You are on page 1of 22

Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny

zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw


szk wyszych kierunkw matematycznych,
przyrodniczych i technicznych
streszczenie
projekt wspfinansowany ze rodkw europejskiego
funduszu spoecznego
2
Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw szk wyszych kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych
Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzebowania gospodarki na absolwentw szk wyszych
kierunkw matematycznych, przyrodniczych i technicznych miao na celu wskazanie specjalnoci na
kierunkach matematycznych, przyrodniczych i technicznych, w ktrych spodziewa si naley najwikszej
luki pomidzy popytem ,a poda na absolwentw szk wyszych w perspektywie 5 i 15 letniej oraz analizy
przyczyn jej powstania.
w rezultacie przeprowadzonego badania opracowany zosta raport obejmujcy trzy zasadnicze obszary
analityczne:
1. oszacowanie popytu i poday na absolwentw kierunkw matematycznych, technicznych
i przyrodniczych obecnie oraz w perspektywie 5 i 15 letniej;
2. wskazanie specjalnoci o najwyszym potencjalnym poziomie luki midzy poda a popytem na
absolwentw wyej wymienionych kierunkw studiw;
3. prognoza zapotrzebowania na absolwentw wyej wymienionych kierunkw ksztacenia dla
najbardziej podanych specjalnoci w ukadzie regionalnym w perspektywie 5 i 15 lat.
w wyniku badania powstaa lista specjalnoci na kierunkach matematycznych, przyrodniczych i technicznych,
w ktrych wedug przyjtej przez wykonawc miary, okrelona zostaa wielko luki midzy popytem i poda
na absolwentw w ukadzie krajowym i regionalnym w odniesieniu do:
teraniejszoci,
okresu 5-letniego,
okresu 15-letniego.
przeprowadzone badanie koncentrowao si take na zagadnieniu analizy przyczyn powstania luki midzy
popytem a poda na absolwentw wskazanych kierunkw i specjalnoci.
w ramach kadego ze wspomnianych wyej trzech zasadniczych obszarw badawczych udzielono odpowiedzi
na nastpujce pytania badawcze:
Obszarbadawczy Pytaniaewaluacyjne
oszacowanie popytu i poday
na absolwentw kierunkw
matematycznych, technicznych
i przyrodniczych w perspektywie
5 i 15 letniej.
jaki jest potencjalny popyt na absolwentw analizowanych kierunkw oglnie
w kraju oraz w ukadzie regionalnym obecnie oraz
w perspektywie 5 i 15 lat?
w ktrych regionach prognozowany jest najwyszy popyt na absolwent
w analizowanych kierunkw obecnie oraz w perspektywie 5 i 15 lat?
jaka jest prognozowana poda absolwentw analizowanych kierunkw oglnie
w kraju oraz w ukadzie regionalnym obecnie oraz w perspektywie 5 i 15 lat?
w ktrych regionach prognozowana jest najwysza poda absolwentw
analizowanych kierunkw obecnie oraz w perspektywie 5 i 15 lat?
w ktrych regionach bdzie najwiksza poda absolwentw, a w ktrych najwikszy
ich popyt?
jak mona oszacowa mobilno absolwentw analizowanych kierunkw (jaki
jest szacowany przepyw absolwentw analizowanych kierunkw z regionw
o wysokiej poday i niskim popycie na absolwentw analizowanych kierunkw do
regionw o wysokim popycie i niskiej poday?)
czy i w jakim stopniu napyw siy roboczej (specjalistw z okrelonych dziedzin)
z zagranicy (w ramach wsplnego rynku ue oraz spoza ue) moe wyrwna rnic
pomidzy poda a popytem na absolwentw kierunkw matematycznych,
przyrodniczych i technicznych w polsce obecnie oraz w perspektywie 5 i 15 lat?

CEL /N/LlZY
3
Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw szk wyszych kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych
wskazanie specjalnoci
o najwyszym potencjalnym
poziomie luki midzy poda
a popytem na absolwentw
wyej wymienionych kierunkw
studiw.
czy prowadzona jest analiza specjalnoci defcytowych w perspektywie chwili
obecnej oraz okresu 5 i 15 lat dla caego kraju oraz w ukadzie regionalnym?
czy i w jakim stopniu szkoy wysze uwzgldniaj w swoich planach rekrutacji
studentw prognozowane zapotrzebowanie rynku na absolwentw okrelonych
specjalnoci?
jakie s prognozowane specjalnoci defcytowe dla kierunkw matematycznych,
przyrodniczych i technicznych dla caego kraju i w ukadzie regionalnym obecnie
oraz w perspektywie 5 i 15 lat?
prognoza zapotrzebowania
na absolwentw wyej
wymienionych kierunkw
ksztacenia dla najbardziej
podanych specjalnoci w
ukadzie regionalnym
w perspektywie 5 i 15 lat.
jaka bdzie luka pomidzy popytem a poda na absolwentw kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych oglnie w kraju oraz w ukadzie
regionalnym obecnie oraz w perspektywie 5 i 15 lat?
jaki jest prognozowany niezaspokojony popyt na absolwentw kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych w ukadzie regionalnym obecnie
i w perspektywie 5 i 15 lat (z uwzgldnieniem efektw wynikajcych z prognozowanej
mobilnoci absolwentw analizowanych kierunkw w kraju i za granic a take
z uwzgldnieniem prognozy napywu zagranicznych specjalistw z tych dziedzin)?
Badanie przeprowadzono w okresie od padziernika do grudnia 2008 roku.
Badanie obejmowao:
Analizadokumentw(deskresearch)
analiza dokumentw zostaa przeprowadzona jako jeden z pierwszych etapw realizacji badania: przed
przystpieniem do realizacji wywiadw i przed rozpoczciem bada terenowych.
w ramach analizy danych zastanych uwzgldniono m.in. nastpujce rda informacji:
Barometr manpower, Perspektywy zatrudnienia, polska, Q1, 2009.
Boczek k., Jakie studia, taka paca!, htp://matura.onet.pl/1483531,3,poradnik_artykul.html, z dn. 25.04.2008.
Boni m., Przyszo polskiego rynku pracy, warszawa, 17.06.2008
doliska a., Mao inynierw, wicej humanistw,
htp://uwm.student.wm.pl/malo- inynierw--wiecej-humanistow,44597 z dn. 2008-04-21
fulton o., santago p., edquist ch., el-khawas e., hackl e., Raport OECD na temat szkolnictwa wyszego, polska,
2007.
gwny urzd statystyczny, htp://www.stat.gov.pl
kolska k., Najpopularniejsze kierunki studiw, gazeta wyborcza z 07.03.2008
Konkurencyjno sektora MSP, pkpp lewiatan, 2008.
nyga k., Nowe zawody przyszoci rynku pracy, sedlak & sedlak, krakw, 2008.
Praca przyszoci: Inynier, htp://www.edulandia.pl/techniczne_2558.htm#top
Raport o Kapitale Intelektualnym Polski, zesp doradcw strategicznych prezesa rady ministrw, warszawa,
2008
Raport o Rozwoju Spoecznym Polska 2007 Edukacja dla Pracy, program narodw zjednoczonych ds. rozwoju
(undp), warszawa, 2008.

realizacja Badania
4
Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw szk wyszych kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych
Raport z rynku pracownika, htp://www.infor.pl
Rzd zapaci za studia inynierw, polska, dziennik Batycki, 16.05.2008.
smolarz a., Zawody przyszoci, 14.01.2008; htp://www.ekonomicznie.pl/strefa.php?strefa=licealisty&art=51
strojek a., Migracyjne plusy dla polskiego rynku pracy, sedlak & sedlak, krakw 2008.
strojek a., Modzi Polacy na rynku pracy, sedlak & sedlak, krakw, 2008.
