You are on page 1of 14

TAJNE I POUFNE SEKRETY HISTORII

Jan Kochaczyk

PIWO:
NAPJ NARODOWY!

Pi piwo Chrobry, pia Jadwiga, pi te naczelnik Kociuszko!

Copyright by Jan Kochaczyk & e-bookowo Grafika i projekt okadki: e-bookowo ISBN 978-83-63080-10-5

Wydawca: Wydawnictwo internetowe e-bookowo www.e-bookowo.pl Kontakt: wydawnictwo@e-bookowo.pl

Wszelkie prawa zastrzeone. Kopiowanie, rozpowszechnianie czci lub caoci bez zgody wydawcy zabronione Wydanie I 2012

Jan K oc h ac zy k P i wo : n a p j na ro do w y !

1.CUD PIWNY

wity Arnold musia si solidnie napracowa, aby zasuy sobie na zaszczytn godno patrona piwowarw. We Francji, w miecie oblonym przez wroga, sprawi cud: 90 pustych garnuszkw zamieni momentalnie w 180 beczek penych piwa! Bardzo podobny cud zdarzy si nad Wis w czasach Popiela i kmiecia Piasta tego samego, ktrego czeka wkrtce tak wspaniay awans spoeczny. Jak zawiadcza w Kronice polskiej Gall Anonim, do ubogiego Piasta przybyo dwch tajemniczych goci. Gdy usiadszy wedle zwyczaju rozmawiali o rnych rzeczach, a przybysze zapytali, czy maj co do picia, gocinny oracz odpowiedzia: Mam ci ja beczuk dobrze sfermentowanego piwa, ktre przygotowaem na postrzyyny syna, jakiego mam, lecz c znaczy taka odrobina? Wypijcie je, jeli wola. Gocie pili, pili, a piwa nie ubywao, lecz przybywao! By to niewtpliwy znak przychylnoci si nadprzyrodzonych dla zacnego gospodarza.

www.e-bookowo.pl

Jan K oc h ac zy k P i wo : n a p j na ro do w y !

Tak si zacza wielka kariera Piastw i caej polskiej krainy. Wszystkie redniowieczne rda pisane dowodz, e przez stulecia piwo byo ulubionym napojem Sowian. Mid pitny by drogi i podawany przewanie na specjalne okazje. Wino zdobio tylko paskie stoy. Gorzaka wielk popularno zdobya waciwie dopiero w dziewitnastym wieku, kiedy upowszechnia si w Europie uprawa ziemniaka. A piwo? W czasach Piastw i Jagiellonw, wyrabiane sposobem domowym u chopa, w mynie czy w browarze, o rozmaitej zawartoci alkoholu, byo napojem krlw i chopw. Obliczono, e statystyczny Polak wypija okoo dwch litrw piwa dziennie. Mid podawano na og tylko na przyjciach, weselach i chrzcinach. Bardzo czsto mieszano piwo z miodem dla polepszenia smaku. Bolesaw Chrobry, jak opisywa niemiecki kronikarz Thietmar, czstowa cesarza Ottona III podczas synnego zjazdu gnienieskiego wybornym polskim piwem! Wrogowie naszego wielkiego wadcy przekonywali, e Chrobry owego piwa wypija na co dzie nawet troch za duo... Nazywali go piwoopem: Trink-bier. Jako jednak to krlewskie picie nie przeszkadzao Chrobremu w osiganiu politycznych i militarnych sukcesw. Piwo bowiem, w przeciwiestwie do wina, dziaa uspokajajco, nie mci szybko umysu, nie zwala te z ng tak byskawicznie, jak gorzaka.

www.e-bookowo.pl

Jan K oc h ac zy k P i wo : n a p j na ro do w y !

Susznie wic chwa piwa gosili polscy poeci, od Kochanowskiego do Mickiewicza. Susznie uczyli kultury picia, jak krakowski kanonik Frowin, ktry ponad 600 lat temu zaleca w swoim poradniku, aby pi piwo bez zanurzania nosa w pianie. Zdmuchiwa za piank, zgodnie z dobrymi manierami, mona byo tylko dwa razy... Niektrzy piwosze marzyli o tym, eby nie tylko nos, ale i cae ciao nurza w rozkosznej piance piwnej jak bohater zabawnej fraszki Wespazjana Kochowskiego, poety yjcego w czasach potopu szwedzkiego i wiedeskiej wiktorii Sobieskiego: Pacierz mwic, acz rzadko, jeden piwoerca Na skruch si zdobywa i tak westchnie z serca, Skadajc rce w niebo: Ej, Boe mj, gdyby Morze si odmienio w piwo, a my w ryby, Jako bymy rozkosznie uywali sobie Tam yli, tam skoczyli, i w tym legli grobie."

www.e-bookowo.pl

Jan K oc h ac zy k P i wo : n a p j na ro do w y !

