Bioetanol II generacji produkowany z rolin energetycznych.

Uzasadnienie wyboru problemu do analizy

1. Wstp Obecny udzia energii pozyskiwanej z odnawialnych rde energii szacuje si na 7,6%. Za udzia odnawialnych rde energii w bilansie energetycznym UE to okoo 18%. Do roku 2020 wiatowa Komisja Rady Energetycznej przewiduje wzrost udziau energii odnawialnej do przynajmniej 21,3%, optymistyczny scenariusz zakada wzrost nawet do 29,6%. Tak wysoki udzia nonikw odnawialnych w bilansie energetycznym wymaga uruchomienia i stosowania mechanizmw wspierajcych rozwj OZE [1]. Z Krajowego planu dziaania w zakresie energii ze rde odnawialnych jak i Polityki Energetycznej Polski do 2030 roku wynika, e podstawowym rdem energii odnawialnej, wykorzystywanym w kraju bdzie biomasa [2]. Decyduj o tym nastpujce okolicznoci : - wyprodukowanie energii z biomasy wymaga znacznie mniejszych nakadw inwestycyjnych anieli innych rodzajw energii odnawialnej, - biomasa, w zalenoci od jej skadu chemicznego, moe zosta przeznaczona do bezporedniego spalenia, wykorzystywana do produkcji biogazu, bd paliw pynnych (biodiesel i bioetanol), - ograniczenie emisji tlenkw azotu i emisji CO2 [3].

2. Biomasa w energetyce Biomasa jest najstarszym i najbardziej rozpowszechnionym rdem energii odnawialnej, to trzecie co do wielkoci naturalne rdo energii na wiecie. Biomasa pochodzenia rolinnego bd zwierzcego moe by przetworzona na biopaliwa, biogaz lub moe zosta bezporednio spalona. Stanowi j gownie uboczne produkty z rolnictwa, jak pomiot drobiu, gnojowica, odpady rzene, nadwyki traw oraz te czci rolin, ktre nie s przetwarzane na ywno lub pasz. Oprcz produktw ubocznych biomas stanowi roliny energetyczne. Rolnictwo ma by w Polsce gwnym producentem biomasy na cele energetyczne, poniewa dy si do zaprzestania wykorzystywania biomasy lenej [4]. Rola odnawialnych rde energii w Polsce stale wzrasta i skierowana jest na wykorzystanie biomasy, jako gwnego skadnika bilansu energetycznego pastwa. Co wicej, wykorzystanie biomasy nierozerwalnie wie si z redukcj emisji gazw cieplarnianych, popraw bezpieczestwa energetycznego oraz rozwojem spoeczno gospodarczym.

W zalenoci od metod konwersji, rozrniamy kilka moliwoci energetycznego wykorzystania biomasy [1]. Tabela 1. Moliwoci energetycznego wykorzystania biomasy (Wojciechowski 2004). BIOMASA BIOPALIWA pozostaoci z rolnictwa: soma zb, rzepaku, siano, ty - drewno opaowe: cinki, kora, wiry, zrbki, trociny, - odpady z produkcji zwierzcej, osady ciekowe odwodnione, - roliny energetyczne drzewiaste i trawiaste. BIOPALIWA GAZOWE biogaz rolniczy z fermentacji gnojowicy i odpadw rolniczych, - gaz drzewny, gaz wysypiskowy z fermentacji odpadw komunalnych, - biogaz z fermentacji osadw ciekowych, - biogaz z fermentacji odpadw przetwrstwa spoywczego. BIOPALIWA CIEKE biodiesel - olej rzepakowy: - etanol - metanol - bio-oleje - oleje po smaeniu z placwek ywienia zbiorowego

3. Korzyci wynikajce z rozwoju lokalnej energetyki odnawialnej. Rozwj odnawialnych rde energii to dla rolnikw sposb na biznes, a co za tym idzie, dodatkowe rdo dochodw oraz nowe miejsca pracy [2]. Aby sprosta popytowi na biomas sta w 2015 roku, naley zwikszy jej dostawy o okoo 1,5 mln ton, a do roku 2020 o ponad 5 mln ton. Nie bdzie ju moliwe wykorzystywanie odpadw lenych, gdy ju teraz korzystanie z nich jest stopniowo ograniczane, aby w przyszoci zakaza go cakowicie. Ju obecnie brakuje surowca drzewnego dla przemysw: drzewnego, papierniczego, czy pytowego [2]. Jednake sytuacja ta stanowi doskona szans na rozwj produkcji rolin energetycznych. Roliny energetyczne to takie, ktrych pody wykorzystuje si do produkcji ciepa, energii elektrycznej bd paliw ciekych i gazowych. W relatywnie krtkim czasie uzyskuj duy przyrost biomasy i charakteryzuj si dobrymi waciwociami energetycznymi, s wic doskonaa alternatyw dla wgla oraz innych paliw tradycyjnych. Jest moliwo zagospodarowania nawet do 400 tys. ha pod te uprawy. Jednak aby uzyska t powierzchni, konieczne jest wdroenie mechanizmw wspierajcych plantatorw rolin energetycznych, gownie w zakresie finansowego wsparcia, zakadania plantacji, a przede wszystkim waciwego zorganizowania rynku biomasy[1]. Co wicej, mona zagospodarowa odpady drzewne pochodzce z sadownictwa, zieleni miejskiej, nasadze przydronych, czy som [3]. Szacuje si, e w Polsce rednio, rocznie, pozyskuje si okoo 150 200 tys. ton drewna z sadw, upraw jagodowych, czy wycinki zakrzaczenia

rdpolnego. Stanowi to rwnowarto okoo 15 tys. ha wieloletnich upraw energetycznych, czyli wicej ni obecna powierzchnia upraw [5]. Inne uboczne produkty rolnictwa, to: ty ziemniaczane (woj. dzkie 50 tys. ha), pozostaoci upraw warzywnych (woj. dzkie 21 tys. ha), czy licie burakw (woj. dzkie 6,7 tys. ha)[5].

Produkcja i wykorzystanie biomasy to wiele moliwoci na rozwj nowych dziaalnoci gospodarczych w zakresie: produkcji biomasy, organizacji zbioru, skadowania, przetwarzania i transportu, zaopatrywania w paliwo biomasowe zainteresowanych zakadw energetycznych, dystrybucji paliw i urzdze do ich spalania, usug w brany instalacyjnej, pomocy w pozyskiwaniu finansowania inwestycji zwizanych z produkcj biomasy .

