MANIFEST

SPOECZESTWO PRZEMYSOWE I JEGO PRZYSZO

WPROWADZENIE

1. Rewolucja przemysowa oraz jej konsekwencje okazay si katastrof dla rodzaju ludzkiego. Znacznie zwikszyy redni dugo ycia tych z nas, yjcych w krajach rozwinitych, lecz zdestabilizoway spoeczestwo, uczyniy ycie niespenionym, podporzdkoway ludzi nieudogodnieniom, doprowadziy do cierpienia na paszczynie psychologicznej (w krajach Trzeciego wiata rwnie i fizycznej) oraz naraziy naturalny wiat na powane szkody. Kontynuowanie rozwoju technologii pogorszy jedynie sytuacj. Z pewnoci podporzdkuje ludzi jeszcze wikszym nieudogodnieniom i narazi naturalny wiat na jeszcze wiksze szkody, prawdopodobnie doprowadzi do wikszego rozamu spoecznego i psychologicznego cierpienia, a nawet do zwikszenia cierpienia fizycznego w krajach rozwinitych. 2. System industrialno-technologiczny moe przetrwa lub ulec zaamaniu. Jeeli przetrwa, MOE ostatecznie osign niski poziom fizycznego i psychologicznego cierpienia, lecz jedynie po przejciu przez dugi i dotkliwy okres przystosowawczy i jedynie za cen trwaego zredukowania istot ludzkich oraz wielu innych ywych organizmw do rl sterowanych produktw i trybikw spoecznej machiny. Ponadto, jeeli system przetrwa, konsekwencje bd nieuniknione: nie istnieje aden sposb zreformowania bd zmodyfikowania systemu bez pozbawienia ludzi ich godnoci i autonomii. 3. Jeeli system ulegnie zaamaniu, konsekwencje wci bd bardzo dotkliwe. Im wikszy jednak staje si system, tym bardziej katastroficzne bd skutki jego upadku, jeeli wic ma upa, lepiej eby nastpio to wczeniej ni pniej.

4. Wysuwamy wic haso rewolucji skierowanej przeciw systemowi industrialnemu. Rewolucja ta moe, lub te nie, zrobi uytek z przemocy; moe nastpi nagle, lub stanowi wzgldnie stopniowy proces obejmujcy kilka dziesicioleci. Takich rzeczy nie jestemy w stanie przewidzie. Moemy jednak oglnie naszkicowa kryteria, jakie powinni przyj ci, ktrzy nienawidz systemu industrialnego w celu przygotowania podoa pod rewolucj przeciwko dzisiejszej formie spoeczestwa. Nie bdzie to rewolucja POLITYCZNA. Jej celem bdzie obalenie nie rzdw, lecz ekonomicznych i technologicznych podstaw wspczesnego spoeczestwa. 5. W poniszym tekcie zwracamy uwag jedynie na niektre negatywne aspekty wynikajce z systemu industrialno-technologicznego. O innych wspominamy bardzo pobienie lub zupenie ignorujemy. Nie oznacza to, e uwaamy je za niewane. Z przyczyn praktycznych musimy ograniczy nasz dyskusj do obszarw, ktre nie doczekay si dostatecznej uwagi publicznej lub takich, o ktrych mamy do powiedzenia co nowego. Przykadowo, skoro dziaaj dobrze rozwinite ruchy na rzecz ochrony rodowiska i dzikiego ycia, o degradacji czy destrukcji dzikiej natury piszemy niewiele, pomimo tego, e uwaamy te kwestie za niezwykle wane. 6.Prawie kady zgodzi si ze stwierdzeniem, i yjemy w spoeczestwie nkanym przez liczne problemy. Jedn z najbardziej rozpowszechnionych manifestacji szalestwa naszego wiata jest lewactwo, tak wic dyskusja nad psychologicznym obrazem lewactwa moe posuy jako wprowadzenie do dyskusji nad problemami wspczesnego spoeczestwa jako ogu. 7. Czym jednak jest lewactwo? W pierwszej poowie 20-tego wieku lewactwo miao by praktycznie utosamiane z socjalizmem. Dzisiaj ruch ten jest podzielony i

nie jest do koca jasne, kto waciwie powinien by okrelany mianem lewaka. W poniszym tekcie, gdy mwimy o lewakach, mamy na myli gwnie socjalistw, kolektywistw, osoby politycznie poprawne, feministki, dziaaczy na rzecz gejw i niepenosprawnych, aktywistw praw zwierzt, i tym podobnych. Nie kady, kto jest powizany z ktrym z tych ruchw jest lewakiem. To, do czego chcemy dotrze przez omawianie lewactwa to nie tyle ruch czy ideologia, co typ psychologiczny, czy raczej zbir pokrewnych typw. Tak wic to, co mamy na myli mwic o lewactwie wyoni si janiej wraz z tokiem naszej dyskusji nad lewackim obrazem psychologicznym (zobacz rwnie punkty 227- 230). 8. Mimo to, nasza koncepcja lewactwa pozostaje punktem wyjcia mniej jasnym, ni bymy sobie tego yczyli, jednake nie ma na to rady. Staramy si jedynie ukaza z grubsza i w sposb zbliony dwie psychologiczne tendencje, ktre naszym zdaniem s gwn si napdow wspczesnego lewactwa. W adnym wypadku nie twierdzimy, e ujawniamy CA prawd w obrazie psychologicznym lewactwa. W dodatku nasza dyskusja odnosi si jedynie do lewactwa wspczesnego. Kwesti, w jakim stopniu nasza dyskusja moe odnosi si do 19-tego i wczesnych lat 20-tego wieku, pozostawiamy otwart. 9. Dwie psychologiczne tendencje stanowice podoe wspczesnego lewactwa nazywamy poczuciem niszoci oraz nadsocjalizacj. Poczucie niszoci charakterystyczne jest dla wspczesnego lewactwa jako cao, podczas gdy nadsocjalizacja charakterystyczna jest jedynie pewnego jej segmentu; segment ten jest jednak wysoko wpywowy. POCZUCIE NISZOCI 10. Poczucie niszoci rozumiemy nie tylko w cisym tego sowa znaczeniu, ale

jako cae spektrum powizanych cech: niskiej samooceny, poczucia bezradnoci, tendencji desperacyjnych, defetyzmu, poczucia winy, samonienawici, itd. Twierdzimy, e wspczeni lewacy posiadaj owe cechy (prawdopodobnie mniej lub bardziej tumione) oraz e s one czynnikiem decydujcym dla ustalenia kierunku wspczesnego lewactwa. 11. Jeli kto interpretuje jako uwaczajce prawie wszystko, co si o nim mwi (lub o grupach, z ktrymi si identyfikuje) wnioskujemy z tego, e ma on poczucie niszoci lub niski poziom samooceny. Ta tendencja jest widoczna pord rzecznikw praw mniejszoci, niezalenie od tego, czy nale do grup mniejszoci, ktrych praw broni. S oni nadwraliwi na terminy uywane do okrelenia mniejszoci. Terminy murzyn, orientalny, upoledzony czy panienka dla Afrykanina, Azjaty, osoby niepenosprawnej czy kobiety pierwotnie pozbawione byy jakiegokolwiek uwaczajcego znaczenia. Babka i panienka byy jedynie eskimi odpowiednikami faceta, gocia czy kolesia. Negatywne znaczenie zostao przypisane tym terminom przez samych aktywistw. 12. Osoby najbardziej przewraliwione na punkcie niepoprawnej politycznie terminologii to nie przecitni czarni mieszkacy getta, azjatyccy imigranci, wykorzystywane kobiety czy osoby niepenosprawne, lecz maa grupa aktywistw, spord ktrych wielu nie naley nawet do adnej uciskanej grupy, lecz pochodzi z uprzywilejowanej warstwy spoeczestwa. Polityczna poprawno znajduje swe oparcie pord profesorw uniwersyteckich, majcych zapewnione zatrudnienie z zadowalajcymi zarobkami, z ktrych wikszo jest heteroseksualnymi biaymi mczyznami z klasy redniej. 13. Wielu lewakw mocno identyfikuje si z problemami grup, ktre postrzegane s jako sabe (kobiety), pokonane (Amerykascy Indianie), odpychajce (homoseksualici), czy w inny sposb nisze. Lewacy sami rwnie uwaaj te grupy za nisze. Nie przyznaliby si nawet sami przed sob do tego, e maj takie odczucia, ale wanie dlatego identyfikuj si z problemami tych grup, poniewa uznaj je za nisze. (Nie chcemy przez to powiedzie, e kobiety,

Indianie, itd. s nisi, czynimy tylko uwag na temat lewackiej psychologii). 14. Feministki desperacko chciayby udowodni, e kobiety s rwnie silne i uzdolnione jak mczyni. Najwidoczniej nkane s przez obaw, e kobiety mog NIE by rwnie silne i uzdolnione jak mczyni. 15. Lewacy wydaj si nienawidzi wszystkiego, co posiada wizerunek silnego, dobrego i penego sukcesw. Nienawidz Ameryki, nienawidz zachodniej cywilizacji, nienawidz biaych mczyzn, nienawidz racjonalnoci. Powody, jakie podaj lewacy na uzasadnienie swej nienawici do Zachodu, itd. w oczywisty sposb nie odpowiadaj ich rzeczywistym motywom. Twierdz, e nienawidz Zachodu za jego upodobanie do wojen, imperializmu, seksizmu, etnocentryzmu, itd., lecz gdy tylko te same wady ujawniaj si w krajach socjalistycznych, lub kulturach prymitywnych, lewacy znajduj dla nich uzasadnienie, lub co najwyej NIECHTNIE przyznaj, e owe wady istniej, podczas gdy ENTUZJASTYCZNIE wytykaj (czsto znacznie przesadzajc), gdy pojawiaj si w cywilizacji zachodniej. Jest wic oczywiste, e wady te nie stanowi rzeczywistego motywu nienawici do Ameryki i Zachodu. Nienawidz Ameryki i Zachodu za to, e s silne i pene sukcesw. 16. Sowa takie jak pewno siebie, poleganie na sobie, inicjatywa, przedsibiorczo, optymizm, itd. odgrywaj mao istotn rol w liberalnym i lewackim sownictwie. Lewak jest antyindywidualistyczny, prokolektywistyczny. Oczekuje od spoeczestwa, by zajmowao si potrzebami kadego, kadym si opiekowao. Nie jest tym typem osoby, ktra posiada wewntrzne poczucie ufnoci w moliwo samodzielnego rozwizywania swoich problemw i zaspokajania swoich potrzeb. Lewak jest nastawiony antagonistycznie do koncepcji wspzawodnictwa, poniewa w gbi duszy czuje si przegrany.

17. Formy sztuki pocigajce wspczesnych intelektualistw lewackich wydaj si skupia na ndzy, porace i rozpaczy, lub tez przyjmuj ton orgiastyczny, odrzucajcy racjonaln kontrol, tak jakby nie istniaa nadzieja na osignicie czegokolwiek poprzez racjonaln kalkulacj, a jedyne, co pozostao to zanurzenie si w odczuwaniu danej chwili. 18. Wspczeni filozofowie lewaccy wykazuj tendencj do pomijania przyczyny, nauki, obiektywnej rzeczywistoci i twierdz, e wszystko jest kulturowo wzgldne. Prawd jest, e mona powanie kwestionowa podstawy wiedzy naukowej i to, w jaki sposb, jeeli w ogle, mona zdefiniowa koncepcj obiektywnej rzeczywistoci. Jest jednak oczywiste, e wspczeni filozofowie lewaccy nie kieruj si zimn logik systematycznie analizujc podstawy wiedzy. S gboko zaangaowani emocjonalnie w swj atak na prawd i rzeczywisto. Atakuj te koncepcje z powodu wasnych potrzeb psychologicznych. Ich atak jest ujciem ich wrogoci i dopki s skuteczne zaspokajaj rzdz wadzy. Co waniejsze, lewak nienawidzi nauki i racjonalnoci, poniewa klasyfikuj one pewne pogldy jako prawdziwe (czyli pene sukcesw, nadrzdne), a inne jako faszywe (czyli przegrane, nisze). Poczucie niszoci lewaka zakorzenione jest tak gboko, e nie jest on w stanie tolerowa jakiejkolwiek tego typu klasyfikacji. Poczucie to powoduje rwnie odrzucenie przez wielu lewakw koncepcji choroby umysowej i uytecznoci testw na inteligencj. Lewacy nastawieni s antagonistycznie do genetycznego wyjaniania ludzkich moliwoci czy zachowa, poniewa takie wyjanienia mog sugerowa wyszo pewnych osb w stosunku do innych. Lewacy wol wpisa zdolnoci jednostki na konto spoeczestwa lub obwinia je za brak owych zdolnoci. W ten sposb, jeeli jaka osoba jest wysza nie jest to jej wina, lecz spoeczestwa, poniewa osoba ta nie zostaa prawidowo wychowana.

19. Lewak nie jest typowym przykadem osoby, z ktrej poczucie niszoci czyni zachwalajcego siebie egoist, brutala, bezwzgldnego wspzawodnika. Taka osoba nie utracia cakowicie wiary w siebie. Wykazuje braki w poczuciu wadzy i wasnej wartoci, ale w dalszym cigu ufa w sw zdolno do bycia silnym, a jej wysiki w tym celu powoduj jej nieprzyjemne zachowanie. [1] Lewak jednak poszed w tym o wiele dalej. Jego poczucie niszoci jest zakorzenione tak gboko, e nie jest on w stanie postrzega siebie jako jednostki silnej i wartociowej. Std te bierze si lewacki kolektywizm. Lewak moe bowiem czu si silny jedynie jako czonek duej organizacji lub masowego ruchu, z ktrym moe si identyfikowa. 20. Na uwag zasuguj masochistyczne tendencje lewackich metod dziaania. Lewacy protestuj kadc si przed pojazdami, umylnie prowokuj policj lub rasistw, itd. Metody te mog czsto by skuteczne, lecz wielu lewakw uywa ich nie jako rodka do osignicia celu, ale poniewa WOLI metody masochistyczne. Samonienawi jest wad lewack. 21. Lewacy mog twierdzi, e ich dziaalno motywowana jest wspczuciem bd zasadami moralnymi i rzeczywicie te ostatnie odgrywaj pewn rol dla lewaka cechujcego si nadsocjalizacj. Wspczucie i zasady moralne nie mog by jednak gwnymi motywami lewackiej dziaalnoci. Wrogo jest zbyt widocznym skadnikiem zachowania lewakw, podobnie jak pd do wadzy. Poza tym, wiele lewackich zachowa nie jest racjonalnie obliczonych na korzy ludzi, ktrym lewacy rzekomo chc pomaga. Na przykad, jeeli kto uwaa, e faworyzowanie mniejszoci odpowiednie jest dla czarnej ludnoci, czy ma sens danie go we wrogich czy dogmatycznych terminach? Bardziej efektywne byoby objcie podejcia

dyplomatycznego i pojednawczego, ktre wywoaoby przynajmniej werbalne i symboliczne ustpstwa ze strony biaej ludnoci, ktra uwaa, e faworyzowanie mniejszoci jest skierowane przeciwko niej. Takiego podejcia lewacy jednak nie podejmuj, poniewa nie zaspakajaoby to ich potrzeb emocjonalnych. Pomaganie czarnej ludnoci nie jest ich prawdziwym celem. Problemy rasowe su raczej jako pretekst do wyraania swej wrogoci i niespenionej dzy wadzy. Czynic to, w rzeczywistoci szkodz czarnym, poniewa wrogo dziaaczy wobec biaej wikszoci prowadzi do nasilenia nienawici rasowej. 22. Gdyby nasze spoeczestwo pozbawione byo jakichkolwiek problemw, lewacy musieliby problemy WYNALE, by zapewni sobie pretekst do wywoywania awantur. 23. Podkrelamy, e nie jest to dokadny opis kadego, kto moe by uwaany za lewaka. Jest to jedynie pobiene nakrelenie oglnej tendencji lewactwa. NADSOCJALIZACJA 24. Psycholodzy uywaj terminu socjalizacja na okrelenie procesu, w ktrym dzieci uczone s, by myle i zachowywa si tak, jak wymaga spoeczestwo. O osobie mwi si, e jest dobrze uspoeczniona, jeli uznaje i przestrzega kodeksu moralnego swego spoeczestwa i dostosowuje si jako jego funkcjonujca cz. Moe wydawa si bezsensowne twierdzenie, e wielu lewakw jest naduspoecznionych, skoro s oni postrzegani jako buntownicy. Niemniej jednak, stanowisko to moe by obronione. Wielu lewakw nie jest takimi buntownikami, jakimi wydaj si by. 25. Kodeks moralny naszego spoeczestwa jest na tyle wymagajcy, e nikt nie

moe myle, czu i dziaa w sposb cakowicie moralny. Na przykad, oczekuje si od nas, bymy nikogo nie nienawidzili, jednak prawie kady w takim czy innym przypadku nienawidzi, czy si do tego przyznaje czy nie. Niektrzy ludzie s tak wysoce uspoecznieni, e usiowanie mylenia, odczuwania i dziaania w zgodzie z moralnoci nakada na nich powany ciar. W celu uniknicia poczucia winy, musz cigle oszukiwa siebie samych co do swych motyww i znajdywa moralne wytumaczenie dla uczu i zachowa w rzeczywistoci majcych niemoralne pochodzenie. Na okrelenie takich osb uywamy terminu naduspoecznieni. [2] 26. Nadsocjalizacja moe prowadzi do niskiej samooceny, poczucia bezsilnoci, defetyzmu, winy, itd. Jednym z najwaniejszych rodkw uspoeczniajcych dzieci jest sprawianie, by poczuy si zawstydzone z powodu zachowania lub wypowiedzi niezgodnych z oczekiwaniami spoeczestwa. Jeli bdzie to przesadzone, lub jeli jakie dziecko jest szczeglnie wraliwe na podobne uczucia, skoczy wstydzc si SAMEGO SIEBIE. Ponadto myli i zachowanie osoby naduspoecznionej s bardziej ograniczone oczekiwaniami spoeczestwa, ni osoby uspoecznione w mniejszym stopniu. Wikszo ludzi angauje si w znaczc ilo zachowa cechujcych si nieposuszestwem. Kami, popeniaj drobne kradziee, ami przepisy drogowe, wymiguj si od pracy, nienawidz kogo, mwi zoliwe rzeczy, uywaj niejasnych sztuczek, by przecign drug osob. Naduspoeczniona osoba tych rzeczy robi nie moe, a jeli ju to z odczuciem wstydu i oskarania samego siebie. Nie moe nawet dowiadczy, bez winy, myli lub uczu niezgodnych z przyjt moralnoci; nie moe mie nieczystych myli. A socjalizacja nie jest jedynie kwesti moralnoci; jestemy uspoeczniani, by potwierdza wiele norm zachowa, ktre moralnoci nie dotycz. Osoba naduspoeczniona jest wic trzymana na psychologicznej smyczy i cae swoje ycie chadza ciekami wyznaczonymi jej przez spoeczestwo. W wielu

naduspoecznionych osobach wywouje to odczucie przymusu i bezsilnoci, bdce powanym utrudnieniem. Sugerujemy, e nadsocjalizacja zajmuje miejsce obok innych powanych okruciestw, jakie wyrzdzaj sobie nawzajem istoty ludzkie. 27. Twierdzimy, ze bardzo istotny i wpywowy segment wspczesnej lewicy jest naduspoeczniony, oraz e jego naduspoecznienie ma ogromne znaczenie w wyznaczaniu kierunku wspczesnego lewactwa. Lewacy naduspoecznieni czsto s intelektualistami bd czonkami wyszej klasy redniej. Godne uwagi jest, e intelektualici uniwersyteccy [3] stanowi najwyej uspoeczniony segment naszego spoeczestwa jak rwnie najbardziej lewicowy. 28. Naduspoeczniony lewak prbuje zerwa si ze swej psychologicznej smyczy i zapewni sobie autonomi przez buntowanie si. Zwykle nie jest jednak wystarczajco silny, by buntowa si przeciw najbardziej podstawowym wartociom spoeczestwa. Oglnie rzecz biorc, cele dzisiejszych lewakw nie s sprzeczne z przyjt moralnoci. Wprost przeciwnie, lewica wybiera jak oglnie przyjt zasad moraln, przyjmuje j jako swoj, oskarajc gwny nurt spoeczestwa o jej amanie. Przykadowo: rwno rasowa, rwno pci, pomoc biednym, pokj w opozycji do wojny, dziaanie bez uycia przemocy, swoboda ekspresji, dobro dla zwierzt. Zasadniczo obowizek jednostki do suenia spoeczestwu i obowizek spoeczestwa do opiekowania si jednostk. S to wszystko wartoci gboko zakorzenione w naszym spoeczestwie (lub przynajmniej jego rednich i wyszych klas) [4] od dugiego czasu. S one w sposb jawny lub domniemany wyraane w wikszej czci materiaw prezentowanych nam przez gwny nurt mediw komunikacyjnych oraz system edukacyjny. Lewacy, szczeglnie ci naduspoecznieni

