Bilans energetyczny Z Wikipedii Skocz do: nawigacji, szukaj Nazwa tego hasa odnosi si do wicej ni jednego pojcia.

Termin bilans energetyczny ma nastpujce znaczenia w rnych naukach: W fizyce jest to zestawienie przepywu energii i przemian jednych jej form w inn w ramach okrelonej przemiany. Poprawno tych zestawie sprawdza si w oparciu o zasad zachowania energii, zgodnie z ktr nie ulega ona zniszczeniu ani te nie moe powsta "znikd", lecz tylko moe ulega przemianom z jednych form w inne. W biologii bilans energetyczny organizmw ywych - jest form przedstawienia ich przemiany materii - w ktrym oblicza si oglne zapotrzebowanie energetyczne organizmu i na tej podstawie ustala ilo pokarmu potrzebn organizmowi. W energetyce i wszelkich innych naukach inynieryjnych - bilans energetyczny przedstawia przepyw energii dla danego procesu technologicznego. W jego ramach zestawia si zapotrzebowanie energetyczne procesu i jego efekt. W ekonomice energetycznej jest to zestawienie produkcji energii i zapotrzebowania energetycznego gospodarki danego regionu (zwykle caego kraju), wynikajcego z ludzkiej aktywnoci. Bilans ten pozwala oceni czy w skali regionu jest on sumarycznie konsumentem czy te producentem energii. W geografii, zwaszcza w klimatologii i hydrologii bilans energetyczny dla danego miejsca jest obliczany jako rnica energii pochonitej (sonecznej, ciepa z atomsfery) i uwolnionej (oddawanie ciepa do atmosfery). Bilans energetyczny - oblicza si biorc pod uwag zapotrzebowanie organizmu na energi (zwykle liczon w kaloriach) w cigu doby. Na podstawie wzoru mona obliczy Podstawow Przemian Materii (materii, czyli jedzenia), ktr naley dostarczy organizmowi, eby podtrzyma wszystkie funkcje fizjologiczne naszego organizmu (np. bicie serca, praca wtroby, wytwarzanie hormonw, enzymw i praca kadego narzdu). Podstawow Przemian Materii obliczmy, przy zaoeniu, e leymy 24 godziny w temperaturze pokojowej, bez ruchu i najlepiej nie mylimy o niczym (mzg potrzebuje duo energii) i pimy. Podstawow Przemian Materii mona obliczy na podstawie prostego wzoru, do ktrego potrzebne s 4 parametry: pe, wiek, masa ciaa (waga) i wzrost MC twoja aktualna masa ciaa w kilogramach, H twj aktualny wzrost w centymetrach, A twj aktualny wiek Wzr na Podstawow Przemian Materii dla kobiety: PPM = 665,09 + (9,56 x MC) + (1,85 x H) (4,67 x A) Przykad dla osoby, ktra jest kobiet, way 60 kg, wzrost 172 cm, wiek 28 lat. PPM = 665,09 + 573,6 + 318,2 130,76 PPM = 1426,13 kcal A jak obliczy ile kalorii bdziemy potrzebowa, gdy si przebudzimy, poruszymy, zaczniemy myle i wykonywa rne czynnoci w cigu dnia? Do tego przyda nam si obliczenie Cakowitej Przemiany Materii, przy zaoeniu, e w cigu dnia nie bdziemy wykonywa adnego dodatkowego wysiku fizycznego np. nie pjdziemy na siowni czy na aerobik. CPM obliczamy mnoc Podstawow Przemian Energii razy pewien wspczynnik. Wspczynnik ten wynosi 1,4. Wzr na CPM to:

CPM = PPM x 1,4 Przykad tej samej kobiety, dziki wzorowi na Podstawow Przemian Energii obliczylimy, e PPM wynosi 1426 kcal. A wic podstawiajc do wzoru obliczamy: CPM = 1426,13 kcal x 1,4 CPM = 1996,5 kcal Czyli w cigu doby kobieta w wieku 28 lat, waca 60 kg i mierzca 172 cm powinna spoywa 1996,5 kalorii. A co jeli ta kobieta wiczy 3 do 5 razy w tygodniu po godzinie? Wtedy wspczynnik wyniesie 1,7. CMP = PPM x 1,7 CMP = 2424,42 kcal Za dla aktywnych sportowcw wiczcych po kilka godzin dziennie, wspczynnik wynosi 2. CMP =P PM x 2 Dla mczyzn wzr jest nastpujcy: PPM= 66,47+(13,75xMC)+(5xH)-(6,75xA) Objanienia: MC aktualna waga w kilogramach (masa ciaa), H aktualny wzrost w centymetrach, A aktualny wiek

