Professional Documents
Culture Documents
E
out
=
d E
system
dt
Energia ukadu jest funkcj stanu, zatem nie ulega zmianie jeeli stan ukadu nie zmienia
si, ukad taki nazywamy ukadem stacjonarnym.
Gdy w ukadzie nie wystpuj takie formy energii jak: grawitacja, e. elektryczna,
magnetyczna, to zmiana energii cakowitej ukadu sprowadza si do zmiany energii
wewntrznej ukadu:
AE=AU
2
=
3. Bilans energii ukadw zamknitych, ukadw stacjonarnych, bilans energii
powierzchniowej
Dla systemw zamknitych:
Ponisze zagadnienia dotycz sytuacji gdy masa ukadu nie ulega zmienia w czasie.
Cakowita energia ukadu jest rwna energii wewntrznej ukadu.
Bilans takiego ukadu w uoglnieniu mona zapisa jako:
E
in
E
out
=AU=mc
v
AT
Jeeli w systemie zamknitym mamy do czynienia tylko z wymian ciepa (praca nie jest
wykonywana na ukadzie) to bilans upraszcza si do:
Q=mc
v
AT
Dla systemw o przepywach stacjonarnych:
W przypadku gdy mamy do czynienia z przepywem masy przez ukad (wymienniki ciepa)
wybieramy wyodrbniony obszar ktry okrelamy objtoci kontroln V.
W systemach stacjonarnych w objtoci kontrolnej V energia cakowita nie zmienia si.
W takim przypadku energia cakowita dostarczona do ukadu musi by rwna energii
opuszczajcej ukad. Mas przepywajc w jednostce czasu przez granic systemu
(powierzchni ograniczajce objto kontroln) okrelamy strumieniem masy m
|
kg
s
.
Jeli rozwaymy przykadowo przepyw przez przewd, wtedy strumie masy jest
proporcjonalny do powierzchni przekroju przewodu A
c
, gstoci pynu i prdkoci
przepywu:
m=jv A
c
Objto pynu przepywajc w jednostce czasu przez objto kontroln nazywamy
strumieniem objtoci:
V =vA
c
=
m
j
W przepywach stacjonarnych strumie masy dopywajcej jest rwny strumieniowi masy
wypywajcej z objtoci kontrolnej
m
in
= m
out
= m
Jeeli zaniedbamy zmian energii kinetycznej i potencjalnej w czasie przepywu przez
objto kontroln, to bilans energii cieplnej to bilans energii cieplnej dla przepyww
stacjonarnych wynosi:
Q= mc
p
AT
3
m
T
1
m
T
2
Objto kontrolna
Bilans energii dla powierzchni kontrolnej
Rysunek przedstawia przykadowy bilans energii cieplnej dla powierzchni kontrolnej, ktra
jest zewntrzn cian budynku
Q
1
=
Q
2
+
Q
3
Powierzchnia kontrolna nie posiada masy, wic nie moe gromadzi energii. Bilans energii
zapisujemy jako:
E
in
=
E
out
Wyraenie to nie posiada postaci rniczkowej.
Przykad:
Ciepo jest przewodzone przez cian ogrzewanego w zimie budynku do zewntrznej
powierzchni ciany. Z tej powierzchni jest odbierane przez konwekcj w wyniku omywania
ciany przez zimne powietrze. Dodatkowo zewntrzna powierzchnia ciany
wypromieniowuje ciepo do zimnego otoczenia.
4. Opisa podstawy wymiany ciepa przez przewodzenie
Ciepo jest t form energii, ktra moe by przemieszczona z jednego systemu do
drugiego w wyniku rnic temperatury.
Przewodzenie ciepa zachodzi od czstek substancji o wyszej temperaturze do czstek
substancji o niszej temperaturze w wyniku ich wzajemnego oddziaywania na siebie. Ma
miejsce w ciaach staych, cieczach i gazach.
W cieczach i gazach zachodzi w wyniku zderze moleku i ich niezorganizowanego
przemieszczenia w wyniku ich przypadkowych ruchw.
W pynach przekazywana jest energia kinetyczna atomw i moleku.
W ciaach staych przewodzenie zachodzi w wyniku drga atomw i ruchw swobodnych
elektronw. Wycznie przez przewodzenie zachodzi wymiana ciepa w ciaach staych
nieprzenikliwych i nieodksztacalnych.
