Umowne prawo odstpienia od umowy nie moe by na gruncie przenoszenia praw wasnoci nieruchomoci (bo art. 157 KC temu zaprzecza). Art. 169 KC mwi, e nabycie wasnoci od osoby nieupowanionej do rozporzdzania rzecz ruchom przez nabywc powoduje, e zyskuje on wasno w chwili objcia rzeczy w posiadanie i gdy dziaa przy tym w dobrej wierze. Gdy rzecz jest skradziona lub utracona przez waciciela i nie upyny 3 lata to nabywamy wasno po upywie 3 lat. Art. 179 i dalej KC mwi o wyzbyciu si wasnoci rzeczy. Art. 183 i dalej KC mwi o zagubionej rzeczy i jej znalezieniu Art. 190-194 KC mwi o wasnoci nieruchomoci poczonej z ruchom (ruchoma staje si czci nieruchomej) Art. 192 KC Ten, kto wytworzy now rzecz ruchom z cudzych materiaw, staje si jej wacicielem, jeeli warto nakadu pracy jest wiksza od wartoci materiaw. Jeeli przetworzenie rzeczy byo dokonane w zej wierze albo jeeli warto materiaw jest wiksza od wartoci nakadu pracy, rzecz wytworzona staje si wasnoci waciciela materiaw. Art. 266 i dalej KC mwi o uytkowaniu rzeczy przez osob Art. 252 mwi o uytkowaniu rzeczy Art. 65 mwi o uytkowaniu praw. Uytkowanie jest niezbywalne i wygasa przez niewykonywanie go przez lat 10. Uytkowanie wieczyste dotyczce gruntw nalecych do Skarbu Pastwa, nasteruje na 99 lat; wymaga wpisu do ksigi wieczystej i corocznej opaty uytkowania wieczystego. Ograniczone prawa rzeczowe Ograniczone prawa rzeczowe (art. 244 KC i dalej): Uytkowanie Zastaw Suebno Hipoteka Zastaw rejestrowy Uytkowanie, zastaw i suebno regulowane s przez KC, za hipoteka i zastaw rejestrowy regulowane s odpowiednimi ustawami. Suebno gruntowa (art. 285 KC) Nieruchomo mona obciy na rzecz waciciela innej nieruchomoci (nieruchomoci wadncej) prawem, ktrego tre polega bd na tym, e waciciel nieruchomoci wadncej moe korzysta w oznaczonym zakresie z nieruchomoci obcionej, bd na tym, e waciciel nieruchomoci obcionej zostaje ograniczony w monoci dokonywania w stosunku do niej okrelonych dziaa, bd te na

Strona 66 z 85

Wykady Prawo dr Naworski tym, e wacicielowi nieruchomoci obcionej nie wolno wykonywa okrelonych uprawnie, ktre mu wzgldem nieruchomoci wadncej przysuguj na podstawie przepisw o treci i wykonywaniu wasnoci (suebno gruntowa). Suebno gruntowa moe mie jedynie na celu zwikszenie uytecznoci nieruchomoci wadncej lub jej oznaczonej czci. Suebno osobista Nieruchomo mona obciy na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, ktrego tre odpowiada treci suebnoci gruntowej (suebno osobista). Suebno osobista wygasa najpniej ze mierci uprawnionego. Suebnoci osobiste s niezbywalne. Nie mona rwnie przenie uprawnienia do ich wykonywania. Zastaw ograniczone prawo rzeczowe na rzeczach ruchomych, moe by ustanowiony w celu zabezpieczenia wierzytelnoci na rzeczy ruchome (na nieruchome hipoteka), jest to zabezpieczenie na poczet przyszych lub warunkowych wierzytelnoci; potrzebna jest do tego umowa pomidzy wacicielem i wierzycielem oraz wydanie rzeczy wierzycielowi lub osobie trzeciej na ktr strony si zgadzaj. Jeeli kto ma wierzytelno wedug dunika to dunik moe obciy inn rzecz jako zabezpieczenie. Zastaw rejestrowy potrzebny jest wpis do rejestru sdowego. Rzeczy obcione tym zastawem pozostaj w rku dunika do zabezpieczenia wierzytelnoci. Podmiotem zastawu mog by rwnie prawa, kiedy s one zbywalne, np. udzia w sp. z o.o. Do ustanowienia zastawu potrzebna jest umowa na pimie z dat pewn. Posiadanie Posiadanie (Art. 336 KC i dalej) sprawowanie rzeczywistego wadztwa nad rzeczn (oznacza stan faktyczny). Posiadacz sprawuje wadz, ktra wynika z praw podmiotowych bez wzgldu na to czy jest tym, za kogo si podaje, np. zodziej ma prawo wykorzystania prawa wasnoci. Dzieryciel wada faktycznie rzecz za kogo innego. Dwa elementy skadaj si na posiadanie: 1. Faktyczne wadztwo 2. Wola sprawowania tego wadztwa Rodzaje posiadania (art. 336 KC) 1. Samoistne gdy ten, kto rzecz wada, wada jako waciciel 2. Zalene gdy kto faktycznie wada rzecz jak najemnik (waciciel, uytkownik, dzierawca, zastawnik) lub w zakresie innych praw podmiotowych oprcz prawa wasnoci. 3. Posiadanie suebnoci ten kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomoci, nie jest to stan prawny ale faktyczny Skutki posiadania to domniemywanie. Art. 339 KC - Domniemywa si, e ten, kto rzecz faktycznie wada, jest posiadaczem samoistnym. Art. 340 KC - Domniemywa si cigo posiadania. Niemono posiadania wywoana przez przeszkod przemijajc nie przerywa posiadania. Art. 341 KC - Domniemywa si, e posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym. Domniemanie to dotyczy rwnie posiadania przez poprzedniego posiadacza. Art. 342 KC - Nie wolno narusza samowolnie posiadania, chociaby posiadacz by w zej wierze. Ochrona posiadania: Art. 342 KC - Nie wolno narusza samowolnie posiadania, chociaby posiadacz by w zej wierze. Art. 344 KC Posiadaczowi przysuguje o przywrcenie stanu poprzedniego rzeczy (posiadacz moe wytoczy powdztwo posesoryjne)/

Strona 67 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Wszelka ochrona posiadania przysuguje osobie, ktra faktycznie wada dan rzeczy. Przeniesienie posiadania (art. 348-351 KC) moe nastpi poprzez: Wydanie rzeczy (art. 348 KC) wydawania dokumentw i rodkw niezbdnych do wadania rzecz Samoistne przeniesienie posiadania (art. 349 KC) posiadacz samoistny stanie si posiadaczem zalenym np., najemc a posiadaczem samoistnym zostanie inna osoba. Samoistne przeniesienia posiadania bez faktycznego wydania rzeczy. Jeeli rzecz jest w posiadaniu zalenym innej osoby i gdy chce ona np. sprzeda j innej to naley poinformowa o tym wszystkim strony. Dzierawienie (art. 338 KC) faktyczne wadanie rzecz za kogo innego, np. przewonik. Zobowizania Art. 353.1 KC Zobowizanie polega na tym, e wierzyciel moe da od dunika wiadczenia, a dunik powinien wiadczenie speni. rda zobowiza: 1. Czynno prawna (umowy, czynnoci prawne jednostronne, wielostronne) 2. Czyn niedozwolony 3. Akt administracyjny 4. Inne zdarzenia (art. 405 i dalej KC) wiadczenie, ktre jest przedmiotem zobowizania moe polega na dziaaniu (aktywne zachowania dunika) lub zaniechaniu (dunik jest obowizany do zaniechania pewnych czynnoci). Zasad swobody umw (kontraktowania) art. 353.1 KC mwi, e strony zawierajce umow mog uoy stosunek prawny wedug wasnego uznania ale dotyczy to treci i istoty stosunku prawnego. Kady podmiot moe okreli czy: 1. Zawrze umow i z kim j zawrze 2. Moe decydowa o treci umowy 3. O formie umowy (zasada swobody umw w szerszym ujciu) Jednake tre i cel umowy nie mog by sprzeczne z zasadami wspycia spoecznego (np. umowa midzy maonkami gdzie jedna ze stron bdzie wnosi do maestwa wicej majtku czy umowa miedzy rodzicami a dzieckiem, kiedy bd paci na studia a ono musi pniej odda) i z ustaw, np. przepisy bezwzgldnie obowizuj oznaczajce niewano umowy cywilnoprawnej. Poza umowami nazywanymi mona zawiera umowy nienazwane np. umow factoringu, franchaisingu. Umowa nazwana to taka, ktr ustawodawca nazwa wprost Umowa nienazwana to taka, ktra nie jest uregulowana prawnie ale funkcjonuje. S wyjtki od swobody kontraktowania umw, czyli istnieje obowizek kontraktowania umw, np. obowizkowe ubezpieczenie samochodu. Dunik powinien wykona zobowizanie z naleyt starannoci, wymagan w danej sytuacji. Miernik naleytej starannoci jest okrelony dla rnych dunikw inny jest dla wyksztaconych, inny dla mao wyksztaconych, bierze si te pod uwag np. stopie wiadomoci. Osoba, ktra prowadzi dziaalno gospodarcz (jest przedsibiorc) musi wykaza si podwyszon naleyt starannoci (istnieje wwczas podwyszony miernik naleytej starannoci, no. Zawodowe przygotowanie przy wykorzystaniu (wiadczeniu) pewnej