Studia zamawiane a gospodarka oparta na wiedzy, gazeta wyborcza, z dn. 2008-06-16, htp://gospodarka.
gazeta.pl/frma/1,31560,5318226,studia_zamawiane_a_gospodarka_oparta_na_wiedzy.html .
szafraski m., Analiza wybranych zagadnie dotyczcych ksztacenia na kierunkach technicznych, matematyczno-
statystycznych i fzycznym oraz w wybranych szkoach wyszych (wycig z przygotowywanego opracowania),
akcelerator wiedzy technicznej, pozna, czerwiec 2008.
Szkolnictwo wysze, a wyzwania rynku pracy, sedlak&sedlak, krakw, 2008
wilde k., Moda na inynierw, 14 maja 2007
zbonikowska i., Nietypowe studia, htp://www.paca.pracuj.pl/kariera-rynek-pracy-artykuly_11318.htm#top
Indywidualne wywiady pogbione (IDI)
w ramach niniejszego badania wykonawca zrealizowa 5 pogbionych wywiadw indywidualnych
z przedstawicielami: (i) ministerstwa nauki i szkolnictwa wyszego, (ii) ministerstwa gospodarki,
(iii) ministerstwa pracy i polityki socjalnej, (iV) konferencji rektorw uczelni technicznych oraz (V)
z przedstawicielami organizacji przedsibiorcw.
Kwestonariuszowe wywiady osobiste (PAPI)
Badaniem kwestonariuszowym realizowanym technik papi objto przedstawicieli wszystkich 16
wojewdzkich urzdw pracy. zrealizowane badanie przede wszystkim dotyczyo kwesti zwizanych
z analiz specjalnoci defcytowych w regionie, monitorowaniem i prognozowaniem rozwoju rynku pracy
w regionie oraz z szacowan obecn i przysz mobilnoci siy roboczej.
Ankietainternetowanadzorowanaprzezsystemkomputerowy(CAWI)
w ramach zrealizowanego badania do udziau w badaniu kwestonariuszowym realizowanym technik cawi
zaproszono wszystkie pastwowe i prywatne szkoy wysze, ktre prowadz ksztacenie na kierunkach
matematycznych, przyrodniczych i technicznych.
w ramach badania cawi podjte zostay zagadnienia dotyczce kwesti zwizanych z: (i) prognozowan liczb
absolwentw analizowanych kierunkw obecnie i w perspektywie 5 i 15 lat; (ii) uwzgldnianiem przez szkoy
wysze prognoz dotyczcych rynku pracy przy ustalaniu planw rekrutacji studentw; (iii) wsppracy wadz
szk wyszych z instytucjami rynku pracy i/lub przedsibiorcami przy ustalaniu planw rekrutacji.
Zogniskowanywywiadgrupowy(FGI)
w ramach realizowanego badania przeprowadzony zosta 1 fgi, w ktrym wzili udzia przedstawiciele:
instytucji rynku pracy (wup), reprezentanci szk wyszych prowadzcych ksztacenie w kierunkach
matematycznych, przyrodniczych i technicznych, a take przedstawiciele stowarzysze przedsibiorcw.
zrealizowany zogniskowany wywiad grupowy pozwoli na bezporednie skonfrontowanie opinii i pogldw
interesariuszy kluczowych dla obszaru objtego realizowanym badaniem.

5
Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw szk wyszych kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych
OKrelenIe KryterIw PrzygOtOwAnIA lIsty rAnKIngOwej sPecjAlnOcI nA OKrelOnych
KIerunKAch stuDIw ze wzglDu nA wIelKO luKI POmIDzy POPytem, A PODA nA
AbsOlwentw z PODzIAem nA regIOny
w trakcie realizowanego badania chciano uzyska dane: (i) obrazujce przewidywane zapotrzebowanie na
absolwentw szk wyszych z kierunkw matematycznych, przyrodniczych i technicznych w podziale na
specjalnoci oraz (ii) obrazujce przewidywan poda absolwentw tych kierunkw. wykonawca przewidywa,
e powysze dane bd obrazoway sytuacj aktualn oraz przewidywania dotyczce horyzontu czasowego
5 i 15 lat.
informacje dotyczce aktualnego i przewidywanego zapotrzebowania gospodarki na absolwentw
analizowanych kierunkw planowano pozyska od instytucji administracji rzdowej powoanych do
monitorowania i analizowania rynku pracy, a mianowicie od wojewdzkich urzdw pracy (wup).
z tego powodu zdecydowano obj wszystkie 16 wup badaniem kwestonariuszowym, w trakcie ktrego
zgromadzono informacje dotyczce zakresu analiz rynku pracy prowadzonych przez wup-y, a take ich
przewidywa dotyczcych zapotrzebowania gospodarki na specjalistw z rnych dziedzin objtych badaniem.
analiza obja m.in. rodzaj rde danych wykorzystywanych w analizach prowadzonych przez wup-y, metod
stosowanych w tych badaniach, obiegu informacji w ramach struktur regionalnych i subregionalnych (m.in.
powiatowe urzdy pracy) w zakresie monitorowania i analiz rynku pracy. analizie poddano take instytucje
otoczenia biznesu (ioB), z ktrymi wup-y wsppracuj w ramach analizy rynku pracy oraz zakres tej
wsppracy. Badanie objo rwnie zakres analiz prowadzonych przez wup-y w obszarze mobilnoci zasobw
ludzkich, a w szczeglnoci dotyczcych specjalnoci defcytowych objtych badaniem. analizie poddano
take zakres wsppracy wup z instytucjami akademickimi i szkoami wyszymi w zakresie ksztatowania
planw rekrutacji szk wyszych i powizania tych planw z przewidywaniami dotyczcymi zapotrzebowania
gospodarki na absolwentw okrelonych kierunkw.
z kolei dane dotyczce aktualnej i przewidywanej w perspektywie 5 i 15 lat poday absolwentw szk
wyszych z kierunkw matematycznych, przyrodniczych i technicznych zostay pozyskane od szk wyszych,
ktre zostay objte badaniem ankietowym przeprowadzonym technik badania internetowego (cawi).
Badanie adresowane do szk wyszych dotyczyo nastpujcych zagadnie: (i) czy dana szkoa posiada
dugoterminow strategi rekrutacji na poszczeglne kierunki i specjalnoci studiw? (ii) jaki okres czasu
obejmuj aktualne plany rekrutacyjne szkoy? (iii) czy i w jakim stopniu plany rekrutacyjne uwzgldniaj
zapotrzebowanie gospodarki na absolwentw danych kierunkw? (iv) na podstawie jakich rde szkoa
dokonuje oceny zapotrzebowania gospodarki na absolwentw poszczeglnych kierunkw? (v) czy i w jakim
zakresie szkoa przy opracowywaniu planw rekrutacji wsppracuje z instytucjami rynku pracy (wup, inne
regionalne i subregionalne)? (vi) czy i w jakim zakresie szkoa opracowujc plany rekrutacji wsppracuje
z organizacjami przedsibiorcw? (vii) czy szkoa prowadzi badania dotyczce sytuacji absolwentw
poszczeglnych kierunkw ksztacenia w perspektywie 1, 3, 5 i 15 lat po ukoczeniu studiw? jeeli tak, to
jakie pyn z tego zasadnicze wnioski i czy s one wykorzystywane w ksztatowaniu planw rekrutacji?
informacje uzyskane od szk wyszych poddano analizie w odniesieniu do poszczeglnych kierunkw/
specjalnoci ksztacenia, a take w ramach poszczeglnych wojewdztw. uzyskane informacje wykorzystano
do oszacowania przewidywanej poday absolwentw analizowanych kierunkw aktualnie oraz w perspektywie
5 i 15 lat.
przystpujc do realizacji badania przyjto, e informacje uzyskane od wup-w, dotyczce przewidywanego
przez instytucje rynku pracy zapotrzebowanie gospodarki na absolwentw szk wyszych z kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych, skonfrontowane z informacjami pochodzcymi ze szk
wyszych, a dotyczcymi przewidywanej poday absolwentw tych kierunkw pozwol na mechaniczne
wyliczenie ewentualnego rozziewu pomidzy popytem, a poda w tym zakresie.

Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw szk wyszych kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych
w celu maksymalnego uwzgldnienia w prowadzonej analizie informacji dotyczcych przewidywanych trendw
gospodarczych i moliwych kierunkw zmian uzyskane w ramach bada kwestonariuszowych dane zostay
uzupenione o dane jakociowe uzyskane w ramach zogniskowanego wywiadu grupowego, obejmujcego
przedstawicieli ministerstwa nauki i szkolnictwa wyszego, instytucji rynku pracy (wup), reprezentantw
szk wyszych prowadzcych ksztacenie w kierunkach matematycznych, przyrodniczych i technicznych,
a take przedstawicieli stowarzysze przedsibiorcw. pozwolio uwzgldni dodatkowe elementy wpywajce
na rynek pracy w analizowanym zakresie.

wyniki bada
wynIKI bADAnIA wOjewDzKIch urzDw PrAcy
wszystkie analizowane wup-y opracoway analiz obecnego stanu rynku pracy w regionie. poza
jednym wyjtkiem, wszystkie w tej analizie uwzgldniy kweste dotyczce zapotrzebowania gospodarki
regionu na absolwentw kierunkw matematycznych, przyrodniczych i technicznych. nie wszystkie
natomiast analizy regionalnego rynku pracy dokonyway analiz zapotrzebowania na absolwentw
w zakresie konkretnych specjalnoci w ramach kierunkw matematycznych, przyrodniczych i technicznych.
przeprowadzone badanie pozwolio wskaza specjalnoci z kierunkw matematycznych, przyrodniczych
i technicznych, na ktre wg wup-w jest obecnie najwiksze zapotrzebowanie.
Wykres1.czy opracowana przez wup analiza rynku pracy w regionie obejmuje defcytowe specjalnoci z kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i matematycznych?
81%
13%
6%
tak
nie
nie wiem
w ramach kierunkw matematycznych kady wup zidentyfkowa tylko jedn specjalno jako defcytow.
nie wystpia sytuacja, w ktrej w jednym regionie zidentyfkowano by wicej ni jedn specjalno z kierunku
matematycznego, na ktr jest aktualnie due zapotrzebowanie rynku pracy.
7
Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw szk wyszych kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych
Wykres2. specjalnoci matematyczne, na ktre wg wup-w jest obecnie najwiksze zapotrzebowanie rynku
matematyka 33%
fizyka
informatyczna
34%
elektrotechnika
33%

w obszarze kierunkw przyrodniczych mona wskaza grup specjalnoci, na absolwentw, ktrych jest
najwiksze zapotrzebowanie rynku pracy: biotechnologia , inynieria rodowiskowa oraz ochrona rodowiska.
najwicej (4 specjalnoci) wskaza wup z woj. dzkiego:, biotechnologia, grnictwo, geologia, farmacja.
po dwie specjalnoci defcytowe z kierunkw przyrodniczych wskazay wup-y z wojewdztw lubelskiego
(inynieria rodowiska, i biotechnologia), pomorskiego (biotechnologia, chemia) i lskiego (ochrona
rodowiska i inynieria rodowiska).
Wykres3.specjalnoci przyrodnicze, na ktre wg wup-w jest obecnie najwiksze zapotrzebowanie rynku
w zakresie kierunkw technicznych do specjalnoci cieszcych si najwikszym zainteresowaniem rynku pracy
nale: informatyka, automatyka), inynieria biomedyczna, fzyka techniczna), inynieria materiaowa oraz
mechatronika . najwiksz liczb specjalnoci defcytowych w ramach kierunkw technicznych wskaza wup
z woj. podlaskiego (5 wskaza: inynieria chemiczna, inynieria procesowa, fzyka techniczna, mechatronika
i informatyka). nieco mniejsz liczb (4) specjalnoci wskazay wup-y z wojewdztwa pomorskiego
8
Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw szk wyszych kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych
(inynieria biomedyczna, inynieria materiaowa, fzyka techniczna i informatyka) oraz lskiego (informatyka,
automatyka, biotechnologia i mechatronika).
Wykres4. specjalnoci techniczne, na ktre wg wup-w jest obecnie najwiksze zapotrzebowanie rynku
ponisze wykresy wskazuj, na ktrych kierunkach studiw, w ocenie wup-w, wystpuje najwiksza luka
pomidzy poda a popytem na absolwentw szk wyszych.
aden wup nie wskaza dwch specjalnoci z kierunkw matematycznych, na ktrych obecnie jest istotna
luka pomidzy zapotrzebowaniem a poda absolwentw szk wyszych. jednoczenie trzy wup-y wskazay
na ekonomi, ktra jednak wg ofcjalnej klasyfkacji nie naley do kierunkw matematycznych.
Wykres 5. kierunki matematyczne, dla ktrych (wg wup-w) istnieje najwiksza luka pomidzy zapotrzebowaniem
na rynku a poda absolwentw

Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw szk wyszych kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych
po 3 wup-y wskazay ochron rodowiska i biotechnologi jako kierunki, dla ktrych wystpuje najwiksza
luka pomidzy zapotrzebowaniem rynku a poda absolwentw szk wyszych. najwiksz liczb aktualnych
specjalnoci defcytowych z kierunkw przyrodniczych wskazay wojewdztwa: pomorskie (2 wskazania:
biotechnologia i chemia) i lskie (2 wskazania: ochrona rodowiska i inynieria rodowiska).
Wykres6. kierunki przyrodnicze, dla ktrych (wg wup-w) istnieje najwiksza luka pomidzy zapotrzebowaniem na
rynku a poda absolwentw
8 wup-w wskazao informatyk jako specjalno, dla ktrej obecnie istnieje najwiksza luka pomidzy
zapotrzebowaniem a poda absolwentw szk wyszych. znacznie mniej wskaza byo dla nastpujcych
specjalnoci: fzyka techniczna (3 wskazania), automatyka (3), mechatronika (2) i inynieria biomedyczna (2).
pozostae specjalnoci byy wskazywane przez pojedyncze wup-y. najwiksz liczb aktualnych specjalnoci
defcytowych dla kierunkw technicznych wskazay wup-y z nastpujcych wojewdztw: pomorskie
(4 wskazania: inynieria biomedyczna, inynieria materiaowa, fzyka techniczna i informatyka), lskie
(4 wskazania: informatyka, automatyka, biotechnologia i mechatronika) oraz podlaskie (3 wskazania: inynieria
chemiczna, inynieria procesowa oraz fzyka techniczna).
wedle deklaracji wup-w, prowadz one wyprzedzajce analizy rynku pracy i posiadaj przewidywania
dotyczce zapotrzebowania na absolwentw okrelonych kierunkw matematycznych, przyrodniczych
i technicznych w perspektywie 5 i 15 lat. tylko jeden wup przewiduje znaczne zapotrzebowanie na
matematykw w perspektywie 5- 15 lat. wup-y przewiduj natomiast , e najwiksze zapotrzebowanie
bdzie na specjalistw z dziedziny ekonomii (4 wskazania dla perspektywy 5 i 15 lat).