Szybko przewodzenia ciepa przez orodek zaley od ksztatu, gruboci i rodzaju
materiau, oraz od rnicy temperatury ciaa przewodzcego ciepo:
4
Q
1
Q
3
Q
2
Powierzchnia kontrolna
promieniowanie
konwekcja
przewodzenie
Q
cond
=A
T
1
T
2
x
=A
T
x
| W
Zdolno substancji do przewodzenia ciepa jest charakteryzowana przez przewodno
ciepln (wspczynnik przewodzenia ciepa )
|
W
mK
q=\
T
x
5
q
x
q
x
T T
x x
5. Opisa podstawy konwekcyjnej wymiany ciepa
Przewodzenie ciepa w pynach poczone jest z konwekcj, czyli ruchem
makroskopowym pynu (lub odksztaconego ciaa staego)
Przejmowanie ciepa na powierzchni cia staych obmywanych przez ciecze czy gazy
zachodzi w wyniku konwekcji.
Rozpatrzmy pyt o temperaturze wyszej ni otaczajcej j powietrze.
Przy powierzchni pyty ciepo jest przewodzone do moleku powietrza przylegajcych do
gorcej pyty i nastpnie jest unoszone przez poruszajce si powietrze. Ruch pynu
powoduje, e czsteczki ogrzanego powietrza s unoszone a na ich miejscu pojawiaj si
nowe, ktre przejmuj ciepo. Procesy chodzenia ciecz, ktre zwizane s ze zmian
stanu skupienia te zaliczamy do konwekcyjnej wymiany ciepa (powstanie pary wodnej na
gorcej pycie chodzonej wod).
Konwekcja swobodna ma miejsce pod wpywem dziaania si masowych wywoujcych
rnic temperatur (np. siy cikoci)
Konwekcja wymuszona ma miejsce pod wpywem dziaania si zewntrznych (pompa,
sprarka, wentylator)
Wraz ze wzrostem prdkoci orodka ronie konwekcyjna wymiana ciepa.
Prawo Newtona (pozwala opisa strumie ciepa przejmowanego przez konwekcj):
Q
conv
=o
conv
A
s
(
T
s
T
)
conv
wspczynnik przejmowania ciepa
|
W
m
2
K
A
s
powierzchnia przejmowania [m
2
]
T
s
temperatura powierzchni [K]
T
Q=A
s
T
s
4
staa promieniowania rwna
5,6710
8
|
W
m
2
K
4
Q
emit
=A
s
T
s
4
emisyjno powierzchni 01 okrela jak bardzo dana powierzchnia zbliona jest do
ciaa idealnie czarnego dla ktrego = 1
Absorbcyjno powierzchni okrela udzia energii promieniowania jaka jest pochonita
przez powierzchni do cakowitej energii promieniowania docierajcej do tej powierzchni.
Dla ciaa doskonale czarnego = 1 (ciao pochania ca docierajc do niego energi).
Emisyjno i abstrakcyjno s funkcjami temperatury.
7
Q
ref
=(1a)
Q
pad
Q
pad
Q
abs
=a
Q
pad
Prawo promieniowania Kirchhoffa mwi, e dla tej samej temperatury i tej samej
dugoci fali promieniowania:
=
Zatem strumie energii pochonitej przez ciao:
Q
abs
=a
Q
pad
Q
pad
- okrela cakowity strumie energii promieniowania padajcego na powierzchni
ciaa.
Rnica midzy strumieniem emitowanym przez powierzchni a strumieniem
pochonitym przez powierzchni jest okrelona jako bezwzgldna wymiana ciepa przez
promieniowanie.
Jeeli
Q
poch
>
Q
emit to powierzchnia ciaa przejmuje ciepo przez promieniowanie
Jeeli
Q
poch
Q
emit
to powierzchnia ciaa traci ciepo przez promieniowanie
Zagadnienie wymiany ciepa przez promieniowanie midzy dwoma powierzchniami jest
skomplikowanym procesem zaley od emisyjnoci, absorbcyjnoci powierzchni,
wzajemnej orientacji powierzchni i konwekcyjnej wymiany ciepa.
Gdy powierzchnia A o temperaturze T
s
jest otoczona przez znacznie wiksz powierzchni
o temperaturze T
a
i s one oddzielone gazem nie promieniujcym (powietrze), wtedy
wymian ciepa moemy opisa wzorem:
Q
rad
=A
s
(
T
s
4
T
a
4
)
radiacyjna wymiana ciepa na powierzchni zachodzi rwnolegle z konwekcyjn wymian
ciepa. Gdy zachodz trudnoci w rozdzieleniu tych dwch mechanizmw:
Q
ca
=
ca
A
s
(
T
s
4
T
4
)
ca
- cakowity wspczynnik wymiany ciepa
7. Wyprowadzi rozwizanie stacjonarnego przewodzenia ciepa w pycie
Stosujemy jednowymiarowe rwnanie przewodzenia
ciepa w postaci:
Zamy, e mamy do czynienia z ustalonym polem temperatury i brakiem rde ciepa.