Strona 68 z 85

Wykady Prawo dr Naworski czynnoci dunik bdzie musia w sposb podwyszony to wykona). Art. 355.1 KC i art. 355.2 KC. Wierzyciel nie moe domaga si osobistego wiadczenia od dunika, jeeli nie wynika to z treci czynnoci prawnej, ustawy albo waciwoci wiadczenia (art. 356 KC i art. 647.1 KC). Osobiste spenienie wiadczenia nie rozgranicza czy ma by ono spenione przez dunika czy przez pracownikw. Przykad: Gdy mamy wiadczenie pienine i osoba trzecia chce je uregulowa za dunika to wierzyciel mysi je przyj, nawet wwczas, gdy osoba trzecia dziaa bez wiedzy dunika. wiadczenie osobiste moe spenia osoba fizyczna jak i osoba prawna. Jeeli jako rzeczy nie jest okrelona w umowie ani w przepisach to wedug art. 357 KC rednia jako rzeczy powinna dunika zadowoli (dotyczy rzeczy oznaczonych co do gatunku). Gdyby okazao si, e przy nadzwyczajnej zmianie stosunku, ktrej strony nie przewidziay, a przy ktrej dunik nie jest w stanie speni, to w oparciu o art. 357.1 KC mona wystpi do sdu z powdztwem o rozwizanie zobowizania. Jednake strony w umowie mog same wprowadzi odpowiednie klauzule zabezpieczajce. Sd moe oznaczy sposb wykonywania zobowizania lub zerwa umow gdy po zawarciu umowy wystpiy okolicznoci, ktrych nie mona byo przewidzie przy zawarciu umowy. Zasada walutowoci (art. 358.1 KC) kady ustawodawca okrela wasn walut, istnieje obowizek zastrzegania zobowiza pieninych w polskim pienidzu, zobowizanie spenione na obszarze Polski tylko w polskich zotych. Wyjtek stanowi ustawa Prawo dewizowe, na giedzie mona dokonywa operacji w innych walutach. Osoby fizyczna mog w obcych walutach zastrzec zobowizanie np. zobowizanie osb mieszkajcy przy granicy kraju. Zasada nominalizmu (art. 358.1 KC) gdy wiadczenie od pocztku jest nominalne to dunik paci jego warto nominaln, bez wzgldu na panujce na rynku warunki np. inflacji. Strony mog zastrzec w umowie, e wysoko wiadczenia pieninego zostanie ustalona wedug innego miernika ni pienidz zoty polski. Mwi o tym tzw. klauzule waloryzacyjne (art. 358.1.2 KC), np. pienidz przelicza si na inn walut, na zoto, itp. Waloryzacja sdowa w razie istotnej zmiany siy nabywczej pienidza mona stara si o waloryzacj wiadczenia, uwzgldniajc zmian siy nabywczej pienidza. Z waloryzacji rej nie mog korzysta przedsibiorcy (art. 358.1.3 KC). Zobowizania solidarne kilku dunikw jest zobowizanych tak, e wierzyciel moe da uregulowania wiadczenia: Od wszystkich cznie Od kilku Od jednego, Zaspokojenie wierzyciela przez jednego zwalnia innych od spenienia wiadczenia (tzw. solidarno bierna). Zobowizanie solidarne moe wynika z przepisw ustawy, z umowy, z czynnoci prawnych (art. 366 KC) Solidarno wierzycieli wystpuje rzadko a oznacza, e dunik, majc kilku wierzycieli spenia wiadczenia do rk jednego i to zaspokaja wszystkich wierzycieli (art. 367 KC). Art. 864 KSH tam, gdzie wsplnicy s to solidarnie odpowiadaj. Art. 370 KC - Jeeli kilka osb zacigno zobowizanie dotyczce ich wsplnego mienia, s one zobowizane solidarnie, chyba e umwiono si inaczej. Art. 376 KC - Jeeli jeden z dunikw solidarnych speni wiadczenie, tre istniejcego midzy wspdunikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich czciach moe

Strona 69 z 85

Wykady Prawo dr Naworski on da zwrotu od wspdunikw. Jeeli z treci tego stosunku nie wynika nic innego, dunik, ktry wiadczenie speni, moe da zwrotu w czciach rwnych. Art. 379 KC - Jeeli jest kilku dunikw albo kilku wierzycieli, a wiadczenie jest podzielne, zarwno dug, jak i wierzytelno dziel si na tyle niezalenych od siebie czci, ilu jest dunikw albo wierzycieli. Czci te s rwne, jeeli z okolicznoci nie wynika nic innego. Art. 380 KC - Dunicy zobowizani do wiadczenia niepodzielnego s odpowiedzialni za spenienie wiadczenia jak dunicy solidarni. Art. 384 KC - W wypadkach gdy wymaga tego ochrona interesw konsumentw, Rada Ministrw moe, w drodze rozporzdzenia, okreli szczegowe warunki zawierania i wykonywania umw midzy osobami prowadzcymi dziaalno gospodarcz a konsumentami Zobowizanie niesolidarne kilku dunikw i kilku wierzycieli jest to dug dzieli si na tyle czci ilu jest dunikw. wiadczenie jest podzielne gdy moe by spenione czciowe bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartoci. Jeli jest niepodzielne to dunicy dziaaj jak dunicy solidarni. Czasem postanowienia umowy nie mog by negocjowane np. umowa ubezpieczania (s stosowane regulaminy dotyczce stosunkw umownych). Wwczas strony ustalaj pewien wzorzec umw (obowizuje on wwczas take gdy umowy nie s indywidualnie zawierane. Przepisy mwi, e taki wzorzec bdzie obowizywa gdy zostanie dorczony z umow (inaczej mwic gdy przy zawarciu umowy zostan wrczone warunki) lub gdy druga strona z atwoci bdzie moga si dowiedzie o warunkach stawianych przez drug stron. Art. 358 KC mwi, e wzorzec jest integraln czci umowy i nie moe by z ni sprzeczny. Wzorzec mona negocjowa, umowy nie. Gdy wzorzec jest niezgodny z umow to nie obowizuje, wwczas liczy si tylko umowa. W umowie nie mog funkcjonowa niejasne klauzule. Postanowienia niejednoznaczne tumaczy si na korzy konsumenta. Art. 389 KC i art. 390 KC mwi o umowie przedwstpnej. Gdy strony na chwil obecn nie mog lub nie chc zawrze umowy (np. z powodw prawnych) mog zawrze umow przedwstpn, jako gwarancj zawarcia w przyszoci umowy waciwej. Mona w umowie przedwstpnej ustali termin zawarcia umowy waciwej (jeeli nie to strona uprawniona okrela termin, gdy obie s uprawnione to obowizuje termin tej strony, ktra wczenie zoya owiadczenie) mona take okreli form umowy waciwej, zakres odszkodowania (jeeli jedna strona uchyli si od umowy waciwej to druga strona moe da odszkodowania lub orzeczenia sdu). Jeeli w cigu roku od zawarcia umowy przedwstpnej nie zosta okrelony termin umowy przyrzeczonej nie mona da jej zawarcia. Instytucje wyzysku art. 388 KC wykorzystanie niedostwa lub niedowiadczenia, przymusowego pooenia do zawarcia umowy drugiej strony. Gdy zaistnieje wyzysk to albo nastpi uniewanienie umowy lub zmniejszenie (zwikszenie) wiadczenia. Uprawnienia powysze wygasaj z upywem lat dwch od dnia zawarcia umowy. Wykonanie zobowiza pieninych i niepieninych (art. 451 KC) gdy miejsce wiadczenia nie jest okrelone wwczas: Zobowizanie niepienine (jeli nie jest oznaczone lub nie wynika z wasnoci zobowizanie wiadczenia powinno by spenione gdzie w chwili powstanie zobowizania dunik mia siedzib zamieszkania. Zobowizanie pienine (ma charakter oddawczy) - dunik udaje si do siedziby wierzyciela i paci mu. Jeeli wierzyciel zmieni miejsce zamieszkania to ponosi koszty przesania. Gdy zobowizanie dotyczy dziaalnoci gospodarczej to zapata ma miejsce w siedzibie prowadzenia dziaalnoci gospodarczej.

