You are on page 1of 4

Jacy s jedynacy?

Alina Gutek

Jedynacy sprawiaj wraenie nadmiernie dojrzaych jak na swj wiek, powanych i przesadnie zrwnowaonych. Tymczasem jake czsto kryje si za tym niedojrzao emocjonalna, okazuje si, e s w istocie niezwykle dziecinni, a nawet zatrwaajco naiwni. Dlatego potrzebuj zdecydowanie wicej ni inne dzieci zabawy, okazji do miechu i radoci.

Dysponuj bogatym sownictwem, sprawnie wyraaj swoje uczucia i potrzeby, potrafi znakomicie nawizywa kontakt z nauczycielem. Dlaczego wic na og jedynacy nie lubi szkoy? pyta Alina Gutek dr. hab. Jarosawa Jagie, pedagoga i psychoterapeut, wykadowc w Akademii im. Jana Dugosza w Czstochowie, kierownika Podyplomowych Studiw Socjoterapii, autora ksiki Jedynacy w szkole, ktra wanie ukazaa si nakadem wydawnictwa Rubikon Dlaczego wzi pan pod lup akurat jedynakw? Dlatego e liczba dzieci bdcych jedynakami wyranie wzrasta. Wynika to ze spadku dzietnoci, co jak wiadomo, ma miejsce zarwno w Polsce, jak i w caej Europie. Nauczyciele musz zatem wiedzie, jakimi dziemi s jedynacy. Czym rni si od pozostaych dzieci ? Tych rnic jest duo. Jedynactwo jest bowiem cakowicie innym dowiadczeniem dziecistwa, ni to ma miejsce w przypadku dzieci z rodzin wielodzietnych. Jedynacy s poddani silniejszemu oddziaywaniu swoich rodzicw, poniewa przebywaj gwnie wrd dorosych. I to przede wszystkim z tego faktu wynikaj pozostae konsekwencje. Na przykad to, e szybko nabywaj wiele zachowa osb dorosych i przekonanie o swojej wyjtkowoci, bo oczy mamy i taty wpatrzone s tylko w nich.

Ale jest chyba i druga strona medalu nadmierne oczekiwania rodzicw. Tak. Jedynacy przytoczeni s tymi oczekiwaniami i jake czsto yj pod presj powinnoci. Trudniej im poza tym pozna siebie, poniewa brak rodzestwa to brak bliskiego rwieniczego lustra, w jakim mogliby si przejrze. Nie umiej za bardzo rywalizowa co w szkole ma due znaczenie bo nie wiczyli rnego rodzaju rwieniczych przepychanek z bratem czy siostr. Sdz wic, e wiele rzeczy im si po prostu naley i koniec. Nie umiej te znale miary w dawaniu i braniu. Chc mie wszystko tylko dla siebie lub wprost przeciwnie s niezwykle hojni. Jakie cechy jedynakw najbardziej ujawniaj si w szkole? Chyba powaga i samotno. Pierwsza jest dobra, druga za? adna nie jest ani dobra, ani za. Zaley, co z nich wynika. Adam Zagajewski, znany poeta, powiedzia kiedy tak: Samotno nie jest zalet ani wad. Jest miejscem, z ktrego patrzy si na wiat. Jedynactwo uwaano kiedy za powany mankament. Jeden z badaczy jeszcze niedawno napisa, e jest chorob sam w sobie. Obecnie w niektrych publikacjach przesadnie uwaa si, e nie ma tu adnego problemu. A problem, rzecz jasna, jest. Jedynacy wymagaj innej strategii wychowania. Zarwno przez rodzicw, jak i nauczycieli. Jakiej? Powinno pozwoli si jedynakowi na bycie dzieckiem. Jedynacy czsto mwi, e maj poczucie, jakby nigdy nie byli dziemi, jakby od razu stali si dorosymi. Grzechem wielu rodzicw jest obcianie jedynaka swoimi problemami. Czasem dzieje si to w sposb niezamierzony, czemu winne s warunki mieszkaniowe wielu rodzin. Przypominam sobie, jak moja szefowa, pani ordynator oddziau psychiatrycznego, gdzie swego czasu odbywaem sta kliniczny, opowiadaa mi,

e umawia si z mem na drug w nocy w innej czci mieszkania po to tylko, aby mogli si ze sob pokci i aby nie sysza tego ich syn jedynak. Nie wiem, jak im to w sumie wychodzio i jakim rodzajem zgody si koczyo, ale przynajmniej mieli wiadomo problemu, o jakim mwi. Problemy dorosych powinny pozosta ich problemami, nie wolno obcia nimi dziecka. Inn niezwykle wan spraw jest umoliwienie jedynakom przebywania wrd rwienikw. Warto zaprasza do domu kuzynw, dzieci znajomych i pozwala jedynakom przebywa w ich rodzinach. Byoby dobrze, gdyby wrd tych rodzin znalazy si rodziny wielodzietne. Jedynak mgby si wtedy przekona, e nie wszdzie jest tak samo jak u niego w domu. Warto w ogle dba o to, co nazywa si rozwojem spoecznym.