Biomasa moe by rwnie wykorzystywana w gospodarstwie, do wytwarzania energii cieplnej [2]. Szacuje si, e aktualnie powierzchnia wieloletnich rolin energetycznych stanowi okoo 4 tys. ha. Potencjaln poda biomasy z tych plantacji okrela si na poziomie 50 mln ton o wartoci energetycznej okoo 400 mln GJ, co jest energetycznie rwnowane 20% wgla aktualnie zuywanego w polskiej energetyce (1 900 mln GJ). Aby pozyska biomas, ktra w caoci zrwnowayaby energetycznie uywany wgiel, naleaoby przeznaczy na ten cel od 1,3 do 1,5 mln ha uytkw rolnych [1]. Wedug rozporzdzenia Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008r. dotyczcego odnawialnych rde energii, jednostki wytwrcze zobowizane s do corocznego zwikszania wykorzystania biomasy pochodzenia rolniczego. Udzia wagowy tej biomasy uzaleniony jest od typu instalacji. Tak te dla jednostek wytwrczych powyej 5MW, udzia ten powinien wynosi do 100% w roku 2017. W przypadku jednostek hybrydowych oraz jednostek spalajcych wycznie biomas o mocy elektrycznej powyej 20 MW, udzia ten zosta okrelony na poziomie do 60% w roku 2017 [5]. Rozwj energetyki odnawialnej to przeciwdziaanie pogarszaniu stanu rodowiska. Tak wic zagadnienia ochrony klimatu wpisuj si w problematyk wielofunkcyjnoci rolnictwa czenie funkcji produkcyjnej z funkcj rodowiskow oraz funkcj spoeczn. Poza tym produkcja energii ze rde odnawialnych to stopniowe wprowadzanie samowystarczalnoci energetycznej w gospodarstwach rolnych [2].

4. rda finansowania OZE W latach 2007 2013 podstawowym instrumentem wsparcia przedsibiorstw z brany energetycznej jest Program Operacyjny Infrastruktura i rodowisko. Dofinansowane maj by projekty zwizane, m.in. z budow lub zwikszeniem mocy jednostek wytwarzania energii elektrycznej, wykorzystujcych energi wody w maych elektrowniach wodnych do 10MW, biogazu i biomasy, wiatru a take ciepa przy uyciu energii sonecznej i geotermalnej [2].

5. Wybrane gatunki rolin, ktre mog by wykorzystywane na cele energetyczne Do gatunkw rolin, ktre mog znale zastosowanie w warunkach polskich nale midzy innymi: wierzba krzewiasta, topola, robinia akacjowa; duy przyrost daj rwnie byliny wieloletnie, takie jak: lazowiec pensylwaski, czy topinambur. Duym zainteresowaniem ciesz si rwnie trawy wieloletnie: miskanty, proso rzgowate, palczatka Gerarda, spartina preriowa, czy te mozga trzcinowata. Wszystkie z wyej wymienionych, nale do grupy rolin wieloletnich, co zmniejsza koszty ponoszone na zakadanie plantacji. Jest to szczeglnie istotne z uwagi na fakt, e w roku 2010 wycofano dopaty do upraw rolin energetycznych. Aktualnie, do przyznania jednolitej patnoci obszarowej kwalifikuj si jedynie zagajniki drzew o krtkiej rotacji (brzoza, topola, robinia akacjowa i wierzba) [4]. Dobr gatunkw rolin do uprawy na plantacjach energetycznych zaley w gwnej mierze od warunkw glebowo-klimatycznych. Wan rol w wyborze odgrywa rwnie wyposaenie gospodarstwa pod wzgldem technicznym, a czsto take wymagania zakadw energetycznych odnonie jakoci biomasy[4]. Decydujc si na zaoenie plantacji rolin energetycznych, przy wyborze okrelonego gatunku rolin naley bra rwnie pod uwag lokalne zapotrzebowanie na surowiec, gdy transport biomasy na odlegoci wiksze ni 50 km byby prawdopodobnie nieopacalny. 5.1. Krzewy i drzewa szybko rosnce. Biomasa rolin drzewiastych najlepiej nadaje si do spalania i wspspalania wglem. Jest ona zbierana dwufazowo, a nastpnie skadowana przez okres kilku miesicy, w celu czciowego przeschnicia. Wierzba (salix viminalis) to rolina wieloletnia o okresie uytkowania plantacji 15 20 lat. Najczciej zbierana jest co 3 lata, gdy uzyskuje si wwczas najwikszy plon w przeliczeniu na rok. Dodatkowo, drewno ma wtedy wysz warto energetyczn, ni przy zbiorze corocznym. Wad wierzby jest jednak stosunkowo wysoka wilgotno zbieranej biomasy (okoo 45-50%). Poza tym jej zbir wymaga specjalistycznego, zmechanizowanego sprztu. Jest to rolina o duym zapotrzebowaniu na wod, co w

warunkach klimatycznych naszego kraju moe stwarza pewien problem i jest podatna na choroby. Topola, podobnie jak wierzba, rozmnaana jest ze zrzezw. Zbierana w cyklach 4-6 letnich. Ma dominujcy pd gwny, dziki czemu jej zbir jest znacznie atwiejszy ni zbir wierzby. Robinia akacjowa to gatunek ciepolubny. Wie azot z powietrza, wic wymaga mniejszych dawek azotu w porwnaniu do wierzby, czy topoli. Dobrze toleruje niskie temperatury w okresie zimy, ale jest wraliwa na przymrozki wiosenne i jesienne. Nie powinna by uprawiana na obszarze pnocno wschodniej Polski. Najlepsze plony wytwarza na glebach wytworzonych z piaskw sabo gliniastych oraz na glebach lekkich.

5.2. Byliny Byliny to roliny wieloletnie, osigajce stosunkowo due plony. lazowiec pensylwaski (Sida hermaphrodita Rusby)naley do rolin wieloletnich. W pierwszym roku uprawy rozwija si bardzo powoli i w tym okresie przejawia najwiksza wraliwo na niskie temperatury. W kolejnych latach wzrost jest intensywny i zwiksza si odporno na przemarzanie i susz. lazowiec pensylwaski rozmnaa si generatywnie (przez nasiona) i wegetatywnie (sadzonki). Przed zaoeniem plantacji, naley starannie przygotowa stanowisko. Plony mog osign wielko 10 18 ton suchej masy z 1ha, w zalenoci od stanowiska i warunkw klimatycznych. Mode roliny lazowca s wymagajce w stosunku do wiata i wraliwe na zachwaszczenie. Nie opracowano jeszcze skutecznych metod chemicznego odchwaszczania, naley wic odchwaszcza go mechanicznie. Naley rwnie zwrci uwag na szkody wyrzdzane przez gawrony i kawki. Po wydostaniu si odyki nad powierzchni gleby, sadzonki masowo wycigane s z gleby przez te ptaki i porzucane. Odbija si to ujemnie na plonach. lazowiec pensylwaski zosta sprowadzony z myl o wykorzystaniu go jako roliny wknistej, jednak nie sprawdzi si w tej roli. Gatunek ten ze wzgldu na nisk jako wkna nie moe by w adnej mierze konkurencyjny w stosunku do lnu czy konopi. Dlatego te powinny zosta wykorzystane inne, bardziej cenne jego waciwoci. Midzy innymi moe by on wykorzystywany do rekultywacji czciowo odwodnionych osadw ciekowych. Niebagatelne znaczenie ma rwnie fakt, i jest ot rolina miododajna, kwitnca a do przymrozkw jesiennych. Poza tym jest on rdem rutyny skadnika specyfikw farmaceutycznych [6]. Topinambur (sonecznik bulwiasty) charakteryzuje si wysokim potencjaem produkcyjnym (plon odyg w granicach 10-20 t s. m./ha i bulw do 40 t/ha) oraz maymi wymaganiami siedliskowymi. Wysadzany jest jesieni i wczenie rozpoczyna wegetacj. Najbardziej przydatnym surowcem s jego bulwy, za czci nadziemne,