Strona 70 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Gdy wynika to z waciwoci zobowizania to zasady s inne, np. gdy zobowizanie jest o roboty budowlane to spenienie wiadczenie ma miejsce tam, gdzie ma stan obiekt. Miejscem spenienia wiadczenia moe by rachunek bankowy. Termin spenienia wiadczenia: Moe by okrelony w umowie, tzw. zobowizanie terminowe Zobowizanie bezterminowe (art. 455 KC) takie wiadczenie powinno by wykonane niezwocznie po wezwaniu dunika do spenienia wiadczenia. Czy faktura VAT jest wezwaniem do zapaty? Tak, ale gdy bdzie okrelony w niej termin spenienia wiadczenia. Gdy termin jest oznaczony z czynnoci prawnych to jest on zastrzeony na korzy dunika. Oznacza to, e dunik moe wiadczenie speni wczeniej ale wierzyciel nie moe tego da, ani mu odmwi wczeniejszego speniania wiadczenia. Moe by take na korzy wierzyciela jest to sytuacja odwrotna, wierzyciel nie musi przyjmowa wczeniej spenionego wiadczenia. Moe to by korzy dla obu stron te dwa ostatnie zastrzeenia terminu s raczej niespotykane. Po upywie terminu jest nieterminowe spenienie wiadczenia niekorzystne dla dunika. Umowa wzajemna (art. 487.2 KC) strony zobowizuj si w taki sposb, e wiadczenie jednej jest odpowiednikiem drugiej (zasada ekwiwalentnoci wiadcze). wiadczenia ta powinny by wykonane jednoczenie, chyba, e z umowy (ustawy, z orzeczenia sdy lub decyzji innego waciwego organu) wynika inaczej (np. ze jedna ze stron obowizana jest do wczeniejszego wiadczenia) wiadczenie z rki do rki. Dowody spenienia wiadczenia: Jeeli zobowizanie polegao na zachowaniu czynnym to musi by udowodnienie faktu spenienia wiadczenia, naley wwczas zabezpieczy dowody, dunik moe domaga si pokwitowania od wierzyciela (art. 462 KC). Koszty pokwitowanie ponosi dunik. Gdy zaniechanie tego nie trzeba udowadnia Dodatkowe zastrzeenia umowy (art. 464 KC): Zadatek art. 394 KC Odstpne Kara umowna Umowne prawo odstpu Zadatek to zryczatowane odszkodowania za niewykonanie umowy. W razie niewykonania umowy, jedna ze stron bez dodatkowego terminu moe odstpi od umowy i zatrzyma zadatek, a jeeli sama go da, moe da sumy dwukrotnie wyszej). Zaliczka to co innego zalicza si cz wiadczenia na poczet przyszego wiadczenia (inaczej mwic czciowo spenione wiadczenie). Zaliczka nie jest zadatkiem. Odstpne przy odstpieniu od umowy pacimy tzw. odstpne, to umowne prawo odstpienie od umowy trzeba zoy w postaci owiadczenia woli i zastrzec w odpowiednim terminie. Umowa jest nietrwa do momentu trwania umowy przedwstpnej. Kara umowna (art. 483 KC i art. 484 KC) mona zastrzec, e naprawienie szkody za niewykonanie lub bdne wykonania wiadczenia nastpi w postaci kwoty okrelonej (za naruszenie lub nienaleycie wykonane zobowizania niepienine), jest to zryczatowane odszkodowanie. Rodzaje kary umownej: Wyczona oznacza, e wierzyciel wymaga tylko kary umownej Zaliczana jeeli wierzyciel poniesie szkod wysz ni kar umowna to moe domaga si rnicy midzy strat a kar w postaci odszkodowania. Jeeli zostaa zastrzeona kara umowna to wierzyciel musi udowodni, e dunik nie wykona bd nienaleycie wykona wiadczenia i ta kara umowna zostaa zastrzeona. Jeeli kara umowna jest zbyt wygrowana to sd moe j zmniejszy.

Strona 71 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Wyganicie zobowizania nastpuje z chwil wykonania zobowizania oraz: 1. wiadczenie w miejscu wypenienia 2. Odnowienie (nowacja) 3. Potrcenie 4. Zoenie wiadczenia do depozytu sdowego wiadczenie w miejscu wypeniania (art. 453 KC) mwi o rzeczywistym spenieniu wiadczenia. Jeeli dunik w celu zwolnienia si z zobowizania spenia za zgod wierzyciela inne wiadczenie, zobowizanie wygasa. Jednake gdy przedmiot wiadczenia ma wady, dunik obowizany jest do rkojmi wedug przepisw o rkojmi przy sprzeday. Niezbdne s dwa warunki: Umowa zmieniajca przedmiot wiadczenia Faktyczne spenienie wiadczenia np. rzeczowa lub pocigajca wadliwo wiadczenia stosuje si przepisy o rkojmi sprzeday Odnowienie (nowacja) to umowa zawarta miedzy wierzycielem a dunikiem, jej przedmiotem jest spenienie przez dunika innego wiadczenia lub tego samego lecz na innej podstawie Prawien. Jeeli jest to zobowizanie dotyczce ceny sprzeday a dunik w zamian spenia zobowizanie rzeczone to tamto wygasa, a powstaje nowe zobowizanie. Z art. 506 KC nie wynika rzeczywiste spenienie wiadczenia lecz mwi tylko o zobowizaniu. Art. 506.1 KC mwi o tym, e strony czasem zmieniaj umow i nie bdzie to odnowienie. Zmiana treci zobowizanie nie stanowi jego odnowienia. Wrczenie czeku bd weksla nie stanowi odnowienia, chyba e strony zadeklaruj inaczej. Tak dugo, jak czek jest wany wierzyciel nie moe dochodzi roszczenia, moe jedynie wwczas gdy czek jest np. bez pokrycia. Porczenie Istniej dwa rodzaje potrce: Ustawowe art. 498 KC i dalej Umowne nie jest uregulowane w KC ale w wyniku swobody kontraktowania Art. 498 KC mwi o potrceniu ustawowym, ktre ma zasadnicze znaczenie gdy dwie osoby s jednoczenie wierzycielami i dunikami. Przedmiotem s pienidze ale take rzeczy oznaczone co do gatunku lub jednego rodzaju. Potrcenie wykonuje si poprzez jednostronne owiadczenie woli (art. 499 KC) owiadczenie woli ma moc wsteczn od chwili kiedy potrcenie stao si moliwe. Odroczenie nastpuje tylko do wysokoci niszych zobowiza pieninych. Art. 505 KC Nie mog by umorzone przez potrcenie: 1. Wierzytelnoci nie ulgajce zajciu 2. Wierzytelnoci o dostarczenie rodkw utrzymania 3. Wierzytelnoci wynikajce z czynw niedozwolonych 4. Wierzytelnoci, co do ktrych potrcenie jest wyczone przez przepisy szczeglne Umowne potrcenie nie ma przeszkd by strony umwiy si na potrcenie. W myl tego musi by zawarta umowa midzy stronami (art. 353.1 KC). W tym przypadku dochodzi do zaspokojenia wierzyciela czyli do speniania wiadczenia przez dunika. Zoenie do depozytu sdowego w myl art. 470 KC i art. 692 KPC nastpuje w trybie przepisw postpowania cywilnego, trzeba mie postanowienie sdu co powoduje wyganicie zobowizania. Wane zoenie do depozytu sdowego ma takie same skutki jak spenienie wiadczenia zobowizuje wierzyciela zwrotu dunikowi kosztw zoenia. Jeeli dunik nie wie gdzie wierzyciel ma sw siedzib lub jest nieosigalny dla dunika ten moe wystpi do sdu o wydanie postanowienia by zoy wiadczenie do depozytu sdowego. Wyganicia zobowizanie moe nastpi take bez zaspokojenia wierzyciela: Moe to wynika z treci czynnoci prawnych Upyw czasu jeli ustawa czy z nim wyganicie zobowizania

Strona 72 z 85

Wykady Prawo dr Naworski mierci dunika lub wierzyciela gdy zobowizanie ma charakter osobisty Konfuzja, czyli poczenie w jednej osobie wierzyciela i dunika, np. dunik dziedziczy spadek. nia sdu ale tylko w pewnych okolicznociach Umowy prowadzce doNiemono spenienia wiadczenia (art. 475 KC) rozwizanie umowy nastpuje w wyniku orzecze wyganicia zobowizania bez zaspokojenia: 1. Umowa o zwolnienie z dugu (art. 508 KC) Aby doszo do Zwolenia z dugu musi by do umowa (wierzyciel zwalnia, dunik zwolnienie z dugu przyjmuje) Zwolnienie z dugu nie moe by odpatne Skutki wystpuj w przyszoci Gdy wierzyciel niszczy dokument dotyczcy zobowizanie to te ono wygasa 2. Umowa rozwizujca (dot. Umowy zobowizania) Aby umowa bya rozwizujc musz by spenione okrelone warunki np., gdy w caoci umowa nie zostaa wykonana to zobowizanie moe by rozwizane. Strony musz okreli warunki rozwizania zobowizania, umowa rozwizujca przewiduje okrelone skutki rozwizania zobowizania.