zazwyczaj nie buntuj si przeciw tym zasadom, lecz usprawiedliwiaj sw wrogo wobec spoeczestwa twierdzc (do pewnego stopnia susznie), e nie yje ono wedug tych zasad. 29. Oto przykad obrazujcy sposb, w jaki naduspoeczniony lewak wykazuje swoje przywizanie do konwencjonalnych postaw naszego spoeczestwa, jednoczenie udajc, e si przeciw nim buntuje. Wielu lewakw postuluje faworyzowanie mniejszoci, przyznawanie czarnym prestiowych zawodw, polepszanie edukacji w czarnych szkoach i zwikszanie nakadw finansowych na nie; styl ycia czarnej podklasy uwaaj za spoeczn hab. Chc zintegrowa czarnego czowieka z systemem, uczyni z niego biznesmena, prawnika, naukowca takiego samego, jak biali przedstawiciele klasy redniej. Lewacy odpowiedz, e ostatni rzecz, jakiej chc jest uczynienie z czarnego czowieka kopii czowieka biaego; e chc raczej zachowywa kultur afroamerykask. Na czym jednak zachowywanie tej kultury polega? Nie moe polega w zasadzie na niczym wicej jak tylko na jedzeniu czarnego poywienia, suchaniu czarnej muzyki, ubieraniu si w czarnym stylu oraz uczszczaniu do czarnego kocioa czy meczetu. Innymi sowy, owa kultura moe wyraa si jedynie w powierzchownych kwestiach. We wszystkich PODSTAWOWYCH aspektach, wiksza cz naduspoecznionych lewakw chce uoy czarnego czowieka w zgodnoci z ideaami biaej klasy redniej. Chc, by studiowa przedmioty techniczne, zosta urzdnikiem lub naukowcem, spdza swoje ycie na wspinaniu si na wysze szczeble drabiny statusu, by udowodni, e czarni s tak dobrzy jak biali. Chc uczyni czarnych ojcw odpowiedzialnymi, chc, by czarne gangi zaprzestay przemocy, itd. S to jednak dokadnie te wartoci, ktre charakterystyczne s dla systemu przemysowotechnologicznego. To, o co system dba najmniej, to jakiej muzyki czowiek sucha, jakie nosi ubrania i jak wyznaje religi, dopki uczy si w szkole, ma szanowan prac, wspina si po drabinie statusu, jest odpowiedzialnym rodzicem, nie uywa

przemocy, itd. W rezultacie nie wane jest, jak bardzo temu zaprzecza, naduspoeczniony lewak chce zintegrowa czarnego czowieka z systemem i chce, by przyswoi sobie jego wartoci. 30. Oczywicie nie twierdzimy, e lewacy, nawet ci naduspoecznieni, NIGDY nie buntuj si przeciw fundamentalnym wartociom naszego spoeczestwa. Czasami to robi. Niektrzy naduspoecznieni lewacy posunli si tak daleko, e buntuj si przeciw jednej z najwaniejszych zasad wspczesnego spoeczestwa angauj si w fizyczn przemoc. Z ich punktu widzenia przemoc stanowi form wyzwolenia. Innymi sowy, poprzez przemoc przeamuj si przez psychologiczne ograniczenia wpajane im przez wychowanie. Z powodu ich naduspoecznienia, ograniczenia te s dla nich trudniejsze do zniesienia ni dla innych, std ich potrzeba uwolnienia si od nich. Zwykle jednak usprawiedliwiaj swj bunt przy uyciu terminw charakterystycznych dla wartoci gwnego nurtu spoeczestwa. Gdy angauj si w przemoc, twierdz e walcz z rasizmem, itd. 31. Zdajemy sobie spraw, e wobec powyszego, pobienie nakrelonego obrazu psychologicznego lewaka, moe wybuchn wiele sprzeciww. Rzeczywista sytuacja jest bardziej zoona i jakikolwiek kompletny zapis tego zjawiska wymagaby wielu tomw, nawet gdyby byy dostpne niezbdne dane. Twierdzimy jedynie, e przedstawilimy orientacyjnie dwie najwaniejsze tendencje w psychologii wspczesnego lewactwa. 32. Problemy lewaka ukazuj problemy naszego spoeczestwa jako caoci. Niska samoocena, skonnoci depresyjne oraz defetyzm nie s zarezerwowane dla lewicy. Mimo tego, e s szczeglnie widoczne w lewicy, upowszechnione s w caym spoeczestwie, a dzisiejsze spoeczestwo stara si podda nas socjalizacji na wiksz skal, ni jakakolwiek poprzednia spoeczno. Doszo nawet do tego, e

eksperci mwi nam co je, jak wiczy, jak si kocha, jak wychowywa nasze dzieci, itd. PROCES WADZY 33. Istoty ludzkie wykazuj potrzeb (prawdopodobnie umotywowan biologicznie) czego, co bdziemy nazywa procesem wadzy. Jest on cile zwizany z potrzeb wadzy (ktra jest oglnie rozpoznawana), lecz nie jest to dokadnie to samo. Na proces wadzy skadaj si cztery elementy. Trzy z nich najbardziej oczywiste, nazywamy celem, staraniem oraz osigniciem celu. (Wszyscy potrzebuj mie cele, ktrych osignicie wymaga starania a take odnosi sukcesy w osiganiu przynajmniej czci swoich celw). Czwarty element jest nieco trudniejszy do zdefiniowania i nie musi by konieczny dla kadego. Nazywamy go autonomi i omwimy go pniej (w paragrafach 42-44). 34. Rozwamy hipotetyczny przypadek czowieka, ktry moe mie wszystko, czego chce po prostu wyraajc takie yczenie. Czowiek taki posiada wadz, jednak czekaj go powane problemy natury psychologicznej. Z pocztku bdzie si dobrze bawi, z biegiem czasu poczuje si jednak znudzony i zdemoralizowany. Skoczy si to moe kliniczn depresj. Historia pokazuje, e niepracujce warstwy arystokrackie popaday w dekadencj. Nie dzieje si tak w przypadku arystokratw, ktrzy musieli wywalczy sobie osignicie wadzy. Jednak niepracujcy arystokraci z poczuciem bezpieczestwa, nie muszcy si o nic stara, zwykle staj si znueni, hedonistyczni i zdemoralizowani pomimo tego, e posiadaj wadz. Pokazuje to, e sama wadza nie wystarcza. Jednostka musi posiada cele w kierunku, ktrych bdzie kierowa sw wadz. 35. Wszyscy maj cele; jeeli nie maj innych, to przynajmniej chc osign fizyczne warunki ycia: jedzenie, wod, odzie i schronienie odpowiednie do klimatu. Niepracujcy arystokrata zdobywa te rzeczy bez jakiegokolwiek starania. Std jego znudzenie i demoralizacja.

36. Rezultatem nieosignicia istotnych celw jest mier, jeeli celami s normalne potrzeby fizyczne oraz frustracja, jeeli nieosignicie celw nie jest zagroeniem dla przeycia. Rezultatem poraki w osiganiu celw yciowych jest defetyzm, niska samoocena lub depresja. 37. Tak wic, aby unikn powanych problemw psychologicznych, istota ludzka musi mie cele, ktrych osignicie wymaga starania oraz musi odnosi odpowiedni ilo sukcesw w osiganiu tych celw. CZYNNOCI ZASTPCZE 38. Nie kady jednak niepracujcy arystokrata ulega znudzeniu i demoralizacji. Na przykad, cesarz Hirohito, zamiast wtopi si w dekadencki hedonizm, odda si biologii morskiej, ktrej sta si wybitnym znawc. Kiedy ludzie nie musz podejmowa adnych stara by zaspokoi swe fizyczne potrzeby, czsto wyznaczaj sobie sztuczne cele. W wielu przypadkach d do owych celw z tak sam energi i zaangaowaniem emocjonalnym, jakie normalnie wkadaliby w zaspokojenie fizycznych koniecznoci. Tak wic arystokraci Imperium Rzymskiego wykazywali aspiracje literackie; wielu arystokratw europejskich sprzed kilku stuleci wkadao wiele czasu i energii w polowanie, mimo e z pewnoci nie potrzebowali misa; inni starali si o status poprzez okazywanie swego bogactwa; a kilku arystokratw, jak Hirohito, zwrcio si ku nauce. 39. Terminu dziaania zastpczego uywamy na okrelenie aktywnoci skierowanej ku sztucznemu celowi wyznaczonemu sobie przez ludzi wycznie po to, by posiada jakikolwiek cel, lub powiedzmy dla spenienia, jakie mog osign z denia do celu. Oto dobry sposb na zidentyfikowanie dziaa zastpczych. Dana osoba wkadajca wikszo swego czasu i energii w osignicie celu X powinna odpowiedzie na pytanie: Czy gdyby musia powici wikszo swego czasu i

energii w celu zaspokojenia swoich biologicznych potrzeb i gdyby wymagaoby to od niego wykorzystania swych fizycznych i umysowych udogodnie w zrnicowany i ciekawy sposb, czy czuby si powanie niespeniony, z powodu nieosignicia celu X? Jeli odpowied brzmi nie jego denie do celu X jest dziaaniem zastpczym. Studia Hirohito nad biologi morsk stanowiy z pewnoci dziaanie zastpcze, gdy jest oczywiste, e gdyby musia spdza czas na pracy nienaukowej w celu uzyskania minimalnych koniecznoci yciowych, nie czuby si niespeniony z powodu nieznajomoci anatomii oraz cyklw yciowych morskich zwierzt. Z drugiej strony denie do seksu i mioci (dla przykadu) nie stanowi dziaania zastpczego, poniewa wikszo ludzi, nawet gdyby ich egzystencja bya zadowalajca pod kadym innym wzgldem, czuaby si niespeniona, gdyby ich ycie upyno bez zwizku z przedstawicielem przeciwnej pci. (Denie do nadmiernej liczby stosunkw, wikszej ni rzeczywiste potrzeby jednostki, moe jednak by dziaaniem zastpczym). 40. We wspczesnym industrialnym spoeczestwie jedynie minimalny wysiek jest konieczny do zaspokojenia fizycznych potrzeb jednostki. Wystarczy przej przez program wicze w celu zdobycia pewnych mao wanych zdolnoci technicznych, pniej przychodzi na czas do pracy i podejmowa naprawd skromny wysiek konieczny do utrzymania tej pracy. Jedynymi wymaganiami s umiarkowany poziom inteligencji oraz przede wszystkim proste POSUSZESTWO. Kadym, kto posiada te cechy spoeczestwo opiekuje si od koyski a po grb. (Tak, istnieje podklasa, ktra nie ma takiego dostpu do fizycznych koniecznoci, ale mwimy tutaj o gwnym nurcie spoeczestwa). Nie jest wic zaskakujcym fakt, e wspczesne spoeczestwo jest pene dziaa zastpczych. Zalicza si tu prace naukowe, osignicia sportowe, prace humanitarne, twrczo artystyczn oraz literack, wspinanie si po drabinie korporacyjnej, gromadzenie pienidzy i dbr

materialnych ponad stan, w ktrym zapewniaj fizyczne zaspokojenie oraz dziaalno spoeczn wymierzon w kwestie, ktre nie s istotne dla dziaacza osobicie, tak jak w przypadku biaych aktywistw pracujcych na rzecz praw kolorowych mniejszoci. Nie s one zawsze czysto zastpczymi dziaaniami, poniewa w przypadku wielu ludzi mog by motywowane czciowo przez potrzeby inne, ni potrzeba posiadania celu do osignicia. Prace naukowe mog by czciowo motywowane przez dz prestiu, twrczo artystyczn przez potrzeb wyraania uczu, bojownicz dziaalno spoeczestwa przez wrogo. Dla wikszoci osb te czynnoci s jednak dziaaniami zastpczymi. Na przykad, wikszo naukowcw prawdopodobnie zgodzi si, e spenienie, ktre czerpi ze swej pracy jest waniejsze ni zdobywane pienidze oraz presti. 41. Dla wielu ludzi, jeli nie dla wikszoci czynnoci zastpcze s mniej satysfakcjonujce, ni denie do prawdziwych celw (czyli celw, ktre ludzie chcieliby osign nawet gdy ich potrzeba procesu wadzy byaby ju speniona). Oznak tego jest fakt, e w wielu, bd w wikszoci przypadkw, ludzie gboko zaangaowani w czynnoci zastpcze nie s nigdy usatysfakcjonowani, nigdy nie spoczn. Tak wic zdobywacz pienidzy wci stara si o coraz wiksze bogactwo. Naukowiec nie rozwie jednego problemu wczeniej, ni nie zajmie si drugim. Biegacz dugodystansowy zmusza si do coraz duszego i szybszego biegu. Wiele osb zajmujcych si czynnociami zastpczymi powie, e osigaj znacznie wicej spenienia z owych czynnoci, ni z przyziemnego zaspokajania swoich potrzeb biologicznych, lecz dzieje si tak, poniewa w naszym spoeczestwie wysiek potrzebny do osignicia potrzeb biologicznych zosta zredukowany do poziomu trywialnoci. Co waniejsze, w naszym spoeczestwie ludzie nie zaspokajaj swych potrzeb AUTONOMICZNIE, lecz przez funkcjonowanie jako czci w ogromnej maszynie spoecznej. Dla kontrastu, ludzie generalnie maja olbrzymi autonomi w

zajmowaniu si swoimi czynnociami zastpczymi. AUTONOMIA 42. Autonomia jako cz procesu wadzy moe nie by konieczna dla kadej jednostki. Wikszo ludzi jednak potrzebuje wikszego bd mniejszego stopnia autonomii w pracy na rzecz swych celw. Ich starania musz by przedsiwzite z ich wasnej inicjatywy oraz musz pozostawa pod ich nadzorem i kontrol. Mimo to wikszo ludzi nie musi podejmowa tej inicjatywy, nadzoru, i kontroli pojedynczo. Zwykle wystarcza branie udziau jako czonek MAEJ grupy. Tak wic jeli p tuzina ludzi dyskutuje pomidzy sob na temat celu i sposobu jego osignicia, ich potrzeba procesu wadzy jest zaspokajana. Jeli jednak dziaaj pod surowymi rozkazami z gry, nie zostawiajcymi im miejsca na autonomiczn dyskusj oraz inicjatyw, wtedy ich potrzeba procesu wadzy nie jest zaspokajana. Odnosi si to rwnie do przypadku, kiedy decyzje podejmowane s kolektywnie, jeeli grupa podejmujca takie kolektywne decyzje jest na tyle dua, e rola kadej jednostki jest bez znaczenia.[5] 43. Prawd jest, e niektre jednostki wykazuj ma potrzeb autonomii. Albo ich cig do wadzy jest saby, albo zaspokajaj go przez identyfikowanie si z jak siln organizacj, do ktrej nale. Istniej rwnie bezmylne zwierzce typy, ktre wydaj si by zaspokojone czysto fizycznym poczuciem wadzy (dobry onierz, czerpicy poczucie wadzy z rozwijania umiejtnoci bojowych, zadowolony z uywania ich w lepym posuszestwie wobec zwierzchnikw). 44. Jednak w przypadku wikszoci ludzi, to wanie przez proces wadzy posiadanie celu, podejmowanie AUTONOMICZNYCH stara i osignicie celu nabywa si samoocen, pewno siebie, oraz poczucie wadzy. Gdy jednostka nie ma okazji do przejcia przez proces wadzy, konsekwencjami s (w zalenoci od jednostki oraz od sposobu, w jaki proces wadzy jest zaburzony) znudzenie, demoralizacja,

niska samoocena, poczucie niszoci, defetyzm, depresja, niepokj, poczucie winy, frustracja, wrogo, wykorzystywanie dzieci lub partnerw, niezaspokojony hedonizm, anormalne zachowania seksualne, zaburzenie snu oraz przyjmowania pokarmu, itd.[6] RDA PROBLEMW SPOECZNYCH 45. Powysze symptomy pojawia si mog w kadej spoecznoci, jednak we wspczesnym spoeczestwie industrialnym s one obecne na skal masow. Nie jako pierwsi przyzna musimy, e dzisiejszy wiat wydaje si wariowa. Nie jest to zjawisko normalne dla ludzkich spoecznoci. Istniej solidne powody, aby przypuszcza, e czowiek prymitywny o wiele mniej cierpia z powodu stresu i frustracji oraz by bardziej zadowolony ze swego sposobu ycia ni czowiek wspczesny. Prawd jest, e nie wszystko byo w prymitywnych spoeczestwach idealne. Wykorzystywanie kobiet byo czsto spotykane pord australijskich aborygenw, podobnie transseksualizm w niektrych plemionach amerykaskich Indian. Jednak widoczne jest, e GENERALNIE RZECZ BIORC problemy, ktre wymienilimy w poprzednim paragrafie byy o wiele rzadziej spotykane wrd prymitywnych ludw ni we wspczesnym spoeczestwie. 46. Spoeczne i psychologiczne problemy wspczesnego spoeczestwa przypisujemy faktowi, i wymaga ono od ludzi ycia w warunkach diametralnie rnych od tych, w ktrych rasa ludzka ewoluowaa oraz zachowywania si w sposb sprzeczny z wzorcami zachowa rozwinitymi przez ras ludzk podczas ycia we wczeniejszych warunkach. Z tego, co do tej pory napisalimy jasno wynika, e uznajemy brak okazji do waciwego dowiadczania procesu wadzy za najwaniejszy z nienormalnych warunkw, jakim wspczesne spoeczestwo podporzdkowuje ludzi. Nie jest jednak jedynym. Zanim przejdziemy do omwienia zaburzenia procesu

wadzy jako rda problemw spoecznych, przedyskutujemy niektre z innych rde. 47. Pord nienormalnych warunkw obecnych we wspczesnym spoeczestwie industrialnym wymieni naley nadmierne zagszczenie populacji, odizolowanie czowieka od natury, nadmiern szybko zmian spoecznych oraz zaamanie si maych wsplnot takich jak dua rodzina, wioska lub plemi. 48. Dobrze wiadomo, e zatoczenie zwiksza stres i agresj. Istniejcy obecnie stopie zatoczenia oraz odizolowanie czowieka od natury s naturalnymi konsekwencjami postpu technologicznego. Wszystkie przedindustrialne spoecznoci byy w przewaajcej czci wiejskie. Rewolucja przemysowa ogromnie zwikszya rozmiary miast oraz proporcje zamieszkujcej je populacji, natomiast wspczesna technologia agrokulturowa umoliwia Ziemi utrzymanie populacji bardziej zagszczonej, ni kiedykolwiek wczeniej. (Technologia pogarsza efekty przeludnienia rwnie poprzez oddawanie zwikszonej zaburzonej wadzy w rce ludzi. Dla przykadu, rnorodno haaliwych urzdze: kosiarki do trawy, radia, motocykle, itd. Jeeli uytkowanie tych urzdze nie jest ograniczone, ludzie pragncy ciszy i spokoju s sfrustrowani z powodu haasu. Jeeli ich uytkowanie jest ograniczone, ludzie ktrzy ich uywaj s sfrustrowani z powodu przepisw Gdyby jednak te maszyny nie zostay nigdy wynalezione, nie byoby adnego konfliktu ani wywoanej nimi frustracji). 49. Dla spoeczestw prymitywnych wiat naturalny (ktry zazwyczaj zmienia si tylko powoli) zapewnia stabiln konstrukcj, a tym samym poczucie bezpieczestwa. We wspczesnym wiecie to ludzkie spoeczestwo dominuje natur, a nie odwrotnie, a wspczesne spoeczestwo ulega bardzo szybkim zmianom dziki rozwojowi technologicznemu. Tak wic stabilna konstrukcja nie istnieje.