8
q
q
T
1
0 L
d
2
T
dx
2
=0
T
2
Temperatura zmienia si tylko w w kierunku gruboci:
T=T
1
dla x=0
T=T
2
dla x=L
Cakujc pierwsze rwnanie:
dT
dx
=C
1
T ( x) =C
1
x+C
2
Podstawiajc warunki pocztkowe:
T ( 0) =T
1
=C
1
0+C
2
=C
2
.
C
2
=T
1
T ( L) =T
2
=C
1
L+C
2
.
C
1
=
T
2
T
1
L
Podstawiajc stae C
1
i C
2
do rwnania:
T ( x)=
T
2
T
1
L
x+T
1
Podstawiamy temperatur do rwnania strumienia ciepa:
Q=
AdT
dx
=A
T
2
T
1
L
=A
T
1
T
2
L
q=
Q
A
8. Wyprowadzi rwnanie stacjonarnego przewodzenia ciepa w walcu
Rozpatrzmy przewd koowy o zadanej temperaturze zewntrznej (T
2
) i wewntrznej (T
1
),
ktre nie zmieniaj si w czasie. Przewd posiada stay wspczynnik przewodzenia
9
r
T
2
T
1
r
2
r
1
d
dr
=
(
r
dT
dr
)
=0
T ( r
1
)=T
1
T ( r
2
)=T
2
Rozkad temperatury jest symetryczny wzgldem osi przewodu. Zastosujemy wsprzdne
cylindryczne. Cakujc:
r
dT
dr
=C
1
-
dT
dr
=
C
1
r
T ( r)=C
1
ln (r)+C
2
Podstawiajc warunki pocztkowe:
T (r
1
)=T
1
- C
1
ln (r
1
)+C
2
=T
1
T ( r
2
)=T
2
- C
1
ln (r
2
)+C
2
=T
2
Wyprowadzajc stae cakowania:
C
1
=
T
2
T
1
ln
(
r
2
r
1
)
C
2
=T
1
+
T
2
T
1
ln
(
r
2
r
1
)
ln(r
1
)
w rezultacie:
T ( r)=
ln
(
r
r
1
)
ln
(
r
2
r
1
)
(T
2
T
1
)+T
1
T(r) obrazuje rozkad temperatury w ciance rury.
Z prawa Fouriera:
Q=\ A
dT ( r)
dr
=\( 2nr L)
C
1
r
=2n\ LC
1
=2n\ L
T
1
T
2
ln
(
r
2
r
1
)
9. Wyprowadzi rwnanie stacjonarnego przewodzenia ciepa w kuli
Rozpatrzmy powok sferyczn o promieniach: wewntrznym (r
1
) i zewntrznym (r
2
).
Temperatura cianki powoki nie zmienia si w czasie. Przyjmujemy rwnie stay
10
T
1
T
2
r
2
r
1
r
wspczynnik przewodzenia ciepa oraz brak rde ciepa.
d
dr
(
r
2 dT
dr
)
=0
T (r
1
)=T
1
T (r
2
)=T
2
Cakujc:
r
2 dT
dr
=C
1
-
dT
dr
=
C
1
r
2
T (r)=
C
1
r
ln (r)+C
2
T (r
1
)=T
1
-
C
1
r
1
+C
2
=T
1
T ( r
2
)=T
2
-
C
1
r
2
+C
2
=T
2
C
1
=
r
1
r
2
r
2
r
1
(T
1
T
2
)
C
2
=
r
2
T
2
r
1
T
1
r
2
r
1
Z prawa Fouriera:
Q=\ AdT
( r)
dr
=\( 4nr
2
)
C
2
r
2
=4n\C
1
=4n\r
1
r
2
T
1
T
2
r
2
r
1
10. Oglne rwnanie przewodzenia ciepa
Jednowymiarowe rwnanie przewodzenia ciepa moe by zapisane w postaci:
1
r
n
r
(
r
n
\T
r
)
+ e
gen
=jc
T
r
dla:
n = 0 da pyty (wtedy r = x)
n = 1 dla walca
n = 2 dla kuli
11. Wyprowadzi warunki brzegowe wymiany ciepa, omwi szczegowo dwa
wybrane warunki brzegowe
Rozwamy przewodzenie ciepa w pycie. Pole temperatury pyty bdzie zalee od
warunkw wymiany ciepa na powierzchni pyty. Dla jednowymiarowego przewodzenia
ciepa potrzebne s dwa warunki brzegowe.