1.zinterpretuj znaczenie poj: koszt fizjologiczny pracy i koszt energetyczny. Koszt fizjologiczny rni si od pojcia koszt energetyczny. Koszt energetyczny wykonywanej pracy moemy precyzyjnie zmierzy. Obcienie fizjol zwizane jest z funkcjonowaniem narzdw i ukadw czowieka zwizanych z charakterem wykonywanej pracy i nie ma obiektywnych metod ktre by pozwalay je dokadnie okreli. Ma ono cechy wysoce zindywidualizowane chocia mona wyodrbni pewne wsplne uwarunkowania wynikajce z charakteru wykonywanej pracy. Np. funk ukladu pokarmowego, krenia i innych ma zwizek z charakterem wykonywanej pracy w sensie obcienie jak i towarzyszcym stresem i emocjami. Trudno jest znale bezporedni zwizek miedzy tymi zalenociami chocia zwizek taki niewtpliwie istnieje. 2.sprawno a wydolno fizyczna. Sprawno fizyczn opisujemy jako zdolno wykonywania pracy fizycznej, mierzon cechami motorycznoci - si, wytrzymaoci, szybkoci i zrcznoci. Wydolno fizyczna organizmu zdolno organizmu do wykonywania dugotrwaego lub cikiego wysiku, ktry angauje due grupy mini bez zmczenia i zmian w rodowisku wewntrznym ustroju, oraz wysoka tolerancja zmian w rodowisku wewntrznym, jeli dochodzi do nich podczas wysiku o duej intensywnoci. Wydolno fizyczna zaley od sprawnoci funkcji wspdziaajcych w pokrywaniu zapotrzebowania tlenowego, wielkoci rezerw energetycznych, sprawnoci regulacji ciepoty ciaa, sprawnoci regulacji endokrynologicznych, koordynacji nerwowo- miniowej i czynnikw psychologicznych. Wydolno fizyczna mierzona jest za pomoc prb czynnociowych i charakteru zachowania si parametrw poszczeglnych zespow funkcji wewntrzustrojowych. Wydolno fizyczna organizmu: (mona j opisa w trojaki sposb) 1) zdolno do wykonywania dugotrwaego lub cikiego wysiku, ktry angauje due grupy mini bez szybko narastajcego zmczenia 2) zdolno szybkiego likwidowania zaburze homeostazy wywoywanych wysikiem 3) w znacznym stopniu zaley od zdolnoci pobierania tlenu przez organizm 4) 3.Co to jest puap tlenowy? Do oceny wydolnoci fizycznej stosuje si rne kryteria. Najbardziej trafnym kryterium oceny zdolnoci czowieka do wykonywania cikiej pracy jest wysoko tzw. puapu tlenowego., czyli maksymalnego zuycia tlenu w jednostce czasu. Zwikszone zuycie tlenu jest obiektywnym miernikiem oceny cikoci pracy, a poniewa jego pomiar przy zdefiniowanej jednostce pracy nie zaley od wieku, pci lub wytrenowania, przeto znakomicie odpowiada wskanikowi wielkoci obcienia. Jest to sumaryczny wskanik charakteryzujcy sprawno uk. krenia i uk. oddechowego; jest to zdolno pobierania tlenu przez organizm zwana take wydolnoci aerobow organizmu(Vo2max).Bezporedniego pomiaru Vo2max mona dokona podczas badania wielkoci obcienia na cykloergonometrze lub na bieni elektrycznej. Czsto poczone jest to z wykonaniem elektrokardiogramu. Innym sposobem oceny cikoci pracy jest pomiar wydatku