10
Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw szk wyszych kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych
Wykres 7. kierunki techniczne, dla ktrych (wg wup-w) istnieje najwiksza luka pomidzy zapotrzebowaniem na
rynku a poda absolwentw
najwiksze zapotrzebowanie w zakresie kierunkw przyrodniczych przewidywane jest dla absolwentw,
biotechnologii (8 wskaza dla perspektywy 5 lat i 7 dla perspektywy 15 lat), oraz ochrony rodowiska (po
3 wskazania dla perspektywy 5 i 15 lat). najwiksz liczb wskaza specjalnoci z kierunkw przyrodniczych
dokonay wup-y z woj.: dzkiego (3 wskazania, identycznie dla perspektywy 5 i 15 lat: biotechnologia,
grnictwo oraz geologia), pomorskiego (2 wskazania, identycznie dla perspektywy 5 i 15 lat: biotechnologia,
chemia) i lskie (2 wskazania, identyczne dla perspektywy 5 i 15 lat: ochrona rodowiska i inynieria
rodowiska). w zakresie kierunkw technicznych zdecydowanie najwiksze zapotrzebowanie rynku jest
przewidywane dla specjalistw z dziedziny informatyki (po 9 wskaza dla perspektywy 5 i 15 lat). znacznie
mniejsze zapotrzebowanie przewidywane jest dla absolwentw fzyki technicznej (po 3 wskazania dla
perspektywy 5 i 15 lat), automatyki (po 3 wskazania), mechatroniki (po 2 wskazania) i dla inynierii
biomedycznej (po 2 wskazania dla perspektywy 5 i 15 lat). najwiksz liczb wskaza specjalnoci, na ktre
przewidywane jest najwiksze zapotrzebowanie rynku dokonay wup-y z nastpujcych wojewdztw:
podlaskie (5 wskaza, identyczne dla perspektywy 5 i 15 lat: inynieria chemiczna, inynieria procesowa,
fzyka techniczna, mechatronika i informatyka), pomorskie (4 wskazania, identyczne dla perspektywy 5 i 15
lat: inynieria biomedyczna, inynieria materiaowa, fzyka techniczna i informatyka) oraz lskie (4 wskazania,
identyczne dla perspektywy 5 i 15 lat: informatyka, automatyka, biotechnologia i mechatronika). znaczna
cz wup-w (kujawsko-pomorski, lubuski, dzki, warmisko-mazurski, wielkopolski, zachodniopomorski)
w prognozie powtarza opis stanu aktualnego, przy czym wup wielkopolski posiada jedynie prognoz
w perspektywie 5-letniej.
11
Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw szk wyszych kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych
Wykres8.specjalnoci z kierunkw przyrodniczych, dla ktrych przewidywane jest najwiksze zapotrzebowanie na
rynku
w zakresie kierunkw technicznych zdecydowanie najwiksze zapotrzebowanie rynku jest przewidywane
dla specjalistw z dziedziny informatyki (po 9 wskaza dla perspektywy 5 i 15 lat). znacznie mniejsze
zapotrzebowanie przewidywane jest dla absolwentw fzyki technicznej (po 3 wskazania dla perspektywy
5 i 15 lat), automatyki (po 3 wskazania), mechatroniki (po 2 wskazania) i dla inynierii biomedycznej (po
2 wskazania dla perspektywy 5 i 15 lat). najwiksz liczb wskaza specjalnoci, na ktre przewidywane jest
najwiksze zapotrzebowanie rynku dokonay wup-y z nastpujcych wojewdztw: podlaskie (5 wskaza,
identyczne dla perspektywy 5 i 15 lat: inynieria chemiczna, inynieria procesowa, fzyka techniczna,
mechatronika i informatyka), pomorskie (4 wskazania, identyczne dla perspektywy 5 i 15 lat: inynieria
biomedyczna, inynieria materiaowa, fzyka techniczna i informatyka) oraz lskie (4 wskazania, identyczne
dla perspektywy 5 i 15 lat: informatyka, automatyka, biotechnologia i mechatronika).
Wykres9.specjalnoci z kierunkw technicznych, dla ktrych przewidywane jest najwiksze zapotrzebowanie na rynku
12
Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw szk wyszych kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych
znaczna cz wup-w (kujawsko-pomorski, lubuski, dzki, warmisko-mazurski, wielkopolski,
zachodniopomorski) w prognozie powtarza opis stanu aktualnego, przy czym wup wielkopolski posiada
jedynie prognoz w perspektywie 5-letniej.
wynIKI bADAnIA szK wyszych PrOwADzcych KsztAcenIe w KIerunKAch mAtemAtycznych,
PrzyrODnIczych I technIcznych
na ankiet odpowiedziao jedynie 77 szk wyszych.
odpowiedzi uzyskane tylko z tych dwch wojewdztw stanowi ponad 40% wszystkich uzyskanych w badaniu
odpowiedzi. z poowy wojewdztw porwnujc te wyniki z informacj uzyskan od wup, e 11 regionw
posiada wicej ni 15 szk wyszych ksztaccych w analizowanych kierunkach (z czego 3 regiony posiadaj
po ponad 40 takich szk wyszych) widzimy, e zdecydowana wikszo szk wyszych nie zdecydowaa si
uczestniczy w badaniu.
adna z analizowanych szk wyszych nie posiadaa planw rekrutacyjnych w perspektywie 15 lat.
z tego wzgldu w dalszej analizie zamiast analizy perspektywy 15-letniej (dla ktrej nie uzyskano adnych
danych) zastosowano analiz w perspektywie 10 lat.
Wykres10.liczba odpowiedzi na ankiet uzyskanych z poszczeglnych wojewdztw
plany rekrutacyjne w perspektywie do 5 lat posiada zdecydowana wikszo analizowanych szk wyszych 61%
grupy objtej badaniem przy czym w tej grupie 43% caej badanej populacji) posiada 5-letnie plany rekrutacyjne.
natomiast plany rekrutacyjne na 10 i wicej lat posiada 10% szk wyszych, przy czym najduszy okres objty planami
rekrutacyjnymi wynosi 12 lat
szkoy wysze, opracowujc plany rekrutacji bior pod uwag bardzo zrnicowane i rne w przypadku poszczeglnych
szk wyszych elementy. najczciej uwzgldnianym elementem jest posiadana przez dan szko kadra naukowa
i dydaktyczna. takie podejcie oznacza, e szkoa jest mao elastyczna w ksztatowaniu swojej oferty edukacyjnej
i dostosowuje j do posiadanej kadry, nie za swoje zasoby kadrowe dopasowuje do oczekiwa rynku. Bardzo istotnym
i czsto branym pod uwag elementem s umowy zawierane przez szko z przedsibiorstwami. znaczna cz szk
13
Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw szk wyszych kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych
wyszych w swoich planach rekrutacyjnych uwzgldnia prognozowany stan rynku pracy, poprzez uwzgldnianie analiz
trendw gospodarczych, a take poprzez branie pod uwag informacji od instytucji rynku pracy.