11
Jeli rozwaymy przewodzenie ciepa w dwch kierunkach, to musimy poda 4 warunki
brzegowe, jeli w trzech to sze.
Musimy poda po dwie stae dla kadej wsprzdnej. Warunki brzegowe nie s
wystarczajce potrzebujemy rwnie warunki pocztkowe (gdy rwnanie rniczkowe
zawiera pochodn pola temperatury po czasie). Warunkiem pocztkowym jest rozkad
temperatury w objtoci ciaa w czasie t = 0.
W przypadku szczeglnym dla rwnomiernego rozkadu temperatury w orodku wystarczy
poda warto temperatury w jednym punkcie. Na og pole temperatury nie jest
rwnomierna i musimy poda pocztkowy rozkad temperatury orodka.
Warunek brzegowy I rodzaju:
Na powierzchni ciaa zadana jest temperatura T. Dla jednowymiarowego przewodzenia
ciepa w pycie o gruboci L musimy poda:
T (0, t )=T
1
T ( L , t )=T
2
Warunek brzegowy II rodzaju:
Jeeli dysponujemy wiedz o energii cieplnej docierajcej do lub odbieranej z powierzchni
brzegowej naley warunki brzegowe sformuowa w postaci gstoci strumienia ciepa na
powierzchni
q=\
T
x |
W
m
2
\
T ( L ,t )
x
=e
2
c
|
T ( L , t )
4
T
sur2
4
e
2
T
sur2
0 L x
Uskok temperatury na powierzchni styku cia jest zwizany z oporem kontaktowym
przewodzenia ciepa:
Jeeli opr kontaktowy na powierzchni cia A i B mona pomin. Stosowana jest nieco
inna posta IV warunku brzegowego:
12. Wyprowadzi rozwizanie jednowymiarowego przewodzenia ciepa w pycie
Wybierzmy element o gruboci x, gstoci oraz cieple
waciwym c.
Zwizek energii elementarnej mona wyrazi:
AE=AE
t +At
E
t
=mc
(
T
t +At
T
t
)
=jc AAx
(
T
t +At
T
t
)
Ciepo generowane w elemencie:
14
r
s
=
1
o
s
T
A
( x
0,
t )=T
B
( x
0,
t )
q
s
=\
A
T
A
( x
0,
t )
x
=\
B
T
B
( x
0,
t )
x
T
A
( x ,t )
T
A
( x
0,
t )=T
B
( x
0,
t )
Przewodzenie Przewodzenie
B A
x
0
0
L
Q
x
x+Ax
E
gen
A
x
=A
x+Ax
Q
x
Q
x+Ax
+
E
gen
=
AE
At
A
E
gen
= e
gen
V = e
gen
Ax A
Razem z bilansem:
Q
x
Q
x+Ax
+ e
gen
Ax A=jc AA x
T
t +At
T
t
At
/ : AAx
1
A
(
Q
x
Q
x+Ax
Ax
)
+ e
gen
=jc
T
t +At
T
t
At
lim
At -0
Q
x
Q
x+Ax
Ax
=
Q
x
=
x
(
\ A
T
x
)
x
(
\
T
x
)
+ e
gen
=jc
T
t
Zakadajc, e wspczynnik przewodnoci cieplnej jest stay:
\
2
T
x
2
+ e
gen
=jc
T
t
Dla niestacjonarnego przewodzenia, gdy brak rde ciepa:
\
2
T
x
2
=jc
T
t
Dla stacjonarnego przewodzenia ciepa
T
t
=0 :
\
2
T
x
2
+ e
gen
=0
Analogicznie, gdy brak rda ciepa:
\
2
T
x
2
=0
(pochodna czstkowa zaley tylko od x wic mona j zamieni na pochodn zwyk)
13. Wyprowadzi rozwizanie jednowymiarowego przewodzenie ciepa w walcu
15
Q
r+Ar
Q
r
E
gen
L
r
Przewodzenie w walcach o znacznej dugoci w porwnaniu do rednicy zachodzi gwnie