energetycznego mierzone obcieniem bezwzgldnym. 4.Rnica miedzy prac fizyczn dynamiczn a prac statyczn. PRACA FIZYCZNA DYNAMICZNA W celu zrozumienia istoty pracy fizycznej i dynamicznej naley zna budow i rodzaje mini oraz czynniki decydujce o ich sile. Do koci przytwierdzonych jest ponad 500 mini szkieletowych, s one przyczepione do koci za porednictwem zwajcych si, powrzkowatych zakocze zwanych cignami. W czasie ruchu misie kurczy si i pociga ko. Koci i minie tworz jeden z gwnych ukadw ciaa ukad szkieletowo-miniowy. Praca fizyczna dynamiczna jest definiowana jako praca wykonywana z przewaajcym udziaem skurczw izotonicznych i krtkotrwaych skurczw izometrycznych. Skurcz izotoniczny zachodzi wwczas, jeli jeden z przyczepw minia jest wolny i w wyniku pobudzenia nastpuje jego skracanie z maksymaln szybkoci. Napicie mini w tej sytuacji nie zmienia si. Skurcz izometryczny zachodzi wtedy, gdy obydwa przyczepy mini s unieruchamiane a opr przekracza wielko siy maksymalnej skurczu co w efekcie powoduje w miniu pobudzonym wzrost napicia. Natomiast jego dugo nie zmienia si. Taki typ skurczw przewaa w czasie wysikw statycznych. Do oceny wydolnoci fizycznej organizmu su rnego rodzaju testy. Najczciej stosowane s: -bezporedni pomiar maksymalnego pobierania tlenu -porednia ocena maksymalnego pobierania tlenu -test chodzenia -testy stosowane do tolerancji wysikowej -testy stosowane w diagnostyce klinicznej Praca statyczna stwarza inny rwnie bardzo istotny rodzaj aktywnoci miniowej. Jej istot s skurcze izometryczne charakteryzujce si tym, e stan pobudzenia powoduje wzrost napicia mini natomiast nie ulegaj one skrceniu. Rozwijana sia miniowa pozostaje w stanie rwnowagi z oporem zewntrznym lub si cikoci. Nie ma zatem efektw pracy w sensie mechanicznym jednak wzrost napicia minia (spowodowany jego izometrycznym skurczem) jest czynnym procesem fizjologicznym stanowic czsto due obcienie dla organizmu. Podstawowa cz obcie typu statycznego jest zwizana z napiciami posturalnymi odgrywajcymi rol w utrzymaniu podanej pozycji ciaa. Pen relaksacj miniow uzyskuje si zatem w pozycji lecej lub czciowo plecej. W innych pozycjach ciaa rozwijana sia napinajcych si mini oddziauje na kociec zapewniajc jego stabilizacj wobec dziaania siy grawitacji. 5.Metody oceny wydatku energetycznego na stanowiskach pracy. Omw ich istot. WYDATEK ENERGETYCZNY czsto jest stosowany jako energetyczne kryteria cikoci pracy fizycznej. Do oceny cikoci pracy wykorzystywana jest wielko wydatku energetycznego w cigu zmiany roboczej. METODY POMIARU WYDATKU ENERGETYCZNEGO: -kalorymetria bezporednia -kalorymetria porednia -chronometraowa (tabelaryczna wg Lehmana) -oceny na podstawie mechanicznego efektu pracy -oceny na podstawie zmian fizjologicznych -oceny uciliwoci wynikajcej z wysikw statycznych -oceny uciliwoci zwizanej z monotypowoci ruchw roboczych -badanie odnowy ttna METODY TABELARYCZNE Przy braku moliwoci wykonywania pomiaru wydatku energetycznego jedn z wymienionych wczeniej metod wartoci te moemy okreli za pomoc szacunkowej metody chronometraowotabelarycznej, odczytujc z tabeli warto wydatku energetycznego dla typowych czynnoci. METODY OCENY CIKOCI PRACY NA PODSTAWIE ZMIAN CZSTOCI SKURCZW SERCA (czstoci ttna) Kada praca fizyczna a dynamiczna szczeglnie powoduje pobudzenie ukadu krenia i oddechowego oraz mechanizmw termoregulacji. Jest to zwizane z pokryciem wikszego zapotrzebowania pracujcych mini na tlen i substraty energetyczne pochodzce ze rde pozaminiowych oraz stanowi efektywne usuwanie z mini produktw przemiany materii i nadmiarw wyprodukowanej energii, zapobiegajc tym samym wzrostowi temperatury ciaa. Analiza czstoci skurczw serca podczas pracy jest parametrem czsto stosowanym do oceny cikoci pracy.