ze wzgldu na due zawartoci popiou, chloru i siarki, stosowane s jedynie do spalania lub jako substrat w biogazowni. 5.3. Trawy wieloletnie Miskant to trawa kpowa pochodzca z Azji Poudniowo Wschodniej. W Europie uprawiany jest od okoo 50 lat, pocztkowo jako rolina ozdobna a od kilkunastu lat na plantacjach energetycznych. Wytwarza grube, sztywne, wypenione gbczastym rdzeniem dba o wysokoci 200-350 cm. Najczciej uprawiany w Polsce jest miskant olbrzymi (Miscanthus giganteus). Nie wydaje on podnych nasion, wic rozmnaany jest wegetatywnie. Miskant osiga pen wydajno w trzecim roku po posadzeniu [4]. Jest rolin tolerujca gorsze gleby, moe wic by uprawiany nawet na V VI klasie, jednak najwysze plony osiga na glebach III IV klasy. Miskant moe by uprawiany na gruntach odogowych, redniozwizej glebie o piaszczystym podou nawet przy niskim poziomie wd gruntowych. Z uwagi na to, e optymalna ilo opadw w roku to 400 600 mm, moe on by uprawiany na terenie caego kraju . Miskant jest rolin odporna na mrozy w okresie zimowym, jedynie w pierwszym roku uprawy ta odporno jest nisza. Zalecane jest zakadanie plantacji po wystpieniu przewidywanych przymrozkw wiosennych i cikowanie przed pierwsz zim . Zbioru dokonuje si najczciej na przeomie lutego i marca, gdy wilgotno rolin wynosi ok 20%. redni plon suchej masy to ok. 20 t/ha, co przy wartoci energetycznej 14-17MJ/kg odpowiada 12 tonom wgla . Spord wielu korzystnych cech miskanta warto zwrci uwag na rol tego gatunku w sekwestracji wgla. Poza tym, dziki rozbudowanemu systemowi korzeniowemu, chroni on tereny podatne na erozj. Mode pdy miskanta mona stosowa jako pasz dla zwierzt [7]. Dziki zdolnoci miskanta do przemieszczania z pdw i akumulowania duych iloci skadnikw pokarmowych w rhizomach, wymagania nawozowe tej roliny s stosunkowo mae. Licie przewanie opadaj i pozostaj na polu dlatego pobranie skadnikw pokarmowych z gleby dotyczy tylko pdw [7]. Uzyskiwany plon suchej masy zaleny jest od wieku plantacji, terminu zbioru, stanowiska, nawoenia oraz uytego materiau sadzonkowego. Plon ze zbioru jesiennego jest wyszy ni plon ze zbioru wiosennego, rnice mog wynosi od 14 do 30%. Co wicej opnienie zbioru wie si z obnieniem wilgotnoci biomasy rednio o 1/3, a take redukcj zawartoci chloru, ktrego obecno w biomasie moe powodowa emisj chlorowodoru i dioksyn [7].

Ponisze zdjcia przedstawiaj roliny z rocznej, dwuletniej i trzyletniej plantacji (Rys. 5.3.1.), (Rys. 5.3.2.), (Rys. 5.3.3.).

Rys. 5.3.1. Roczna plantacja trawy wieloletniej Miscanthus giganteus.

Rys. 5.3.2. Dwuletnia plantacja trawy wieloletniej Miscanthus giganteus.

Rys. 5.3.3. Trzyletnia plantacja trawy wieloletniej Miscanthus giganteus. Soma miskanta moe by rwnie wykorzystywana jako skadnik strukturalny do ciki dla zwierzt, kompostw, wermikompostw, jako przykrycie zbiornikw z gnojowic [7]. 5.4. Soma W warunkach tradycyjnego gospodarowania, soma w gospodarstwie wykorzystywana bya na cik oraz pasz, nastpnie powracaa na pole w postaci nawozu organicznego. W ten sposb zamyka si obieg skadnikw mineralnych i materii organicznej w ramach gospodarstwa. W ostatnim okresie produkcja zb wzrosa do okoo 70% rednio w kraju, a pogowie zwierzt systematycznie si zmniejsza. Coraz wicej gospodarstw wyzbywa si inwentarza. W takich warunkach wystpuj znaczne nadwyki somy, ktre z powodzeniem mona wykorzysta na cele energetyczne [3]. Soma jako paliwo w postaci bel wykorzystywana jest gwnie do produkcji energii cieplnej [2]. Znane jest jednak rwnie jej zastosowanie w produkcji bioetanolu. W energetyce moe by uyta soma wszystkich rodzajw zb. Warto energetyczna somy to okoo 15 MJ/kg czyli 1,5kg somy rwnoway 1 kg wgla [3].

Szacuje si, e rocznie w Polsce zbiera si okoo 28-29 mln ton somy (zb, rzepaku, rolin strczkowych). Wyniki przeprowadzonych szacunkw wskazuj, e w skali kraju, na cele energetyczne mona przeznaczy okoo 6 - 7 mln ton rocznie [3]. 5.5. Sorgo Sorgo to rolina z rodziny traw wiechlinowatych pochodzca z Afryki, obejmuje 30 gatunkw. Charakteryzuje j wysoki potencja produkcyjny, bardzo wysoka tolerancja na susz oraz bardzo wysoka odporno na wyleganie. Sorgo z powodzeniem moe by uprawiane na wikszoci typw gleb, z wyjtkiem gleb zimnych i wilgotnych, ktre spowalniaj wzrost rolin. Najlepiej rozwija si na glebach lekko kwanych [8]. Sorgo najczciej sadzone jest razem z kukurydz jako tak zwany mix cropping. Sorgo gospodaruje wod duo efektywniej ni kukurydza. W przypadku niedostatku wody, rolina wchodzi w stan upienia, kontynuuje wzrost wraz ze wzrostem wilgotnoci gleby. Sorgo posiada niespotykan w naszej strefie klimatycznej dynamik wzrostu[8].

