VADEMECUM TUMACZA

Wskazwki redakcyjne dla tumaczy

wersja 7 (stycze 2011 r.)

Departament Jzyka Polskiego Dyrekcja Generalna ds. Tumacze Pisemnych Komisja Europejska Luksemburg 2007-2011

SPIS TRECI VADEMECUM TUMACZA ------------------------------------------------------------------------- 1 SPIS TRECI --------------------------------------------------------------------------------------------- 2 WSTP ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 5 1. JZYK POLSKI W PRACY TUMACZA ---------------------------------------------------- 6 1.1. ZASADY ORTOGRAFII ------------------------------------------------------------------- 6 1.1.1. Wielkie i mae litery ------------------------------------------------------------------- 6 1.1.1.1. Traktaty, porozumienia, konwencje, karty, protokoy, umowy ------------ 6 1.1.1.2. Akty prawne UE------------------------------------------------------------------ 8 1.1.1.3. Krajowe akty prawne ------------------------------------------------------------ 9 1.1.1.4. Konstytucja----------------------------------------------------------------------- 10 1.1.1.5. Czci aktw prawnych -------------------------------------------------------- 10 1.1.1.6. Plany, programy, pakty, dziaania--------------------------------------------- 10 1.1.1.7. Taryfy, nomenklatury itp. ------------------------------------------------------ 11 1.1.1.8. Cele, instrumenty, fundusze---------------------------------------------------- 11 1.1.1.9. Strategie, unie-------------------------------------------------------------------- 11 1.1.1.10. Konferencje ---------------------------------------------------------------------- 12 1.1.1.11. Forum ----------------------------------------------------------------------------- 12 1.1.1.12. Wsplnoty, instytucje, organy, komitety, urzdy, wadze ----------------- 13 1.1.1.13. Rok, dzie ------------------------------------------------------------------------ 14 1.1.1.14. Komunikaty, sprawozdania, biae i zielone ksigi, dokumenty robocze - 14 1.1.1.15. Nazwy publikatorw ------------------------------------------------------------ 15 1.1.1.16. Przykady uycia maych liter ------------------------------------------------- 15 1.1.1.17. Polityka --------------------------------------------------------------------------- 16 1.1.1.18. Obszary, przestrzenie ----------------------------------------------------------- 16 1.1.2. Inne reguy ortograficzne------------------------------------------------------------- 16 1.1.2.1. Odmiana nazwisk obcych ------------------------------------------------------ 16 1.1.2.2. Odmiana nazw zakoczonych na X (typu Eurlex, N-Lex)----------------- 17 1.1.2.3. Transkrypcja nazwisk i nazw bugarskich ----------------------------------- 17 1.1.3. Wyraenia w jzyku obcym w polskim tekcie ----------------------------------- 19 1.2. ZASADY INTERPUNKCJI --------------------------------------------------------------- 20 1.2.1. Uwagi oglne -------------------------------------------------------------------------- 20 1.2.2. Uycie przecinka wybrane zasady szczegowe -------------------------------- 20 1.2.2.1. Nie stawiamy przecinka -------------------------------------------------------- 20 1.2.2.2. Stawiamy przecinek------------------------------------------------------------- 24 1.2.2.3. Stawiamy lub nie ---------------------------------------------------------------- 28 1.2.3. Inne znaki interpunkcyjne ------------------------------------------------------------ 30 1.2.3.1. Kropka ---------------------------------------------------------------------------- 30 1.2.3.2. Dwukropek ----------------------------------------------------------------------- 31 1.2.3.3. rednik---------------------------------------------------------------------------- 31 1.2.3.4. Cudzysw------------------------------------------------------------------------ 31 1.2.3.5. Mylnik, ppauza, cznik----------------------------------------------------- 32 1.2.3.6. Wielokropek --------------------------------------------------------------------- 34 1.2.3.7. Ukonik prawy------------------------------------------------------------------- 34 1.2.3.8. Znak zapytania------------------------------------------------------------------- 34 1.2.3.9. Podzia wyrazw w tabeli ------------------------------------------------------ 34 1.3. PORADY STYLISTYCZNE -------------------------------------------------------------- 35 1.3.1. Wstp ----------------------------------------------------------------------------------- 35 1.3.2. Kolejno podawania znanych i nowych informacji------------------------------ 35 2

1.3.3. Sformuowania idiomatyczne i przenone ----------------------------------------- 35 1.3.4. Strona bierna --------------------------------------------------------------------------- 36 1.3.5. Liczba pojedyncza i mnoga ---------------------------------------------------------- 37 1.3.6. Zgodno przypadku w zwizkach rzdu ------------------------------------------ 38 1.3.7. Logika spjnikw --------------------------------------------------------------------- 39 1.3.7.1. and/or a rnica midzy lub i albo-------------------------------------------- 39 1.3.7.2. lub i ani w wyraeniach z przeczeniem -------------------------------------- 39 1.3.8. Przyimek for wyraajcy cel--------------------------------------------------------- 40 1.3.9. Spjnik however na pocztku zdania ----------------------------------------------- 40 1.3.10. Nastpstwo czasw-------------------------------------------------------------------- 41 1.3.11. Wykonawca czynnoci --------------------------------------------------------------- 41 1.3.12. Posiedzenia Rady Europejskiej ------------------------------------------------------ 42 1.3.13. dwa lub wicej ------------------------------------------------------------------------- 42 1.3.14. may not --------------------------------------------------------------------------------- 42 1.3.15. Inne problematyczne sowa i wyraenia-------------------------------------------- 43 1.3.15.1. strengthen ------------------------------------------------------------------------ 43 1.3.15.2. ensure that------------------------------------------------------------------------ 44 1.3.15.3. relevant --------------------------------------------------------------------------- 44 1.3.15.4. na rzecz, w zakresie, w celu ---------------------------------------------------- 45 1.4. INNE ZASADY ----------------------------------------------------------------------------- 47 1.4.1. Skrty i skrtowce -------------------------------------------------------------------- 47 1.4.1.1. Skrtowce angielskie czy polskie?-------------------------------------------- 47 1.4.1.2. Skrty i skrtowce - uycie i gramatyka ------------------------------------- 47 1.4.1.3. Skrtowce instytucji i organw wsplnotowych ---------------------------- 48 1.4.1.4. Odpowiednik angielskiego skrtu see ------------------------------------- 48 1.4.2. Liczby i daty --------------------------------------------------------------------------- 48 1.4.2.1. Pisownia liczb-------------------------------------------------------------------- 48 1.4.2.2. Pisownia dat---------------------------------------------------------------------- 48 1.4.2.3. Zapis walut ----------------------------------------------------------------------- 49 1.4.3. Symbole -------------------------------------------------------------------------------- 49 1.4.4. Adresy i listy --------------------------------------------------------------------------- 50 1.4.4.1. Tumaczenie adresw ----------------------------------------------------------- 50 1.4.4.2. Adres przedstawiciela RP ------------------------------------------------------ 50 1.4.4.3. Adresy elektroniczne------------------------------------------------------------ 50 1.4.4.4. Listy ------------------------------------------------------------------------------- 51 1.4.4.5. Numery telefonw--------------------------------------------------------------- 51 1.4.5. Nazwy geograficzne ------------------------------------------------------------------ 51 1.4.5.1. Nazwy pastw ------------------------------------------------------------------- 51 1.4.5.2. Kolejno alfabetyczna wymieniania krajw -------------------------------- 52 1.4.5.3. Nazwy miejscowoci i ich spolszczanie-------------------------------------- 53 1.4.5.4. Nazwy miejscowoci pojawiajce si w tekcie oryginalnym w jzyku innym ni miejscowy -------------------------------------------------------------------------- 53 1.4.5.5. Nazwy kategorii jednostek terytorialnych------------------------------------ 54 1.4.5.6. Nazwy wasne jednostek terytorialnych -------------------------------------- 54 1.4.5.7. Klasyfikacja NUTS a nazwy wasne jednostek terytorialnych ------------ 54 1.4.6. Uycie kursywy ----------------------------------------------------------------------- 55 1.4.7. Czego nie naley tumaczy? -------------------------------------------------------- 55 2. SPECYFIKA TUMACZENIA AKTW PRAWNYCH UE ------------------------------ 56 2.1. STRUKTURA AKTU PRAWNEGO ---------------------------------------------------- 56 2.1.1. Rodzaje aktw prawnych i ich podzia --------------------------------------------- 56

2.1.1.1. Rodzaje aktw prawnych------------------------------------------------------- 56 2.1.1.2. Numeracja aktw prawnych --------------------------------------------------- 56 2.1.1.3. Oznaczenia dokumentw------------------------------------------------------- 57 2.1.1.4. Struktura aktu prawnego ------------------------------------------------------- 58 2.1.1.5. Komitologia i procedura regulacyjna poczona z kontrol --------------- 67 2.1.2. Zmiany aktw prawnych ------------------------------------------------------------- 68 2.1.2.1. Zmiana, zastpienie, dodanie, skrelenie, uchylenie, zmiana numeracji - 68 2.1.2.2. Sprostowania i odesania do sprostowanych aktw------------------------- 72 2.1.2.3. Przeksztacenie, ujednolicenie, konsolidacja -------------------------------- 72 2.1.2.4. Amended proposal -------------------------------------------------------------- 73 2.1.2.5. Tytuy aktw zmieniajcych --------------------------------------------------- 73 2.1.2.6. Zmiany niemajce wpywu na polski tekst----------------------------------- 74 2.1.3. Odesania w tekcie ------------------------------------------------------------------- 75 2.1.3.1. Odesanie a odniesienie--------------------------------------------------------- 75 2.1.3.2. Odesania wewntrzne i zewntrzne ------------------------------------------ 75 2.1.3.3. Odesania do Dziennika Urzdowego ---------------------------------------- 75 2.1.3.4. Odesania do czci aktw prawnych----------------------------------------- 76 2.1.3.5. Zwany dalej-------------------------------------------------------------------- 78 2.1.3.6. Definicje w aktach prawnych -------------------------------------------------- 79 2.1.3.7. Spjno formalna i materialna------------------------------------------------ 79 2.2. ZAGADNIENIA LEKSYKALNO-PRAWNE ------------------------------------------ 81 2.2.1. Repeal vs. Delete ---------------------------------------------------------------------- 81 2.2.2. Legislation------------------------------------------------------------------------------ 81 2.2.3. Enter into force vs. application vs. take effect------------------------------------- 81 2.2.4. Transpose vs. implement ------------------------------------------------------------- 82 2.2.5. Established in vs. nationality -------------------------------------------------------- 83 2.2.6. na mocy rozporzdzenia, rozporzdzeniem, w drodze rozporzdzenia, zgodnie z rozporzdzeniem itp.---------------------------------------------------------------------------- 84 2.2.7. Przepisy vs. postanowienia----------------------------------------------------------- 85 2.2.8. Umowa o co czy o czym ----------------------------------------------------------- 85 2.2.9. Without prejudice --------------------------------------------------------------------- 86 2.2.10. If appropriate--------------------------------------------------------------------------- 86 2.2.11. Delegation, (permanent) representation, mission --------------------------------- 86 2.2.12. Export & import ----------------------------------------------------------------------- 87 2.2.13. Legislative------------------------------------------------------------------------------ 87 2.2.14. Shall ------------------------------------------------------------------------------------- 87 3. MATERIAY I POMOCE ---------------------------------------------------------------------- 89 3.1. GDZIE ZNALE AKTY PRAWNE I INNE DOKUMENTY? -------------------- 89 3.1.1. Eurlex ----------------------------------------------------------------------------------- 89 3.1.1.1. Podstawowe informacje -------------------------------------------------------- 89 3.1.1.2. Wybrane dokumenty ------------------------------------------------------------ 90 3.1.1.3. Formex---------------------------------------------------------------------------- 90 3.1.2. Bazy dokumentacyjne poszczeglnych instytucji--------------------------------- 91 3.1.3. Jednostki organizacyjne w poszczeglnych instytucjach ------------------------ 91 3.2. GDZIE ZNALE POTRZEBN TERMINOLOGI?------------------------------- 92

WSTP Celem niniejszego opracowania jest zebranie w formie przewodnika szeregu istotnych zasad, wskazwek i zalece dla tumaczy przygotowujcych tumaczenia na jzyk polski w Komisji Europejskiej. Niniejszy informator jest wynikiem naszego kilkuletniego dorobku, zdobytych dowiadcze, wewntrznych ustale oraz konsultacji z ekspertami w dziedzinie poprawnej polszczyzny, prawa krajowego i wsplnotowego. Adresatami vademecum s przede wszystkim tumacze etatowi Komisji Europejskiej i zewntrzni dostawcy tumacze. Informator moe by take przydatnym rdem informacji dla osb przygotowujcych w jzyku polskim opracowania, dokumenty i inne teksty dotyczce problematyki prawa wsplnotowego, jak te osb odpowiedzialnych za ostateczny ksztat tekstu. Vademecum zostao przygotowane na podstawie wielu dostpnych rde, w tym materiaw sporzdzonych przez inne komrki w obrbie Komisji (OPOCE, Suba Prawna) i poza ni (UKIE). Zawiera rwnie wybrane materiay uzyskane podczas szkole przeprowadzonych przez Rad Jzyka Polskiego oraz przyjte wewntrznie ustalenia. Wikszo zasad opisanych w niniejszym vademecum dotyczy aktw prawnych i innych dokumentw publikowanych w Dzienniku Urzdowym Unii Europejskiej (m.in. wnioskw legislacyjnych, rozporzdze, dyrektyw, decyzji, sprawozda i komunikatw, jak rwnie ich czci i zacznikw). Stosowanie opisanych zasad, a zwaszcza jzykowych i terminologicznych, zalecane jest rwnie w innego rodzaju tekstach, z uwzgldnieniem specyfiki poszczeglnych form (listy urzdowe, strony internetowe, komunikaty prasowe). Mamy nadziej, e vademecum okae si skutecznym narzdziem zapewnienia spjnoci, poprawnoci jzykowej i terminologicznej, podnoszc tym samym jako tekstw w jzyku polskim sporzdzonych w Komisji. Nie bez znaczenia jest przy tym aspekt praktyczny niniejszego opracowania, tj. korzyci, jakie pyn z uporzdkowania w przejrzyst cao ogu informacji, ktre powinien zna kady tumacz przekadajcy na jzyk polski dokumenty unijne. Zebrane wiadomoci podzielone zostay na dziay tematyczne zebrane w trzech zasadniczych rozdziaach traktujcych o wybranych aspektach jzykowych, kwestiach wynikajcych ze szczeglnej natury wsplnotowych aktw prawnych i w kocu najwaniejszych informacjach na temat dostpnych baz danych. Vademecum ma uproci dostp do instrukcji i ustale dziki zgromadzeniu ich w jednym miejscu. Zmiany i uzupenienia na tym etapie s jednak nieuniknione, dlatego te vademecum bdzie co jaki czas aktualizowane. Zesp redakcyjny yczy wszystkim odbiorcom miej lektury.

1.

JZYK POLSKI W PRACY TUMACZA 1.1. ZASADY ORTOGRAFII 1.1.1. Wielkie i mae litery

Jedn z trudnoci, jakie napotyka tumacz dokonujcy przekadu na jzyk polski tekstu z jzyka obcego, w ktrym zasady stosowania wielkich liter odbiegaj od zasad stosowanych w jzyku polskim, jest poprawne uywanie wielkich i maych liter. Zwaszcza w tumaczeniach z jzyka angielskiego, w ktrym wielkie litery stosowane s znacznie bardziej powszechnie ni w jzyku polskim, naley unika interferencji i nie naduywa wielkich liter, stosujc si do zasad obowizujcych w jzyku polskim. W niniejszym rozdziale zebrano najwaniejsze z tych zasad wraz z przykadami czsto wystpujcymi w tekstach tumaczonych dla instytucji europejskich. 1.1.1.1.Traktaty, porozumienia, konwencje, karty, protokoy, umowy Zasada oglna: w przypadku oficjalnej nazwy (penego tytuu) dokumentu, tylko pierwszy wyraz naley pisa wielk liter, przy czym nazwy wasne wystpujce w tytule zachowuj wielkie litery, zatem: Traktat ustanawiajcy Wsplnot Europejsk, Traktat o Unii Europejskiej, Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej; wielk liter naley take stosowa w przypadku nazw skrconych tych dokumentw, zatem: Traktat WE, Traktat UE, Traktat FUE, Traktat (w tym ostatnim przypadku autor tekstu odwouje si de facto do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, ale nie naley tego doprecyzowywa); Traktat o przystpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej; Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym; wielk liter naley take stosowa w przypadku nazwy skrconej tego dokumentu, czyli: Porozumienie EOG; Porozumienie w formie wymiany listw midzy Rzeczpospolit Polsk a Wsplnot Europejsk dotyczce zacznika IVb Umowy przejciowej dotyczcej handlu i spraw zwizanych z handlem midzy Rzeczpospolit Polsk a Europejsk Wsplnot Gospodarcz i Europejsk Wsplnot Wgla i Stali oraz Ukadu Europejskiego ustanawiajcego stowarzyszenie midzy Rzeczpospolit Polsk a Wsplnotami Europejskimi i ich pastwami czonkowskimi; Porozumienie midzyinstytucjonalne pomidzy Parlamentem Europejskim, Rad i Komisj w sprawie dyscypliny budetowej i naleytego zarzdzania finansami; Porozumienie w sprawie wsppracy i unii celnej midzy Europejsk Wsplnot Gospodarcz i Republik San Marino; Porozumienie o partnerstwie i wsppracy; 6

Akt przystpienia (z 2003 r.); Jednolity akt europejski; Partnerstwo dla czonkostwa; Konwencja o ochronie praw czowieka i podstawowych wolnoci; Konwencja midzy Rzeczpospolit Polsk a Zjednoczonym Krlestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Pnocnej w sprawie unikania podwjnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu si od opodatkowania w zakresie podatkw od dochodu i od zyskw majtkowych; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej; Wsplnotowa karta socjalnych praw podstawowych pracownikw; Wsplnotowy kodeks celny; Protok socjalny, proporcjonalnoci; Protok w sprawie stosowania zasad subsydiarnoci i

Protok 1 do Umowy midzy Europejsk Wsplnot Wgla i Stali i Republik Turcji dotyczcej handlu produktami objtymi Traktatem ustanawiajcym Europejsk Wsplnot Wgla i Stali, Protok dodatkowy do rodkowoeuropejskiej umowy o wolnym handlu, Porozumienie nicejskie dotyczce midzynarodowej klasyfikacji towarw i usug dla celw rejestracji znakw; Umowa midzy Rzeczpospolit Polsk a Now Zelandi w sprawie unikania podwjnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu si od opodatkowania w zakresie podatkw od dochodu z dnia 21 kwietnia 2005 r.; Umowa przejciowa dotyczca handlu i spraw zwizanych z handlem pomidzy Wsplnot Europejsk, Europejsk Wsplnot Wgla i Stali oraz Europejsk Wsplnot Energii Atomowej, z jednej strony, a Republik Kazachstanu, z drugiej strony

Kadorazowo trzeba sprawdza, czy mamy do czynienia z oficjaln pen nazw (tytuem) dokumentu; szczeglnie trzeba by ostronym w przypadku nazw z przymiotnikiem (np. europejski) na pocztku oraz nazw dugich, wygldajcych jak oficjalne, a nie zawsze takimi bdce, np: - europejska Konwencja o ochronie praw czowieka i podstawowych wolnoci przymiotnik europejska nie jest czci tytuu konwencji, ale: - Europejska konwencja o ochronie dziedzictwa archeologicznego W przypadku nazw zwyczajowych i skrconych aktw prawnych wszystkie czony naley pisa ma liter tu wanie maa litera wskazuje na to, e mamy do czynienia z nieoficjaln nazw, zatem:

traktat amsterdamski, traktat nicejski, traktat rzymski, traktat lizboski, traktaty rzymskie, traktaty zaoycielskie; traktat akcesyjny; traktat konstytucyjny nazwa rodzaju aktu, a nie nazwa wasna; konwencja paryska, konwencja brukselska, konwencja genewska (to nazwy zwyczajowe), konwencja o ochronie praw czowieka (niepeny tytu) itp.; protok z Palermo, protok z Kioto; sowo zacznik naley take pisa ma liter, nawet jeeli jest to jedyny zacznik do umowy lub dokumentu; porozumienie nicejskie, umowa z Saarbrcken.

W przypadku zwrotw takich, jak dalej zwana umow/Umow, w niniejszej konwencji/Konwencji, jeeli istnieje ryzyko pomyki w zwizku z inn umow przytaczan w tekcie, moliwe jest uycie wielkiej litery (zwykle w chwili definiowania: np. zwan dalej Umow). 1.1.1.2.Akty prawne UE W przypadku tumaczenia wsplnotowych aktw prawnych na stronie tytuowej aktu prawnego czony okrelajce w jego tytule rodzaj aktu pisane s wersalikiem, czyli: ROZPORZDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie []; DECYZJA KOMISJI z dnia [] w sprawie []; DECYZJA WSPLNEGO KOMITETU EOG nr [] z dnia [] zmieniajca [] Porozumienie EOG.

Natomiast tytuy aktw prawnych Wsplnot Europejskich wymieniane w tekstach cigych naley pisa ma liter, zatem: rozporzdzenie, dyrektywa, decyzja, zalecenie itp., niezalenie od tego, czy wystpuj w wyraeniu, z podaniem penego tytuu, czy z numerem porzdkowym, np.: Na posiedzeniu rozpatrywano zmian rozporzdzenia Komisji (WE) nr 125/2006 z dnia 24 stycznia 2006 r. ustanawiajcego wartoci jednostkowe w celu okrelenia wartoci celnej niektrych atwo psujcych si towarw; [] zgodnie z rozporzdzeniem Komisji (WE) nr 434/2007 z dnia 20 kwietnia 2007 r. zmieniajcym rozporzdzenie (WE) nr 1974/2006 ustanawiajce szczegowe zasady stosowania rozporzdzenia Rady (WE) nr 1689/2005 z powodu przystpienia Bugarii i Rumunii do Unii Europejskiej []; zgodnie z wyej wymienionym rozporzdzeniem [];

[] na mocy dyrektywy 2006/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 maja 2006 r. w sprawie maszyn, zmieniajcej dyrektyw 95/16/WE, [] niniejsza dyrektywa []; [] decyzj Komisji z dnia 13 kwietnia 2007 r. zmieniajc decyzj nr 92/452/EWG [] itp. 1.1.1.3.Krajowe akty prawne

Zgodnie z oglnymi zasadami pisowni tytuw (regua 18.16 zawarta w Wielkim sowniku ortograficznym PWN, Warszawa, 2006) pierwszy wyraz w jedno- lub wielowyrazowych penych tytuach ustaw naley pisa wielk liter, np.: Ustawa o wychowaniu w trzewoci i przeciwdziaaniu alkoholizmowi, Ustawa o partiach politycznych, Ustawa o samorzdzie. W przypadku uycia przeksztaconej lub skrconej formy tytuu nie naley uywa wielkiej litery. W praktyce jednak w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej tytuy aktw prawnych zapisuje si maymi literami, np.: Na podstawie art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdw rodkami publicznego transportu zbiorowego (Dz. U. z 2002 r. Nr 175, poz. 1440, z pn. zm.) zarzdza si, co nastpuje.

Potwierdzenie tego zwyczaju jzykowego mona take znale w jednej z opinii Komisji Jzyka Prawnego Rady Jzyka Polskiego. W zwizku z tym przy przytaczaniu tytuw polskich ustaw, rozporzdze itp. zaleca si stosowanie maej litery. Pozwoli to take zachowa spjno z przyjtymi zasadami pisowni wsplnotowych aktw prawnych. Na osobn uwag zasuguje pisownia tytuw zoonych typu: ustawa Prawo bankowe. W takich przypadkach sowo Prawo naley napisa wielk liter, gdy wanie od niego rozpoczyna si nazwa wasna ustawy, a zatem: ustawa Prawo spdzielcze; tekst ustawy Prawo o szkolnictwie wyszym przyjty przez Sejm RP w dniu 27 lipca 2005 r.

W tytuach aktw okrelanych jako kodeksy lub karty take tylko pierwszy wyraz naley pisa wielk liter, np.: Kodeks pracy, Kodeks cywilny, Kodeks spek handlowych; Karta nauczyciela, Karta grnika

W przypadku tumaczenia nazw aktw prawnych innych pastw naley je pisa ma liter, a wic: niemiecka ustawa o ksztaceniu nr... z dnia... - to nie jest bowiem rzeczywisty tytu, ale tumaczenie; nazwa ustawy jest opisowa. Naley rwnie zwrci uwag na prawidow ortografi odesa do polskiego Dziennika Ustaw, a zwaszcza na fakt, e skrt Nr piszemy wielk liter, np.: Dz.U. z 2005 r. Nr 102.

1.1.1.4.Konstytucja Naley stosowa te same zasady, ktre zostay omwione wyej. W przypadku oficjalnych, penych tytuw pierwszy wyraz naley pisa od wielkiej litery; nazwy zwyczajowe maymi literami. Zatem: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej; konstytucja europejska (to nie jest bowiem tytu dokumentu); artyku 53 konstytucji portugalskiej stanowi... (podobnie).

1.1.1.5.Czci aktw prawnych Zapis zgodnie z ogln polsk zasad ortograficzn: w spisie treci tytuy rozdziaw i innych czci dokumentu naley pisa od wielkiej litery ze wzgldw graficznych (bo to pocztek wypowiedzenia, zatem: Cz 1, Rozdzia 2, Podrozdzia 3); w tekcie od maych liter (w czci 1, w rozdziale 2). 1.1.1.6.Plany, programy, pakty, dziaania Jeeli nazwa programu stanowi samodzieln cao skadniow, mogc funkcjonowa niezalenie od sowa program, zapisujemy j w cudzysowie, pierwszy wyraz wielk liter; wyraz program (wraz z ewentualnymi przydawkami) nie jest wtedy uwaany za cz nazwy programu, pozostaje przed cudzysowem i jest zapisywany ma liter. Przykad: program Modzie w dziaaniu, program Wzrost konkurencyjnoci przedsibiorstw Jeeli w nazwie programu sowo program wchodzi w zwizki zgody lub rzdu z innymi elementami tytuu) zapis bez cudzysowu, wyraz program stanowi cz jego nazwy i jest zapisywany wielk liter.: Przykad: Sidmy program ramowy na rzecz bada, Program dziaania z Nairobi na rzecz rozwoju i wykorzystania nowych i odnawialnych rde energii Analogiczne zasady mona stosowa w przypadku planw, paktw, dziaa, procesw, mechanizmw, agend itp. Narodowy plan rozwoju; Plan dziaania e-Europa 2002; Pakt na rzecz stabilnoci i wzrostu; ale: pakt stabilnoci i wzrostu to nazwa obiegowa, a w kadym razie niepena. agenda lizboska, proces boloski, proces stabilizacji i stowarzyszenia poniewa s to nazwy obiegowe, naley pisa je maymi literami.

10

1.1.1.7.Taryfy, nomenklatury itp. Nazwy zbiorw przepisw i norm (taryf celnych, kodeksw, nomenklatur itp.) majcych form dokumentu zapisujemy tak, jak nazwy innych dokumentw, czyli pierwszy czon wielk liter, pozostae maymi. Zapis taki jest dopuszczalny rwnie wtedy, gdy zbir taki, o ugruntowanym znaczeniu, nie stanowi samodzielnego dokumentu, a jedynie cz wikszego dokumentu ustanawiajcego o innym tytule. Przykady: Nomenklatura scalona, System zharmonizowany 1.1.1.8.Cele, instrumenty, fundusze Nazwy celw w ramach wsppracy regionalnej, zwaszcza gdy s poczone gramatycznie z pozostaymi czciami zdania mog by zapisywane w cudzysowie wielk liter, np.: Cel Konwergencja jest zorientowany na obszary o niskim poziomie rozwoju spoeczno-ekonomicznego; Cel Konkurencyjno regionalna i zatrudnienie konkurencyjnoci i atrakcyjnoci regionw, ale: zmierza do umocnienia

europejski cel operacyjny w tym przypadku cel operacyjny to okrelenie gatunkujce.

W przypadku instrumentw i funduszy europejskich wszystkie czony naley pisa wielkimi literami, zatem: Instrument Finansowy Orientacji Rybowstwa; Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego; ale: fundusze strukturalne liczba mnoga wskazuje na wiele desygnatw.

1.1.1.9.Strategie, unie Jeeli od sowa strategia rozpoczyna si pena nazwa dokumentu, naley stosowa zasad zapisu pierwszego sowa tytuu od wielkiej litery. Jeeli jest jednak czci nazwy niepenej (obiegowej) lub okrela jak ide lub proces jak w przypadku sowa unia - naley wwczas wszystkie czony zapisa ma liter. Strategia rozwoju energetyki odnawialnej to pena nazwa dokumentu, zatem pierwszy czon naley pisa wielk liter; ale: strategia lizboska to nazwa obiegowa, tak jak traktat wersalski; strategia rozszerzenia z Essen - nazwa obiegowa; unia gospodarcza i walutowa (to obszar ekonomiczny, a nie geograficzny, dlatego zasadny jest zapis maymi literami), podobnie: strefa euro, jednolity obszar patnoci w euro;

11

unia ekonomiczna; unia celna.

1.1.1.10.

Konferencje

Trzeba dokona tutaj rozrnienia na nazwy spotka i nazwy zrzesze, instytucji (dodatkowo na nazwy oficjalne i obiegowe). Jeli chodzi o nazw staej instytucji prowadzcej jakie prace, wszystkie czony naley zapisa wielk liter, np.: Uczestnicy Konferencji Szefw Policji Stolic Pastw Nadbatyckich spotykaj si raz w roku []; Konferencja Midzyrzdowa, ale:

W przypadku gdy chodzi o nazw jednorazowego spotkania, zasadny jest zapis tylko pierwszego wyrazu od wielkiej litery, zatem: Konferencja na temat informatyzacji pastwa, Konferencja w sprawie zwalczania terroryzmu.

Podejmujc decyzj o formie zapisu, warto kierowa si w tym wypadku czliwoci frazeologiczn wyrazw, por. np. rozmowy prowadzone na Konferencji w sprawie Iraku a rozmowy/prace prowadzone w ramach Konferencji Midzyrzdowej. 1.1.1.11. Forum

Sowo forum wystpuje w rnych znaczeniach i to wanie od znaczenia zaley pisownia poszczeglnych czonw wchodzcych w skad caego wyraenia. Kiedy forum uyte jest w znaczeniu organizacji, naley kierowa si zasadami pisowni nazw organizacji i w przypadku penej nazwy kady czon zapisa wielk liter, np.: Forum Wysp Pacyfiku jest regionaln organizacj midzynarodow, do ktrej naley m.in. Australia i Nowa Zelandia; Forum Zwizkw Zawodowych jest oglnokrajow organizacj midzyzwizkow dziaajc na terenie Rzeczpospolitej.

Forum moe take oznacza cyklicznie organizowane spotkania, bdce form zinstytucjonalizowanej wsppracy. Wwczas naley stosowa takie same zasady pisowni, jak w przypadku konferencji, a zatem: wiatowe Forum Spoeczne jest spotkaniem alternatywnym wobec wiatowego Forum Ekonomicznego, odbywajcego si co roku w Davos.

Natomiast jeeli forum oznacza jednorazowe spotkanie powicone okrelonej tematyce, wwczas tylko pierwszy czon penej nazwy naley zapisa wielk liter, czyli: W dniach 27 31 padziernika 2007 r. odbyo si Oglnowiatowe forum innowacyjnych nauczycieli.

Forum moe by take uyte w znaczeniu komitetu lub innej grupy osb zajmujcej si okrelonym zagadnieniem. Wwczas naley stosowa takie zasad, jak w przypadku

12

komitetw, czyli jeeli forum ma charakter stay, jego pen nazw naley pisa wielkimi literami, a jeeli dorany - maymi literami, np.: Forum Doradcze jest organem doradczym dyrektora wykonawczego. Komisja zwoaa forum doradcze zoone ze specjalistw pastw czonkowskich.

Zapisujc nazwy forw, np. internetowych, na ktrych prowadzone s dyskusje, zazwyczaj na okrelony temat, naley stosowa takie zasady, jak w przypadku tytuw, np.: forum ycie na emigracji, forum Niepenosprawni tutaj sowo forum jest okreleniem gatunkujcym, dlatego naley zapisa je ma liter, ale: Forum kosmetyczne, Forum dyskusji o konstytucji europejskiej w tych przypadkach sowo forum naley do tytuu i naley zapisa je wielk liter.

1.1.1.12.

Wsplnoty, instytucje, organy, komitety, urzdy, wadze

Wszystkie czony oficjalnych nazw wasnych instytucji i organw (z wyjtkiem wystpujcych wewntrz nich przyimkw, spjnikw i okrele typu: do spraw, imienia, pod wezwaniem, na rzecz, z wyjtkiem, w ramach, w dziedzinie, w zakresie, numer, nr itp.) naley pisa wielkimi literami. Europejska Wsplnota Gospodarcza, Europejska Wsplnota Wgla i Stali, Europejska Wsplnota Energii Atomowej, Europejski Obszar Gospodarczy; Parlament Europejski, Trybuna Sprawiedliwoci, Komitet Ekonomiczno-Spoeczny, Trybuna Obrachunkowy, Rada Wsplnot Europejskich, Rada Unii Europejskiej, Komisja Wsplnot Europejskich, Europejska Suba Dziaa Zewntrznych; w tych znaczeniach take jednoczonowe nazwy skrcone tych instytucji naley pisa wielk liter, czyli: Parlament, Trybuna, Rada, Komisja; Sekretariat Generalny Rady (organ administracyjny); Prezes Sdu Pierwszej Instancji to organ; Rada ds. Oglnych i Stosunkw Zewntrznych (skad Rady); nazwy komitetw, czyli: Komitet Staych Przedstawicieli; Stay Komitet ds. Rolnictwa Ekologicznego; Komitet Zarzdzajcy ds. Cukru, Komitet Zarzdzajcy ds. Trzeciego Wieloletniego Programu na rzecz Maych i rednich Przedsibiorstw w Unii Europejskiej, Komitet ds. Ochrony Znakw Geograficznych i Nazw Pochodzenia Produktw Rolnych i Spoywczych itp.; nazwy poszczeglnych dyrekcji generalnych Komisji i nazwy jednostek organizacyjnych, zatem: Dyrekcja Generalna ds. Przedsibiorstw i Przemysu, Dyrekcja D - Polityka Innowacji, Dyrekcja D - Technologie Informacyjne i Komunikacyjne (ICT) w dziedzinie Zaufania i Bezpieczestwa w Sieci, Dzia - Zagadnienia Prawne, Gospodarcze i Finansowe, Konkurencja itd.;

13

nazwy komisji Parlamentu Europejskiego, np.: Komisja Budetowa, Komisja Kontroli Budetowej, Komisja Spraw Zagranicznych itp.; nazwy urzdw: Urzd Publikacji, Europejski Urzd ds. Zwalczania Naduy Finansowych; nazwy organw: Przewodniczcy Komisji Europejskiej, Przewodniczcy Parlamentu Europejskiego, Sekretarz Generalny, Komisarz UE ds. Konkurencji. Nazwy te naley pisa wielkimi literami, jeeli wystpuj w tekcie wanie w znaczeniu nazwy organu (por. pisownia ma liter stanowisk w znaczeniu funkcji i osb, por. podrozdzia 1.1.1.15), np.: Rozporzdzenie w tej sprawie wydaje Komisarz ds. Zdrowia i Ochrony Konsumentw; XXX naley do kompetencji Sekretarza Generalnego; nazwy wsplnych przedsibiorstw powoanych na podstawie art. 187 Traktatu FUE (art. 171 Traktatu WE): Wsplne Przedsibiorstwo Galileo.