Powysza metoda ma zastosowanie jedynie w przypadku pracy dynamicznej z zaangaowaniem duych grup miniowych. Zaleno midzy czstoci skurczw serca i kosztem energetycznym prac moe by opisana nastpujcym wzorem: M = 4,0 x HR 225 M koszt energetyczny pracy mierzony w watach; HR czsto skurczw serca METODY KALORYMETRYCZNE metoda kalorymetrii bezporedniej wydatek energetyczny czowieka podczas wysiku mona oceni na podstawie pomiaru iloci ciepa wytworzonego w organizmie metoda kalorymetrii bezporedniej, wykonywanego w specjalnych komorach (laboratoriach) kalorymetrycznych metoda kalorymetrii poredniej opiera si na zalenoci midzy iloci pobieranego przez organizm tlenu w jednostce czasu a iloci energii uwolnionej w procesach metabolicznych. Kalorymetria porednia jest szczeglnie przydatna podczas wysikw, w ktrych przewaaj procesy tlenowe (aerobowe). Na podstawie zalenoci midzy wentylacj puc a zuyciem tlenu mona obliczy przyblion warto wydatku energetycznego posugujc si rwnaniem Datta Ramanathana. E = 0,21 x VE (STPD) VE (STPD) wentylacja puc w l/min, w warunkach STPD STPD objto gazu suchego w temp. 0 st. C i cinienia atmosferycznego 101,3 KP Aby wyliczy wydatek energetyczny naley: - przeprowadzi chronometra czynnoci roboczych w cigu zmiany roboczej wyodrbniajc powtarzajce si cykle czynnoci gwnych, pomocniczych i przerw w pracy - przeprowadzi pomiar wydatku energetycznego dla kadej czynnoci lub cyklu - dokona wyliczenia wydatku energetycznego netto dla poszczeglnych czynnoci i cykli - podsumowa wartoci wydatku energetycznego wszystkich cykli roboczych oraz przerw w celu uzyskania globalnej wartoci na ca zmian robocz. 6. Podaj przykady czynnoci roboczych gdzie wystpuj elementy pracy statycznej. Np.: - przy posugiwaniu si cikimi narzdziami(rczne podtrzymywanie elementw maszyn itp.) wikszo prac biurowych praca operatorw monitorw komputerowych praca siedzca przy tamach montaowych kierowcw aut ciarowych na dugich trasach(utrzymanie staej pozycji ciaa, stabilizujcej pooenie gowy , tuowia i koczyn grnych). Praca fizyczna statyczna np. rczne przemieszczanie ciarw np. rolnictwo, suba zdrowia, budownictwo. 7.Jakie zmienne powinny by uwzgldnione w ocenie obcie statycznych na stanowisku pracy. Ocena obcienia statycznego towarzyszcego pozycji czowieka podczas pracy lub jednostajnoci ruchw (monotypowoci) znajduje niewielki odzwierciedlenie w badaniu wydatku energetycznego. Wynika to std, e skutki obcienia statycznego dotycz zwaszcza nadmiernego obcienia pewnych czci ukadu miniowego i kostnego. Podstaw oceny obcienia tego typu stanowi pozycja przy pracy i czas jaj trwania Kiedy prac wykonuje si w rnych pozycjach, wtedy jako reprezentatywn pozycj podaje si pozycj wystpujc przy najwikszym obcieniu fizycznym, pod warunkiem, e trwa ona przynajmniej 3 godziny. Obcienie statyczne zwizane z monotypowoci ruchw ocenia si na podstawie liczby jednakowych ruchw w czasie zmiany roboczej oraz siy wymaganej do ich wykonania. 8.Podaj schemat oceny obcienia praca monotypow w zalenoci od wielkoci rozwijanej siy. Obcienie statyczne zwizane z monotypowoci ruchw ocenia si na podstawie liczby jednakowych ruchw w czasie zmiany roboczej oraz siy wymaganej do ich wykonania. 9.Sposoby wymiany ciepa midzy organizmem czowieka a otoczeniem. Opisz jeden ze sposobw. 1. przewodzenie i konwekcja ( 10 % oglnej utraty ciepa) 2. parowanie (23%) 3. promieniowanie (67%) Parowanie: Okoo 80 % caej energii uwolnionej podczas pracy stanowi ciepo. Pierwotn odpowiedzi termoregulacyjn ze strony ustroju czowieka na obcienie cieplne jest rozszerzenie naczy krwiononych skry i wzrost skrnego przepywu krwi. Reakcja ta powoduje podwyszenie temp. Powierzchni ciaa i zwikszenie ciepa midzy wewntrzn i powierzchniow warstw ciaa. W tej sytuacji zostaje pobudzona czynno gruczow potowych, a parowanie z powierzchni ciaa potu usuwa z organizm ciepo zarwno wytworzone w ustroju, jak i zyskane z gorcego otoczenia.