6. Wybrane problemy z zakresu produkcji rolin energetycznych oraz opacalno plantacji. Do celw energetycznych w pierwszej kolejnoci powinny by wykorzystywane lokalnie dostpne produkty uboczne rolnictwa oraz pozostaoci z przetwrstwa rolno spoywczego. W Polsce nie wyksztaci si jeszcze rynek biomasy na cele energetyczne. W dalszym cigu nie wyksztaciy si wizi pomidzy producentami a konsumentami biomasy. Co wicej, powierzchnia upraw od kilku lat utrzymuje si na niskim poziomie, okoo 5 tys. ha. Natomiast biomasa, czy bioetanol s importowane do Polski [5]. Jednym z argumentw przedstawianych rolnikom, w celu zachcenia ich do podjcia uprawy rolin energetycznych jest rzekoma konkurencyjno tych upraw, w stosunku do rolin rolniczych. Konkurencyjno ta ma polega na atwiejszej, mniej wymagajcej technologii produkcji oraz na osiganiu lepszych wynikw finansowych [9]. Jednake analiza przeprowadzona przez dr in. Mariusza Matyk z Instytutu Upraw, Nawoenia i Gleboznawstwa w Puawach, pokazuje, e przy biecych relacjach cenowych, uprawa rolin na cele energetyczne jest konkurencyjna jedynie w stosunku do yta i pszenyta ozimego [9]. Jeszcze gorzej jest z opacalnoci produkcji samych rolin energetycznych. Porwnanie przychodw i kosztw wskazuje, e w przypadku analizowanych plantacji, przychody adnej z nich nie pokryway kosztw. Jak podaje dr Matyka, strata ponoszona przez producenta to

kwota od 112z/ha na rok dla miskanta do a 366z/ha na rok dla lazowca pensylwaskiego [9]. Zaoenie plantacji to najwyszy koszt ponoszony przez producenta. Zaoenie plantacji miskanta to najwyszy koszt wrd rolin energetycznych, gwnie w uwagi na koszt sadzonek. Koszt zaoenia plantacji lazowca pensylwaskiego moe by zrnicowany, ze wzgldu na moliwo wyboru spord siewu nasion oraz sadzenia sadzonek. Naley jednak wzi rwnie pod uwag pniejsze koszty prowadzenia plantacji, ktre w przypadku miskanta s najnisze, natomiast w przypadku lazowca pensylwaskiego znacznie wysze w obu przypadkach [9]. Prowadzone w Lublinie badania nad aklimatyzacj lazowca, dowodz, e plon suchej masy odyg lazowca pensylwaskiego na dobrej glebie waha si w przedziale od 13,8 do 17,8 t/ha na rok. Podczas gdy potencjalnie plon tego gatunku, w optymalnych warunkach powinien osign poziom 30 t\ha na rok [10]. Zdaniem dr Matyki, przeprowadzona przez niego analiza pokazuje, e dla rozwoju produkcji rolin na cele energetyczne, konieczne jest stworzenie trwaej koncepcji rozwoju oraz wiksze wsparcie ze strony organw rzdowych [7]. Polska naley do krajw unijnych o do korzystnym wskaniku zasobw ziemi rolniczej na 1 mieszkaca, a w aktualnym systemie gospodarowania tkwi znaczne rezerwy produkcyjne. Dlatego te niezbdna jest transformacja konwencjonalnej uprawy rolin do zrwnowaonej produkcji ywnoci i surowcw oraz do wytwarzania energii odnawialnej [10].

7. Uzasadnienie wyboru surowca do bada Na podstawie przegldu literaturowego, ledzonych na bieco informacji z brany energii odnawialnej oraz konsultacji z producentem rolin energetycznych, dokonaam wyboru rolin wykorzystanych do zaplanowanych wczeniej bada. Rolinami, ktre znalazy si w obszarze mojego zainteresowania s: miskant olbrzymi (miscanthus giganteus), pszenica pszenna i sorgo. Porwnanie poczynione przez plantatora rolin energetycznych ukazao znaczne korzyci w uprawie miskanta nad upraw lazowca pensylwaskiego. Do duym problemem w uprawie lazowca jest utrzymanie plantacji. Nie mona bowiem uywa do jego odchwaszczania adnego z dostpnych preparatw chemicznych, gdy grozi to zniszczeniem plantacji, jako e jest to rolina dwulicienna. Wykonuje si zatem odchwaszczanie rczne, ktre jest czasochonne i kosztowne. Utworzenie plantacji lazowca moe by wykonane w wyniku sadzenia sadzonek, bd siewu nasion. Siew nasion jest opcj znacznie tasz, jednake utrzymanie plantacji w ten sposb utworzonej jest znacznie trudniejsze i

kosztowne. Rolina z nasion wybija znacznie pniej i ronie wolniej. Co wicej, jest mniej odporna na chwasty, tak wic plon z nasion jest znacznie niszy. Trudny w uprawie lazowiec, nie jest rwnie podany przez elektrownie, ktre w gwnej mierze zainteresowane s brykietem z miskanta. lazowiec natomiast ze wzgldu na do du zawarto biaka moe by stosowany jako pokarm dla zwierzt. Jest to rwnie rolina miododajna. Problemem jest take zbir lazowca, ktry wymaga specjalistycznego sprztu, choby w celu waciwego odzyskania nasion. Biorc wic pod uwag zastosowania rolin w celu ich dalszego przetworzenia na bioetanol, miskant jest t bardziej odpowiedni, choby z uwagi na kilka potencjalnych drg odbioru i przeznaczenia. Miskant olbrzymi jest jednym z najbardziej obiecujcych gatunkw traw wieloletnich pod wzgldem moliwoci wykorzystania na cele energetyczne. Za podjciem jego uprawy przemawia jego szybki wzrost, poczwszy od posadzenia w ziemi, niewielkie wymagania nawozowe, dugi okres plonowania na wzgldnie staym poziomie oraz zbir za pomoc typowych maszyn rolniczych. Istotne jest rwnie mae zapotrzebowanie na wod, co ma due znaczenie przy ograniczonych zasobach wodnych naszego kraju [7]. W warunkach europejskich, miskant olbrzymi wykazuje bardzo du odporno na rne czynniki chorobotwrcze. Na plantacjach nie jest wic prowadzona ochrona chemiczna, co w znaczcym stopniu przyczynia si do obnienia kosztw ich utrzymania.

8. Uzasadnienie wyboru lakazy produkowanej przez grzyba biaej zgnilizny Cerrena unicolor Rozwj naszej cywilizacji skutkuje negatywnym wpywem na rodowisko. Dlatego te, narodzia si potrzeba rozwoju nowoczesnych, przyjaznych rodowisku technologii wytwrczych, wykorzystujcych procesy biologiczne w produkcji przemysowej. Potrzeba ta staa si podstaw do rozwoju biaej biotechnologii [11]. Zastpienie tradycyjnych procesw chemicznych bioprocesami, pozwala na ukierunkowanie przemysu na zmian procesw technologicznych i nowe produkty. Gwnymi obszarami zastosowa biaej biotechnologii s: przemys chemiczny, farmaceutyczny, spoywczy, celulozowo papierniczy, wkienniczy i energetyczny [11]. Cz gatunkw grzybw zamieszkujca organizmy rolinne, wyspecjalizowaa si w prowadzeniu procesu rozkadu drewna, a w nim ligniny, ktra jest struktur sztywn i niezwykle odporn na rozkad. Odkrycie tego mechanizmu stao si podstaw do zainteresowania enzymami wydzielanymi przez grzyby. Jednym z nich jest lakaza [11].