Bezpodstawne wzbogacenie (art. 405-414 KC) jest to instytucja skomplikowana, jest to rdo zobowizania czyli sytuacja w ktrej nastpuje przejcie majtku jednej osoby na drug bez podstawy prawnej (art. 405 KC). Przesanki bezpodstawnego wzbogacenia si: Musi po jednej stronie by wzbogacenie w dowolnej postaci, np. w sytuacji w ktrej kto zaspokoi zobowizanie danej osoby czyli inaczej zwikszenie aktyww lub te zmniejszenie przychodw Po drugiej stronie dochodzi do zuboenia, zmniejszaj si aktywa (zwikszaj pasywa) Musi by wzbogacenie kosztem drugiej osoby (musi zachodzi zwizek realny), moe by niezalenie od woli osb, np. dziaanie samego zuboaego (np. budowa na czyim terenie) lub spenienie cudzego zobowizania lub dziaanie wzbogacajcego (np. budowa na wasnym terenie ale z cudzych rodkw). Osoba wzbogacona zobowizana jest do zwrotu korzyci w naturze, gdyby to nie byo moliwe to do zwrotu jej wartoci. Nienalene wiadczenia (art. 410 KC wymienia kolka sytuacji): Ten kto spenia wiadczenie nie by zobowizany do spenia wiadczenia lub nie by zobowizany wzgldem osoby, ktrej wiadczy Odpadniecie podstawy prawnej w oparciu o ktr spenione jest okrelone wiadczenie poprzez bd, odwoanie darowizny, rozwizanie umowy przez sd Nie osignicie zamierzonego celu spenienie wiadczenia na rzecz zobowizania, ktre nie powstao Jeeli czynno prawna zobowizana do wiadczenia bya niewana i nie staa si wana po spenieniu wiadczenia. Art. 408 KC mwi, e obowizek wydania korzyci wygasa, gdy wzbogacony utraci j lub zuy w taki sposb, e nie jest ju wzbogacony, chyba, e uywajc lub wyzbywajc si korzyci powinien liczy si ze zwrotem korzyci.

Art. 411 KC mwi jakiego wiadczenia nie naley domaga si zwrotu:

Strona 73 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Jeeli speniajcy wiadczenie wiedzia, e nie by do wiadczenia zobowizany, chyba e spenienie wiadczenia nastpio z zastrzeeniem zwrotu albo w celu uniknicia przymusu lub w wykonaniu niewanej czynnoci prawnej Jeeli godzi to w zasady dobrego wychowania Jeeli wiadczenie zostao spenione w celu zadouczynienia przedawnionemu roszczeniu Jeeli wiadczenie zostao spenione zanim wierzytelno staa si wymagalna Art. 413 KC mwi kiedy nie naley dochodzi zwrotu rzeczy Art. 412 KC Sd moe orzec przepadek wiadczenia na rzecz Skarbu Pastwa, jeeli wiadczenie to zostao wiadomie spenione w zamian za dokonanie czynu zabronionego przez ustaw lub w celu niegodziwym. Jeeli przedmiot wiadczenia zosta zuyty lub utracony, przepadkowi moe ulec jego warto.

Czyny niedozwolone Czyny niedozwolone: 1. Zawinione dziaanie czowieka 2. Inne zachowanie ludzi (np. sprzeda rzeczy cudzej lub niebezpiecznej) 3. Inny sytuacje niezalene Art. 415 KC kto ze swojej winy wyrzdzi komu krzywd jest zobowizany do jej naprawienia. Art. 416 KC osoba prawda jest zobowizana do naprawienia szkody wyrzdzonej z winy organu. Mamy tu do czynienia, kiedy strony nie czy aden stosunek obligacyjny. Naley poszukiwa osob, ktra ponosi odpowiedzialno deliktow. W obrocie cywilnoprawnym odpowiedzialno deliktowa wystpuje rzadziej ni kontraktowa. Odpowiedzialno deliktowa dzieli si na: 1. Odpowiedzialno za wasne czyny (art. 415 KC) przepis zasadniczy, dotyczy kadego czowieka i dziaania jak i zaniechania, np. czynnoci prawne 2. Odpowiedzialno za cudze czyny (art. 430 KC) Kodek Cywilny nie definiuje pojcia winy (dotyczy odpowiedzialnoci deliktowej). Karny tak. Bezprawno to pojcie zasadniczo zgodne z odpowiedzialnoci deliktow. Obrona konieczna kto dziaa w obronie koniecznej odpierajc bezporednio bezprawny zamach na jakikolwiek dobro wasne lub innej osoby, ten nie jest odpowiedzialny za szkod wyrzdzon napastnikowi. Art. 423 KC dotyczy wyczenia bezprawnoci (pociga za sob wycznie odpowiedzialnoci deliktowej) musi by stan wyszej koniecznoci, inaczej mwic nie ma bezprawnoci w przypadku obrony koniecznej w jej graniach i w stanie wyszej koniecznoci. Wina Wina karalna dziaalno czowieka, ktry dziaa z okrelonym rozeznaniem (osoba musi by poczytalna) art. 425 KC. Brak rozeznania i niepenoletno (poniej 13 lat) prowadzi do nie ponoszenia odpowiedzialnoci za wyrzdzon szkod (do tego dochodzi choroba psychiczna, niedorozwj lub przejciowy stan chorobowy). Art. 426 KC Rodzaje winy i jej mierniki:

Strona 74 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Umylna a. Ch dokonania czynu niedozwolonego (wiadomie) b. Osoba przewiduje czyn niedozwolony i godzi si na to (zamiar bezporedni i ewentualny). W sferze psychiki ch wyrzdzenia szkody swoim zachowaniem 2. Nieumylna a. Niedbalstwo wiadome (lekkomylno) czyli sprawca przewiduje, e jego zachowanie moe wyrzdzi szkod ale bezpodstawnie przypuszcza i uda mu si tego unikn b. Niedbalstwo niewiadome osoba nie przewiduje skutkw (nastpstw) swego dziaania a mg i powinien je przewidzie (art. 9.2 KK) KC nie definiuje pojcia winy. Czsto nawizuje si do prawa karnego (dot. kadego rodzaju winy) art. 9.1 KK. Ustawodawca moe zaostrzy kar dzielc win na umyln i nieumyln. Art. 472 KC Jeeli ze szczeglnego przepisu ustawy albo z czynnoci prawnej nie wynika nic innego, dunik odpowiedzialny jest za niezachowanie naleytej starannoci. Mierniki starannoci w jaki sposb dunik powinien by zobowizany (oglna staranno). W sytuacji gdy wicej ni jedna osoba dokonuje zego czynu z negatywnym skutkiem mwimy o wspsprawstwie i wspodpowiedzialnoci (art. 355 KC i art. 422 KC). Wspsprawstwo polega na nakanianiu do wyrzdzenia szkody i gdy osoba udziela pomocy w wyrzdzaniu szkody. Osoba moe take wiadomie korzysta z czyjej szkody to ju nie jest wspsprawstwo. Mamy tutaj do czynienia w sytuacji w ktrej podstawow odpowiedzialnoci jest odpowiedzialno za czyn wasny, np. paserstwo. Art. 441 KC Jeeli kilka osb ponosi odpowiedzialno za szkod wyrzdzon czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialno jest solidarna. Jeeli kilka osb ponosi odpowiedzialno za szkod wyrzdzon czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialno jest solidarna. Ten, kto naprawi szkod, za ktr jest odpowiedzialny mimo braku winy, ma zwrotne roszczenie do sprawcy, jeeli szkoda powstaa z winy sprawcy. Art. 442 KC Roszczenie o naprawienie szkody wyrzdzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upywem lat trzech od dnia, w ktrym poszkodowany dowiedzia si o szkodzie i o osobie obowizanej do jej naprawienia. Jednake w kadym wypadku roszczenie przedawnia si z upywem lat dziesiciu od dnia, w ktrym nastpio zdarzenie wyrzdzajce szkod. Jeeli szkoda wynika ze zbrodni lub wystpku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upywem lat dziesiciu od dnia popenienia przestpstwa bez wzgldu na to, kiedy poszkodowany dowiedzia si o szkodzie i o osobie obowizanej do jej naprawienia. Ciar dowodu przepisy KC formuuj reguy dowodowe, rozkad ciaru dowodu ma zwizek z materialn odpowiedzialnoci (art. 6 KC - Ciar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, ktra z faktu tego wywodzi skutki prawne). Na poszkodowanym spoczywa trudny ciar dowodu: 1. Fakt szkody i ocena materialna 2. Zwizek przyczynowo-skutkowy midzy szkod a dziaalnoci na szkod 3. Udowodni win, e dziaanie sprawcy byo bezprawne Art. 231 KPC domniemanie faktyczne Art. 24 KPC domniemanie prawne Wina anonimowa (bezimienna) dotyczy zwaszcza osb prawnych, czasem trudno dociec kto jest odpowiedzialny na szkod, np. ktry z pracownikw szpitala, uznaje si, e istotne jest, aby zaniedbanie w ogle byo ustalone. Kady ponosi odpowiedzialno za
1.