Bardzo istotne znaczenie termoregulacyjne ma nie tylko samo wydzielanie potu, lecz jego parowanie. Zaley ono nie tylko od sprawnoci czynnociowej gruczow potowych i siy ich pobudzania, ale rwnie od warunkw otoczenia. 10.Rodzaje wysiku fizycznego. WYSIEK FIZYCZNY- praca mini szkieletowych wraz z caym zespoem towarzyszcych jej czynnociowych zmian w organizmie. wysiki oglne wystpuj wwczas gdy w wysiku zaangaowanych jest ponad 30% masy miniowej ( zaley od masy ciaa) wysiki lokalne wystpuj wtedy, gdy w wysiku zaangaowane jest mniej ni 30% caej masy ciaa (praca 1 lub 2 koczyn) wysiki maksymalne gdy zapotrzebowanie na tlen podczas wykonywania pracy jest rwne indywidualnej wartoci VO2max wysiki supramaksymalne gdy zapotrzebowanie na tlen przekracza VO2max wysiki submaksymalne gdy zapotrzebowanie na tlen jest mniejsze ni VO2max W czasie wysiku fizycznego nastpuje przetwarzanie energii chemicznej powstajcej w czasie metabolizmu komrkowego w energi mechaniczn niezbdn w pracy mini. Czowiek w czasie pracy fizycznej wykorzystuje do 30% energii zawartej w produktach ywnociowych. Pozostaa cz jest zamieniana w ciepo. Procesy metaboliczne zwizane s z przemian materii i energii ,mog przebiega w warunkach tlenowych i beztlenowych. 11.Opisz dziaanie orodka termoregulacji kontrolujcego temperatur ciaa i sterujcego mechanizmami uwalniania i oddawania ciepa. Na podstawie otrzymanych informacji orodek rwnie w postaci impulsw nerwowych wysya rozkazy do termoregulacyjnych narzdw wykonawczych. W sytuacji gdy organizmowi grozi ozibienie naczynia skry silnie si kurcz w nastpstwie czego przepyw krwi znacznie si zmniejsza. Krew przepywajc wolno przez skr ulega nadmiernemu odtlenieniu. Hemoglobina staje si bkitna a skra sinieje. Temperatura skry obnia si co zmniejsza oddawane przez ni ciepo. Kurcz si minie przywone, powoduje to chropowato skry, tzw. gsia skrka oraz jeenie si wosw na skrze. Polisada z wosw zwalnia przyskrny prd konwekcyjny jednoczenie wzrasta wyzwalanie ciepa endogennego, szczeglnie w miniach szkieletowych. Wystpuje w nich zjawisko zwane dreszczami polegajce na asynchronicznych skurczach wkien miniowych. Minie wyzwalaj ciepo ale nie kurcz si jako cao. Zmienia si rwnie zachowanie czowieka, np. kuli si, szuka schronienia przez zimnem, zakada ciep odzie, itp.Jeli w otoczeniu panuje wysoka temperatura lub dziaaj tam rda intensywnego promieniowania cieplnego naczynia skry rozszerzaj si i przepyw krowi przez nie wzrasta. Zwikszona zawarto wody w skrze zwiksza jej przewodnictwo cieplne jednoczenie zapewniajc korzystne warunki dla procesu pocenia si. Rozpoczyna si wydzielanie potu, ktry parujc ze skry odbiera jej ciepo niezbdne do przeksztacenia si w par wodn. Towarzysz temu zmiany w zachowaniu si. Czowiek szuka cienia, zdejmuje odzie, zwalnia rytm pracy, itp. 12.Czynniki wspdziaajce w rozwoju zmczenia podczas dugotrwaej pracy miniowej. praca czynno jakiego narzdu W czasie wykonywania pracy zachodz procesy psycho-fizjologiczne wpywajce na: - zmiany morfologiczne i fizjologiczne wielu narzdw - zmiany w powizaniach ze spoecznoci ludzk - intensywno przemiany materii zmiany w psychice * wyczerpanie glikogenu miniowego - odwodnienie i zmiany jonowe w komrkach miniowych - zmiany rozmieszczenia krwi - wzrost czstotliwoci skurczw serca - wzrost wentylacji puc (duszno wysikowa) - wzrost temperatury wewntrznej ciaa - wydzielanie potu wilgotna skra - zmiany regulacji funkcji ustroju - wyczerpanie nadnerczy - inne 13.OPISZ PRBE MARTINETA ITD.