50. Konserwatyci s gupcami: skar si na niszczenie tradycyjnych wartoci jednoczenie entuzjastycznie popierajc rozwj technologiczny i wzrost ekonomiczny. Najwyraniej nie potrafi przyj do wiadomoci, e nie mona wywoywa szybkich i drastycznych zmian w technologii i ekonomii spoeczestwa bez powodowania szybkich zmian rwnie we wszystkich innych aspektach spoeczestwa oraz tego, e szybkie zmiany nieuchronnie burz tradycyjne wartoci. 51. Zaamanie tradycyjnych wartoci do pewnego stopnia zakada zaamanie wizi trzymajcych razem tradycyjne mae grupy spoeczne. Dezintegracja maych grup spoecznych jest dodatkowo wspomagana przez fakt, e wspczesne warunki czsto wymagaj, bd kusz jednostki do przeprowadzania si w nowe miejsca, oddzielajc si od swych wsplnot. Poza tym, spoeczestwo technologiczne MUSI osabia wizi rodzinne i lokalne wsplnoty, jeeli ma sprawnie funkcjonowa. We wspczesnym spoeczestwie jednostka musi by lojalna w pierwszym rzdzie wobec systemu, a dopiero pniej wobec maej wsplnoty, poniewa gdyby lojalno wobec maych wsplnot bya silniejsza ni wobec systemu, takie wsplnoty dyyby do swej przewagi kosztem systemu. 52. Przypumy, e jaki urzdnik bd kierownik korporacji wybra na stanowisko swego kuzyna, przyjaciela lub wspwyznawc, a nie osob majc najlepsze kwalifikacje do wykonywania tego zawodu. Pozwoli, aby osobista lojalno przewaya nad lojalnoci wobec systemu, a to oznacza negotyzm lub dyskryminacj, ktre s we wspczesnym spoeczestwie strasznym grzechem. Spoeczestwa starajce si o miano industrialnych, ktre niedokadnie podporzdkoway osobist lub lokaln lojalno lojalnoci wobec systemu s zwykle bardzo nieefektywne. (Wystarczy spojrze na Ameryk acisk). Tak wic zaawansowane spoeczestwo industrialne moe tolerowa tylko te spord maych wsplnot, ktre s osabione, ulege i przemienione w narzdzie systemu.[7]

53. Przeludnienie, szybkie zmiany oraz zaamanie si wsplnot zostay uznane za rda problemw spoecznych. Nie wydaje nam si jednak, eby byy wystarczajce aby mogy odpowiada za widoczny dzisiaj rozmiar problemw. 54. Kilka przedindustrialnych miast byo duych i zatoczonych, jednak ich mieszkacy nie wydawali si cierpie z powodu problemw psychologicznych w takim stopniu jak wspczesny czowiek. W dzisiejszej Ameryce wci istniej nie zatoczone obszary wiejskie, a jednak dostrzegamy tam te same problemy co na obszarach zurbanizowanych, chocia problemy wydaj si by mniej dotkliwe na wsi. Tak wic przeludnienie nie jest raczej czynnikiem decydujcym. 55. W rosncej krawdzi amerykaskiej granicy w 19 wieku, ruchomo populacji prawdopodobnie zaamaa due rodziny i mae grupy spoeczne co najmniej do tego samego stopnia, co dzisiaj. Wiele rodzin zoonych z rodzicw i dwjki dzieci yo z wyboru w izolacji, bez ssiadw na przestrzeni najbliszych kilometrw, bez przynalenoci do adnej wsplnoty, a mimo to nie rozwiny one w rezultacie takich problemw. 56. Co wicej, zmiana amerykaskiej granicy spoecznej bya bardzo szybka i gboka. Czowiek mg urodzi si i wychowywa w drewnianej chacie, poza zasigiem prawa i porzdku, odywia si gwnie misem dzikich zwierzt; a zanim doy staroci mg podj regularn prac yjc w porzdnej wsplnocie ze sprawnym systemem prawnym. To bya zmiana o wiele gbsza od tych, jakie zazwyczaj pojawiaj si w yciu wspczesnej jednostki, jednak nie wydawaa si prowadzi do problemw psychologicznych. W rzeczywistoci XIX-wieczne amerykaskie spoeczestwo wykazywao optymistyczny, peen pewnoci siebie nastrj, zupenie niepodobny do dzisiejszego.[8] 57. Rnica wedug nas tkwi w tym, e wspczesny czowiek ma wraenie (w duym

stopniu uzasadnione), e zmiany s mu NARZUCANE, podczas gdy XIXwieczny granicznik mia poczucie (rwnie szeroko uzasadnione), e zmian dokona sam, z wasnego wyboru. Tak wic pionier osiada na kawaku ziemi, ktry sam wybra i przeksztaci w farm wasnym wysikiem. W tamtych czasach cae hrabstwo mogo mie tylko kilkuset mieszkacw i byo znacznie bardziej odizolowan i autonomiczn jednostk ni dzisiaj. Std te farmer pionier bra udzia, jako czonek relatywnie maej grupy, w ksztatowaniu nowej, porzdnej wsplnoty. Mona dyskutowa nad tym, czy ksztatowanie tej wsplnoty byo postpem, jednak zaspokajao u pioniera potrzeb procesu wadzy. 58. Byoby moliwe podanie innych przykadw spoecznoci charakteryzujcych si szybkimi zmianami oraz/lub brakiem bliskich wizw wsplnotowych bez takiego zachwiania zachowa, jakie obserwujemy w dzisiejszym industrialnym spoeczestwie. Twierdzimy, e najwaniejsz przyczyn spoecznych i psychologicznych problemw we wspczesnym spoeczestwie jest fakt, e ludzie nie maj wystarczajcych okazji do przejcia przez proces wadzy w normalny sposb. Nie chcemy przez to powiedzie, e wspczesne spoeczestwo jest jedynym, w ktrym proces wadzy uleg zaamaniu. Prawdopodobnie wikszo, jeli nie wszystkie cywilizowane spoeczestwa ingeroway w proces wadzy w wikszym lub mniejszym stopniu. Jednak we wspczesnym industrialnym spoeczestwie ten problem sta si szczeglnie dotkliwy. Lewactwo, przynajmniej w swej ostatniej formie (druga poowa 20-tego wieku), jest czciowo symptomem pozbawienia szacunku dla procesu wadzy. ZABURZENE PROCESU WADZY WE WSPCZESNYM SPOLECZESTWIE 59. Dzielimy ludzkie popdy na trzy grupy: (1) te popdy, ktre mog by zaspokajane przy minimalnym wysiku, (2) te, ktre mog by zaspokojone tylko

przy powanym wysiku, (3) te, ktre nie mog zosta zaspokojone bez wzgldu na to, ile wysiku wkada jednostka. Proces wadzy suy zaspokajaniu popdw z drugiej grupy. Im wicej popdw w trzeciej grupie, tym wicej jest frustracji, gniewu, a ostatecznie defetyzmu, depresji, itd. 60. We wspczesnym industrialnym spoeczestwie naturalne ludzkie popdy wydaj si by spychane do grupy pierwszej i trzeciej, natomiast druga grupa wydaje si zawiera wci rosnc liczb sztucznie wytworzonych popdw. 61. W spoecznociach prymitywnych, minimalne koniecznoci fizyczne generalnie wpadaj do grupy 2: mog by osignite, ale jedynie kosztem powanego wysiku. Wspczesne spoeczestwo jednak wydaje si gwarantowa fizyczne koniecznoci kademu [9] w zamian za minimalny wysiek, a wic potrzeby fizyczne s spychane do grupy 1. (Mona kci si, czy wysiek konieczny do utrzymania pracy jest minimalny, ale zwykle w zawodach od niszego do redniego poziomu praktycznie jedynym wymaganym wysikiem jest posuszestwo. Siedzisz lub stoisz tam, gdzie ka ci siedzie lub sta i robisz to, co ka ci robi w sposb, w jaki ka ci to robi. Rzadko musisz podejmowa powany wysiek i w kadym przypadku masz w pracy bardzo mao autonomii, a wic proces wadzy nie jest zaspokajany). 62. Potrzeby spoeczne, takie jak seks, mio czy status, czsto pozostaj we wspczesnym spoeczestwie w grupie 2, w zalenoci od sytuacji jednostki [10]. Z wyjtkiem jednak ludzi posiadajcych szczeglnie silny popd do statusu, wysiek wymagany do zaspokojenia potrzeb spoecznych jest niewystarczajcy do odpowiedniego zaspokajania potrzeby procesu wadzy. 63. Tak wic, wytworzone zostay sztuczne potrzeby wpadajce do grupy 2, std

te obsugujce potrzeb procesu wadzy. Rozwiny si techniki reklamowe i marketingowe, ktre sprawiaj, e ludzie czuj potrzeb rzeczy, ktrych nie pragnli ani nawet o nich nie myleli ich dziadkowie. Wymaga powanego wysiku zarobienia wystarczajcej iloci pienidzy na zaspokojenie tych sztucznych potrzeb, spadaj wic do grupy 2 (Zobacz jednak paragrafy 80-82). Wspczesny czowiek musi zaspokaja swj proces wadzy poprzez denie do sztucznych potrzeb wykreowanych przez reklamy i marketing [11] oraz poprzez czynnoci zastpcze. 64. Wydaje si, e dla wielu ludzi, by moe dla wikszoci, te sztuczne formy procesu wadzy s niewystarczajce. Tematem czsto powtarzajcym si w pismach krytykw spoecznych drugiej poowy 20-tego wieku jest poczucie bezcelowoci dotykajce wiele osb we wspczesnym spoeczestwie. (Ta bezcelowo jest czsto nazywana anemi lub pustk klasy redniej). Sugerujemy, e tak zwany kryzys tosamoci w rzeczywistoci jest poszukiwaniem poczucia celu, czsto zaangaowania si w odpowiedni czynno zastpcz. Jest moliwe, e egzystencjalizm jest w znacznej mierze odpowiedzi na bezcelowo ycia. [12] Szeroko rozpowszechnione we wspczesnym wiecie jest poszukiwanie spenienia. Sdzimy jednak, e dla wikszoci ludzi czynno majca na celu spenienie (chodzi o czynno zastpcz) nie przynosi go w sposb cakowicie satysfakcjonujcy. Innymi sowy, nie zaspokaja w peni potrzeby procesu wadzy (zobacz paragraf 41). Potrzeba ta moe by w peni zaspokojona jedynie przez czynnoci majce pewien zewntrzny cel, np. fizyczne koniecznoci, seks, mio, status, zemsta, itd. 65. Co wicej, kiedy do celu dy si przez gromadzenie pienidzy, wspinanie si po drabinie statusu czy funkcjonowania jako cz systemu w jakikolwiek inny

sposb, wikszo ludzi nie jest w stanie dy do swych celw AUTONOMICZNIE. Wikszo pracownikw jest przez kogo zatrudniona i jak wspomnielimy w paragrafie 61, musi spdza dni robic to, co si im kae w sposb jaki si im kae. Nawet wikszo ludzi prowadzcych swj wasny interes ma ograniczon autonomi. Przedstawiciele maego biznesu cigle skar si, e ich rce s zwizane przez nadmierne regulacje rzdowe. Niektre z tych regulacji s bez wtpienia niepotrzebne, lecz w wikszoci przypadkw rzdowe regulacje s zasadniczymi i nieuniknionymi czciami naszego nadzwyczaj zoonego spoeczestwa. Dua cz maych przedsibiorstw dziaa dzisiaj w systemie koncesyjnym. Kilka lat temu Wall Street Journal ujawni, e wiele z przyznajcych koncesj firm wymaga od ubiegajcych si o ni przejcia testu osobowoci uoonego w ten sposb, aby ODRZUCI tych, ktrzy wykazuj kreatywno i inicjatyw, poniewa takie osoby nie s wystarczajco ulege w podporzdkowaniu si systemowi koncesyjnemu. To wyklucza z maego biznesu wiele osb, ktre potrzebuj autonomii. 66. Ludzie zawdziczaj dzisiaj ycie temu, co system robi DLA nich lub IM, bardziej ni temu, co sami dla siebie robi; a to, co dla siebie robi jest coraz czciej robione sposobem wyoonym przez system. Okazje wydaj si by zapewniane przez system, musz by wykorzystywane zgodnie z zasadami i przepisami [13], a jeeli maj odnie sukces musz by realizowane zgodnie z zaleceniami ekspertw. 67. Tak wic, proces wadzy jest w naszym spoeczestwie zaburzony przez brak prawdziwych celw oraz brak autonomii w deniu do celw. Ale jest take zaburzony przez te ludzkie popdy, ktre wpadaj do grupy 3: popdy, ktrych jednostka nie jest w stanie zaspokoi niezalenie od tego, ile wysiku w to wkada. Jednym z takich popdw jest potrzeba bezpieczestwa. Nasze ycie zaley od decyzji podejmowanych przez innych ludzi, nie mamy nad tymi decyzjami kontroli i zwykle nawet nie znamy ludzi, ktrzy je podejmuj ( yjemy w wiecie, w ktrym wzgldnie maa liczba ludzi moe 500 lub 1000 podejmuje

wane decyzje Philip B. Heymann z Harwardzkiej Szkoy Prawnej, cytowany za: Anthony Lewis, New York Times, 21 kwiecie, 1995). Nasze ycie zaley od tego, czy odpowiednio zachowane s standardy bezpieczestwa w elektrowni atomowej; od tego jak duo pestycydw dostaje si do naszej ywnoci czy te zanieczyszcze do naszego powietrza; od tego jak zdolny (lub niekompetentny) jest nasz lekarz; to czy tracimy czy zyskujemy prac moe zalee od rzdowych ekonomistw lub urzdnikw korporacji; itd. Wikszo indywidualnych osb nie jest w stanie zabezpieczy si przed tymi zagroeniami w stopniu wikszym ni bardzo ograniczony. Denie jednostki do bezpieczestwa jest wic skazane na niepowodzenie, co prowadzi do poczucia bezsilnoci. 68. Mona si sprzeciwia twierdzc, e czowiek prymitywny jest pod wzgldem fizycznym mniej zabezpieczony ni wspczesny czowiek, czego dowodzi moe jego krtsze czsto ycie; std te wspczesny czowiek naraony jest na mniejszy, a nie wikszy, poziom niepewnoci ni normalnie. Bezpieczestwo psychiczne nie idzie jednak w parze z bezpieczestwem fizycznym. To co sprawia, e CZUJEMY si bezpiecznie nie jest wcale obiektywnym bezpieczestwem jako poczuciem pewnoci w swoje moliwoci zadbania o wasny los. Czowiek prymitywny, zagroony przez drapiene zwierz lub gd, moe walczy w samoobronie lub przenie si w inne miejsce w poszukiwaniu poywienia. Nie ma adnej pewnoci odniesienia sukcesu w swych dziaaniach, ale nie jest w aden sposb bezsilny wobec rzeczy, ktre mu zagraaj. Z drugiej strony wspczesna jednostka jest zagroona przez wiele rzeczy, wobec ktrych jest bezsilna: katastrofy nuklearne, zwizki rakotwrcze w ywnoci, zanieczyszczenie rodowiska, wojna, rosnce podatki, naruszanie jej prywatnoci przez due organizacje, wielkie spoeczne lub ekonomiczne fenomeny

mogce zakci jej styl ycia. 69. Prawd jest, e czowiek prymitywny jest bezsilny wobec niektrych zagraajcych mu rzeczy, na przykad zarazy. Akceptuje jednak ryzyko zarazy ze stoickim spokojem. Jest to bowiem czci naturalnego porzdku rzeczy, nie jest to niczyja wina, chyba e jakiego wyimaginowanego, bezosobowego demona. Ale zagroenia dla wspczesnej jednostki wydaj si by STWORZONE PRZEZ CZOWIEKA. Nie s wynikiem przypadku, lecz s mu NARZUCONE przez inne osoby, na ktrych decyzje on jako jednostka nie ma adnego wpywu. W konsekwencji czuje si sfrustrowany, upokorzony i wcieky. 70. Tak wic czowiek prymitywny w przewaajcej czci trzyma swoje bezpieczestwo we wasnych rkach (zarwno jako jednostka i jako czonek MAEJ grupy) podczas gdy bezpieczestwo czowieka wspczesnego ley w rkach ludzi bd organizacji bdcych zbyt silnymi, aby mg osobicie na nie wpywa. Potrzeba bezpieczestwa w przypadku wspczesnego czowieka wpada wic do grup 1 i 3; w niektrych kwestiach (poywienie, schronienie, itd.) jego bezpieczestwo jest zapewnione kosztem jedynie trywialnego wysiku, podczas gdy w innych kwestiach NIE JEST W STANIE go osign. (Stwierdzenie to wielce upraszcza prawdziw sytuacj, nakrela jednak w sposb oglny czym warunki wspczesnego czowieka rni si od warunkw czowieka prymitywnego). 71. Ludzie maj wiele przejciowych popdw lub impulsw, ktre s z koniecznoci zawiedzione we wspczesnym yciu, wic wpadaj do grupy 3. Jednostka moe sta si gniewna, lecz wspczesne spoeczestwo nie moe zezwoli na walk. W wielu sytuacjach nie zezwala nawet na werbaln agresj. W trakcie podry kto moe si spieszy, lub chcie podrowa powoli, jednak generalnie nie ma innego wyboru oprcz poruszania si z prdem ruchu ulicznego i przestrzegania znakw drogowych. Kto moe chcie wykonywa swoj prac w inny

sposb, ale zwykle moe robi to tylko zgodnie z zasadami wytyczonymi przez pracodawc. W wielu innych przypadkach, wspczesny czowiek ograniczany jest list zasad i przepisw (jawnych bd domniemanych), ktre zawodz wiele z jego impulsw ingerujc w jego proces wadzy. Wielu z tych przepisw nie mona si pozby, poniewa s one konieczne do funkcjonowania spoeczestwa przemysowego. 72. W pewnych przypadkach wspczesne spoeczestwo jest wyjtkowo przyzwalajce. W kwestiach nie powizanych z funkcjonowaniem systemu moemy generalnie robi to co nam si podoba. Moemy wyznawa tak religi, jak chcemy (tak dugo jak nie zachca ona do zachowa niebezpiecznych dla systemu). Moemy i do ka z kim chcemy (tak dugo jak praktykujemy bezpieczny seks). Moemy robi to co chcemy tak dugo, jak pozostaje to NIEISTOTNE. We wszystkich jednak istotnych kwestiach system dy do rosncej regulacji naszych zachowa. 73. Zachowanie regulowane jest nie tylko poprzez jasne zasady i nie tylko przez rzd. Kontrola jest czsto wprowadzana w ycie poprzez poredni perswazj lub psychologiczn presj bd manipulacj, przez organizacje inne ni rzd lub przez system jako cao. Wikszo duych organizacji uywa jakiej formy propagandy [14] w celu manipulowania publicznymi zachowaniami bd postawami. Propaganda nie ogranicza si do reklam i czasem nie jest nawet wiadomie zamierzona przez jej twrcw. Dla przykadu, potn form propagandy s programy rozrywkowe. Przykad poredniej perswazji: Nie istnieje adne prawo nakazujce nam chodzenia do pracy i wypeniania polece pracodawcy. W wietle prawa nie istnieje nic, co mogoby nas powstrzyma przed yciem w dziczy na wzr ludw prymitywnych, lub przed rozpoczciem wasnego biznesu. W praktyce jednak, pozostao ju bardzo niewiele dzikich obszarw, a w gospodarce jest miejsce