w kierunku promienia walca. Przewodzenie wzdu osi walca mona zaniedba. W takich
przypadkach wybranie wsprzdnych cylindrycznych sprowadza zagadnienie do
jednowymiarowego
Zagadnienie sprowadza si do bilansu energii dla nieskoczenie cienkiej powoki
cylindrycznej o gruboci Ar , przyjmujemy dugo walca L, gsto i ciepo waciwe
c. Powierzchnia przewodzenia ciepa w tym przypadku to powierzchnia powoki
A=2nr L (powierzchnia jest funkcj promienia). Bilans Energii w krtkim przedziale
czasu opisuje wzr:
Zmiana energii elementarnej:
AE=E
t +At
E
t
=mc
(
T
t+At
T
t
)
=jc AAr
(
T
t+At
T
t
)
Ciepo generowane w tym elemencie:
E
gen
= e
gen
V = e
gen
V = e
gen
AAr
Reasumujc bilans:
Q
r
Q
r +Ar
+ e
gen
AAr=jc AAr
T
t +At
T
t
At
1
A
Q
r
Q
r+Ar
Ar
+ e
gen
=jc
T
t +At
T
t
At
lim
At -0, Ar -0
Q
r
Q
r +Ar
Ar
=
Q
r
=
r
(
\ A
T
r
)
(
\r
T
r
)
+ e
gen
=jc
T
t
Wspczynnik przewodzenia ciepa mona potraktowa jako stay, otrzymujemy:
\
(
1
r
T
r
+
2
T
r
2
)
+ e
gen
=jc
T
t
Dla niestacjonarnej wymiany ciepa, gdy brak rda ciepa:
\
(
1
r
T
r
+
2
T
r
2
)
=jc
T
t
Dla stacjonarnej wymiany ciepa
T
t
=0
:
\
(
1
r
d T
d r
+
d
2
T
d r
2
)
+ e
gen
=0
W przypadku gdy brak rda ciepa:
\
(
1
r
d T
d r
+
d
2
T
d r
2
)
=0
16
Q
r
Q
r+Ar
=
AE
At
14. Wyprowadzi rozwizanie jednowymiarowego przewodzenie ciepa w kuli
Rozpatrzmy nieskoczenie cienk powok kulist o gruboci r. Przyjmujc sferyczny
ukad wsprzdnych zagadnienie staje si jednowymiarowe.
R rednica kuli
gsto
c ciepo waciwe
A powierzchnia przewodzenia = 4nr
2
, powierzchnia jest funkcj promienia r.
Bilans energii dla takiego elementu w krtkim przedziale czasu t wynosi:
Q
r
Q
r+Ar
+
E
gen
=
AE
At
Zmian energii elementarnej mona wyrazi poprzez:
AE=E
t +At
E
t
=mc
(
T
t+At
T
t
)
=jc AAr
(
T
t+At
T
t
)
Ciepo generowane w elemencie:
E
gen
= e
gen
V = e
gen
V = e
gen
AAr
Reasumujc:
Q
r
Q
r +Ar
+ e
gen
AAr=jc AAr
T
t +At
T
t
At
1
A
Q
r
Q
r+Ar
Ar
+ e
gen
=jc
T
t +At
T
t
At
lim
At -0, Ar -0
Q
r
Q
r +Ar
Ar
=
Q
r
=
r
(
\ A
T
r
)
1
r
2
r
(
\r
2 T
r
)
+ e
gen
=jc
T
t
Wspczynnik przewodzenia ciepa mona potraktowa jako stay, otrzymujc:
17
Q
r+Ar
E
gen
r+Ar
Q
r
R
r
r
\
(
2
r
T
r
+
2
T
r
2
)
+ e
gen
=jc
T
t
Niestacjonarna wymiana bez rda ciepa:
\
(
2
r
T
r
+
2
T
r
2
)
=jc
T
t
Stacjonarna wymiana ciepa
T
t
=0
:
\
(
2
r
d T
d r
+
d
2
T
d r
2
)
+ e
gen
=0
Stacjonarna wymiana w przypadku gdy brak rda ciepa:
\
(
2
r
d T
d r
+
d
2
T
d r
2
)
=0
15. Bilans ciepa ukadw stacjonarnych ze rdem ciepa
Strumie ciepa przejmowanego na powierzchni ciaa rwny jest prdkoci generowania
ciepa w objtoci ciaa.