Jeli desygnatem danej znw oficjalnej, nie obiegowej nazwy jest struktura trwaa, komrka organizacyjna (rodzaj instytucji) czy zinstytucjonalizowana dziaalno (cho tu szczeglnie trudno o wytyczenie granicy), wwczas take naley pisa wszystkie czony od wielkiej litery, np.: Transatlantycki Dialog Legislatorw, dzka Specjalna Strefa Ekonomiczna, Zautomatyzowany System Biblioteczny Komisji. 1.1.1.13. Rok, dzie

Wielkimi literami naley zapisywa take nazwy przedsiwzi zawierajce w sobie sowo rok lub dzie, np.: Rok Jzyka Polskiego; Europejski Rok Jzykw; Europejski Dzie Humanitarny; Europejskie Dni Dziedzictwa.

1.1.1.14. Komunikaty, sprawozdania, biae i zielone ksigi, dokumenty robocze Tytuy komunikatw, sprawozda, biaych i zielonych ksig oraz dokumentw roboczych zapisujemy na takich samych zasadach jak tytuy wsplnotowych aktw prawnych, czyli od maej litery. Jeeli sowo komunikat czy te biaa ksiga nie stanowi skadniowo czci tytuu, sam tytu zapisujemy od wielkiej litery. biaa ksiga w sprawie europejskiej polityki komunikacyjnej; biaa ksiga Polityka w dziedzinie usug finansowych na lata 2005-2010 komunikat Komisji Szczegowe wytyczne dotyczce skadanych do waciwych organw wnioskw ...;

14

sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie dziaalnoci Unii Europejskiej w 2008 r. w zakresie zacigania i udzielania poyczek.

1.1.1.15.

Nazwy publikatorw

Dziennik Urzdowy Wsplnot Europejskich; Suplement EOG.

1.1.1.16.

Przykady uycia maych liter

Wyraenie pastwa czonkowskie pisze si maymi literami. W cytatach naley stosowa rwnie mae litery. Warto jednak pamita, e pastwa czonkowskie w umowach i traktatach, ktrych s stron, s zapisywane wielkimi literami (Pastwa Czonkowskie) celowo, zgodnie z zasad dotyczc pisowni nazw stron umowy. Uycie wielkiej litery w traktatach europejskich jest celowe i nie naley go traktowa jako uycia bdnego, wymagajcego poprawienia. Nazwy funkcji, stanowisk piszemy rwnie od maych liter, np.: przewodniczcy, wiceprzewodniczcy, specjalny wysannik, komisarz, minister, sekretarz generalny, sekretarz, dyrektor zarzdzajcy. Pisownia zalena jest jednak od kontekstu jeeli okrelenie Komisarz UE ds. Konkurencji wystpuje w tekcie w znaczeniu nazwy organu, waciwy jest zapis wielkimi literami, ale gdy okrelenie komisarz UE ds. konkurencji pojawia si w znaczeniu nazwy osoby lub funkcji, czsto w poczeniu z nazwiskiem, naley zapisa je maymi literami. Oto dalsze przykady: Oprcz ministra finansw konferencj otworzy komisarz Unii Europejskiej do spraw gospodarki i polityki monetarnej, Pedro Solbes; Pierwsza polska komisarz Unii Europejskiej, Danuta Hbner, przyznaje, e ostatnie rozszerzenie Unii Europejskiej jest tanie w stosunku do korzyci, jakie niesie Europie (w tym przykadzie take gdyby nie byo nazwiska, naleaoby napisa komisarz, gdy chodzi o osob, nie organ, wskazuje na to czasownik, por. te przykad nastpny); Spotkaniu przewodniczy sekretarz generalny.

W praktyce rozrnienie midzy nazw urzdu czy organu (pisanej wielk liter) a nazw stanowiska czy funkcji (pisanej ma liter) jest zazwyczaj moliwe dziki wystpieniu albo niewystpieniu nazwiska osoby sprawujcej dan funkcj (przykady zapisu tych okrele uytych w znaczeniu nazw organw podano w podrozdziale 1.1.1.11). Ma liter naley pisa wszystkie czony nazw komrek organizacyjnych niezalenie od szczebla jeeli maj one charakter dorany, tymczasowy, (oczywicie z wyjtkiem nazw geograficznych, nazwisk itp.), np.: grupa ad hoc ds. migracyjnych; grupa ad hoc ds. przestpczoci nieletnich we Francji.

15

Liczba mnoga, jeli wskazuje na kilka desygnatw, zwaszcza przy nazwach dokumentw czy wydarze (jak traktaty rzymskie) z reguy przesdza o zapisie maymi literami, np.: dyrekcje generalne KE, komisje PE (por. jednak Polskie Koleje Pastwowe tu desygnat jest jeden); nazwa gatunkujca moe nie wchodzi w skad nazwy wasnej wtedy pisze si j maymi literami (np. systemowy program operacyjny Wzrost konkurencyjnoci i gospodarki).

Okrelenia takie, jak wadze czy rzd, zwaszcza w umowach midzynarodowych, naley pisa maymi literami. Zatem: Umowa z rzdem (...); wadze Mozambiku; przedstawiciele rzdw pastw czonkowskich.

1.1.1.17.

Polityka

Polityka to nazwa idei, nie dokumentw, wic waciwy jest zapis maymi literami: wsplna polityka transportowa, polityka azylowa, polityka edukacyjna, polityka gospodarcza, wsplna polityka zagraniczna i bezpieczestwa, europejska polityka bezpieczestwa i obrony, wsplna polityka rolna.

1.1.1.18.

Obszary, przestrzenie

Sowa obszar i przestrze to obiegowe nazwy idei, etapw dziaania itp., dlatego naley je pisa maymi literami, zatem: europejska przestrze badawcza/europejski obszar badawczy; przestrze wolnoci bezpieczestwa i sprawiedliwoci; obszar eurordziemnomorski; wyjtek stanowi Europejski Obszar Gospodarczy, w przypadku ktrego wszystkie czony piszemy wielkimi literami (jak Europejska Wsplnota Gospodarcza).

1.1.2. Inne reguy ortograficzne 1.1.2.1.Odmiana nazwisk obcych Oglne zalecenie dotyczce odmiany nazwisk zawartym w Sowniku Ortograficznym Jzyka Polskiego jest takie: jeli tylko mona przyporzdkowa nazwisko jakiemu wzorcowi odmiany, naley je odmienia (wraz z imieniem!).

16

Wybr waciwego wzorca odmiany zaley przede wszystkim od: 1) pci danej osoby, 2) jej narodowoci, 3) zakoczenia nazwiska (moe chodzi albo o zakoczenie fonetycznej formy nazwiska, albo o zakoczenie tematu). ODMIANA I PISOWNIA NAZWISK ESKICH Odmieniaj si tylko nazwiska kobiet zakoczone na -a: Nazwiska o zakoczeniu -owa, -ewa odmieniaj si tak jak przymiotniki, np. Bogolubowa, DCMs. Bogolubowej, BN. Bogolubow; Paduczewa, DCMs. Paduczewej, BN. Paduczew. ODMIANA I PISOWNIA NAZWISK MSKICH Naley stosowa szczegowe zasady odmiany obcych nazwisk mskich zawarte w Sowniku ortograficznym jzyka polskiego. 1.1.2.2.Odmiana nazw zakoczonych na X (typu Eurlex, N-Lex) Zgodnie z uchwa Rady Jzyka Polskiego z 8 grudnia 2008 r. (http://www.rjp.pan.pl/) nazwy zakoczone na -x, jak Eurlex, N-Lex itp. mona w przypadkach zalenych zapisywa na dwa sposoby. Zaleca si stosowanie formy Eurlex, Eurlexu, Eurlexie , N-Lex, N-Lexu, N-Lexie.

1.1.2.3.Transkrypcja nazwisk i nazw bugarskich Transkrypcja to zapisanie tekstu mwionego na podstawie cisej odpowiednioci gosek i znakw pisma. Wyrazy bugarskie transkrybujemy podobnie jak wyrazy rosyjskie. Rnice s nastpujce: 1. Liter po spgoskach i na pocztku wyrazu zapisujemy jako e, np. mesec, ezik. 2. 3. Liter oddaje si przez szt: Kopriwsztica, sresztam Liter oddajemy:

a) przez przed spgoskami i samogoskami , , oraz w wygosie, np. ak, bja, b) przez l przed , , , , np. chljab, lew. 4. Liter zapisujemy jako y, np. my, Tyrnowo. Nie uwzgldniamy wystpujcego na kocu wyrazw w dawnej pisowni. W zwizku z tym poprawna polska transkrypcja nazwiska bugarskiej komisarz (bu. ) wyglda nastpujco: Kristalina Georgijewa. W przypadku podpisw w aktach prawnych stosuje si tak transkrypcj, jak w jzyku angielskim, czyli: Kristalina GEORGIEVA. Litery alfabetu Transkrypcja bugarskiego

17

Aa Bb Ww Gg Dd Kk , L , l Mm Nn Oo Pp Rr Ss Tt Uu Ee Zz Ii Ji Ff Ch ch Cc Cz cz Sz sz Szt szt Yy Ju ju Ja ja

Podstawowe informacje o transkrypcji innych alfabetw mona znale w Wielkim sowniku ortograficznym PWN.

18

1.1.3.

Wyraenia w jzyku obcym w polskim tekcie

Jeeli w polskim tekcie chcemy zostawi do celw informacyjnych w nawiasie jakie wyraenie w jzyku obcym, naley zrobi to nastpujco: technologie ICT (ang. information and communication technologies), czyli podajc w skrcie jzyk oryginau oraz stosujc kursyw na tekcie w jzyku obcym. Kursywy nie stosujemy, jeeli podajemy nazw wasn w jzyku obcym np. Instrument Wspierania Systemu Rzdw (ang. Governance Facility).

19

1.2.

ZASADY INTERPUNKCJI 1.2.1. Uwagi oglne

Polskie zasady interpunkcji rni si znacznie od regu stosowanych na przykad w jzyku angielskim czy francuskim, szczeglnie jeli chodzi o funkcj przecinka. Stawiajc przecinki, nie powinnimy wic wzorowa si na oryginale, lecz na budowie i cechach polskiego zdania, ktre jest wynikiem tumaczenia. Polskie zasady interpunkcji s cile okrelone pominicie lub niewaciwe uycie znaku interpunkcyjnego jest najczciej bdem jzykowym. 1.2.2. Uycie przecinka wybrane zasady szczegowe Uycie przecinka w jzyku polskim zaley przede wszystkim od konstrukcji gramatycznej zdania (skadni), a nie od jego dugoci, przestankowania oddechowego itp. Jego podstawow funkcj jest oddzielanie czonw wypowiedzenia. Naley pamita przy tym o zasadzie nierozdzielania wyrazw tworzcych zwizek skadniowy (podmiotu od orzeczenia, przydawki, dopenienia czy okolicznika od okrelanych przez nie wyrazw). 1.2.2.1. Nie stawiamy przecinka

NIE ROZDZIELAMY przecinkiem zda zoonych wsprzdnie, ktre poczone s spjnikami cznymi, rozcznymi i wyczajcymi: i, bd, tudzie, oraz, albo, lub, ni, ani, czy, zarazem, a (=i) Uwaga ! Jeli spjnik i jest wynikowy, tzn. rwnoznaczny z tote, wic, moemy postawi przed nim przecinek.
Te sowniki s ju nieaktualne, i trzeba bdzie zamwi nowe.

Jeli tekst nastpujcy po ww. spjnikach ma charakter dopowiedzenia lub jeli spjniki te powtarzaj si (i peni t sam funkcj) przecinek stawiamy.
Otrzymalimy spore fundusze, i nie wykorzystalimy ich w caoci. Do wykonania tego zadania potrzebujemy i czasu, i ludzi.

Czsto wtrcenia i dopowiedzenia wprowadzane s przez poczenia spjnikw z przyswkami i zaimkami. Poprzedzamy je przecinkiem.
i to, albo raczej, lub raczej, czy raczej, albo lepiej, ani te, ani nawet, czy moe

Jeli spjnik czy wprowadza zdanie podrzdne, przecinek stawiamy:

Nie powiedzia (czego?), czy na pewno przyjdzie. Zapyta (o co?), czy bdziemy gotowi przed poudniem.

Zdarza si, e w zdaniu pojawia si ponownie ten sam spjnik, ale peni on inn funkcj. W takim przypadku przecinka przed nim nie stawiamy.
W wolnym czasie ucz si angielskiego i francuskiego i chodz na basen.

20

Dodatkowe zasady szczegowe: a) inaczej ni w jzyku angielskim i francuskim przecinkiem nie oddzielamy pojedynczych okolicznikw miejsca, czasu, czstotliwoci itp.:
On 9 September 2002, the Commission decided to close the procedure. W dniu 9 wrzenia 2002 r. Komisja podja decyzj o zamkniciu postpowania. Dans le cadre de ce programme, le Canada collabore avec les membres de la CE W ramach tego programu Kanada wsppracuje z czonkami Wsplnoty Europejskiej... Every five years, the citizens elect their representatives to the European Parliament. Co pi lat obywatele wybieraj swoich przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego. Le Conseil europen a tenu Tampere, les 15 et 16 octobre 1999, une runion spciale. W dniach 15-16 padziernika 1999 w Tampere odbyo si specjalne posiedzenie Rady Europejskiej.

Jeli jednak dwa okoliczniki tego samego typu (miejsca, czasu itp.) stoj w zdaniu obok siebie, oddzielamy je przecinkiem wwczas, gdy drugi z nich jest dokadniejszym okreleniem pierwszego (zawa jego zakres):
W 2004 r., bezporednio przed przystpieniem do UE, intensywno pomocy znacznie si zmniejszya.

ale:
Bezporednio przed przystpieniem do UE w 2004 r. intensywno pomocy znacznie si zmniejszya. Szczyt odby si na poudniu Finlandii, w Tampere.

ale:
Szczyt odby si w Tampere na poudniu Finlandii.

b) nie stawiamy przecinka po rozpoczynajcych zdanie wyraeniach odnoszcych si do wczeniejszych wypowiedzi, takich jak: niezalenie od tego, std, w takim przypadku, mimo to, dziki temu, w tym celu, w ten sposb, z tego powodu, na tej podstawie, pod tym wzgldem, na podstawie powyszych faktw, w tym kontekcie, w tej sytuacji, wobec powyszych okolicznoci, w zwizku z tym, w zwizku z powyszym, w wietle powyszych ustale itp.
Consequently, the arrangements shall be limited to products originating in EFTA States. W zwizku z tym powysze ustalenia ogranicza si do produktw pochodzcych z pastw EFTA. Dans ce cas, la Commission entreprendra une analyse indpendante. W takim przypadku Komisja przeprowadza niezalen analiz. Thus, the Commission is of the opinion that Std Komisja jest zdania, e

c) nie stawiamy przecinka po wyrazach i wyraeniach wprowadzajcych typu: jednak, jednake, niemniej jednak, w efekcie, w rezultacie, dlatego, dlatego te, a zatem, tote, w praktyce, z reguy, w zasadzie, zasadniczo, przede wszystkim, na og, dodatkowo, podobnie, tym samym, z drugiej strony, w szczeglnoci, ponadto, wreszcie, jednoczenie, prawdopodobnie, w pewnym stopniu, tote:
Furthermore, in the early stages growth tends to strengthen first in urban areas.

21

Ponadto tendencje wzrostowe pojawiaj si pocztkowo raczej na obszarach miejskich. As a result, BEs position has become very strong. W rezultacie spka BE uzyskaa bardzo siln pozycj. Nanmoins, la Commission a considr Niemniej jednak Komisja uznaa / Komisja uznaa niemniej jednak ... In principle, everyone has to register his vehicle in the Member State in which W praktyce kady musi zarejestrowa swj pojazd w pastwie czonkowskim, w ktrym In particular, this institution is not empowered to certify expenditure. W szczeglnoci instytucja ta nie ma uprawnie do powiadczania wydatkw.

Bardzo czsto jednak te same wyraenia wystpuj w rodku zdania, wprowadzajc zdanie podrzdne albo wtrcenia, i wtedy oczywicie poprzedzamy je przecinkiem:
Spka BE uzyskaa bardzo silna pozycj, w rezultacie moga stosowa ceny dumpingowe. Rozwizanie to ma wiele wad, przede wszystkim jest bardzo kosztowne.

Stawiamy te przecinek po wyraeniach bdcych rwnowanikami zda: co wicej, co gorsza, co wane, cilej, innymi sowy:
In other words, the European Council determines the shape it wants the EU to have. Innymi sowy, Rada Europejska okrela ksztat, jaki pragnie nada Unii Europejskiej. Moreover, the company has been exempted from paying the income tax. Co wicej, przedsibiorstwo zwolniono z podatku dochodowego.

Po ogem i w sumie na pocztku zdania zasadniczo nie stawia si przecinka. Mona to zrobi tylko w przypadku, gdy wyraenia te oznaczaj tyle co podsumowujc i odnosz si do wczeniej wyliczanych elementw:
Ogem sytuacja przedsibiorstwa jest korzystna. Ogem wydatki za rok 2004 wynosz.

lub
Ogem, wydatki za rok 2004 wynosz.

d) zasadniczo nie stawiamy przecinka po rozpoczynajcych zdanie wyraeniach typu: zgodnie z..., bez wzgldu na..., niezalenie od..., w wietle.., stosownie do..., w odniesieniu do..., w zwizku z..., w odrnieniu od, wobec, w nawizaniu do..., w oparciu o..., na podstawie..., na mocy..., w nastpstwie..., w wyniku..., w przypadku, ze wzgldu na..., na zasadzie odstpstwa od... itp., o ile nie nastpuje po nich adne wtrcenie:
Pursuant to Art. 3 (2) of the EC Treaty, the Commission presented a proposal for a Council decision. Zgodnie z art. 3 ust. 2 Traktatu WE Komisja przedstawia wniosek dotyczcy decyzji Rady. Further to the arrangements made in Nice, the EU and Canada have begun regular consultations. W wyniku ustale dokonanych w Nicei UE i Kanada rozpoczy regularne konsultacje. By derogation from Article 8(4), the quantity released into free circulation... Na zasadzie odstpstwa od art. 8 ust. 4 iloci wprowadzane do swobodnego obrotu... Under the system set up in Directive 92/53/EEC, a Member State may not refuse to.

22

Na mocy dyrektywy 92/53/EWG pastwo czonkowskie nie moe odmwi...

Jeli wyraenia te maj inn pozycj w zdaniu, oddzielamy je przecinkami (lub mylnikami), w przypadku gdy same stanowi wtrcenie lub dopowiedzenie:
Program jest realizowany zgodnie z warunkami umowy.

ale:
Program jest realizowany, zgodnie z warunkami umowy, we wsppracy z partnerami spoecznymi. Program jest realizowany zgodnie z warunkami umowy we wsppracy z partnerami spoecznymi. Program jest realizowany we wsppracy z partnerami spoecznymi, zgodnie z warunkami umowy.

e) nie stawiamy przecinka ani przed, ani po wyraeniach rozpoczynajcych si od w celu Cho wydaje si to oczywiste, jest to bd nagminnie popeniany w tumaczeniach z angielskiego.
In order to implement the Directive, Member States shall adopt appropriate provisions... W celu wdroenia niniejszej dyrektywy pastwa czonkowskie przyjmuj odpowiednie przepisy

nie poprzedzamy przecinkiem skrtw itp., itd.

The track must be as clean and dry as possible (e.g. free of gravel, leaves, snow, etc.). Droga musi by moliwie jak najczystsza i sucha (tzn. bez wiru, lici, niegu itd.).

f) nie rozdzielamy przecinkiem dwch spjnikw, spjnika i zaimka wzgldnego, zaimka wzgldnego i spjnika. a e, a cho, a gdy, a jeli, a kiedy, a mianowicie, a poniewa, a wic, i cho, ktry jeli, e aby, e gdy, e jeli Jeli jednak chcemy podkreli zdanie wtrcone, wydzielamy je dwoma przecinkami lub mylnikami.
Powiedzia, e jeli nic mu nie przeszkodzi przyjedzie jutro rano. Przyjechaem przed chwil i, cho jestem zmczony, mam ochot natychmiast wybra si na zwiedzanie miasta.

g) konstrukcje, w ktrych zaimki podobne do wzgldnych nie s oddzielane przecinkiem:

Zrobiby dla niej nie wiadomo co. Moemy obejrze ten film gdzie indziej. Nie wiem gdzie.

Czasem o pozycji przecinka decyduje akcent logiczny:

Nie wiadomo kiedy, przyszed Wacek.

lub
Nie wiadomo, kiedy przyszed Wacek.

Jeli zasady interpunkcyjne zostawiaj nam wybr, skaniamy si ku niestawianiu przecinkw.

23

1.2.2.2.

Stawiamy przecinek

ROZDZIELAMY przecinkiem wszystkie pozostae typy zda zoonych, tj.: wszystkie zdania podrzdnie zoone; zdania wsprzdne poczone bezspjnikowo; zdania wsprzdne poczone spjnikami przeciwstawnymi (a, ale, lecz, jednak, jednake, za, wszake, owszem, natomiast, tylko, tylko e, jedynie, przecie, raczej, tymczasem, za to); zdania wsprzdne poczone spjnikami wynikowymi (wic, dlatego, tote, to, zatem, wobec tego, skutkiem tego, wskutek tego, tedy, przeto); zdania wsprzdne poczone spjnikami wyjaniajcymi (czyli, to jest, to znaczy, innymi sowy).

24

Wyrazy, przed ktrymi stawiamy przecinek: a

(a take w poczeniach: a gdy, a jeli, a kiedy, a mianowicie, a poniewa, a e, a wic, a cho)

innymi sowy i jako e jednak jednake jeli jeliby jeeli jeeliby lecz ledwie ledwo mimo to mimo e (i) natomiast nim o ile po czym podczas gdy pomimo to pomimo e poniewa pki przeto skoro skutkiem tego (czego) tedy to jest to znaczy tote tyle e tylko e (i) tym bardziej e tymczasem

w miar jak w razie gdyby wic wanie gdy (jak, kiedy) wprzd nim wszake wtedy za to zaledwie zanim za zwaszcza gdy (kiedy) zwaszcza e (i) e
(a take w poczeniach: e aby, e a, e gdy, e jeli)

aby acz aczkolwiek albowiem ale bo bowiem by byle byleby chocia chociaby cho choby chyba e (eby) czyli dlatego (e, i) dopiero gdy (jak, kiedy) dopki gdy (a take w poczeniach:
potem gdy, teraz gdy, wtedy gdy, z chwil gdy)

eby

gdyby gdy gdzie i (= wic, tote) ile ilekro im inaczej

25

Dodatkowe zasady szczegowe: a) spjniki wprowadzajce zdania skadowe bywaj rozbudowane (spjniki zespolone): chyba e, chyba eby, ile e, jak gdyby, jako e, mimo e, pomimo to, pomimo e, tylko e, tym bardziej e, wanie gdy, wanie jak, wanie kiedy, podczas gdy, pod warunkiem e, w zalenoci od ktrego, w przypadku gdy, wwczas gdy, wycznie jeli, tak aby, w konsekwencji czego, zwaszcza gdy, zwaszcza jeli, zwaszcza kiedy, zwaszcza e Przecinek stawiamy przed caym czonem, a nie midzy jego elementami:
Warunki umowy obowizuj do 31 grudnia, chyba e strony postanowi inaczej. Alkohol nie jest wrogiem czowieka, pod warunkiem e czowiek sam go takim nie uczyni. W przypadku gdy osoba ubiegajca si o azyl posiada wan wiz, zastosowanie maj przepisy, na podstawie ktrych wydano tak wiz.

Zoenia zawierajce e, gdy, jak i aby mona niekiedy rozdzieli, ale tylko wtedy, gdy akcent znaczeniowy w zdaniu pada na element stojcy przed spjnikiem:
Jest to moliwe, pod warunkiem e wszystkie strony wyra na to zgod.

ale:
Jest to moliwe jedynie pod warunkiem, e wszystkie strony wyra na to zgod. Dokument sformuowano jasno, tak aby adna ze stron nie miaa wtpliwoci.

ale:
Dokument sformuowano tak, aby adna ze stron nie miaa wtpliwoci.

Najczciej spotykane poczenia tego typu: dlatego i, dlatego e, dopiero gdy, podobnie jak, potem gdy, tak aby , tak by, tak i, tak jak, tak jakby, tak e, tak eby, taki jak, taki sam jak, tam gdzie, tam skd, ten sam co, teraz gdy, to co, tym bardziej i, tym bardziej e, w miar jak, wtedy gdy, z chwil gdy b) zdania wtrcone nie tylko poprzedzamy, ale te zamykamy przecinkiem:
Pastwo czonkowskie, ktre wydao zezwolenie, jest odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku. Czasy, kiedy decyzje podejmowano jednogonie, dawno miny. Informacj o tym, e produkt dziaa niewaciwie, naley przekaza przed upywem gwarancji.

Wyraenia wprowadzajce wyjanienia i wyliczenia: czyli..., to jest..., to znaczy... Wyraenia uwypuklajce treci zawarte w czonie poprzednim: na przykad, chyba, przynajmniej, zwaszcza, prawdopodobnie, ewentualnie, nawet, raczej.

Uwaga! Jeli wyrae tych nie da si opuci bez szkody dla zdania (tzn. nie peni one funkcji dopowiedzenia), przecinka nie stawiamy.
Zgoszenia przesane na przykad poczt elektroniczn musz by wzite pod uwag.

26

Wyrazy i wyraenia oznaczajce stosunek osoby mwicej do treci wypowiedzi: bez wtpienia, bynajmniej, doprawdy, istotnie, na odwrt, naturalnie, niestety, niewtpliwie, niezawodnie, oczywicie, odwrotnie, owszem, przeciwnie, rzeczywicie, rzecz jasna, zapewne.

Wyrazy poza zdaniem: sowem, cile, cilej, cile mwic, innymi sowy, krotko, inaczej.

c) zdania skadowe wprowadzane przez imiesowy zakoczone na c, -szy lub wszy Wedug nowych zasad interpunkcji przecinkiem oddzielamy wszystkie, nawet najkrtsze zdania skadowe wprowadzane przez imiesowy zakoczone na c, -szy lub wszy. Jeli jest to zdanie wtrcone, obejmujemy je przecinkami z obu stron:
Czynic tak, nadawcy zakcali konkurencj na rynku mediw. Instytucja kredytowa zamierza, poczwszy od przyszego roku, zmieni warunki porcze.

Jeli przed imiesowem stoi spjnik, przed ktrym normalnie take stawia si przecinek, pozostawiamy tylko przecinek przed tym spjnikiem:
Zamknito postpowanie, mimo e uwzgldniajc dotychczasowe wyniki, istniao podejrzenie naruszenia przepisw.

ale:
Zwaywszy, e postpowanie. istniao podejrzenie naruszenia przepisw, naleao kontynuowa

Regua ta dotyczy rwnie frazeologizmw w rodzaju krtko mwic, szczerze mwic itd. Wyjtki stanowi tu imiesowy cakowicie zleksykalizowane, takie jak wyjwszy kogo, co, oraz przypadki, w ktrych omawiany typ rwnowanika stoi bezporednio po zaimku lub spjniku (np. Znam ucznia, ktry nie zastanawiajc si dugo, podaby sposb rozwizania tego zadania).
Mwiem o osobie, ktra trenujc codziennie, osigna doskonae rezultaty. Szed i machajc rkami, co do siebie mwi.

d) typowe dla tekstw prawnych wyraenie z zastrzeeniem... ma charakter wtrcenia i zawsze oddzielamy je przecinkami. Uwaga: w polskich tekstach prawnych wyraenie to rzadko stawia si na pocztku zdania, na co wskazywaby orygina angielski:
Subject to Article 5, every individual is entitled to access to information. Kademu przysuguje, z zastrzeeniem art. 5, prawo dostpu do informacji. Subject to paragraph 3, guarantee agreements are liable to interest. Wykonanie umw porczenia podlega oprocentowaniu, z zastrzeeniem ust. 3.

e) wyliczenia Wyliczenia i wyszczeglnienia wprowadzone przez wyraz jak zawsze poprzedza przecinek.
Tumaczymy takie akty prawne, jak: decyzje, dyrektywy, rozporzdzenia.

27

1.2.2.3.

Stawiamy lub nie

a) jednym z trudniejszych przypadkw s wyraenia przydawkowe po rzeczowniku, wprowadzane przez imiesowy typu -cy, -any, -ony. ty. Generalnie zasada jest taka, e przecinkiem oddzielamy wyraenia stanowice dopowiedzenie, dodatkow informacj na temat ju okrelonego rzeczownika. Nie stawiamy przecinka, jeli wyraenie okrela (zawa zakres) rzeczownik wczeniej nieokrelony. Rnic wida na takim przykadzie:
Dotyczy to wszystkich pastw EFTA, bdcych stronami umowy. Dotyczy to wszystkich pastw EFTA bdcych stronami umowy.

W pierwszym zdaniu mowa o wszystkich pastwach EFTA, a zarazem wszystkie te pastwa s stronami umowy. W drugim zdaniu mowa o tych spord pastw EFTA, ktre s stronami umowy. Inne przykady:
Takim krajem jest rwnie Chorwacja, kandydujca do UE.

Okrelenie kandydujca do UE jest informacj dodatkow, bo rzeczownik okrelony jest ju przez sam nazw, ale:
rodki te przeznaczone s dla pastw kandydujcych do UE.

albo:
Unia prowadzi polityk rwnych szans, opart na poszanowaniu praw jednostki

ale:
Unia prowadzi polityk opart na poszanowaniu praw jednostki.

b) wyraenia porwnawcze Nie stawiamy przecinka przed czonem porwnawczym wprowadzonym przez wyrazy jak, jakby, jako, ni, niby, niby to, niczym, ni to, ni, podobnie chyba e maj wyranie charakter dopowiedzenia.
Zrobisz to lepiej ni ja. Jest guchy jak pie.

Przecinek stawia si, gdy czon taki stanowi zdanie podrzdne w zdaniu zoonym.
Jest wyszy ni Piotr.

ale:
Jest wyszy, ni mylaem.

W porwnaniach paralelnych (tak, jak; taki, jaki; tyle, co; ten, co) przecinek mona postawi, chyba e skadniki porwnania nie przeciwstawiaj si sobie wyranie lub jeli chcemy porwnanie osabi.
Mam tyle samo pracy, co w zeszym tygodniu.

c) po jak To wyraz dosy kopotliwy pod wzgldem interpunkcji. Najwaniejsze zasady: Nie stawiamy przecinka, jeli wyraenie wprowadzone tym wyrazem nie jest form zdaniow, czyli w uproszczeniu, nie zawiera czasownika:
So far, no irregularities have been observed. Jak do tej pory nie zaobserwowano adnych nieprawidowoci.

28

In such cases, the State should act as a private investor. W takich przypadkach pastwo powinno zachowywa si jak inwestor prywatny.

Wyraenie takie moe mie jednak charakter wtrcenia i wtedy przecinek (przecinki) s niezbdne:
Kraje o niskiej gstoci zaludnienia, jak Finlandia czy Szwecja, korzystaj ze specjalnych funduszy pomocowych.

Jeli jak wprowadza zdanie skadowe, zawsze oddzielamy je przecinkiem (przecinkami):

Jak wida, nie udao si jak dotychczas osign wikszoci celw strategii lizboskiej.

Wyraenia taki jak nie oddziela si przecinkiem, chyba e wprowadzamy wyliczenie wtedy stawiamy przecinek przed taki:
Instytucje takie jak Komitet Ekonomiczno-Spoeczny peni przede wszystkim funkcj konsultacyjn. S te instytucje penice funkcj konsultacyjn, takie jak Komitet Regionw czy Komitet Ekonomiczno-Spoeczny.

Uwaga: jeli elementw wyliczanych w ten sposb jest wicej ni dwa, powinnimy poprzedzi je dwukropkiem.
Taki jak, tak jak, zarwno jak i

W wyraeniach tego typu przecinek stawiamy zawsze przed jak:

Wnioski mona przesya zarwno w formie drukowanej, jak i elektronicznej. Dotacje na ten cel udzielane s tak przez Komisj, jak wadze centralne i regionalne. Budet przewidywany na ten rok jest taki sam, jak w roku poprzednim.

d) po wedug, zdaniem, w opinii Wedug, zdaniem, w opinii nie potrzeba oddziela przecinkiem, ale mona to zrobi, eby podkreli wtrcony (zewntrzny) charakter tych wyrae.
In Commissions opinion, such support was not fully justified. Zdaniem Komisji tego rodzaju wsparcie nie byo w peni uzasadnione.

lub rzadziej:
Zdaniem Komisji, tego rodzaju wsparcie nie byo w peni uzasadnione.

e) po pierwsze, po drugie S trzy moliwoci: bez adnego znaku interpunkcyjnego, z przecinkiem lub z dwukropkiem. Najlepiej kierowa si wyczuciem. Nie oddzielamy, jeli wyraenie jest bardziej wskazaniem hierarchii wanoci ni zapowiedzi wyliczenia i znaczy tyle co przede wszystkim:
Po pierwsze nie naley traktowa Trybunau Sprawiedliwoci jako instytucji zastpujcej sdy krajowe.

Z kolei dwukropek jest dobrym rozwizaniem, kiedy elementy wyliczane s dugie i same w sobie zawieraj przecinki. W pozostaych przypadkach najlepiej postawi przecinek. f) na przykad Wyraenie to ma najczciej charakter wtrcenia, i jeli stoi w rodku zdania, oddzielamy je z obu stron przecinkami, nie stawiamy jednak przecinka po wyrazie przykad:

29

Products intended for children, for example, markers are usually non-toxic. Produkty przeznaczone dla dzieci, na przykad zakrelacze, nie s zazwyczaj toksyczne.

Jeli nie jest to wtrcenie, przecinkw nie stawiamy wcale. Rnica midzy wyraeniem wtrconym a niewtrconym bywa wana:
Produkty sprowadzane, na przykad z Chin, podlegaj odrbnej procedurze celnej. Produkty sprowadzane na przykad z Chin podlegaj odrbnej procedurze celnej.

Pierwsze zdanie jest nielogiczne, bo wynika z niego, e odrbna procedura celna dotyczy wszystkich sprowadzanych produktw. Drugie jest logiczne, gdy oznacza, e odrbna procedura dotyczy produktw sprowadzanych tylko z okrelonych krajw. g) formuki grzecznociowe w listach Zwrot grzecznociowy we wstpie do listu, np. Szanowny Panie, zamykamy wykrzyknikiem. Przecinek jest moliwy, ale wtedy tre listu naley zacz od maej litery. Po formukach zamykajcych, np. Z wyrazami szacunku itp., nie stawiamy adnego znaku interpunkcyjnego. 1.2.3. Inne znaki interpunkcyjne 1.2.3.1.Kropka Kropk zamykamy wypowiedzenie, tzn. zdanie lub jego rwnowanik. Kropka po cyfrach arabskich oznacza, e mamy do czynienia z liczebnikiem porzdkowym.
w 2. (drugiej) osobie 5. (Pity) Puk Strzelcw 12. (Dwunasty) Konkurs Modych Talentw

Uwaga! Nie stawiamy kropki po cyfrze oznaczajcej dat, jeli miesic zapisano sownie.
5 maja, 16 kwietnia

Nie stawiamy te kropki przy zapisywaniu godzin, jeli sowo godzina zostao uyte.
w godz. 1517

Jeli z kontekstu jednoznacznie wynika, e zosta uyty liczebnik porzdkowy, mona kropk pomin.
Basia chodzi do 5 klasy. Zapisz to w 3 kolumnie.