jedynie dla ograniczonej liczby maych przedsibiorcw. Std te wikszo z nas moe przey tylko jako czyj pracownik. 74. Sugerujemy, i obsesja wspczesnego czowieka na punkcie dugowiecznoci i zachowania fizycznego wigoru oraz atrakcyjnoci seksualnej a do zaawansowanego wieku jest objawem niespenienia wynikajcego z braku szacunku dla procesu wadzy. Kryzys wieku redniego rwnie jest podobnym objawem. Jest nim take niech do posiadania dzieci, charakterystyczna dla wspczesnego spoeczestwa a niemal niespotykana wrd spoeczestw prymitywnych. 75. W prymitywnych spoeczestwach ycie jest sukcesj etapw. Gdy potrzeby i cele jednego etapu zostaj zaspokojone, przejciu w etap nastpny nie towarzyszy jakakolwiek niech. Mody mczyzna przechodzi przez proces wadzy zostajc myliwym, polujc nie dla sportu czy spenienia lecz by zdoby miso potrzebne mu na pokarm. (W przypadku modych kobiet proces ten jest bardziej zoony, z wikszym naciskiem na wadz spoeczn; jednak w tym miejscu si tym nie zajmiemy). Po udanym przejciu przez t faz mody mczyzna nie odczuwa niechci do podjcia odpowiedzialnoci za wychowanie rodziny. (Dla kontrastu, cz wspczesnych ludzi odkada posiadanie dzieci, poniewa jest zbyt zajta pogoni za pewnego rodzaju spenieniem. Sugerujemy, e spenieniem, ktrego potrzebuj jest waciwe dowiadczenie procesu wadzy z prawdziwymi celami zamiast sztucznych celw dziaa zastpczych). Podobnie po udanym wychowaniu dzieci, dowiadczajc procesu wadzy poprzez zapewnianie im fizycznych koniecznoci, prymitywny czowiek czuje, e jego dzieo jest zakoczone i przygotowany jest na zaakceptowanie staroci (jeli jej doyje) oraz mierci. Z drugiej strony, wielu wspczesnych ludzi jest zaniepokojonych wizj mierci,

czego dowodzi ogrom stara, jakie wkadaj w zachowanie kondycji fizycznej, atrakcyjnoci i zdrowia. Twierdzimy, e dzieje si tak z powodu niespenienia wynikajcego z faktu, i nigdy nie uywali swoich si fizycznych, nigdy nie przeszli przez proces wadzy uywajc swych cia w powany sposb. To nie czowiek prymitywny, uywajcy codziennie swego ciaa w celach praktycznych, obawia si upywu czasu, lecz czowiek wspczesny, ktry nigdy nie uywa swego ciaa z wyjtkiem przejcia z samochodu do domu. To wanie czowiek, ktrego potrzeba procesu wadzy zostaa zaspokojona za ycia, jest najlepiej przygotowany na przyjcie koca tego ycia. 76. W odpowiedzi na argumenty tego rozdziau kto mgby powiedzie: Spoeczestwo musi znale sposb, by da ludziom okazj do przejcia przez proces wadzy. Dla tego typu osb warto takiej okazji jest zniszczona przez fakt, e jest ona dana przez spoeczestwo. Potrzebuj bowiem znalezienia lub stworzenia sobie wasnych okazji. Tak dugo, jak system DAJE im okazje, wci trzyma ich na smyczy. By uzyska autonomi musz zerwa si z tej smyczy. JAK LUDZIE PRZYSTOSOWUJ SI 77. Nie kady w spoeczestwie przemysowo-technologicznym cierpi na problemy psychologiczne. Niektrzy ludzie przyznaj nawet, e s cakiem usatysfakcjonowani przez spoeczestwo takie jakie jest. Przedyskutujemy teraz niektre powody, dla ktrych ludzie tak bardzo rni si w swych reakcjach na wspczesne spoeczestwo. 78. Po pierwsze, bez wtpienia wystpuj rnice w sile chci wadzy. Jednostki z ma chci wadzy mog mie stosunkowo ma potrzeb przejcia przez proces wadzy, lub przynajmniej stosunkowo ma potrzeb autonomii w procesie wadzy. Jest to typ ludzi posusznych, ktrzy s szczliwi w roli murzynw na

plantacjach Starego Poudnia (Nie chcemy przez to ukaza niszoci murzynw na plantacjach Starego Poudnia. Wikszo z nich NIE bya zadowolona ze suenia. Uznajemy jednak niszo ludzi, ktrzy S zadowoleni ze suenia). 79. Niektrzy ludzie mog mie jaki wyjtkowy pd, w deniu do ktrego zaspokajaj sw potrzeb procesu wadzy. Na przykad, ci ktrzy maj niezwykle silny pd do statusu spoecznego, mog spdzi cae swoje ycie wspinajc si po drabinie spoecznej nie wykazujc adnego znudzenia t gr. 80. Ludzie rni si w swojej podatnoci na reklam i techniki marketingu. Niektrzy s na nie podatni do tego stopnia, e nawet gdy wejd w posiadanie ogromnej sumy pienidzy, nie mog zaspokoi swego cigego pragnienia nowych, lnicych zabawek, ktrymi przemys reklamowy wieci im przed oczami. Tak wic zawsze czuj si le pod wzgldem finansowym, nawet gdy ich przychody s due, a ich pragnienia s zawodzone. 81. Niektrzy ludzie wykazuj ma podatno na reklam i techniki marketingowe. To ci ludzie, ktrych nie interesuj pienidze. Materialne posiadanie nie zaspokaja ich potrzeby procesu wadzy. 82. Ludzie, ktrzy wykazuj redni podatno na reklam i techniki marketingowe s w stanie zarobi wystarczajc ilo pienidzy, by zaspokoi swoje pragnienie dbr i usug, ale tylko kosztem powanego wysiku (nadgodziny, dodatkowa praca, premie, itd.). Tak wic materialne posiadanie zaspokaja ich potrzeb procesu wadzy. Nie oznacza to jednak, e potrzeba ta jest zaspokajana w peni. Mog oni odczuwa niewystarczajc autonomi w procesie wadzy (ich praca moe skada si z wykonywania polece) oraz ich pdy mog by zawodzone (poczucie bezpieczestwa, agresja). Jestemy winni zbytniego upraszczania w paragrafach 80-82 poniewa zaoylimy, e pragnienie materialnego posiadania jest

cakowicie wytworzone przez przemys reklamowy. Oczywicie nie jest to takie proste. 83. Niektrzy ludzie czciowo zaspokajaj sw potrzeb wadzy przez identyfikowanie si z siln organizacj bd masowym ruchem. Jednostka, ktrej brakuje celw lub wadzy docza do ruchu bd organizacji, przyjmujc jej cele jako wasne i podejmuje starania prowadzce do ich osignicia. Kiedy niektre z tych celw zostaj osignite, jednostka, nawet jeeli jej osobiste starania odegray mao znaczc rol w ich osigniciu, czuje si (poprzez identyfikowanie si z ruchem bd organizacj) jakby przechodzia przez proces wadzy. Ten fenomen wykorzystywany by przez faszystw, nazistw i komunistw. Nasze spoeczestwo rwnie go wykorzystuje, cho ju nie w tak okrutny sposb. Przykad: Manuel Noriega by niewygodny dla U.S.A. (cel: ukara Norieg). U.S.A. dokonay inwazji na Panam (staranie) i ukaray Norieg (osignicie celu). U.S.A. przeszy przez proces wadzy i wielu amerykan z powodu ich identyfikowania si z U.S.A., przeszo przez proces wadzy przez nie swoje dowiadczenie. Std te powszechna aprobata publiczna inwazji na Panam: daa ludziom poczucie wadzy [15]. Ten sam fenomen obserwujemy w armiach, korporacjach, partiach politycznych, organizacjach humanitarnych, ruchach religijnych bd ideologicznych. Szczeglne denie do atrakcyjnoci dla osb chccych zaspokoi sw potrzeb wadzy, wykazuj ruchy lewackie. Jednak w przypadku wikszoci osb, identyfikacja z du organizacj lub masowym ruchem nie zaspokaja w peni potrzeby wadzy. 84. Kolejnym sposobem, w jaki ludzie zaspokajaj sw potrzeb procesu wadzy, s dziaania zastpcze. Jak wyjanilimy w paragrafach 38-40, dziaanie zastpcze wymierzone jest w sztuczny cel, o ktry stara si jednostka dla dobra spenienia osiganego z denia do celu, a nie z powodu potrzeby osignicia celu samego w sobie. Dla przykadu, nie istnieje aden praktyczny motyw by budowa olbrzymie minie, wbija ma pieczk do dziurki lub zdoby kompletn

seri znaczkw pocztowych. Mimo to wiele osb w naszym spoeczestwie powica si z namitnoci kulturystyce, golfowi lub filatelistyce. Niektrzy ludzie s inaczej ukierunkowani, ni inni i std te bd przypisywa znaczenie dziaaniu zastpczemu tylko dlatego, e ludzie wok nich traktuj je jako wane, lub dlatego, e spoeczestwo mwi e s wane. Z tego powodu niektrzy ludzie bardzo powanie traktuj zasadniczo trywialn dziaalno, jak sport, bd szachy, czy tajemnicze starania uczonych, podczas gdy inni, bardziej trzewi, nie bd widzie w nich nic, oprcz dziaa zastpczych, ktrymi s i w konsekwencji nie bd przywizywa do nich tyle uwagi, by mogy zaspokoi ich potrzeb procesu wadzy. Pozostaje tylko zaznaczy, e w wielu przypadkach sposb zarabiania pienidzy na utrzymanie jest rwnie dziaaniem zastpczym. Nie CZYSTYM dziaaniem zastpczym, skoro cz motywacji dziaania to zdobycie fizycznych koniecznoci oraz (dla niektrych osb) statusu spoecznego i luksusw, ktre reklama kae im chcie. Jednak wiele osb wkada w swoj prac znacznie wicej wysiku ni jest to konieczne w celu zdobycia pienidzy bd statusu i to wanie dodatkowy wysiek stanowi dziaanie zastpcze. Ten dodatkowy wysiek, razem z emocjonalnym zaangaowaniem, jakie mu towarzyszy, jest jedn z si o najwikszym potencjale cigego rozwijania i doskonalenia systemu, z negatywnymi konsekwencjami dla wolnoci jednostki (patrz paragraf 131). Szczeglnie dla wikszoci kreatywnych naukowcw i inynierw praca dy to tego, by by gwnie dziaaniem zastpczym. Ta uwaga jest tak wana, e zasuguje na oddzieln dyskusj, jak przeprowadzimy za chwil (paragrafy 87-92). 85. W tym rozdziale wyjanilimy, w jaki sposb wiele osb we wspczesnym spoeczestwie zaspokaja swoj potrzeb procesu wadzy w mniejszym lub wikszym stopniu. Uwaamy jednak, e w przypadku wikszoci osb potrzeba procesu wadzy nie jest w peni zaspokajana. Po pierwsze, ci ktrzy wykazuj nienasycony pd do statusu, lub traktuj dziaanie zastpcze zbyt powanie lub silnie identyfikuj si z ruchem bd organizacj w celu zaspokojenia potrzeby wadzy, s wyjtkami.

Pozostali nie s w peni zaspokojeni dziaaniami zastpczymi lub identyfikacj z organizacj (patrz paragrafy 41, 64). Po drugie, system wdraa zbyt du kontrol poprzez jawne przepisy lub socjalizacj, czego wynikiem jest deficyt autonomii oraz frustracja spowodowana niemoliwoci osignicia pewnych celw oraz koniecznoci powcigania zbyt wielu impulsw. 86. Nawet gdyby wikszo osb w przemysowo-technologicznym spoeczestwie bya dobrze zaspokojona, my (FC) cigle przeciwstawialibymy si takiej formie spoeczestwa, poniewa (oprcz innych powodw) uwaamy za poniajce spenianie potrzeby procesu wadzy jednostki poprzez dziaania zastpcze bd identyfikacj z organizacj, zamiast denia do prawdziwych celw. MOTYWY NAUKOWCW 87. Nauka i technologia dostarczaj najwaniejszych przykadw dziaa zastpczych. Niektrzy naukowcy twierdz, i motywuje ich ciekawo. Twierdzenie to jest czystym absurdem. Wikszo naukowcw pracuje nad wysoko wyspecjalizowanym problemem nie bdcym obiektem zwykej ciekawoci. Dla przykadu, czy astronoma, matematyka lub entomologa ciekawi waciwoci izopropyltrimetylmetanu? Oczywicie, e nie! Taka rzecz ciekawi jedynie chemika, w dodatku ciekawi go to tylko dlatego, e jest to jego czynno zastpcza. Gdyby chemik i entomolog musieli woy powany wysiek w zdobycie fizycznych koniecznoci i gdyby ten wysiek wiczy ich zdolnoci w interesujcy i nienaukowy sposb, nie obchodziby ich ani izopropyltrimetylmetan ani klasyfikacja ukw. Przypumy, e brak funduszy na ponadszkolne ksztacenie doprowadzi chemika do tego, e zosta agentem ubezpieczeniowym, a nie chemikiem. W takim przypadku byby bardzo zainteresowany kwestiami ubezpieczeniowymi, a nie izopropyltrimetylmetanem. W adnym przypadku nie jest normalne wkadanie w zaspokojenie ciekawoci takiej iloci czasu i wysiku, jakie naukowcy wkadaj w sw prac. Tumaczenie si ciekawoci w motywach naukowcw nie wytrzymuje krytyki.

88. Nie bardziej przekonujce jest rwnie tumaczenie o dobru ludzkoci. Cz prac naukowych nie ma adnego zwizku z dobrobytem ludzkiej rasy na przykad wiksza cz archeologii lub lingwistyki porwnawczej. Niektre z innych dziedzin nauki prezentuj wyranie niebezpieczne moliwoci, jednak naukowcy zajmujcy si nimi s tak samo entuzjastyczni w swej pracy jak ci, ktrzy udoskonalaj szczepionki czy badaj zanieczyszczenie powietrza. Rozwacie przypadek dr Edwarda Tellera wykazujcego wielkie zaangaowanie emocjonalne w promowanie elektrowni nuklearnych. Czy to zaangaowanie wynikao z pragnienia suby ludzkoci? Jeeli tak, to dlaczego dr Teller nie wykazywa podobnego entuzjazmu wobec innych humanitarnych kwestii? Jeeli by tak humanitarny, to dlaczego pomg w udoskonaleniu bomby H? Tak jak w przypadku innych naukowych osigni pozostaje kwesti otwart czy elektrownie nuklearne rzeczywicie su ludzkoci. Czy tania elektryczno przewysza akumulujce si odpady i ryzyko wypadku? Dr Teller widzia jedynie jedn stron tej kwestii. W oczywisty sposb jego emocjonalne zaangaowanie w energi nuklearn wyroso nie z pragnienia suby ludzkoci, lecz z osobistego spenienia, jakie czerpa ze swej pracy oraz z obserwowania jej praktycznego uytkowania. 89. To samo tyczy si ogu naukowcw. Z moliwymi rzadkimi wyjtkami, ich motywem nie jest ani ciekawo ani pragnienie niesienia pomocy ludzkoci, lecz potrzeba przejcia przez proces wadzy: posiadania celu (naukowego problemu do rozwizania), podejmowania wysiku (badania) oraz osignicia celu (rozwizanie problemu). Nauka jest czynnoci zastpcz, poniewa naukowcy pracuj gwnie z powodu spenienia, jakie czerpi z samej pracy. 90. Oczywicie nie jest to a tak proste. Inne motywy rwnie odgrywaj pewn rol dla wielu naukowcw, na przykad pienidze oraz status. Niektrzy naukowcy

mog by ludmi z typu posiadajcych nienasycony pd do statusu (patrz paragraf 79) i moe to dostarcza wiele motywacji dla ich pracy. Nie ma wtpliwoci, e wikszo naukowcw, tak jak wikszo oglnej populacji, jest mniej lub bardziej podatna na reklam i techniki marketingowe oraz potrzebuje pienidzy w celu zaspokojenia swego pragnienia dbr i usug. Tak wic nauka nie jest czynnoci CZYSTO zastpcz. Jest ni jednak w wikszej czci. 91. Nauka i technologia stanowi rwnie silny ruch masowy i wielu naukowcw zadowala sw potrzeb wadzy poprzez identyfikowanie si z tym masowym ruchem (patrz paragraf 83). 92. Tak wic nauka maszeruje na lepo, nie ogldajc si na rzeczywisty dobrobyt ludzkiej rasy czy na aden inny standard, bdc posuszn wycznie psychologicznym potrzebom naukowcw oraz urzdnikw pastwowych i przedstawicieli korporacji, ktrzy zapewniaj fundusze na badania. NATURA WOLNOCI 93. Zamierzamy kci si i spoeczestwo przemysowo-technologiczne nie moe by zreformowane w taki sposb, by zapobiec postpujcemu zawaniu sfery ludzkiej wolnoci. Jednak poniewa wolno jest sowem, ktre moe by interpretowane na wiele sposobw, musimy najpierw wyjani o jak wolno nam chodzi. 94. Poprzez wolno rozumiemy okazj do przejcia przez proces wadzy, z prawdziwymi celami w miejsce sztucznych oraz czynnoci zastpczych oraz bez ingerencji, manipulacji bd nadzoru z niczyjej strony, szczeglnie ze strony duej organizacji. Wolno oznacza kontrolowanie (jako jednostka bd czonek MAEJ grupy) spraw ycia i mierci jednostki, poywienia, ubioru, schronienia oraz ochrony przed wszystkim, co stanowi zagroenie w danym otoczeniu. Wolno oznacza posiadanie wadzy; nie wadzy kontrolowania innych ludzi, ale wadzy

kontrolowania okolicznoci wasnego ycia. Jednostka nie posiada wolnoci jeeli kto inny (szczeglnie dua organizacja) ma wadz nad jednostk niezalenie od tego jak nieszkodliwie, tolerancyjnie i przyzwalajco owa wadza jest sprawowana. Wane jest, aby nie myli wolnoci z przyzwoleniem (patrz paragraf 72). 95. Mwi si, ze yjemy w wolnym spoeczestwie, poniewa mamy pewn ilo konstytucyjnie zagwarantowanych praw. Nie s one jednak tak istotne jak mogyby si wydawa. Poziom osobistej wolnoci w spoeczestwie jest wyznaczany bardziej przez jego ekonomiczn i technologiczn struktur ni przez jego prawa lub form rzdu [16]. Wikszo indiaskich narodw Nowej Anglii byo monarchiami, a wiele miast woskiego renesansu byo kontrolowanych przez dyktatorw. Jednak czytajc o tych spoeczestwach mona odnie wraenie, e pozwalay na dalece wiksz wolno ni nasze spoeczestwo. Po czci byo tak dlatego, e brakowao im sprawnych mechanizmw narzucajcych wol wadcy: nie byo nowoczesnych, dobrze zorganizowanych si policyjnych, szybkiej, dugodystansowej komunikacji, nadzorujcych kamer czy akt informacyjnych o yciu przecitnych obywateli. Std te stosunkowo atwo byo unika kontroli. 96. Co do naszych konstytucyjnych praw, rozwacie na przykad wolno prasy. Oczywicie nie chcemy atakowa tego prawa: jest ono bardzo istotnym narzdziem ograniczenia koncentracji wadzy politycznej oraz trzymania w ryzach tych, ktrzy posiadaj wadz polityczn poprzez ujawnienie niewaciwych zachowa z ich strony. Jednake wolno prasy ma bardzo may uytek dla przecitnego obywatela jako jednostki. Masmedia s w wikszoci pod kontrol duych organizacji zintegrowanych w system. Kady kto posiada jak sum pienidzy moe

da co do druku, dystrybuowa co w Internecie lub w inny sposb, lecz to co ma do powiedzenia zostanie wchonite przez ogromn ilo materiau w mediach, std te nie odniesie to praktycznie adnego rezultatu. Dla wikszoci osb i maych grup wywarcie wraenia sowem na spoeczestwo jest prawie niemoliwe. Wemy nas (FC) za przykad. Gdybymy nie uczynili nic niezgodnego z prawem by odda niniejsze pismo wydawcy, prawdopodobnie nie zostaoby przyjte. Gdyby zostao przyjte i opublikowane, prawdopodobnie nie zainteresowaoby wielu czytelnikw, poniewa wiksz zabaw jest ogldanie w mediach programw rozrywkowych ni czytanie trzewego eseju. Nawet jeeli to pismo znalazoby wielu czytelnikw, wikszo z nich zapomniaaby o czym czytaa w ogromie materiau serwowanego jej przez media. W celu ukazania naszego przekazu ogowi z szans pozostawienia trwaego wraenia musielimy zabija ludzi. 97. Konstytucyjne prawa s do pewnego stopnia uyteczne, jednak nie wykraczaj poza gwarantowanie tego, co mona by nazwa mieszczask koncepcj wolnoci. Zgodnie z t koncepcj, wolny czowiek jest zasadniczo elementem machiny spoecznej i posiada jedynie pewien zbir przypisanych i ograniczonych wolnoci; wolnoci, ktre zostay zaprojektowane, by suy potrzebom machiny spoecznej a nie jednostki. Tak wic mieszczaski wolny czowiek posiada wolno ekonomiczn, poniewa gwarantuje ona wzrost i rozwj; posiada wolno prasy, poniewa publiczna krytyka panuje nad niewaciwymi zachowaniami przywdcw politycznych; posiada prawo do sprawiedliwego procesu, poniewa uwizienie w wyniku kaprysu posiadajcych wadz nie byoby dobre dla systemu. Takie wanie byo nastawienie Simona Bolivara. Dla niego ludzie zasugiwali na wolno tylko

jeeli uywali jej w celu promowania rozwoju (rozwoju w oczach mieszczuchw). Inni mieszczascy myliciele podzielali podobny pogld o wolnoci jako zaledwie rodka do kolektywnego celu. Chester C.Tau w ksice Chiska myl polityczna XX wieku, na stronie 202, wyjania filozofi przywdcy Knomintang, Hu Haumina: Jednostce przyznawane s prawa, poniewa jest ona czonkiem spoeczestwa i jej ycie we wsplnocie wymaga takich praw. Przez wsplnot Hu mia na myli cay nard. Za na stronie 259 Tan stwierdza i zgodnie z Carsum Chang (Chang Chun-mai, przywdca Pastwowej Socjalistycznej Partii Chin) wolno musiaa by uywana w interesie pastwa i ludnoci jako caoci. Jednak jak wolno ma jednostka, jeeli moe jej uywa, tylko w sposb wskazany przez innych? Koncepcja wolnoci FC jest odmienna od Bolivara, Hu, Changa czy innych mieszczaskich teoretykw. Problem takich teoretykw polega na tym, e rozwj oraz zastosowanie spoecznych teorii uczynili sw czynnoci zastpcz. W konsekwencji teorie te s zaprojektowane by suy potrzebom teoretykw, a nie ludzi, ktrzy mieli pecha na tyle duego, by y w spoeczestwie, na ktre narzucone s te teorie. 98. Jeszcze jedna uwaga odnonie tego rozdziau: nie powinno si zakada, e kto posiada wystarczajc wolno tylko dlatego, e TWIERDZI e j posiada. Wolno jest czciowo ograniczona przez psychologiczn kontrol, ktrej ludzie nie s wiadomi, a co wicej, wyobraenia wielu osb co do tego, co stanowi o ich wolnoci s ustanawiane bardziej przez spoeczne konwencje, ni przez ich rzeczywiste potrzeby. Na przykad, wielu naduspoecznionych lewakw prawdopodobnie powiedziaoby, e wikszo ludzi, wczajc ich samych jest uspoeczniona w zbyt maym stopniu, a nie w zbyt duym, jednak naduspoeczniony lewak paci du psychologiczn cen za swj stopie uspoecznienia. NIEKTRE ZASADY HISTORII