Jak jedynaka widz nauczyciele? Przytocz tu obserwacj jednej z pa, ktra jest pedagogiem szkolnym: Do szybko udaje mi si z rzeszy pierwszoklasistw wyowi uczniw jedynakw. Dysponuj bogatym sownictwem, sprawnie wyraaj swoje uczucia i potrzeby, potrafi znakomicie nawizywa kontakt z nauczycielem i innymi dorosymi. Ale s oni nierzadko egocentrykami i domagaj si skupienia uwagi nauczyciela na sobie. Ten cel staraj si osign wybitn aktywnoci w czasie lekcji. Bywaj mao samodzielni, niezaradni, nie potrafi sobie radzi w stresogennych sytuacjach. Dlatego czasem nie umiej dobrze sprzeda swoich wiadomoci i s oceniani poniej moliwoci. To dobra charakterystyka tej grupy uczniw. Mona jeszcze doda, e chopcy jedynacy maj wiksze trudnoci w przystosowaniu si do szkolnych wymaga, a take e wanym czynnikiem jest to, czy dziecko uczszczao wczeniej do przedszkola. Na pocztku pierwszej klasy wielu jedynakw nie lubi szkoy. Stawia im ona bowiem wymagania sprzeczne z ich dotychczasowymi dowiadczeniami i nie zapewnia od razu sukcesw, na ktre liczyli, a ktre byyby zgodne z oczekiwaniami rodzicw. A co potem, w nastpnych klasach? Wiele zaley od postawy rodzicw. S rodzice nadopiekuczy, lkajcy si o zdrowie jedynaka, przekarmiajcy go albo co gorsza pod byle pretekstem zwalniajcy z lekcji wychowania fizycznego, a najczciej jedno i drugie. Tacy rodzice, oczywicie w sposb niewiadomy, ugruntowuj w dziecku nisk samoocen. Inni z kolei zaszczepiaj dzieciom dorose zainteresowania, jak astronomia, archeologia rdziemnomorska czy sztuka, i dyskutuj z nimi na te tematy jak z dorosymi. W szkole taka przemdrzao ucznia nie jest mile widziana. I to zarwno przez nauczyciela, jak i przez kolegw. Moe by powodem kpin i szyderstw, co przysparza jedynakom wielu cierpie. Badania pokazuj, e jedynacy osigaj z reguy jedne z najlepszych wynikw w nauce. W siganiu po najwysze laury przeszkadzaj im brak treningu w pokonywaniu trudnoci i brak wytrwaoci. Jeeli w rodzinie s nadmiernie chronieni, wszystko otrzymuj bez wikszego wysiku, wwczas szkoa ze swoimi wymaganiami staje si niezbyt sympatyczn przeszkod. Bywaj poddawani duej presji rodzicw, aby odnosi sukcesy w szkole, co stanowi ogromnie obcienie emocjonalne. A przecie aby osign sukces szkolny, poza oczywicie uzdolnieniami poznawczymi, potrzeba take kompetencji spoecznych, takich jak: umiejtno wykorzystania swoich uzdolnie, wspdziaanie z innymi, umiejtno adekwatnego wyraania swoich potrzeb i uczu oraz dostrzeganie tych potrzeb i uczu u innych.

A tego jedynakom brakuje bardziej ni dzieciom z rodzin wielodzietnych? Jak wykazuj badania, uczniw z problemami spoecznymi w klasie jest rednio od 5 do 15 proc., a wikszo z nich stanowi jedynacy. Jak przejawiaj si te problemy? W kontaktach z rwienikami. Bardzo czsto jedynak zarwno jako mae dziecko, jak i nastolatek pragnie si wkupi w grup rwienikw poprzez ch imponowania drogimi zabawkami, strojem lub posiadanymi pienidzmi. Poniewa czsto bywa przez rodzicw obdarowywany w nadmiarze materialnymi dobrami, myli sobie, e stanowi one szczeglny wyraz mioci. W oczywisty sposb