Strona 75 z 85

Wykady Prawo dr Naworski wasny czyn, nawet osoba prawna. Osoba prawna jest odpowiedzialna za winy osb wchodzcych w skad jej organw (art. 416 KC). Odpowiedzialno za cudze czyny to odpowiedzialno osb upowanionych do nadzory (art. 427 KC) gdy nie wywiza si z zada, gdy jest udowodniona wina zwizana z nadzorem to mamy do czynienia z wspsprawstwem (art. 441 KC te bdzie mia tutaj miejsce) np. gdy rodzice zaniechaj nadzoru to dziecko odpowiada za sowiej czyny to rodzice take. Art. 427 KC wskazuje kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowizany do nadzoru drugiej osoby to jest zobowizany do naprawienia szkody wywoanej przez t osob. Przepis ten stosuje si rwnie do osb wykonujcych bez obowizku ustawowego ani umownego sta piecz na takimi osobami, chyba e uczyni zado obowizkowi nadzoru albo e szkoda powstaaby take przy starannym wykonywaniu nadzoru (art. 95KRiO). W rachub wchodzi take faktyczne wykonanie czynnoci. Istnieje tu obowizek domniemania prawnego co do winy nadzoru, co do zwizku przyczynowo-skutkowego midzy osob ktra dokonaa zy czyn a osob j nadzorujc (mona zarwno jedno jak i drugie obali). Art. 430 KC kiedy w rachub wchodzi funkcjonariusz (pracownik pastwowy) to odpowiedzialno ponosi rwnie Skarb Pastwa. Art. 428 KC odpowiedzialno sprawcy jest to odpowiedzialno na zasadzie susznoci kiedy brak jest osb nadzorujcych lub nie mona od nich uzyska naprawienia szkody, poszkodowany moe da cakowitego lub czciowego naprawienia szkody od samego sprawcy. Jeeli z okolicznoci a zwaszcza z porwnania stanu majtkowego poszkodowanego i sprawcy wynika, e wymagaj tego zasady wspycia spoecznego. Powierzajcy wykonanie czynnoci innej osobie ponosi odpowiedzialno za cudzy czyn i za szkody wywoane przez sprawc tego czynu (sprawc a nie jego kierownika). Nie ma znaczenia na podstawie jakich stosunkw prawnych. Art. 429 KC - Kto powierza wykonanie czynnoci drugiemu, ten jest odpowiedzialny za szkod wyrzdzon przez sprawc przy wykonywaniu powierzonej mu czynnoci, chyba e nie ponosi winy w wyborze albo e wykonanie czynnoci powierzy osobie, przedsibiorstwu lub zakadowi, ktre w zakresie swej dziaalnoci zawodowej trudni si wykonywaniem takich czynnoci. Art. 430 KC - Kto na wasny rachunek powierza wykonanie czynnoci osobie, ktra przy wykonywaniu tej czynnoci podlega jego kierownictwu i ma obowizek stosowa si do jego wskazwek, ten jest odpowiedzialny za szkod wyrzdzon z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynnoci. Wane jest czy: Szkoda nastpia w trakcie wykonywania nadanej czynnoci Szkoda nastpia przy tzw. okazji wykonywania czynnoci Art. 430 KC odnosi si do sprawcy szkody, ktry podlega kierownictwu osoby powierzajcej czynno. Mwimy tu o zwierzchnictwie lub podporzdkowaniu organizacyjnym stosunku pracy. rdem podporzdkowania moe by tu umowa lub ustawa. Odpowiedzialno zwierzchnika za szkody wywoane przez podwadnego ma miejsce na zasadzie ryzyka (art. 441 KC odpowiedzialno solidarna) np. wojsko, policja. Odpowiedzialno za zwierzta i rzeczy (jako kolejny przykad odpowiedzialnoci deliktowej): Odpowiedzialno za zwierzta art. 431.1 KC - Kto zwierz chowa albo si nim posuguje, obowizany jest do naprawienia wyrzdzonej przez nie szkody niezalenie od tego, czy byo pod jego nadzorem, czy te zabkao si lub ucieko, chyba e ani on, ani osoba, za ktr ponosi odpowiedzialno, nie ponosz winy.

Strona 76 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Odpowiedzialno za wyrzucenie (wylanie, spadnicie) przedmiotu art. 433 KC - Za szkod wyrzdzon wyrzuceniem, wylaniem lub spadniciem jakiegokolwiek przedmiotu z pomieszczenia jest odpowiedzialny ten, kto pomieszczenie zajmuje, chyba e szkoda nastpia wskutek siy wyszej albo wycznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za ktr zajmujcy pomieszczenie nie ponosi odpowiedzialnoci i ktrej dziaaniu nie mg zapobiec. Nie ma odpowiedzialno gdy jest odpowiedzialno na zasadzie ryzyka, niezalenie od winy, np.: Zalanie pomieszczenia niej pooonego Gdy na skutek trzsienia ziemi co spanie (dziaanie siy wyszej) Wycznie z winy poszkodowanego, np. wamanie Wycznie z winy osoby trzeciej, kiedy nie ponosi odpowiedzialno waciciel Art. 434 KC - Za szkod wyrzdzon przez zawalenie si budowli lub oderwanie si jej czci odpowiedzialny jest samoistny posiadacz budowli, chyba e zawalenie si budowli lub oderwanie si jej czci nie wyniko ani z braku utrzymania budowli w naleytym stanie, ani z wady w budowie. Definicja budowli wg art. 434 KC rnego rodzaju nie tylko obiekty budowlane ale i inne obiekty na trwae zwizane z podoem, np. latarnie, namioty cyrkowe. Droga nie. Za budowl bdzie take brany wa przeciwpowodziowy i wykopy pod fundamenty. Za oderwanie si czci budowli sztucznie poczonej odpowiada na zasadzie ryzyka ten kto jest samoistnym posiadaczem budowli. Gdy na etapie budowy nastpi oderwanie si czci budowli to odpowiedzialno za szkod ponosi wykonawca od momentu protoklarnego przejcia terenu (art. 652 KC). Art. 435 KC - Prowadzcy na wasny rachunek przedsibiorstwo lub zakad wprawiany w ruch za pomoc si przyrody (pary, gazu, elektrycznoci, paliw pynnych itp.) ponosi odpowiedzialno za szkod na osobie lub mieniu, wyrzdzon komukolwiek przez ruch przedsibiorstwa lub zakadu, chyba e szkoda nastpia wskutek siy wyszej albo wycznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za ktr nie ponosi odpowiedzialnoci. Przepis powyszy stosuje si odpowiednio do przedsibiorstw lub zakadw wytwarzajcych rodki wybuchowe albo posugujcych si takimi rodkami. Art. 436 KC - Odpowiedzialno przewidzian w artykule poprzedzajcym ponosi rwnie samoistny posiadacz mechanicznego rodka komunikacji poruszanego za pomoc si przyrody. Jednake gdy posiadacz samoistny odda rodek komunikacji w posiadanie zalene, odpowiedzialno ponosi posiadacz zaleny. razie zderzenia si mechanicznych rodkw komunikacji poruszanych za pomoc si przyrody wymienione osoby mog wzajemnie da naprawienia poniesionych szkd tylko na zasadach oglnych. Rwnie tylko na zasadach oglnych osoby te s odpowiedzialne za szkody wyrzdzone tym, ktrych przewo z grzecznoci. Przesanki ekskulpacyjne czyli udowodnienie niewinnoci. Przesanki egzomeracyjne czyli wina na zasadzie ryzyka. Obok siy wyszej przesank egomeracyjn jest wyczna wina poszkodowanego lub wina osoby trzeciej (art. 436 KC i art. 437 KC). Przepisy KC normuj przedawnienie roszcze z deliktu. W przypadku deliktu jest 3letni okres (termin) przedawnienia od popenienia przestpstwa, czynu niedozwolonego i od momentu, kiedy poszkodowany dowiedzia si o szkodzie i o osobie odpowiedzialnej za to. W 2000 r. wprowadzono do KC odpowiedzialno z tytuu towaru (produktu niebezpiecznego) art. 449.1 449.11 KC. Producent nie ponosi odpowiedzialno, gdy towaru do obrotu nie wprowadzi. Odszkodowanie za szkod w minie nie obejmuje uszkodzenia samego produktu ani korzyci jakie poszkodowany mgby osign w zwizku z jego uywaniem. Odszkodowanie nie przysuguje gdy szkoda na mienie nie przekracza kwoty bdcej rwnowartoci 500 euro.

Strona 77 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Art. 444 KC razie uszkodzenia ciaa lub wywoania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynike z tego powodu koszty. Na danie poszkodowanego zobowizany do naprawienia szkody powinien wyoy z gry sum potrzebn na koszty leczenia, a jeeli poszkodowany sta si inwalid, take sum potrzebn na koszty przygotowania do innego zawodu. Delikt sprawc i poszkodowanego nie wie aden stosunek, odpowiedzialno deliktowa: Na zasadzie winy Na zasadzie ryzyka Na zasadzie susznoci Kontrakt stosunek (zobowizanie) obligacyjne czy strony. Art. 471 KC Dunik obowizany jest do naprawienia szkody wynikej z niewykonania lub nienaleytego wykonania zobowizania, chyba e niewykonanie lub nienaleyte wykonanie jest nastpstwem okolicznoci, za ktre dunik odpowiedzialnoci nie ponosi. Art. 472 KC Jeeli ze szczeglnego przepisu ustawy albo z czynnoci prawnej nie wynika nic innego, dunik odpowiedzialny jest za niezachowanie naleytej starannoci. Art. 473 KC Dunik moe przez umow przyj odpowiedzialno za niewykonanie lub za nienaleyte wykonanie zobowizania z powodu oznaczonych okolicznoci, za ktre z mocy ustawy odpowiedzialnoci nie ponosi. Niewane jest zastrzeenie, i DUNIK nie bdzie odpowiedzialny za szkod, ktr moe wyrzdzi wierzycielowi umylnie Art. 474 KC Dunik odpowiedzialny jest jak za wasne dziaanie lub zaniechanie za dziaania i zaniechania osb, z ktrych pomoc zobowizanie wykonywa, jak rwnie osb, ktrym wykonanie zobowizania powierza. Przepis powyszy stosuje si take w wypadku, gdy zobowizanie wykonywa przedstawiciel ustawowy dunika. Zobowizanie terminowe termin jest z gry ustalony, wynika to z treci czynnoci prawnej, z wyroku sdowego, z innego organu a take z waciwoci (charakteru) zobowizania. Gdy termin wykonania zobowizania nie jest okrelony to bdzie zobowizanie nieterminowe i gdy dunik nie speni w terminie zobowizania (zarwno terminowego i nieterminowego) to popada w zwok. Art. 476 KC Dunik dopuszcza si zwoki, gdy nie spenia wiadczenia w terminie, a jeeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spenia wiadczenia niezwocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Nie dotyczy to wypadku, gdy opnienie w spenieniu wiadczenia jest nastpstwem okolicznoci, za ktre dunik odpowiedzialnoci nie ponosi. Art. 480 KC W razie zwoki dunika w wykonaniu zobowizania czynienia, wierzyciel moe, zachowujc roszczenie o naprawienie szkody, da upowanienia przez sd do wykonania czynnoci na koszt dunika. Art. 471 KC Dunik obowizany jest do naprawienia szkody wynikej z niewykonania lub nienaleytego wykonania zobowizania, chyba e niewykonanie lub nienaleyte wykonanie jest nastpstwem okolicznoci, za ktre dunik odpowiedzialnoci nie ponosi. Art. 479 KC Jeeli przedmiotem wiadczenia jest okrelona ilo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, wierzyciel moe w razie zwoki dunika naby na jego koszt tak sam ilo rzeczy tego samego gatunku albo da od dunika zapaty ich wartoci, zachowujc w obu wypadkach roszczenie o naprawienie szkody wynikej ze zwoki. O graniach odszkodowania mwi art. 361-363 KC. Normuj obowizek zwizany z odszkodowaniem niezalenie czy deliktowym czy kontraktowym. Naprawienie szkody co do zasady obejmuje straty, jakie poszkodowany ponis i korzyci, ktre utraci gdyby