99. Pomyl o historii jako sumie dwch skadnikw: nieuporzdkowanego zbioru nieprzewidywalnych zdarze nie ukadajcych si w aden schemat oraz regularnego skadnika zawierajcego dugoterminowe trendy historyczne. Zajmiemy si teraz wanie dugoterminowymi trendami. 100. PIERWSZA ZASADA. Jeeli dokonuje si MAEJ zmiany, ktra wpywa na dugoterminowy trend historyczny, efekt tej zmiany prawie zawsze bdzie krtkotrway trend szybko powrci do swego pierwotnego stanu. (Przykad: Ruch reformatorski powoany w celu oczyszczenia spoeczestwa z politycznej korupcji rzadko miewa dugoterminowy efekt; prdzej czy pniej reformatorzy rozluni nacisk i korupcja rozwinie si ponownie. Poziom politycznej korupcji w danym spoeczestwie dy do pozostawania staym lub jedynie do powolnej zmiany wraz z ewolucj spoeczestwa. Normalnie, polityczna czystka byaby permanentna tylko w towarzystwie szerokich zmian spoecznych; MAA zmiana w spoeczestwie nie wystarczy). Jeeli maa zmiana w dugoterminowym trendzie historycznym wydaje si by permanentna, jest tak tylko dlatego, e zmiana dziaa w kierunku, w ktrym trend ju zmierza, a wic trend nie zmieni si, lecz tylko zosta nieco popchnity naprzd. 101. Pierwsza zasada jest niemal tautologi. Gdyby trend nie by stabilny w zwizku z maymi zmianami, bdziby przypadkowo raczej, ni poda w okrelonym kierunku; innymi sowy, nie byby wcale dugoterminowym trendem. 102. DRUGA ZASADA. Jeeli dokonuje si zmiany wystarczajco duej by trwale zmienia dugoterminowy trend historyczny, wtedy rwnie zmieni spoeczestwo jako cao. Innymi sowy, spoeczestwo jest systemem, w ktrym wszystkie

czci s ze sob poczone i nie mona trwale zmieni adnej wanej czci bez wywoania zmiany rwnie w innych czciach. 103. TRZECIA ZASADA. Jeeli dokonuje si zmiany wystarczajco duej by zmieni dugoterminowy trend, to konsekwencje dla spoeczestwa jako caoci nie mog by zawczasu przewidziane. (Chyba, e poszczeglne inne spoecznoci przeszy przez tak sam zmian i dowiadczyy takich samych konsekwencji, w tym przypadku mona na gruncie empirycznym przewidzie, e nastpna spoeczno, ktra przejdzie przez tak sam zmian prawdopodobnie dowiadczy podobnych konsekwencji). 104. CZWARTA ZASADA. Nowy rodzaj spoeczestwa nie moe zosta zaprojektowany na papierze. Oznacza to, e nie mona zaplanowa nowej formy spoeczestwa zawczasu, pniej jej ustanowi i oczekiwa, e bdzie funkcjonowa zgodnie z wczeniejszym planem. 105. Zasady trzecia i czwarta wynikaj ze zoonoci ludzkich spoecznoci. Zmiana w ludzkim zachowaniu wpynie na ekonomi spoeczestwa oraz na jego fizyczne rodowisko; ekonomia wpynie na rodowisko i vice versa, a zmiany w ekonomi i w rodowisku wpyn na ludzkie zachowanie w zoony, nieprzewidywalny sposb; i tak dalej. Sie przyczyn i skutkw jest dalece zbyt zoona by j rozwika i zrozumie. 106. PITA ZASADA. Ludzie nie wybieraj wiadomie i racjonalnie formy swojego spoeczestwa. Spoeczestwa rozwijaj si w procesach spoecznej ewolucji nie bdcych pod racjonaln ludzk kontrol. 107. Pita zasada jest konsekwencj pozostaych czterech. 108. By zilustrowa: Zgodnie z pierwsz zasad, oglnie rzecz biorc, prba spoecznej reformy albo dziaa w kierunku w ktrym i tak ju rozwija si

spoeczestwo (czyli zaledwie przyspiesza zmian, ktra i tak by nastpia), albo odnosi tylko krtkotrway skutek, a spoeczestwo szybko powraca do poprzedniego stanu. Aby wywoa trwa zmian w kierunku rozwoju jakiegokolwiek wanego aspektu spoeczestwa reforma jest niewystarczajca i wymagana jest rewolucja. (Rewolucja niekoniecznie musi oznacza zbrojne powstanie czy obalenie rzdu.) Zgodnie z drug zasad, rewolucja nigdy nie zmienia tylko jednego aspektu spoeczestwa; a zgodnie z trzeci zasad nastpuj zmiany nigdy nie oczekiwane i niepodane przez rewolucjonistw. Zgodnie z czwart zasad, gdy rewolucjonici czy utopici ustalaj nowy rodzaj spoeczestwa, nigdy nie funkcjonuje ono tak jak to sobie zaplanowali. 109. Amerykaska Rewolucja nie dostarcza kontrargumentu. Nie bya ona rewolucj w naszym rozumieniu tego sowa, ale wojn o niepodlego, po ktrej nastpia raczej szeroko sigajca reforma polityczna. Ojcowie Zaoyciele nie zmienili kierunku rozwoju amerykaskiego spoeczestwa, nawet do tego nie aspirowali. Uwolnili jedynie rozwj amerykaskiego spoeczestwa spod opniajcego wpywu brytyjskiej wadzy. Ich reforma polityczna nie zmienia adnego podstawowego trendu, lecz jedynie popchna amerykask kultur polityczn jej naturalnym torem rozwoju. Brytyjskie spoeczestwo, ktrego gazi byo spoeczestwo amerykaskie, ju od dawna zmierzao w kierunku demokracji reprezentatywnej. Przed Wojn o Niepodlego Amerykanie praktykowali ju do pewnego stopnia demokracj reprezentatywn w kolonialnych zgromadzeniach. System polityczny ustanowiony przez Konstytucj wzorowany by na systemie brytyjskim oraz zgromadzeniach kolonialnych. Z du zmian, dla pewnoci nie ulega wtpliwoci, e Ojcowie Zaoyciele uczynili bardzo istotny krok. By to jednak krok na drodze, ktr anglojzyczny wiat ju kroczy. Dowodem jest fakt, e Brytania i wszystkie jej kolonie, zaludnione przede wszystkim ludmi brytyjskiego pochodzenia, przyjy systemy demokracji reprezentatywnej

zasadniczo podobne do Stanw Zjednoczonych. Gdyby Ojcowie Zaoyciele stracili odwag i zaniechali podpisania Deklaracji Niepodlegoci, nasz sposb ycia nie byby znaczco inny. Moe mielibymy blisze zwizki z Brytani, moe mielibymy Parlament oraz Ministra zamiast Kongresu i Prezydenta. Nic wielkiego. Tak wic Amerykaska Rewolucja dostarcza nie kontrprzykadu dla naszych zasad, ale ich dobrej ilustracji. 110. Wci uywa naley zwykego rozumienia w zastosowaniu tych zasad. Wyraone s one w nieprecyzyjnym jzyku pozostawiajcym miejsce na interpretacj, mona znale od nich wyjtki. Dlatego prezentujemy te zasady nie jako nieprzekraczalne prawa, ale jako regu kciuka lub przewodniki myli, ktre mog dostarczy czciowe antidotum dla naiwnych idei o przyszoci spoeczestwa. Zasady te powinny by nieustannie w umyle i kiedy kto dochodzi do wniosku przeciwnego im, powinien jeszcze raz ostronie przebada swj tok mylenia i zachowa swj wniosek tylko jeeli ma ku temu dobre, solidne powody. SPOECZESTWO INDUSTRIALNO-TECHNOLOGICZNE NIE MOE ZOSTA ZREFORMOWANE 111. Wymienione zasady pomagaj w ukazaniu jak beznadziejnie trudne byoby zreformowanie systemu industrialnego w taki sposb, by nie zawa cigle naszej sfery wolnoci. Widoczna jest staa tendencja, zauwaalna co najmniej od czasu Rewolucji Przemysowej, do umacniania systemu przez technologi wysokim kosztem w wolnoci jednostki i lokalnej autonomii. Std te kada zmiana majca na celu ochron wolnoci przed technologi byaby przeciwna podstawowemu trendowi w rozwoju naszego spoeczestwa.

W konsekwencji, podobna zmiana albo byaby krtkotrwaa szybko pochonita przez fal historii albo, gdyby byaby wystarczajco dua by by trwa, zmieniaby natur caego naszego spoeczestwa. Jest to zgodne z zasadami pierwsz i drug. Co wicej, skoro spoeczestwo zostaoby zmienione w sposb zawczasu nieprzewidywalny (trzecia zasada) byoby to wielkie ryzyko. Zmiany wystarczajco due by wprowadzi trwa rnic na rzecz wolnoci nie zostayby zapocztkowane, poniewa zakcayby funkcjonowanie systemu. Dlatego te wszelkie prby reform byyby zbyt niemiae by by efektywnymi. Nawet gdyby zapocztkowane zostay wystarczajco due zmiany, byyby cofnite wraz z uwidocznieniem si ich zakcajcych porzdek efektw. Tak wic, permanentne zmiany na rzecz wolnoci mogyby by wprowadzone w ycie tylko przez osoby przygotowane na zaakceptowanie radykalnych, niebezpiecznych i nieprzewidywalnych przeksztace caego systemu. Innymi sowy, nie przez reformatorw, a przez rewolucjonistw. 112. Ludzie chccy chroni wolno bez powicania rzekomych korzyci pyncych z technologii zasugeruj naiwne plany jakiej nowej formy spoeczestwa godzcej wolno z technologi. Pomijajc fakt, e ludzie wysuwajcy takie sugestie rzadko proponuj jakiekolwiek praktyczne rodki, ktrymi miaoby zosta ustanowione nowe spoeczestwo; z czwartej zasady wynika, e nawet jeli nowa forma spoeczestwa zostaaby ustanowiona to albo upadaby albo daaby rezultaty odmienne od oczekiwanych. 113. Tak wic, nawet na bardzo oglnym gruncie, wydaje si by wysoce nieprawdopodobne znalezienie sposobu zmiany spoeczestwa godzcego wolno z nowoczesn technologi. W kilku nastpnych rozdziaach podamy wicej konkretnych powodw, z ktrych wynika, e wolno i rozwj technologiczny nie id ze sob w parze.

OGRANICZENIE WOLNOCI JEST W INDUSTRIALNYM SPOECZESTWIE NIEUNIKNIONE 114. Jak zostao wyjanione w paragrafach 65-67, 70-73, wspczesny czowiek jest uwikany w sie zasad i regulacji, a jego los zaley od osb nie majcych z nim wiele wsplnego i na ktrych decyzje nie moe on w aden sposb wpyn. Nie jest to ani przypadek, ani wynik samowoli aroganckich biurokratw. Jest to co niezbdnego i nieuniknionego w jakimkolwiek technologicznie zaawansowanym spoeczestwie. System MUSI cile regulowa ludzkie zachowanie po to, by mg funkcjonowa. W pracy ludzie musz robi to, co im si kae, w przeciwnym razie produkcja pogry si w chaosie. Biurokracje MUSZ by prowadzone zgodnie z surowymi zasadami. Zezwolenie niszym w hierarchii biurokratom na jakkolwiek znaczc samowol zakcioby system i doprowadzioby do posdze o niesprawiedliwo w zwizku z rnicami w sposobie wykorzystywania samowoli przez biurokratw. Prawd jest, e niektre restrykcje naoone na nasz wolno mogyby by wyeliminowane, ale GENERALNIE RZECZ BIORC regulowanie naszego ycia przez due organizacje jest konieczne dla funkcjonowania spoeczestwa industrialno-technologicznego. Wynikiem tego jest poczucie bezsilnoci u czci przecitnych osb. Jakkolwiek, moe zdarzy si, e formalne regulacje bd wzrastajco zmierza do tego, by zastpiono je narzdziami psychologicznymi, ktre powoduj, e chcemy robi to, czego wymaga od nas system. (Propaganda [14], techniki edukacyjne, programy zdrowia psychicznego, itd.) 115. System MUSI zmusza ludzi, by zachowywali si w sposb, ktry jest odlegy od naturalnego wzorca ludzkiego zachowania. Na przykad, system potrzebuje

naukowcw, matematykw i inynierw. Nie moe bez nich funkcjonowa. Tak wic dua presja wywierana jest na dzieci, by ksztaciy si w tych dziedzinach. Dla modego czowieka nienaturalne jest spdzanie wikszej czci swojego czasu na lczeniu przy biurku i zajmowaniu si nauk. Normalny mody czowiek chce spdza swj czas w aktywnym kontakcie z prawdziwym wiatem. Pord prymitywnych ludw, przedmioty w ktrych ksztacone s dzieci pozostaj w naturalnej harmonii z naturalnymi ludzkimi impulsami. Pord amerykaskich Indian na przykad, chopcy ksztac si w aktywnych zajciach na wieym powietrzu a to jest wanie to co chopcy lubi. Lecz w naszym spoeczestwie dzieci zmuszane s do nauki przedmiotw technicznych, ktrych wikszo z nich uczy si niechtnie. 116. Z powodu cigej presji, jak system wywiera w celu modyfikowania ludzkiego zachowania, wzrasta liczba ludzi, ktrzy nie dostosowuj si do wymaga spoeczestwa: pasoyty spoeczne, czonkowie gangw modzieowych, sekciarze, antyrzdowi buntownicy, radykalni eko-sabotayci, wyrzutkowie i rnego rodzaju opozycjonici. 117. W kadym technologicznie zaawansowanym spoeczestwie los jednostki MUSI zalee od decyzji, na ktre w znacznym stopniu nie ma ona adnego wpywu. Spoeczestwo technologiczne nie moe zosta rozbite na mae, autonomiczne wsplnoty, poniewa produkcja opiera si na kooperacji ogromnej liczby ludzi i maszyn. Takie spoeczestwo MUSI by wysoko zorganizowane i MUSZ by podejmowane decyzje oddziaujce na ogromn liczb osb. Kiedy decyzja oddziauje, powiedzmy na milion osb, wtedy kada jednostka ma rednio jedn milionow udziau w podejmowanej decyzji. W praktyce zwykle wyglda to tak, e decyzje s podejmowane przez urzdnikw publicznych, przedstawicieli korporacji

lub technicznych specjalistw; nawet jeeli ludno gosuje nad decyzj, liczba gosujcych jest zbyt wielka, by pojedynczy gos by znaczcy. [17] Tak wic wikszo jednostek nie jest w stanie wymiernie wpywa na powane decyzje oddziaujce na ich ycie. Nie jest moliwy aden sposb na uzdrowienie tego w technologicznie zaawansowanym spoeczestwie. System prbuje rozwiza ten problem poprzez uycie propagandy w celu sprawienia by ludzie CHCIELI decyzji, ktre zostay za nich podjte; ale nawet gdyby to rozwizanie odnioso cakowity sukces sprawiajc, e ludzie czuliby si lepiej, byoby to poniajce. 118. Konserwatyci i inne osoby wysuwaj postulat bardziej lokalnej autonomii. Lokalne wsplnoty cieszyy si niegdy autonomi, ale staje si ona coraz mniej moliwa z chwil, gdy lokalne wsplnoty zostaj wcignite i uzalenione od systemw duej skali, jak uytecznoci publiczne, sieci komputerowe, systemy autostrad, rodki masowego przekazu, wspczesny system opieki zdrowotnej. Przeciwko autonomii wystpuje rwnie fakt, i technologia zastosowana w jednym miejscu czsto oddziauje na ludzi w innych, pooonych dalej miejscach. Tak wic uycie pestycydw i innych chemikaliw w pobliu zbiornika wodnego moe skazi punkt czerpania wody setki mil w d rzeki, a efekt cieplarniany oddziauje na cay wiat. 119. System nie istnieje i nie moe istnie w celu zaspokajania ludzkich potrzeb. Zamiast tego wanie ludzkie zachowanie musi ulec modyfikacji w celu dostosowania si do potrzeb systemu. Nie ma to nic wsplnego z polityczn ani spoeczn ideologi, ktra moe udawa, e przewodzi technologicznemu systemowi. Jest to wina technologii, poniewa system przewodzony jest nie przez ideologi, lecz przez techniczn konieczno. [18] Oczywicie system zaspokaja wiele ludzkich potrzeb, ale oglnie rzecz biorc robi to tylko do poziomu do ktrego

robienie tego jest dla niego korzystne. Najwaniejsze s potrzeby systemu, a nie czowieka. Na przykad, system dostarcza ludziom ywno, poniewa nie mgby funkcjonowa gdyby wszyscy godowali; zajmuje si psychologicznymi potrzebami czowieka wtedy, kiedy jest mu WYGODNIE, poniewa nie mgby funkcjonowa jeeli zbyt wielu ludzi wpadoby w depresj lub zaczo si buntowa. Jednake system z dobrych, solidnych, praktycznych powodw musi wywiera cig presj na ludzi, by dostosowa ich zachowanie do swoich potrzeb. Zbyt dua akumulacja mieci? Rzd, media, system edukacji, ekolodzy, wszyscy zasypuj nas mas propagandy na temat recyklingu. Potrzebny jest wikszy personel techniczny? Chr gosw nakazuje dzieciom studiowanie przedmiotw naukowych. Nikt nie zatrzymuje si by spyta, czy ludzkie jest zmuszanie modych ludzi do spdzania wikszoci ich czasu na nauk przedmiotw, ktrych wikszo nienawidzi. Gdy utalentowani pracownicy odsuwani s od pracy przez techniczne innowacje i musz przej ponowne przeszkolenie, nikt nie pyta czy nie jest dla nich poniajce traktowanie ich w ten sposb. Po prostu przyjmuje si jako pewnik, e wszyscy musz kania si przed techniczn koniecznoci i to z dobrego powodu: gdyby ludzkie potrzeby przeoono ponad techniczn konieczno powstayby problemy ekonomiczne, bezrobocie, braki lub co jeszcze gorszego. Koncepcja zdrowia psychicznego w naszym spoeczestwie jest okrelana gwnie przez stopie, w jakim jednostka zachowuje si zgodnie z potrzebami systemu bez okazywania oznak stresu. 120. Starania majce na celu uczynienie w systemie miejsca na poczucie celu i autonomie, s po prostu kiepskim artem. Na przykad, pewna firma zamiast kaza kademu ze swoich pracownikw skadania jednej sekcji katalogu, kazaa kademu skada cay katalog, co miao im da poczucie celu i osignicia. Niektre