2. PIWO A SPRAWA POLSKA

Niechaj ten o winie piewa, kto nie zazna midzy nami napoju nad napojami przymiotw piwa" stwierdza stanowczo Jan Dantyszek, biskup warmiski, poeta, sekretarz krla Zygmunta Starego. Piwo wyrabiane czsto w klasztorach przez pobonych i mdrych zakonnikw, miao opini napoju poywnego, smacznego i zdrowego. Patrz na te kraje, gdzie cebrem piwo pij, a pani matka w sze niedziel donic z grzankami wychyli i jacy si chopi by ubrowie rodz" zachwyca si ojciec literatury polskiej, Mikoaj Rej z Nagowic. wita Hildegarda z Nadrenii zalecaa piwo jako napj zdrowotny, dobrze dziaajcy na nerki i ble odka. Hildegarda codziennie pia par szklaneczek dla zdrowia i doya nadzwyczajnego jak na swoje czasy wieku 81 lat. www.e-bookowo.pl Podczas licznych redniowiecznych epidemii stwierdzono, e piwosze s bardziej odporni na choroby ni zwolennicy wody. Dopiero po latach, w naszych czasach, naukowcy udowodnili, e alkohol zawarty w piwie rzeczywicie niszczy liczne zarazki.

Jan K oc h ac zy k P i wo : n a p j na ro do w y !

Polacy tak umiowali zoty pyn, e nawet w poowie XV wieku wyprawili delegacj do papiea, eby zezwoli ksiom mazowieckim uywa piwa wareckiego podczas mszy zamiast wina! Papie niestety nie wyrazi zgody, ale sawa piwa nadwilaskiego dotara daleko do sonecznej Italii. Rwnie wielk reklam polskiego piwa sta si list do papiea napisany przez Leszka Biaego, wnuka Bolesawa Krzywoustego. Polski ksi nie chcia wzi udziau w wyprawie krzyowej do Jerozolimy. Dlaczego? W licie do Ojca witego argumentowa bardzo przekonujco, e zoony chorob, pyn do Ziemi witej nie moe, zwaszcza e z powodu przypadoci w natur ciaa wymierzonej, ani wina, ani prostej wody pi nie moe, przyzwyczajony tylko piwo, wzgldnie mid pi". Papie w specjalnej bulli zwolni ksicia z obowizku krucjaty. I dobrze si stao, bo nasz sowiaski mionik piwa zacz w kraju pracowa koncepcyjnie i wymyli nowatorski projekt nawracania pogan nie ogniem i mieczem, ale przy pomocy przyjaznych kontaktw midzy narodami. Doradza zakadanie w pogaskich Prusach orodkw handlowych, co miao uatwia przenikanie wiary katolickiej drog pokojow. www.e-bookowo.pl Tak to piwo agodzio obyczaje w czasach krwawych wojen religijnych! Sawna te bya w swoim czasie (pocztek XIV wieku) decyzja biskupa Konrada, ksicia kujawskiego, ktry nie przyj zaszczytnego arcybiskupstwa Salzburga, bo si

Jan K oc h ac zy k P i wo : n a p j na ro do w y !

dowiedzia, e nie ma w tamtym miecie jego ulubionego piwa z pszenicy. Poboni Polacy potrafili si take umartwia przy pomocy piwa. Wielbiciel tego napoju, ksi Przemys II, na co dzie pija najlepsze gatunki, za w czasie postu celowo kosztowa tylko lada jakie piwo". Oto przykad cnoty wart naladowania.

www.e-bookowo.pl

Jan K oc h ac zy k P i wo : n a p j na ro do w y !

3. NAPJ KRLW

W XIX wieku jeden z historykw niemieckich wystpi z oburzajc tez, e to Germanie wymylili piwo i dopiero oni nauczyli Polakw, jak je warzy. Da mu solidny odpr nasz historyk i poeta Wadysaw Syrokomla, ktry stworzy taki oto Napis na kuflu": Niemcy nam chcieli ukra Kopernika: Z przywaszczonego odarto ich blasku. Chcieli nam dowie, e piwo wynika Z ich wynalazku. Ale w Thietmara pismach zostawiona Pamitka stara, kronikarska, ywa, Bolesaw Chrobry przyjmowa Ottona Kufelkiem piwa. www.e-bookowo.pl

10

Jan K oc h ac zy k P i wo : n a p j na ro do w y !

