Professional Documents
Culture Documents
i w czasie powstania
kościuszkowskiego.
Sejm Grodzieński (zwołany w czerwcu 1793r. w Grodnie pod naciskiem rosyjskiego ambasadora
Jakoba J. Siebersa) miał przyjąć nowe zasady ustrojowe:
1) Postanowiono o zniesieniu sejmu konwokacyjnego.
2) Monarchę w Polsce miano wybierać odtąd na sejmie elekcyjnym, który miał składać się z
potrójnej liczby posłów i tego wyboru dokonywać miano zwykłą większością.
3) Sejm uchwalił pacta conventa, które miałyby obowiązywać wszystkich przyszłych królów
(historia pokazała, że do tego nie doszło) , sejmy elekcyjne miały dodawać do tych pactów
conventów nowe elementy.
4) Powrócono do instytucji praw kardynalnych z lat 1768 i 1775,
5) Utrzymano niektóre rozwiązania przyjęte przez sejm czteroletni. Utrzymano zbudowany podczas
sejmu czteroletniego samorząd miast. Wyrzucono przedstawicieli mieszczan z Sądu Asesorskiego
(najwyższego sądu królewskiego dla miast). Utrzymano prawo do nabywania dóbr ziemskich
przez mieszczan. Potwierdzono, ze szlachcic może zająć się handlem i przemysłem bez utraty
tytułu szlacheckiego.
6) Powrócono również do instytucji liberum veto (która została wcześniej zniesiona przez
konstytucję 3 maja), natomiast zastrzeżono, że liberum veto powraca ale może być zastosowane
tylko wobec próby zmiany praw kardynalnych. Veto paraliżuje ewentualne zmiany praw stałych
(kardynalnych).
7) Wyodrębniono również problemy, które stanowiły tzw. materias status (tłum. według prawa), w
ich skład wchodziły takie problemy jak:
- porządek sejmu,
- porządek sejmików szlacheckich,
- wysokość podatku,
- nobilitacje,
- organizacja urzędów,
- liczebność armii.
Zmiany w obrębie tej problematyki miały być przeprowadzane większością ¾ głosów.
Natomiast pozostałe kwestie miały podlegać głosowaniu zwykłą większością.
Prawa kardynalne, wieczyście trwałe i odmienionemi być nigdy nie mogące, materias status, słowem:
wszystkie prawa, wolności narodowe, swobody wszelkich osób i urzędów, przywileje i ustawy
narodowe, wszystkim stanom świeckim i duchowieństwu, jakiegokolwiek bądź obrządku, niemniej
dysydentom, Akademiom Krakowskiej i Wileńskiej, jako i miastom Rzeczypospolitej słusznie
należne, i prawnie nadane, dotrzyma i uskuteczni. Prawa wszystkie, które na sejmach umówione
będą, trzymać i wcale chować we wszystkich ich punktach, klauzulach, kondycjach, związkach i
obowiązkach dopełniać: niemniej literas cofirmationis iurium et pactorum, przykładem swych
poprzedników wydać przyrzecze: mając zawsze za najpierwszą i wszystko przewyższającą
powinność to, co pożytek i sławę Rzeczypospolitej i narodowi polskiemu przynieść będzie mogło.
Materias status - według prawa
Literas cofirmationis iurium et pactorum - dokumenty potwierdzające prawa
8) Sejm miał zbierać się co 4 lata na 8 tygodni (sesja zwyczajna). Możliwe było również zwołanie
sejmu na sesję nadzwyczajną. Sejm miał składać się z:
- Króla ,
- Senatu,
- Stanu rycerskiego.
Sejm nie dzielił się już na dwie izby, od teraz te elementy funkcjonowały razem i razem
obradowały.
Przewidziano dla sejmu takie funkcje jak ustawodawstwo i kontrola nad władzą wykonawczą.
Senat miał liczyć 62 członków, a posłów w sejmie miało być 108.
9) Zaproponowano również nowy podział administracyjny państwa.
Korona miała dzielić się na dziesięć województw (w każdym województwie po trzy ziemie),
natomiast Litwa na osiem województw (w każdym województwie po trzy powiaty).
Powrócono do organu Rady Nieustającej. Rada Nieustająca miała pełnić funkcję organu
władzy wykonawczej. Była wybierana przez sejm na 4 lata . W jej składzie znalazł się król i
24 konsyliarzy pochodzących ze stanu szlacheckiego. (Rada Nieustająca debiutuje podczas
sejmu czteroletniego po pierwszym rozbiorze, zniesiona została w styczniu 1789 r.).