firmy prboway przyzna swoim pracownikom nieco wicej autonomii, lecz z przyczyn praktycznych moe to by zrealizowane tylko w bardzo ograniczonym stopniu i w kadym przypadku pracownicy nie otrzymuj autonomii jako celu ich autonomiczne starania nie mog by skierowane w cele przez nich wybrane, lecz jedynie w cele ich pracodawcw, takie jak przetrwanie i rozwj firmy. Kada firma pozwalajca swym pracownikom zachowywa si inaczej szybko poszaby z torbami. Podobnie w kadym przedsibiorstwie w systemie socjalistycznym, pracownicy musz skupi swe starania w kierunku celw przedsibiorstwa, inaczej przedsibiorstwo nie bdzie suyo swemu celowi jako cz systemu. Ponownie, z czysto technicznych przyczyn niemoliwe jest dla wikszoci jednostek i maych grup posiadanie zbyt duej autonomii w spoeczestwie industrialnym. Nawet posiadacz maego biznesu ma zwykle ograniczon autonomi. Pomijajc konieczno rzdowych regulacji, jest ograniczony przez fakt, e musi dostosowa si do systemu ekonomicznego i jego wymaga. Dla przykadu, gdy kto rozwija now technologi, posiadacz maego biznesu czsto musi uy tej technologii, czy tego chce czy nie, w celu pozostania konkurencyjnym. ZE STRONY TECHNOLOGII NIE MOG BY ODDZIELONE OD STRON DOBRYCH 121. Kolejnym powodem, dlaczego spoeczestwo industrialne nie moe by zreformowane na rzecz wolnoci jest to, i nowoczesna technologia jest spjnym systemem, w ktrym wszystkie czci s od siebie zalene. Nie mona pozby si zych stron technologii i pozostawi tylko dobrych. Wemy na przykad nowoczesn medycyn. Postp w naukach medycznych zaley od postpu w chemii, fizyce, biologii, naukach komputerowych i innych gaziach wiedzy. Zaawansowane medyczne leczenie wymaga drogiego wyposaenia wyszej technologii, ktre moe by wytworzone i powszechnie dostpne tylko w zaawansowanym technologicznie i

bogatym spoeczestwie. Wyranie wida, e nie mona osign duego postpu w medycynie bez rozwinitego systemu technologicznego i wszystkiego co si z nim czy. 122. Nawet jeli postp medyczny mgby by osignity bez udziau systemu technologicznego, sam przynisby pewne zo. Przypumy na przykad, e wynaleziono lek na cukrzyc. Ludzie z genetyczn skonnoci do cukrzycy bd w stanie przetrwa i rozmnaa si podobnie jak inni. Naturalna selekcja genw cukrzykw zostanie przerwana i takie geny bd rozprzestrzenia si przez kolejne pokolenia. (Do pewnego stopnia jest to widoczne ju dzi, odkd cukrzyca, mimo e nieuleczalna moe by kontrolowana przy uyciu insuliny). To samo stanie si z wieloma innymi chorobami, ktre gro genetyczn degradacj populacji. Jedynym rozwizaniem pewnego rodzaju program eugeniczny czy te rozlega inynieria genetyczna ludzkich istot, tak aby czowiek w przyszoci nie by ju tworem natury, przypadku czy Boga (w zalenoci od twoich przekona religijnych lub filozoficznych) lecz sfabrykowanym produktem. 123. Jeeli mylisz, e rzd zbyt mocno ingeruje w twoje ycie TERAZ, to poczekaj a zacznie kierowa konstrukcj genetyczn twego potomstwa. Taka regulacja nieuchronnie nastpi po wprowadzeniu inynierii genetycznej istot ludzkich, poniewa konsekwencje nieregulowanej inynierii genetycznej byyby katastroficzne. [19] 124. Naturaln odpowiedzi na takie zmartwienia jest mwienie o etyce medycznej. Jednak kodeks etyczny nie miaby na celu ochrony wolnoci w obliczu rozwoju medycznego; pogorszyby jedynie sprawy. Kodeks etyczny stosujcy si do inynierii genetycznej w rezultacie byby sposobem regulowania genetycznej budowy ludzkich istot. Kto (prawdopodobnie w wikszoci z wyszych warstw klasy redniej) decydowaby, e takie a takie zastosowanie inynierii genetycznej jest etyczne a inne nie, narzucaby zatem swj system wartoci przedsiwzicia

genetycznego modyfikowania caej populacji. Nawet jeli kodeks etyczny zostaby ustanowiony na cakowicie demokratycznych podstawach, wikszo bdzie narzuca swoje wasne wartoci jakiejkolwiek mniejszoci, ktra moe mie cakiem odmienne zdanie o tym co stanowi o etycznym zastosowaniu inynierii genetycznej. Jedyny kodeks etyczny, ktry naprawd chroniby wolno to taki, ktry zabraniaby JAKIEJKOLWIEK inynierii genetycznej na istotach ludzkich, lecz moesz by pewien, e taki kodeks nigdy nie zostanie przyjty w technologicznym spoeczestwie. Nie ma takiego kodeksu, ktry po zredukowaniu inynierii genetycznej do roli drugorzdnej mgby utrzyma si przez duszy czas, poniewa pokusa przedstawiona przez si biotechnologii byaby nieodparta, szczeglnie e dla wikszoci ludzi wiele spord zastosowa tej nauki wydaje si by oczywistym i niedwuznacznym dobrem (eliminujcym fizyczne i psychiczne choroby, dajcym ludziom moliwoci, ktrych potrzebuj do radzenia sobie w dzisiejszym wiecie). Nieuchronnie inynieria genetyczna bdzie uywana coraz rozleglej i w sposb zgodny tylko z potrzebami systemu industrialno-technologicznego. [20] TECHNOLOGIA JEST SILNIEJSZ SI SPOECZN NI DENIE DO WOLNOCI 125. Znalezienie TRWAEGO kompromisu pomidzy technologi i wolnoci nie jest moliwe, poniewa technologia jest dalece silniejsz si spoeczn i w sposb cigy przymiewa wolno poprzez POWTARZANE kompromisy. Wyobra sobie przypadek dwch ssiadw, z ktrych kady posiada tak sam ilo ziemi, lecz jeden z nich jest potniejszy od drugiego. Potniejszy domaga si czci ziemi od drugiego. Sabszy odmawia. Potniejszy mwi: Dobra, pjdmy na kompromis. Daj mi poow tego, o co prosiem. Saby nie ma zbyt wielu moliwoci poza poddaniem si.

Jaki czas pniej potniejszy ssiad domaga si kolejnej czci ziemi, ponownie zawieraj kompromis, itd. Poprzez wymuszanie dugiej serii kompromisw na sabszym, potniejszy ostatecznie odbiera mu ca ziemi. Tak samo jest w przypadku konfliktu miedzy technologi i wolnoci. 126. Wytumaczymy teraz dlaczego technologia jest silniejsz si spoeczn ni denie do wolnoci. 127. Technologiczny postp, ktry wydaje si nie zagraa wolnoci, czsto okazuje si zagraa jej pniej bardzo powanie. Rozwamy na przykad zmotoryzowany transport. Dawniej pieszy mg chodzi gdzie chcia, kroczy swoj wasna ciek bez podporzdkowywania si jakimkolwiek przepisom drogowym i by niezaleny od wspierajcych systemw technologicznych. Kiedy pojawia si motoryzacja wydawao si, e zwiksza ona ludzk wolno. Nie odebraa wolnoci pieszym, nikt nie musia mie samochodu jeeli tego nie chcia, a ci ktrzy wybrali kupno samochodu mogli podrowa duo szybciej ni piesi. Lecz wprowadzenie transportu zmotoryzowanego wkrtce zmienio spoeczestwo w taki sposb, aby organizowa lokomocyjn wolno czowieka. Kiedy samochody stay si liczne trzeba byo coraz bardziej kierowa ich uyciem. Samochodem nie mona tak po prostu pojecha gdzie si chce, swoimi wasnymi drogami, szczeglnie na terenach gsto zaludnionych, ruchem poszczeglnych osb rzdzi ruch uliczny i rnorodne przepisy drogowe. Kady ograniczony jest przez niskie zobowizania: prawo jazdy, testy kierowcw, ponawianie rejestracji, ubezpieczenie, rodki wymagane dla zachowania bezpieczestwa, comiesiczne opaty. Co wicej, uycie transportu zmotoryzowanego nie jest ju dowolne. Od momentu wprowadzenia tego transportu ukad miast zmieni si w taki sposb, e wikszo ludzi nie mieszka ju w moliwej do przebycia pieszo odlegoci od swoich miejsc pracy, sklepw, miejsc wypoczynku i rekreacji, tak wic s oni zaleni od samochodu jako rodka

transportu. W przeciwnym razie musz korzysta z transportu publicznego, a w tym wypadku maj jeszcze mniejsz kontrol nad swoim przemieszczaniem si, ni gdy kieruj wasnym samochodem. Nawet wolno pieszego jest teraz bardziej ograniczona. W miecie musi on cigle zatrzymywa si i czeka na zmiany wiate, ktre s zaprojektowane aby suy ruchowi pojazdw. Poza miastem ruch samochodw powoduje, e chodzenie wzdu autostrady stao si niebezpieczne i niewygodne. (Zauwa istotn kwesti zobrazowan przez nas w przypadku zmotoryzowanego transportu: kiedy nowa technologicznie rzecz jest wprowadzana jako opcja ktr jednostki mog wybra lub nie, niekoniecznie POZOSTAJE ona dowolna. W wielu przypadkach nowa technologia zmienia spoeczestwo w taki sposb, e ludzie ostatecznie s ZMUSZENI do uywania jej). 128. Podczas gdy postp technologiczny JAKO CAO cigle ogranicza sfer naszej wolnoci, kade nowe ulepszenie techniczne ROZPATRYWANE SAMO W SOBIE wydaje si by podane. Elektryczno, kanalizacja, szybka komunikacja na dugie dystanse... jak kto mgby wystpowa przeciwko ktrej z tych rzeczy lub przeciwko innym z niezliczonej grupy technicznych osigni, ktre stworzyy nowoczesne spoeczestwo? Absurdem byoby na przykad opieranie si wprowadzeniu telefonu, gdy przynis on wiele korzyci i adnej strony ujemnej. Jednak jak ju wytumaczylimy w paragrafach 59-76, wszystkie te techniczne osignicia razem wzite wykreoway wiat, w ktrym los przecitnego czowieka nie spoczywa ju duej w jego wasnych rkach, w rkach jego ssiadw czy przyjaci, lecz kieruj nim politycy, zarzdy korporacji, anonimowi technicy i biurokraci, na ktrych czowiek, jako jednostka nie ma moliwoci wpywu. [21] Ten proces bdzie kontynuowany w przyszoci. Wemy na przykad inynieri genetyczn. Garstka ludzi bdzie opiera si wprowadzeniu technik genetycznych eliminujcych pewn dziedziczn chorob. Nie czyni one adnej widocznej szkody i zapobiegaj

cierpieniu. Jednake szereg genetycznych osigni razem wzitych uczyni z czowieka zaprojektowany produkt zamiast wolny twr przypadku (albo boga, czy czegokolwiek w zalenoci od twoich przekona religijnych). 129. Nastpnym powodem dlaczego technologia stanowi tak potn si spoeczn jest to, e w kontekcie danego spoeczestwa, rozwj technologiczny postpuje wycznie w jednym kierunku; nie moe zosta zawrcony. Kiedy zostaje wprowadzona techniczna innowacja, ludzie zwykle uzaleniaj si od niej do chwili, gdy zostaje zastpiona bardziej zaawansowan innowacj. Nie tylko ludzie jako jednostki uzaleniaj si od nowego produktu technologii, ale nawet bardziej, uzalenia si od niego system, jako cao. (Wyobra sobie co staoby si z dzisiejszym wiatem gdyby wyeliminowano, np. komputery). Tak wic system moe postpowa tylko w jednym kierunku, ku jeszcze wikszej technologizacji. Technologia wci wymusza krok w ty na wolnoci bez obalenia caego systemu technologicznego. 130. Technologia postpuje z ogromn prdkoci i zagraa wolnoci w wielu rnych punktach w tym samym czasie (przeludnienie, zasady i przepisy, zwikszajca si zaleno jednostek od duych organizacji, propaganda i inne techniki psychologiczne, inynieria genetyczna, naruszenia prywatnoci przez urzdzenia obserwacyjne i komputery, itd.). Zaegnanie jakiegokolwiek JEDNEGO zagroenia wymagaoby rnej dugiej walki spoecznej. Osoby chcce chroni wolno s przytoczone liczb nowych atakw i prdkoci ich rozwoju, std te staj si apatyczni i przestaj si opiera. Walka z kadym z zagroe osobno byaby daremna. Jedyn nadziej na sukces jest walka z systemem technologicznym jako caoci, ale to oznacza rewolucj a nie reform. 131. Technicy (uywamy tego terminu w szerokim znaczeniu aby opisa wszystkich

zajmujcych si wyspecjalizowanym zadaniem wymagajcym wicze) d do takiego zaangaowania w swoj prac (swoje dziaanie zastpcze), e gdy nastpuje konflikt pomidzy ich prac techniczn a wolnoci, prawie zawsze ich wybr pada na prac. Jest to oczywiste w przypadku naukowcw, ale ujawnia si rwnie wszdzie indziej: nauczyciele, grupy humanitarne, konserwatywne organizacje nie wahaj si przed uyciem propagandy lub innych technik psychologicznych pomagajcym im osign ich cele. Korporacje i agencje rzdowe kiedy uznaj to za uyteczne, nie wahaj si przed zbieraniem informacji o jednostkach, nie mylc o ich prywatnoci. Dla agencji stojcych na stray prawa czsto niewygodne s konstytucyjne prawa podejrzanych i czsto kompletnie niewinnych osb, dlatego robi wszystko co mog legalnie (lub czasem nielegalnie) by ograniczy lub pomin owe prawa. Wikszo z tych nauczycieli, urzdnikw rzdowych i przedstawicieli prawa wierzy w wolno, prywatno i konstytucyjne prawa, ale gdy wchodz one w konflikt z ich prac, zazwyczaj czuj i jest ona waniejsza. 132. Dobrze wiadomo, e ludzie generalnie pracuj lepiej i bardziej wytrwale gdy staraj si o nagrod, ni gdy chc unikn kary lub negatywnych rezultatw. Naukowcy oraz inni technicy motywowani s gwnie przez nagrody, ktre mog osign ze swojej pracy. Jednak ci, ktrzy sprzeciwiaj si technologicznym inwazjom na wolno, pracuj, by unikn negatywnych rezultatw, w konsekwencji istnieje garstka ludzi, ktrzy dobrze i wytrwale zajmuj si tym zniechcajcym zadaniem. Gdyby reformatorzy kiedykolwiek osignli znaczce zwycistwo, ktre wydawaoby si wznosi solidn barier przeciw dalszemu ograniczaniu wolnoci przez rozwj technologiczny, wikszo z nich dyaby do zrelaksowania si i zwrcenia swej uwagi na mniej wymagajce, kompromisowe starania. Jednake naukowcy wci pracowaliby w swoich laboratoriach, a technologia w swym rozwoju

znalazaby sposoby, pomimo wszelkich barier, aby zyska coraz wiksz kontrol nad jednostkami i uzaleni je od systemu. 133. adne ukady spoeczne, czy to prawa, instytucje, zwyczaje czy kodeksy etyczne, nie s w stanie zapewni trwaej ochrony przed technologi. Historia pokazuje, e wszystkie ukady spoeczne s przejciowe; wszystkie w kocu ulegaj zmianie lub zaamaniu. Jednak osignicia technologiczne s trwae w kontekcie danej cywilizacji. Przypumy na przykad, e byoby moliwe na podstawie pewnych ukadw spoecznych zapobieenie stosowaniu inynierii genetycznej na ludziach, lub zapobieenie jego stosowania w sposb zagraajcy wolnoci i godnoci. Technologia wci pozostawaaby w oczekiwaniu. Prdzej czy pniej, ukad spoeczny ulegby zaamaniu. (Prawdopodobnie prdzej, majc na myli nasze spoeczestwo). Wtedy inynieria genetyczna zaczaby wkracza w sfer naszej wolnoci i byoby to nieodwracalne (bez zaamania samej cywilizacji technologicznej). Wszelkie zudzenia co do osignicia czegokolwiek trwaego poprzez ukady spoeczne powinny zosta rozwiane przez to co obecnie dzieje si z prawodawstwem ochrony rodowiska. Kilka lat temu wydawao si, e istniej bezpieczne bariery prawne zapobiegajce przynajmniej NIEKTRYM z najgorszych form degradacji rodowiska. Wystarczya zmiana w prdzie politycznym i bariery te zaczy si kruszy. 134. Z wszystkich powyszych powodw technologia jest silniejsz si spoeczn ni denie do wolnoci. Jednak twierdzenie to wymaga wanego ostrzeenia. Wydaje si, e w czasie nastpnych dekad system industrialnotechnologiczny przechodzi bdzie przez twarde naciski w zwizku z problemami ekonomicznymi i ekologicznymi, a w szczeglnoci w zwizku z problemami ludzkich zachowa (alienacja, bunt, wrogo, szereg trudnoci spoecznych i ekologicznych). Mamy

nadziej, e naciski przez ktre system prawdopodobnie bdzie musia przej, spowoduj jego upadek, lub przynajmniej osabi go na tyle, e gdy rewolucja nadejdzie i powiedzie si, w tym szczeglnym momencie denie do wolnoci okae si silniejsze od technologii. 135. W paragrafie 125 uylimy analogii o sabym ssiedzie ograbionym przez silniejszego ssiada, ktry zabiera mu ca ziemi poprzez wymuszenie na nim serii kompromisw. Lecz przypumy teraz, e silny ssiad zachoruje i nie bdzie w stanie si broni. Saby ssiad moe zmusi silnego do oddania mu ziemi z powrotem, moe go te zabi. Jeeli pozwoli silnemu y i jedynie wymusi na nim zwrcenie ziemi, jest gupcem, poniewa kiedy silny wyzdrowieje, zaatakuje ponownie i zabierze ca ziemi dla siebie. Jedyn rozsdn alternatyw dla sabszego jest zabicie silnego wtedy, kiedy ma szans. W ten sam sposb, podczas gdy system industrialny bdzie osabiony, musimy go zniszczy. Jeeli pjdziemy z nim na kompromis i pozwolimy mu na odzyskanie si, ostatecznie odbierze nam ca wolno. PROSTSZE PROBLEMY SPOECZNE OKAZUJ SI NIEMAL NIEROZWIZYWALNE 136. Jeeli kto wci uwaa, e moliwe byoby zreformowanie systemu w taki sposb, by chroni wolno przed technologi, niech rozway jak niezrcznie, a przede wszystkim nieefektywnie nasze spoeczestwo radzio sobie z innymi o wiele prostszymi problemami spoecznymi. Pord innych spraw, system zawid jeli chodzi o powstrzymanie degradacji rodowiska, korupcji politycznej, handlu narkotykami czy naduy domowych. 137. Wemy na przykad nasze problemy ekologiczne. W tym wypadku konflikt