Wykres11.perspektywa czasu, ktr obejmuj plany rekrutacyjne nalaizowanych szk wyszych
Wykres12.elementy brane pod uwag przez szko wysz przy opracowaniu planw rekrutacji
wikszo szk wyszych deklaruje, e opracowujc swoje plany rekrutacyjne zna prognozowane
zapotrzebowanie rynku pracy na specjalistw z danej dziedziny.
przewidywania szk wyszych co do kierunkw ksztacenia na ktre obecnie jest i na ktre bdzie
w perspektywie 5 i 10 lat najwiksze zapotrzebowanie rynku pracy przedstawia poniszy wykres.
szkoy wysze oczekuj, e w perspektywie 5 i 10 lat obecne wysokie zapotrzebowanie na absolwentw
kierunkw technicznych bdzie si utrzymywa. jednak znacznemu zmniejszeniu ulegnie dysproporcja
14
Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw szk wyszych kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych
pomidzy zapotrzebowaniem na absolwentw kierunkw technicznych, a zapotrzebowaniem rynku na
absolwentw kierunkw matematycznych i przyrodniczych.
Wykres13.na absolwentw jakich kierunkw ksztacenia jest/bdzie najwiksze zapotrzebowanie rynku pracy?
objte badaniem szkoy wysze jedynie na kierunkach technicznych przewiduj w perspektywie 5 i 10
lat jakie znaczce zwikszenie liczby absolwentw. na kierunkach matematycznych i przyrodniczych
przewidywane zmiany s niewielkie i maj charakter drobnych korekt.
analiza odpowiedzi na ankiet uzyskanych od szk wyszych pokazaa, e szkoy te zasadniczo posiadaj
jakie plany rekrutacyjne, ale w perspektywie do 5 lat. nieliczne szkoy planuj rekrutacj w perspektywie od
5 do 10 lat. plany rekrutacyjne dotyczce perspektywy 12 lat , stanowiy najduszy okres planowania wrd
szk wyszych, ktre odpowiedziay na ankiet.
odpowiedzi uzyskane na ankiet wskazuj, e zasadniczo szkoy wysze w najbliszym czasie przewiduj
bardzo wysokie zapotrzebowanie na absolwentw kierunkw technicznych. w duszej perspektywie, przy
utrzymujcym si wysokim zainteresowaniu kierunkami technicznymi, szkoy wysze przewiduj zwikszanie
zapotrzebowania rynku na absolwentw kierunkw przyrodniczych.
szkoy wysze zidentyfkoway szereg kierunkw i specjalnoci z obszaru kierunkw matematycznych,
przyrodniczych i technicznych, w ktrych w szczeglny sposb przewiduj intensyfkacj ksztacenia.
kierunki te dotycz przede wszystkim nowych kierunkw (np.: nanotechnologii) i nowych zawodw
(bioinynierii, zarzdzania systemami sieciowymi, etc.). w ten sposb szkoy wysze pragn odpowiedzie
na zapotrzebowanie rynku zwizane z bardzo szybkim rozwojem technologicznym i postpem naukowo-
technicznym.
AnAlIzA zAsADnOcI POtrzeby zwIKszenIA lIczby AbsOlwentw AnAlIzOwAnych KIerunKw
Badanie przeprowadzone zostao w sytuacji dosy znacznego spowolnienia wzrostu gospodarczego
wywoanego kryzysem instytucji fnansowych w usa i w wysokorozwinitych pastwach europy zachodniej
i spowodowanym tym kryzysem gospodarczym. to bardzo znaczne spowolnienie wzrostu dotyka obecnie
wszystkie sektory polskiej gospodarki. z tego wzgldu jest to okres bardzo niedogodny do prowadzenia analiz
prorozwojowych w redniej i dugiej perspektywie czasu. jednake naley przyj, e polska gospodarka
bdzie w przyszoci po przezwycieniu objaww spowolnienia wzrostu gospodarczego w duej mierze
sza t drog, ktr przeszy wyej od nas rozwinite pastwa czonkowskie unii europejskiej, stanw
15
Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw szk wyszych kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych
zjednoczonych i innych wysoko rozwinitych pastw.
dynamiczny rozwj technologii, otwarcie europejskich rynkw pracy, konsumencki styl ycia, to czynniki ktre
ksztatuj obecn sytuacj rynku pracy. zmiany w strukturze spoeczestwa kieruj nowymi tendencjami na
rynku. dzi naley by elastycznym, otwartym na zmiany i umie si do nich dostosowa. zawody, ktre
kilka lat temu byy modne i podane przez pracodawcw, dzi odchodz w zapomnienie. w miejsce starych
pojawiaj si nowe, zgodne z zapotrzebowaniem rynku pracy.
wysokie zapotrzebowanie na pracownikw z wyksztaceniem technicznym to jedna z podstawowych
charakterystyk wspczesnego, polskiego rynku pracy. wedug bada tns oBop z 2007 ponad 60%
przedsibiorstw deklaruje brak kadry inynierskiej. pracodawcy zgaszaj najwiksze zapotrzebowanie na
inynierw mechanikw, budownictwa i inynierii rodowiska oraz inynierw elektrykw.
Wykres14.odsetek frm, w ktrych brakowao inynierw danej specjalnoci w 2007 roku (%)
rdo: tns oBop
przyjmujc, e gospodarka polska szybko wyjdzie z obecnego spowolnienia tempa wzrostu i powrci na
ciek szybkiego wzrostu, w 2013 roku w przemyle moe brakowa nawet 46,8 tys. inynierw. ponisza
tabela przedstawia prognoz liczby brakujcych inynierw wedug specjalizacji. najwiksze zapotrzebowanie
bdzie zgaszane na inynierw mechanikw oraz inynierw grnikw, metalurgw i pokrewnych.
1
2
2
2
4
5
5
6
6
10
16
29
38
0 5 10 15 20 25 30 35 40
inynierowie geodeci i kartografowie
informatycy gdzie indziej nie sklasyfikowani
projektanci i analitycy systemw komputerowych
inynierowie rolnictwa, lenictwa i pokrewni
inynierowie chemicy
specjalici technologii ywnoci i ywienia czowieka
inynierowie elektronicy i telekomunikacji
programici
inynierowie grnicy, metalurdzy i pokrewni
inynierowie elektrycy
inynierowie budownictwa i inynierii rodowiska
inynierowie mechanicy
inynierowie i pokrewni gdzie indziej
niesklasyfikowani
1
Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw szk wyszych kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych
tabela 1. prognoza liczby brakujcych inynierw w przemyle wedug specjalnoci w 2013 roku
rdo: sedlak&sedlak, op.cit. s. 65, wg danych tns oBop
podobna sytuacja ma miejsce w przypadku usug. prognozy tns oBop wskazuj, e w 2013 bdzie brakowao
gwnie inynierw budownictwa i inynierii rodowiska oraz inynierw mechanikw.