Lignina jest drugim co do obfitoci wystpowania polimerem na Ziemi, pierwszym jest celuloza. Zawiera okoo 30% cakowitego wgla organicznego, z wyczeniem paliw kopalnych [11]. Delignifikacja jest niezbdnym krokiem w kadym procesie, w ktrym jako surowiec, wykorzystywany jest materia lignocelulozowy. Struktura ligniny jest skomplikowana i jeszcze nie do koca zbadana, dlatego rwnie wci prowadzone s badania nad udoskonaleniem procesu delignifikacji. Najczciej stosowanymi s metody obrbki chemicznej, jednake cay czas dy si do zastpienia ich obrbk biologiczn, z wykorzystaniem enzymw, ktre w przyrodzie z powodzeniem s wykorzystywane do rozkadu ligniny. Biologiczny rozkad drewna, czy te innych materiaw zawierajcych, midzy innymi, lignin i celuloz, polega na zastosowaniu gwnie takich enzymw, jak: lakaza, peroksydaza ligniny (LiP), celulazy i ksylanaza. Enzymy te produkowane s przez okrelone gatunki grzybw, czy bakterii. Czsto ich waciwoci lub parametry dziaania rni si w zalenoci od organizmu, ktry go wyprodukowa. Enzymy s to biaka wytwarzane przez ywe komrki, ale mog dziaa rwnie poza nimi. Transformacja lignocelulozy to proces biochemiczny. Do rozkadu niezbdna jest obecno tlenu i glukozy [11]. Lakaza, gwny enzym w procesie delignifikacji, moe by produkowany przez wysze roliny, grzyby i bakterie. Spord grzybw, lakaz produkuj te z klasy Ascomycetes, Deuteromycetes oraz Basidiomycetes, przede wszystkim grzyby biaej zgnilizny [12]. Lakaza (EC 1.10.3.2) to oksydoreduktaza naleca do niewielkiej grupy miedzioprotein. Lakazy produkowane przez grzyby maj wyszy potencja redukcyjny anieli te produkowane przez bakterie, przez co znajduj szerokie zastosowanie w biotechnologii. Poczwszy od odbarwiania ciekw, poprzez detoksykacj, bieleni pulpy, usuwanie zwizkw fenolowych z wina, syntez zoonych zwizkw stosowanych w medycynie, a po blokowanie migracji barwnikw w detergentach i proszkach do prania [12]. Zdolnoci lakazy sprawiaj, e jest ona postrzegana jako bardzo atrkacyjny enzym, ktry moe by wykorzystywany w przemysle i w ochronie rodowiska. Lakaza jest enzymem o stosunkowo niskiej specyficznoci substratowej, zalenej od rda, z ktrego j wyizolowano [11]. Mechanizm dziaania lakazy polega na utlenianiu fenolowych zwizkw ligniny. Natomiast wraz z mediatorem, odpowiednim zwizkiem mikroczsteczkowym, jest ona w stanie utlenia rwnie niefenolowe struktury ligniny. Mediatory to zwizki zawierajce specyficzne grupy funkcyjne, takie jak NO, -NOH, czy HRNOH. Dziki nim, mog poredniczy w przekazywaniu elektronw z substratw do centrum aktywnego lakazy. Mediatorami lakazy mog by, midzy innymi: kwas

hydroksyantranilowy, sl diamonowa, ABTS, hydroksyftalinid, kwas wiolurowy, kwas syryngowy [11]. W zalenoci od rda pochodzenia, lakaza moe posiada rne waciwoci. Dlatego te czsto rozrnia si lakaz pochodzenia rolinnego i t pochodzenia grzybowego [11]. W przypadku grzybw biaej zgnilizny drewna, lakaza przy udziale mediatorw jest gwnym enzymem biorcym udzia w rozkadzie ligniny.

Do bakterii produkujcych lakaz nale, midzy innymi: Azospirillum lipoferum, Bacillus subtilis, Streptomyces lavendulae, S.cyaneus and Marinomonas mediterranea. Wrd rolin, producentw lakazy moemy znale pord drzew, warzyw kapustnych, rzep, burakw, jabek, zimniakw i innych warzyw. Wrd grzybw, to grzyby biaej zgnilizny s najszerzej spotykanymi i najlepiej zbadanymi producentami lakazy. Z uwagi na skomplikowan natur ligniny, jak i samego procesu delignifikacji, naukowcy na caym wiecie prowadz badania majce na celu jego usprawnienie. Najczciej do bada tych wykorzystywana jest lakaza produkowana przez M. tremellosus Schrad., Ganoderma applanatum, Phanerochaete chrysosporium, Coriolus versicolor, Gloeoporus dichrous, Polyporus brumalis, Ceriporiopsis subvermispora, P. cinnabarinus, czy Trametes versicolor. Grzyby biaej zgnilizny z klasy Basidiomycetes, jak Ceriporiopsis subvermispora, P. cinnabarinus, Trametes versicolor, czy Cerrena unicolor, s najlepiej zbadanymi producentami lakazy. Grzyby, w zalenoci od uzdolnie do biosyntezy okrelonych enzymw, mog rozkada wybirczo lignin bd celuloz, lub w rnych proporcjach rwnoczenie oba zwizki chemiczne [13]. Do rozkadu ligniny przez grzyby biaej zgnilizny, wykorzystywane s trzy enzymy fenolo-oksydazy: peroksydaza ligniny (LiP), peroksydaza Mn-zalena (MnP) i lakaza (Lac). Grzyby, w zalenoci od rodzaju, wykorzystuj do delignifikacji rnych zestaww enzymw. Niektre z nich produkuj peroksydaz ligniny i Mn-peroksydaz, nie produkuj za lakazy, podczas gdy inne produkuj Mn-peroksydaz i lakaz, natomiast nie wytwarzaj peroksydazy ligniny (LiP) [14]. Grzyby brunatnej zgnilizny prowadz gwnie rozkad celulozowych i hemicelulozowych skadnikw drewna, chocia w pewnym stopniu mog rwnie modyfikowa lignin. Natomiast grzyby biaej zgnilizny powoduj najpeniejszy rozkad drewna [11]. W celu otrzymywania lakazy do bada laboratoryjnych prowadzi si procesy biosyntezy enzymu na drodze hodowli. W warunkach laboratoryjnych lakaz otrzymuje si najczciej z hodowli pynnych z zastosowaniem inokulum zaszczepionego poronitymi grzybni kawakami agaru. Jednake problemem w hodowlach laboratoryjnych jest niska wydajno