wartoci jest prosty: natychmiastowe korzyci ekonomiczne kontra zachowanie czci zasobw naturalnych dla naszych wnukw [22]. Jednak w tym temacie otrzymujemy jedynie stos bredni i owijania w bawen ze strony ludzi majcych wadz oraz wyran, cig lini dziaania, podczas gdy wci powikszamy liczb problemw ekologicznych, z ktrymi bd musiay y nasze wnuki. Prby rozwizania kwestii rodowiska skadaj si z szeregu bitew i kompromisw pomidzy rnymi frakcjami, z ktrych niektre gruj w jednym momencie, inne w drugim. Linia walki zmienia si wraz ze zmiennymi prdami opinii publicznej. Nie jest to racjonalny proces, ani te taki, ktry mgby doprowadzi do trwaego i efektywnego rozwizania problemu. Gwne problemy spoeczne, jeeli w ogle zostaj rozwizane, rzadko lub nigdy nie s rozwizane przez racjonalny, rozumowy plan. Po prostu same si rozwizuj w procesie, w ktrym rne rywalizujce grupy dce do swojego (zazwyczaj krtkoterminowego) interesu [23] osigaj (gwnie dziki szczciu) mniej lub bardziej stabilne modus vivendi. W rzeczywistoci, w wietle zasad sformuowanych w paragrafach 100-106 wydaje si wtpliwe, by racjonalne, dugoterminowe spoeczne planowanie mogoby KIEDYKOLWIEK by efektywne. 138. Jest wic jasne, e rodzaj ludzki w najlepszym razie ma bardzo ograniczon zdolno do rozwizywania nawet stosunkowo prostych problemw spoecznych. Jak wic moe rozwiza o wiele trudniejszy i subtelniejszy problem pogodzenia wolnoci z technologi? Technologia daje oczywicie korzyci materialne, podczas gdy wolno jest abstrakcj oznaczajc rne rzeczy dla rnych ludzi, a jej utrata jest atwo zaciemniana przez propagand. 139. Zwrcie uwag na t istotn rnic: moliwe jest, e nasze problemy ekologiczne (na przykad) mogyby by kiedy rozwizane przez racjonalny, zrozumiay plan, ale staoby si tak tylko jeeli leaoby to w dugoterminowym interesie systemu. Jednak NIE jest w interesie systemu ochrona wolnoci, czy

autonomii maych grup. Wprost przeciwnie, w interesie systemu ley kontrolowanie ludzkiego zachowania w najwikszym moliwym stopniu. Tak wic, podczas gdy praktyczne rozwizania mog w kocu zmusi system do zajcia racjonalnego, roztropnego stanowiska w sprawie problemw ekologicznych, jednoczenie praktyczne rozwaania zmusz system do jeszcze wikszej regulacji ludzkiego zachowania (najprawdopodobniej przez porednie rodki, ktre ukryj ograniczenie wolnoci). Nie jest to wycznie nasza opinia. Wybitni spoeczni naukowcy (np. James Q.Wilson) kadli nacisk na wano socjalizowania ludzi w bardziej efektywny sposb. REWOLUCJA JEST ATWIEJSZA NI REFORMA 140. Mamy nadziej, i przekonalimy czytelnika o tym, e system nie moe zosta zreformowany w taki sposb, by pogodzi wolno z technologi. Jedynym wyjciem jest porzucenie caego systemu industrialno-technologicznego. Oznacza to rewolucj; niekoniecznie zbrojne powstanie, ale z pewnoci radykaln i fundamentaln zmian w naturze spoeczestwa. 141. Ludzie maj skonnoci, aby przypuszcza, e rewolucja jest trudniejsza ni reforma, poniewa pociga za sob duo wiksze zmiany. A w rzeczywistoci, w pewnych okolicznociach rewolucja jest duo atwiejsza ni reforma. Powodem tego jest fakt, i ruch rewolucyjny moe wzbudzi due zaangaowanie, ktrego ruch reformatorski nie potrafi zainicjowa. Ruchy reformatorskie proponuj rozwizanie jedynie poszczeglnych spoecznych problemw. Ruch rewolucyjny natomiast chce rozwiza wszystkie problemy za jednym zamachem i stworzy cakiem nowy wiat, proponuje idee, dla ktrych ludzie gotowi s na wyrzeczenia i ryzyko. Z tego powodu atwiejsze jest odrzucenie caego systemu technologicznego, a nie przykadanie duej uwagi i wysiku do prb powstrzymania

zastosowa ktregokolwiek z segmentw technologii, takiego jak np. inynieria genetyczna. W odpowiednich warunkach dua liczba ludzi mogaby rewolucyjnie wystpi przeciw systemowi industrialno-technologicznemu. Jak zauwaylimy w paragrafie 132, reformatorzy starajcy si ogranicza pewne aspekty technologii pracowaliby, aby unikn negatywnych rezultatw. Jednake rewolucjonici pracuj aby uzyska potn nagrod spenienie swej rewolucyjnej wizji i std te starania ich s silniejsze i wytrwalsze ni starania reformatorw. 142. Reforma zawsze jest ograniczona przez obaw przed bolesnymi konsekwencjami jeeli zmiany zajd zbyt daleko. Ale gdy spoeczestwo obejmuje nastrj rewolucyjny, ludzie s gotowi znosi wszelkie niewygody dla dobra swej rewolucji. Byo to jasno widoczne w rewolucjach Francuskiej i Rosyjskiej. By moe w takich przypadkach jedynie mniejszo populacji jest naprawd oddana rewolucji, jest to mniejszo wystarczajco dua i aktywna by sta si si dominujc w spoeczestwie. O rewolucji powiemy wicej w paragrafach 180-205. KONTROLA LUDZKIEGO ZACHOWANIA 143. Od pocztku cywilizacji, zorganizowane spoeczestwa musiay wywiera presj na ludziach dla dobra funkcjonowania organizmu spoecznego. Rodzaje presji rniy si znacznie w kadym spoeczestwie. Niektre z nich byy fizyczne (uboga dieta, nadmiar pracy, zanieczyszczenie rodowiska) a inne psychologiczne (haas, przeludnienie, wymuszanie na ludziach zachowania zgodnego z wymaganiami spoeczestwa). W przeszoci, ludzka natura bya w przyblieniu staa lub rnia si tylko w pewnych punktach. W konsekwencji, spoeczestwa byy w stanie popycha ludzi tylko do pewnych granic. Gdy granica ludzkiej wytrzymaoci zostaa przekroczona, sprawy zaczynay przybiera zy obrt: bunt lub przestpczo, korupcja, unikanie pracy, depresja lub inne problemy psychiczne, wzrastajca miertelno lub zanikajca liczba urodze, lub co

jeszcze innego. Ostatecznie, albo spoeczestwo zaamywao si, albo jego funkcjonowanie stawao si niesprawne i zostawao (nagle lub stopniowo, poprzez podbj, osabienie lub ewolucj) zastpione przez bardziej sprawn form spoeczestwa. [25] 144. Tak wic ludzka natura wyznaczaa w przeszoci granice w rozwoju spoeczestw. Ludzie mogli zosta popchnici tylko do pewnego punktu, nigdy dalej. Dzisiaj jednak moe to ulega zmianie, poniewa wspczesna technologia rozwija sposoby modyfikowania ludzi. 145. Wyobracie sobie spoeczestwo poddajce ludzi warunkom czynicym ich bardzo nieszczliwymi, po czym dajce im narkotyki odsuwajce ich nieszczcie. Fikcja naukowa? Do pewnego stopnia, ma to ju miejsce w naszym spoeczestwie. Wiadomo jest, e liczba depresji klinicznych w ostatnich dekadach znacznie wzrasta. Uwaamy, e jest to wynikiem zakcenia procesu wadzy, jak wytumaczylimy w paragrafach 59-76. Jednak nawet jeeli si mylimy, wzrastajca liczba depresji z pewnoci jest rezultatem KTRYCH z warunkw istniejcych w dzisiejszym spoeczestwie. Zamiast usuwa warunki wpdzajce ludzi w depresj, wspczesne spoeczestwo podaje im leki antydepresyjne. W rezultacie, leki te s rodkiem modyfikujcym wewntrzny stan jednostki w taki sposb, by moga tolerowa warunki spoeczne, ktre inaczej uznaaby za nie do zniesienia. (Tak, zdajemy sobie spraw z tego, e depresja ma czsto pochodzenie czysto genetyczne. Odnosimy si tutaj do przypadkw, w ktrych otoczenie odgrywa przewaajc rol). 146. Leki oddziaujce na umys s tylko jednym przykadem metod kontrolowania ludzkiego zachowania rozwijanych przez spoeczestwo. Przyjrzyjmy si niektrym z nich.

147. Na pocztek techniki nadzoru. Ukryte kamery video s ju uywane w wikszoci sklepw i w wielu innych miejscach, komputery uywane s w celu gromadzenia i przetwarzania duej iloci informacji o jednostkach. Tak uzyskane informacje znacznie zwikszaj efektywno fizycznego przymusu (si stojcych na stray prawa). [26] Pniej mamy metody propagandy, w ktrych efektywnym motorem s rodki masowego przekazu. Rozwinite zostay skuteczne techniki na wygranie wyborw, sprzedanie produktw, wpywanie na opini publiczn. Przemys rozrywkowy suy jako bardzo wane narzdzie psychologiczne systemu, prawdopodobnie nawet wtedy gdy epatuje seksem i przemoc. Rozrywka zapewnia wspczesnemu czowiekowi podstawowy rodek ucieczki. Podczas zajmowania si telewizj, wideo, itd., moe on zapomnie o stresie, niepokoju, frustracji, niespenieniu. Wielu ludzi prymitywnych, gdy nie maj adnej pracy do wykonania jest bardzo zadowolonych siedzeniem caymi godzinami i nie robieniem niczego, poniewa pozostaj w pokoju ze sob i ze swoim wiatem. Wikszo wspczesnych ludzi musi by cigle zajtych bd zabawianych, inaczej nudz si staj si niespokojni, nerwowi, pobudliwi. 148. Inne techniki uderzaj gbiej ni wyej wymienione. Edukacja nie jest ju po prostu ganieniem dziecka, gdy si nie uczy i gaskaniem go po gwce, gdy si uczy. Staje si naukow technik kontrolowania rozwoju dziecka. Centrum Nauczania Sylvan, na przykad, odnosi wielkie sukcesy w motywowaniu dzieci do nauki, a techniki psychologiczne s uywane z wikszym lub mniejszym powodzeniem w wielu konwencjonalnych szkoach. Techniki rodzicielskie wpajane rodzicom, s tak zaprojektowane, by dzieci akceptoway fundamentalne wartoci systemu i zachowyway si w sposb, jaki system uwaa za podany. Programy zdrowia psychicznego, techniki interwencyjne, psychoterapia i tak dalej maj pozornie

suy jednostkom, lecz w praktyce s zazwyczaj metodami nakaniania jednostek do mylenia i zachowywania si zgodnie z wymaganiami systemu. (Nie ma w tym adnej sprzecznoci; jednostka, ktrej nastawienie bd zachowanie stawia j w konflikcie z systemem, znajduje si w obliczu siy zbyt potnej dla niej, by moga z ni walczy lub od niej uciec, std te prawdopodobnie bdzie cierpie z powodu stresu, frustracji, poraki. Jej cieka bdzie o wiele prostsza jeeli bdzie myle i zachowywa si tak jak wymaga tego system. W tym sensie system dziaa na korzy jednostki, gdy poddaje j praniu mzgu i zawraca na drog konformizmu). Naduycia wobec dzieci w swych najbardziej oczywistych i ordynarnych formach spotykaj si z dezaprobat w wikszoci, jeeli nie we wszystkich kulturach. Molestowanie dziecka z bahego powodu lub bez powodu jest czym co przeraa niemal kadego. Jednak wielu psychologw interpretuje koncepcj naduycia szerzej. Czy danie dziecku klapsa, uyte jako cz racjonalnego i konsekwentnego systemu dyscypliny, jest form naduycia? Kwestia ta zostanie ostatecznie przesdzona na podstawie tego, czy klaps dy do uzyskania zachowania dostosowujcego osob do istniejcego systemu spoecznego. W praktyce, sowo naduycie bdzie interpretowane tak, by wczy w to wszelkie metody wychowywania dzieci uzyskujce zachowanie niewygodne dla systemu. Tak wic, gdy wyjd poza zapobieganie oczywistego, bezsensownego okruciestwa, programy zapobiegania naduyciom wobec dzieci maj suy kontroli ludzkiego zachowania przez system. 149. Prawdopodobnie badania bd wci zwiksza efektywno technik psychologicznych w kontrolowaniu ludzkiego zachowania. Uwaamy jednak, e same techniki psychologiczne nie bd wystarczajce do dostosowania ludzi do rodzaju spoeczestwa kreowanego przez technologi. Prawdopodobnie bd musiay zosta uyte metody biologiczne. Wspomnielimy ju o uyciu w zwizku z tym lekw. Neurologia moe dostarczy innych drg modyfikowania ludzkiego umysu.

Inynieria genetyczna istot ludzkich zaczyna ju pojawia si w formie terapii genowej i nie ma powodu by przypuszcza, e podobne metody nie bd w kocu uyte w celu modyfikowania tych aspektw organizmu, ktre oddziaywuj na funkcjonowanie psychiczne. 150. Jak ju wspomnielimy w paragrafie 134, spoeczestwo przemysowe wydaje si wkracza w okres powanych naciskw, czciowo w wyniku problemw z ludzkim zachowaniem, a czciowo w wyniku problemw ekonomicznych oraz ekologicznych. Rozwaana proporcja ekonomicznych i ekologicznych problemw systemu wynika ze sposobu, w jaki zachowuj si ludzie. Alienacja, niska samoocena, depresja, wrogo, bunt; dzieci, ktre nie chc si uczy, modzieowe gangi, uywanie nielegalnych narkotykw, gwaty, naduycia wobec dzieci, inne rodzaje przestpczoci, przypadkowy seks, cie nastolatek, rozrost populacji, korupcja polityczna, nienawi rasowa, rywalizacja etniczna, gorzkie konflikty ideologiczne (pro-choice vs. pro-life), ekstremizm polityczny, terroryzm, sabota, grupy antyrzdowe, grupy nienawici. Wszystko to zagraa przetrwaniu systemu. System bdzie ZMUSZONY uy wszelkich praktycznych rodkw kontroli ludzkiego zachowania. 151. Zaburzenie spoeczne, jakie dzi obserwujemy z pewnoci nie jest dzieem przypadku. Moe by wycznie rezultatem warunkw ycia, jakie system narzuca ludziom (stwierdzilimy, e najwaniejszym z tych warunkw jest zakcenie procesu wadzy). Jeeli system odniesie sukces w narzucaniu kontroli nad ludzkim zachowaniem wystarczajcej do jego przetrwania, nastpi nowy, przeomowy okres w ludzkiej historii. Podczas gdy dawniej granice ludzkiej wytrzymaoci wyznaczay granice rozwoju spoeczestw (jak wytumaczylimy w paragrafach 143, 144), spoeczestwo industrialno-technologiczne bdzie w stanie przekroczy te granice

poprzez modyfikowanie istot ludzkich, czy to metodami psychologicznymi, biologicznymi, czy te ich poczeniem. W przyszoci systemy spoeczne nie bd dostosowane do odpowiadania ludzkim potrzebom. Zamiast tego, istota ludzka bdzie dostosowana do odpowiadania potrzebom systemu. [27] 152. Oglnie rzecz biorc, technologiczna kontrola nad ludzkim zachowaniem prawdopodobnie nie bdzie wprowadzona z totalitarn intencj ani nawet ze wiadom chci ograniczenia ludzkiej wolnoci [28]. Kady nowy krok w zapewnieniu kontroli nad umysem ludzkim bdzie podejmowany jako racjonalna reakcja na problem trapicy spoeczestwo, leczenie alkoholizmu, zmniejszenie przestpczoci bd skonienie modych ludzi do studiowania nauki i inynierii. W wielu przypadkach bdzie to miao humanitarne usprawiedliwienie. Na przykad, kiedy psychiatra proponuje lek antydepresyjny pacjentowi, robi to oczywicie na korzy pacjenta. Byoby nieludzkie odmwienie leku komu kto go potrzebuje. Kiedy rodzice posyaj swoje dzieci do Centrum Nauczania Sylvan, gdzie s manipulowane, by stay si entuzjastycznie nastawione do nauki, robi to z troski o dobro swoich dzieci. By moe cz z tych rodzicw nie chce, by trzeba byo przechodzi przez wyspecjalizowane szkolenie w celu otrzymania pracy, ani te by ich dzieci przechodziy pranie mzgu i staway si komputerowymi ofermami. Ale c mog zrobi? Nie mog zmieni spoeczestwa a ich dziecko moe zosta bezrobotne, jeeli nie posidzie pewnych zdolnoci. Wysyaj je wic do Sylvan. 153. Tak wic kontrola nad ludzkim zachowaniem zostanie wprowadzona nie przez wykalkulowan decyzj wadz, a przez proces spoecznej ewolucji (jednake, ewolucji GWATOWNEJ). Procesowi temu nie bdzie mona si oprze, poniewa kade osignicie, samo w sobie, bdzie wydawao si korzystne, lub przynajmniej ujemna strona wprowadzenia osignicia bdzie wydawa si mniejsza od tej wynikajcej z jego nie wprowadzania (zobacz paragraf 127). Propaganda jest na

przykad uywana z wielu dobrych przyczyn, takich jak zniechcanie do naduy wobec dzieci czy nienawici rasowej. [14] Edukacja seksualna jest niewtpliwie uyteczna, jednak jej efektem (do stopnia, w ktrym jest skuteczna) jest przesunicie ksztatowania postaw seksualnych z rk rodziny w rce pastwa reprezentowanego przez publiczny system szkolnictwa. 154. Zamy, e wykryto biologiczn cech zwikszajc prawdopodobiestwo, e dziecko wyronie na kryminalist i zamy, e jaki rodzaj terapii genowej moe t cech usun. [29] Oczywicie wikszo rodzicw, ktrych dzieci posiadaj t cech, podda je takiej terapii. Postpienie inaczej byoby nieludzkie, poniewa dziecko prawdopodobnie pdzioby ndzne ycie jako kryminalista. Jednak wiele najbardziej prymitywnych spoecznoci wykazywao niski poziom przestpczoci w porwnaniu z naszym spoeczestwem, pomimo tego, e nie miay ani technologicznych metod wychowania dzieci ani surowych systemw kar. Skoro nie ma powodu by przypuszcza, e wicej wspczesnych ludzi ni ludzi prymitywnych posiada wrodzone tendencje drapiecze, wysoki poziom przestpczoci w naszym spoeczestwie nie musi by wynikiem naciskw wywieranych na ludziach przez wspczesne warunki, do ktrych nie mog lub nie chc si dostosowa. Tak wic terapia majca na celu usunicie potencjalnych tendencji przestpczych jest przynajmniej czciowo sposobem re-inynierowania ludzi tak, by odpowiadali wymaganiom systemu. 155. Nasze spoeczestwo dy do uznania za chorob kadego sposobu mylenia lub zachowania, ktry jest niewygodny dla systemu i jest to wiarygodne, poniewa gdy jednostka nie dostosowuje si do systemu powoduje to zarwno bl tej jednostki, jak i problemy dla systemu. Tak wic manipulacja jednostk majca na