Strona 78 z 85

Wykady Prawo dr Naworski zobowizanie wykorzystano. Kary umowne s naoone w przypadku odpowiedzialnoci kontraktowej i maja posta zryczatowanego odszkodowania i uatwia dochodzeni w procesie. Art. 361 KC Zobowizany do odszkodowania ponosi odpowiedzialno tylko za normalne nastpstwa dziaania lub zaniechania, z ktrego szkoda wynika. powyszych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, ktre poszkodowany ponis, oraz korzyci, ktre mgby osign, gdyby mu szkody nie wyrzdzono Art. 362 KC Jeeli poszkodowany przyczyni si do powstania lub zwikszenia szkody, obowizek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okolicznoci, a zwaszcza do stopnia winy obu stron. Art. 363 KC Naprawienie szkody powinno nastpi, wedug wyboru poszkodowanego, bd przez przywrcenie stanu poprzedniego, bd przez zapat odpowiedniej sumy pieninej. Jednake gdyby przywrcenie stanu poprzedniego byo niemoliwe albo gdyby pocigao za sob dla zobowizanego nadmierne trudnoci lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza si do wiadczenia w pienidzu. Jeeli naprawienie szkody ma nastpi w pienidzu, wysoko odszkodowania powinna by ustalona wedug cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba e szczeglne okolicznoci wymagaj przyjcia za podstaw cen istniejcych w innej chwili. Umowy wzajemne Umowa jest wzajemna, gdy obie strony zobowizuj si w taki sposb, e wiadczenie jednej ma by odpowiednikiem wiadczenia drugiej. S jednak wyjtki od jednoczesnego spenienia wiadcze, jednoczesno wiadcze wzajemnych jest tylko w przypadku sprzeday odrcznej. Art. 488 KC Zasada jednoczesnoci spenienia wiadcze wzajemnych wiadczenia bdce przedmiotem zobowiza z umw wzajemnych (wiadczenia wzajemne) powinny by spenione jednoczenie, chyba e z umowy, z ustawy albo z orzeczenia sdu lub decyzji innego waciwego organu wynika, i jedna ze stron obowizana jest do wczeniejszego wiadczenia. Art. 490 KC Powstrzymanie si od spenienia wiadczenia Jeeli jedna ze stron obowizana jest speni wiadczenie wzajemne wczeniej, a spenienie wiadczenia przez drug stron jest wtpliwe ze wzgldu na jej stan majtkowy, strona zobowizana do wczeniejszego wiadczenia moe powstrzyma si z jego spenieniem, dopki druga strona nie zaofiaruje wiadczenia wzajemnego lub nie da zabezpieczenia. Art. 491 KC Skutki zwoki jednej ze stron w wykorzystaniu zobowizania z umowy wzajemnej Jeeli jedna ze stron dopuszcza si zwoki w wykonaniu zobowizania z umowy wzajemnej, druga strona moe wyznaczy jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagroeniem, i w razie bezskutecznego upywu wyznaczonego terminu bdzie uprawniona do odstpienia od umowy. Moe rwnie bd bez wyznaczenia terminu dodatkowego, bd te po jego bezskutecznym upywie da wykonania zobowizania i naprawienia szkody wynikej ze zwoki. Art. 492 KC Odstpienie od umowy wzajemnej Jeeli uprawnienie do odstpienia od umowy wzajemnej zostao zastrzeone na wypadek niewykonania zobowizania w terminie cile okrelonym, strona uprawniona moe w razie zwoki drugiej strony odstpi od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego. To samo dotyczy wypadku, gdy wykonanie zobowizania przez jedn ze stron po terminie nie miaoby dla drugiej strony znaczenia ze wzgldu na waciwoci zobowizania albo ze wzgldu na zamierzony przez ni cel umowy, wiadomy stronie bdcej w zwoce.

Strona 79 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Art. 494 KC Prawa i obowizki odstpujcego od umowy Strona, ktra odstpuje od umowy wzajemnej, obowizana jest zwrci drugiej stronie wszystko, co otrzymaa od niej na mocy umowy; moe da nie tylko zwrotu tego, co wiadczya, lecz rwnie naprawienia szkody wynikej z niewykonania zobowizania. Odpowiedzialno za szkody na osobie jest niemajtkowa (np. mier, uszkodzenie ciaa, naraenie ycia) i majtkowa (szkoda na mieniu). Art. 448 KC W razie naruszenia dobra osobistego sd moe przyzna temu, czyje dobro osobiste zostao naruszone odpowiedni sum tytuem zadouczynienia pieninego za doznan krzywd lub na jego danie zasdzi odpowiedni sum pienin na wskazany przez niego cel spoeczny, niezalenie od innych rodkw potrzebnych do usunicia skutkw naruszenia. Art. 449 KC Roszczenia przewidziane w art. 444-448 nie mog by zbyte, chyba e s ju wymagalne i e zostay uznane na pimie albo przyznane prawomocnym orzeczeniem. Przepisy o szkodzie na osobie dotycz tylko odpowiedzialnoci deliktowej. wiadczenie wadliwego towaru moe np. przyczyni si do szkody na osobie ale jest to odpowiedzialno w ramach kontraktu. Szkoda majtkowa na osobie jej naprawienie ma miejsce w przypadku uszkodzenia ciaa, zdrowia a take mierci (art. 444 KC). Istniej: Jednorazowe odszkodowanie (art. 441.1-2 KC) nie wyklucza moliwoci ubiegania si przed sdem o gdy szkoda moe w przyszoci si powikszy. Renta Art. 447 KC Z wanych powodw sd moe na danie poszkodowanego przyzna mu zamiast renty lub jej czci odszkodowanie jednorazowe. Dotyczy to w szczeglnoci wypadku, gdy poszkodowany sta si inwalid, a przyznanie jednorazowego odszkodowania uatwi mu wykonywanie nowego zawodu. Art. 446 KC - Jeeli wskutek uszkodzenia ciaa lub wywoania rozstroju zdrowia nastpia mier poszkodowanego, zobowizany do naprawienia szkody powinien zwrci koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je ponis. Osoba, wzgldem ktrej ciy na zmarym ustawowy obowizek alimentacyjny, moe da od zobowizanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do moliwoci zarobkowych i majtkowych zmarego przez czas prawdopodobnego trwania obowizku alimentacyjnego. Takiej samej renty mog da inne osoby bliskie, ktrym zmary dobrowolnie i stale dostarcza rodkw utrzymania, jeeli z okolicznoci wynika, e wymagaj tego zasady wspycia spoecznego. Sd moe ponadto przyzna najbliszym czonkom rodziny zmarego stosowne odszkodowanie, jeeli wskutek jego mierci nastpio znaczne pogorszenie ich sytuacji yciowej. Krzywda w nastpstwie szkody na osobie obok art. 444 KC moemy mie do czynienia z dwoma elementami: niemajtkowym, czyli krzywd. Przysugujce tu roszczenie to zadouczynienie pienine art. 448 KC i art. 23 KC. Kady kto bezporednio zosta uszkodzony moe domaga si zadouczynienia. Wysoko sumy zaley od zakresu i dolegliwoci, jakie nastpiy. Zadouczynienie to jednorazowe odszkodowanie nie renta. Art. 445.1-2 KC znajduje zastosowanie w przypadku przemocy, gwatu itp. S to szczeglne sytuacje dotyczce take wizienia kogo, przymuszania do czego. Obowizuje tu zadouczynienia za doznan krzywd. Przedawnienie roszcze na osobie roszczenia deliktowe zarwno majtkowe (co do zasady 3 lata, 10 lat od dnia zdarzenia wywoujcego szkod) jak i niemajtkowe (co do zasady nie przedawniaj si). Zmiana wierzyciela lub dunika