Nie stawiamy kropki po tytuach. Zbieg kropki i symbolu przypisu: Odnonik do przypisu na kocu zdania umieszcza si przed kropk. Jeeli zdanie koczy si skrtem zamknitym kropk (np. r.), odnonik do przypisu stawia si po skrcie, a nastpnie zamyka si cae zdanie jeszcze raz kropk. Przykad:
Badania przeprowadzono w 2007 r.1.

30

1.2.3.2.

Dwukropek

Dwukropek uywamy przed cytatem, wyliczeniem poprzedzonym zapowiedzi wyliczenia i zoonym z wicej ni dwch elementw, ale mona take poprzedzi w ten sposb zdanie bdce uzasadnieniem poprzedniej myli:
Takie praktyki stanowi zakcenie konkurencji: przynosz one korzy wybranej grupie podmiotw.

Gdy cytat skada si z dwu lub wikszej liczby zda, zaczynamy go wielk liter, jeli jest krtszy moemy rozpocz liter ma. Dwukropka nie uywa si po nagwkach, przed wykresami ani tabelami. W przypadku, gdy w tekcie oryginau pojawia si dwukropek, zalecane jest jego usunicie i rozpoczcie pierwszego zdania w danym punkcie od wielkiej litery. W wyjtkowych przypadkach, gdy wypowied nastpujca po dwukropku rzeczywicie stanowi kontynuacj wypowiedzi rozpocztej w nagwku, mona dwukropek pozostawi i kontynuowa zdanie z maej litery. Jeli wystpuje dwukropek, to to, co nastpuje po nim, jest dalsz czci tego samego zdania. Co oznacza, e po dwukropku kontynuujemy zdanie ma liter i koczymy rednikiem. Przy czym wyliczenia, ktre nastpuj po dwukropkach, s to listy - co oznacza, e te cyferki to punkty, a nie ustpy, wic obowizuje po nich nawias. Jeli punkt skada si z wielu zda, to rednik stawia si po ostatnim z nich. Na przykad:
A. Zastosowane metody: 1) metoda . , ; 2) metoda . , ; 3) metoda .

1.2.3.3.

rednik

rednik wydziela czci wypowiedzi mocniej ni przecinek, ale sabiej ni kropka. Uywamy go niekiedy w zdaniach zawierajcych rozbudowane wyliczenia, w ktrych uyto te wielokrotnie przecinkw, np.
Czonkostwo w midzynarodowej komisji zostao przyznane, jak nastpuje: Francja, 4; Niemcy, 5; Wochy, 3; Zjednoczone Krlestwo, 1; Stany Zjednoczone, 7.

1.2.3.4.

Cudzysw

Podstawowym cudzysowem jest . Jeli wprowadzamy dodatkowy cudzysw wewntrzny (cytat w cytacie), uywamy tzw. cudzysowu niemieckiego: . Nie ujmujemy w cudzysw wyrae obcego pochodzenia piszemy je kursyw. Kropk stawiamy zawsze PO cudzysowie.
Powiedzia: Mam tego do.

Jeli cytat urywamy, to wielokropek stawiamy po nim. Inne znaki emotywne (znak zapytania, wykrzyknik, wielokropek) stawiamy albo przed zamykajcym cudzysowem jeli odnosz si do treci w jego obrbie, albo po nim jeli odnosz si do caego zdania.
Zapyta: Masz na to czas?. Czy pamitasz skd pochodzi cytat: Ogary poszy w las?

Uwaga! W aktach zmieniajcych obowizuj nieco inne zasady: 31

W aktach zmieniajcych nie obowizuje zasada, e wewntrz cudzysoww umieszcza si wycznie znaki emotywne (znaki zapytania, wykrzykniki, wielokropki), pozostae za przenosi si poza cudzysw. Jeli np. informuje si o dodaniu nowego tiret, to wewntrz cudzysowu bdzie si musia znale przecinek. Natomiast po cudzysowie stosujemy interpunkcj obowizujc w danym kontekcie. Ten zapis uznajemy za poprawny:
W pkt 12 (decyzja Komisji 92/486/EWG) w czci 1.2 dodaje si tiret w nastpujcym brzmieniu: decyzj Komisji 2005/67/WE z dnia 28 stycznia 2005 r. (Dz.U. L 27 z 29.1.2005, s. 55).".

Wan rol odgrywa tu potrzeba konsekwencji. O ile z kropk przed cudzysowem, zamiast po, mona by si jako pogodzi, o tyle zdanie zakoczone przecinkiem lub rednikiem byoby race. Z tego wzgldu pamitamy w tych przypadkach o postawieniu kropki po cudzysowie.
- decyzja Komisji 2005/67/WE, - decyzja Rady 2004/55/WE,".

Ta sama regua dotyczy tiret. W specyficznych zastosowaniach pojawia si te cudzysw ostroktny: lub . Cudzysw o ostrzach skierowanych do rodka jest uywany do specjalnych wyrnie w tekcie i w przypadku, gdy wystpuje cudzysw w cudzysowie. Cudzysw suy gwnie do wyodrbniania znacze (w pracach naukowych i w sownikach), a take do wyodrbniania partii dialogowych i przytocze, zwaszcza w utworach poetyckich. Symbole te mona wprowadzi z tablicy znakw, lub uzyska skrtami klawiaturowymi Alt+0171 i Alt+0187 z klawiatury numerycznej.
Mam przyjemno ogosi zwycizc konkursu Logo UE powiedzia komisarz

1.2.3.5. mylnik (pauza), ppauza (pauza rednia), - cznik (dywiz).

Mylnik, ppauza, cznik

W tradycyjnej typografii uywa si trzech dugoci pauz:

W praktyce jednak coraz czciej znak dugiej pauzy zastpowany jest ppauz. Dlatego omwimy zastosowanie kadego z tych znakw z osobna, zalecajc jednake uywanie w pimie jedynie dwch znakw: pauzy redniej i cznika. Mylnik (szeroko litery M) Niektre zastosowania mylnika (w poniszych przykadach mona rwnie uy znaku ppauzy w funkcji mylnika): - wprowadza czon uoglniajcy lub podsumowujcy
Meksyk, Dominikana, Reunion wszystkie te miejsca chc odwiedzi w czasie wakacji.

- pozwala unikn powtrze, zastpujc czon pominity

32

Pan Iksiski otrzyma 20 % gosw, pan Igrek 5 %.

- zastpuje to jest, to s przed zaimkiem to

Nowa ksika tego autora to absolutny bestseller.

- w bardzo rozbudowanych zdaniach suy jako sposb nawizania do przerwanej myli:

Aby umoliwi dziaania pozwalajce beneficjentom dostosowa si do spoeczestwa pastwa czonkowskiego pod wzgldem spoeczno-kulturowym oraz uznawa wartoci zawarte w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej naley podj odpowiednie rodki prawne.

- suy do mocniejszego wydzielenia czci zdania lub klarowniejszego zapisu (zwaszcza jeli wystpuje zbyt due nagromadzenie przecinkw)
Pojedziemy nad morze, jeli Marta ktra zajmuje si teraz wanym projektem dostanie urlop.

Jeli mylnik zbiega si z innym znakiem interpunkcyjnym: a) przecinek przed mylnikiem pomijamy; b) kropk, pytajnik, wielokropek i wykrzyknik przed mylnikiem pozostawiamy. Przed mylnikiem i po nim zawsze stawiamy spacj. Mylnik wpisujemy, korzystajc z kombinacji klawiszy Ctrl+Alt+klawisz minusa na klawiaturze alfanumerycznej. Ppauza (szeroko mniej wicej poowy litery M) Uywamy jej do wyraenia relacji od do. W Polsce istniej dwie szkoy typograficzne. Jedna zaleca stosowanie w tym wypadku cznika, druga ppauzy. W Urzdzie Publikacji przyjto konsekwentny zapis z ppauz, bez spacji.
program na lata 20072013 1520 % lekarz przyjmuje w godz. 1015

Jeli wymieniamy przedzia artykuw, midzy dwoma liczbami stosujemy ppauz bez spacji, np.:
art. 46

Zapis z cznikiem (czyli art. 4-6) nie jest bdny. Oba zapisy s poprawne, jednak OPOCE zaleca stosowanie ppauzy. Ppauz wpisujemy, korzystajc z kombinacji klawiszy Ctrl+klawisz minusa na klawiaturze alfanumerycznej. cznik cznik, inaczej dywiz jest krtszy ni mylnik (ma szeroko rwn jednej czwartej litery M) i czy si ze znakiem literowym bezporednio (bez spacji). Zasadniczo jest znakiem midzywyrazowym.
czarno-biay Pawlikowska-Jasnorzewska

33

10-dniowy tel. 02-235-81-39 Warszawa 00-930 trzecio- i drugorzdni

cznik znajduje si na klawiaturze pomidzy klawiszem 0 a klawiszem znaku rwnoci. 1.2.3.6. Wielokropek

Za pomoc wielokropka umieszczonego w nawiasie kwadratowym (czasem okrgym) oznaczamy opuszczenie fragmentu cytowanego tekstu. Jeeli wielokropek zbiega si z przecinkiem, rednikiem lub kropk znaki te opuszczamy. Jeeli zbiega si z pytajnikiem, wykrzyknikiem lub pauz znaki te pozostawiamy. Jeli wielokropek wystpuje na kocu zdania, nie stawiamy po nim kropki. Jeli wielokropek wystpuje na pocztku tekstu, uywa si po nim spacji. Jeli oznaczamy nim opuszczenie fragmentu tekstu, spacj umieszczamy i przed nim, i po nim. Naley unika stosowania wielokropka w celu wyraenia kontynuacji, w zamian za itd.

1.2.3.7.

Ukonik prawy

Znaku tego uywamy w celu pokazania alternatywy (i/albo), zastpienia sowa na w wyraeniach typu km/godz. oraz zapisania uamkw (19/100) i adresw (ul. Reja 5/10.) Przykady uy niepoprawnych:
Zalesie k/Warszawy (popr. Zalesie k. Warszawy), w/g (wg).

1.2.3.8.

Znak zapytania

Zbieg znaku zapytania z innym znakiem interpunkcyjnym Zwaszcza przy wyliczeniu, po znaku zapytania moe stan znak dzielcy (najczciej przecinek i rednik), np.:
Przydawki odpowiadaj na pytania: jaki?, ktry?, ile?, czyj?, czego?, z czego?. Trzeba rzekomo mwi dokd?, kiedy idzie o kierunek (np. Dokd idziesz?), a gdzie?, gdy chodzi o miejsce (np. Gdzie jeste?).

1.2.3.9. Podzia wyrazw w tabeli Jeeli polskie tumaczenie nagwkw tabeli jest dusze ni nagwek w oryginale, w zwizku z czym nie mieci si w kolumnie i WORD dokonuje (nieprawidowego) podziau, naley nie wprowadza samodzielnie podziau w sowach. Podziay s wprowadzane w drukarni, a potem (najczciej) trafiaj do korekty w OPOCE.

34

1.3.

PORADY STYLISTYCZNE 1.3.1. Wstp

Wikszo bdw stylistycznych w tekstach tumaczonych to pozostaoci skadni, frazeologii lub idiomatyki jzyka oryginau. Stylistycznie prawidowe tumaczenie powinno brzmie jak tekst napisany od razu po polsku, bez adnych ladw po jzyku, z ktrego dokonywany by przekad. Poniej omwiono najczstsze bdy tego rodzaju pojawiajce si w tumaczeniach oraz przedstawiono wskazwki, jak ich unika. Przykady pochodz wycznie z tumacze z jzyka angielskiego, ale wikszo zasad omwionych w niniejszym rozdziale ma rwnie zastosowanie do tumacze z innych jzykw. 1.3.2. Kolejno podawania znanych i nowych informacji W jzyku polskim obowizuje zasada podawania w zdaniu najpierw informacji znanej, nawizujcej do tego, co powiedziano poprzednio, a nastpnie uzupeniania jej informacj now. Taki szyk, zwany obiektywnym, uatwia odbiorcy zrozumienie tekstu. W zdaniach angielskich zasada ta nie jest przestrzegana z uwagi na obowizujcy tam sztywny szyk zdania, dlatego aby polski przekad brzmia zrozumiale i naturalnie, czsto potrzebna jest zmiana kolejnoci informacji w stosunku do zdania oryginalnego. W zdaniu przytoczonym poniej udzia krajw trzecich jest informacj znan, bya o nim mowa we wczeniejszej czci dokumentu, nowym elementem jest natomiast informacja o tym, gdzie zapisane s warunki tego udziau. Z tego powodu informacj o tym naley umieci w drugiej czci zdania. Sugesti lepszego stylistycznie przekadu przedstawiono w ramce:
Agreements or conventions concluded by the European Community shall lay down the conditions and detailed rules for any third-country involvement in providing additional funding to the programme. Warunki i szczegowe zasady ewentualnego udziau krajw trzecich w uzupeniajcym finansowaniu programu s okrelone w umowach i konwencjach zawartych przez Wsplnot Europejsk. Umowy albo konwencje zawarte przez Wsplnot Europejsk przewiduj warunki i szczegowe zasady ewentualnego udziau krajw trzecich w uzupeniajcym finansowaniu programu

1.3.3. Sformuowania idiomatyczne i przenone W jzyku angielskim duo czciej ni w polskim spotyka si wyraenia idiomatyczne i przenone. Dosowny przekad w takich przypadkach prowadzi najczciej do bdw stylistycznych, czasami take do niezamierzonego efektu humorystycznego, dlatego tumaczc naley najpierw ustali sens danego idiomu czy danej metafory, a nastpnie znale odpowiedni sposb wyraenia tego sensu po polsku. Oto przykad zego tumaczenia:

35

In conclusion, the Consultation process has opened a treasure chest of ideas and a desire to participate in a project understood by most to be long-term, and based on learning and constant iterative development.

Podsumowujc, proces konsultacji otworzy skrzyni skarbw pen pomysw i chci udziau w projekcie rozumianym jako dugoterminowy, cigy i wielokrotnie ulepszany rozwj oparty na uczeniu si.

Autor piszc treasure chest mia oczywicie na myli bogactwo i rnorodno pomysw, std nastpujca propozycja bardziej optymalnego przekadu:
Podsumowujc, proces konsultacji sta si rdem bardzo wielu rnorodnych pomysw i zachci uczestnikw do udziau w projekcie, ktry wielu z nich postrzega jako przedsiwzicie dugoterminowe, oparte na uczeniu si i staym rozwoju.

Innym przykadem zastosowania przenoni jest road map, jednak w tym przypadku dosowne tumaczenie, czyli mapa drogowa, przyjo si ju i funkcjonuje w obiegu, chocia mona sobie wyobrazi lepszy przekad tego terminu. 1.3.4. Strona bierna W polszczynie nieuzasadnione uycie strony biernej czyni wypowied mniej zrozumia, dlatego jeli istnieje taka moliwo (tj. jeli wyjciowe zdanie w stronie biernej zawiera informacje zarwno o czynnoci, jak i o jej wykonawcy), lepiej stosowa stron czynn. Oto przykady:
Assistance to recover duties, taxes or fines is not covered by this Protocol. Pomoc w zakresie odzyskiwania ce, podatkw lub grzywien nie jest objta niniejszym Protokoem.

Niniejszy protok nie obejmuje pomocy w zakresie odzyskiwania ce, podatkw lub grzywien.

The European Parliament shall be informed by the Commission of committee proceedings on a regular basis.

Parlament Europejski jest regularnie informowany przez Komisj o pracach komitetu.

Komisja regularnie informuje Parlament Europejski o pracach komitetu.

36

1.3.5. Liczba pojedyncza i mnoga W jzyku polskim niektre rzeczowniki nie posiadaj liczby mnogiej: naley do nich np. polityka. W angielskich tekstach rzeczowniki te wystpuj czsto w liczbie mnogiej, tak jak w poniszych przykadach mona je przeoy, uywajc liczby pojedynczej.

This Directive does not affect Member States' prophylactic vaccination policies.

Niniejsza dyrektywa nie narusza polityk pastw czonkowskich z zakresu szczepie profilaktycznych.

Niniejsza dyrektywa nie wpywa na polityk w dziedzinie szczepie profilaktycznych realizowan przez poszczeglne pastwa czonkowskie.

compatible policies

with

other

Community

zgodne z innymi politykami Wsplnoty

zgodne z polityk Wsplnoty w innych dziedzinach

Uycie liczby mnogiej nie jest jednak bdem, zwaszcza jeeli mowa jest o rnych politykach prowadzonych przez pastwa czonkowskie, np.:
Porwnanie polityk gospodarczych pastw strefy euro

Odwrotnym przykadem jest sowo informacja, ktrego angielski odpowiednik nie ma liczby mnogiej. Zdarzaj si jednak przypadki, w ktrych z kontekstu wynika, e prawidowym odpowiednikiem information byoby sowo informacje w liczbie mnogiej, tak jak w poniszym przykadzie:
The employer shall ensure that information on emergency arrangements involving hazardous chemical agents is available. The relevant internal and external accident and emergency services shall have access to this information. Oto poprawiona wersja: Pracodawca zapewnia dostpno informacji dotyczcych ustale o stanie zagroenia zwizanym z niebezpiecznymi rodkami chemicznymi. Informacje te udostpnia si waciwym wewntrznym i Pracodawca zapewnia dostpno informacji dotyczcej ustale o stanie zagroenia zwizanym z niebezpiecznymi rodkami chemicznymi. Stosowne wewntrzne i zewntrzne suby ochronne maj dostp do tej informacji.

37

zewntrznym subom ochronnym.

Warto rwnie zwrci uwag na tumaczenia rzeczownikw, ktrych ewentualn liczb mnog oznacza si po angielsku przez dodanie nawiasu, np. Member State(s). W tumaczeniu na jzyk polski jest to o tyle kopotliwe, e uzgodnienia liczby wymagaj rwnie inne czci zdania (przymiotniki i czasowniki). Urzd Publikacji w swoim przewodniku proponuje rne rozwizania tej kwestii (http://publications.europa.eu/code/pl/pl-4100206.htm), zwracajc uwag, e forma z lub moe by najlepsz opcj: Czyli zamiast:
W przypadku stwierdzenia, e cel(-e) w zakresie skutecznoci dziaania, zawarty(-e) w planie skutecznoci dziaania, jest/s niezgodne z oglnounijnymi celami i nie wnosi(-sz) odpowiedniego wkadu w ich realizacj, ...

by moe lepiej by byo napisa:

W przypadku stwierdzenia, e cel lub cele w zakresie skutecznoci dziaania, zawarte w planie skutecznoci dziaania, s niezgodne z oglnounijnymi celami i nie wnosz odpowiedniego wkadu w ich realizacj, ...

W niektrych przypadkach mona si rwnie zastanowi nad uyciem wycznie liczby mnogiej. Przykadowo w nagwku tabeli: forma Pastwo(-a) pochodzenia jest prawdopodobnie funkcjonalnie rwnoznaczna z Pastwa pochodzenia sama forma mnoga nie przesdza o tym, e w danej rubryce naley poda wicej ni jedn nazw pastwa. 1.3.6. Zgodno przypadku w zwizkach rzdu W tumaczonych dokumentach do czsto spotyka si wyliczenia podobne do przytoczonego poniej:
the safekeeping and management of shares, interests in companies and associations, debentures and other securities or negotiable instruments przechowywanie i zarzdzanie akcjami, udziaami w spkach i stowarzyszeniach, zobowizaniami i innymi papierami wartociowymi

Podane wyej tumaczenie jest gramatycznie bdne, poniewa w jzyku polskim w zwizkach rzdu wyraz poboczny musi wystpowa w przypadku narzuconym przez wyraz centralny, nie mona zatem powiedzie przechowywanie udziaami. Powyszy przykad jest oczywicie bardziej skomplikowany, i dlatego tumaczenie musi wiza si z wiksz ingerencj w konstrukcj zdania. Prawidowo naley napisa:
przechowywanie akcji, udziaw w spkach i stowarzyszeniach, zobowiza i innych papierw wartociowych oraz zarzdzanie nimi

38

1.3.7. Logika spjnikw 1.3.7.1.and/or a rnica midzy lub i albo W jzyku polskim przyimek lub oznacza alternatyw czn, za przyimek albo - alternatyw rozczn. Zatem zdanie:
Rolnicy mog uprawia len lub konopie.

oznacza, e rolnicy mog uprawia len, konopie, albo obie te roliny jednoczenie, natomiast zdanie:
Rolnicy mog uprawia len albo konopie.

znaczy, e uprawiajc len, nie mona uprawia konopi, i odwrotnie. W zwizku z tym waciwym odpowiednikiem wyraenia and/or w polszczynie jest samo lub. Nie ma potrzeby stosowania i/lub. Rwnoczenie naley pamita o tym, e tradycyjny podzia na alternatyw rozczn i czn czsto nie jest ju przestrzegany, nawet przez polskiego ustawodawc, a oba przyimki stosowane s zamiennie na podobiestwo pary i i oraz, gwnie dla potrzeb stylistycznych. 1.3.7.2.lub i ani w wyraeniach z przeczeniem Kiedy or lub and/or wystpuj po przeczeniu, tak jak w cytowanym tutaj fragmencie, prawidowym polskim odpowiednikiem tych spjnikw jest zazwyczaj ani:
if the air carrier is not owned and effectively controlled directly or through majority ownership by Member States and/or nationals of Member States, or by other states listed in Annex 3 and/or nationals of such other states; or jeeli przewonik lotniczy nie jest wasnoci i nie znajduje si pod skuteczn kontrol, bezporednio bd poprzez pakiet wikszociowy, Pastw Czonkowskich lub/i obywateli Pastw Czonkowskich, bd innych pastw wymienionych w zaczniku 3 lub/i obywateli tych innych pastw

jeeli przewonik lotniczy nie jest wasnoci lub nie znajduje si pod skuteczn kontrol, bezporednio bd poprzez pakiet wikszociowy, pastw czonkowskich ani obywateli pastw czonkowskich, ani te innych pastw wymienionych w zaczniku 3 bd obywateli tych innych pastw

39

Uwaga: W przypadkach takich jak ten naley patrze na szerszy kontekst, w jakim funkcjonuj spjniki, aby dokadnie zrozumie logik tekstu i wzajemne relacje midzy poszczeglnymi elementami zdania. W cytowanej umowie lotniczej nieco wczeniej jest mowa o tym, e przewonik lotniczy musi jednoczenie by wasnoci i pozostawa pod skuteczn kontrol. Dlatego w przytoczonym fragmencie, ktry otwiera list rodkw, jakie mog zosta podjte w przypadku niespenienia przez niego wymaganych warunkw, mamy jeeli nie jest wasnoci lub nie znajduje si pod kontrol poniewa rodki podejmuje si, jeli niespeniony jest choby jeden warunek. Gdyby we wczeniejszym fragmencie umowy stwierdzano, e przewonik musi by wasnoci lub znajdowa si pod kontrol, tj. e wymaga si od niego spenienia tylko jednego z dwch warunkw, logiczne byoby zastosowanie w cytowanym fragmencie spjnika ani (jeeli nie jest wasnoci ani nie znajduje si pod kontrol, tj. nie spenia adnego z dwch warunkw). 1.3.8. Przyimek for wyraajcy cel W poniszym przykadzie angielski przyimek for wyraa cel:
For a better interpretation of the effects on reproduction, it could be necessary to perform supplementary studiem. Dla lepszej interpretacji wpywu na reprodukcj moe by konieczne wykonanie bada dodatkowych.

Polski przyimek dla nie spenia takiej funkcji, dlatego naley uy innego wyraenia. Prawidowym tumaczeniem byoby:
W celu uzyskania lepszej interpretacji [] czy te: Aby umoliwi lepsz interpretacj []

1.3.9. Spjnik however na pocztku zdania W jzyku angielskim czsto mamy do czynienia ze zdaniami rozpoczynajcymi si od spjnika however. Przykadem moe by nastpujce zdanie:
However, the Hellenic Republic shall have an additional time limit of one year in which to conform to these other provisions. Jednake, Republika Grecka uzyska dodatkowy termin jednego roku na przyjcie tych pozostaych przepisw.

Dla polskiego odbiorcy przekad ten wyglda sztucznie, po pierwsze ze wzgldu na umieszczenie spjnika w nienaturalnym dla niego miejscu, a po drugie uycie jego mniej powszechnej formy (dodatkowo popeniono tu bd interpunkcyjny - za jednake nie powinno by przecinka). Duo lepszym rozwizaniem uycie sowa jednak umiejscowionego za orzeczeniem:

40

Republika Grecka uzyska jednak dodatkowy termin jednego roku na przyjcie tych pozostaych przepisw.

1.3.10. Nastpstwo czasw W jzyku angielskim obowizuje zasada nastpstwa czasw (sequence of tenses), zgodnie z ktr w wyraeniach takich, jak przytoczone poniej, czasownik w zdaniu podrzdnym musi zgadza si pod wzgldem czasu gramatycznego z czasownikiem w zdaniu nadrzdnym. W jzyku polskim zasada ta nie ma zastosowania. Przytoczone poniej oryginalne tumaczenie jest moe poprawne stylistycznie, ale ma inny sens ni zdanie oryginalne: dla polskiego odbiorcy znaczy ono, e Rada bya gotowa zakoczy izolacj Turkw na wczeniejszym etapie, ale w chwili wypowiadania owiadczenia moga ju mie inne zdanie.
In this context, the Council stated that it was determined to end the isolation of the Turkish Cypriot community. W tym kontekcie Rada owiadczya, e bya zdecydowana zakoczy izolacj spoecznoci Turkw cypryjskich.

Prawidowy polski przekad powinien brzmie:

W tym kontekcie Rada owiadczya, e jest zdecydowana zakoczy izolacj spoecznoci Turkw cypryjskich.

1.3.11. Wykonawca czynnoci Jzyk angielski dopuszcza konstrukcje w rodzaju this communication proposes that czy the proposal aims to, ktrych dosowne tumaczenie na jzyk polski prowadzi do bdw gramatycznych w polszczynie bowiem komunikat, wniosek czy poprawka nie mog by wykonawcami czynnoci.
The above-mentioned Communication proposes that the Institutions should actively explore how best to remove obsolete and potentially misleading information from the acquis Cytowany powyej komunikat proponuje, aby instytucje aktywnie poszukiway najlepszego sposobu usunicia z dorobku prawnego zdezaktualizowanych i nieprawdziwych informacji.

Prawidowo naley uy formy bezosobowej:

W cytowanym powyej komunikacie proponuje si, aby instytucje aktywnie poszukiway najlepszego sposobu usunicia z dorobku prawnego zdezaktualizowanych i nieprawdziwych informacji.

41

albo uy innego czasownika:

Cytowany powyej komunikat zawiera propozycj, aby instytucje aktywnie poszukiway najlepszego sposobu usunicia z dorobku prawnego zdezaktualizowanych i nieprawdziwych informacji.

Podobnie w drugim przykadzie:

The amended proposal aims to adapt the original proposal. Zmieniony wniosek dy do dostosowania wniosku pocztkowego.

Celem zmienionego wniosku jest dostosowanie wniosku pocztkowego.

1.3.12. Posiedzenia Rady Europejskiej Za niepoprawne uznano sformuowania Rada Europejska z grudnia, czy te Rada Europejska z Gteborga. Zaleca si inne formy, np. grudniowa Rada Europejska, Rada Europejska na grudniowym posiedzeniu, Rada Europejska obradujca w Goteborgu itp. 1.3.13. dwa lub wicej

Konstrukcja typu dwa lub wicej jest problematyczna, dlatego lepiej powiedzie: dwa (np. systemy prawne) lub wiksza ich liczba. Innym rozwizaniem jest zastosowanie wyraenia co najmniej, czyli pisanie co najmniej dwa zamiast dwa lub wicej. 1.3.14. may not Naley pamita, e angielskie may not oznacza zakaz, a nie dopuszczenie moliwoci niezrobienia czego:
Operators may registered. not apply to be Importerzy mog nie ubiega si o rejestracj.

Prawidowe tumaczenie to:

42

Importerzy nie rejestracj.

mog

ubiega

si

Inny przykad, w ktrym problemem okazao si oddanie po polsku sensu poczenia czasownika modalnego may czasem present perfect. W tym wypadku prawidowe oddanie znaczenia i zachowanie stylistycznej poprawnoci wymagao powaniejszej ingerencji w struktur zdania:
Expenditure eligible for financing may not have been incurred before the grant application was lodged Wydatki uprawnione do finansowania nie mog zosta poniesione przed zoeniem wniosku o przyznanie dotacji

Do sfinansowania nie kwalifikuj si wydatki poniesione przed zoeniem wniosku o przyznanie dotacji

1.3.15. Inne problematyczne sowa i wyraenia W tej czci przedstawiono kilka wyrazw sprawiajcych nieraz problemy wynikajce std, e ich najbardziej oczywiste polskie odpowiedniki nie funkcjonuj dobrze w kontekstach, w ktrych wyrazy te pojawiaj si w tumaczonych dokumentach. Obok stylistycznie niefortunnych tumacze przedstawiamy propozycje lepszych rozwiza. 1.3.15.1. strengthen
wzmocni rol Parlamentu

strengthen the role of the Parliament lepiej:

powierzy waniejsz rol Parlamentowi lub wzmocni pozycj Parlamentu strengthen the human dimension of Europe wzmocni ludzki Europejskiej uwypukli / wymiar Unii wymiar Unii

lepiej: podkreli / zaakcentowa ludzki Europejskiej strengthening the social dialogue

wzmocnienie dialogu spoecznego /

lepiej: oywianie/ rozwijanie promowanie dialogu spoecznego

strengthening rural development policy

wzmocnienie dziaa na rzecz rozwoju

43

obszarw wiejskich lepiej: poprawa skutecznoci dziaa na rzecz rozwoju obszarw wiejskich lub skuteczniejsza realizacja polityki rozwoju obszarw wiejskich strengthening the conditions for price stability umocnienie warunkw stabilnoci cen

lepiej: tworzenie warunkw sprzyjajcych stabilnoci cen

[lepiej]

1.3.15.2.

ensure that

Polski czasownik zapewnia w znaczeniu odpowiadajcym angielskiemu ensure that wymaga zastosowania rzeczownika zapewnia mona jedynie co, nie mona natomiast zapewnia, e co zostanie zrobione. Zaleca si zatem stosowanie konstrukcji z rzeczownikami, tak jak w poniszym przykadzie:
To this end, Member States shall ensure that a continuous position monitoring system is installed for certain categories of Community vessels. W tym celu pastwa czonkowskie zapewni, e zostanie wprowadzony system staego monitorowania pozycji okrelonych kategorii wsplnotowych statkw.

W tym celu pastwa czonkowskie zapewniaj wprowadzenie systemu staego monitorowania pozycji okrelonych kategorii wsplnotowych statkw.

Jeli zastosowanie tego rozwizania nie jest moliwe, istnieje rwnie moliwo uycia wyraenia dopilnowa, aby. Zaleca si jednak w miar moliwoci znalezienie rozwizania umoliwiajcego konstrukcj rzeczownikow w poczeniu z czasownikiem zapewnia. 1.3.15.3. relevant

Proponowane tumaczenia to: odpowiedni, stosowny, waciwy, dany, istotny, odnony, przedmiotowy.
details enabling precise identification of the relevant product or consignment of products szczegy umoliwiajce precyzyjn identyfikacj odnonych produktw lub partii produktw

44

lepiej: wszelkie dane umoliwiajce precyzyjn identyfikacj odpowiednich produktw lub partii produktw The European Commission shall notify the former Yugoslav Republic of Macedonia of the relevant amount. lepiej: Komisja Europejska powiadamia By Jugosowiask Republik Macedonii o wysokoci takiej kwoty. Komisja Europejska notyfikuje przedmiotowe kwoty Byej Jugosowiaskiej Republiki Macedonii.

Czasami stylistyczna poprawno moe wymaga zastpienia tego sowa omwieniem odpowiednim do kontekstu, tak jak w poniszym przykadzie:
As of 1 January the relevant Polish legislation is no longer in compliance with the provisions of Community law. lepiej: Od dnia 1 stycznia polskie przepisy ustawowe w omawianej kwestii nie s zgodne z prawem wsplnotowymi. od dnia 1 stycznia odpowiednie ustawodawstwo polskie nie jest zgodne z przepisami wsplnotowymi.

1.3.15.4.

na rzecz, w zakresie, w celu

Uycie wyrae na rzecz, w zakresie, w celu itp. czsto jest podyktowane skadni jzyka oryginau i innymi zasadami nominalizacji. Moe by to jedyny sposb przeoenia angielskich przyimkw on, for, in, to. Warto jednak pamita o innych, prostszych rozwizaniach, jak w poniszych przykadach:
standards on measurements lepiej: normy pomiarowe normy w zakresie pomiarw

safety requirements lepiej: wymogi bezpieczestwa

wymagania w zakresie bezpieczestwa

measures to mitigate the risk

rodki na rzecz ograniczenia ryzyka

45

lepiej: rodki ograniczajce ryzyko

measures accidents

necessary

to

prevent

rodki niezbdne w celu zapobiegania wypadkom

lepiej: niezbdne rodki zapobiegania wypadkom

Konstrukcje zawierajce zbyt wiele rzeczownikw odczasownikowych sprawiaj, e tekst brzmi nazbyt urzdowo, i utrudniaj zrozumienie treci. Pomimo e tendencja do nominalizacji jest obecnie powszechna w jzyku urzdowym, czasami lepiej zastpi konstrukcje rzeczownikowe zdaniami podrzdnymi mimo e s one dusze, sprawiaj, e przekaz staje si bardziej czytelny i dynamiczny. *W celu zarejestrowania si w systemie konieczne jest wypenienie formularza. lepiej: Aby zarejestrowa si w systemie, naley wypeni formularz. Uwaga: Podane w niniejszym rozdziale przykady su one jedynie zilustrowaniu powszechnych bdw stylistycznych, nie s natomiast obowizujcymi modelami tumaczenia wyrae podobnych do przytoczonych tutaj.

46

1.4.

INNE ZASADY 1.4.1. Skrty i skrtowce

Skrty to litery lub grupy liter, tworzone w przypadku czsto uywanych i znanych wyrazw lub pocze wyrazowych, ale odczytywane jako pene wyrazy, np. p. (pan), PS (post scriptum), e.i. (eo ipso tym samym). Skrtowce to wyrazy powstae z pierwszych liter lub grup liter nazwy co najmniej dwuwyrazowej. Zazwyczaj s to nazwy instytucji, przedsibiorstw, organizacji, pastw. Odczytuje si je jakby byy penymi wyrazami, np. PAN (Polska Akademia Nauk), GUGiK (Gwny Urzd Geodezji i Kartografii). 1.4.1.1.Skrtowce angielskie czy polskie? Angielskie skrtowce nazw programw, instytucji itp. w tumaczeniu na jzyk polski z reguy pozostaj w wersji angielskiej, chyba e istnieje uzus stosowania skrtowcw polskich. Przykady czsto uywanych polskich skrtowcw to: WPR (wsplnotowa polityka rolna), EFR (Europejski Fundusz Rozwoju), EFRR (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego). 1.4.1.2.Skrty i skrtowce - uycie i gramatyka

Przy pierwszym wystpieniu w tekcie naley poda opis w jzyku polskim (z wyjtkiem powszechnie znanych skrtw i skrtowcw np. UE), a nastpnie w nawiasie skrt lub skrtowiec. Naley unika nadmiernego, niepotrzebnego uywania skrtw i skrtowcw. W przypadku ich uycia w tekcie obowizuj nastpujce zasady: jeeli jest taka moliwo i nie przedua to treci dokumentu, nie stosuje si skrtw w ogle, piszc cae formy, zwaszcza w przypadkach gdy polskie skrty nie s w powszechnym uyciu; jeeli polskie skrty nie funkcjonuj, a uywanie penych form wizaoby si ze znacznym wydueniem dokumentu i powstaniem mao czytelnych, dugich zda, przy pierwszym wystpieniu naley poda pen nazw po polsku, w nawiasie skrt angielski wraz z jego rozwiniciem lub skrt polski, a pniej konsekwentnie stosuje si tylko skrt.