szczepw. Problem ten mona rozwiza stosujc induktory zwizki pobudzajce. Niestety, induktory, ktre mogyby by wykorzystane w procesie produkcji lakazy, to silne zwizki toksyczne, a nawet kancerogenne. Istnieje jednak gatunek grzyba, ktry bez uycia induktorw wytwarza lakaz z du wydajnoci, to Cerrena unicolor [11]. Cerrena uniclolor to grzyb biaej zgnilizny drewna, nalecy do klasy Basidiomycetes. Wystpuje gwnie na drzewach liciastych i ich obumarych pniach. Przykadem takich drzew mog by: buk, kasztan, klon, czy db. Wystpuje w Europie, Ameryce Pnocnej, Afryce i Australii. Jest to gatunek caoroczny, jednake rzadko wystpujcy [11]. Wybr grzyba Cerrena unicolor, jako producenta lakazy wykorzystywanej w dowiadczeniach majcych na celu delignifikacj materiaw celulozowych wykorzystywanych do produkcji bioetanolu, nie by przypadkowy. Przede wszystkim samoistnie produkuje ona lakaz z tak wydajnoci, z jak inne gatunki grzybw produkuj z pomoc induktorw. Co wicej, lakaza zachowuje dugotrwa stabilno podczas przechowywania w formie zamroonej, przey czym naley unika kilkukrotnego rozmraania i ponownego zamraania. Poza tym podlega ona efektywnej immobilizacji na rnych nonikach [11], co mogoby by idealnym rozwizaniem dla przemysu. Warto jednak pamita, e Cerrena unicolor jest gatunkiem nie do koca poznanym. Naturalna zdolno lakaz oraz pozostaych enzymw lignolitycznych do degradacji drewna, w tym rozkadu ligniny, wiadczy o ich szerokich moliwociach jako katalizatorw rozkadu wielu skomplikowanych zwizkw organicznych. Dodatkowo, dziki niskiej specyficznoci, niskim wymaganiom energetycznym oraz biodegradowalnoci, bio-kataliatory lakazowe bardzo dobrze speniaj wymogi zrwnowaonej i przyjaznej rodowisku produkcji. Niestety, niska wydajno biosyntezy tych enzymw w warunkach naturalnych uniemoliwia ich praktyczne zastosowanie w skali przemysowej [11].

9. Biopaliwa Redukcja gazw cieplarnianych to gwny problem ludzkoci naszych czasw. Podstawowym problemem jest szybko rozwijajcy si transport, jako e jest to gwne rdo emisji CO2. W zwizku z tym ogromn uwag powica si dzi biopaliwom pynnym. Oprcz wpywu na redukcj gazw cieplarnianych, ich rozwj ma i inne zalety, taki jak zapewnienie bezpieczestwa energetycznego oraz rozwj obszarw wiejskich [15]. Warto zauway, e nie wszystkie biopaliwa s rwne i nie wszystkie wpywaj na rodowisko jednakowo dobrze [15]. Z drugiej jednak strony, aby uzyska niezaleno od paliw importowanych, konieczna jest produkcja paliw rnego rodzaju [16]. Pynna form biopaliw, prawdopodobnie ze wzgldu na atwo uytkowania, jest najczciej spotykana, jednak rwnie biopaliwa gazowe ciesz si do du popularnoci. Biopaliwa

mog by produkowane z rnych surowcw i z uyciem rnych technologii [17]. Poniej przedstawiono schemat produkcji biopaliw (Rys 9.1.).

Rys. 9.1. Schemat produkcji rnych rodzajw biopaliw [17]. Szacuje si, ze w Unii Europejskiej, zapotrzebowanie na biopaliwo wzronie z 10 000 ktoe (kilotonnes of oil equivalent) w roku 2010, co stanowi okoo 4% cakowitej iloci paliwa transportowego, do 30 000 ktoe, co z kolei bdzie stanowio 8,6% cakowitej iloci paliwa transportowego w 2020 roku [15]. Aby osign zaoenia UE co do udziau biopaliw w rynku paliwowym, potrzebna bdzie produkcja zarwno biodiesla, jak i bioetanolu. W wikszoci bdzie to zapotrzebowanie na biodiesel, z uwagi na znaczn popularno tego paliwa w Europie [15]. Istotne s rwnie granice mieszania ze sob biopaliw i benzyny bd diesla. Istniej bowiem maksymalne iloci tych biopaliw, jakie moemy doda bez koniecznoci ingerowania w technologi pojazdw [15]. Bioetanol skrobiowy (I generacji) to najczciej uywane paliwo na wiecie. Produkowany jest z rolin zawierajcych cukier, takich jak trzcina cukrowa, kukurydza, czy buraki. Podstawow technologi produkcji bioetanolu z materiaw skrobiowych jest proces fermentacji dobrze znany proces biochemiczny. Biomasa jest rozkadana przez bakterie, a nastpnie drode zamieniaj cukry obecne w biomasie w alkohol. Nastpnie alkohol jest destylowany i odwadniany. Etanol, najczciej uywany jest w silnikach o zaponie iskrowym, gwnie ze wzgldu na dobre waciwoci przeciwstukowe. Jednake jako paliwo samo w sobie, etanol jest do kopotliwy. Powoduje korozj, z powodu zawartoci wody. Nie jest to jednak problemem, jeli etanol mieszany jest z benzyn w maych ilociach. Obecnie etanol

uywany jest w wielu krajach UE, jednake gwnie w postaci ETBE (etylo tert butyl), jak w Hiszpanii czy Francji. Jest to spowodowane brakiem korozyjnoci ETBE. Bioetanol bez koniecznoci modyfikacji silnika moe by mieszany z benzyn w ilociach do 20%, jednake w wikszoci krajw UE dopuszczalna ilo to 5% [18]. Bioetanol lignocelulozowy (II generacji) jest alternatyw przyszoci dla stosowanego obecnie bioetanolu skrobiowego. Bioetanol lignocelulozowy nie konkuruje z produkcj ywnoci o surowce, a co wicej przyczynia si do znacznie wikszej redukcji gazw cieplarnianych ni bioetanol I generacji. Biomasa lignocelulozowa skada si z polimerw wglowodanowych celulozy i hemicelulozy, ktre mog by zamienione na cukry i nie ulegajc fermentacji lignin, w wyniku utylizacji ktrej mona uzyska ciepo i energi elektryczn. Przetworzenie materiau do cukrw redukujcych jest do skomplikowanym procesem, natomiast fermentacja, destylacja i odwodnienie s procesami identycznymi do przeprowadzanych w procesie produkcji bioetanolu skrobiowego. Problem stanowi degradacja wknistej struktury biomasy [www.refuel.eu]. Zbadano rwnie, e delignifikacja w okrelonych warunkach moe prowadzi do ponownego osadzania ligniny na warstwie celulozowej, co utrudniaoby efektywn hydroliz celulozy [16]. Generalnie produkcja bioetanolu II generacji moe by przeprowadzona przy uyciu kilku rnych technologii, jednake najpopularniejsz jest metoda czca hydroliz celulozy z fermentacj heksoz i pentoz w tym samym reaktorze tzw. SSF (Simultaneous Saccharification and fermentation). Prowadzone s natomiast badania nad znacznie bardziej zaawansowanym procesem, ktry w jednym reaktorze czy ze sob produkcj enzymw, hydroliz i fermentacj, jest to CBP Consolidated Bio-Processing [18].