Przydatno pracownika do zrnicowanych poziomw uciliwoci pracy mona okreli prb Martineta, polegajc na: pomiarze ttna spoczynkowego P1, wykonaniu 10 przysiadw w odstpach jednosekundowych, pomiarze ttna natychmiast po wykonaniu tych przysiadw P2, pomiarze ttna po upywie jednej minuty po zaprzestaniu wykonywania przysiadw P3. otrzymane wartoci podstawiamy do wzoru na wskanik Ruffiera Wr = (P1 +P2 +P3)-200 / 10 Po otrzymaniu wyniku umiejscawiamy badanego czowieka w odpowiedniej kategorii: 0 zdolny do kadego wysiku (bardzo dobry) 0-5 zdolny do duego wysiku (dobry) 5-10 zd. Do umiarkowanego wysiku (do dobry) 10-15 zdolny do lekkiego wysiku (dostateczny) 15-20 niezdolny do pracy fizycznej (niedostateczny) 14.Zmiany niektrych parametrw fizjologicznych po fizycznym obcieniu dynamicznym. W czasie wysiku ronie zuycie tlenu w organizmie, a co za tym idzie w okrelonym stopniu czstotliwo oddychania, ttna, poziom cinienia krwi, czy ciepota ciaa. 15.Wyjanij istot beztlenowego procesu rozkadu glukozy przy bardzo duym wysiku fizycznym. (patrz pytanie23 -chodzi o to samo!!) 16.Przedstaw bilans dobowej, cakowitej przemiany materii. przemiana materii zwana metabolizmem jest to suma procesw chemicznych i towarzyszcych im zmian energetycznych zachodzcych w zwizku z pobieraniem poywienia, jego trawieniu i wydalaniem. Katabolizm procesy rozpadu Anabolizm procesy syntezy Midzy tymi procesami zachodzi rwnowaga homeostaza Dobowy wydatek energetyczny: 60-75% - podstawowa przemiana materii, sen, metabolizm podstawowy 15-30% - aktywno fizyczna, praca, sport i rekreacja 15% - swoiste , dynamiczne dziaanie poywienia Cakowita przemiana materii zaley od: masy ciaa, skadu ciaa, od wieku, warunkw klimatycznych, pci. Obliczenie podstawowej przemiany materii: 1 kcal/1kg/1h 70kg x 24h = 1680kcal Oglny wydatek energetyczny zaley od stopnia cikoci pracy. Dobowy rytm zmian temperatury Oglnie uznanym wskanikiem aktywnoci biologicznej czowieka jest krzywa dobowa temperatura wntrza ciaa wyraajca dobowy rytm przemiany materii: - najnisza temperatura na 2 godz. Przed przebudzeniem - w godzinach rannych temperatura wzrasta - temperatura dochodzi dom max. o 18-22 godzinie - ok. 23 nasza temp. ponownie zaczyna si obnia 17.Istota oddychania pucnego. (zewntrzne) Wysokie stenie tlenu w pcherzykach pucnych a niskie w dopywajcej do puc krwi powoduje ,e ten gaz przenika z ukrwionych i wilgotnych pcherzykw pucnych do krwi(dyfuzja) i na tej samej zasadzie z krwi do pcherzykw przechodzi z kolei dwutlenek wgla. Dziki pcherzykowatej budowie puc powierzchnia wymiany gazowej jest olbrzymia. 18.Tre oddychania tkankowego. (wewntrzne) Tlen pobrany w pcherzykach pucnych dociera krwi do wszystkich komrek ciaa Tam odbywa si tzw., wymiana gazowa wewntrzna .Polega ona na oddaniu komrkom przez hemoglobin tlenu i odebraniu od nich dwutlenku wgla , ktrego stenie jest due Oddychanie komrkowe- jako proces uwalniajcy energie 19. Funkcjonowanie ukadu oddechowego w procesie pracy. Funkcje zwizane z pobieraniem tlenu z powietrza i jego transportem do mini s czsto obejmowane wspln nazw funkcji zapotrzebowania tlenowego. W miar zwikszania intensywnoci pracy wzrasta zapotrzebowanie mini na tlen, a w nastpstwie tego zwiksza si czynno narzdw wspdziaajcych w pobieraniu i transporcie tlenu oraz pochanianie tlenu