takie postpowanie nie przysparza jedynakom popularnoci. Dowiadczaj albo zawici, albo wykorzystania lub co zdarza si najczciej! obu tych rzeczy jednoczenie. Potrafi jednak by dobrymi przyjacimi, cho ich przyjanie s do zaborcze i nastawione na wyczno. Z jednej strony tskni za byciem we wsplnocie, ale w konsekwencji do czsto wybieraj samotno. Czego powinno si uczy jedynakw? Wychodzenia poza swoje ja. Nauczyciel nie powinien traktowa ich w jaki szczeglny sposb, a moe mie do tego pewn skonno, bo dobrze si ucz, s dziemi zadbanymi, powanymi i odpowiedzialnymi oraz umiej postpowa z dorosymi. Naley traktowa ich ze zrozumieniem, ale tak jak wszystkie inne dzieci. Trzeba stymulowa ich w kierunku rnego rodzaju spoecznych dziaa, na przykad w samorzdzie. Jedynacy sprawiaj wraenie nadmiernie dojrzaych jak na swj wiek, powanych i przesadnie zrwnowaonych. Tymczasem jake czsto kryje si za tym niedojrzao emocjonalna, okazuje si, e s w istocie niezwykle dziecinni, a nawet zatrwaajco naiwni. Tak jakby ich wewntrzne dziecko nie znajdowao si we waciwym miejscu. Dlatego potrzebuj zdecydowanie wicej ni inne dzieci zabawy, okazji do miechu i radoci. Warto wic czasem z nimi poartowa, a bywaj naprawd bardzo dowcipni. Ja uwielbiam arty z jedynakami. S to dowcipy najwyszego lotu. To jedynakowi wanie dobrze jest powierzy rol Papkina w szkolnym przedstawieniu na podstawie Zemsty Aleksandra Fredry lub choby uczyni organizatorem Festiwalu artw przyzwoitych, cho zwariowanych w pierwszym dniu wiosny.

Z tego, co wiem, pan jest te jedynakiem? Mam te crk jedynaczk. To te bardzo typowe. Jedynacy czsto deklaruj, e bd mieli duo wasnych dzieci, ale w praktyce jake czsto maj tylko jedno. Troch tak, jakby chcieli by wierni wyborowi swoich wasnych rodzicw. Dzieci bowiem rzadko odwaaj si mie szczliwsze ycie od swoich rodzicw. To rodzaj pewnej rodzinnej lojalnoci. Dlatego napisaem t ksik. Powiem pani, e jako jedynak nie mam najmniejszych trudnoci, aby na przyjciu czy w grupie studenckiej szybko zauway jedynakw. To kwestia intuicji, ale te pewnych cech, ktre atwo dostrzec. Jedynacy s ambitni, odpowiedzialni, nastawieni na sukces, mona powierza im rne obowizki, z ktrych z reguy dobrze si wywizuj, ale te w jakim sensie osobni. Na przyjciu pozostaj gdzie z boku albo przesadnie bryluj, chcc skupi na sobie ca uwag otoczenia. Jak radz sobie jedynacy w yciu dorosym? Znacznej czci udaje si nadrobi rnego rodzaju deficyty dziecistwa i nauczy si budowania dobrych relacji z innymi. Wrd dorosych jedynakw s ludzie sukcesu i ludzie powszechnie lubiani. Czasem tylko ujawniaj si pewne ich cechy, ktre s zdecydowanie bardziej widoczne ni u innych, na przykad zaborczo w przyjaniach, w mioci lub trudnoci w przyjmowaniu innego punktu widzenia ni wasny. Z kim jedynakom po drodze? Trudno o jednoznaczn recept. Jedynactwo nie jest wszystkim, co okrela lub nie okrela czowieka. Ale okazuje si, e najtrwalsze zwizki buduj jedynacy z osobami bliskimi pod wzgldem struktury psychologicznej, a wic te z jedynakami lub osob najstarsz z rodzestwa. Najstarsze dzieci maj bowiem duo cech bliskich jedynakom. Oni te przecie przez jaki czas, przecitnie przez 2 do 3 lat, byli jedynakami. A jest to okres, jak twierdzi psychoanaliza, decydujcy o zasadniczym ksztacie naszej osobowoci. Najdalsi jedynakom s bliniacy. Bliska, biologiczna wi, jaka czy ze sob bliniakw, jest dla jedynakw kompletnie niezrozumiaa. S dobrymi pracownikami ? Czsto tak. W zakadzie, ktrym kieruj, wikszo to jedynacy. To moi niegdysiejsi magistranci. Nie bd ukrywa, e troch celowo sobie ich wybraem. Pracuje mi si z nimi wspaniale. S ambitni, zawsze wietnie przygotowani, ale maj, rzecz jasna, te swoje ograniczenia, ktre wyczuwam. Wie pani, e jedynakiem by zarwno Hitler, jak i Stalin? Brzmi to moe strasznie, ale naley pamita, e by nim take Franklin Roosevelt, Elvis Presley, Leonardo da Vinci, Rainer Maria Rilke, laureat literackiej Nagrody Nobla z roku 1932 i autor powieci Saga rodu Forsytw John Galsworthy, znany wszystkim bajkopisarz Hans Christian Andersen oraz podobno sam w.

Mikoaj! Prawda o jedynakach nie jest wic wcale jednoznaczna. Wicej na stronie: www.zwierciadlo.pl

You might also like