Rys. 9.2. Schemat procesu produkcji bioetanolu [17]. Poniej przedstawiono schematy produkcji bioetanolu z kukurydzy oraz z drewna (Rys. 9.3) i (Rys. 9.4.).

Rys. 9.3. Schemat procesu produkcji bioetanolu z kukurydzy [17].

Rys. 9.4. Schemat procesu produkcji bioetanolu z drewna [17]. Gwnym problemem w produkcji bioetanolu II generacji jest opracowanie efektywnej metody obrbki wstpnej biomasy lignocelulozowej. Jest kilka metod, ktre si w tym celu stosuje: mechaniczna, chemiczne, termalna, biologiczne i metody czce kilka procesw. Jednake adna z nich nie okazaa si idealna. Problemem zazwyczaj s koszt, niska wydajno, powstawanie niechcianych produktw ubocznych. Co wicej, sam koszt celulaz jest wysoki, a wydajno procesu niska. Alternatyw moe by hydroliza kwasowa, jednake ma ona negatywny wpyw na produkcj cukrw. Wydajno celulaz jest wci zwikszana, jednake nie osigna ona jeszcze danej wielkoci. Wci prowadzone s badania nad idealnym organizmem fermentujcym zarwno pentozy i heksozy. W tym celu stosuje si genetycznie modyfikowane drode, jednake ich odporno wymaga udoskonalenia, aby mogy by bez przeszkd stosowane w przemyle. Aktualnie wikszo bada nad udoskonaleniem procesu produkcji bioetanolou II generacji prowadzone jest w Stanach Zjednoczonych [18]. Uzasadnieniem dla bada nad ulepszeniem procesu produkcji bioetanolu II generacji jest moliwo wykorzystania, produkowanej w ogromnych ilociach biomasy odpadowej. Jako przykad, wemy produkcj trzciny cukrowej. Jeden hektar produkuje okoo 10 ton cukru i 3 tony molasy, ale produkuje rwnie 20 25 ton biomasy, ktra z powodzeniem moe zosta przetworzona na bioetanol [17]. Wikszo bioetanolu na wiecie produkuj USA (54%) i Brazylia (34%). Wedug RFA (Renewable Fuel Association), w 2009 roku USA wyprodukoway ponad 40 miliardw litrw bioetanolu, gwnie z kukurydzy. Brazylia, wedug Unica (Unio da Agroindstria Canavieira), wyprodukowaa blisko 25 miliardw litrw w 2009 roku, w tym 4 miliardy na eksport. Bioetanol w Brazylii produkowany by gwnie z trzciny cukrowej. W tym samym roku UE wyprodukowaa 3,7 miliarda litrw, a Chiny ponad 2 miliardy litrw[17]. Poniszy rysunek przedstawia produkcj bioetanolu w milionach litrw (Ml) w UE i Szwajcarii w roku 2009 (Rys. 9.5.).

Rys. 9.5. Produkcja bioetanolu w milionach litrw (Ml) w UE i Szwajcarii w roku 2009 [17]. Na wiecie nie ma zbyt wiele rafinerii bioetanolu II generacji. W duej czci s to instalacje demonstracyjne. Tradycyjne biorafinerie celulozowe maj wiele zoonych, kosztownych i energochonnych procesw o niskiej wydajnoci. Najczciej stosowany proces biokonwersji drewna ma swoje pocztki w latach 30 XX wieku. Skada si on z trzech etapw: mielenia i wstpnej obrbki termochemicznej, produkcja i aplikacja celulaz oraz fermentacja z uyciem drody bd bakterii. Ostanie badania pozwoliy na znaczne obnienie kosztu enzymw i ulepszyy szczepy fermentujce, aby mogy prowadzi jednoczenie hydroliz celulozy oraz fermentacj glukozy [19]. Mimo, e technologia z enzymatyczn obrbk wstpn zdaje si mie wikszy potencja, na wiecie pracuj tyko 4 biorafinerie pilotaowe j wykorzystujce. S to fabryka NREL (USA) produkujca 120 000 litrw na rok, Iogen Corporation (Kanada) produkujca 320 000 litrw na rok, Sekab (Szwecja) 120 000 litrw na rok i Biogasol (Dania) 15 000 litrw na rok. Pozostaa wikszo stosuje hydroliz kwasem siarkowym w wysokich temperaturach [17].

Trwajce wci badania maj na celu opracowanie takiej technologii, aby biorafinerie stay si opacalne, wydajne i konkurencyjne, aby mogy sprosta wymaganiom transportowym i energetycznym [19]. Na podstawie bada NREL (National Renewable Energy Laboratory) stwierdzono, e efektywny rozkad hemicelulozy przy uyciu niestonego kwasu, wymaga drogiego sprztu i ma tendencje do degradacji cukrw. Delikatniejsza obrbka wstpna przy uyciu enzymw, moe zmniejszy koszty procesu i pozwoli unikn degradacji cukrw. Jednake obrbka enzymatyczna ma mniejsz wydajno i wymaga odpowiednio dobranych koktajli enzymatycznych [16]. Prowadzi si wiele bada analizujcych struktur rolin lignocelulozowych i wiele bada genetycznych nad udoskonaleniem enzymw, drody i szczepw bakteryjnych stosowanych NREL, Genecor International oraz Novozymes powsta koktajl celulaz usprawniajcy proces hydrolizy i obniajcy jego koszt dwudziestokrotnie [16]. Hydrolizat powstay po obrbce wstpnej i hydrolizie zawiera nie tylko cukry, ale rwnie takie zwizki, jak kwas octowy, ktre s toksyczne dla organizmw przeprowadzajcych proces fermentacji. Toksyczne s rwnie wysoka zawarto substancji staych i wzrastajce stenie etanolu. Dlatego te prowadzone s badania nad stworzeniem takich mikroorganizmw, ktre bd odporne na trudne warunki procesu [16]. NREL wraz z NCGA (National Corn Growers Association) and CRA (Corn Refiners Association) udoskonaliy szczep drody tak, aby by zdolny fermentowa arabinose, ktra stanowi 20% cukrw w materiaach lignocelulozowych. W tym celu przeniesiono trzy geny z bakterii do szczepu drody Saccharomyces cerevisiae. NREL udoskonalio rwnie szczep bakterii Zymomonas mobilis aby by odporny na kwas octowy oraz zdolny do fermentowania arabinozy i ksylozy [16]. Aby stworzy opacaln biorafineri etanolu, naleaoby zintegrowa wszystkie etapy procesu. Jednake, optymalizacja warunkw jednego procesu moe wpyn na wydajno innych procesw. W tym celu naley wic przeprowadzi wiele bada, w celu dogbnego ich zbadania i dopasowania [16]. Bardzo duy wkad w optymalizacj procesu produkcji bioetanolu II generacji bdzie miaa z pewnoci inynieria genetyczna. Ju teraz prowadzone s badania nad genetyczn modyfikacj rolin energetycznych. Celem jest uniemoliwienie rolinom budowania zoonych struktur cian komrkowych, aby tym samym uatwi ich przysz konwersj do biopaliw i innych produktw [19]. Prace prowadzone nad ulepszaniem enzymw maj na celu identyfikacj nowych klas enzymw i zrozumienie ich dziaania, okrelenie procesu odpowiedniej obrbki enzymatycznej, stworzenie taszych i bardziej odpornych enzymw. Poza tym badania maj na celu dobranie odpowiednich celulaz do poszczeglnych rodzajw biomasy [19].