przez organizm. Potrzebny miniom tlen dostaje si w skadzie wdychanego powietrza do pcherzykw pucnych w wikszych ilociach dziki zwikszeniu podczas pracy miniowej wentylacji puc. Wzrost wentylacji puc jest naturalnie wynikiem zwikszenia pracy mini oddechowych, tzn. minia przepony, mini midzyebrowych i wielu dodatkowych mini oddechowych. Zwikszenie pracy tych mini wie si ze zwikszeniem ich zapotrzebowania na tlen. Po przekroczeniu przez wentylacj puc poziomu okoo 140 l/min zapotrzebowanie samych mini oddechowych na tlen staje si tak due, e caa niemal nadwyka zuycia tlenu, umoliwiana przez dalszy wzrost wentylacji puc, jest wykorzystywana na pokrycie zapotrzebowania tlenowego tych mini. Tlen z pcherzykw pucnych dyfunduje do krwi. 20.Formy zmczenia: - zmczenie ostre- powstaje w wyniku bardzo intensywnego wysiku miniowego czy neuropsychicznego , znajduje wyraz w stanie zupenego wyczerpania organizmu Pojawia si ono przy nierwnomiernie rozoonym wysiku , w sytuacjach awaryjnych - zmczenie umiarkowane wystpuje podczas pracy o rednim nateniu , trwajcej przez duszy czas ; jest to zjawisko normalne - Przemczenie , ktre powstaje wskutek nakadania si stanw zmczenia w warunkach niedostatecznego wypoczynku .Jest to zjawisko podobne do stanw chorobowych .Daje ze samopopoczucie , przygnbienie zy wygld ,atwo zmczenia , zaburzenia snu - Znuenie czyli forma zmczenia charakterystyczna dla stanu wyczerpania potencjau roboczego .Do odzyskania si jest konieczny wypoczynek . - Zmczenie psychiczne znajdujce wyraz w zahamowaniu dziaalnoci orodkw korowych , ktrego efektem jest rozlunienie uwagi , zwolnione i wstrzymane procesy obserwacji , zmniejszenie dynamizmu czowieka oraz jego sprawnoci fizycznej i intelektualnej 21.Wahania wydolnoci pracy w cigu roku kalendarzowego, w cigu tygodnia i w cigu porannej zmiany roboczej. Rytm wydolnoci fizycznej o okresie 23 dni warunkuje sil fizyczn, odporno organizmu oraz wytrzymao. Rozrniamy 2 formy periodyki biologicznej: - periodyk egzogenn bdc nastpstwem zmian zachodzcych w otoczeniu i pozostajc tak dugo, jak ustrj pozostaje pod wpywem zmieniajcego si rytmicznie czynnika rodowiskowego a zanikajc w rodowisku pozbawionym tego czynnika - periodyk endogenn utrzymuje si take w sztucznym rodowisku, jest istot dobowego rytmu funkcjonowania organizmu, rytmu sezonowego i rocznego Rytmy okresowe: roczne, sezonowe, miesiczne, tygodniowe, dobowe 5-dniowy tydzie roboczy z okoo 8-godzinnym dniem pracy pozwala na optymalne zsynchronizowanie wysiku z naturalnym rytmem funkcjonowania caej przyrody. Dobowy rytm serca dobrze poznanym wskanikiem fizjologicznym charakteryzujcym cykliczno dobow jest czstotliwo skurczw serca Zmiany wydolnoci fizycznej organizmu w cigu doby - badania nad zdolnoci pracy w cigu doby wykazay, e najwyszy poziom jest przed poudniem ok. 9.00-11.00 nastpnie ulega obnieniu i ponownie wzrasta po poudniu 16.00-18.00 nie osigajc jednak poziomu przedpoudniowego. W godzinach nocnych i wieczornych wystpuje zmniejszenie zdolnoci pracy, osigajc najniszy poziom midzy 2.00-4.00. Wahania wydolnoci pracy w cigu doby odpowiadaj zmianom tempa pracy. Obnienie wydolnoci pracy w nocy wynika z osabionych w tym czasie czynnoci ukadu nerwowego, krenia, oddechowego, zmniejsza si tempo przemiany materii, wydzielania hormonw, sabnie sia miniowa. W nocy najsilniej jest odczuwanie ze samopoczucie, znuenie i zmczenie. 22.Zaleno midzy wielkoci ttna a uciliwoci pracy. W zalenoci od wydolnoci fizycznej wystpuj wyraane rnice midzy czstotliwoci skurczw serca a wysikiem. Osoby o rnej wydolnoci fizycznej w tej samej grupie wiekowej oraz pci wykonaj jednakowy pod wzgldem wielkoci wysiek fizyczny, to osoby o duej wydolnoci fizycznej osign mniejsz czstotliwo skurczw serca ni osoby o mniejszej wydolnoci. 