W czasach pierwszych Piastw piwo byo na ziemiach polskich doskonale znane i masowo produkowane. O upodobaniach Chrobrego pisali kronikarze niemieccy. Dokadne opisy obyczajw na dworach krlewskich w Krakowie pochodz dopiero z czasw krlowej Jadwigi i Wadysawa Jagiey. Zachoway si rachunki za obiady, kolacje i uroczyste przyjcia na dworze. Na obiad krlowej Jadwigi 9 maja 1389 roku w Niepomnicach zamwiono midzy innymi 3 achtele (48 litrw) piwa. Achtel to sma cz beczki ok. 16 litrw. W dniu nastpnym na obiad krla Wadysawa potrzeba byo tylko p achtela, za dwa tygodnie pniej na postny obiad krlowej i jej dwrek zamwiono 2 achtele. Krl Jagieo w ogle nie pija piwa, wina czy gorzaki. Ba si otrucia, dlatego pi wycznie czyst wod, w ktrej atwo wykry smak trucizny. Jako jeden z nielicznych ludzi redniowiecza mia zawsze w peni trzew gow. Moe std wanie si bray jego sukcesy polityczne, ktre niechtni mu kronikarze przypisywali niezwykemu szczciu? Krlowa Jadwiga wychowaa si na wgierskim dworze krlewskim, teoretycznie wic powinna tam zasmakowa w winie... Ale... Gwiazd krlewskiego paacu w Budzie bya w jej czasach babka, matka krla Ludwika Elbieta okietkwna. Rodzona siostra naszego wadcy, Kazimierza Wielkiego, lubia zabawy, tace, ruch wok swojej osoby. Narzucaa wszystkim wasny styl bycia. Zapewne

www.e-bookowo.pl

11

Jan K oc h ac zy k P i wo : n a p j na ro do w y !

to wanie ona spopularyzowaa na dworze wgierskim napj nie tak mocny jak wino, nie zamiewajcy rozsdku, a dajcy dobre samopoczucie. Tak czy owak, krlowa Jadwiga i jej dwrki na co dzie smakoway piwo, mieszczc si w statystycznej polskiej normie 1,5 2 litrw dziennie. Na krakowskim dworze piwo zamawiano dla Polakw, Rusinw, Austriakw, Czechw, Sowakw, Saksoczykw, Francuzw, Hiszpanw. Pili je kapelani, notariusze, bbniarze, lutniarze, owczy, sokolnicy, piekarze, przekupnie... Nic nade lepszego do pokrzepienia duszy pisa najsawniejszy kronikarz tamtej epoki, Jan Dugosz. Jest ono nie tylko rozkosz mieszkacw, lecz i cudzoziemcw, zachwycajc swym smakiem wybornym. Wnuk Jagiey, krl Jan Olbracht, szczegln uwag zwraca na dobr najlepszych gatunkw piwa na krlewskie stoy. W styczniu 1496 roku na uczt w Gostyniu zayczy sobie 28 beczek piwa czyckiego, 26 gbiskiego i 58 gostyskiego. Krl Zygmunt Stary doy sdziwego wieku 81 lat by moe dlatego, e odywia si regularnie. Zawsze na niadanie spoywa gramatk, czyli polewk (zup) piwn z grzankami. Do obiadu podawano mu codziennie piwo proszowskie i piotrkowskie. Zygmunt August na uczt 10 lipca 1545 roku zamwi rekordow ilo ponad 6 litrw piwa na osob! By moe

www.e-bookowo.pl

12

Jan K oc h ac zy k P i wo : n a p j na ro do w y !

w tym lipcowym dniu panowa okrutny upa. Podobn ilo piwa wytrbi krl Stefan Batory i jego orszak w Korczynie w lecie 1585 roku. Historycy skrztnie wyliczyli, e na osob przypado wtedy: 0,2 kg misa, 1 kilogram chleba i... 3,7 litra piwa. Krl Jan Kazimierz nie gardzi adnym trunkiem. Nieraz, niestety tak przebiera miar w piciu, e musiano odwoywa audiencje dyplomatyczne. Kiedy jednak na polowaniu jak opisuje poeta Wacaw Potocki musia obej si smakiem: Spragnwszy krl Kazimierz, gonic zwierza w boru, Wstpi do szlacheckiego, chcc si napi dworu. Rad by szlachcic ubogi, e go pan nawiedzi; Skoro z bbna ostatek piwa w szklanic scedzi, Przyniesie mu do konia, a krl: Pijcie! mwi Wszak zawsze kredensowa naley krlowi. Zgodnie z dworskim ceremoniaem pierwsz szklanic z naczynia powinien wypi suga. Gospodarz wypi i ju niestety dla monarchy nic nie zostao. Krl stwierdzi melancholijnie Nie trzeba dworskich obyczajw przestrzega na Mazowszu... Krlowie, panowie szlachta, mieszczanie i chopi pili ze smakiem ten sam, bursztynowy piwny pyn. Jak pisaa

www.e-bookowo.pl

13

Jan K oc h ac zy k P i wo : n a p j na ro do w y !

Antonina Jelicz w pracy ycie codzienne w redniowiecznym Krakowie: Na co dzie stale pije si piwo, ten ulubiony napj Sowian od niepamitnych czasw. Pijano je dla ochody latem, na gorco w zimie (piwo grzane), w polewkach rnego rodzaju, musiao by podawane do obiadu i wieczerzy. Czelad w warsztacie miaa zapewnion pewn ilo piwa, jeli go nie otrzymaa, przysugiwa jej ekwiwalent pieniny, tzw. piwne. Produkcja tego napoju bya rozwinita na wielka skal; browar znajdowa si niemal na co drugiej ulicy.

www.e-bookowo.pl

14

You might also like