Inn technologi produkcji bioetanolu z materiaw lignocelulozowych jest zgazowanie biomasy, po ktrej przeprowadzana jest fermentacja beztlenowa. W procesie tym nie zachodzi potrzeba hydrolizy celulozowych i hemicelulozowych frakcji biomasy. Co wicej, w procesie tym rwnie lignina moe by przetworzona na bioetanol. Zgazowanie biomasy wci jednak jest przedmiotem wielu bada laboratoryjnych [18]. Przeciwnicy bioetanolu II generacji zwracaj uwag na zbyt krtki okres uprawy rolin energetycznych w naszej szerokoci geograficznej i nie do koca znane nastpstwa tych upraw. Istniej obawy, e uprawa wieloletnich rolin energetycznych moe przyczyni si do utraty przez gleb zwizkw odywczych i wody [20]. Jednak dotychczasowe dowiadczenia rolnikw mog przypuszczenia te za bezzasadne.

10. Wnioski Biorc pod uwag ekonomiczne aspekty, wszdzie na wiecie, z wyjtkiem Brazylii, ekonomiczna opacalno biopaliw zaley cile od wadz i rzdw. Koszt wyprodukowania biopaliw jest wci widocznie wyszy ni koszt tradycyjnych paliw. Jednake ewentualne obnienie podatku naoonego na biopaliwo uniemoliwioby czerpania niemaych zyskw [17]. Rynek bioetanolu zdominowany jest przez bioetanol I generacji. Jednake wady paliwa skrobiowego przemawiaj za tym aby jak najszybciej zastpi je bioetanolem II stopnia. Najwiksza zalet byby brak rywalizacji o surowiec z przemysem produkcji ywnoci, zagospodarowanie odpadw lignocelulozoych oraz nieuytkw rolnych, obsadzajc je rolinami energetycznymi. Bioetanol II generacji nazywany jest paliwem przyszoci, gdy jest on konkurencyjny rwnie w stosunku do biodiesla, ktrego wpyw na obnienie emisji GHG jest znikomy, zapotrzebowanie na wod rolin oleistych due, a dodatkowo, jego produkcja jest powodem deforestacji. Niewtpliwie, pena komercjalizacja procesw produkcji bioetanolu jest istotna, jednake trzeba bdzie na ni poczeka jeszcze jaki czas. Obecnie wikszo instalacji bioetanolu drugiej generacji jest w fazie projektowej lub s to instalacje testowe (Rys. 10.1.) i (Rys. 10.2.).

Rys. 10.1. Biorafinerie produkujce bioetanol II generacji [17].

Rys. 10.2. Biorafinerie testowe, produkujce bioetanol II generacji [17].

11. Bibliografia
[1] Szlachta J., Zasoby biomasy, zapotrzebowanie na biomas energetyki zawodowej, transportu oraz perspektywy przyszego lokalnego rynku energii odnawialnej, Akademia Rolnicza we Wrocawiu. [2] Grzybek A., (2011), Alternatywne rda energii i ich zastosowanie, Polskie Towarzystwo Biomasy. [3] http://www.pan-ol.lublin.pl [4] Grzybek A., Ginalski Z., (2010), Odnawialne rda energii dla domu i biznesu, Fundacja na Rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa. [5] Potencja energetyczny polskiego rolnictwa Marek M., (2010), Wykorzystanie biomasy pochodzenia rolniczego w polityce resortu rolnictwa Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [6] lazowiec Pensylwaski Borkowska H., Styk B., (1997), lazowiec Pensylwaski. Uprawa I wykorzystanie, Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Lublinie. [7] Kotecki A., Buzar M., Galek R., Gra J., Grzy E., Hurej M., Kozak M., Piszcz U., Plskowska E., Pusz W., Sawica-Sienkiewicz E., Spiak Z., Szlachta J., Twardowski J., Zalewski D., Zborszczyk T., Zdrojewski Z., (2010), Uprawa Miskanta olbrzymiego. Energetyczne i pozaenergetyczne moliwoci wykorzystania somy., Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocawiu. [8] www.zorza.net.pl [9] www.ekologia.pl, Kozowska A. [10]Budzyski W., Szczukowski S., Tworkowski J., Wybrane problemy z zakresu produkcji rolinnej na cele energetyczne Uniwersytet Warmisko Mazurski w Olsztynie. [11]Antecka A., (2008), Model kinetyczny biosyntezy lakazy przez Cerrena unicolor oraz zastosowanie tego enzymu do degradacji wybranych struktur aromatycznych. Wydzia Inynierii Procesowej i Ochrony rodowiska Politechniki dzkiej. [12]Kluczek Turpeinen B., (2007), Lignocellulose degradation and humus modification by the fungus Paecilomyces inflatus. Division of Microbiology, Department of Applied Chemistry and Microbiology, University of Helsinki. [13]Grska E., Kopczyska J., Russel S., (2006), Wytwarzanie enzymw celulolitycznych i lignolitycznych w hodowli grzyba Trametes versicolor z dodatkiem somy zboowej o rnym stopniu rozdrobnienia. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocawiu. [14]Ohkuma M., Maeda Y., Johjima T., Toshiaki K., (2001), Lignin degradation and roles of white rot fungi: Study on an efficient symbiotic system in fungus-growing termites and its application to bioremediation. RIKEN Review No. 42. [15]Biofuels and indirect land use change. The case for mitigation, (2011), Ernst & Young. [16]Research Advances. Cellulosic Ethanol. National Renewable Energy Laboratory. [17]www. biofuels-platform.ch [18]www.refuel.eu [19]Breaking the Biological Barriers to Cellulosic Ethanol. A Joint Research Agenda, (2006), U.S. Department of Energy. [20]Stewart A., Cromey M., (2012), Biofuels: the need for disease risk management, Future ScienceLtd.