Liczba i rodzaj gramatyczny skrtowca mog zosta okrelone w dwojaki sposb: przez nadanie skrtowcowi liczby i rodzaju wyrazu nadrzdnego po rozwiniciu skrtu (np. UE bya ... w rodzaju eskim, poniewa rozwiniciem skrtu jest Unia Europejska bya ...) przez nadanie skrtowcowi cech gramatycznych zgodnie z zasadami zalenymi od jego pisowni i wymowy (np. skrty zakoczone spgosk w wymowie i pisowni maj rodzaj mski); szczegowe zasady na ten temat mona znale w Sowniku poprawnej polszczyzny.

47

1.4.1.3.Skrtowce instytucji i organw wsplnotowych

Europejski Bank Centralny EBC Europejski Bank Inwestycyjny EBI Europejski Komitet Ekonomiczno-Spoeczny - EKES Europejski Trybuna Obrachunkowy ETO Europejski Trybuna Sprawiedliwoci ETS Komisja Europejska KE Komitet Regionw KR Parlament Europejski PE Rada Europejska brak skrtowca Rada Unii Europejskiej brak skrtowca 1.4.1.4.Odpowiednik angielskiego skrtu see Zgodnie z zaleceniami OPOCE angielski wyraz see (np. see Report on ...) tumaczymy jako zob.. Jeeli wyraz wystpuje na pocztku zdania w obrbie tekstu (czyli nie w przypisach), piszemy go w penej formie (Zobacz). 1.4.2. Liczby i daty 1.4.2.1.Pisownia liczb Liczby zapisuje si zasadniczo w takiej formie, w jakiej pojawiaj si w oryginale, tzn. liczebniki zapisane cyframi pozostawiamy bez zmian, a liczebniki w formie sownej oddajemy form sown. Wyjtkiem mog by niektre uycia liczebnikw porzdkowych (np. in the 20th century - w XX wieku). W liczebnikach od tysica (1 000) cyfry oddzielamy od koca po trzy rzdy jednostek spacj, nigdy kropk, np. 2 152 260. Czci dziesitne oddzielamy przecinkiem, np. 230,35. Ostatni trjk oddziela si spacj ju w liczebnikach czterocyfrowych: np. 2 000 EUR. W tekstach prasowych zaleca si stosowanie skrtw zamiast symboli czy penych liczb, np. 60 proc., 5 st., 600 tys. Zaleca si rwnie stosowanie sownej formy liczebnikw poniej dziesiciu (np. w terminie omiu dni, ale: 345 kandydatw). 1.4.2.2.Pisownia dat

Daty i godziny zapisuje si zwykle w formie liczbowej. Nazwy miesicy podajemy zgodnie z oryginaem, jeeli miesic zapisany jest sownie, oddajemy go sownie, np. 1 padziernika 2001 r., jeeli liczbowo, oddajemy go liczbowo. Daty odnoszce si do Dziennika Urzdowego z cyframi arabskimi zapisuje si bez zera, np. Dz.U. L 123 z 2.3.2006, s. 3.

48

Warto przypomnie, e nazwa miesica wystpuje w dopeniaczu, np. smy marca, po smym marca, 24-25 maja. Bywa, e kocowa formua w umowach midzynarodowych w oryginale jest zapisywana sownie, co odzwierciedla si w tumaczeniu, np. sporzdzono w Brukseli dnia smego kwietnia roku dwa tysice sidmego. Nie oddziela si przecinkiem daty w wyraeniu: Sporzdzono w Brukseli dnia 1 maja 2007 r.; ale w nagwku dokumentu zapisuje si dat w nastpujcej formie: Bruksela, dnia 1 maja 2007 r. 1.4.2.3. Zapis walut

Podajc w tekcie kwot wyraon w jakiej walucie, w tabelach i w wyliczeniach uywa si trzyliterowych symboli walut, np. 12 EUR, 75 GBP, 100 000 PLN. W pozostaych przypadkach i w tekstach prasowych stosuje si pen form waluty, np. wprowadzenie euro w Sowenii. W prawie wsplnotowym skrty nazw walut pastw czonkowskich odpowiadaj kodom ISO 4217; waluty podawane s w kolejnoci alfabetycznej wedug skrtw nazw, z wyjtkiem waluty euro, ktra jest zawsze na pocztku: Pastwa czonkowskie EUR CZK EEK GBP HUF LTL LVL PLN SEK euro korona czeska korona estoska funt szterling forint wgierski lit litewski at otewski zoty polski korona szwedzka BGN lew bugarski DKK korona duska

RON lej rumuski

W zakresie nazw, symboli i definicji jednostek miar naley korzysta z tekstu dyrektywy 80/181/EWG (Dz.U. L 39 z 15.2.1980, s. 40). 1.4.3. Symbole

49

Przed znakami % i C w tekstach, ktre bd publikowane w Dzienniku Urzdowym (czyli tekstach legislacyjnych oraz komunikatach i sprawozdaniach Komisji), naley uywa spacji. W pozostaych tekstach wspomniane znaki naley zapisywa zgodnie z typografi polsk czyli bez spacji, np. 20%, 36C. 1.4.4. Adresy i listy 1.4.4.1.Tumaczenie adresw Szczegowe informacje na temat adresw mona znale w Przewodniku redakcyjnym Urzdu Publikacji: http://publications.europa.eu/code/pl/pl-390100.htm http://publications.europa.eu/code/pl/pl-390300.htm Adresw nie tumaczy si w stopce dokumentw Komisji, gdzie pojawiaj si one w przypadku adresw belgijskich po francusku i niderlandzku. W takim przypadku w danych adresowych naley przetumaczy tylko nazw kraju oraz dane do kontaktw, ktrych nie umieszcza si na kopercie: tel., faks, linia bezporednia, adres e-mail. Przykadowa stopka adresowa w pismach Komisji powinna wyglda tak: Commission europenne, B-1049 Bruxelles / Europese Commissie, B-1049 Brussel - Belgia. Tel.: XXX. Biuro: XXX. Tel.: linia bezporednia XXX. Faks: XXX. 1.4.4.2.Adres przedstawiciela RP W dokumentach kierowanych do Przedstawicielstwa RP w Brukseli pojawia si czsto konieczno wpisania adresu przedstawiciela danego kraju. Adres polskiego przedstawiciela: Jego Ekscelencja Jan Tombiski Stay Przedstawiciel Rzeczypospolitej Polskiej przy Unii Europejskiej Avenue de Tervueren 282-284 B-1150 BRUXELLES W przypadku gdy w jzyku oryginau podawany jest peny tytu ambasadora (ang. Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary). Waciwe polskie brzmienie: Jan Tombiski, Ambasador Nadzwyczajny i Penomocny 1.4.4.3. Adresy elektroniczne

Adresy elektroniczne zapisuje si w nastpujcy sposb: E-mail: (albo e-mail) z dwukropkiem, np. e-mail: imi.nazwisko@ec.europa.eu

50

W miar moliwoci naley unika umieszczania kropki wynikajcej z interpunkcji bezporednio po adresie e-mail lub adresie internetowym. 1.4.4.4. Listy

Oficjalne pisma rozpoczyna si zwrotem grzecznociowym, np. Szanowni Pastwo, Szanowny Panie Ministrze. Po zwrocie grzecznociowym mona postawi wykrzyknik lub przecinek. Pisma do ambasadora rozpoczyna si zwrotem Szanowny Panie Ambasadorze (ang. Your Excellency). Pismo naley zakoczy zwrotem zamykajcym, najbardziej uniwersalnym jest Z powaaniem. Inne uprzejme zwroty to: Z wyrazami nalenego szacunku, cz wyrazy szczerego szacunku. Po kocowej formule grzecznociowej nie stawiamy przecinka. 1.4.4.5.Numery telefonw Numery telefonw w tumaczeniu wystpuj w takiej samej formie jak w tekcie rdowym. Jeeli w tekcie rdowym podano numer telefoniczny do Belgii lub Luksemburga bez midzynarodowego numeru kierunkowego, naley go doda (odpowiednio: +32 i +352). 1.4.5. Nazwy geograficzne 1.4.5.1. Nazwy pastw

Kade pastwo ma nazw pen i skrcon (np. Rzeczpospolita Polska, Polska). W niektrych przypadkach nazwa pena jest taka sama jak nazwa skrcona (np. Rumunia, Republika Poudniowej Afryki). Podstawow zasad w tumaczeniu dokumentw wsplnotowych jest uywanie w tumaczeniu nazw penych, tam gdzie w jzyku rdowym uywa si nazw penych. Pena lista nazw penych i skrconych jest publikowana przez Komisj Standaryzacji Nazw Geograficznych: http://ksng.gugik.gov.pl/wykaz.php Podobny wykaz mona znale w Przewodniku redakcyjnym Urzdu Publikacji: http://publications.europa.eu/code/pl/pl-5000500.htm Naley przy tym zauway, e drugi z podanych wykazw jest zalecany do stosowania dla tumaczy, poniewa zawiera nazewnictwo, ktre ze wzgldw politycznych ma by stosowane w aktach prawnych, sprawozdaniach, zaleceniach i komunikatach Komisji oraz w pismach urzdowych. Przykadowo w miejsce nazw obiegowych Holandia, Wielka Brytania i Czechy (podanych w wykazie Komisji Standaryzacji Nazwa Geograficznych) stosuje si nastpujce nazewnictwo: b) nazwy pene: Krlestwo Niderlandw, Zjednoczone Krlestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Pnocnej, Republika Czeska;

51

c) nazwy skrcone: Niderlandy, Zjednoczone Krlestwo, Republika Czeska. Warto rwnie zwrci uwag na niektre nazwy pastw spoza Unii Europejskiej: d) nazwy pene: Bya Jugosowiaska Republika Macedonii, Zwizek Myanmar, Republika Modowy; e) nazwy skrcone: Bya Jugosowiaska Republika Macedonii lub FYROM (jeeli w tekcie rdowym uywa si skrtw tego typu), Myanmar, Modawia. Jeeli w jzyku rdowym nazwa skrcona jest taka sama jak nazwa pena (np. w jzyku angielskim the Dominican Republic), o wyborze decyduje kontekst uycia. Przykadowo: jeeli nazwa kraju znajduje si w tytule umowy midzynarodowej, uywamy nazwy penej; jeeli pastwo jest wymienione w obrbie listy zawierajcej nazwy skrcone, naley uy nazwy skrconej. W tekstach kierowanych do ogu spoeczestwa (komunikaty prasowe, pisma do obywateli, organizacji i przedsibiorstw, broszury, poradniki, strony internetowe) mona uywa nazw obiegowych: Holandia, Wielka Brytania i Czechy (ktre s rwnie podawane w materiaach Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych jako nazwy oficjalnie poprawne), z wyjtkiem przypadkw, kiedy ich uycie moe wprowadzi w bd, na przykad: - jeli w tekcie jest mowa o Wielkiej Brytanii (Anglii, Walii i Szkocji) (EN Great Britain, Zjednoczonego Krlestwa jako caego pastwa naley zachowa to rozrnienie (szczegowe informacje mona znale w zaczniku do Vademecum, w czci dotyczcej Zjednoczonego Krlestwa).
FR Grande-Bretagne) w odrnieniu od (EN United Kingdom, FR Royaume-Uni),

1.4.5.2.

Kolejno alfabetyczna wymieniania krajw

Jeeli w tekcie pojawia si lista krajw wymienionych w kolejnoci alfabetycznej w jzyku, z ktrego tumaczymy naley uoy list wedug kolejnoci alfabetycznej nazw polskich. Jeeli w tekcie pojawia si lista pastw wymienionych w porzdku protokolarnym, czyli w kolejnoci alfabetycznej wedug nazw w ich jzyku rodzimym (czyli Austria jest na , a Finlandia na S), naley zachowa dokadnie tak sam kolejno jak w tekcie rdowym. (Informacje o porzdku protokolarnym pastw czonkowskich Unii Europejskiej i innych krajw oraz ustalone skrtowe symbole pastw czonkowskich znajduj si w Przewodniku redakcyjnym Urzdu Publikacji na stronie: http://publications.europa.eu/code/pl/pl-370100.htm . W tym samym porzdku i z podaniem tych samych skrtw s wymienione pastwa czonkowskie w zaczniku do Vademecum.) Jeeli w tekcie wymienione s np. 3-4 kraje i trudno oceni, czy zostay wymienione w kolejnoci alfabetycznej, zaleca si zachowa kolejno tak, jak w tekcie rdowym. Jeeli kraje s wymienione w tabelach albo w formie nagwkw nad rnego rodzaju wykazami, naley zachowa kolejno tak, jak w tekcie rdowym, chyba e podano inne instrukcje szczegowe.

52

1.4.5.3.

Nazwy miejscowoci i ich spolszczanie

W przypadku tumaczenia nazw geograficznych, szczeglnie nazw miejscowoci, pogodzenia wymagaj dwa rne podejcia: z jednej strony denie do stosowania w tumaczeniach nazw spolszczonych, stanowicych dziedzictwo jzyka polskiego i poddajcych si deklinacji, z drugiej strony stosowanie nazw w jzyku miejscowym w celu precyzyjnego i niepozostawiajcego wtpliwoci okrelenia miejscowoci, do ktrej odnosi si dany tekst (szczeglnie jeli wprowadza on jakie uregulowania prawne lub administracyjne). Dlatego te decyzja o tym, czy w danym tumaczeniu nazwa miejscowoci ma pojawi si w brzmieniu spolszczonym, czy te w brzmieniu miejscowym (w jzyku urzdowym kraju i regionu, w ktrym si znajduje), powinna zalee od typu tekstu. Roboczo mona wyrni trzy typy tekstw, w jakich nazwy miejscowoci najczciej pojawiaj si w dokumentach Komisji: - typ 1 teksty kierowane do szerokiego krgu odbiorcw (komunikaty prasowe, broszury informacyjne, teksty edukacyjne, strony internetowe); - typ 2 teksty o charakterze prawnym lub administracyjnym, w ktrym nazwy miejscowoci pojawiaj si w zdaniach lub podobnych wypowiedzeniach, w sytuacji koniecznoci odmiany przez przypadki; - typ 3 teksty o charakterze prawnym lub administracyjnym, gwnie zaczniki, w ktrych nazwy miejscowoci s wymienione w sposb cigy w mianowniku (czy to w akapicie, czy w formie listy lub tabeli). Do tego podziau odwouj si wykazy miejscowoci w zaczniku do Vademecum, umieszczone w czciach dotyczcych poszczeglnych pastw. Zaleca si stosowanie takich nazw miejscowoci, jakie podane s w tych wykazach w odniesieniu do danego typu tekstu (w odpowiedniej kolumnie tabeli). Wykazy s sformuowane zgodnie z nastpujcymi zasadami: - W tekstach typu 1 naley zasadniczo stosowa nazwy spolszczone. W przypadku nazw mniej znanych zaleca si, przy pierwszym wystpieniu nazwy, doda w nawiasie nazw w jzyku miejscowym, a w dalszym tekcie stosowa wycznie nazw polsk. - W tekstach typu 2 naley zasadniczo stosowa nazwy w jzyku miejscowym, z wyjtkiem miejscowoci, ktrych polskie nazwy s powszechnie znane (np. Pary, Londyn, Monachium, Mediolan). - W tekstach typu 3 naley stosowa wycznie nazwy w jzyku miejscowym. Jeli nazwa danej miejscowoci nie figuruje w wykazie naley stosowa nazw w jzyku miejscowym. Informacje o tym, czy dana nazwa podlega deklinacji w jzyku polskim, mona znale w Sowniku nazw wasnych PWN (J. Grzenia, Sownik nazw wasnych. Ortografia, wymowa, sowotwrstwo i odmiana. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998 oraz wydania pniejsze). W niektrych przypadkach informacje o odmianie zawarto rwnie w zaczniku do Vademecum. 1.4.5.4. Nazwy miejscowoci pojawiajce si w tekcie oryginalnym w jzyku innym ni miejscowy We wszystkich przypadkach naley wystrzega si umieszczania w polskim tekcie nazw, ktre nie s ani w jzyku miejscowym, ani polskim (np. angielskie nazwy miejscowoci z krajw nieangielskojzycznych, francuskie w krajach niefrancuskojzycznych, nazwy 53

niderlandzkie w Walonii i francuskie we Flandrii itp.). Z tego wzgldu najpowszechniejsze nazwy tego rodzaju s rwnie ujte w zaczniku z odesaniem do nazwy w jzyku miejscowym (Gothenburg EN > Gteborg; Francfort FR > Frankfurt). 1.4.5.5. Nazwy kategorii jednostek terytorialnych

Polskie nazwy kategorii jednostek terytorialnych s odrbne dla poszczeglnych pastw (nie naley prbowa ujednolica nazw kategorii poszczeglnych poziomw dla rnych pastw) i s podane w zaczniku w czciach powiconych poszczeglnym pastwom. Naley stosowa je konsekwentnie (we wszystkich rodzajach tekstw). 1.4.5.6. Nazwy wasne jednostek terytorialnych

Niektre nazwy wasne jednostek terytorialnych s spolszczane, inne nie. Wszystkie nazwy jednostek najwyszego rzdu (w jzyku miejscowym oraz, jeli istniej, w jzyku polskim) s podane w zacznikach w czciach powiconych poszczeglnym krajom. Naley stosowa je konsekwentnie (we wszystkich rodzajach tekstw). Zacznik zawiera rwnie informacje na temat sposobu tumaczenia nazw jednostek niszych rzdw. 1.4.5.7. Klasyfikacja NUTS a nazwy wasne jednostek terytorialnych

Klasyfikacja NUTS to trjstopniowa klasyfikacja regionw UE do celw statystycznych, okrelona obecnie w rozporzdzeniach Komisji (WE) nr 105/2007 (dla krajw UE-25) oraz (WE) nr 176/2008 (dla Bugarii i Rumunii). Ma ona rwnie znaczenie w polityce regionalnej UE regionami w rozumieniu polityki spjnoci s regiony NUTS 2 (zob. http://ec.europa.eu/regional_policy/policy/region/index_pl.htm, http://ec.europa.eu/regional_policy/atlas2007/index_pl.htm). W wikszoci pastw czonkowskich niektre kategorie NUTS pokrywaj si z wewntrznym podziaem terytorialnym lub administracyjnym pastwa, natomiast inne stworzone s niezalenie od podziau wewntrznego. Na przykad: - w Polsce wojewdztwa stanowi regiony NUTS 2, natomiast regiony NUTS 1 (obejmujce po kilka wojewdztw) i NUTS 3 (czci wojewdztw) s niezalene od polskiego podziau administracyjnego; - w Niemczech regiony NUTS 1 odpowiadaj krajom zwizkowym, regiony NUTS 2 okrgom regencyjnym (Regierungsbezirk), natomiast regiony NUTS 3 - powiatom (Kreis i kreisfreie Stadt); - w Rumunii regiony NUTS 3 odpowiadaj okrgom (jude), natomiast jednostki odpowiadajce regionom NUTS 1 i NUTS 2 zostay wprowadzone do wewntrznego podziau terytorialnego w wyniku ich wyodrbnienia w NUTS (NUTS 1 = makroregion (macroregiunea), NUTS 2 = region rozwoju (regiunea de dezvoltare)). Jak to si ma do spolszczania nazw? W rozporzdzeniach dotyczcych klasyfikacji NUTS wszystkie nazwy regionw na wszystkich poziomach (a take nazwy pastw czonkowskich) podane s w jzykach 54

miejscowych poszczeglnych pastw (i w ich wasnych alfabetach). W takiej te formie (cho z reguy w transkrypcji w przypadku nazw bugarskich i greckich) pojawiaj si przewanie w tumaczonych tekstach w kontekcie NUTS. W takich wypadkach naley pozostawia te nazwy w jzykach miejscowych. Jeli jednak nazwy jednostek terytorialnych s podane w jzyku tekstu oryginalnego (a nawet jeli podane s w jzykach miejscowych poszczeglnych krajw, ale tekst nie odnosi si do klasyfikacji NUTS) naley stosowa nazwy polskie podane w zaczniku, zgodnie z powyszymi informacjami w punkcie Nazwy wasne jednostek terytorialnych. 1.4.6. Uycie kursywy Kursyw w tumaczeniu oznaczamy: - wyraenia obcojzyczne (w tym aciskie), niebdce nazwami wasnymi - wyrnienia (sw, fragmentw zdania), jeeli autor tekstu rdowego wybra tak form wyrnienia - fakultatywnie: gdy ze wzgldw typograficznych konieczne jest wyrnienie nazwy/tytuu, aby unikn wtpliwoci w interpretacji zdania - dla wyrnienia tytuw publikacji, jeli pojawiaj si one w tekcie (nie jako przypis) - tytuy ksiek, publikacji, obrazw, rzeb, utworw muzycznych, filmw itp. - oznaczenia funkcji, np.: f(x) - przedrostki literowe przed nazw zwizku chemicznego np. o-dichlorobenzen (w razie wtpliwoci naley uy kursywy jak w oryginale) Kursywy nie uywamy tam, gdzie w jzyku rdowym uyto rwnoczenie cudzysowu i kursywy - cudzysw jest wystarczajc form wyrnienia Kursywy nie naley w aden sposb modyfikowa tam, gdzie jest ona sta cech danego stylu Legiswrite (np. w stylu Institution qui signe) Nawiasy obejmujce wyraenie kursyw skada si pismem prostym. 1.4.7. Czego nie naley tumaczy? Nie naley tumaczy: klauzuli tajnoci umieszczonych w jzyku angielskim lub francuskim na pocztku dokumentu, np. limited, restricted, confidential. wskazwek edycyjnych i innych wyrae przeznaczonych do usunicia z tekstu przed publikacj, np. conforms with DGT norm, insert date, chyba e uwagi tego typu skierowane s do faktycznego odbiorcy tekstu; w razie wtpliwoci naley skonsultowa tego typu wtpliwoci z zamawiajcym/autorem tekstu.

55

2.

SPECYFIKA TUMACZENIA AKTW PRAWNYCH UE 2.1. STRUKTURA AKTU PRAWNEGO 2.1.1. Rodzaje aktw prawnych i ich podzia 2.1.1.1.Rodzaje aktw prawnych

W prawodawstwie wsplnotowym wyrnia si nastpujce rodzaje aktw prawnych: EN decision implementing decision delegated decision directive implementing directive delegated directive opinion recommendation regulation implementing regulation delegated regulation dcision dcision d'application dcision dlgue directive directive d'application directive dlgue avis recommandation rglement rglement d'application rglement dlgu FR decyzja decyzja wykonawcza decyzja delegowana dyrektywa dyrektywa wykonawcza dyrektywa delegowana opinia zalecenie rozporzdzenie rozporzdzenie wykonawcze rozporzdzenie delegowane PL

2.1.1.2. Numeracja aktw prawnych

Teksty publikowane w Dzienniku Urzdowym (seria L) otrzymuj numer urzdowy stanowicy cz tytuu. Przykadowo numer rozporzdze zawiera: skrt nr, numer porzdkowy rok, skrtowe oznaczenie traktatu, na ktrym akt zosta oparty (np. UE)

Naley zwrci uwag, e w przypadku, gdy dokument jest przyjty przez dwie instytucje legislacyjne, miejsce wymienienia tych instytucji moe by rne. Przykadowo: decyzja nr 2241/2004/WE Parlamentu Europejskiego i Rady. (dwie instytucje legislacyjne wymieniane s po numerze w aktach opublikowanych przed 1 stycznia 2008 r.) 56

rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 451/2008 (dwie instytucje legislacyjne wymieniane s przed numerem w aktach opublikowanych po 1 stycznia 2008 r.)

Stosownie do przywoywanego aktu moe zmienia si kolejno podawania roku, numeru porzdkowego i skrtw. Podstawow zasad jest wymienianie nazwy instytucji wydajcej dokument bezporednio po rodzaju dokumentu, a przed jego numerem. Przykadem moe by powysza regua dotyczca Parlamentu Europejskiego i Rady. Ma ona rwnie zastosowaniu do dokumentw wydawanych przez Komitet EOG i inne komitety (np. wsplne komitety). Przy numerowaniu aktw legislacyjnych: skrtu nr uywamy gdy numer porzdkowy poprzedza rok, np. (WE) nr 817/97 nie uywamy go natomiast gdy rok poprzedza numer porzdkowy, np. 96/257/WE.

Pomoc pastwa: Pomoc pastwa oznaczamy np. "C 55/99", a nie "nr C 55/99" STATE AID C.../ - POMOC PASTWA C /. Numerem obowizujcym danego aktu jest numer opublikowany w Dzienniku Urzdowym. Szczegowe informacje na temat numeracji aktw prawnych znale mona we Wskazwkach redakcyjnych wydanych przez Urzd Publikacji (OPOCE). http://publications.europa.eu/code/ http://publications.europa.eu/code/pl/pl-000100.htm 2.1.1.3.Oznaczenia dokumentw

Dokumenty opatrzone sygnatur COM, SEC, CSE, C, to dokumenty przygotowywane przez Komisj Europejsk w ramach procedury legislacyjnej i procesu decyzyjnego: COM dokumenty Komisji przeznaczone dla rnych instytucji (projekty aktw prawnych, komunikaty, sprawozdania itd.), SEC wewntrzne dokumenty zwizane z procesem decyzyjnym oraz z oglnym dziaaniem poszczeglnych dziaw Komisji, CSE dokumenty Komisji przeznaczone dla Rady Europejskiej, C akty prawne przyjte przez Komisj, na mocy wasnych lub delegowanych kompetencji,

W ramach procedur midzyinstytucjonalnych dokumenty nosz, w zalenoci od procedury ich przyjmowania, nastpujce oznaczenia:

57

COD zwyka procedura ustawodawcza CNS specjalna procedura ustawodawcza NLE procedura dotyczca aktw innych ni ustawodawcze Oznaczenia dokumentw pozostawiamy w wersji oryginalnej, jedynie wyraz final tumaczymy na wersja ostateczna, np. COM(2005)730 final = COM(2005)730 wersja ostateczna 2.1.1.4.Struktura aktu prawnego

Akt prawny skada si z nastpujcych czci: 1) TYTU rodzaj aktu prawnego: rozporzdzenie, dyrektywa, itd., nazw organu wydajcego akt: Komisja, Rada, Parlament Europejski, numer dokumentu, dat przyjcia aktu prawnego w formie: [] z dnia D miesica RRRR r., przedmiot aktu prawnego w caoci. Tytu zawiera informacje pozwalajce zidentyfikowa akt prawny, tj.:

Sposb tumaczenia sformuowa w tytuach: EN on laying down / establishing amending concerning correcting amending and correcting as regards sur tablissant modifiant concernant rectifiant modifiant et rectifiant lgard de FR w sprawie ustanawiajce / okrelajce / powoujce zmieniajce dotyczce w sprawie sprostowania w sprawie sprostowania w odniesieniu do zmieniony wniosek okrelajce uchylajce zmiany i PL

amended proposal/modified proposition modifiee proposal specifying repealing dterminant abrogeant

58

np.: Directive [] amending Directive [] on directive [] modifiant la directive [] portant dyrektywa [] zmieniajca dyrektyw [] w sprawie zanieczyszczenia regulation [] laying down detailed rules rglement [] tablissant les modalits rozporzdzenie [] ustanawiajce szczegowe zasady [] pollution pollution [] []

Commission Decision [] concerning certain interim protection measures [] dcision de la Commission []concernant certaines mesures de protection provisoires [] decyzja Komisji [] dotyczca niektrych tymczasowych rodkw ochronnych [] Commission Regulation [] amending Regulation [] as regards the conditions for authorisation of [] rglement de la Commission []modifiant le rglement []en ce qui concerne les conditions dautorisation de [] rozporzdzenie Komisji [] zmieniajce rozporzdzenie [] w odniesieniu do warunkw zezwolenia na [] Commission Regulation amending and correcting Regulation rglement de la Commission modifiant et rectifiant le rglement rozporzdzenie Komisji w sprawie zmiany i sprostowania rozporzdzenia [] [] []

Powysze zestawienie naley traktowa jako oglny wyznacznik. W niektrych przypadkach moliwe jest odejcie od schematu w celu uzgodnienia formy gramatycznej Przykadowo: Directive [...]on attacks against information systems and repealing Council Framework Decision [] zamiast: dyrektywa [...] w sprawie atakw na systemy informatyczne i uchylajca decyzj ramow Rady [] lepiej: dyrektywa [...] dotyczca atakw na systemy informatyczne i uchylajca decyzj ramow Rady []

Uwaga! W tytule dokumentu w przypadku wnioskw lub zalece nie pisze si odpowiednio Wniosek dotyczcy, Zalecenie dotyczce, lecz Wniosek, Zalecenie i dalej podaje tytu dokumentu w mianowniku, tj.: EN Proposal for COUNCIL DECISION Recommendation for COUNCIL DECISION FR proposition de DECISION DU CONSEIL recommandation de DECISION DU CONSEIL Wniosek DECYZJA RADY Zalecenie DECYZJA RADY PL

59

Natomiast w tekcie stosuje si odpowiednio wyraenia: wniosek dotyczcy decyzji Rady i zalecenie dotyczce decyzji Rady. Uwaga! W przypadku koniecznoci zacytowania tytuu dokumentu nieprzetumaczonego na jzyk polski naley postpowa w nastpujcy sposb: jeli chodzi o tytu aktu prawnego lub innego dokumentu publikowanego w Dzienniku Urzdowym UE, ktry nie zosta przetumaczony na polski, ale jest opatrzony numerem referencyjnym (np. adres publikacji albo numer COM (xxx)), podaje si wycznie jego tytu po polsku (fikcyjny w tumaczeniu roboczym, sprawdzajc najpierw w dostpnych bazach, czy nie zosta ju przetumaczony), jeli chodzi o tytu aktu prawnego lub innego dokumentu publikowanego w Dzienniku Urzdowym UE , ktry nie zosta przetumaczony na polski (czyli nie istnieje oficjalny tytu) i nie ma adnych danych, ktre pozwoliyby czytelnikowi wyszuka go po numerze, obok fikcyjnego tytuu polskiego podaje si w nawiasie rwnie tytu w jzyku angielskim lub francuskim. tytuy zewntrznych opracowa niedostpnych po polsku (sprawozdania, ekspertyzy) nie s tumaczone, a zatem naley je pozostawi w formie oryginalnej.

2)

PREAMBUA

Preambua zawiera umocowania, motywy i formu prawodawcz. Umocowania znajduj si zwykle na pocztku preambuy i okrelaj: podstawy prawne aktu (gdy akt wywodzi si bezporednio i jedynie ze stosowania aktu prawa wtrnego, wystarczy wskaza ten wanie akt bez podawania traktatu stanowicego jego podstaw), akty wynikajce z poprzednich etapw procedury ustawodawczej.

Umocowania przedstawia si w nastpujcy sposb: podstawy prawne i wczeniejsze akty zwizane z procedur ustawodawcz EN Having regard to [], vu [], FR PL uwzgldniajc [],

Acting in accordance with a statuant conformment une stanowic zgodnie ze special legislative procedure, procdure lgislative specjaln procedur spciale, ustawodawcz, Acting in accordance with statuant conformment la stanowic zgodnie ze zwyk the ordinary legislative procdure lgislative procedur ustawodawcz, procedure, ordinaire,

60

Having consulted the [], in aprs avoir consult le/aprs po konsultacji z [], w agreement/conjunction with consultation de [],en porozumieniu z [], [], accord avec [], Having regard to the opinion vu lavis de [], [], uwzgldniajc opini [],

Having published a draft of aprs publication du projet po opublikowaniu projektu this du prsent niniejszego After transmission of the aprs transmission du projet po przekazaniu projektu aktu draft legislative act to the dacte lgislatif aux ustawodawczego national Parliaments parlements nationaux parlamentom narodowym Umocowania w tekcie polskim rozpoczynaj si ma liter i kocz przecinkiem. Uwaga: mogcy tutaj wystpi zwrot in conjunction naley tumaczy jako w zwizku z (nie za w poczeniu!). Np. Article 133, in conjunction with the first sentence of Article 300(2) tumaczymy jako art. 133 w zwizku z art. 300 ust. 2 zdanie pierwsze. Motywy uzasadniaj podstawowe przepisy normatywnej czci aktu. W wikszoci aktw motyw lub motywy poprzedzone s sformuowaniem a take majc na uwadze, co nastpuje, ktre uyte jest raz na pocztku tej czci preambuy. Jeli dany motyw skada si z kilku elementw, s one wymienione bezporednio po sobie, poprzedzone cyframi arabskimi w nawiasach (dwustronnych) i wsplnie tworz jeden akapit. Kady motyw skada si z niezalenych zda rozpocztych wielk liter. Czasami motywy s dodatkowo wyszczeglnione w formie czci A, B, C itd. i poprzedzone nagwkiem. Motywy niektrych aktw (umw i porozumie midzynarodowych, zalece, rezolucji itd.) maj inn struktur. Zwykle poszczeglne elementy poprzedzone s wyraeniami takimi jak przypominajc, w trosce o, uznajc. Jeli w preambule wystpuje jeden motyw, jest on zakoczony przecinkiem. Jeli motyww jest wicej, s one zakoczone kropk, z wyjtkiem ostatniego, po ktrym nastpuje przecinek. W odwoaniach do motyww zasadniczo nie uywa si nawiasw, np.: w motywie 3. Formua prawodawcza ma nastpujc form: EN has adopted Regulation/Directive this a arrt rglement/la directive FR le PL prsent przyjmuje niniejsze/- prsente rozporzdzenie/dyrektyw

Po tym wyraeniu stawiamy dwukropek. W motywach wchodzcych w skad preambuy stosujemy rne czasy, tzn. nie obowizuje zasada uywania w wersji polskiej czasownikw w czasie teraniejszym, jak w czci normatywnej (patrz poniej). Angielskie zwroty should, should therefore tumaczy si odpowiednio jako naley, naley zatem. 3) CZ NORMATYWNA AKTU PRAWNEGO 61

W czci normatywnej stosuje si podzia w kolejnoci hierarchicznie malejcej obowizujcy w polskim ustawodawstwie: Artyku oznacza si cyfr arabsk, z zachowaniem cigoci numeracji artykuw w obrbie caego aktu prawnego (bez wzgldu na to, czy artykuy pogrupowano w wysze jednostki systematyzacyjne, tj. rozdziay, dziay, tytuy, ksigi, czci itp.). Jeli artykuy dodawane s w czci normatywnej ju przyjtego aktu, oznacza si je tym samym numerem co poprzedzajcy je artyku i odpowiednio ma liter a, b, c itd. Przykadowo, artykuy dodane po artykule 1 otrzymuj oznaczenia: Artyku 1a, Artyku 1b itd. W traktatach do nowych artykuw dodaje si (wielkie) litery A, B, C ze spacj, np. Artyku 43 A, Artyku 43 B (patrz: Traktat o Unii Europejskiej). W przypadku gdy akt zawiera jeden (jedyny) artyku, nie jest on numerowany, a odnoszc si do niego w tekcie, sowo artyku pisze si wielk liter (ang. Sole Article). Ustp oznacza si cyfr arabsk z kropk, z zachowaniem cigoci numeracji w obrbie danego artykuu. Ustpy stanowi peny podzia artykuu (artyku nie moe by podzielony na ustpy i cz nienalec do adnego ustpu) w przeciwiestwie do punktw, ktre s wyliczeniem nastpujcym po formule wprowadzajcej Akapit w obrbie artykuu lub ustpu jest nienumerowany i zaczyna si od nowego wiersza.1 Punkt oznacza si cyfr arabsk z nawiasem z prawej strony (w innych jzykach moe to by nawias dwustronny, naley wwczas w tumaczeniu usun lewy nawias*). Kady punkt koczy si kropk. Punkty s charakterystyczn form podziau artykuw zawierajcych definicj oraz artykuw wyliczajacych zmiany w akcie prawnym. Jako punkty okrelane s rwnie podstawowe jednostki redakcyjne w takich dokumentach jak komunikaty, uzasadnione opinie, decyzje w sprawach konkurencji itp. W takich przypadkach zapisywane s tak jak ustpy w aktach normatywnych. To samo dotyczy zasadniczo podstawowych jednostek redakcyjnych w zacznikach (nie powinno si ich nazywa ustpami). Litery (wyliczenie w obrbie punktw) oznacza si maymi literami alfabetu aciskiego, z wyczeniem liter waciwych tylko jzykowi polskiemu (, , , , , , , , ), z nawiasem z prawej strony, z zachowaniem cigoci alfabetycznej w obrbie punktu. W innych jzykach nawias przy literach moe by dwustronny: (a). W polskiej wersji usuwamy lewy nawias*. Kad liter koczy si rednikiem, a ostatni kropk, chyba, e wyliczenie jest czci innego wyliczenia literowego (podzia zagbiony). W takim wypadku ostatni liter koczy si rednikiem. Kade tiret koczy si przecinkiem, a ostatnie rednikiem albo kropk, w zalenoci od tego, czy wyliczenie to stanowi cz ustpu, czy te znajduje si w obrbie wyliczenia punktowego lub literowego. Odwoanie si w tekcie aktu prawnego do danego tiret ma form w tiret pierwszym, w zdaniu pierwszym nie: w pierwszym tiret.