Organizacyjnie dzieliła się na:
6 Departamentów (pośród tych Departamentów dwa bezpośrednio kierowały administracją
- interesów cudzoziemskich
- sprawiedliwości
natomiast pozostałe departamenty sprawowały nadzór i kontrolę nad funkcjonowaniem
odpowiednich komisji resortowych:
- edukacji (jednej dla całego państwa Rzeczpospolitej Obojga Narodów)
- policji (oddzielnych dla Litwy i Korony)
- skarbu (oddzielnych dla Litwy i Korony)
- wojska (oddzielnych dla Litwy i Korony)
Następuje wielki spontaniczny zryw Wielkopolski, czyli aprowizacja wojsk Napoleona i budowanie
zrębów polskiej administracji na wyzwalanych obszarach np. organizując w miastach tzw. Komisje
Obywatelskie( np. w Poznaniu), usuwano urzędników pruskich zastępując ich Polakami. Ta
prowizoryczna administracja zaczyna krzepnąć, stąd Napoleon w styczniu 1807 zdecydował się na
powołanie tymczasowego organu w postaci Komisji Rządzącej.
Komisja Rządząca- organ złożony z zaledwie tylko kilku osób. Na czele stał Stanisław Małachowski,
który spełniał rolę najwyższego organu ustawodawczego na wyzwolonych ziemiach polskich, jak i
organu administracyjno-rządowego. Komisja Rządząca może być najtrafniej porównywana do Rządu
Tymczasowego. Tymczasowego. K.R. zabrała się do tworzenia nowej administracji pol.
Kampania nadal trwała; chodziło tez o powołanie polskiej siły zbrojnej, która mogłaby posiłkować
armię francuska.
Transport i komunikacja bardzo utrudnione na ziemiach polskich ze względu na tragiczny stan dróg.
Luty 1807- pod pruska Iława doszło do starcia wojsk napoleońskich armią rosyjską. Niezwykle
krwawa tzw. „rzeź iławska”, nie przyniosła rozstrzygnięcia. Taktyczny sukces Francuzów, ale
ogromne straty po obu stronach.
Czerwiec- rozstrzygnięcie kampanii pod Frydlandem Rosjanie zostają pobici przez Francuzów. w
związku z tym Ros. Skłonni do podjęcia rokowań pokojowych.
Lipiec 1807- rokowania w Tylży. Rokowania pokojowe prowadzone w bardzo przyjaznej atmosferze.
Napoleon dążył do maksymalnego pognębienia Prus, natomiast car do powstrzymania zakusów
Napoleona, obrony interesów pruskich i do tego by nie powstało państwo polskie ( konwencja w
Petersburgu podpisana przez Rosje, Prusy i Austrię mówiąca o tym, że nigdy już nie będzie się
używać terminów: polskie, Polska)
Na początku lipca podpisano dwa odrębne traktaty francusko-rosyjski( 7.07) i francusko-pruską(
9.07)
Koncepcje co do ustroju
• powrót do konstytucji 3 maja
• konstytucja 3 maja, ale ze zmianami
• recypowanie rozwiązań francuskich
lipiec 1807- przedstawiciele Komisji Rządzącej zostali wezwani przez Napoleona do Drezna. Jadąc
nie mieli skonkretyzowanych planów co do przyszłego ustroju, panowała wśród nich niezgoda. Na
audiencji Napoleon dyktuje konstytucje dla Księstwa, projekt wcześniej przygotowany we Francji
przez ministra Hugona Mareta = wpływ Polaków niewielki na wygląd konstytucji, członkom komisji
przedstawiono ja jedynie do podpisu, stąd konstytucja oktrojowana.
Administracja państwa
Na czele poszczególnych działów administracji konstytucja stawiała organy jednoosobowe
(ministrowie). Było ich kilku, min:
- sprawiedliwości
- przychodu i skarbu
- wojny
- polityki
- spraw wewnętrznych.
Był także osobny minister tzw. Sekretarz stanu (Stanisław Preta), który zapewniał łączność miedzy
Księstwem. Warszawskim a monarchą przebywającym w Saksonii.
Król (elektor saski) prowadził dwie kancelarie królewskie (Saksonii oraz Księstwa Warszawskiego)