tabela 2. prognoza liczby brakujcych inynierw w usugach wedug specjalnoci w 2013 roku
rdo: sedlak&sedlak, op.cit. s. 66, wg danych tns oBop
najdalej sigajce dane pozwalaj na wnioskowanie maksymalnie w perspektywie 5 lat. nie ma adnych
wiarygodnych danych pozwalajcych na wnioskowanie w perspektywie duszej ni 5 lat, a w szczeglnoci w
perspektywie lat 15. wynika to z dwch podstawowych czynnikw:
przedsibiorstwa nie obejmuj swoj analiz operacyjn tak dugiego okresu czasu, natomiast analizy
strategiczne nie ujmuj takich czynnikw jak przewidywane zatrudnienie. takie kweste obejmuje
w przedsibiorstwach planowanie operacyjne, ktre realizowane jest w maksymalnej perspektywie
5 lat;
sytuacja gospodarcza zmienia si niezwykle dynamicznie. nieomal codziennie powstaj nowe zawody,
a inne znikaj. jest to proces nieodwracalny i w zasadzie nikt nie potraf go precyzyjnie przewidywa
w redniej i dugiej perspektywie. pi lat temu mao kto przewidywa, e zawodem obecnie bardzo
poszukiwanym bd specjalici od nanotechnologii. i tak jak 5 lat temu nie potrafono przewidzie

17
Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw szk wyszych kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych
dynamicznego rozwoju tej specjalnoci, tak dzisiaj nie potrafmy przewidzie, jakie specjalnoci i jakie
zawody bd szczeglnie poszukiwane za lat 5, 10, czy 15.
rodzaj i kierunek studiw nie determinuj dzi w peni cieki zawodowej. wane s umiejtnoci dostosowania
si do danej kultury organizacyjnej oraz szybko i efektywno przyswajania wiedzy. pozyskana podczas
studiw wiedza jest podoem przyszych umiejtnoci, ktre w dzisiejszych czasach musz by stale
i dynamicznie rozwijane.
wielu pracodawcw w procesie doboru pracownikw kieruje si przede wszystkim zdolnoci kandydata
do szybkiego i efektywnego przyswojenia wiedzy potrzebnej na danym stanowisku pracy. Bardzo czsto
studia s traktowane jako element edukacji oglnej. z tego wzgldu czsto zatrudniane s osoby, ktre nie
ukoczyy studiw w danej specjalnoci, lecz osoby z kierunkw pokrewnych, ktre posiadaj podstawow
wiedz konieczn do poznania specyfki stanowiska pracy.
uczestnicy zorganizowanego w ramach niniejszego badania zogniskowanego wywiadu grupowego przytoczyli
pewien znamienny przykad. ot bardzo dua i znana midzynarodowa frma zajmujca si doradztwem
fnansowym poszukujc pracownikw na stanowiska analitykw i konsultantw fnansowych wcale nie
zatrudnia absolwentw kierunkw ksztaccych w tych dziedzinach. zatrudnia natomiast absolwentw
studiw humanistycznych o specjalnoci lingwistyki. przedstawiciele tej frmy swoj decyzj motywowali
tym, e podstaw analizy fnansowej i stosowanych w frmie procedur mog modych i kreatywnych ludzi
szybko nauczy, natomiast bardzo potrzebuj osb, ktre bd mogy swobodnie porusza si w strukturach
midzynarodowej korporacji.

AnAlIzA DOtyczcA PODstAw DO OPrAcOwAnIA zAsAD KIerOwAnIA Instrumentw wsPArcIA


DzIAA zmnIejszAjcych wIelKO luKI mIDzy POPytem A PODA nA AbsOlwentw
bADAnych KIerunKw
w perspektywie przynajmniej 5 lat naley oczekiwa znacznej luki pomidzy popytem, a poda absolwentw
wskazanych kierunkw. w szczeglnoci dotyczy to absolwentw kierunkw technicznych, a w mniejszym
stopniu kierunkw matematycznych i przyrodniczych.
Biorc pod uwag, e w chwili obecnej najwikszym zainteresowaniem ciesz si kierunki humanistyczne
(w roku 2007 wg liczby kandydatw na jedno miejsce najwikszym zainteresowaniem cieszyy si:
(i) dziennikarstwo i komunikacja spoeczna, (ii) psychologia oraz (iii) stosunki midzynarodowe), wydaje si, e
w celu zwikszenia zainteresowania kierunkami matematycznymi, przyrodniczymi i technicznymi potrzebne
s zewntrzne instrumenty wspierajce.
AnAlIzA KOnstruKcjI celw DzIAAnIA 4.1 PrIOrytetu IV PrOgrAmu OPerAcyjnegO KAPItA
luDzKI, jegO celw I mOlIwOcI Ich OsIgnIcIA Przy POmOcy reAlIzOwAnych DzIAA
w chwili obecnej wystpuje w polsce zjawisko niedopasowania struktury poday i popytu na prac ze
wzgldu na ukoczony kierunek studiw, co wyraa si nasyceniem rynku specjalistami w wielu dziedzinach,
przy niezaspokojonym zapotrzebowaniu na absolwentw kierunkw technicznych. sytuacji takiej nie mona
tumaczy wycznie wyborami dokonywanymi przez modzie. na ich decyzje w znacznym stopniu wpywa
dostpno kierunkw studiw, a ta zaley od kosztw ksztacenia. to z tego powodu w prywatnych szkoach
wyszych 80% suchaczy studiuje zarzdzanie i marketng.
od kilku lat nie zmieniaj si w sposb istotny preferencje polskiej modziey w kwesti wyboru zawodw.
podczas gdy struktura zapotrzebowania na specjalistw konkretnych specjalnoci ulega dynamicznym
zmianom.
18
Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw szk wyszych kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych
wydaje si, e istotn rol w pobudzeniu zainteresowania studiami na kierunkach matematycznych,
przyrodniczych i technicznych bdzie miao przywrcenie obowizkowej matury z matematyki. dotychczasowy
stan, w ktrym matematyka nie bya przedmiotem obowizkowym na egzaminie maturalnym nie sprzyja
zainteresowaniu modziey studiami na kierunkach matematycznych, przyrodniczych i technicznych.
OszAcOwAnIe POPytu I PODAy nA AbsOlwentw KIerunKw mAtemAtycznych, technIcznych
I PrzyrODnIczych w PersPeKtywIe 5 I 15 letnIej
przeprowadzone badania i analiza danych zastanych pozwoliy na dokonanie oszacowania potencjalnego
popytu na absolwentw analizowanych kierunkw w perspektywie 5 letniej. jej wyniki zostay przedstawione
zarwno w analitycznej czci raportu (omwienie wynikw bada), jak i przy omawianiu kryteriw
badawczych. niemoliwe okazao si oszacowanie popytu na absolwentw w perspektywie 15 letniej.
popyt na absolwentw kierunkw technicznych i przyrodniczych jest generalnie rozoony rwnomiernie
na terenie kraju. pokazuj to przedstawione w czci analitycznej wyniki przeprowadzonych bada.
zidentyfkowane w trakcie badania zapotrzebowanie na absolwentw kierunkw matematycznych jest
relatywnie niewielkie i ogranicza si do duych i bardzo duych orodkw akademickich (warszawa, wrocaw,
krakw, d).
poda absolwentw analizowanych kierunkw wedug danych uzyskanych w ramach badania (informacje
od szk wyszych) w perspektywie 5 i 15 lat nie ulegnie zmianie. te informacje wydaj si raczej mao
wiarygodne, lub wiadcz o niezmiernie maej elastycznoci szk wyszych.
regionalny podzia poday absolwentw nie jest moliwy do przeprowadzenia. w duych orodkach
akademickich ksztaci si bardzo znaczna liczba osb z innych regionw. w badaniu nie udao si uzyska
informacji dotyczcej parytetw regionalnych wrd studentw analizowanych kierunkw, a w szczeglnoci
nie rozpoznano, czy studenci z innych regionw po zakoczeniu nauki powrc do swojego uprzedniego miejsca
zamieszkania. innymi sowy nie uzyskano danych pozwalajcych na oszacowanie mobilnoci absolwentw
analizowanych kierunkw oraz ocenienie szacowanego przepywu absolwentw analizowanych kierunkw
z regionw o wysokiej poday i niskim popycie na absolwentw analizowanych kierunkw, do regionw
o wysokim popycie i niskiej poday.