Angielskie okrelenie paragraph 2 oznacza ustp 2 (w prawie pierwotnym penym wyrazem, w prawie pochodnym - w skrcie ust. 2), a second paragraph to akapit drugi (druga w kolejnoci cz artykuu, niemajca oznaczenia). Zawsze jednak wskazane jest sprawdzenie struktury aktu, ktrego dotyczy odniesienie.

62

Podpunkty (i), (ii), (iii) piszemy z dwoma nawiasami, eby unikn pomylenia podpunktu (i) z liter i).

* Uwaga techniczna jeeli usunicie lewego nawiasu jest niemoliwe ze wzgldu na styl wyliczenia naley skorzysta z polecenia menu LegisWrite Convert List. Polecenie to zmienia styl List number na styl Point. Uwaga! Naley zachowa ostrono tumaczeniu ang. sowa paragraph. W rozporzdzeniach, dyrektywach i decyzjach s to ustpy lub akapity (zalenie od tego, czy s numerowane liczb arabsk [ustpy], czy nie [akapity]), ale na przykad w orzecznictwie Trybunau Sprawiedliwoci, paragraph w wyroku/orzeczeniu jest punktem. Akt prawny czci oznaczenie i interpunkcja NAZWA PREAMBUA Umocowanie (uwzgldniajc) motywy wersja numerowana motywy wersja nienumerowana CZ NORMATYWNA Artyku Ustp Akapit Punkt Litera a), b) 1) lit. a) rednik Artyku 1 1. art.1* ust.1 akapit pierwszy pkt 1) kropka kropka rednik rednik kropka kropka kropka rednik/kropka (1) rednik przecinek motyw 1 kropka przecinek przecinek przecinek OZNACZENIE ODNIESIENIA TEKCIE W ZAKOCZONY KOLEJNE OSTATNIE

Podpunkt (i), (ii)

ppkt (i)

rednik

rednik

rednik/kropka

63

Tiret Subtiret INNE PODZIAY Cz Tytu Rozdzia Sekcja DODATKI Zacznik

tiret pierwsze subtiret pierwsze

przecinek przecinek

rednik/kropka rednik/kropka

Cz I Tytu I Rozdzia 1 Sekcja 1 Zacznik I

cz I tytu I rozdzia 1 sekcja 1 zacznik I zacznik piszemy zawsze ma liter, nawet jeli jest jedyny

Dodatek Kolumna Wiersz

Dodatek I -

dodatek I kolumna wiersz

* w prawie pierwotnym nie stosuje si skrtw jednostek redakcyjnych, czyli obowizuje zapis np.: w artykule 1 ustp 3; zapis taki wystpuje rwnie w niektrych umowach i konwencjach midzynarodowych opublikowanych w Dzienniku Urzdowym Unii Europejskiej - w przypadku zmian istniejcych umw, naley pozosta przy formie zapisu stosowanej w pierwotnym tekcie; w przypadku nowych umw midzynarodowych obowizuj zasady skracania podane w powyszej tabeli. Najwaniejsze czci aktu prawnego EN preamble citations recitals enacting terms, body part title chapter section prambule visas considrants dispositif part titre chapitre section FR preambua umocowania motywy cz normatywna cz tytu rozdzia sekcja PL

64

article paragraph subparagraph subparagraph/point* point point indent Annex Appendix

article paragraphe/point/alina alina alina/point/sousparagraphe point point tiret annexe appendice

artyku (art.) ustp (ust.) akapit punkt (pkt)* litera (lit.)** podpunkt (ppkt)*** tiret zacznik dodatek

* Jeeli jednostka redakcyjna jest oznaczona cyfr arabsk ** Jeeli jednostka redakcyjna jest oznaczona ma liter *** Jeeli jednostka redakcyjna jest oznaczona ma cyfr rzymsk w nawiasie W czci normatywnej w wersji polskiej czasowniki uywane s w czasie teraniejszym. W miar moliwoci naley unika czasu przyszego, z wyjtkiem sytuacji, gdy dla jakiego przepisu okrelono dat wykonania w przyszoci. W jzyku angielskim uywa si zwykle zwrotu shall z czasownikiem w formie bezokolicznikowej (wicej informacji w rozdziale 2.2.14). W odniesieniu do przytaczania definicji w aktach prawnych obowizuje uzgodnienie liczby czasownika oznacza z liczb rzeczownika, ktrego dotyczy definicja, np.: Customs office means any office at which all or some of the formalities laid down by customs rules may be completed. Urzd celny oznacza kady urzd, w ktrym mog zosta dokonane, w caoci lub w czci, formalnoci przewidziane przepisami celnymi. Customs authorities means the authorities responsible inter alia for applying customs rules. Organy celne oznaczaj organy uprawnione midzy innymi do stosowania przepisw prawa celnego.

Zwroty stosowane w czci normatywnej aktu oznaczaj, co nastpuje: EN entry into force validity application validit lapplication FR entre en vigueur PL wejcie w ycie obowizywanie (obowizuje = jest w mocy) stosowanie (decyzja) staje si skuteczna

(decision) takes (la dcision) prend effet effect/becomes effective

65

Uwaga! W przypadku aktach autorytatywnych (dyrektywy, rozporzdzenia, ustawy itp.) mwi si o przepisach, a w przypadku umw zawieranych midzy rwnorzdnymi stronami (np. traktaty) o postanowieniach. Przepisy kocowe W przepisach kocowych pojawia si czsto formua dotyczca wejcia w ycie. Naley j tumaczy zgodnie z poniszymi przykadami:
This [Regulation/Decision/Directive] shall enter into force on the third day following its publication in the Official Journal of the European Union. Le/La prsent(e) [rglement/directive/dcision] entre en vigueur le troisime jour suivant celui de sa publication au Journal officiel de l'Union europenne. Niniejsze [rozporzdzenie/decyzja/dyrektywa] wchodzi w ycie trzeciego dnia po [jego/jej] opublikowaniu w Dzienniku Urzdowym Unii Europejskiej. This [Regulation/Decision/Directive] shall enter into force on the day following that of its publication in the Official Journal of the European Union. Le/La prsent(e) [rglement/directive/dcision] entre en vigueur le jour suivant celui de sa publication au Journal officiel de l'Union europenne. Niniejsze [rozporzdzenie/decyzja/dyrektywa] wchodzi w ycie nastpnego dnia po [jego/jej] opublikowaniu w Dzienniku Urzdowym Unii Europejskiej. This decision enters into force on the first day of the month following its publication ... La presente decision entre en vigueur le premier jour du mois suivant celui de sa publication ... Niniejsza decyzja wchodzi w ycie pierwszego dnia miesica nastpujcego po jej opublikowaniu ...

Formu shall expire, jeeli dotyczy ona caego aktu prawnego tumaczy si traci moc:
This Regulation shall expire on ... Le prsent rglement expire le ... Niniejsze rozporzdzenie traci moc dnia ...

4)

ZACZNIK A ANEKS

Angielski termin Annex i francuski annexe tumaczy si jako zacznik, gdy dokument ten ma charakter uzupeniajcy, jest wydany jednoczenie z dokumentem gwnym i z nim cile zwizany, (przepisy lub dane techniczne, ktre ze wzgldw praktycznych nie znajduj si w czci normatywnej i ktre zwykle przedstawiane s w formie wykazu lub tabeli). Wsplnotowe akty prawne zawieraj zaczniki. Numeracja i struktura zacznikw w aktach unijnych nie ma charakteru staego. Opisane powyej formy podziau na czci, sekcje, punkty s jednak orientacyjnym wyznacznikiem podziau zacznikw. W tumaczeniu numeracji w zacznikach zazwyczaj zachowuje si dwustronny nawiast (np. (2)), z wyjtkiem maych liter alfabetu aciskiego, ktre, podobnie jak w czci normatywnej, maj nawias tylko z prawej strony (np. b)). Odwoujc si do poszczeglnych jednostek redakcyjnych zacznikw naley przede wszystkim stosowa nomenklatur uyt w danym akcie prawnym. Przykadowo: 66

a) jeeli zacznik ma cz A zatytuowan cz A, naley si do niej odwoywa w taki wanie w taki sposb (przykadowo in Annex(A) tumaczy si w czci A zacznika) b) jeeli w obrbie danego aktu prawnego zosta przyjty ju sposb odwoania si do jednostek redakcyjnych zacznika (np. w czci normatywnej s odwoania do pkt IV zacznika), analogiczne sposoby odwoania naley przyjmowa w pniejszych odwoaniach do danego przepisu. Terminy te tumaczy si jako aneks, gdy jest to dokument zmieniajcy postanowienia porozumienia lub umowy (np. aneks do umowy). Uwaga! Zaczone dokumenty oznaczaj uzupenienie znajdujce si w zaczniku, a doczone dokumenty doczony inny akt prawny (np. umowa midzynarodowa doczona do rozporzdzenia).

2.1.1.5. Komitologia i procedura regulacyjna poczona z kontrol

Procedura komitetowa (ang. comitology procedure lub committee procedure, fr. procdure de comitologie) to proces konsultacji z komitetami rodkw przyjmowanych przez Komisj w ramach uprawnie wykonawczych. W tym kontekcie naley unika sowa komitologia, gdy jest to argon, ktry nie wystpuje w aktach prawnych. Sowo to (komitologia) dopuszcza si jedynie jako tumaczenie wiadomie uytego sowa comitology, ktre wystpuje np. w podrcznikach prawa UE lub w innych podobnych tekstach redagowanych poza instytucjami UE. Procedura regulacyjna poczona z kontrol (ang. regulatory procedure with scrutiny, fr. procdure de rglementation avec droit de regard) to nowa procedura komitetowa ustanowiona decyzj Rady z dnia 17 lipca 2006 r. zmieniajc decyzj 1999/468/WE ustanawiajc warunki wykonywania uprawnie wykonawczych przyznanych Komisji. Jest ona dostpna w formacie PDF na stronach: http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/site/en/oj/2006/l_200/l_20020060722en00110013.pdf http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/site/pl/oj/2006/l_200/l_20020060722pl00110013.pdf

Z terminologicznego punktu widzenia najwaniejsze s nastpujce wyraenia: EN measures of general scope non-essential elements FR mesures de porte gnrale lments non essentiels PL rodki o zakresie oglnym inne ni istotne elementy

67

Odpowiednie wzory tych tekstw s dostpne wewntrznie lub na stronach internetowych przeznaczonych dla tumaczy zewntrznych. 2.1.2. Zmiany aktw prawnych 2.1.2.1. Zmiana, zastpienie, dodanie, skrelenie, uchylenie, zmiana numeracji Zmiana W przypadku wprowadzania zmian stosuje si nastpujce wyraenia: EN Regulation [...] is amended as follows: FR PL hereby Le rglement [...] est modifi W rozporzdzeniu wprowadza comme suit [ainsi que suit]: si nastpujce zmiany:

(1) In Article 3 (1), the 1) A larticle 3 1) w art. 3 ust. 1 skrela terms [...] shall be deleted paragraphe 1, les termes [...] si wyrazy []; sont supprims. (2) In Artcile 4 (2), the first subparagraph shall be replaced by the following: [...] 2) A larticle 4 2) art. 4 ust. 2 akapit paragraphe 2, le premier pierwszy otrzymuje alina est remplac par le brzmienie: []. texte suivant [figurant ciaprs]: [...]

Jeli zmian jest wiele i s one umieszczone w kilku artykuach, w pierwszym artykule naley posuy si nastpujcym wyraeniem: EN Regulation (Decision, etc.) ... shall be amended in accordance with the following Articles [in accordance with this Regulation]. FR Le rglement (La dcision, etc.) [...] est modifi conformment aux articles qui suivent [conformement au prsent rglement]. PL W rozporzdzeniu (decyzji, itp.) wprowadza si zmiany, zgodnie z nastpujcymi artykuami [zgodnie z niniejszym rozporzdzeniem].

Jeli w dokumencie dotyczcym zmiany aktu prawnego pojawia si konstrukcja replace [] by [], zaleca si stosowanie formy wyraenie/sowo/sowa [] zastpuje si wyraeniem/sowem/sowami []. W przypadku zmian niemajcych wpywu na polski tekst naley postpowa zgodnie z opisem w pkt 2.1.2.6. Zastpienie W przypadku zastpienia stosuje si nastpujce wyraenia: EN FR PL Article 3 of Regulation [] Larticle 3 du rglement [...] Art. 3 rozporzdzenia [] shall be replaced by the est remplac par le texte otrzymuje brzmienie:

68

following: Article 3 [] in Article 3 (1) of Regulation [...], the part of the introductory phrase shall be replaced by the following: 1. []

suivant: Article 3 [] A larticle 3 paragraphe 1 du rglement [...], llment de phrase introductif est remplac par le texte suivant [par ce qui suit]: 1. []

Artyku 3 [] w art. 3 ust. 1 rozporzdzenia [] cz zdania wprowadzajcego [] otrzymuje brzmienie: 1. []

In [...], the word/term (phrase) A [...], le mot/terme (le w [] sowo(sowa) [] [...] shall be replaced by membre de phrase) [...] est zastpuje si (the following): [...] remplac par (ce qui suit): sowem(sowami)* [] [...] In [...], the date [...] shall be A [...], la date du [...] est w [] dat [] zastpuje si replaced by that of [...] remplac par celle du [...] dat [] Annex II of the Regulation [...] shall be replaced by the text appearing in the Annex to this Regulation Lannexe II du rglement [...] est remplace par le texte franais figurant lannexe du prsent rglement zacznik II do rozporzdzenia [] zastpuje si tekstem znajdujcym si w zaczniku do niniejszego rozporzdzenia 6 otrzymuje

zastpienie jest omwione w Larticle 6 doit se lire comme artyku zdaniu suit brzmienie np.: article 6 shall read

* Zastpujc okrelone wyrazy innymi wyrazami w caym zmienianym akcie, dodaje si wyraenie z zachowaniem odpowiedniej formy gramatycznej.

Uwaga! Jeli nowy tekst odsya do aktu opublikowanego w Dzienniku Urzdowym, oznaczenie przypisu przybiera form * i umieszczane jest bezporednio pod nowym tekstem, przed ostatnim cudzysowem: Dz.U. (L/C)... z ........, s. ... . Interpunkcja w aktach zmieniajacych Standardowe zasady dotyczce zapisu przepisw zmieniajcych: a) kolejne zmiany wprowadzane s w punktach; b) tekst po punkcie rozpoczyna si od maej litery; c) kady z punktw koczy si rednikiem, ostatni koczy si kropk; d) wstawiany tekst umieszcza si w cudzysowie, interpunkcja wewntrz cudzysowu jest zupenie niezalena od interpunkcji poza cudzysowem; e) wprowadzajca zmiany to "w rozporzdzeniu xxx wprowadza si nastpujce zmiany", ale formua wprowadzajca w poszczeglnych punktach to "otrzymuje brzmienie". Przykad
W rozporzdzeniu xx/xxxx wprowadza si nastpujce zmiany:

69

1) art. 2 ust. 2 lit. a) otrzymuje brzmienie: a) [];; 2) art. 3 ust. 3 otrzymuje brzmienie: 3. Sekretarz Generalny [].; 3) art. 4 ust. 5 otrzymuje brzmienie: 5. [...].".

Dodanie W przypadku dodania stosuje si nastpujce wyraenia: EN FR PL The following Article shall be Larticle suivant est insr W rozporzdzeniu [] dodaje inserted in Regulation [...]: dans le rglement [...]: si art. 10a w brzmieniu: Article 10 a [] Article 10 bis [] Artyku 10a []

The following paragraph shall A larticle 25 du rglement W art. 25 rozporzdzenia [] be added to Article 25 of [...], le paragraphe suivant est dodaje si ust. 3 w brzmieniu: Regulation [...]: ajout: 3. [] 3. [] 3. [] The certificate annexed to this Le certificat annex au prsent wiadectwo zaczone do Regulation shall be added as rglement est ajout en tant niniejszego rozporzdzenia Annex quannexe dodaje si jako zacznik shall be inserted shall be added est insr est ajout dodaje si* dodaje si*

* w tumaczeniu na jzyk polski nie rozrnia si terminw insertion (czyli dodania jednostki redakcyjnej pod koniec wyszej jednostki) oraz addition/adjonction (czyli wprowadzenia jednostki redakcyjnej pomidzy istniejce jednostki) W przypadku dodania artykuw, ustpw lub innych numerowanych czci skadowych w czci normatywnej ju przyjtego aktu, numeracja nastpujcych po nich postanowie (ze wzgldu na odniesienia do nich, ktre mog by zawarte w innych aktach) pozostaje niezmieniona. Wwczas oznaczane s one tym samym numerem co poprzedzajcy je artyku i odpowiednio ma liter a, b, c, d, e, f, itd., np. artyku dodawany po art. 1 a przed art. 2 otrzymuje numer art. 1a, litera dodawana midzy lit. a) a lit. b) odpowiednio lit. a)a itd. Uwaga! W niektrych jzykach (np. we francuskim, hiszpaskim, woskim) zamiast liter uywa si oznacze w systemie bis, ter, quater, itd., gdzie bis odpowiada a, ter b, quater c, itd.: bis (2) ter (3) nonies (9) decies (10) sexdecies (16) septdecies (17)

70

quater (4) quinquies (5) sexies (6) septies (7) octies (8)

undecies (11) duodecies (12) terdecies (13) quaterdecies (14) quindecies (15)

octodecies (18) novodecies (19) vicies (20)

Skrelenie/uchylenie/utrata mocy W przypadku skrelenia/uchylenia/utraty mocy stosuje si nastpujce wyraenia: EN FR PL The second sentence of A larticle 3 du rglement [...], W art. 3 rozporzdzenia [] Article 3 of Regulation [...] la deuxime phrase est skrela si drugie zdanie. shall be deleted. supprime. Regulation repealed. [...] shall be Le rglement [...] est abrog. Larticle 3 est abrog. Rozporzdzenie moc. Uchyla si art. 3. traci moc z dniem dotyczy tylko ogranicze czasowych obowizywania aktu [] traci

Article 3 shall be repealed.

is no longer valid as of/ceases nest plus valable to have effect

Zmiana numeracji W przypadku zmiany numeracji stosuje si nastpujce wyraenia: EN FR PL The Annex shall become Lannexe devient annexe I et Niniejszy zacznik otrzymuje Annex I and the following le point suivant est ajout au oznaczenie I, a w ust. 1 dodaje point shall be added to paragraphe 1: [...] si pkt 1 w brzmieniu: [...] paragraph 1: [...] The former subparagraph (f) Lancien point f) devient point Dotychczasowa lit. f) shall become (g). g). otrzymuje oznaczenie lit. g).

71

2.1.2.2. Sprostowania i odesania do sprostowanych aktw

Sprostowania to zmiany wprowadzone przed przyjciem aktu (fr. corrigendums) lub po jego przyjciu (fr. rectificatifs). Sprostowanie wymaga dokadnego okrelenia aktu, ktrego dotyczy. W przypadku sprostowa przyjtych po przyjciu aktu, stosuje si formu: zamiast: , powinno by: .

Pojawiajce si w zwizku ze sprostowanami wyraenia as corrected by i corrected version naley tumaczy odpowiednio jako sprostowana(-e) w (Dz.U..) oraz wersja sprostowana. Odesania do sprostowanych aktw Obowizuje zasada, zgodnie z ktr naley pomin w wersji polskiej informacje o sprostowaniach do dokumentw opublikowanych przed dniem 1 maja 2004 r. - sprostowanie te nigdy nie ukazay si po polsku i zostay uwzgldnione w odpowiednich aktach prawnych. Przetumaczy naley natomiast informacje o innych sprostowaniach (a wic do pniejszych dokumentw).

2.1.2.3. Przeksztacenie, ujednolicenie, konsolidacja

Przeksztacenie (ang. recast, fr. refonte) Przeksztacenia (ang. recast, fr. refonte) oznacza nowy samodzielny akt prawny, rwnoczenie uchylajcy wszystkie akty, ktre znowelizowa. Umoliwia ono wprowadzenie nastpujcych rodzajw zmian: zmian terminologicznych wynikajcych z nieprawidowego uycia lub uycia niespjnego z obowizujcymi ustaleniami, zmian terminologicznych wynikajcych z uspjnienia dwch (lub wikszej liczby) oddzielnych aktw czonych w jeden.

Zaleca si wprowadzanie wszystkich ulepsze uznanych za niezbdne, nawet jeli oznaczaoby to tumaczenie na nowo caych partii tekstu. Wzory sformuowa uywanych w przeksztaceniach aktw prawnych (dyrektyw, rozporzdze i decyzji) zostay przygotowane przez Sub Prawn i s dostpne wewntrznie lub na stronie internetowej przeznaczonej dla tumaczy zewntrznych.

72

Ujednolicenie (ang. codification, fr. codification) Ujednolicenie oznacza poczenie wikszego zespou przepisw prawnych (aktu i aktw zmieniajcych) w jednolity, systematyczny zbir w drodze przyjcia nowego aktu prawnego bez wprowadzania zmian merytorycznych. Konsolidacja (ang. consolidation, fr. consolidation) Konsolidacja jest nieformalnym odpowiednikiem ujednolicenia. Konsolidacja jest przedsiwziciem redakcyjnym i jako e nie podlega odpowiednim procedurom legislacyjnym, jej efekt nie jest prawnie wicy istnieje tylko dla celw informacyjnych. 2.1.2.4. Amended proposal

Wyraenia amended proposal i modified proposal s synonimami i oznaczaj zmieniony wniosek (fr. proposition modifiee). 2.1.2.5. Tytuy aktw zmieniajcych

Akt, ktrego jedynym celem jest zmiana innego aktu powinien zawiera w tytule wyraz zmieniajcy (nie naley uywa okrele takich jak uzupeniajcy, poniewa oznaczaj one jedynie jedn z form czynnoci prawnej jak jest zmiana). Jeli zgodnie z wyranymi przepisami akt zmieniajcy wydawany jest przez inn instytucj ni ta, ktra wydaa dokument podstawowy, tytu powinien zawiera nazw tej ostatniej. Np. rozporzdzenie [] Parlamentu Europejskiego i Rady [] zmieniajce rozporzdzenie [] Rady. Naley przy tym zwraca uwag na sposb konstruowania dugich i skomplikowanych tytuw aktw nowych, ktre rwnie zmieniaj wczeniejsze akty prawne. Przykadem nieudanego tumaczenia moe by tytu nowego rozporzdzenia REACH: Regulation of the European Parliament and of the Council concerning the Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals (REACH), establishing a European Chemicals Agency, amending Directive 1999/45/EC of the European Parliament and of the Council and repealing Council Regulation (EEC) No 793/93 and Commission Regulation (EC) No 1488/94 as well as Council Directive 76/769/EEC and Commission Directives 91/155/EEC, 93/67/EEC, 93/105/EC and 2000/21/EC Rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwole i stosowanych ogranicze w zakresie chemikaliow (REACH), utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliow, zmieniajce dyrektyw 1999/45/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylajce rozporzdzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporzdzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak rownie dyrektyw Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE Problemem jest tutaj kwestia niezrcznego wyliczenia: w sprawie czego, czego, zmieniajce co i uchylajce co. Zdecydowanie lepszym rozwizaniem byoby: w sprawie czego oraz czego, zmieniajce co oraz uchylajce co prowadzce do dwch oddzielnych wylicze o oddzielnej skadni. Czyli tytu powinien brzmie:

73

Rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwole i stosowanych ogranicze w zakresie chemikaliow (REACH) oraz utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliow, zmieniajce dyrektyw 1999/45/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylajce rozporzdzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporzdzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak rownie dyrektyw Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE. 2.1.2.6. Zmiany niemajce wpywu na polski tekst

W przypadkach, w ktrych akt zmieniajcy wprowadza zmian niemajc adnego wpywu na tre polskiego tumaczenia, naley postpowa w sposb zilustrowany na poniszych przykadach: Przykad 1:
In Table 4 Foreign Direct Investment (FDI) flows, under B Activity breakdown, the description of item 505 is replaced by the following text: Direct investment abroad: Total

Autorowi zmiany chodzi o poprawienie bdu w wersji angielskiej. Normalnie naleaoby przetumaczy:
W tabeli 4 Obroty zagranicznych inwestycji bezporednich (FDI), w punkcie B Podzia dziaalnoci, opis pozycji 505 otrzymuje brzmienie: Zagraniczne inwestycje bezporednie: Ogem

Poniewa jednak tekst polski tak ju wanie brzmi i nie mona napisa, e otrzymuje nowe brzmienie, jeli takie wanie brzmienie ju ma, naley napisa:
W tabeli 4 Obroty zagranicznych inwestycji bezporednich (FDI), w punkcie B Podzia dziaalnoci, opis pozycji 505 zachowuje w wersji polskiej dotychczasowe brzmienie: Zagraniczne inwestycje bezporednie: Ogem

Przykad 2: W przypadku gdy tumaczony jest dokument wprowadzajcy zmian do istniejcego dokumentu, a w polskim tumaczeniu poprzedniej wersji tekstu znajduje si ju poprawna wersja terminu/wyraenia (np. poniewa tumacz si zorientowa i dobrze przetumaczy bdny orygina): w motywie dotyczcym tego fragmentu naley na kocu doda nawias kwadratowy z tekstem;
[Nie dotyczy polskiej wersji jzykowej.]

cay tekst artykuu i punktu zawierajcego zmian naley zastpi ta sama uwaga:
[Nie dotyczy polskiej wersji jzykowej.]

Jest to oczywicie sytuacja wyjtkowa a dodatki w nawiasach kwadratowych musz by zawsze ustalane ze Sub Prawn, gdy wszystkie zmiany tekstu musz by rejestrowane. Powinno si wwczas powiadomi o takim dodatku rwnie osob zamawiajc tumaczenie i osob odpowiedzialn za dany tekst w danej DG. Przykad 3:

74

From the {end of the transitional period - repeal of Directive(s 67/548/EEC and) 1999/45/EC}, references to the repealed acts referred to in paragraph 1 shall be construed as references to this Regulation, and the following shall apply: (e) The term dangerous shall be replaced by the term hazardous; Jako e w polskiej wersji jzykowej termin dangerous jest tumaczony tak samo jak hazardous stosuje si zapis: (e) [Nie dotyczy polskiej wersji jzykowej].

2.1.3. Odesania w tekcie 2.1.3.1. Odesanie a odniesienie

Odesanie w akcie prawnym to inaczej przepis odsyajcy. Suy on zapewnieniu skrtowoci lub spjnoci i odsya do innego, rwnie obowizujcego, przepisu. Odniesienie jest natomiast pojciem oglnym. W przypadku transponowania dyrektyw odniesienie w tekcie ustawy (w formie przypisu) wskazuje jaka dyrektywa zostaa w tej ustawie transponowana do prawa krajowego. Ta ustawa pozostaje jednak samodzielnym aktem prawnym i dyrektywa zasadniczo ani jej nie uzupenia, ani nie obowizuje rwnolegle. Zatem w kontekcie prawodawstwa krajowego, naley mwi o odniesieniach do dyrektywy zawartych w prawie krajowym. Uwaga! Angielskie sowo reference nie zawsze oznacza odesanie, zalenie od powyszego kontekstu moe ono oznacza rwnie odniesienie. 2.1.3.2. Odesania wewntrzne i zewntrzne Odesanie wewntrzne wskazuje na inny przepis zawarty w tym samym akcie prawnym. Odesanie zewntrzne wskazuje na inny akt prawodawstwa wsplnotowego lub innego. Musz one by precyzyjne i umoliwia adresatowi atwe dotarcie do wskazanego tekstu. Przykad odesania wewntrznego:
1. Zagroenia rodowiska preparatami ocenia si za pomoc jednego lub kilku sposobw podanych poniej: a) za pomoc metody konwencjonalnej opisanej w zaczniku III [] Procedura kontroli okrelona w art. 15 ma zastosowanie do [].

Przykad odesania zewntrznego:

b) przez okrelenia niebezpiecznych dla rodowiska waciwoci preparatu, koniecznych dla dokonania waciwej klasyfikacji zgodnie z kryteriami wymienionymi w zaczniku VI do dyrektywy 67/548/EWG.

2.1.3.3. Odesania do Dziennika Urzdowego

Odesanie do Dziennika Urzdowego moe mie form pen, skrcon albo form skrtu.

75

Wersj pen, tj. Dziennik Urzdowy Unii Europejskiej, stosuje si: w tekcie; w formuach dotyczcych wejcia w ycie aktw; w sprostowaniach dotyczcych danego Dziennika Urzdowego (patrz rwnie wersja skrcona).

Wersja skrcona Dziennik Urzdowy stosowana jest: w przypisach: Patrz: s. niniejszego Dziennika Urzdowego. Dotychczas nieopublikowane (nieopublikowana) w Dzienniku Urzdowym. w tekstach mniej oficjalnych.

Natomiast skrt, tj. Dz.U. L, Dz.U. C, Dz.U. C ... A, Dz.U. C ... E stosuje si: we wszystkich innych przypisach: (1)Dz.U. L 99 z 10.4.2001, s. 1. Dz.U. C 48 A z 24.2.2005. w tabelach: Dz.U. L 99 z 10.4.2001, s. 4. W przypadku aktw sprzed 31 stycznia 2003 r. (wcznie) podaje si odesanie do Dziennika Urzdowego Wsplnot Europejskich. Wewntrz tekstu powinno unika si uywania nastpujcego zapisu: (Dz.U. L 230 z 28.8.2002, s. 7). Odesanie do Zbioru Orzecze (wyroki i orzeczenia Trybunau Sprawiedliwoci i Sdu Pierwszej Instancji) ma nastpujc form: Zb.Orz. w przypadku odesania od orzecze i wyrokw opublikowanych po 1 maja 2004 r.,

Rec. (skrt francuski) w przypadku odesania od orzecze i wyrokw sprzed 1 maja 2004 r. Uwaga! Skrty Dz.U. i Zb.Orz. pisze si bez spacji. 2.1.3.4. Odesania do czci aktw prawnych

W przypadku odesania do przepisu konieczne jest wskazanie jednego lub kilku elementw. Poszczeglne jednostki podziau wymieniane s w kolejnoci malejcej pod wzgldem 76

hierarchii tekstu, tj. art. [...] ust. [...] pkt [...] lit. [...] tiret [...] bez przecinkw po kolejnych jednostkach redakcyjnych. Na kocu wymienia si nazw aktu prawnego. Przykad:
art. 53 ust. 2 dyrektywy 78/660/EWG, art. 1 ust. 1 zdanie drugie

W przypadku gdy wymienia si elementy tej samej grupy podziau, przy czym jednemu lub kilku z nich towarzysz bardziej szczegowe elementy odesania, naley powtrzy nazw podziau dla kadego odesania:
art. 1 i art. 2 ust. 1 (a nie: art. 1 i 2 ust. 1), ust. 1 pkt 5 i ust. 2 akapit drugi (a nie: ust. 1 pkt 5 i 2 akapit drugi).

W przypadku gdy odesanie dotyczy elementw jednakowych pod wzgldem hierarchii, ktrym nie towarzysz bardziej szczegowe elementy odesania, stosuje si uproszczon form odniesienia bez powtarzania nazwy podziau:
rozdziay I i II (a nie: rozdzia I i rozdzia II) art. 1, 4 i 9 art. 1-4
*

art. 1-4 i 9 tiret pierwsze i trzecie

Uwaga! Jeli w wyliczeniu wystpuj jedynie kolejno nastpujce po sobie cyfry, naley wymieni kad z nich z osobna, tj. art. 2, 3 i 4 (a nie: art. 2-4), poniewa zapis taki moe oznacza przykadowo celowe pominicie artykuu 3a. EN Article 1 Article 2 Article 2a article premier article 2 article 2 bis FR art. 1 art. 2 art. 2a (bez spacji midzy cyfr i liter) Article 2 (1) Article 2a (1) Article 2 (a) Article 2 (1) (a) Article 2a (1) (a) article 2 paragraphe 1 article 2 bis paragraphe 1 article 2 paragraphe a article 2 1 paragraphe point a)
er

PL

Odesanie do elementw w ramach jednego artykuu

art. 2 ust. 1 art. 2a ust. 1 art. 2 lit. a) art. 2 ust. 1 lit. a)

article 2 bis paragraphe 1 point art. 2a ust. 1 lit. a) a)

Nie naley tu uywa wyrazu wcznie, poniewa wyliczenie automatycznie obejmuje wszystkie wymienione elementy.

77

Article 2 (2) and (3)

article 2 paragraphe paragraphe 3

et art. 2 ust. 2 i 3

Articles 1, 2 and 4 Articles 2 to 4 Articles 1 to 4 and 9

articles 1er, 2 et 4 articles 2 4 les articles 1 4 et 9

er

art. 1, 2 i 4 art. 2-4 art. 1-4 i 9

Odesania do jednostek nienumerowanych podajemy sown form liczebnika porzdkowego, ktry stoi zawsze po rzeczowniku (np. art. 2 akapit pierwszy tiret trzecie). Z zaoenia bdne jest liczenie jednostek numerowanych od koca (np. akapit ostatni), mimo to w tumaczeniu naley zachowa zgodno z oryginaem. Powysze zasady w ograniczonym zakresie dotycz zacznikw. Jednostki struktury zacznikw czsto maj wasne nazwy , ktry naley stosowa. Czsto nie s one podane explicite w odesaniu w jzyku rodowym. Przykadowo: odesanie: In Chapter IV.A.1 of Annex II, naley rozpisa: W zaczniku II rozdzia IV sekcja A pkt 1 (w sprawdzeniu, e IV to faktycznie rozdzia, a A to faktycznie sekcja). Obowizuje tutaj rwnie podstawowa zasada o ustawieniu struktur od najwyszej do najniszej. Nie stosujemy podwjnego w (np. *w zaczniku II w rozdziale IV sekcja A -- mogoby oznacza, e zacznik jest zawarty w rozdziale). Wszystkie nisze jednostki w takim przypadku podawane s w mianowniku. Wyjtkiem od zasady od najwyszej jednostki do najniszej s przypadki, w ktrych zacznik bezporednio poprzedza nazw aktu prawnego (np. In Chapter IV.A.1 of Annex II to Regulation ...). W takim przypadku waciwym tumaczeniem jest W rozdziale IV sekcja A pkt 1 w zaczniku II do rozporzdzenia ...). Ze wzgldw skadniowych zacznik pojawia si wtedy bezporednio przed do i moliwe jest powtrzenie przyimka w. Inne poprawne przykady: W pkt 32fa zacznika XX do Porozumienia [EOG] dodaje si, co nastpuje lub W pkt 32fa w zaczniku XX do Porozumienia dodaje si, co nastpuje ... W rozdziale III cz 2 w zaczniku I do Porozumienia [EOG] wprowadza si nastpujce zmiany ...