Bilans energii dla ukadw stacjonarnych ze rdem ciepa ma posta:
(1)
Q= e
gen
V |W
Zakadajc, e wymiana ciepa zachodzi w wyniku konwekcji lub przyjmujc, e
wspczynnik wymiany ciepa ujmuje rwnie promieniowanie ciepa:
(2)
Q=o A
s
(
T
s
T
)
18
T
s
V
\
o ,T
E
gen
= e
gen
V
Q=
E
gen
Porwnujc rwnania 1 i 2 otrzymujemy temperatur powierzchni ciaa:
T
s
=T
+
e
gen
V
o A
s
16. Temperatura powierzchni pyty, walca i kuli w warunkach stacjonarnych ze
rdem ciepa
Dla pyty o gruboci 2L:
A
s
=2 A
ciany
V=2LA
ciany
T
s
=T
+
e
gen
L
o
Dla walca o promieniu r
0
A
s
=2nr
0
L
V=nr
0
2
L
T
s
=T
+
e
gen
r
0
2o
Dla kuli o promieniu r
0
A
s
=4nr
0
V =
4
3
nr
0
2
T
s
=T
+
e
gen
r
0
3o
17. Wyprowadzi rozwizanie zagadnienia stacjonarnego przewodzenia ciepa w
walcu ze rdem ciepa
[Wyprowadzenie dokadnie takie samo jak w zadaniu 13... chyba :)]
18. Wyprowadzi rozwizanie zagadnienia przewodzenia ciepa w pycie ze
zmiennym wspczynnikiem przewodzenia ciepa
[Wyprowadzenie dokadnie takie jak w zadaniu 7 + dodatkowo]
Przewodno cieplna zaley od temperatury, redni przewodno wyznaczamy ze wzoru:
\
avg
=
T
1
T
2
\(T ) dT
T
2
T
1
Jest to tzw. rednia cakowa.
Po podstawieniu, strumie ciepa dla pyty wynosi zatem:
19
Q=\
avg
A
T
1
T
2
L
=
A
L
T
1
T
2
\(T ) dT
19. Opisa podstawy wymiany masy w wyniku dyfuzji
Stenie substancji C jest to stosunek iloci danej substancji do elementarnej objtoci
przez ni zajmowan.
Przepyw masy nastpuje zawsze z obszaru o wyszym steniu do obszaru o niszym
steniu. Taki transport nazywamy dyfuzj. Dyfuzja jest proporcjonalna do gradientu
stenia.
Q=k
diff
A
dC
dx
C stenie skadnika
A powierzchnia normalna do kierunku transportu masy
k
diff
- wspczynnik dyfuzji, ktry stanowi miar szybkoci z jak skadnik moe si
przemieszcza w orodku
Opis przebiegu dyfuzji gazw:
Rozpatrzmy zbiornik przedzielony membran nieprzepuszczaln. Z lewej strony
membrany znajduje si Azot z prawej powietrze o steniu azotu 79% i tlenu 21%.
Molekuy gazu mog przemieszcza si chaotycznie zatem w paszczynie przegrody
jednakowa ilo moleku azotu przemieci si w prawo i w lewo. Poniewa wicej azotu
znajduje si po lewej stronie wicej przemieci si ich w prawo.
W przypadku tlenu wicej jest go po prawej stronie wic wypadkowy strumie masy
bdzie skierowany w lewo. Proces ten bdzie zachodzi w kadej paszczynie a do
wyrwnania ste. W przypadku gazw molekuy zderzaj si nieustannie i proces
dyfuzji jest z tym cile zwizany. W przypadku moleku o jednakowej masie
prawdopodobiestwo przemieszczenia si ich w obie strony jest jednakowa. Jednak przy
zderzeniu ciszej z lejsz to proces dyfuzji zdominowany bdzie przez ciszy skadnik.
Temperatura zwiksza ruchliwo moleku i w rezultacie wzrasta prdko dyfuzji.
Moliwa jest dyfuzja pomidzy trzema stanami skupienia (prdko dyfuzji jest jednak
rna). Im wiksza odlego midzy molekuami tym atwiejszy proces dyfuzji (wynika z
tego e dyfuzja najszybciej zachodzi w gazach).
20. Opisa podobiestwa miedzy wymian ciepa i masy
Wymiana Ciepa Wymiana masy
Sia napdowa procesu Rnica temperatur Rnica ste
Temperatur, moemy uzna za miar iloci ciepa zgromadzonego w danej objtoci.
Analogicznie stenie jest miar iloci skadnika zgromadzonego w danej objtoci.
Zatem przepyw masy zachodzi w sposb analogiczny do transportu ciepa w kierunku
ujemnej wartoci gradientu.