wsKAzAnIe sPecjAlnOcI O nAjwyszym POtencjAlnym POzIOmIe luKI mIDzy PODA,
A POPytem nA AbsOlwentw wyej wymIenIOnych KIerunKw stuDIw
analizy specjalnoci defcytowych s prowadzone regionalnie w perspektywie 5 lat przez wup-y, ktre
deklaruj take, e takie analizy s prowadzone w perspektywie 10 i 15 lat. jednak informacje uzyskane
od wup-w pokazuj, e analizy polegajce na prognozowaniu stanu rynku pracy w perspektywie 5, 10
i 15 lat polegaj przede wszystkim na zaoeniu, e obecna sytuacja bdzie zachowana. jest to zgodne z
zasadniczym sposobem dziaania instytucji rynku pracy jak jest wup, ktry polega przede wszystkim na
realizowaniu dziaa reaktywnych dotyczcych sytuacji biecej. okrelenie specjalizacji (a nawet kierunkw)
defcytowych w perspektywie duszej ni 5 lat jest praktycznie niemoliwe ze wzgldu na brak danych
wskazujcych na zapotrzebowanie przedsibiorstw na absolwentw poszczeglnych specjalnoci oraz na
dynamicznie zmieniajc si struktur rynku pracy.
szkoy wysze w zdecydowanie niezadowalajcym stopniu w swoich planach rekrutacyjnych uwzgldniaj
prognozowane zapotrzebowanie rynku na absolwentw okrelonych specjalnoci. plany rekrutacyjne szk
wyszych zasadniczo stanowi wypadkow sytuacji kadrowej danej szkoy oraz analizy ekonomicznej kosztw
ksztacenia w danym kierunku.
1
Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw szk wyszych kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych
PrOgnOzA zAPOtrzebOwAnIA nA AbsOlwentw wyej wymIenIOnych KIerunKw KsztAcenIA
DlA nAjbArDzIej PODAnych sPecjAlnOcI w uKADzIe regIOnAlnym w PersPeKtywIe 5 I 15 lAt
wydaje si, e dosy istotna luka moe mie miejsce pomidzy poda, a popytem absolwentw kierunkw
technicznych w perspektywie 5 lat. pewna luka moe take wystpi w przypadku kierunkw przyrodniczych,
jednak jej wielko jest trudna do oszacowania, bo w tym zakresie nieomal codziennie powstaj nowe zawody
i specjalnoci, ktrych czas ywotnoci rynkowej jest trudny do okrelenia (n niekiedy znikaj rwnie szybko,
jak si pojawiy). natomiast nie jest moliwe oszacowanie luki pomidzy poda, a popytem na absolwentw
w perspektywie 15 lat. kweste te zostay duo szerzej omwione w ramach analitycznej czci raportu,
a take przy okazji omawiania kryteriw badawczych.
przeprowadzone badanie pokazao, e zarwno instytucje rynku pracy (wup-y) jak i szkoy wysze prowadz
badania rynku pracy, zapotrzebowanie gospodarki na specjalistw z okrelonych dziedzin oraz analizuj,
jakie w perspektywie czasu mog by kierunki ksztacenia, dla ktrych bdzie wystpowa najwiksze
zapotrzebowanie rynku pracy a co za tym idzie, ktre powinny si cieszy najwikszym zainteresowaniem
kandydatw na studia. o ile jednak instytucje rynku pracy prowadz swoje analizy w relatywnie dugiej
perspektywie (5 i 15 lat), to szkoy wysze zasadniczo ograniczaj zakres swojej analizy do znacznie krtszych
okresw czasu.
odrbn kwest stanowi zagadnienie, czy i jak przedsibiorstwa planuj swj rozwj i w jakiej
perspektywie czasu buduj swoje strategie rozwoju, pozwalajce przynajmniej w przyblieniu oszacowa ich
zapotrzebowanie na specjalistw z rnych dziedzin. w ramach niniejszego badania nie przewidywano badania
przedsibiorcw. aby takie badanie mogo przynie istotne i pozwalajce na ich analityczne wykorzystanie
rezultaty , powinno by ono przeprowadzone na oglnopolskiej prbie reprezentatywnej przedsibiorstw
z warstwowaniem wedug sektorw gospodarki i bran, wielkoci przedsibiorstw (zarwno pod wzgldem
liczby zatrudnionych, jak i przychodw), a take z zapewnieniem przynajmniej podstawowej reprezentatywnoci
na poziomie regionalnym. czciow analiz tego zagadnienia oparto o wyniki bada grupy innowacyjnych
przedsibiorstw (posiadajcych patenty, wzory uytkowe lub wzory przemysowe) realizowan w ramach
badania plany i potrzeby przedsibiorcw sektora msp w zakresie ochrony wasnoci przemysowej,
w kontekcie uruchomienia dziaania 5.4 po ig zarzdzanie wasnoci intelektualn(badanie zrealizowane
na zlecenie polskiej agencji rozwoju przedsibiorczoci, warszawa, 2008). Badanie to byo przeprowadzone
na oglnopolskiej prbie 290 przedsibiorstw sektora maej i redniej przedsibiorczoci. pomijajc inne,
nieistotne z punktu widzenia niniejszego opracowania, aspekty analizy tych przedsibiorstw, jedno z zadanych
im pyta dotyczyo posiadanej przez te przedsibiorstwa strategii rozwoju: czy przedsibiorstwo posiada
strategi rozwoju, a jeeli tak, to jaki okres czasu obejmuje ta strategia? uzyskane odpowiedzi pokazay, e
wikszo przedsibiorstw sektora msp, ktre w chwili obecnej wytwarzaj ponad 70% pkB, w ogle nie
posiada strategii rozwoju. 60% respondentw odpowiedziao, e ich przedsibiorstwo nie posiada strategii
wasnego rozwoju. wrd tej grupy przedsibiorstw, ktre deklaroway posiadanie strategii zdecydowana
wikszo (ponad 86%) stwierdzao, e ich strategia rozwoju obejmuje jedynie krtk perspektyw czasu
(maksymalnie 3-5 lat), przy czym znaczna liczba stwierdzaa jedynie, e strategia ogranicza si do analizy
rynku w okresie 1-2 lat, obejmujcej analiz bezporednich konkurentw, produkty i trendy panujce na rynku
oraz to, w jaki sposb dana frma chce zabezpieczy i ewentualnie wzmocni swoj obecn pozycj na rynku.
jedynie bardzo nieliczne przedsibiorstwa deklaroway posiadanie strategii obejmujcej okres duszy ni
5 lat, jednak w adnym wypadku okres ten nie przekracza lat 7.