2.1.3.5. Zwany dalej

Jeli akt ma skrcon nazw (zwykle wprowadzan przez wyraenie zwany/-a/-e dalej [], jest ona uywana w przypadku pniejszych odniesie w danym tekcie. W przypadku umw wskazane jest wprowadzanie nazw skrconych przy uyciu wyraenia zwany dalej .

78

Wyraenia zwany dalej uywamy w przypadkach, gdy analogicznego wyraenia uyto w jzyku rdowym. Przykad:
Having regard to the Agreement on the European Economic Area, as amended by the Protocol adjusting the Agreement on the European Economic Area, hereinafter referred to as the Agreement, and in particular Article 98 thereof uwzgldniajc Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym, zmienione Protokoem dostosowujcym Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym, zwane dalej Porozumieniem, w szczeglnoci jego art. 98

Jeli w jzyku rdowym nie uyto takiego wyraenia, nie uywamy go w jzyku polskim. Podajemy wwczas form w mianowniku w nawiasie. Przykad:
The Commission has received a complaint pursuant to Article 5 of Council Regulation (EC) No 384/96 (the basic Regulation). Komisja otrzymaa skarg zoon zgodnie z art. 5 rozporzdzenia Rady (WE) nr 384/96 (rozporzdzenie podstawowe).

2.1.3.6. Definicje w aktach prawnych

Definicje wprowadza si sowem oznacza lub oznaczaj: Przykad:

Customs office means any office at which all or some of the formalities laid down by customs rules may be completed. Urzd celny oznacza kady urzd, w ktrym mog zosta dokonane, w caoci lub w czci, formalnoci przewidziane przepisami celnymi. Customs authorities means the authorities responsible inter alia for applying customs rules. Organy celne oznaczaj organy uprawnione midzy innymi do stosowania przepisw prawa celnego.

2.1.3.7. Spjno formalna i materialna Terminologia stosowana w danym akcie prawnym musi by spjna zarwno wewntrznie, jak i z aktami ju obowizujcymi, zwaszcza z aktami w tej samej dziedzinie. Wyrnia si dwa rodzaje spjnoci: spjno formaln i spjno materialn.

Spjno formalna oznacza, e te same terminy s stosowane do wyraenia tych samych poj i identyczne terminy nie mog by stosowane do wyraenia rnych poj. Pozwala to unikn wieloznacznoci, sprzecznoci i wtpliwoci co do znaczenia terminu. Zasada zachowania spjnoci formalnej obowizuje w odniesieniu do przepisw danego aktu, aktw z nim powizanych i innych aktw z tej samej dziedziny. 79

Spjno materialna polega na zapewnieniu logiki caego aktu. Tekst aktu nie moe bowiem zawiera sprzecznoci. Przyjte definicje musz by stosowane w caym tekcie. Zdefiniowane terminy musz by uywane w sposb jednolity, a ich tre nie moe odbiega od przyjtych definicji. Na zasady te naley zwrci szczegln uwag tumaczc akty zmieniajce stanowi one spjn cao z aktem, ktry jest zmieniany.

80

2.2.

ZAGADNIENIA LEKSYKALNO-PRAWNE

W niniejszym rozdziale omwiono rnego rodzaju czsto pojawiajce si w dokumentach sformuowania, ktrych tumaczenie nastrcza nierzadko trudnoci. S to w wikszoci terminy prawnicze, charakterystyczne dla wsplnotowego dorobku prawnego niemajce dokadnych odpowiednikw w prawie krajowym. Ustalone ekwiwalenty w jz. polskim uwzgldniaj kontekst prawa europejskiego i skutki prawne, jakie niesie ze sob stosowanie takich, a nie innych fachowych okrele. 2.2.1. Repeal vs. Delete repeal (fr. abroger) uchyla / traci moc (dotyczy caoci aktu prawnego) delete (fr. supprimer) skrela (dotyczy fragmentu aktu prawnego) Forma traci moc jest uywana wycznie w przepisie uchylajcym w czci normatywnej aktu prawnego. Przykady:
W przepisie uchylajcym: Regulation (EC) No XXXX shall be repealed with effect from 1 January 2007. Rozporzdzenie (WE) nr XXXX traci moc ze skutkiem od 1 stycznia 2007 r. W motywach aktu prawnego: Regulation (EC) No XXXX should be repealed. Naley uchyli rozporzdzenie (WE) nr XXXX. Article 21 shall be deleted. Skrela si art. 21.

2.2.2. Legislation Union legislation (fr. lgislation de lUnion) prawodawstwo unijne national legislation (fr.lgislation nationale) prawodawstwo krajowe, przepisy krajowe Uwaga! Termin legislation w kontekcie unijnym moe oznacza ustawodawstwo jeeli wiadomo, e odnosi si wycznie do aktw ustawodawczych (przyjmowanych w ramach procedury ustawodawczej, ang. legislative acts) w odrnieniu od aktw o charakterze nieustawodawczym (ang. non-legislative acts). Jeeli uycie terminw legislation, legislative nie odnosi si wycznie do opisanych powyej przypadkw (zwykych i specjalnych procedur ustawodawczych) wskazane jest uycie oglniejszych okrele: legislacja, prawodawstwo. 2.2.3. Enter into force vs. application vs. take effect enter into force wejcie w ycie application - stosowanie 81

take effect/ become efective stawa si skutecznym Przykady:

This Regulation shall enter into force on... Niniejsze rozporzdzenie wchodzi w ycie w dniu... This regulation [article] shall apply from... Niniejsze rozporzdzenie [niniejszy artyku] stosuje si od dnia... This decision takes effect/ becomes effective from... Niniejsza decyzja staje si skuteczna od dnia

2.2.4. Transpose vs. implement Termin implement ma szerszy zakres pojciowy ni termin transpose. Transpozycja polega wycznie na wprowadzeniu przepisw aktu normatywnego przyjtego na szczeblu UE/WE (najczciej dyrektywy, ale nie tylko) do aktw prawa krajowego (jest to swego rodzaju przepisanie tych przepisw do prawa krajowego), co wie si nastpnie z przyjciem, publikacj i wejciem w ycie danych aktw krajowych. Czasownik transpose naley tumaczy: transponowa, a rzeczownik transposition: transpozycja. Termin implementation (tumaczony jako wykonanie w odniesieniu do aktw prawnych UE/WE) obejmuje swoim zakresem znaczeniowym transpozycj danego aktu UE oraz podjcie wszelkich czynnoci w celu zapewnienia stosowania odnonych przepisw krajowych w praktyce. Przykad: w ustawie krajowej na podstawie dyrektywy zapisano, e kierowcy TIR-w maj rejestrowa czas spdzony za kierownic - to jest ju transpozycja, ale dopiero cz wdroenia. Wdroenie obejmuje rwnie wprowadzenie kontroli, ustalenie organw odpowiedzialnych itp. Niestety omawiane terminy czsto stosowane s niejednolicie i niekonsekwentnie w rnych wersjach jzykowych. Dlatego istotne jest zbadanie kontekstu, w jakim uyto danego pojcia, aby mc dokona prawidowego wyboru polskiego odpowiednika. Sowo implementation jest rwnie uywane w kontekcie uprawnie wykonawczych (ang. implementing powers) Komisji. Na podstawie art. 291 ust. 2 Traktatu FUE akty prawne mog powierza Komisji, ewentualnie Radzie, uprawnienia do przyjmowania aktw wykonawczych (ang. implementing acts). W przypadku tytuw tego rodzaju aktw (rozporzdze, dyrektyw, decyzji) sowo implementing zawsze naley tumaczy jako wykonawczy/-a/-e. Pojcie implementation nie ogranicza si tylko do wykonywania aktw prawnych UE/WE i jest czsto uywane w odniesieniu do innych aktw, programw, strategii. Jako zasad mona przyj, e pojcie implementation tumaczymy jako: wykonanie lub wdroenie w odniesieniu do aktw prawnych UE/WE wdraanie w przypadku nowo stworzonych rozwiza, ktre dopiero maj by stosowane (programy, systemy, modele); wdraanie lub wprowadzanie w ycie w przypadku przepisw;

82

wykonanie lub realizacja w przypadku ju obowizujcych wytycznych, strategii czy programw.

Przykady uycia i tumaczenia terminw implement / implementation w rnych konktekstach:

Commission Regulation (EC) No XXXX implementing Council regulation Rozporzdzenie Komisji (WE) nr XXXX w sprawie wykonania rozporzdzenia Rady (co oznacza to samo co: rozporzdzenie w sprawie wprowadzenia w ycie przepisw wykonawczych do rozporzdzenia) implementing regulation rozporzdzenie wykonawcze implementing rules - przepisy wykonawcze financial implementation realizacja finansowa budget implementation wykonanie budetu implementing body organ wykonawczy implementing agency agencja wdraajca

2.2.5. Established in vs. nationality Established in zasadniczo uywane jest w odniesieniu do osb prawnych i oznacza majca siedzib/ z siedzib w. Spka moe mie gwna siedzib w jednym kraju, a inne siedziby w innych krajach.

Przykad:
Any company from Croatia, whether or not established in the Community Kada spka z Chorwacji, posiadajca siedzib lub jej nie posiadajca we Wsplnocie/ z siedzib we Wsplnocie bd poza ni

jeli established in dotyczy osoby fizycznej, to oznacza prowadzca dziaalno (gospodarcz) [por. freedom of establishment swoboda przedsibiorczoci/prowadzenia dziaalnoci gospodarczej].

Nationality odnosi si zwykle do osb fizycznych i w kontekcie prawnym sowo to naley tumaczy jako obywatelstwo.

83

jeeli nationality odnosi si do osoby prawnej, mona zastosowa wyraenie przynaleno pastwowa (pojecie szersze od sowa obywatelstwo). 2.2.6. na mocy rozporzdzenia, rozporzdzeniem, w drodze rozporzdzenia, zgodnie z rozporzdzeniem itp.

1) Skutek prawny osignity w powoywanym przepisie Przykady: ... amended by Regulation ... = ... zmieniony rozporzdzeniem [zmian wprowadza si w treci tego wanie rozporzdzenia] ... Committe established by Art. XX = komitet powoany w art. XX [w art. XX powouje si komitet YY] ... obligations under Article XX = ... zobowizania na mocy art. XX [w art. XX nakada si okrelone zobowizania] ... as determined under Article XX = ... jak okrelono w art. XX [w art. XX okrela si szczegowo np. warunki] Wyraenia na mocy rozporzdzenia, rozporzdzeniem i w drodze rozporzdzenia, czy te wprowadzony na mocy art. XX, wprowadzony art. XX, wprowadzony w art. XX uwaa si za synonimy. Zalecan form jest w tym przypadku stosowanie narzdnika. Dotycz one sytuacji, w ktrych skutek prawny jest osignity w danym akcie prawnym lub jego przepisie. Angielskim odpowiednikiem takich wyrae s najczciej: by, in, under. W takim znaczeniu bdne jest przede wszystkim uywanie odpowiednika zgodnie z. Angielskie konstrukcje z by + tytu aktu prawnego (np. by Regulation 1044/2001) tumaczy si na polski, zwyczajowo uywajc narzdnika. 2) Odesanie do normy kompetencyjnej Przykadowo: art. XX stanowi: Po rozpatrzeniu wniosku Komisja udziela zezwole .... W momencie udzielania zezwolenia Komisja odwouje si do swoich uprawnie okrelonych w art. XX: Na podstawie art. XX Komisja po rozpatrzeniu wniosku udziela zezwolenia na.... W takim przypadku w jzyku polskim stosuje si najczciej wyraenie na podstawie. Angielskim odpowiednikiem takich wyrae najczciej jest: pursuant to, under [uywane czsto niekonsekwentnie]. Przykady: opinion of the Commission pursuant to Article 294(7)(c) TFEU opinia Komisji na podstawie art. 249 ust. 7 lit. c) TFUE Following a request an expiry and interim review pursuant to Articles 11(2) and 11(3) of the basic Regulation was initiated W nastpstwie zoenia wniosku wszczto przegld wyganicia i przegld okresowy na podstawie art. 11 ust. 2 i 11 ust. 3 rozporzdzenia podstawowego W takim znaczeniu sugeruje si unikanie odpowiednika na mocy. W szczeglnym przypadku, gdy w jzyku angielskim pojawia si wyraenie in the application of Art. XX, prawidowym tumaczeniem jest tylko w zastosowaniu art. XX

84

3) Cytat, odwoanie si do normy, wskazanie na brak sprzecznoci Przykadowo: Zgodnie z art. 11 ust. 3 rozporzdzenia podstawowego moliwe jest wszczcie przegldu okresowego ... Art. 11 ust. 3 rozporzdzenia stanowi o moliwoci wszczcia przegldu okresowego ... Wszczcie przegldu okresowego, o ktrym mowa w art. 11 ust. 3 rozporzdzenia podstawowego, .... W takim przypadku stwierdza si fakt brzmienia bd istnienia jakiego przepisu, bez wskazywania na osignicie w nim skutku prawnego ani bez umocowania w nim dziaania. Umocowanie takie moe pojawia si w kolejnym zdaniu (np. W zwizku z powyszym Komisja wszczyna przegld okresowy ...) Do dyspozycji tumacza s w takim przypadku rnorodne rodki, w tym m.in.: zgodnie z, stanowi. Bdne w takim przypadku s wyraenia: na mocy, na podstawie. Nie zaleca si rwnie uycia czasownikw: przewidywa, mwi w konstrukcjach, w ktrych powoywany przepis wystpuje w mianowniku (niepodane uycie czasownikw z rzeczownikami nieosobowymi), typu Art. X przewiduje, e. Zalecanym czasownikiem w takie konstrukcji jest stanowi, okrela. Inna konstrukcja: o ktrym mowa w art. XX 2.2.7. Przepisy vs. postanowienia Wystpujce czsto w aktach prawnych angielskie sowo provisions moe mie w jzyku polskim dwojakie znaczenie, w zalenoci od rodzaju aktu, do ktrego si odnosi. I tak: Przepisy - w aktach autorytatywnych (dyrektywach, rozporzdzeniach, ustawach itp.) Postanowienia - w umowach zawieranych midzy rwnorzdnymi stronami (np. w traktatach)

2.2.8. Umowa o co czy o czym umowa o co/na co: jeli wymienione s wiadczenia, do ktrych zobowizuje si jedna strona Przykady
umowa o prac umowa o dzieo umowa na dostawy broni

umowa o czym: jeli wymienione s wiadczenia, do ktrych zobowizuj si obie strony Przykad
umowa o wymianie handlowej

(za Sownikiem poprawnej polszczyzny) 85

2.2.9. Without prejudice Jeeli without prejudice odnosi si do aktu prawnego lub jego czci, stosujemy wyraenie nie naruszajc, uywajc sowa przepisy Przykady
Without prejudice to Article 19 Nie naruszajc przepisw art. 19 Without prejudice to Council Regulation Nie naruszajc przepisw rozporzdzenia Rady This decision shall be without prejudice to the Commission Decision Niniejsza decyzja nie narusza przepisw decyzji Komisji

Ale jeeli without prejudice odnosi si do czego innego, uywamy wyraenia bez uszczerbku Przykady
Its provisions were without prejudice to the application of Article 82 Jej przepisy pozostaj bez uszczerbku dla stosowania (postanowie) art. 82 Without prejudice to controls related to Bez uszczerbku dla kontroli zwizanych z

2.2.10. If appropriate Za poprawne tumaczenie wyraenia if appropriate w zalenoci od kontekstu mona uzna nastpujce ekwiwalenty w jz. polskim: w miar potrzeb, w stosownych przypadkach, w uzasadnionych przypadkach , w razie potrzeby, jeli jest to uzasadnione, w odpowiednich przypadkach 2.2.11. Delegation, (permanent) representation, mission Komisja Europejska posiada w innych pastwach swoje: przedstawicielstwa(ang.: representations) - w pastwach czonkowskich UE delegatury (ang.: delegations) - w krajach trzecich (niebdcych pastwami czonkowskimi UE)

Pastwa posiadaj przy UE swoje: stale przedstawicielstwa (ang.: permanent representations) - dotyczy to pastw czonkowskich misje (ang.: missions) w przypadku krajw trzecich.

86

Pastwa maj rwnie misje dyplomatyczne przy innych instytucjach. Przykady

Stae Przedstawicielstwo RP przy NATO (ang.: Permanent Delegation of RP to NATO)

Stae Przedstawicielstwo RP przy Biurze ONZ (ang. Permanent Mission of RP to UN) 2.2.12. Export & import Angielski termin export tumaczymy jako wywz, natomiast import jako przywz oprcz przypadkw szczeglnych,ktre nie dotycz towarw: np. eksport energii eksport usug eksport wiadcze (konkretny kontekst ubezpiecze spoecznych) 2.2.13. Legislative Naley zwrci uwag, e sowo legislative jest uywane w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w szczeglnym sensie: odrnia si w ten sposb akty prawne ustawodawcze (legislative) od aktw prawnych nieustawodawczych (non-legislative). W przypadku odwoania do tego typu aktw, przyjmowana w ramach procedury ustawodawcznej (legislative procedure) naley stosowa taki wanie odpowiednik. W wikszoci innych przypadkw, gdzie sowo legislative jest uywane w szerszym sensie, odpowiednikiem bdzie przymiotnik prawodawczy. 2.2.14. Shall Angielski czasownik modalny shall jest uywany w czci normatywnej aktw prawnych (w artykuach), w przepisach, ktre maj charakter obligatoryjny, nakadaj zobowizanie. W jzyku francuskim i niemieckim zasadniczo uywa si w takich przypadkach trybu oznajmujcego czasu teraniejszego. Rwnie w jzyku polskim zasadniczo stosuje si czas teraniejszy. Istniej jednak wyjtki od tej zasady. Czasami niezbdne jest wyraenie explicite zobowizania przez uycie czasownika musie lub zakazu przez uycie konstrukcji nie mc (=shall not). Dzieje si tak w przypadkach, gdy istnieje ryzyko, e wypowied z uyciem czasownika w trybie oznajmujcym czasu teraniejszego moe by uznana za wypowied o charakterze czysto oznajmujcym. Najlepiej zobrazowa takie sytuacje na przykadach: Przykad 1:
The Authority shall develop a common approach to the identification and measurement of systemic importance, including quantitative and qualitative indicators as appropriate. These indicators shall be a critical element in the determination of appropriate supervisory actions. EBA opracowuje wsplne podejcie do identyfikacji i mierzenia znaczenia systemowego, w tym w stosownych przypadkach wskanikw ilociowych i jakociowych. Wskaniki te musz mie kluczowe znaczenie przy okrelaniu odpowiednich dziaa nadzorczych.

Tumaczenie wskaniki te maj kluczowe znaczenie, mogoby by odczytane jako komentarz, a nie jako zobowizanie do ich stosowania. Przykad 2:

87

Member States shall endeavour to ensure that beneficiaries of international protection have access to appropriate schemes for the assessment, validation and accreditation of their prior learning. Any such measures shall respect Articles 2(2) and 3(3) of Directive 2005/36/EC ... Pastwa czonkowskie d do zapewnienia beneficjentom ochrony midzynarodowej dostpu do odpowiednich systemw oceny, nostryfikowania i zaliczania ich wczeniejszego ksztacenia. Wszystkie takie rodki musz by zgodne z art. 2 ust. 2 i art. 3 ust. 3 dyrektywy 2005/36/WE

Tumaczenie wszystkie takie rodki s zgodne z art. mogoby by odczytane jako stwierdzenie ich zgodnoci (uwaa si je za zgodne). Chodzi natomiast o to, e rodki takie musz by zaprojektowane z poszanowaniem powoanych przepisw. Przykad 3:
Measures adopted pursuant to this Article shall not interfere with Member States' competences in deciding on the implementation of health technology assessment conclusions rodki przyjte zgodnie z niniejszym artykuem nie mog kolidowa z kompetencjami pastw czonkowskich w zakresie decydowania o wprowadzaniu w ycie wnioskw z oceny technologii medycznych

Tumaczenie nie koliduj oznaczaoby, e uwaa si je za niekolidujce (przykad z przeczeniem, analogiczny do przykadu 2). Przykad 4:
from 1 January 2013, ventilation fans shall not have a lower target energy efficiency than as defined in Annex I od dnia 1 stycznia 2013 r. wentylatory przeznaczone do systemw wentylacji nie mog mie docelowej sprawnoci energetycznej o wartoci niszej ni okrelona w zaczniku I

Tumaczenie nie maj nie byoby odebrane jako zakaz.

88

3.

MATERIAY I POMOCE 3.1. GDZIE ZNALE AKTY PRAWNE I INNE DOKUMENTY?

3.1.1. Eurlex 3.1.1.1.Podstawowe informacje Eurlex (http://eur-lex.europa.eu/pl/index.htm) jest podstawowym narzdziem dostpu do wsplnotowych aktw prawnych. Internetowy serwis, ktrego opracowaniem zajmuje si Urzd Publikacji, umoliwia dostp zarwno do papierowych wyda Dziennika Urzdowego Unii Europejskiej w formie elektronicznej, jak rwnie do innych formatw tekstu (np. HTML i DOC). Strona wyszukiwania (http://eur-lex.europa.eu/RECH_menu.do?ihmlang=pl) umoliwia wyszukiwanie dokumentu z wykorzystaniem wielu kryteriw, m.in. numeru naturalnego, numeru Celex, adresu publikacyjnego w Dzienniku Urzdowym, daty wydania itd. Numer Celex to jednolity sposb kodowania aktw prawnych, a podstawowa zasada jego tworzenia wyglda w nastpujcy sposb: kod rodzaju aktu prawnego (np. 3 dla aktu prawa wtrnego) + rok (4 cyfry) + R (dla rozporzdzenia) lub L (dla dyrektywy) lub D (dla decyzji), a nastpnie numer aktu. Przykadowo dyrektywa o numerze naturalnym 414/91 oznaczona jest numerem CELEX: 31991L0414. W Eurleksie mona rwnie znale skonsolidowane teksty aktw prawnych (http://eurlex.europa.eu/RECH_consolidated.do). Teksty skonsolidowane jako takie nie maj mocy prawnej, su jedynie wikszej przejrzystoci prawodawstwa. W razie wtpliwoci naley odwoa si do tekstw poszczeglnych aktw zmieniajcych, wymienionych na pocztku treci aktu skonsolidowanego. W elektronicznej wersji Eurleksa mona rwnie znale skonsolidowane teksty traktatw (Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz Traktat o Unii Europejskiej) pod adresem: http://eur-lex.europa.eu/pl/treaties/index.htm Jak znale teksty aktw prawnych? a) znajc numer naturalny, np. dyrektywa 91/414/EWG: w menu Wyszukiwanie proste http://eur-lex.europa.eu/RECH_menu.do?ihmlang=pl naley wybra opcj Numer naturalny, wpisa rok i numer dyrektywy; b) znajc adres publikacyjny w Dzienniku Urzdowym np. (Dz.U. L 230 z 19.8.1991, s. 1): w menu Wyszukiwanie proste http://eur-lex.europa.eu/RECH_menu.do?ihmlang=pl naley wybra opcj Dziennik Urzdowy i wpisa odpowiednie elementy adresu publikacyjnego; c) znajc fragment tekstu w dowolnym jzyku: w menu Wyszukiwanie proste http://eur-lex.europa.eu/RECH_menu.do?ihmlang=pl naley wybra opcj Sowa, wpisa odpowiedni fragment i wybra jzyk wyszukiwania; istnieje moliwo wyszukiwania sw w samych tytuach lub w treci i w tytule. d) znajc numer COM (dotyczy m.in. komunikatw Komisji i wnioskw legislacyjnych Komisji):

89

w menu Wyszukiwanie proste http://eur-lex.europa.eu/RECH_menu.do?ihmlang=pl naley wybra opcj Numer naturalny, zaznaczy opcj dok. KOM i wpisa odpowiedni rok i numer.

3.1.1.2.Wybrane dokumenty a) Regulamin pracowniczy (ang. Staff Regulations) Tekst regulaminu pracowniczego jest zawarty w rozporzdzeniu nr 31 z 1962 r. (Celex: 31962R0031). Tekst by wielokrotnie zmieniany, w Eurleksie mona znale najbardziej aktualn wersj skonsolidowan. b) Protok w sprawie przywilejw i immunitetw Wsplnot Europejskich Dokument ten stanowi cz Traktatu ustanawiajcego Jedn Rad i Jedn Komisj Wsplnot Europejskich (traktat fuzyjny). Tekst w jzyku polskim mona znale na stronie Eurleksu powiconej traktatom: http://eur-lex.europa.eu/pl/treaties/index.htm c) Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym Tekst polski zosta opublikowany z numerem CELEX: 21994A0103(74) http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/site/pl/dd//11/52/21994A0103(74)PL.pdf d) taryfa celna i kody TARIC Nazwy pozycji Nomenklatury scalonej naley zawsze sprawdzi w najnowszej wersji rozporzdzenia. Pozycje te s zawarte w rozporzdzeniu Komisji (WE) nr 948/2009 z dnia 30 wrzenia 2009 r. zmieniajcym zacznik I do rozporzdzenia Rady (EWG) nr 2658/87 w sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej oraz w sprawie Wsplnej Taryfy Celnej Bardziej szczegowa klasyfikacja (omiocyfrowe kody TARIC) mona znale na stronach wyszukiwarki TARIC: http://ec.europa.eu/taxation_customs/dds2/taric/taric_consultation.jsp?Lang=pl&Screen=0&re directionDate=20110131 3.1.1.3. Formex FORMEX to usuga OPOCE umoliwiajca konwersj aktw prawnych w formacie PDF do formatu RTF: http://legiswrite.opoce.cec.eu.int/lgw/actions/setUpOjSearch.do Na tej stronie mona zamwi w formacie RTF dowolny dokument opublikowany w Dzienniku Urzdowym w dowolnym roku w formie dokumentu Word (znajc jego adres publikacyjny). http://legiswrite.opoce.cec.eu.int/lgw/actions/setUpClSearch.do

90

Na tej stronie mona pobra skonsolidowany tekst aktu prawnego w formacie RTF. W polu Family naley poda numer CELEX bez pierwszej cyfry: np. 2000L0029 (zob. 3.1.1.1). W Polu Layer/Couche nie trzeba wprowadza wartoci.

3.1.2. Bazy dokumentacyjne poszczeglnych instytucji Oprcz bazy Eurlex dokumenty poszczeglnych instytucji mona znale dziki nastpujcych wyszukiwarkom: Rejestr dokumentw Komisji Europejskiej: http://ec.europa.eu/transparency/regdoc/recherche.cfm?CL=pl Komunikaty prasowe Komisji Europejskiej: http://europa.eu/rapid/searchAction.do Przebieg midzyinstytucjonalnego procesu decyzyjnego: Prelex: http://ec.europa.eu/prelex/apcnet.cfm OEiL: http://www.europarl.europa.eu/oeil/search.jsp Dokumenty Parlamentu Europejskiego: http://www.europarl.europa.eu/registre/recherche/RechercheAvancee.cfm Dokumenty Rady Unii Europejskiej: http://register.consilium.eu.int/servlet/driver?page=Advanced&typ=&lang=EN&fc=R EGAISEN&srm=25&md=100&cmsid=639 Dokumenty Trybunau Sprawiedliwoci: http://curia.eu.int/jurisp/cgi-bin/form.pl?lang=pl (uwaga: Wszystkie wyroki/orzeczenia wydane od 2004 r. s tumaczone na polski i mona je znale, korzystajc z powyszej wyszukiwarki. Orzeczenia Sdu Pierwszej Instancji mog pojawia si w jzyku polskim z maym opnieniem. Jeli chodzi o wyroki/orzeczenia sprzed 2004 r. z dostpne s tumaczenia tylko kilkudziesiciu najwaniejszych spraw.) Tenders Electronic Daily, przetargi ogaszane w Dzienniku Urzdowym: http://ted.europa.eu/ Prace komitetw w ramach procedury komitetowej: http://ec.europa.eu/transparency/regcomitology/index.cfm?CLX=en Decyzje Komisji Europejskiej w zakresie pomocy pastwa: http://ec.europa.eu/community_law/state_aids/state_aids_texts_en.htm 3.1.3. Jednostki organizacyjne w poszczeglnych instytucjach Wykaz struktury hierarchicznej w poszczeglnych instytucjach mona znale w oglnie dostpnej bazie WhoIsWho: http://europa.eu/whoiswho/index.htm Cz nazw moe by jednak niedostpna w jzyku polskim.

91

Wiele nazw mona rwnie znale na stronach internetowych poszczeglnych instytucji oraz w aktach prawnych powoujcych dane jednostki. Naley zwrci uwag, e baza danych WhoIsWho nie jest aktualizowana na bieco. Informacje dostpne w IATE i w innych dokumentach aktualizowanych na bieco mog by bardziej aktualne. W IATE mona znale midzy innymi nazwy komitetw wspierajcych Komisj. 3.2. GDZIE ZNALE POTRZEBN TERMINOLOGI?

Podstawow baz terminologiczn, wspln dla wszystkich instytucji unijnych jest baza IATE, dostpna pod adresem: http://iate.europa.eu/. W bazie mona wyszukiwa odpowiedniki terminw we wszystkich jzykach urzdowych Unii Europejskiej. Oprcz odpowiednikw w bazie mona rwnie znale definicje poj, dokumenty rdowe, z ktrych termin pochodzi, oraz informacje o wiarygodnoci terminu (1 oznacza nisk wiarygodno, 4 bardzo wysok wiarygodno). Oprcz tego terminologowie Komisji Europejskiej przygotowuj sownik terminw udostpniany na stronie: http://ec.europa.eu/translation/polish/guidelines/pl_guidelines_en.htm Sownik ten zawiera rwnie terminy obowizujce, ktre nie znalazy si w IATE. Naley pamita o tym, e IATE i sownik maj pierwszestwo zastosowania przed innymi materiaami bdcymi rdem terminologii (takimi jak Eur-Lex i inne oglne materiay referencyjne). Jednake istniej szczeglne sytuacje, w ktrych naley postpi inaczej, na przykad tumaczc akt prawny zmieniajcy inny akt prawny, naley ze wzgldu na spjno zastosowa tak terminologi, jakiej uyto w akcie zmienianym.

92

ZACZNIK
Nazwy miejscowoci i regionw BELGIA Krlestwo Belgii Belgique / le Royaume de Belgique (FR) Belgi / Koninkrijk Belgi (NL) Belgien / Knigreich Belgien (DE) Jzyki urzdowe Unii Europejskiej: niderlandzki (NL), francuski (FR), niemiecki (DE). Podzia terytorialny Belgii jest dwojakiego rodzaju: 1) Podzia administracyjny na 3 autonomiczne regiony: - region Flandrii, - region Walonii, - region stoeczny Brukseli. Regiony dziel si na prowincje (z wyjtkiem regionu stoecznego Brukseli), ktre z kolei dziel si na okrgi, a te na gminy (zob. tabela poniej). Formalnie kompetencje regionw obejmuj m.in. kwestie administracji, infrastruktury, gospodarki, ochrony rodowiska. 2) Podzia na 3 wsplnoty, do ktrych kompetencji nale sprawy jzykowe, kultura, edukacja, ochrona zdrowia: - wsplnota flamandzka, - wsplnota francuska, - wsplnota niemieckojzyczna. Wsplnoty sprawuj swoje kompetencje na czterech wydzielonych obszarach jzykowych: Wsplnota flamandzka dziaa na obszarze niderlandzkojzycznym (= region Flandrii) oraz na obszarze dwujzycznym Brukseli (= region stoeczny Brukseli). Wsplnota francuska dziaa na obszarze francuskojzycznym (region Walonii z wyjtkiem 9 gmin prowincji Lige) oraz na obszarze dwujzycznym Brukseli (= region stoeczny Brukseli). Wsplnota niemieckojzyczna dziaa na obszarze niemieckojzycznym (9 gmin prowincji Lige przy granicy z Niemcami). W praktyce wadze regionu Flandrii postanowiy poczy swoje kompetencje z kompetencjami instytucji wsplnoty flamandzkiej, tworzc zunifikowane wadze (prawodawcze i wykonawcze) Flandrii, obejmujce swym zakresem dziaania zarwno region Flandrii, jak i niderlandzkojzyczn cz ludnoci regionu stoecznego Brukseli. Siedzib wadz Flandrii jest Bruksela, ktra jest rwnie stolic regionu Flandrii, mimo e nie ley na jego terytorium (jest terytorialnie czci regionu stoecznego Brukseli). (rda: en.wikipedia.org, www.flanders.be)

93

Nazwy kategorii jednostek podziau terytorialnego: liczba NUTS liczba rgion(s) gewest(en) Region 3 NUTS 3 region 1 province(s) provincie(s) Provinz(en) 10 NUTS 11* prowincja 2 arrondissement(s) arrondissement(en) Arrondissement(s) okrg 43 NUTS 43 3 / Bezirk(e) commune(s) gemeente(n) Gemeinde(n) gmina
FR NL DE PL

communaut(s)

gemeenschap(pen)

Gemeinschaft(en)

wsplnota

* Jednostki na poziomie NUTS 2 odpowiadaj prowincjom, z wyjtkiem okrgu stoecznego Brukseli, ktry nie dzieli si na prowincje i stanowi osobn jednostk NUTS 2 (a take NUTS 1, jako region, i NUTS 3, jako okrg). Nazwy jednostek terytorialnych:
Nazwa miejscowa Vlaanderen (Vlaams Gewest) Antwerpen Vlaams Brabant Oost-Vlaanderen WestVlaanderen Limburg FR: Rgion wallonne (Wallonie) DE: Wallonische Region (Wallonie) Brabant wallon Hainaut Lige Luxembourg Namur FR: Rgion de BruxellesCapitale NL: Brussels Nazwy alternatywne Rgion flamande Anvers Brabant flamand Flandre Orientale Flandre Occidentale Limbourg Waals Gewest (Walloni) Nazwa polska Flandria (region Flandrii) Antwerpia Brabancja Flamandzka Flandria Wschodnia Flandria Zachodnia Limburgia Walonia (region Walonii) Nazwa miejscowa Brussel* Antwerpen Leuven Gent Brugge Hasselt Namur Nazwy alternatywne Bruxelles* Anvers Louvain Gand Bruges Namen Nazwa polska Bruksela* Antwerpia Leuven Gandawa Brugia Hasselt Namur

Waals Brabant
FR: Luik DE: Lttich

Brabancja Waloska Hainaut Lige Luksemburgia Namur Region (stoeczny) Brukseli

Wavre Mons Lige Arlon Namur

Waver Bergen NL: Luik DE: Lttich Aarlen Namen

Wavre Mons Lige Arlon Namur

Luxemburg Namen

94

Hoofdstedelij k Gewest

* Stolic regionu Flandrii i siedzib wadz Flandrii jest Bruksela, mimo e nie ley na terytorium regionu Flandrii (jest terytorialnie czci regionu stoecznego Brukseli).