Mechanizmy transportu - przewodzenie
- konwekcja
- przewodzenie (dyfuzja)
- konwekcja masy
20
- promieniowanie Z punktu widzenia fizyki
klasycznej brak jest
promieniowania masy
Prawa Prawo Fouriera
przewodzenia ciepa:
Q
cond
=k A
dT
dx
Prawo Ficka:
m
diff
=D
AB
A
dC
A
dx
Oba prawa maj tak sam posta matematyczn, zatem z rozwizanie zagadnienia
dyfuzji masy moemy otrzyma zagadnienie przewodzenia ciepa
rdo ciepa/masy Zjawisko to miao charakter
objtociowy i skutkowao
wzrostem lub spadkiem
temperatury w okrelonej
objtoci orodka
W wypadku np. reakcji
chemicznej jestemy w
stanie generowa skadniki
substancji w okrelonej
objtoci
Konwekcja Ruch pynu powoduje
zwikszenie transportu
ciepa. Przykadowo gorce
powietrze przemieszcza si
w dane miejsce i tam
wzrasta temperatura.
Makroskopowy ruch orodka
przyczynia si do zmiany
ste skadnikw.
Przykadowo ruch powietrza
przyczynia si istotnie do
przenoszenia
zanieczyszcze nawet w
odlege rejony od rda
(Czarnobyl)
Konwekcyjny warunek
brzegowy
(Konwekcyjny warunek
brzegowy transportu masy
definiowany jest w
analogiczny sposb do
prawa Newtona)
Q
conv
=o
conv
A
s
(
T
s
T
)
Q
conv
=o
mass
A
s
(
C
s
C
)
mass
wspczynnik wymiany
masy
C
s
stenie skadnika na
powierzchni
C
- stenie w znacznej
odlego od powierzchni
brzegowej
21. Masowy i molowy opis dyfuzji
Opis dyfuzji moemy dokona na podstawie gstoci skadnikw wyraonej w iloci
substancji mierzonej w kg odniesionej do objtoci lub na podstawie iloci substancji
wyraonej w iloci kilomoli w odniesieniu do danej objtoci.
V =V
A
+V
B
m=m
A
+m
B
C=C
A
+C
B
j=j
A
+j
B
Elementarna objto V mieszaniny A + B
21
gsto skadnika i:
j
i
=
m
i
V
|
kg
m
3
gsto mieszaniny: j=
m
V
=
m
i
V
i
=
j
i
Gsto mieszaniny to suma gstoci skadnikw j tworzcych.
Udzia skadnik i (posta bezwymiarowa): w
i
=
m
i
m
=
j
i
j
Udzia molowy skadnika i (0<y
i
<1):
N
i
N
=
liczba kilomoli skdnika A
liczba kilomoli mieszaniny
=
C
i
C
Zwizek stenia masowego ze steniem molowym:
C
i
=
j
i
M
i
m=NM
M=
m
N
=
N
i
M
i
N
=
N
i
N
=
y
i
M
i
w
i
=
j
i
j
=
C
i
M
i
CM
=y
i
M
i
M
Oba sposoby opisu s rwnowane
22. Warunki brzegowe transportu masy
Rwnanie dyfuzji masy jest podobne do rwnania przewodzenia ciepa tak wic:
I warunek brzegowy w wymianie ciepa (zadana temperatura na powierzchni brzegowej)
odpowiada zadane stenie skadnika na powierzchni brzegowej.
II warunek brzegowy w wymianie ciepa (gsto strumienia ciepa) odpowiada gsto
strumienia masy.
[Szczeglne przypadki II warunku brzegowego w dodatku B]
Wystpuje jednak rnica w ich interpretowaniu - temperatura uwaana jest za funkcj
cig, stenie substancji na obu powierzchniach s zazwyczaj rne.
23. Zdefiniowa pojcie rozpuszczalnoci, poda prawo Henry'ego o
rozpuszczalnoci
Poprzez rozpuszczalno rozumiemy maksymaln ilo skadnika (masa skadnika) jak
mona rozpuci w cieczy. Okrelamy j z rwnowagi termodynamicznej na granicy
ukadu.
Udzia molowy skadnika A gazu rozpuszczonego w cieczy jest wprost proporcjonalny do
udziau molowego skadnika A rozpuszczonego w gazie:
y
a , gaz
y
A ,ciecz
Dla gazw idealnych prawdziwe jest stwierdzenie:
22
y
A, gaz
=
P
A, gaz
P
Zachodzi zatem rwno zwana prawem Henriego:
y
A, ciecz
=
P
A , gaz
H
gdzie H to staa Henriego, zalena od temperatury dla danego skadu roztworu, a nie
zalena praktycznie od cinienia.