23.Zmiany zachodzce w miniach podczas krtkotrwaego wysiku o duej intensywnoci- wysiek trwa zbyt krtko aby koszt energetyczny mg by pokryty przez tlenowe procesy metaboliczne (spalanie wglowodanw i tuszczy), dlatego podczas takiego wysiku gwnym rdem energii s beztlenowe procesy metaboliczne. S wwczas wykorzystywane miniowe zapasy ATP, fosfokreatyny i glikogenu. Zapasy te mog si zmniejsza bardzo znacznie co obnia zdolno kompleksw aktomiozynowych do skracania si. Glukoza uwolniona z glikogenu jest metabolizowana do kwasu pirogronowego, ktry w warunkach braku tlenu zostaje zredukowany do

kwasu mlekowego. Stenie kwasu mlekowego w miniach gwatownie ronie, to z kolei powoduje wzrost stenia jonw wodorowych w komrkach miniowych-my odczuwamy to jako zakwasy. 24.Objawy zmczenia: Zmczenie- zmniejszenie zdolnoci do pracy spowodowane przez wysiek -orodkowe-polega na narastaniu uczucia cikoci pracy i blu mini , zmniejszeniu motywacji, koncentracji i uwagi i sprawnoci psychomotorycznej -obwodowe- zmczenie pracujcych mini przejawiajce si zmniejszeniem siy i szybkoci ich skurczw a do cakowitej utraty zdolnoci do pracy. Zmczenie moe przej w stan przewleky. Jako zmczenie przewleke rozumiemy stan w ktrym dochodzi do zaburze w dziaaniu mechanizmw kontrolujcych funkcje fizjologiczne organizmu(przede wszystkim uk. nerwowego) i rozwoju stanw patologicznych. Ukad nerwowy jest zaangaowany przez cay czas przez wykonywanie przez nas czynnoci, w tym take bierze udzia w zarzdzaniu ruchem. Ukad nerwowy skada si z 2 niezalenych od siebie czci: centralnej i obwodowej. Obwodowy ukad nerwowy- system somatyczny i autonomiczny. Objawy: - spadek wydajnoci pracy, wzrost liczby brakw produkcyjnych , uszkodze narzdzi , wypadkw przy pracy Nastpuje : zwolnienie przekazywania bodcw , obnienie stopnia uwagi utrudnienie mylenia zmniejszenie ostroci dostrzegania zjawisk przez zmysy , zmniejszenie wydolnoci czynnociowej , upoledzenie funkcji koordynacyjnej rodkw nerwowych , zakcenie funkcjonowania korowej czci nadnerczy - obiektywne :doznania blowe w intensywnie pracujcych miniach uczucie oglnego osabienia i rozdranienia 25.Zapotrzebowanie na tlen podczas wysikw o rnej intensywnoci. Wzrasta proporcjonalnie do intensywnoci (mocy) i pracy. O zuyciu tlenu przez organizm decyduj- stopie zapotrzebowania mini na tlen, ilo tlenu dostarczanego do mini, zdolno mini do wykorzystania dostarczonego im tlenu odpowiednio do swoich potrzeb. O sprawnoci zaopatrzenia mini w tlen decyduje dziaanie ukadu oddechowego, krenia i sam krew. Jeli dopyw tlenu do misni podczas wysiku nie jest wystarczajcy to powstaj w nich due iloci kwasu mlekowego, ktrego nagromadzenie jest jedna z przyczyn zmczenia. Warunkiem zachowania przez organizm zdolnoci do duszego wysiku miniowego jest biece pokrywanie zapotrzebowania tlenowego mini. 26.ukad wegetatywny (autonomiczny) skada si z czci sympatycznej i parasympatycznej. Wzajemne dziaanie tych czci jest zoone. Podaj istote funkcjonowania systemu sympatycznego. Jego dziaanie jest odwrotne do dziaania ukada parasympatycznego . Ten ukad wykonuje najczciej takie czynnoci jak: - rozszerzanie renicy - pobudzanie linianek do wydzielania liny - przyspieszenie czynnoci serca(wzrost siy skurczu) - rozkurczanie oskrzeli - zwanie naczy krwiononych powodujce wzrost cinienia ttniczego krwi - hamowanie skurczw przewodu pokarmowego - pobudzanie gruczow nadnerczy do wydzielania - rozszerzenie pcherza moczowego