Strona 80 z 85

Wykady Prawo dr Naworski

Wierzyciela art. 509 KC Dunika zmiana zachodzi w przypadku: a. Przejcie zwalniajcego dotychczasowy dunik przestaje nim by a dug przechodzi na osob trzeci b. Umowne przystpienie do spenienia wiadczenia (inaczej kumulatywne) na podstawie umowy do dugu przystpuje osoba trzecia (umocowanie czyli dobrowolnie, ustawowe przystpienie do dugu na postawie ustawy). Zbywca i nabywca dugu odpowiadaj solidarnie. Osoba trzecia, ktra spaca wierzyciela nabywa co do zasady t wierzytelno do wysokoci zapaty. Wymagane czynnoci prawne przy zmianie dunika: Umowa midzy wierzycielem a osob trzecia za zgod dunika Umowa miedzy dunikiem a osob trzecia za zgod wierzyciela (nie jest skuteczna gdy wierzyciel nie wiedzia, e osoba trzecia jest niewypacalna) Umowa o przyjcie dugu musi by pisemna pod rygorem niewanoci art. 518.1-3KC Zbywanie wierzytelnoci jest dowolnie usuwalne moe wystpi poprzez umow ktrej przedmiotem jest zbycie wierzytelnoci (art. 510 KC). Wyjtek wynika z przepisw szczeglnych lub gdy strony postanowi inaczej. Obok cesji wierzycielskiej jest te factoring. Wyodrbnia si wierzytelnoci istniejce i przysze (warunkowa, terminowa). Skuteczna cesja wierzytelnoci oznacza, e zmienia si wierzyciel, dunicy si nie zmieniaj. Pozycja dunika w stosunkach cedent dunik jest taka sama, nie moe by gorsza. Dopki dunik nie zostanie powiadomiony o cesji to art. 512 KC, art. 467 KC gdy cesja jest warunkowa. Art. 519 KC. Typologia umw: 1. Nazwane wyranie okrelone jako wyodrbnione (sprzeday, o dzieo, o roboty budowlane, o wiadczenie usug, leasingu) 2. Nienazwane 3. Mieszane wystpuj czasami ale mieszcz si w grupie umw nienazwanych
1. 2.

Sprzeda Sprzeda konsumencka konsument jest kupujcym i jest on osob fizyczn, przedmiotem moe by tylko rzecz ruchoma. Jednym z warunkw umowy sprzeday jest zobowizanie si kupujcego do zapaty ceny. Cena musi by oznaczona. Drugim jest zobowizanie si sprzedawcy do przeniesienia rzeczy na kupujcego. Przeniesienie wasnoci wynika z art. 155 KC umowa zobowizujca do przeniesienia wasnoci przenosi t wasno automatycznie. Art. 535 KC Przez umow sprzeday sprzedawca zobowizuje si przenie na kupujcego wasno rzeczy i wyda mu rzecz, a kupujcy zobowizuje si rzecz odebra i zapaci sprzedawcy cen. Umowa rzeczowa (rozporzdzajca) przenosi wasno rzeczy. Umowa przedwstpna zobowizuje do zawarcia umowy zobowizujcego lub zobowizujco-rozporzdzajcej. Sprzeda nieruchomoci umowa rozporzdzajca Sprzeda przedsibiorstwa w znaczeniu podmiotowym musi by zobowizanie do przeniesienia wasnoci rzeczy. Art. 536 KC Cen mona okreli przez wskazanie podstaw do jej ustalenia. Jeeli z okolicznoci wynika, e strony miay na wzgldzie cen przyjt w stosunkach danego

Strona 81 z 85

Wykady Prawo dr Naworski rodzaju, poczytuje si w razie wtpliwoci, e chodzio o cen w miejscu i czasie, w ktrym rzecz ma by kupujcemu wydana. Art. 537-541 nie zajmowa si tymi przepisami. Mwimy o cenach umownych przy sprzeday s one swobodnie ustalone przez strony w umowie. Ryzyko przypadkowej utraty lub uszkodzenia korzyci (wane zwaszcza gdy przewonicy dostarczaj towary, ale tylko tacy ktrzy s uprawnienie do przewozu okrelonej rzeczy) i ciary (z jak chwil przechodz na kupujcego?). Art. 548 KC Z chwil wydania rzeczy sprzedanej przechodz na kupujcego korzyci i ciary zwizane z rzecz oraz niebezpieczestwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy. Jeeli strony zastrzegy inn chwil przejcia korzyci i ciarw, poczytuje si w razie wtpliwoci, e niebezpieczestwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy przechodzi na kupujcego z t sam chwil. Art. 544 KC Jeeli rzecz sprzedana ma by przesana przez sprzedawc do miejsca, ktre nie jest miejscem spenienia wiadczenia, poczytuje si w razie wtpliwoci, e wydanie zostao dokonane z chwil, gdy w celu dostarczenia rzeczy na miejsce przeznaczenia sprzedawca powierzy j przewonikowi trudnicemu si przewozem rzeczy tego rodzaju. Jednake kupujcy obowizany jest zapaci cen dopiero po nadejciu rzeczy na miejsce przeznaczenia i po umoliwieniu mu zbadania rzeczy. Art. 554 KC Roszczenia z tytuu sprzeday dokonanej w zakresie dziaalnoci przedsibiorstwa sprzedawcy, roszczenia rzemielnikw z takiego tytuu oraz roszczenia prowadzcych gospodarstwa rolne z tytuu sprzeday podw rolnych i lenych przedawniaj si z upywem lat dwch. Art. 556 KC Sprzedawca jest odpowiedzialny wzgldem kupujcego, jeeli rzecz sprzedana ma wad zmniejszajc jej warto lub uyteczno ze wzgldu na cel w umowie oznaczony albo wynikajcy z okolicznoci lub z przeznaczenia rzeczy, jeeli rzecz nie ma waciwoci, o ktrych istnieniu zapewni kupujcego, albo jeeli rzecz zostaa kupujcemu wydana w stanie niezupenym (rkojmia za wady fizyczne). Sprzedawca jest odpowiedzialny wzgldem kupujcego, jeeli rzecz sprzedana stanowi wasno osoby trzeciej albo jeeli jest obciona prawem osoby trzeciej (rkojmia za wady prawne). Art. 557 KC Sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialnoci z tytuu rkojmi, jeeli kupujcy wiedzia o wadzie w chwili zawarcia umowy. Gdy przedmiotem sprzeday s rzeczy oznaczone tylko co do gatunku albo rzeczy majce powsta w przyszoci, sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialnoci z tytuu rkojmi, jeeli kupujcy wiedzia o wadzie w chwili wydania rzeczy. Art. 563 KC Kupujcy traci uprawnienia z tytuu rkojmi za wady fizyczne rzeczy, jeeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w cigu miesica od jej wykrycia, a w wypadku gdy zbadanie rzeczy jest w danych stosunkach przyjte, jeeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w cigu miesica po upywie czasu, w ktrym przy zachowaniu naleytej starannoci mg j wykry. Minister Handlu Wewntrznego moe w drodze rozporzdzenia ustali krtsze terminy do zawiadomienia o wadach artykuw ywnociowych. Jednake przy sprzeday midzy osobami prowadzcymi dziaalno gospodarcz utrata uprawnie z tytuu rkojmi nastpuje, jeeli kupujcy nie zbada rzeczy w czasie i w sposb przyjty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomi niezwocznie sprzedawcy o dostrzeonej wadzie, a w wypadku gdy wada wysza na jaw dopiero pniej - jeeli nie zawiadomi sprzedawcy niezwocznie po jej wykryciu. Do zachowania terminw zawiadomienia o wadach rzeczy sprzedanej wystarczy wysanie przed upywem tych terminw listu poleconego. Uprawnienia z tytuu rkojmi (art. 559 KC): Uprawnienia z tzw. waciwej rkojmi danie wymiany rzeczy