Staa H jest odwrotnie proporcjonalna do stenia gazu rozpuszczonego w cieczy
Staa H ronie wraz z temperatur, oznacza to, e rozpuszczalno gazu w cieczy
maleje wraz ze wzrostem temperatury
Stenie jest proporcjonalne do cinienia parcjalnego, zatem ilo gazu w cieczy
mona zwikszy poprzez zwikszenie cinienia (przykad: pianka w piwie)
Prawo Henriego dotyczy tylko powierzchni brzegowej, ale moe by rozszerzone do caej
objtoci cieczy po osigniciu rwnowagi termodynamicznej.
24. Stacjonarna dyfuzja masy przez ciank pask
Zaoenia:
brak zmiany warunkw brzegowych w czasie
brak rde masy
Prawo zachowania masy substancji A w postaci strumienia masy ma posta:
m
diff , A
=j
A
A=const
|
kg
s
Prawo dyfuzji Ficka ma posta:
23
j=const
dC
A
w
A,1
C
A
( x)
dx
w
A,2
m
diff , A
L
A
j
A
=
m
diff , A
A
=j D
AB
dw
A
dx
=const
m
diff , A
A
0
L
dx=
w
A,1
W
A,2
j D
AB
dw
A
Jeeli gsto przegrody i wspczynnik dyfuzji
D
AB
nie zmieniaj si to mona wtedy
poda:
m
diff , A
=j D
AB
A
W
A,1
W
A,2
L
=D
AB
A
j
A,1
j
A,2
L
|
kg
s
W zapisie molowym:
N
diff , A
=C D
AB
A
y
A,1
y
A,2
L
=D
AB
A
C
A,1
C
A,2
L
|
kmol
s
Strumie masy dyfuzji skadnika A przez przegrod pask jest proporcjonalny do gstoci
substancji po obu stronach przegrody i odwrotnie proporcjonalny do gruboci przegrody L.
25. Migracja pary wodnej w budynkach
Wilgotno wpywa na trwao i wasnoci uytkowe budynkw. W konsekwencji
zagadnienie migracji pary wodnej w materiaach konstrukcyjnych jest istotne. Przykadowo
drewno zmienia swoje wymiary wraz z wzrostem wilgotnoci, dodatkowo wilgotno
przyspiesza proces prchnienia , powoduje zmian barwy i powstawanie grzybw i pleni.
W przypadku metali wilgotno przyspiesza proces korozji powoduje szybsze niszczenie
pokry ochronnych i ozdobnych. Istotny jest wpyw na przewodno ciepln materiaw
(wzrost wilgotnoci powoduje znaczny wzrost przewodnoci cieplnej). W celu zatrzymania
pary wodnej stosuje si:
bariery pary wodnej (paro-nieprzepuszczalne), s to zwykle grube folie z tworzyw
sztucznych i metali
szereg materiaw spowalniajcych transport pary wodnej. Zaliczamy do nich cienkie
folie z tworzyw sztucznych i metali, farby, materiay impregnowane. Materiay te stosuje si
w wikszym stopniu z powodu niszych kosztw ni bariery.
W chodnych budynkach para wodna skrapla si w pobliu chodnych powierzchni i
pozostaje tam w postaci wody istotna jest wic izolacja. Dalszy spadek temperatury
powoduje zamarznicie wody i szybkie niszczenie konstrukcji.
Strumie masy wilgoci wyznaczamy ze wzoru:
m
w
=P ' A
P
w,1
P
w,2
L
=P ' A
1
P
SAT ,1
2
P
SAT,2
L
|
kg
s
Cinieniem nasycenia (P
SAT
) nazywamy cinienie pary wodnej przy maksymalnym
nasyceniu powietrza par wodn w danej temperaturze.
P' to przepuszczalno pary wodnej, charakterystyczna dla danego materiau
|
ng
smPa
24
Para wodna migruje od powierzchni o wyszym cinieniu parcjalnym do powierzchni o
niszym cinieniu parcjalnym.
Przepuszczalno pary wodnej materiaw konstrukcyjnych jest zwykle odnoszona do ich
typowej gruboci. Mwimy wtedy o przenikalnoci:
Przenikalno=
przepuszczalnoc
grubo |
ng
sm
2
Pa
Q(0)=0
dC
A
(0)
dx
=0
m
A
(0)=0
T ( x)
C
A
( x)
Opracowane na podstawie
wykadw prof. dr hab. in. Z. Malinowskiego
by kszyh
wersja: 1.0 beta
30