Nazwy miejscowoci majce polskie odpowiedniki: nazwa miejscowa / nazwa alternatywna Antwerpen NL Brugge NL Brussel NL / Bruxelles FR Gent NL Oostende NL teksty typu 1 Antwerpia Brugia Bruksela Gandawa (Gent) Ostenda teksty typu 2 Antwerpia Brugia Bruksela Gandawa Ostenda teksty typu 3 Antwerpen Brugge Brussel lub Bruxelles Gent Oostende

Indeks nazw alternatywnych miejscowoci Indeks zawiera nazwy miejscowoci w jzykach innych ni jzyk obowizujcy na danym terenie. Nazwy te oznaczono kursyw; odsyacz (>) wskazuje nazw w jzyku obowizujcym na danym terenie (drukiem prostym). Gwiazdk (*) oznaczono miejscowoci, ktre maj polskie nazwy; decyzj o ewentualnym uyciu polskiej nazwy naley podj na podstawie spisu Nazwy miejscowoci majce polskie odpowiedniki powyej, w zalenoci od rodzaju tekstu. Indeks nie jest wyczerpujcy (zawiera tylko waniejsze nazwy). Aarlen NL > Arlon FR Aat NL > Ath FR Antwerp EN > Antwerpen* NL Anvers FR > Antwerpen* NL Audenarde FR > Oudenaarde NL Bastenaken NL > Bastogne FR Bergen NL > Mons FR Borgworm NL > Waremme FR Bruges FR, EN > Brugge* NL Brussels EN > Brussel* NL / Bruxelles* FR Courtrai FR > Kortrijk NL Doornik NL > Tournai FR Furnes FR > Veurne NL Gand FR > Gent* NL Ghent EN > Gent* NL Geldenaken NL > Jodoigne FR 95

Grammont FR > Geraardsbergen NL Hoei NL > Huy FR Le Coq FR > De Haan NL Lau FR > Zoutleeuw NL Lierre FR > Lier NL Louvain FR > Leuven1 NL
1

Uwaga nie myli z miejscowoci Louvain-la-Neuve w Walonii, niemajc nazwy niderlandzkiej.

Luik NL > Lige FR Lttich DE > Lige FR Malines FR > Mechelen NL Moeskroen NL > Mouscron FR Namen NL > Namur FR Nijvel NL > Nivelles FR Ostende FR > Oostende* NL Renaix FR > Ronse NL Roulers FR > Roeselare NL Saint-Nicolas FR > Sint Niklaas NL Saint Trond FR > Sint-Truiden NL Tirlemont FR > Tienen NL Tongres FR > Tongeren NL Waver NL > Wavre FR Ypres FR > Ieper NL Zinnik NL > Soignies FR BUGARIA Bugaria (BG) Republika Bugarii (, ) Jzyk urzdowy UE: bugarski (BG) obyw. Bugar, Bugarka, Bugarzy stol. Sofia, D. Sofii, Mc. Sofii przym. sofijski mieszk. sofijczyk, sofijka, sofijczycy Uwaga: Jeeli w oryginale podano nazw geograficzn zapisan alfabetem bugarskim, naley j poda w transkrypcji na jz. polski wedug zasad opisanych w Vademecum (pkt 1.1.2.3). Podzia terytorialny BG rajon rajon za planirane obast/oblast obsztina PL region region statystyczny obwd gmina NUTS NUTS 1 NUTS 2 NUTS 3 liczba 2 6 28 278

96

Regiony (NUTS 1) BG Transkrypcja PL Sewerna i Jugoiztoczna Bugaria Jugozapadna i Juna Centralna Bugaria

Regiony statystyczne (NUTS 2) BG Transkryp. PL Sewerozapaden Seweren centralen Seweroiztoczen Jugoiztoczen Jugozapaden Juen centralen

Obwody (NUTS 3) Nazwy obwodw pokrywaj si z nazwami miast wymienionymi w tabeli Stolice obwodw. W jzyku bugarskim maj one form przymiotnikow ( ). W zapisie polskim naley stosowa zapis obwd + nazwa miasta (ewentualnie sam nazw miasta) Wyjtkiem jest Sofia, ktra jest miastem wydzielonym w obwodzie sofijskim. Przykady: BG () Stolice obwodw Nazwa miejscowa Teksty typu 1 Bagojewgrad Burgas Chaskowo Dobricz Gabrowo Jambo Kiustendi Kyrdali owecz Montana Pazardik Pernik Plewen 97 Teksty typu 2 Bagojewgrad Burgas Chaskowo Dobricz Gabrowo Jambo Kiustendi Kyrdali owecz Montana Pazardik Pernik Plewen Teksty typu 3 Blagoevgrad Burgas Haskovo Dobrich Gabrovo Yambol Kyustendil Kardzhali Lovech Montana Pazardzhik Pernik Pleven PL obwd Bagojewgrad obwd Dobricz Sofia (miasto) obwd sofijski

Powdiw Razgrad Ruse Silistra Sliwen Smolan Sofia Stara Zagora Szumen Tyrgowiszte Warna Widin Wielkie Tyrnowo Wraca

Powdiw Razgrad Ruse Silistra Sliwen Smolan Sofia Stara Zagora Szumen Tyrgowiszte Warna Widin Wielkie Tyrnowo Wraca

Plovdiv Razgrad Ruse Silistra Sliven Smolyan Sofia Stara Zagora Shumen Targovishte Varna Vidin Veliko Tarnovo Vratsa

*Nazwy pozostaych miejscowoci w transkrypcji na jz. polski mona znale w Zeszycie 11 KSNG. REPUBLIKA CZESKA esk republika Jzyk urzdowy Unii Europejskiej: czeski (CS). Uwagi do nazwy: Republika Czeska (CS esk republika, nieformalnie esko) obejmuje trzy krainy historyczne: - Czechy (CS echy, LA i EN Bohemia, FR Bohme, DE Bhmen), - Morawy (CS Morava, LA i EN Moravia, FR Moravie, DE Mhren / Morawien), - lsk Czeski (CS esk Slezsko, EN Czech Silesia, FR Silsie tchque, DE Tschechisch Schlesien / Bhmisch Schlesien / Mhrisch Schlesien). Std oficjalna nazwa kraju - Republika Czeska, dla odrnienia od krainy historycznej Czech. W tekstach oficjalnych naley uywa wycznie tej nazwy. Jednoczenie Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami RP podaje nazw Czechy jako poprawn w odniesieniu do pastwa. W tumaczeniach unijnych nazwy tej mona uywa w tekstach skierowanych do ogu spoeczestwa, z wyjtkiem przypadkw, kiedy istotne jest rozrnienie na Republik Czesk i Czechy w znaczeniu krainy (np. jeli w tekcie angielskim wystpuje rwnie nazwa Bohemia, jej odpowiednikiem w tekcie polskim powinny by Czechy, a nazw the Czech Republic naley wwczas tumaczy jako Republika Czeska). Podzia terytorialny:
CS PL

NUTS NUTS 1 98

liczba 1

kraj okres obec s rozenou psobnost

kraj powiat gmina z rozszerzonymi uprawnieniami

NUTS 2 NUTS 3

8 14 77 204

Nazwy krajw:
Nazwa miejscowa kraj Kralovehradeck Karlovarsk Libereck Moravskoslezsk Olomouck Pardubick Plzesk Jihoesk Jihomoravsk Stedoesk steck Vysoina Zlnsk Hlavn msto Praha Nazwa polska kraj hradecki karlowarski liberecki morawsko-lski oomuniecki pardubicki pilzneski poudniowoczeski poudniowomorawski rodkowoczeski uciaski Vysoina zliski miasto stoeczne Praga Nazwa miejscowa krajsk msto Hradec Krlov Karlovy Vary Liberec Ostrava Olomouc Pardubice Plze esk Budjovice Brno Praha st nad Labem Jihlava Zln Nazwa polska orodek administracyjny kraju Hradec Krlov Karlowe Wary* Liberec Ostrawa* Oomuniec* Pardubice Pilzno* Czeskie Budziejowice* Brno Praga* Ucie nad ab* Igawa* Zln

* Zob. reguy stosowania nazw miejscowych lub polskich w tabeli Nazwy miejscowoci. Nazwy miejscowoci:
nazwa CS Beclav esk Budjovice esk Tn Frantikovy Lzn Jihlava Jansk Lzn Karlovy Vary Krnov Krom Litomice Marinsk Lzn Mlnk teksty typu 1 Brzecaw (Beclav) Czeskie Budziejowice Czeski Cieszyn Franciszkowe anie (Frantikovy Lzn) Igawa (Jihlava) Jaskie anie (Jansk Lzn) Karlowe Wary Karniw (Krnov) Kromiery (Krom) Litomierzyce (Litomice) Mariaskie anie (Marinsk Lzn) Mielnik (Mlnk) teksty typu 2 Beclav Czeskie Budziejowice Czeski Cieszyn Frantikovy Lzn Jihlava Jansk Lzn Karlowe Wary Krnov Krom Litomice Marinsk Lzn Mlnk teksty typu 3 Beclav esk Budjovice esk Tn Frantikovy Lzn Jihlava Jansk Lzn Karlovy Vary Krnov Krom Litomice Marinsk Lzn Mlnk

99

Moravsk Budjovice Nov Msto nad Metuj Olomouc Opava Ostrava Plze Podbrady Praha Prostjov Perov Pbram Sadov Slavkov u Brna pindlerv Mln Tebo st nad Labem st nad Orlic

Morawskie Budziejowice Moravsk Budjovice (Moravsk Budjovice) Nowe Miasto nad Metuj Nov Msto nad Metuj (Nov Msto nad Metuj) Oomuniec (Olomouc) Oomuniec Opawa (Opava) Opava Ostrawa Ostrawa Pilzno (Plze) Pilzno Podiebrady (Podbrady) Podbrady Praga Praga Prociejw (Prostjov) Prostjov Przerw (Perov) Perov Przybram (Pbram) Pbram Sadowa (Sadov) Sadov Sawkw (Slavkov u Slavkov u Brna Brna) Szpindlerowy Myn pindlerv Mln (pindlerv Mln) Trzebo (Tebo) Tebo Ucie nad ab (st nad st nad Labem Labem) Ucie nad Orlic (st nad st nad Orlic Orlic)

Moravsk Budjovice Nov Msto nad Metuj Olomouc Opava Ostrava Plze Podbrady Praha Prostjov Perov Pbram Sadov Slavkov u Brna pindlerv Mln Tebo st nad Labem st nad Orlic

Uwaga: Polskie nazwy istniej rwnie w odniesieniu do wielu miejscowoci na lsku Cieszyskim. Nie s one (z wyjtkiem Czeskiego Cieszyna) wymienione w powyszym spisie. Jeli nazwy tych miejscowoci pojawi si w tumaczonym dokumencie, przeznaczonym dla szerokiego krgu odbiorcw, i zdaniem tumacza celowe bdzie uycie nazw polskich, mona je znale w spisie Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych; w takim przypadku naley jednak doda w nawiasie nazw oryginaln. We wszelkich tekstach o charakterze administracyjnym naley w przypadku tych miejscowoci stosowa wycznie nazwy oryginalne. DANIA Krlestwo Danii Danmark / Kongeriget Danmark Jzyk urzdowy Unii Europejskiej: duski (DA). Podzia terytorialny: Dnia 1 stycznia 2007 r. wesza w ycie reforma administracyjna, ktra zmienia podzia administracyjny Danii. Do tej pory istniao 13 okrgw (wojewdztw) (du. amt, l.mn. amter) i 270 gmin (du. kommune/kommuner), z ktrych 3 miay prawa okrgw (Kopenhaga, Frederiksberg i Bornholm). Zgodnie z nowym podziaem administracyjnym Dania skada si z 5 regionw (du. region/regioner).
DA PL

region(er)

region 100

NUTS NUTS 1 NUTS 2

liczba 1 5

NUTS 3 kommune(r) Nazwy regionw:

DA PL DA

gmina

11 98

region Hovedstaden Nordjylland Midtjylland Syddanmark Sjlland

region Hovedstaden (region stoeczny) Nordjylland (region pnocnej Jutlandii) Midtjylland (region rodkowej Jutlandii) Syddanmark (region poudniowej Danii) Sjlland (region Zelandii)**

(stolica regionu)* Hillerd Aalborg Viborg Sor Vejle

* adna z miejscowoci bdcych stolicami regionw nie ma nazwy polskiej. ** Region Sjlland nie pokrywa si z wysp Zelandi obejmuje jej cz oraz inne wyspy. Nazwy miejscowoci:
nazwa DA Kbenhavn teksty typu 1 Kopenhaga teksty typu 2 Kopenhaga teksty typu 3 Kbenhavn

NIEMCY Republika Federalna Niemiec Deutschland / Bundesrepublik Deutschland Jzyk urzdowy Unii Europejskiej: niemiecki (DE). Podzia terytorialny:
DE PL

Land (Lnder)* Regierungsbezirk Direktionsbezirk Kreis / Landkreis Kreisfreie Stadt / Stadtkreis Gemeinde(n)

kraj (kraj zwizkowy) rejencja NUTS 2** okrg dyrekcyjny powiat NUTS 3 miasto na prawach powiatu gmina

NUTS NUTS 1

liczba 16 39** 429 313 116

* Synonimy terminu Land odnoszce si do tego samego poziomu podziau terytorialnego: - Bundesland (Bundeslnder) nazwa nieformalna; - Freistaat - nazwa tradycyjna, odnoszca si do Bawarii, Saksonii i Turyngii; - Stadtstaat - miasto-kraj; nazwa odnoszca si do krajw Berlin, Hamburg i Brema (cho ten ostatni kraj obejmuje 2 miasta).

101

** Rejencje istniej obecnie tylko w Badenii-Wirtembergii (4), Bawarii (7), Hesji (3) i Nadrenii Pnocnej-Westfalii (5). W pozostaych krajach jednostki NUTS 2 odpowiadaj dawnym, zniesionym rejencjom (Dolna Saksonia 4, Nadrenia-Palatynat 3), okrgom dyrekcyjnym (Direktionsbezirk) (Saksonia 3), istniej niezalenie od podziau wewntrznego kraju (Brandenburgia 2) lub obejmuj cay kraj (pozostae kraje).

Nazwy krajw zwizkowych:

DE PL DE PL

Land Baden Wrttemberg Bayern Berlin Brandenburg Bremen Niedersachen Hamburg Hessen MecklenburgVorpommern Rheinland-Pfalz Nordrhein-Westfalen Saarland Sachsen Sachsen-Anhalt Schleswig-Holstein Thringen

kraj Badenia-Wirtembergia Bawaria Berlin Brandenburgia Brema Dolna Saksonia Hamburg Hesja Meklemburgia-Pomorze Przednie Nadrenia-Palatynat Nadrenia Pn.-Westfalia Saara Saksonia Saksonia-Anhalt Szlezwik-Holsztyn Turyngia

Landeshauptstadt Stuttgart Mnchen Berlin Potsdam Bremen Hannover Hamburg Wiesbaden Schwerin Mainz Dsseldorf Saarbrcken Dresden Magdeburg Kiel Erfurt

stolica kraju Stuttgart Monachium Berlin Poczdam Brema Hanower Hamburg Wiesbaden Schwerin Moguncja Dsseldorf Saarbrcken Drezno Magdeburg Kilonia Erfurt

* Zob. reguy stosowania nazw miejscowych lub polskich w tabeli Nazwy miejscowoci. Tumaczenie nazw powiatw: Nazwy powiatw, w ktrych wyraz Kreis wystpuje przed nazw wasn powiatu i nie jest integraln czci tej nazwy, naley podawa z pominiciem tego wyrazu, zastpujc go sowem powiat, np.: Kreis Ahrweiler - powiat Ahrweiler W przypadku nazw, w ktrych wyraz Kreis jest czci nazwy wasnej, naley doda wyraz powiat przed ca nazw, w ktrej naley zachowa wyraz Kreis, np.: Westerwaldkreis - powiat Westerwaldkreis Rhein-Hunsrck-Kreis - powiat Rhein-Hunsrck-Kreis Nazwy miejscowoci:
nazwa DE Aachen Bautzen Braunschweig Bremen Cottbus teksty typu 1 Akwizgran (Aachen) Budziszyn (Bautzen) Brunszwik (Braunschweig) Brema Chociebu (Cottbus) teksty typu 2 Aachen Bautzen Braunschweig Brema Cottbus teksty typu 3 Aachen Bautzen Braunschweig Bremen Cottbus

102

Dresden Frankfurt am Main Frankfurt (Oder) Freiburg im Breisgau Gttingen Hannover Kiel Koblenz Kln Konstanz Lebus Leipzig Lbeck Mainz Mecklenburg Meissen Mnchen Nrnberg Passau Potsdam Regensburg Schleswig Speyer Trier Tbingen Wittenberg Worms Zittau

Drezno Frankfurt nad Menem Frankfurt nad Odr Fryburg Bryzgowijski (Freiburg im Breisgau) Getynga (Gttingen) Hanower Kilonia (Kiel) Koblencja (Koblenz) Kolonia Konstancja (Konstanz) Lubusz (Lebus) Lipsk Lubeka Moguncja (Mainz) Meklemburg (Mecklenburg) Minia (Meissen) Monachium Norymberga Pasawa (Passau) Poczdam Ratyzbona (Regensburg) Szlezwik (Schleswig) Spira (Speyer) Trewir (Trier) Tybinga (Tbingen) Wittenberga (Wittenberg) Wormacja (Worms) ytawa (Zittau)

Drezno Frankfurt nad Menem Frankfurt nad Odr Freiburg im Breisgau Gttingen Hanower Kiel Koblenz Kolonia Konstanz Lebus Lipsk Lubeka Mainz Mecklenburg Meissen Monachium Norymberga Passau Poczdam Regensburg Schleswig Speyer Trier Tbingen Wittenberg Worms Zittau

Dresden Frankfurt am Main Frankfurt (Oder) Freiburg im Breisgau Gttingen Hannover Kiel Koblenz Kln Konstanz Lebus Leipzig Lbeck Mainz Mecklenburg Meissen Mnchen Nrnberg Passau Potsdam Regensburg Schleswig Speyer Trier Tbingen Wittenberg Worms Zittau

Indeks nazw alternatywnych miejscowoci Indeks zawiera nazwy miejscowoci w jzykach innych ni niemiecki. Nazwy te oznaczono kursyw; odsyacz (>) wskazuje nazw niemieck (drukiem prostym). Gwiazdk (*) oznaczono miejscowoci, ktre maj polskie nazwy; decyzj o ewentualnym uyciu polskiej nazwy naley podj na podstawie spisu Nazwy miejscowoci powyej, w zalenoci od rodzaju tekstu. Indeks nie jest wyczerpujcy (zawiera tylko waniejsze nazwy). Aix-la-Chapelle FR > Aachen* Aken NL > Aachen* Augsbourg FR > Augsburg Brme FR > Bremen* Brunswick FR, EN > Braunschweig* Budyin (grnou.) > Bautzen* Cassel FR > Kassel Chebuz (dolnou.) > Cottbus* Coblence FR > Koblenz* Cobourg FR > Coburg Cologne EN, FR > Kln*

103

Constance FR > Konstanz* Deux-Ponts FR > Zweibrcken Dresde FR > Dresden* Francfort-sur-le-Main FR > Frankfurt am Main* Francfort-sur-l'Oder FR > Frankfurt (Oder)* Fribourg-en-Brisgau FR > Freiburg im Breisgau* Hambourg FR > Hamburg Hanover EN > Hannover* Hanovre FR > Hannover* Hombourg FR > Homburg Ludwigsbourg FR > Ludwigsburg Magdebourg FR > Magdeburg Marbourg FR > Marburg Mayence FR > Mainz* Mercy FR > Merzig Munich EN, FR > Mnchen* Neubrandenbourg FR > Neubrandenburg Nuremberg EN, FR > Nrnberg* Offenbourg FR > Offenburg Ratisbon EN > Regensburg* Ratisbonne FR > Regensburg* Saint-Ingbert FR > Sankt-Ingbert Saint-Wendel FR > Sankt-Wendel Sarrebruck FR > Saarbrcken Sarrelouis FR > Saarlouis Spire FR > Speyer* Trves FR > Trier* Wolfsbourg FR > Wolfsburg Wurtzbourg FR > Wrzburg ESTONIA Estonia (EE) Republika Estoska Eesti, Eesti Vabariik Jzyk urzdowy UE: estoski (ET) obyw. Estoczyk, Estonka, Estoczycy stol. Tallinn, D. Tallinnu, Mc. Tallinnie przym. talliski mieszk. tallinianin, tallinianka, tallinianie; talliczyk, tallinka, talliczycy Jednostki administracyjne: ET PL cay kraj cay kraj (brak nazwy) prowincja gmina miejska 104 NUTS NUTS 1 NUTS 2 NUTS 3 liczba

maakond (l.mn. maakonnad) linn

15 33

vald

gmina wiejska

194

NUTS 3 ET Phja-Eesti Lne-Eesti Kesk-Eesti Kirde-Eesti Luna-Eesti Prowincje ET Harjumaa; Harju maakond Hiiumaa; Hiiu maakond Ida-Virumaa; Ida-Viru maakond Jrvamaa; Jrva maakond Jgevamaa; Jgeva maakond Lnemaa; Lne maakond Lne-Virumaa; Lne-Viru maakond Prnumaa; Prnu maakond Plvamaa; Plva maakond Raplamaa; Rapla maakond Saaremaa; Saare maakond Tartumaa; Tartu maakond Valgamaa; Valga maakond Viljandimaa; Viljandi maakond Vrumaa; Vru maakond Nazwa miejscowa Narva Prnu Tallinn Tekst typu 1 Narwa Parnawa (Prnu) Tallinn

PL Phja-Eesti Lne-Eesti Kesk-Eesti Kirde-Eesti Luna-Eesti PL prowincja Harju prowincja Hiiu prowincja Ida-Viru prowincja Jrva prowincja Jgeva prowincja Lne prowincja Lne-Viru prowincja Prnu prowincja Plva prowincja Rapla prowincja Saare prowincja Tartu prowincja Valga prowincja Viljandi prowincja Vru Nazwa polska Tekst typu 2 Narwa Prnu Tallinn IRLANDIA

Tekst typu 3 Narva Prnu Tallinn

Republika Irlandii Ireland / Republic of Ireland (EN) ire / Poblacht na hireann (GA) Jzyk urzdowy UE: angielski (EN), irlandzki (GA) obyw. Irlandczyk, Irlandka, Irlandczycy stol. Dublin, D. Dublinu, Mc. Dublinie przym. dubliski mieszk. dubliczyk, dublinka, dubliczycy

105

Podzia terytorialny: EN region Regional Authority province city county PL cay kraj rigin region region statystyczny/urzd regionalny cige prowincja cathair miasto contae, condae hrabstwo GA NUTS NUTS 1 NUTS 2 NUTS 3 liczba 2 8 4 5

NUTS 2 EN Border, Midland and Western Southern and Eastern Regiony statystyczne (NUTS 3) EN PL Border Border Midland Midland West West Dublin Dublin Mid-East Mid-East Mid-West Mid-West South-East South-East South-West South-West Prowincje EN Leinster Munster Connacht, Connaught Ulster Miasta EN Dublin Cork Limerick Waterford Galway Hrabstwa EN

PL Region Border, Midland i West Region Poudniowy i Wschodni

GA Laighean, Laighin An Mhumha, An Mhumhain, Mumhan, Mumha Connachta Ulaidh GA Baile tha Cliath, th Cliath Corcaigh Luimneach Port Lirge Gaillimh GA

PL Leinster Munster Connacht Ulster PL Dublin Cork Limerick Waterford Galway PL

106

Dublin2 Dun Laoghaire-Rathdown Fingal South Dublin Wicklow Wexford Carlow Kildare Meath Louth Monaghan Cavan Longford Westmeath Offaly Laois Kilkenny Waterford Cork Kerry Limerick Tipperary* South Tipperary North Tipperary Clare Galway Mayo Roscommon Sligo Leitrim Donegal Miejscowoci Nazwa miejscowa EN Dublin GA

Bhaile tha Cliath, tha Cliath Dn Laoghaire-Rth an Din Fhine Gall tha Cliath Theas Chill Mhantin Loch Garman Cheatharlach, Ceatharlach Chill Dara, Cill Dara na M, an M, An Mh L, An L Mhuineachin, Muineachn an Chabhin, An Cabhn an Longfoirt, an Longfort na hIarmh, An Iarmh Ubh Fhail Laoise Chill Chainnigh, Cill Chainnigh, Cill Choinnigh Phort Lirge, Port Lirge Chorca, Corcaigh Chiarra, Ciarra Luimnigh, Luimneach Thiobraid rann, Tiobraid rann Tiobraid rann Theas Tiobraid rann Thuaidh an Chlir, An Clr na Gaillimhe, Gaillimh Mhaigh Eo, Maigh Eo Ros Comin Shligigh, Sligeach Liatroma, Liatroim Dhn na Gall

Dublin Dun Laoghaire-Rathdown Fingal Dublin Poudniowy Wicklow Wexford Carlow Kildare Meath Louth Monaghan Cavan Longford Westmeath Offaly Laois Kilkenny Waterford Cork Kerry Limerick Tipperary Tipperary Poudniowe Tipperary Pnocne Clare Galway Mayo Roscommon Sligo Leitrim Donegal

Teksty typu 1 Dublin

Teksty typu 2 Dublin

Teksty typu 3 Dublin

Baile tha Cliath, th Cliath, Dubh Linn

GRECJA
Dublin i Tipperary finkcjonuj jako tradycyjne nazwy hrabstw. Na potrzeby administracyjne dzieli si je na mniejsze jednostki (zaznaczone kursyw).
2

107

 Jzyki urzdowe UE: grecki (EL) Zasady transkrypcji patrz: Zeszyt 11 KSNG lub Sownik Jzyka Polskiego PWN Podzia terytorialny: EL transkrypcja periferia nomos dimos kinotita PL grupa regionw region prefektura (lub nomos) gmina miejska gmina wiejska NUTS NUTS 1 NUTS 2 NUTS 3 liczba 4 13 51

NUTS 1 N , K Regiony (NUTS 2): EL A , A

Grecja Pnocna Grecja Centralna Attyka Wyspy Egejskie, Kreta Grecja Pnocna

transkrypcja Anatoliki Makiedonia kie Traki Kientriki Makiedonia Ditiki Makiedonia Tesalia Ipiros Jonii Nisi Ditiki Elada Sterea Elada Peloponisos Atiki Worio Ejeo Notio Ejeo Kriti

PL Macedonia Wschodnia i Tracja Macedonia rodkowa Macedonia Zachodnia Tesalia Epir Wyspy Joskie Grecja Zachodnia Grecja rodkowa Peloponez Attyka Wyspy Egejskie Pnocne Wyspy Egejskie Poudniowe Kreta

Nomosy (NUTS 3), w tym wiksze miasta: Nazwa miejscowa Teksty typu 1 Achaja Argolida Arkadia Arta Teksty typu 2 Achaja Argolida Arkadia Arta 108 Teksty typu 3 Achaia Argolida Arkadia Arta

A Inne miejscowoci:

Attyka Beocja (Wiotia) Chalkidiki Chania Chios Cyklady (Kiklades) Dodekanez Drama Elida Etolia i Akarnania Eubea (Ewia) Eurytania Ewros Florina Fokida Ftiotyda Grewena Heraklion (Iraklio) Imatia Janina Karditsa Kastoria Kawala Kefalinia Kerkira Kilkis Koryntia Kozani Ksanti Lakonia Larisa Lasiti Lesbos Leukada (Lefkada) Magnezja (Magnisia) Mesenia (Mesinia) Pela Pieria Preweza Retimno Rodopy Saloniki (Tesaloniki) Samos Seres Tesprotia Trikala Zakintos

Attyka Wiotia Chalkidiki Chania Chios Kiklades Dodekanez Drama Elida Etolia i Akarnania Ewia Eurytania Ewros Florina Fokida Ftiotyda Grewena Iraklio Imatia Joanina Karditsa Kastoria Kawala Kefalinia Kerkira Kilkis Koryntia Kozani Ksanti Lakonia Larisa Lasiti Lesbos Lefkada Magnisia Mesinia Pela Pieria Preweza Retimno Rodopy Tesaloniki Samos Seres Tesprotia Trikala Zakintos

Attiki Voiotia Chalkidiki Chania Chios Kyklades Dodekanisos Drama Ileia Aitoloakarnania Evvoia Evrytania Evros Florina Fokida Fthiotida Grevena Irakleio Imathia Ioannina Karditsa Kastoria Kavala Kefallinia Kerkyra Kilkis Korinthia Kozani Xanthi Lakonia Larisa Lasithi Lesvos Lefkada Magnisia Messinia Pella Pieria Preveza Rethymni Rodopi Thessaloniki Samos Serres Thesprotia Trikala Zakynthos

109

Nazwa miejscowa

Teksty typu 1 Aleksandropolis Ateny Korfu (Kerkira) Patras Lamia Komotini Mitylena Kalamata Ermupoli Athos (Autonomiczna Republika Gry Athos)

Teksty typu 2 Aleksandropolis Ateny Kerkira Patras Lamia Komotini Mitylena Kalamata Ermupoli Athos

Teksty typu 3 Alexandroupoli Athens Corfu Patras Lamia Komotini Mytilene Kalamata Ermoupoli Mount Athos

HISZPANIA Krlestwo Hiszpanii Espaa / Reino de Espaa Jzyk urzdowy UE: hiszpaski Krajowe jzyki urzdowe w niektrych wsplnotach autonomicznych: kataloski, aranejski (dialekt oksytaski), baskijski i galisyjski. Podzia terytorialny: ES comunidad autnoma ciudad autnoma provincia comarca municipio PL wsplnota autonomiczna miasto autonomiczne prowincja powiat gmina PL Andaluzja (Wsplnota Autonomiczna Andaluzji) Aragonia (Wsplnota Autonomiczna Aragonii) Asturia (Ksistwo Asturii) Kantabria (Wsplnota Autonomiczna Kantabrii) Kastylia-Leon (Wsplnota Autonomiczna Kastylia-Leon) Kastylia-La Mancha (Wsplnota Autonomiczna Kastylia-La 110 NUTS NUTS 1 NUTS 2 NUTS 3 liczba 8 17 2 50

Wsplnoty autonomiczne (NUTS 2) ES Andaluca (Comunidad Autnoma de Andaluca) Aragn (Comunidad Autnoma de Aragn) Asturias (Principado de Asturias) Cantabria (Comunidad Autnoma de Cantabria) Castilla y Len (Comunidad Autnoma de Castilla y Len) Castilla-La Mancha (Comunidad Autnoma de Castilla La

Mancha) Catalua (Comunidad Autnoma de Catalua) Ceuta (Ciudad Autnoma de Ceuta) Extremadura (Comunidad Autnoma de Extremadura) Galicia (Comunidad Autnoma de Galicia) Islas Baleares (Comunidad Autnoma de las Islas Baleares Islas Canarias (Comunidad Autnoma de Canarias) La Rioja (Comunidad Autnoma de La Rioja) Madrid (Comunidad Autnoma de Madrid) Melilla (Ciudad Autnoma de Melilla) Murcia (Comunidad Autnoma de Murcia) Navarra (Comunidad Foral de Navarra) Pas Vasco Valencia (Comunidad Valenciana) Nazwy miejscowoci i prowincji: Nazwa miejscowa Almera Cdiz Crdoba Granada Mlaga Sevilla Zaragoza Asturias Islas Baleares Orense Cantabria Segovia Salamanca Gerona (kat. Girona) Lrida (kat. Lleida) Madrid Teksty typu 1 Almeria Kadyks (Cdiz) Kordowa Grenada Malaga Sewilla Saragossa Asturia Baleary Ourense Kantabria Segowia Salamanka Gerona Lrida Madryt

Mancha) Katalonia (Wsplnota Autonomiczna Katalonii) Ceuta (Autonomiczne Miasto Ceuta) Estremadura (Wsplnota Autonomiczna Estremadury) Galicja (Wsplnota Autonomiczna Galicji) Baleary (Wsplnota Autonomiczna Balearw) Wyspy Kanaryjskie (Wsplnota Autonomiczna Wysp Kanaryjskich) La Rioja (Wsplnota Autonomiczna La Rioja) Madryt (Wsplnota Autonomiczna Madrytu) Melilla (Autonomiczne Miasto Melilla) Murcja (Wsplnota Autonomiczna Murcji) Nawarra (Wsplnota Autonomiczna Nawarry) Kraj Baskw Walencja (Wsplnota Autonomiczna Walencji)

Teksty typu 2 Almeria Kadyks Kordowa Grenada Malaga Sewilla Saragossa Asturia Baleary Ourense Kantabria Segowia Salamanka Gerona Lrida Madryt

Teksty typu 3 Almera Cdiz Crdoba Granada Mlaga Sevilla Zaragoza Asturias Islas Baleares Orense Cantabria Segovia Salamanca Gerona Lrida Madrid

111

Murcia Navarra Valencia Castelln Tenerife

Murcja Nawarra Walencja Castellon Teneryfa

Murcja Nawarra Walencja Castellon Tenerifa

Murcia Navarra Valencia Castelln Tenerife

Pozostae nazwy miast i prowincji nie maj odpowiednikw polskich. FRANCJA Republika Francuska France / Rpublique franaise Jzyk urzdowy Unii Europejskiej: francuski (FR). Podzia terytorialny:
FR PL

NUTS NUTS 1 NUTS 2

liczba 9 26 (4) 100

rgion (w tym: rgion d'outre-mer) dpartement (w tym: dpartement d'outre-mer* (DOM)) arrondissement canton commune

region (region zamorski) departament (departament zamorski*) okrg kanton gmina NUTS 3

(4) 342 36 679

* Kady departament zamorski jest jednoczenie osobnym regionem. Departamenty zamorskie stanowi integraln cz Francji, o takim samym statusie, jak departamenty Francji metropolitalnej, w zwizku z tym ich obszar stanowi rwnie cz terytorium Unii Europejskiej. Departamenty zamorskie naley odrni od zbiorowoci zamorskich (collectivit d'outremer, COM), ktre s terytoriami zalenymi od Francji i nie nale do UE. Zbiorowoci zamorskie zostay utworzone poprawk do konstytucji 28 marca 2003 r. w miejsce wczeniejszych terytoriw zamorskich (territoire d'outre mer, TOM). Obecnie istnieje sze zbiorowoci zamorskich; jedna z nich (Majotta) ma od 2011 r. sta si pitym departamentem (i regionem) zamorskim.