Strona 82 z 85

Wykady Prawo dr Naworski danie naprawy rzeczy Obnienie ceny Odstpienie od umowy (ostateczno) Jeeli wady s nieistotne a sprzedawca naprawi wad lub wymieni to nie mona odstpi od umowy. Przy wymianie sprzedawca pokrywa koszty. Wybr uprawnie zaley od konsumenta ale: Naprawa dotyczy rzeczy oznaczonych co do tosamoci Wymiana dotyczy rzeczy oznaczonych co do gatunku ( art. 560 KC) Odstpienie od umowy jest ostatecznoci Art. 568 KC Uprawnienia z tytuu rkojmi za wady fizyczne wygasaj po upywie roku, a gdy chodzi o wady budynku - po upywie lat trzech, liczc od dnia, kiedy rzecz zostaa kupujcemu wydana. Upyw powyszych terminw nie wycza wykonania uprawnie z tytuu rkojmi, jeeli sprzedawca wad podstpnie zatai. Zarzut z tytuu rkojmi moe by podniesiony take po upywie powyszych terminw, jeeli przed ich upywem kupujcy zawiadomi sprzedawc o wadzie. Art. 570 KC Do sprzeday zwierzt, ktre wymienia rozporzdzenie Ministra Rolnictwa wydane w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwoci oraz Przemysu Spoywczego i Skupu, stosuje si przepisy o rkojmi za wady fizyczne ze zmianami wskazanymi w dwch artykuach poniszych. Art. 574 KC Jeeli z powodu wady prawnej rzeczy sprzedanej kupujcy odstpuje od umowy albo da obnienia ceny, moe on da naprawienia szkody poniesionej wskutek istnienia wady, chyba e szkoda jest nastpstwem okolicznoci, za ktr sprzedawca odpowiedzialnoci nie ponosi. W ostatnim wypadku kupujcy moe da tylko naprawienia szkody, ktr ponis przez to, e zawar umow nie wiedzc o istnieniu wady; w szczeglnoci moe on da zwrotu kosztw zawarcia umowy, kosztw odebrania, przewozu, przechowania i ubezpieczenia rzeczy oraz zwrotu dokonanych nakadw w takim zakresie, w jakim nie odnis z nich korzyci, a nie otrzyma ich zwrotu od osoby trzeciej. Moe rwnie da zwrotu kosztw procesu. Art. 575 KC Jeeli z powodu wady prawnej rzeczy sprzedanej kupujcy jest zmuszony wyda rzecz osobie trzeciej, umowne wyczenie odpowiedzialnoci z tytuu rkojmi nie zwalnia sprzedawcy od obowizku zwrotu otrzymanej ceny, chyba e kupujcy wiedzia, i prawa sprzedawcy byy sporne, albo e naby rzecz na wasne niebezpieczestwo. Art. 576 KC Uprawnienia z tytuu rkojmi za wady prawne rzeczy sprzedanej wygasaj z upywem roku od chwili, kiedy kupujcy dowiedzia si o istnieniu wady. Jeeli kupujcy dowiedzia si o istnieniu wady prawnej dopiero na skutek powdztwa osoby trzeciej, termin ten biegnie od dnia, w ktrym orzeczenie wydane w sporze z osob trzeci stao si prawomocne. Gwarancja (przy umowie sprzeday) to dodatkowe zastrzeenie umowne (art. 557 581 KC) i wynika z odrbnego dokumentu gwarancyjnego (dziki temu gwarancj moe zgosi kady kto ten dokument posiada) lub z umowy. Gwarantem moe by sprzedawca ale najczciej jest nim producent. Jeeli w gwarancji nie ma zastrzeonego innego terminu to trwa on 1 rok od momentu wydania rzeczy. Termin gwarancji jest terminem na ujawnienie si wad towaru w rkojmi w jej terminie wada musi si ujawni i nabywca musi zrealizowa swe uprawniania. Nabywca swe uprawnienie moe zrealizowa nawet po upywie terminu gwarancji jeeli wada ujawni si w terminie gwarancji. Art. 579 KC Kupujcy, moe wykonywa uprawnienia z tytuu rkojmi za wady fizyczne rzeczy, niezalenie od uprawnie wynikajcych z gwarancji. Jeeli gwarant wymienia rzecz na now to termin gwarancji biegnie od nowa, a w przypadku naprawy wydua si o czas, podczas ktrego trwaa naprawa. Wada niezgodno towaru konsumujcego z ustaw (domniemanie zgodnoci).

Strona 83 z 85

Wykady Prawo dr Naworski Jeeli towar konsumpcyjny, w chwili jego wydania, nie jest zgodny z umow istnieje szeciomiesiczny termin domniemania, e taka niezgodno istniaa w chwili wydania. Jeeli towar odpowiada opisowi i nadaje si do celu okrelonego w umowie domniemywa si, e towar jest zgodny z umow. Nieprawidowo w zmontowaniu lub uruchomienie w przypadku gdy nastpio to w chwili wydania bd uruchomienia (mimo dziaania zgodnego z instrukcj) uznaje si wwczas ten towar za niezgodny z umow. Wyczenie z odpowiedzialnoci sprzedawcy wystpuje gdy nabywca wiedzia o wadzie towaru w chwili zakupy. Uprawnienia z tytuu gwarancji: Nieodpatna naprawa Wymiana towaru na nowy Jeeli sprzedawca nie odpowiedzia w cigu 14 dni na uprawnienia nabywcy to uznaje si je za uzasadnienie. Kupujcy traci uprawnienie jeli w terminie 2 m-cy nie zawiadomi sprzedawcy. Sprzedawca odpowiada za niezgodno towaru z umow jeeli owa niezgodno zostanie wykryta w cigu 2 lat od wydania, jeeli rzeczy s uywane to najkrcej w cigu roku. Termin przedawnienia: art. 10.2 Roszczenia (uprawnienia) przedawniaj si w cigu roku od momentu wykrycia niezgodnoci. Najkrcej termin przedawnienia to 2 lata (1 rok + 1 rok) od dnia wydania rzeczy. Przerwa w biegu istnienie poza sytuacjami okrelonymi w art. 123.1 KC. Samo zawiadomienie sprzedawcy o niezgodnoci towaru z umow przerywa bieg terminu przedawnienia. Przedawnienie nie biegnie w okresie wymiany lub naprawy. Na gruncie tej ustawy przepisy dotyczce gwarancji nie s jasne. Przerwa w biegu (zawieszenie): 6 m-cy 2 m-ce na reklamacj 2 lata od wydania rzeczy Szczeglne rodzaje sprzeday: Na raty Z zastrzeeniem wasnoci posiadanej rzeczy Pierwokupu Art. 583 KC Sprzeda na raty jest dokonana w zakresie dziaalnoci przedsibiorstwa sprzeda rzeczy ruchomej osobie fizycznej za cen patn w okrelonych ratach, jeeli wedug umowy rzecz ma by kupujcemu wydana przed cakowitym zapaceniem ceny. Wystawienie przez kupujcego weksli na pokrycie lub zabezpieczenie ceny kupna nie wycza stosowania przepisw rozdziau niniejszego. Art.589 KC Jeeli sprzedawca zastrzeg sobie wasno sprzedanej rzeczy ruchomej a do uiszczenia ceny, poczytuje si w razie wtpliwoci, e przeniesienie wasnoci rzeczy nastpio pod warunkiem zawieszajcym. Art. 590 KC Jeeli rzecz zostaje kupujcemu wydana, zastrzeenie wasnoci powinno by stwierdzone pismem. Jest ono skuteczne wzgldem wierzycieli kupujcego, jeeli pismo ma dat pewn. Art. 591 KC razie zastrzeenia prawa wasnoci sprzedawca odbierajc rzecz moe da odpowiedniego wynagrodzenia za zuycie lub uszkodzenie rzeczy. Sprzeda z zastrzeeniem wasnoci rzeczy sprzedanej jest bezwarunkowa ale warunkowe jest przeniesienie wasnoci na sprzedajcego. Prawo odkupu to prawno niezbywalne i niepodzielne. Art. 592 KC Sprzeda na prb albo z zastrzeeniem zbadania rzeczy przez kupujcego poczytuje si w razie wtpliwoci za zawart pod warunkiem zawieszajcym, e

Strona 84 z 85

Wykady Prawo dr Naworski kupujcy uzna przedmiot sprzeday za dobry. W braku oznaczenia w umowie terminu prby lub zbadania rzeczy sprzedawca moe wyznaczy kupujcemu odpowiedni termin. Art. 593 KC Prawo odkupu moe by zastrzeone na czas nie przenoszcy lat piciu; termin duszy ulega skrceniu do lat piciu. Art. 594 KC Z chwil wykonania prawa odkupu kupujcy obowizany jest przenie z powrotem na sprzedawc wasno kupionej rzeczy za zwrotem ceny i kosztw sprzeday oraz za zwrotem nakadw; jednake zwrot nakadw, ktre nie stanowiy nakadw koniecznych, naley si kupujcemu tylko w granicach istniejcego zwikszenia wartoci rzeczy. Jeeli okrelona w umowie sprzeday cena odkupu przenosi cen i koszty sprzeday, sprzedawca moe da obnienia ceny odkupu do wartoci rzeczy w chwili wykonania prawa odkupu, jednake nie niej sumy obliczonej wedug paragrafu poprzedzajcego. Art. 596 KC Jeeli ustawa lub czynno prawna zastrzega dla jednej ze stron pierwszestwo kupna oznaczonej rzeczy na wypadek, gdyby druga strona sprzedaa rzecz osobie trzeciej (prawo pierwokupu), stosuje si w braku przepisw szczeglnych przepisy niniejszego rozdziau. Art. 603 KC Przez umow zamiany kada ze stron zobowizuje si przenie na drug stron wasno rzeczy w zamian za zobowizanie si do przeniesienia wasnoci innej rzeczy. Art. 605 KC Przez umow dostawy dostawca zobowizuje si do wytworzenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku oraz do ich dostarczenia czciami albo periodycznie, a odbiorca zobowizuje si do odebrania tych rzeczy i do zapacenia ceny. Art. 627-646 KC o umowie o dzieo. Z umowy o dzieo wyodrbnia si umowa o roboty budowlane. Umowa o dzieo i umowa o wiadczenie usug s to dwie rne umowy.

Strona 85 z 85