Dl/GNCZ/
20
Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw szk wyszych kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych
analizujc aktualn sytuacj w zakresie poday absolwentw kierunkw matematycznych, przyrodniczych
i technicznych wszystkie zaangaowane strony (instytucje rynku pracy, szkoy wysze, przedsibiorcy) zgodnie
stwierdzaj, e w chwili obecnej wystpuje najwikszy brak specjalistw
z zakresu nauk technicznych. na najwiksze zapotrzebowanie na absolwentw tych kierunkw wskazuj
zarwno wyniki badania wup-w, jak i odpowiedzi uzyskane od szk wyszych.
zapotrzebowanie na specjalistw z zakresu nauk technicznych nie dotyczy jedynie tradycyjnych, klasycznych
specjalnoci technicznych. wraz z szybkimi zmianami gospodarczymi (przeksztacanie gospodarki
z przemysowej na post-przemysow, nakierowan na wiadczenie usug) i burzliwym rozwojem nowych
technologii pojawiaj si nowe, dotychczas nieznane zawody o charakterze technicznym. Bardzo czsto zawody
te powstaj na styku kilku starych, tradycyjnych specjalnoci, jednak polegaj przede wszystkim na czeniu
elementw z kilku starych dziedzin i maj w porwnaniu do zawodw tradycyjnych charakter zdecydowanie
multdyscyplinarny. do takich nowych zawodw technicznych naley znaczna cz specjalnoci technicznych
wskazywanych przez szkoy wysze jako te, ktre w najbliszym czasie bd w szczeglny sposb rozwijane
(np.: zarzdzanie produkcj w budownictwie, inynieria ekologiczna, mechatronika w rolnictwie, technologia
spalania i ochrona rodowiska, teleinformatyka, geodezja satelitarna, informatyzacja technologii, zarzdzanie
energi, inynieria bioprocesowa, etc.).
przeprowadzone badanie wskazao, e dobrym horyzontem czasowym dla planowania rekrutacji w szkoach
wyszych jest okres 5 lat, z tym, e corocznie powinna by przeprowadzana analiza uzupeniajca pozwalajca
na dokonywanie biecych korekt. w czasach zaburze rozwoju gospodarczego (jak to ma miejsce obecnie)
takie analizy uzupeniajce powinny by prowadzone nawet czciej.
wszyscy interesariusze zgodnie podkrelaj, e horyzont 15-letni nie jest adekwatny dla przeprowadzania
planowania edukacyjnego, a w szczeglnoci dla okrelania planw rekrutacyjnych szk wyszych.
z punktu widzenia szk wyszych, ktre prowadz ksztacenie w systemie 3+2 (licencjat + uzupeniajce
studia magisterskie) naturalnym horyzontem czasowym wydaje si by okres 3-5 lat. jednak, aby moliwe byo
rzetelne planowanie rekrutacji konieczne jest cofnicie si w tym procesie jeszcze o krok i uwzgldnienie take
ksztacenia na poziomie rednim, a w szczeglnoci wyborw przedmiotw egzaminacyjnych dokonywanych
przez maturzystw, ktre determinuj w znacznym stopniu ich moliwoci podejmowania studiw na rnych
kierunkach.
przeprowadzone badanie pokazao, e zarwno wojewdzkie urzdy pracy, jak i szkoy wysze dostrzegaj
znaczenie rozwoju ksztacenia w kierunkach matematycznych, przyrodniczych i technicznych dla dostosowania
modelu ksztacenia do zachodzcych obecnie przemian cywilizacyjnych. takie podejcie jest zgodne z diagnoz
dokonan w raporcie o kapitale intelektualnym polski, gdzie stwierdzono, e sposobem na zwikszenie
uytecznoci wyksztacenia jest wytyczenie i promocja kierunkw strategicznych ze wzgldu na zachodzce
przemiany cywilizacyjne.
szkoy wysze odpowiadajc na pytanie dotyczce specjalnoci z kierunkw matematycznych, przyrodniczych
i technicznych, ktre uznaj za najwaniejsze w perspektywie 5 i 10 lat udzielay odpowiedzi bardzo
zrnicowanych, w ktrych jednak moliwe byo wskazanie tych specjalnoci, ktre w danej perspektywie
czasu (5 lub 10 lat) minimum 3 szkoy uznay za kluczowe. przedstawiaj to ponisze wykresy.
21
Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw szk wyszych kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych
Wykres15.specjalnoci matematyczne, uznawane za kluczowe przez min. 3 szkoy wysze
wrd specjalnoci matematycznych szkoy wysze najczciej wskazyway matematyk stosowan oraz
matematyk fnansow. specjalnoci te s najczciej wskazywane zarwno dla perspektywy 5, jak i 10 lat.
Wykres16.specjalnoci przyrodnicze, uznawane za kluczowe przez min. 3 szkoy wysze
wrd specjalnoci przyrodniczych szkoy wysze najczciej wskazyway (w kolejnoci najwikszej liczby
wskaza) ochron rodowiska, biotechnologi, nanotechnologi i architektur rodowiska. ta kolejno
zachowana jest dla perspektywy 5 i 10 lat.
22
Badanie ewaluacyjne ex-ante dotyczce oceny zapotrzeBowania gospodarki na aBsolwentw szk wyszych kierunkw
matematycznych, przyrodniczych i technicznych
Wykres17.specjalnoci techniczne, uznawane za kluczowe przez min. 3 szkoy wysze
wrd specjalnoci przyrodniczych szkoy wysze najczciej wskazyway (w kolejnoci najwikszej liczby
wskaza) ochron rodowiska, biotechnologi, nanotechnologi i architektur rodowiska. ta kolejno
zachowana jest dla perspektywy 5 i 10 lat.
wrd specjalnoci technicznych szkoy wysze najczciej wskazyway (w kolejnoci najwikszej liczby
wskaza):
dla perspektywy 5 lat: informatyk, mechanik i budow maszyn, budownictwo oglne,
dla perspektywy 10 lat: informatyk, mechatronik, automatyk i robotyk.
wedle rozpoznanej opinii przedsibiorcw kluczowe jest posiadanie przez absolwentw dobrze ugruntowanej
wiedzy oglnej z danego kierunku i podstawowej z danej specjalnoci. przedsibiorcy wychodz czsto
z zaoenia (opartego na wieloletnim dowiadczeniu), e absolwent studiw powinien przede wszystkim
posiada odpowiedni potencja intelektualny, dobr wiedz ogln z danej dziedziny i umiejtno uczenia si.
dowiadczenie nauczyo przedsibiorcw, e absolwenci szk wyszych posiadaj du wiedz teoretyczn
jednak nie maj wiedzy praktycznej, a zatem niezalenie od swej wiedzy teoretycznej wymagaj oni
dodatkowego intensywnego szkolenia w przedsibiorstwie.
takie podejcie przedsibiorstw wydaje si by zgodne take z podejciem wup-w, ktre
w identyfkowaniu specjalnoci defcytowych ograniczyy si do wskazania oglnej grupy specjalnoci (np.
matematyka, bez wyszczeglniania specjalnoci). odpowiada to rozumieniu roli wyksztacenia wyszego, jako
dania potencjalnych moliwoci, nie za zapewnienia okrelonego zawodu. takie podejcie wydaje si suszne
w chwili obecnej, kiedy nieomal bez przerwy powstaj i zanikaj rne zawody. studia wysze powinny
zapewni absolwentom moliwo szybkiej i sprawnej adaptacji do nowych warunkw i modyfkowania
swoich kompetencji szczegowych w zalenoci od aktualnych oczekiwa rynku pracy. obecny rynek pracy
ewoluuje w kierunku takiego systemu, w ktrym osoby nie s przypisane do danego zawodu okrelonego
poprzez ukoczenie studiw wyszych o danej specjalnoci, lecz pracownicy wielokrotnie w trakcie swojej
kariery zawodowej zmieniaj zawd w ramach okrelonego kierunku wyksztacenia, a niekiedy take
i wychodzc poza ten kierunek.

You might also like