112

Dodatkowe nieformalne okrelenia suce odrnieniu europejskiej czci Francji od regionw zamorskich: FR znaczenie PL France mtropolitaine terytorium Francji lece w Europie Francja metropolitalna (cznie z Korsyk) 22 regiony France continentale terytorium Francji lece na staym Francja kontynentalna ldzie europejskim (bez Korsyki) 21 regionw

Nazwy regionw:
FR PL FR PL

rgion Aquitaine Alsace Bretagne Bourgogne Centre Franche-Comt le-de-France Corse Languedoc-Roussillon Limousin Lorraine Midi-Pyrnes Nord-Pas-de-Calais Basse-Normandie Haute-Normandie Pays de la Loire Picardie Poitou-Charentes Provence-Alpes-Cte dAzur Rhne-Alpes Champagne-Ardenne rgion doutre-mer / dpartement d'outremer Guyane Guadeloupe Martinique

region Akwitania Alzacja Bretania Burgundia Region Centralny Franche-Comt le-de-France Korsyka Langwedocja-Roussillon Limousin Lotaryngia Midi-Pyrnes Nord-Pas-de-Calais Dolna Normandia Grna Normandia Kraj Loary Pikardia Poitou-Charentes Prowansja-AlpyLazurowe Wybrzee Rodan-Alpy Szampania-Ardeny region zamorski / departament zamorski Gujana Francuska** Gwadelupa Martynika

chef-lieu de la rgion Bordeaux Strasbourg Rennes Dijon Orlans Besanon Paris Ajaccio Montpellier Limoges Metz Toulouse Lille Caen Rouen Nantes Amiens Poitiers Marseille Lyon Chlons-enChampagne chef-lieu de la rgion Cayenne Basse-Terre Fort-de-France

stolica regionu Bordeaux Strasburg Rennes Dijon Orlean Besanon Pary Ajaccio Montpellier Limoges Metz Tuluza Lille Caen Rouen Nantes Amiens Poitiers Marsylia Lyon Chlons-enChampagne stolica regionu Cayenne Basse-Terre Fort-de-France

113

Runion

Reunion

Saint-Denis

Saint-Denis

* Zob. reguy stosowania nazw miejscowych lub polskich w tabeli Nazwy miejscowoci. ** Nazw Guyane (bez przymiotnika), ktra jest oficjaln nazw departamentu, naley tumaczy jako Gujana Francuska, dla odrnienia od niepodlegej Kooperacyjnej Republiki Gujany (FR, EN Guyana). Nazw departamentw nie tumaczymy na jzyk polski, nawet wwczas gdy s tosame z innymi nazwami geograficznymi, ktre maj polskie odpowiedniki (np. Moselle, Vosges). Wyjtkami s jedynie Pary oraz departamenty zamorskie, ktre s jednoczenie regionami. Nazwy miejscowoci:
nazwa FR Avignon Dunkerque Le Havre Marseille Mulhouse Nice Orlans Paris Strasbourg Toulon Toulouse Versailles tekst typu 1 Awinion Dunkierka (Dunkerque) Hawr Marsylia Miluza (Mulhouse) Nicea Orlean Pary Strasburg Tulon (Toulon) Tuluza Wersal tekst typu 2 Awinion Dunkerque Hawr Marsylia Mulhouse Nicea Orlean Pary Strasburg Toulon Tuluza Wersal tekst typu 3 Avignon Dunkerque Le Havre Marseille Mulhouse Nice Orlans Paris Strasbourg Toulon Toulouse Versailles

WOCHY Republika Woska Italia / Repubblica Italiana Jzyk urzdowy UE: woski Podzia terytorialny: IT gruppi di regioni regione provincia comune PL grupy regionw region prowincja gmina NUTS NUTS1 NUTS2 NUTS3 liczba 5 21 107 8101

Grupy regionw (NUTS 3) IT Nord-ovest Nord-est Centro Sud Isole

PL Nord-ovest Nord-est Centro Sud Isole

114

Regiony (NUTS 2) IT Abruzzo Puglia Basilicata Emilia-Romagna Friuli-Venezia Giulia Calabria Campania Lazio Liguria Lombardia Marche Molise Piemonte Sardegna Sicilia Toscana Trentino-Alto Adige / Sdtirol Umbria Valle d'Aosta / Valle d'Aoste Veneto Miejscowoci Nazwa miejscowa Abruzzi Aquileia Ancona Assisi Benevento Bologna Firenze Genova Gorizia Ercolano Canossa Capua Catania Lucca Mantova Milano Messina Napoli Padova Pavia Pisa Teksty typu 1 Abruzja (Abruzzi) Akwileja (Aquileia) Ankona Asy (Assisi) Benewent Bolonia Florencja (Firenze) Genua (Genova) Gorycja (Gorizia) Herkulanum (Ercolano) Kanossa Kapua Katania Lukka Mantua (Mantova) Mediolan (Milano) Mesyna Neapol Padwa (Padova) Pawia Piza Teksty typu 2 Abruzja Akwileja Ankona Asy Benewent Bolonia Florencja Genua Gorycja Ercolano Kanossa Kapua Katania Lukka Mantua Mediolan Mesyna Neapol Padwa Pawia Piza 115 Teksty typu 3 Abruzzi Aquileia Ancona Assisi Benevento Bologna Firenze Genova Gorizia Ercolano Canossa Capua Catania Lucca Mantova Milano Messina Napoli Padova Pavia Pisa PL Abruzja Apulia Basilicata Emilia-Romania Friuli-Wenecja Julijska Kalabria Kampania Lacjum Liguria Lombardia Marche Molise Piemont Sardynia Sycylia Toskania Trydent-Grna Adyga Umbria Dolina Aosty Wenecja Euganejska

Pompei

Pompeje

Pompeje CYPR

Pompei

Republika Cypryjska Kipros / Kipriaki Dimokratia (gr.) Kibns / Kibns Cumhuriyeti (tur.) Jzyki urzdowe: grecki, turecki Jzyk urzdowy UE: grecki obyw. Cypryjczyk, Cypryjka, Cypryjczycy stol. Nikozja, D. Nikozji, Mc. Nikozji przym. nikozyjski mieszk. nikozyjczyk, nikozyjka, nikozyjczycy Podzia terytorialny: CY eparchia dimos, koinotita PL cay kraj dystrykt gmina miejska/wiejska NUTS NUTS 1,2,3 liczba 6

Dystrykty: Nazwy dystryktw pokrywaj si z nazwami gwnych miast. Miejscowoci (stolice dystryktw): Nazwa miejscowa v Teksty typu 1 Famagusta (Amochostos) Kirenia Larnaka Limassol (Lemesos) Nikozja (Lefkosia) Pafos Teksty typu 2 Amochostos Kirinia Larnaka Lemesos Nikozja Pafos OTWA Republika otewska Latvija, Latvijas Republika Jzyk urzdowy UE: otewski 1 lipca 2009 wesza w ycie reforma administracyjna uchwalona 18 grudnia 2008. W wyniku tej reformy zniesiono jednostki administracyjne wszystkich szczebli wprowadzajc w zamian 109 powiatw i 9 miast wydzielonych (jednostki te nie maj dalszego podziau wewntrznego). 116 Teksty typu 3 Famagusta lub Ammochostos Keryneia Larnaka Lemesos Nicosia lub Lefkosia Pafos

otwa skada si z czterech krain (od 2009 r. nie s to ju jedn. adm.): Kurlandia - Kurzeme Liwonia - Vidzeme atgalia - Latgale Semigalia (Zemgalia) - Zemgale Jednostki administracyjne: LV PL cay kraj cay kraj (brak nazwy) powiat miasto wydzielone rejon (do lipca 2009 r.) miasto wydzielone (do lipca 2009 r.) NUTS NUTS 1 NUTS 2 NUTS 3 liczba 6 109 9 33 7

novads republikas pilsta rajons lielpilsta

NUTS 3 LV Kurzeme Latgale Rga Pierga Vidzeme Zemgale Nazwa miejscowa Aglona Daugavpils Ilkste Janopole Jelgava Jrmala Csis Krslava Liepja Ludza Piltene Rga Rzekne Ventspils Tekst typu 1 Agona (Aglona) Dyneburg (Daugavpils) Iukszta (Ilkste) Janopol Jegawa Jurmaa Kie (Csis) Krasaw (Krslava) Lipawa (Liepja) Lucyn (Ludza) Pilty (Piltene) Ryga Rzeyca (Rzekne) Windawa (Ventspils)

PL Kurlandia atgalia Ryga Pierga Liwonia Semigalia Nazwa polska Tekst typu 2 Agona Daugavpils Ilkste Janopol Jegawa Jurmaa Csis Krslava Liepja Ludza Piltene Ryga Rzekne Ventspils

Tekst typu 3 Aglona Daugavpils Ilkste Janopole Jelgava Jrmala Csis Krslava Liepja Ludza Piltene Rga Rzekne Ventspils

117

Miasta wydzielone: Ryga, Rzeyca (Rzekne), Lipawa (Liepja), Windawa (Ventspils), Jegawa, Jurmaa, Dyneburg (Daugavpils), Jkabpils, Valmieras LITWA Republika Litewska Lietuva Jzyk urzdowy UE: litewski Podzia terytorialny: LT apskritis, l.mn. apskritys savivaldyb, l.mn. savivaldybs Okrgi - NUTS 3 LT Klaipdos apskritis Kauno apskritis Marijampols apskritis Alytaus apskritis Panevio apskritis iauli apskritis Taurags apskritis Teli apskritis Utenos apskritis Vilniaus apskritis PL cay kraj cay kraj okrg gmina NUTS NUTS 1 NUTS 2 NUTS 3 liczba 10 60

PL okrg kajpedzki okrg kowieski okrg mariampolski okrg olicki okrg poniewieski okrg szawelski okrg tauroski okrg telszaski okrg uciaski okrg wileski

Nazwa miejscowa Klaipda Kaunas Marijampol Alytus Panevys iauliai Taurag Teliai Utena Vilnius Tekst typu 1 Kajpeda Kowno (Kaunas) Mariampol Olita (Alytus) Poniewie (Panevys) Szawle (iauliai) Taurogi (Taurag) Telsze (Teliai) Uciana (Utena) Wilno

Nazwa polska Tekst typu 2 Kajpeda Kowno Marijampol Alytus Panevys iauliai Taurag Teliai Utena Wilno

Tekst typu 3 Klaipda Kaunas Marijampol Alytus Panevys iauliai Taurag Teliai Utena Vilnus

118

Uwaga: Wszystkie miasta na Litwie maj odpowiedniki polskie (zob. Pena lista w: Nazewnictwo geograficzne wiata, Komisja Standardyzacji Nazw Geograficznych), jednak zalecane jest stosowanie nazw miejscowych. LUKSEMBURG Wielkie Ksistwo Luksemburga Ltzebuerg / Groussherzogtum Ltzebuerg fr. (le) Grand-Duch de Luxembourg, niem. Grossherzogtum Luxemburg Jzyki urzdowe UE: francuski (FR), niemiecki (DE) Jzyk luksemburski jest pastwowym jzykiem urzdowym, ale nie jest jzykiem urzdowym UE. Podzia administracyjny: FR DE LU PL cay kraj dystrykt kanton gmina NUTS NUTS 1, 2, 3, liczba 1 3 12 116

district Distrikt Distrikt canton Kanton Kanton commune Gemeinde Gemeng Dystrykty: FR district Diekirch district Grevenmacher district Luxembourg Miejscowoci: Nazwa miejscowa LU FR Klierf Clervaux Kapellen Capellen Dikrech Diekirch Iechternach, Echternach Eechtermoach Esch-Uelzecht Esch-sur-Alzette Griwemaacher Grevenmacher Ltzebuerg Luksemburg Miersch Mersch Riden Redange Rimech Remich Veianen Vianden Wolz Wiltz Republika Wgierska Magyarorszg/ Magyar Kztrsasg

LU Distrikt Dikrech Distrikt Griwemaacher Distrikt Ltzebuerg

PL dystrykt Diekirch dystrykt Grevenmacher dystrykt Luksemburg

Teksty typu 1 Clervaux Capellen Diekirch Echternach Esch-sur-Alzette Grevenmacher Luksemburg Mersch Redange Remich Vianden Wiltz WGRY

Teksty typu 2 Clervaux Capellen Diekirch Echternach Esch-sur-Alzette Grevenmacher Luksemburg Mersch Redange Remich Vianden Wiltz

Teksty typu 3 Clervaux Capellen Diekirch Echternach Esch-sur-Alzette Grevenmacher Luxembourg Mersch Redange Remich Vianden Wiltz

119

Jzyk urzdowy UE: wgierski obyw. Wgier, Wgierka, Wgrzy stol. Budapeszt, D. Budapesztu, Mc. Budapeszcie Budapest przym. budapeszteski, budapesztaski mieszk. budapeszteczyk, budapesztenka, budapeszteczycy Podzia terytorialny: HU orszgrsz rgi (l.mn. rgii) megye (l.mn. megyk) kistrsg telepls (l.mn. teleplsek) vros kzsg, nagykzsg megyei jog vro fvros PL (tylko na potrzeby NUTS) region (tylko na potrzeby NUTS) komitat powiat gmina gmina miejska gmina wiejska miasto na prawach komitatu (ranga powiatu) wydzielone miasto stoeczne (ranga komitatu) NUTS NUTS 1 NUTS 2 NUTS 3 liczba 3 7 19 168 214 2898 23 1

HU Dunntl Alfld s szak Kzp-Magyarorszg Regiony HU Nyugat-Dunntl Kzp-Dunntl Dl-Dunntl Kzp-Magyarorszg szak-Magyarorszg Dl-Alfld szak-Alfld

PL Dunntl (Kraj Zadunajski) Alfld s szak (Wielka Nizina Wgierska i Pnocne Wgry) Kzp-Magyarorszg (rodkowe Wgry)

PL Nyugat-Dunntl (Zachodni Kraj Zadunajski) Kzp-Dunntl (rodkowy Kraj Zadunajski) Dl-Dunntl (Poudniowy Kraj Zadunajski) Kzp-Magyarorszg (rodkowe Wgry) szak-Magyarorszg (Pnocne Wgry) Dl-Alfld (Poudniowa Wielka Nizina) szak-Alfld (Pnocna Wielka Nizina)

Nazwa

Teksty typu 1

Teksty typu 2

Teksty typu 3

120

miejscowa (wg.) Budapest Debrecen Miskolc Mohcs Pcs Pest Szeged Visegrd

Budapeszt Debreczyn Miszkolc Mohacz (Mohcs) Pecz (Pcs) Peszt (cz Budapesztu) Segedyn (Szeged) Wyszegrad

Budapeszt Debreczyn Miszkolc Mohcs Pcs Peszt (cz Budapesztu) Szeged Wyszegrad MALTA

Budapest Debrecen Miskolc Mohcs Pcs nd. Szeged Visegrd

Republika Malty ang. Malta; (the) Republic of Malta malt. Malta; Repubblika ta Malta Jzyki urzdowe UE: angielski (EN), maltaski (MT) obyw. Maltaczyk, Maltanka, Maltaczycy stol. Valletta, D. Valletty, Mc. Valletcie Podzia terytorialny: W skad archipelagu Wysp Maltaskich wchodz wyspy: Malta, Gozo, Comino, Cominotto, Wyspy w. Pawa i Filfla. Na poziomie NUTS 3 Malt podzielono na dwie czci (gejjer): Malt (wysp) oraz Gozo i Comino. MT gejjer distretto kunsill EN district locality/local council PL cay kraj wyspy region statystyczny gmina NUTS NUTS 1 i 2 NUTS 3 liczba 2 6 68

Gejjer (NUTS 3) MT Malta Gawdex u Kemmuna EN Malta Gozo and Comino PL Malta Gozo i Comino

Nazwy miejscowoci nie maj odpowiednikw polskich. NIDERLANDY Krlestwo Niderlandw Nederland / Koninkrijk der Nederlanden W tekstach innych ni urzdowe dopuszcza si uycie nazwy kraju Holandia. Jzyk urzdowy UE: niderlandzki przym. holenderski, niderlandzki 121

stol. Amsterdam siedziba rzdu: Haga przym. amsterdamski; haski mieszk. amsterdamczyk, amsterdamka, amsterdamczycy; haanin, haanka, haanie Podzia terytorialny: NL gewest provincie arrondissement gemeente NUTS 1 NL Noord-Nederland Oost-Nederland West-Nederland Zuid-Nederland Prowincje (NUTS 2) NL Noord-Brabant Drenthe Flevoland Frysln (w jz. fryzyjskim), Friesland (NL) Gelderland Groningen Zuid-Holland Noord-Holland Limburg Overijssel Utrecht Zeeland Miejscowoci Nazwa miejscowa Den Haag Leiden Teksty typu 1 Haga Lejda (Leiden) PL Brabancja Pnocna Drenthe Flevoland Fryzja Geldria Groningen Holandia Poudniowa Holandia Pnocna Limburgia Overijssel Utrecht Zelandia Teksty typu 2 Haga Lejda AUSTRIA Republika Austrii Teksty typu 3 Den Haag Leiden PL Niderlandy Pnocne Nidelandy Wschodnie Niderlandy Zachodnie Niderlandy Poudniowe PL region prowincja okrg gmina NUTS NUTS 1 NUTS 2 NUTS 3 liczba 4 7 12 19 40 441

122

sterreich / Republik sterreich Jzyk urzdowy Unii Europejskiej: niemiecki (DE). Podzia terytorialny:
DE PL

Land (Lnder) / Bundesland (Bundeslnder) Bezirk(e) Statutarstadt (Statutarstdte) Gemeinde(n) Nazwy krajw zwizkowych:
DE PL

kraj (kraj zwizkowy)

NUTS NUTS 1 NUTS 2 NUTS 3

liczba 3 9 35 85 15 2 368

powiat miasto statutarne gmina

DE

PL

Land Burgenland Niedersterreich Obersterreich Krnten (Bundesland) Salzburg Steiermark Tirol Vorarlberg Wien

kraj Burgenland Dolna Austria Grna Austria Karyntia Salzburg Styria Tyrol Vorarlberg Wiede

Landeshauptstadt Eisenstadt Sankt Plten Linz Klagenfurt Salzburg Graz Innsbruck Bregenz Wien

stolica kraju Eisenstadt Sankt Plten Linz Klagenfurt Salzburg Graz Innsbruck Bregencja* Wiede

* Zob. reguy stosowania nazw miejscowych lub polskich w tabeli Nazwy miejscowoci. Nazwy miejscowoci:
nazwa DE Bregenz Wien kontekst 1 Bregencja (Bregenz) Wiede kontekst 2 Bregenz Wiede kontekst 3 Bregenz Wien

PORTUGALIA Republika Portugalska Portugal / Republica Portuguesa Jzyk urzdowy UE: portugalski (PT) Podzia terytorialny: 123

PT regio subregio distrito Regio Autnoma municipio, concelho freguesia Dystrykty

PL region podregion dystrykt region autonomiczny gmina soectwo

NUTS NUTS 1 NUTS 2 NUTS 3

liczba 4 7 28 18 2 308 4260

20

Oprcz dystryktu Lizbona nazwy dystryktw nie maj odpowiednikw polskich. Wszystkie nazwy dystryktw pochodz od nazw stolic (miasto Aveiro dystrykt Aveiro). Regies Autnomas Aores Madera regiony autonomiczne Region Autonomiczny Azorw Region Autonomiczny Madery

Oprcz Lizbony nazwy miejscowoci portugalskich nie maj odpowiednikw polskich. RUMUNIA Romnia Jzyk urzdowy Unii Europejskiej: rumuski (RO). Podzia terytorialny:
RO PL

macroregiunea* regiunea de dezvoltare* jude(ul) Municipiul Bucureti ora municipiu comun

makroregion* region rozwoju* okrg miasto wydzielone Bukareszt miasto gmina miejska gmina (wiejska)

NUTS NUTS 1 NUTS 2 NUTS 3

liczba 4 8 41 1 211 103 2686

* Makroregiony i regiony rozwoju zostay stworzone na potrzeby klasyfikacji NUTS oraz rozwoju regionalnego. W administracji wewntrznej jednostk najwyszego rzdu s okrgi. Nazwy okrgw: W przypadku nazw okrgw, ktre pochodz od nazw ich orodkw administracyjnych, zaleca si stosowa takie same zasady, jak w przypadku nazw miejscowoci czyli stosowanie, zalenie od rodzaju tekstu, nazwy spolszczonej (o ile istnieje) lub oryginalnej:
Nazwa RO teksty typu 1 Nazwa polska teksty typu 2 teksty typu 3 Nazwa RO

124

jude(ul)

okrg

okrg

okrg

Alba Arad Arge Bacu Bihor Bistria-Nsud Botoani Brila Braov Buzu Clrai Cara-Severin Covasna Dmbovia Dolj Galai Giurgiu Gorj Harghita Hunedoara Ialomia Ilfov Iai Cluj Constana Maramure Mehedini Mure Neam Olt Prahova Slaj Satu Mare Suceava Sibiu Teleorman Timi Tulcea Vaslui Vlcea Vrancea Bucureti

Alba Arad Arge Bacu Bihor Bistria-Nsud Botoszany (Botoani) Braia (Brila) Braszw (Braov) Buzu Clrai Cara-Severin Covasna Dmbovia Dolj Gaacz (Galai) Giurgiu Gorj Harghita Hunedoara Ialomia Ilfov Jassy (Iai) Klu (Cluj) Konstanca (Constana) Maramure Mehedini Mure Neam Olt Prahova Slaj Satu Mare Suczawa (Suceava) Sybin (Sibiu) Teleorman Timi Tulcza (Tulcea) Vaslui Vlcea Vrancea Bukareszt

Alba Arad Arge Bacu Bihor Bistria-Nsud Botoani Brila Braov Buzu Clrai Cara-Severin Covasna Dmbovia Dolj Galai Giurgiu Gorj Harghita Hunedoara Ialomia Ilfov Iai Cluj Constana Maramure Mehedini Mure Neam Olt Prahova Slaj Satu Mare Suceava Sibiu Teleorman Timi Tulcea Vaslui Vlcea Vrancea Bukareszt

Alba Arad Arge Bacu Bihor Bistria-Nsud Botoani Brila Braov Buzu Clrai Cara-Severin Covasna Dmbovia Dolj Galai Giurgiu Gorj Harghita Hunedoara Ialomia Ilfov Iai Cluj Constana Maramure Mehedini Mure Neam Olt Prahova Slaj Satu Mare Suceava Sibiu Teleorman Timi Tulcea Vaslui Vlcea Vrancea Bucureti

reedina de jude (orodek administracyjny okrgu) Alba Iulia Arad Piteti Bacu Oradea Bistria Botoani* Brila* Braov* Buzu Clrai Reia Sfntu Gheorghe Trgovite Craiova* Galai* Giurgiu Trgu Jiu Miercurea-Ciuc Deva Slobozia Buftea Iai* Cluj Napoca* Constana* Baia Mare Drobeta-Turnu Severin Trgu Mure Piatra-Neam Slatina Ploieti* Zalu Satu Mare Suceava* Sibiu* Alexandria Timioara Tulcea* Vaslui Rmnicu Vlcea Focani*

* W przypadku miejscowoci oznaczonych gwiazdk istniej nazwy polskie; zob. reguy stosowania nazw miejscowych lub polskich w tabeli Nazwy miejscowoci poniej. 125

Nazwy miejscowoci:
nazwa RO Botoani Brila Braov Bucureti Cacica Cluj-Napoca Constana Craiova Focani Galai Iai Mamaia Orova Petroani Plea Ploieti Poiana Micului Rdui Sibiu Sighetu Marmaiei Soloneu Nou Suceava Tulcea uora kontekst 1 Botoszany (Botoani) Braia (Brila) Braszw (Braov) Bukareszt Kaczyka (Cacica) Klu-Napoka (Cluj-Napoca) Konstanca (Constana) Krajowa (Craiova) Fokszany (Focani) Gaacz (Galai) Jassy (Iai) (nazwa polska w liczbie mnogiej; D. Jass, Ms. w Jassach) Mamaja (Mamaia) Orszowa (Orova) Petroszany (Petroani) Plesza (Plea) Ploeszti (Ploieti) Pojana Mikuli (Poiana Micului) Radowce (Rdui) Sybin (Sibiu) Syhot / Syhot Marmaroski (Sighetu Marmaiei) Nowy Soloniec (Soloneu Nou) Suczawa (Suceava) Tulcza (Tulcea) Cecora (uora) kontekst 2 Botoani Brila Braov Bukareszt Cacica Klu-Napoka Constana Craiova Focani Galai Jassy Mamaia Orova Petroani Plea Ploieti Poiana Micului Rdui Sibiu Sighetu Marmaiei Soloneu Nou Suceava Tulcea uora kontekst 3

Botoani Brila Braov Bucureti Cacica Cluj-Napoca Constana Craiova Focani Galai Iai Mamaia Orova Petroani Plea Ploieti Poiana Micului Rdui Sibiu Sighetu Marmaiei Soloneu Nou Suceava Tulcea uora

SOWENIA Republika Sowenii Slovenija / Republike Slovenija Jzyk urzdowy UE: soweski (SL) obyw. Soweniec, Sowenka, Sowecy stol. Lublana (Ljubljana), D. Lublany, Mc. Lublanie przym. lublaski mieszk. lublaczyk, lublanka, lublaczycy Podzia terytorialny: SL kohezijska regija PL NUTS cay kraj NUTS 1 region NUTS 2 spjnoci/makroregion liczba 2

126

statistina regija upravna enota obina mestna obina NUTS 2 SL Vzhodna Slovenija Zahodna Slovenija

(cohesion region, macroregion) region statystyczny jednostka administracyjna gmina gmina miejska

NUTS 3

12 58 210-11 11

PL Sowenia Wschodnia Sowenia Zachodnia

Regiony statystyczne (NUTS 3) SL PL Gorenjska -||Gorika Jugovzhodna Slovenija Koroka Notranjsko-kraka Obalno-kraka Osrednjeslovenska Podravska Pomurska Savinjska Spodnjeposavska Zasavska Krainy, regiony SL Balkan Bela krajina Dolenjska Gorenjska Koroka Kranjska Notranjska Prekmurje Primorska tajerska Suha krajina Miejscowoci Nazwa miejscowa Ljubljana PL Bakany -||Karyntia -||-

Styria -||Teksty typu 1 Lublana (Ljubljana) Teksty typu 2 Lublana Teksty typu 3 Ljubljana

SOWACJA Republika Sowacka Slovensko / Slovensk republika 127

Jzyk urzdowy UE: sowacki stol. Bratysawa przym. bratysawski mieszk. bratysawianin, bratysawianka, bratysawianie Podzia terytorialny: SL oblast kraj okres mesto obec Obwody (NUTS 2) SL Bratislavsk kraj Zpadn Slovensko Stredn Slovensko Vchodn Slovensko Kraje (NUTS 3) SL Banskobystrick kraj Bratislavsk kraj Koick kraj Nitriansky kraj Preovsk kraj Treniansky kraj Trnavsk kraj ilinsk kraj Wiksze miejscowoci: Nazwa miejscowa Bansk Bystrica Bratislava Koice Preov Trenn Trnava Zvolen ilina Teksty typu 1 Baska Bystrzyca Bratysawa Koszyce Preszw Trenczyn Trnawa Zwole ylina Teksty typu 2 Baska Bystrzyca Bratysawa Koszyce Preszw Trenczyn Trnawa Zwole ylina Teksty typu 3 Bansk Bystrica Bratislava Koice Preov Trenn Trnava Zvolen ilina PL kraj baskobystrzycki kraj bratysawski kraj koszycki kraj nitrzaski kraj preszowski kraj trenczyski kraj trnawski kraj yliski PL Bratysawa Sowacja Zachodnia Sowacja rodkowa Sowacja Wschodnia PL cay kraj obwd kraj powiat miasto (gmina miejska) gmina NUTS NUTS 1 NUTS 2 NUTS 3 liczba 4 8 79 138 2883

2928

128

Polskie odpowiedniki nazw pozostaych miejscowoci mona znale w Zeszycie 11 Komisji Standardyzacji Nazw Geograficznych. FINLANDIA Republika Finlandii Suomi / Suomen tasavalta (fi.) Finland / Republiken Finland (szw.) Jzyki urzdowe UE: fiski (FI), szwedzki (SV) obyw. Fin, Finka, Finowie stol. Helsinki, D. Helsinek, Mc. Helsinkach przym. helsiski mieszk. helsiczyk, helsinka, helsiczycy Podzia terytorialny: FI suuralue maakunta lni (l.mn.lnit) seutukunta kihlakunta kunta NUTS 1 FI Manner-Suomi Ahvenanmaa NUTS 2 FI It-Suomi Etel-Suomi Lnsi-Suomi Pohjois-Suomi Ahvenanmaa Regiony (NUTS 3) FI Etel-Savo Pohjois-Savo Pohjois-Karjala SV storomrde landskap ln ekonomisk region hrad kommun PL obszar podobszar region prowincja (zostan
zlikwidowane w 2010 r.)

NUTS NUTS 1 NUTS 2 NUTS 3

liczba 2 5 20 6 (5+1) 77 90 416

podregion dystrykt lokalny gmina

SV Fasta Finland land SV stra Finland Sdra Finland Vstra Finland Norra Finland land

PL Finlandia Kontynentalna Wyspy Alandzkie PL Finlandia Wschodnia Finlandia Poudniowa Finlandia Zachodnia Finlandia Pnocna Wyspy Alandzkie

SV Sdra Savolax Norra Savolax Norra Karelen

PL Etel-Savo (Sawonia Poudniowa) Pohjois-Savo (Sawonia Pnocna) Pohjois-Karjala (Karelia Pnocna)

129

Kainuu Uusimaa It-Uusimaa Varsinais-Suomi Kanta-Hme Pijt-Hme Kymenlaakso Etel-Karjala Keski-Suomi Etel-Pohjanmaa Pohjanmaa Satakunta Pirkanmaa Keski-Pohjanmaa Pohjois-Pohjanmaa Lappi Ahvenanmaa Prowincje FI It-Suomi Etel-Suomi Lnsi-Suomi Oulu Lappi Ahvenanmaa

Kajanaland Nyland stra Nyland Egentliga Finland Egentliga Tavastland Pijnne Tavastland Kymmenedalen Sdra Karelen Mellersta Finland Sdra sterbotten sterbotten Satakunda Birkaland Mellersta sterbotten Norra sterbotten Lappland land

Kainuu Uusimaa It-Uusimaa (Uusimaa Wschodnia) Finlandia Waciwa (Varsinais-Suomi) Kanta-Hme Pijt-Hme Kymenlaakso Etel-Karjala (Karelia Poudniowa) Keski-Suomi (Finlandia rodkowa) Etel-Pohjanmaa (Pohjanmaa Poudniowa) Pohjanmaa Satakunta Pirkanmaa Keski-Pohjanmaa (Pohjanmaa rodkowa) Pohjois-Pohjanmaa (Pohjanmaa Pnocna) Laponia Wyspy Alandzkie

SV stra Finland Sdra Finland Vstra Finland Uleborg Lappland land

PL Finlandia Wschodnia Finlandia Poudniowa Finlandia Zachodnia Oulu Laponia Wyspy Alandzkie

Miejscowoci Nazwa miejscowa FI SV Helsinki Helsingfors Szwecja (SV) Krlestwo Szwecji Sverige / Konungariket Sverige Jzyki urzdowe UE: szwedzki (SV) przym. szwedzki

Teksty typu 1 Helsinki SZWECJA

Teksty typu 2 Helsinki

Teksty typu 3 Helsinki

130

obyw. Szwed, Szwedka, Szwedzi przym. sztokholmski mieszk. sztokholmczyk, sztokholmka, sztokholmczycy Podzia terytorialny: SV brak nazwy brak nazwy ln kommun NUTS 1 SV stra Sverige Sdra Sverige Norra Sverige NUTS 2 SV Stockholm stra Mellansverige Smland med arna Sydsverige Vstsverige Norra Mellansverige Mellersta Norrland vre Norrland NUTS 3 SV Blekinge ln Dalarnas ln Gvleborgs ln Gotlands ln Hallands ln Jmtlands ln Jnkpings ln Kalmar ln Kronobergs ln Norrbottens ln rebro ln stergtlands ln Skne lan Sdermanlands ln Stokholms ln Uppsala ln Vrmlands ln PL brak nazwy brak nazwy hrabstwo gmina NUTS NUTS 1 NUTS 2 NUTS 3 liczba 3 8 21 290

PL Wschodnia Szwecja Poudniowa Szwecja Pnocna Szwecja PL Sztokholm stra Mellansverige Smland med arna Sydsverige Vstsverige Norra Mellansverige Mellersta Norrland vre Norrland PL (hrabstwo) Blekinge (hrabstwo) Dalarna (hrabstwo) Gvleborg (hrabstwo) Gotlandia (hrabstwo) Halland (hrabstwo) Jmtland (hrabstwo) Jnkping (hrabstwo) Kalmar (hrabstwo) Kronoberg (hrabstwo) Norrbotten (hrabstwo) rebro (hrabstwo) stergtland (hrabstwo) Skne (hrabstwo) Sdermanland (hrabstwo) Sztokholm (hrabstwo) Uppsala (hrabstwo) Vrmland 131

Vstmanlands ln Vsterbottens ln Vsternorrlands ln Vstra Gtalands ln Miejscowoci i inne Nazwa miejscowa Stokholm Teksty typu 1 Sztokholm

(hrabstwo) Vstmanland (hrabstwo) Vsterbotten (hrabstwo) Vsternorrland (hrabstwo) Vstra Gtaland Teksty typu 2 Sztokholm Teksty typu 3 Stokholm

ZJEDNOCZONE KRLESTWO Zjednoczone Krlestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Pnocnej (the) United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland; (the) United Kingdom (UK) Jzyk urzdowy UE: angielski (EN) Jednostki administracyjne: Podzia administracyjny Zjednoczonego Krlestwa jest niejednolity. Kady z czterech krajw wchodzcych w jego skad (Anglia, Walia, Szkocja, Irlandia Pnocna) ma wasny system jednostek administracyjnych. Anglia Dzieli si na 9 regionw. Region Greater London dzieli si dalej na miasto Londyn i 32 gminy (boroughs). Pozostae regiony skadaj si z hrabstw miejskich (metropolitarnych) i niemetropolitarnych, ktre dziel si dalej na mniejsze jednostki o rnych nazwach. Obok podziau dwupoziomowego wystpuje podzia na unitary authorities, ktrych obecnie (od 2009 r.) jest 55. Irlandia Pnocna Irlandia Pnocna dzieli si na 26 dystryktw (na poziomie unitary authorities). Szkocja Szkocja dzieli si na 32 council areas (i jednoczenie unitary authorities) Walia Walia skada si z 22 unitary authorities. EN region brak nazwy brak nazwy Anglia: county metropolitan county PL kraje (tradycyjny podzia) Region (9 regionw Anglii+ 3 kraje: Szkocja, Walia, Irlandia Pnocna NUTS NUTS 1 NUTS 2 NUTS 3 hrabstwo hrabstwo miejskie/metropolitarne liczba 4 12 30 93 48 6

132

non-metropolitan county / shire county unitary authority

hrabstwo niemetropolitarne brak odpowiednika

34 Anglia 55, Szkocja 32, Walia 22, Irlandia Pnocna 26

Tradycyjny podzia na kraje EN England Scotland Wales Northern Ireland PL Anglia Szkocja Walia Irlandia Pnocna EN country country country (principality) country (province) PL kraj kraj kraj (ksistwo) kraj (prowincja)

NUTS 1 EN North West (England) North East (England) Yorkshire and the Humber East Midlands (England) West Midlands (England) East of England London South East (England) South West (England) Wales Scotland Northern Ireland

PL region North West region North East region Yorkshire i Humber region East Midlands region West Midlands Wschodnia Anglia Londyn region South East region South West Walia Szkocja Irlandia Pnocna

NUTS 2 Jednostki na poziomie NUTS2 i niszym generalnie nie maj odpowiednikw polskich, poza nazwami odpowiadajcymi krajom (Irlandia Pnocna, Szkocja, Walia) oraz miastom, ktre maj odpowiedniki polskie. Miejscowoci: Nazwa miejscowa Edinburgh London Oxford Greater London Greater Manchester Tekst typu 1 Edynburg Londyn Oksford Wielki Londyn (Greater London) Wielki Manchester (Greater Manchester) Nazwa polska Tekst typu 2 Edynburg Londyn Oksford Greater London Greater Manchester Tekst typu 3 Edinburgh London Oxford Greater London Greater Manchester

133