celu dostosowanie jej do systemu postrzegana jest jako uleczenie choroby, a zatem jest dobra. 156. W paragrafie 127 wyszczeglnilimy, e jeeli uycie nowego produktu technologii jest POCZTKOWO dobrowolne, niekoniecznie takim POZOSTAJE, poniewa nowa technologia dy do zmiany spoeczestwa w taki sposb, e staje si trudne, bd niemoliwe funkcjonowanie jednostki bez uywania tej technologii. Odnosi si to rwnie do technologii ludzkiego zachowania. W wiecie, w ktrym wikszo dzieci jest poddawanych programowi wzbudzajcemu w nich entuzjazm do nauki, rodzic bdzie do tego niemal zmuszony, jeeli nie, jego dziecko wyronie na nieuka i bdzie w przyszoci bezrobotne. Zamy, e wynaleziona zostaje biologiczna terapia, ktra bez niepodanych skutkw ubocznych znacznie obniy psychologiczny stres, przez ktry cierpi tak wiele osb w naszym spoeczestwie. Jeeli liczne grupy osb poddadz si temu leczeniu, oglny poziom stresu w spoeczestwie zostanie zmniejszony, wic moliwe stanie si dla systemu zwikszenie powodujcych stres naciskw. W rzeczywistoci, co takiego wydaje si ju istnie wraz z najwaniejszym w naszym spoeczestwie narzdziem umoliwiajcym ludziom zmniejszenie (lub przynajmniej czasow ucieczk od) stresu, mianowicie z masow rozrywk (zobacz paragraf 147). Uywanie jej przez nas jest dobrowolne: nie ma praw wymagajcych od nas ogldania telewizji, suchania radia, czytania magazynw. Jednake masowa rozrywka jest rodkiem ucieczki i redukcji stresu, od ktrego uzalenia si ju wikszo z nas. Wszyscy narzekaj na to, e telewizja jest pena mieci, a mimo to wszyscy j ogldaj. Garstka porzucia nag ogldania TV, ale rzadkoci jest osoba obchodzca si dzisiaj bez JAKIEJKOLWIEK formy masowej rozrywki. (A jednak wcale nie tak dawno temu wikszoci ludzi yo si bardzo dobrze bez rozrywki innej ni ta, ktr tworzya sama dla siebie lokalna wsplnota). Bez przemysu

rozrywkowego system prawdopodobnie nie byby w stanie tak gadko wywiera wywoujcego stres nacisku jak robi to dzisiaj. 157. Zakadajc, e spoeczestwo przemysowe przetrwa, prawdopodobne jest, e technologia osignie w kocu stan zbliony do cakowitej kontroli ludzkiego zachowania. Zostao dowiedzione ponad wszelk wtpliwo, e ludzkie myli i zachowanie maj w znacznym stopniu biologiczn podstaw. Jak wykazay dowiadczenia, uczucia takie jak gd, przyjemno, gniew i strach mog by wczane i wywoane za pomoc elektrycznej stymulacji odpowiednich czci mzgu. Halucynacje oraz zmiany nastrojw mona wywoa dziki narkotykom. Niematerialna ludzka dusza moe istnie lub nie, ale jeeli istnieje, to najwyraniej nie jest tak potna, jak biologiczne mechanizmy ludzkiego zachowania. Gdyby byo inaczej, naukowcy nie byliby w stanie tak atwo manipulowa ludzkimi uczuciami poprzez narkotyki i elektryczno. 158. Prawdopodobnie byoby niepraktyczne, gdyby wszyscy ludzie mieli zainstalowane w gowach elektrody pozwalajce na kontrolowanie ich przez wadze. Jednake fakt, i ludzkie myli i uczucia s tak otwarte na biologiczn interwencj pokazuje, e problem kontrolowania ludzkiego zachowania jest gwnie problemem natury technicznej; problem neuronw, hormonw i zoonych moleku; problem podatny na atak naukowcw. Majc na uwadze niesamowite rekordy naszego spoeczestwa w rozwizywaniu problemw technicznych, jest przytaczajco prawdopodobne, e rwnie w kontroli ludzkiego zachowania dokonane zostan wielkie osignicia. 159. Czy publiczny opr zapobiegnie wprowadzeniu technologicznej kontroli ludzkiego zachowania? Z pewnoci tak by si stao gdyby prby wprowadzenia takiej kontroli podjte zostay na raz. Skoro jednak technologiczna kontrola bdzie wprowadzana poprzez dug seri maych osigni, nie bdzie adnego racjonalnego i efektywnego oporu publicznego (zobacz paragrafy 127, 132, 153).

160. Dla tych, ktrzy myl, e to wszystko brzmi jak fikcja naukowa zaznaczamy, e wczorajsza fikcja naukowa jest dzisiejszym faktem. Rewolucja Przemysowa radykalnie zmienia rodowisko czowieka oraz jego styl ycia i mona oczekiwa, e gdy tylko technologia zacznie zwiksza swe zastosowanie w ludzkim ciele i umyle, czowiek zmieni si rwnie radykalnie jak jego rodowisko i styl ycia. RODZAJ LUDZKI NA ROZDROU 161. Odeszlimy jednak daleko od naszego gwnego wtku. Co innego rozwin w laboratorium seri psychologicznych bd biologicznych technik manipulowania ludzkim zachowaniem, a co innego zintegrowa te techniki w funkcjonujcy system spoeczny. Z dwch przedstawionych problemw, ten drugi jest o wiele trudniejszy. Na przykad podczas gdy techniki edukacyjnej psychologii niewtpliwie speniaj swoj funkcj cakiem niele w szkoach laboratoryjnych gdzie s rozwijane, niekoniecznie atwo bdzie zastosowa je efektywnie w naszym systemie owiaty. Wszyscy wiemy jak wyglda wiele z naszych szk. Nauczyciele s zbyt zajci odbieraniem uczniom noy i broni by podda ich najnowszym technikom majcym uczyni z nich ofermy komputerowe. Tak wic pomimo wszystkich swoich technicznych osigni odnonie ludzkiego zachowania, system do dzisiaj nie odnosi spektakularnych efektw w kontrolowaniu istot ludzkich. Ludzie, ktrych zachowanie jest zadowalajco pod kontrol systemu to przedstawiciele typu, ktry moemy okreli mianem mieszczan. Wzrasta jednak ilo ludzi w ten czy inny sposb buntujcych si przeciw systemowi: pasoyty spoeczne, modzieowe gangi, sekciarze, satanici, nazici, radykalni ekolodzy, milicje obywatelskie, itd.. 162. System jest w obecnym czasie zaangaowany w desperack walk w celu

przezwycienia pewnych problemw zagraajcych jego przetrwaniu, z pord ktrych najwaniejszym jest kwestia ludzkiego zachowania. Jeli system szybko odniesie sukces w osiganiu dostatecznej kontroli nad ludzkim zachowaniem, prawdopodobnie przetrwa. W innym wypadku zaamie si. Uwaamy, e ta wtpliwo zostanie rozwiana najprawdopodobniej w cigu kilku nastpnych dekad, powiedzmy 40 do 100 lat. 163. Przypumy, e system przetrwa kryzys kilku nastpnych dekad. Do tego czasu bdzie musia rozwiza, lub przynajmniej obj kontrol gwne problemy, z ktrymi si boryka, w szczeglnoci z kwesti uspoeczniania istot ludzkich, a wic uczynienia ich wystarczajco ulegymi by ich zachowanie nie zagraao systemowi. Osignwszy to, nie wydaje si by zaistniay jakiekolwiek dalsze przeszkody dla rozwoju technologii i prawdopodobnie dojdzie ona do swej logicznej konkluzji czyli do cakowitej kontroli nad wszystkim na ziemi, wczajc w to istoty ludzkie i wszystkie inne wane organizmy. System moe sta si centraln, monolityczn organizacj lub by mniej lub bardziej rozczonkowany i skada si z szeregu organizacji wsppracujcych w zwizku uwzgldniajcym elementy zarwno kooperacji jak i rywalizacji, podobnie jak dzisiejszy rzd, korporacje i inne due organizacje kooperuj i rywalizuj ze sob. Ludzka wolno w wikszoci zaniknie, poniewa jednostki i mae grupy bd bezradne wobec ogromnych organizacji uzbrojonych w supertechnologie i cay arsena dobrze rozwinitych psychologicznych i biologicznych narzdzi manipulowania ludmi, a poza tym instrumenty nadzoru i fizycznej perswazji. Tylko maa liczba ludzi bdzie miaa jakkolwiek realn wadz, a nawet oni prawdopodobnie mie bd bardzo ograniczon wolno, poniewa ich zachowanie rwnie bdzie regulowane, podobnie jak dzisiejsi politycy oraz zarzdy korporacji mog utrzymywa swe pozycje wadzy tylko dopki ich zachowanie nie wykracza poza pewne wskie granice. 164. Nie mylcie, e system przestanie rozwija dalsze techniki kontrolowania

ludzi i natury kiedy ju kryzys nastpnych kilku dekad przeminie i zwikszanie kontroli nie bdzie ju konieczne dla przetrwania systemu. Wprost przeciwnie, kiedy min cikie czasy, system gwatownie zwikszy sw kontrol nad ludmi i natur, poniewa nie bdzie ju powstrzymywany przez trudnoci, ktrych w tej chwili dowiadcza. Przetrwanie nie jest gwnym motywem rozszerzania kontroli. Jak wytumaczylimy w paragrafach 87-90, technicy i naukowcy kontynuuj sw prac gwnie jako dziaanie zastpcze, a wic zaspokajaj sw potrzeb wadzy poprzez rozwizywanie problemw technicznych. Bd kontynuowa sw prac z niepohamowanym entuzjazmem, a pord najbardziej interesujcych i stanowicych dla nich wyzwanie problemw bdzie zrozumienie ludzkiego ciaa i umysu oraz ingerowanie w ich rozwj. Oczywicie dla dobra ludzkoci. 165. Z drugiej strony, zamy e naciski zbliajcych si dekad oka si dla systemu zbyt duym obcieniem. Jeeli system zaamie si, moe nastpi okres chaosu, czas kopotw podobny do tych, ktre zna historia w rnych epokach w przeszoci. Niemoliwe jest przewidzenie co wyoni si z takiego czasu kopotw, jednake rodzaj ludzki otrzyma now szans. Najwikszym niebezpieczestwem jest to, e spoeczestwo moe rozpocz si ponownie ustanawia w czasie pierwszych lat po zaamaniu. Z pewnoci, wiele bdzie osb (szczeglnie typw dnych wadzy) chtnych do ponownego uruchomienia fabryk. 166. Tak wic dwa zadania stoj przed tymi, ktrzy nienawidz ulegoci, do ktrej system industrialny redukuje rodzaj ludzki. Po pierwsze, musimy dooy stara by zwikszy naciski spoeczne wewntrz systemu tak, by zwikszy prawdopodobiestwo jego zaamania lub osabienia wystarczajcego, by moliwa staa si skierowana przeciw niemu rewolucja. Po drugie, konieczne jest rozwinicie i propagowanie ideologii sprzeciwiajcej si technologii i spoeczestwu przemysowemu w chwili, gdy system zostanie dostatecznie

osabiony. Taka ideologia pomoe zapewni, e gdy spoeczestwo przemysowe zaamie si, jego pozostaoci zostan zniszczone bez moliwoci naprawy, tak e system nie bdzie mg by ponownie ustanowiony. Fabryki zostan zniszczone, techniczne ksiki spalone, itd.. LUDZKIE CIERPIENIE 167. System industrialny nie zaamie si wycznie za spraw rewolucyjnej dziaalnoci. Nie bdzie bezradny wobec rewolucyjnego ataku, chyba e jego wewntrzne problemy z rozwojem doprowadz go do wielu powanych trudnoci. Jeeli wic ulegnie zaamaniu, stanie si tak albo spontanicznie albo poprzez proces czciowo spontaniczny lecz wspomagany przez rewolucjonistw. Jeeli zaamanie bdzie nage, umrze wielu ludzi skoro wiatowa populacja jest tak olbrzymia, e nie potrafi ju nawet samej siebie wykarmi bez zaawansowanej technologii. Nawet jeeli zaamanie bdzie przebiega wystarczajco stopniowo by redukcja populacji nastpia raczej przez zmniejszenie liczby urodze ni zwikszenie liczby zgonw, proces industrializacji bdzie prawdopodobnie bardzo chaotyczny i peen cierpienia. Naiwnym byoby sdzi, e technologia moe zosta usunita w agodnie przebiegajcy sposb, szczeglnie e technofile bd uparcie walczy na kadym kroku. Czy w takim razie okrutnym jest staranie si o zaamanie systemu? Moe tak, a moe nie. Przede wszystkim, rewolucjonici nie bd w stanie obali systemu, jeeli nie bdzie ju tkwi gboko w kopotach, a wic nie bdzie istnie dua szansa jego samoistnego zaamania; a im bardziej rozrasta si system tym bardziej drastyczne bd konsekwencje jego upadku; tak wic by moe rewolucjonici, poprzez przyspieszenie zaamania zredukuj rozszerzanie si katastrofy. 168. Po drugie, kady musi postawi na szali walk i mier przeciw utracie wolnoci i godnoci. Dla wielu z nas, wolno i godno s o wiele waniejsze

ni dugie ycie czy unikanie fizycznego blu. Poza tym, wszyscy musimy kiedy umrze, by moe lepiej jest umrze walczc o przetrwanie lub w imi jakiej sprawy ni przey dugie ale puste i bezcelowe ycie. 169. Po trzecie, nie jest pewne, czy przetrwanie systemu doprowadzi do mniejszego cierpienia, ni jego upadek. Ju w tej chwili system spowodowa i cigle powoduje ogromne cierpienia na caym wiecie. Staroytne kultury, ktre przez tysice lat daway ludziom zadowalajcy zwizek ze sob oraz rodowiskiem, zostay zburzone przez kontakt ze spoeczestwem industrialnym, czego rezultatem jest cay szereg ekonomicznych, ekologicznych, spoecznych i psychologicznych problemw. Jednym z efektw wkroczenia spoeczestwa przemysowego byo zachwianie rwnowagi tradycyjnych metod kontroli populacji. Std te eksplozja demograficzna, oraz wszystko co za sob niesie. Nastpnie mamy psychologiczne cierpienie rozpowszechnione w pozornie dobrze prosperujcych krajach zachodu (zobacz paragrafy 44, 45). Nikt nie wie co bdzie rezultatem zaniku warstwy ozonowej, efektu cieplarnianego czy innych ekologicznych problemw, ktrych jeszcze nie mona przewidzie. A jak pokaza rozwj technik nuklearnych, nowe technologie nie mog by utrzymane z dala od rk dyktatorw i nieodpowiedzialnych krajw Trzeciego wiata. Czy chcielibycie spekulowa na temat co zrobi Irak lub Korea Pnocna z inynieri genetyczn? 170. Technofile powiedz: Nauka wszystko to naprawi! Przezwyciymy gd, wyeliminujemy psychologiczne cierpienie, uczynimy wszystkich zdrowymi i szczliwymi! Tak, jasne. To samo mwili 200 lat temu. Rewolucja Przemysowa miaa wyeliminowa bied, uszczliwi wszystkich itd. Rzeczywisty rezultat jest jednak nieco odmienny. Technofile s beznadziejnie naiwni (lub sami si oszukuj) w swym rozumieniu problemw spoecznych. S niewiadomi faktu (lub wol go ignorowa), e gdy wielkie zmiany, nawet te z pozoru korzystne,

wprowadzane s do spoeczestwa, prowadz do dugiej sekwencji innych zmian, ktrych wikszo jest niemoliwa do przewidzenia (paragraf 103). Rezultatem jest spoeczne zaburzenie. Jest wic wielce prawdopodobne, e w swych prbach zakoczenia biedy i chorb, kreowania ulegych, szczliwych osobowoci, itd., technofile stworz systemy spoeczne, ktre bd boryka si z ogromnymi problemami, wikszymi nawet ni obecnie. Dla przykadu, naukowcy przechwalaj si, e poo kres godowi przez tworzenie nowych, genetycznie modyfikowanych rolin. Pozwoli to jednak ludzkiej populacji na cigy nie ograniczony rozrost, a dobrze wiadomo, e przeludnienie prowadzi do zwikszenia stresu i agresji. To zaledwie jeden przykad z PRZEWIDYWALNYCH problemw, jakie si pojawi. Kadziemy nacisk na to, e jak pokazay przesze dowiadczenia, rozwj techniczny doprowadzi do innych, nowych problemw spoecznych o wiele szybciej ni rozwie stare. Tak wic potrzeba bdzie technofilom dugiego i trudnego okresu prb i bdw do usunicia zych stron ich Dzielnego Nowego wiata (jeli kiedykolwiek im to si uda). W midzy czasie spotkamy si z ogromnym cierpieniem. Nie jest wic takie oczywiste, e przetrwanie spoeczestwa przemysowego pocignie za sob mniej cierpienia ni jego zaamanie. Technologia zaprowadzia gatunek ludzki w puapk, z ktrej prawdopodobnie nie ma adnej atwej ucieczki. PRZYSZO 171. Przypumy teraz, e spoeczestwo przemysowe przetrwa nastpnych kilka dekad, a sabe punkty systemu zostan wreszcie przezwycione, tak by sprawnie funkcjonowa. Jakiego rodzaju bdzie to system? Rozwamy kilka moliwoci. 172. Na pocztek zamy, e naukowcom komputerowym uda si rozwin inteligentne maszyny tak, e bd wykonywa wszystkie czynnoci lepiej ni ludzie. W takim przypadku caa praca prawdopodobnie bdzie wykonywana przez

ogromne, wysoko zorganizowane systemy maszyn i ludzki wysiek stanie si zbdny. Pojawiaj si dwie moliwoci. Maszynom zezwoli si na podejmowanie samodzielnych decyzji bez nadzoru czowieka, albo ludzka kontrola nad maszynami moe zosta wstrzymana. 173. Jeli maszynom zezwoli si na podejmowanie samodzielnych decyzji, nie sposb domniema rezultatw, poniewa nie wiadomo jak owe maszyny mog si zachowa. Wskazujemy tylko, e ludzki los bdzie spoczywa w asce maszyn. Mona argumentowa, e rodzaj ludzki nigdy nie byby na tyle gupi, by odda ca wadz maszynom. Jednake nie sugerujemy, e czowiek zrobi to ochotniczo czy te padnie ofiar przejcia wadzy przez maszyny. Sugerujemy, e rodzaj ludzki atwo mgby pozwoli na doprowadzenie si do takiej zalenoci od maszyn, e nie miaby praktycznie adnego wyboru, jak tylko zaakceptowa ich decyzje. W miar jak spoeczestwo i trapice je problemy stawa bd si coraz bardziej zoone a maszyny coraz inteligentniejsze, ludzie zo wiksz cz decyzji w rce maszyn, gdy one radzi bd sobie lepiej ni czowiek. Ostatecznie, moemy doj do poziomu, na ktrym decyzje konieczne dla utrzymania systemu bd tak zoone, i istoty ludzkie nie bd zdolne ich inteligentnie poj. Na tym poziomie maszyny uzyskaj kontrol. Ludzie nie bd mogli ich po prostu wyczy, gdy bd od nich tak zaleni, e wyczenie rwnaoby si z samobjstwem. 174. Z drugiej strony moliwe jest, e ludzka kontrola nad maszynami zostanie utrzymana. W takim przypadku przecitny czowiek bdzie mg mie kontrol nad niektrymi ze swoich maszyn, jak samochd czy komputer osobisty, lecz kontrola nad duymi systemami maszyn spoczywa bdzie w rkach wskiej elity dokadnie tak jak wyglda to dzisiaj, jednak z dwiema rnicami. W wyniku udoskonalonych

technik elita uzyska wiksz kontrol nad masami, a poniewa ludzka praca nie bdzie ju potrzebna, masy stan si zbdnym, bezuytecznym ciarem dla systemu. Jeeli elita bdzie bezwzgldna, moe po prostu zdecydowa si na eksterminacj masy ludzkoci. Jeeli bdzie humanitarna, moe uy propagandy lub innych psychologicznych bd biologicznych technik w celu redukowania liczby urodzin a do wymarcia ludzkoci, pozostawiajc wiat elicie. Jeeli elita skada si bdzie z liberaw o mikkich sercach, moe zdecydowa si na odgrywanie roli dobrego pasterza dla pozostaej czci ludzkiej rasy. Bdzie im si wydawa, e potrzeby fizyczne kadego zostay zaspokojone, wszystkie dzieci dorastaj w odpowiednich psychologicznie warunkach, kady ma swoje hobby, ktre go zajmuje, a kady kto moe sta si niezadowolony przechodzi leczenie eliminujce jego problem. Oczywicie ycie bdzie tak pozbawione celu, e ludzie bd musieli by poddawani biologicznej bd psychologicznej inynierii usuwajcej potrzeb procesu wadzy lub przeksztacajcej j w jakie nieszkodliwe hobby. Te wyinynierowane istoty ludzkie mog by w takim spoeczestwie szczliwe, lecz z ca pewnoci nie bd wolne. Ich status zostanie zredukowany do statusu zwierzt domowych. 175. Przypumy teraz, e naukowcom komputerowym nie uda si rozwinicie sztucznej inteligencji, a wic ludzka praca pozostanie potrzebna. Nawet wtedy maszyny przyjmowa bd coraz wicej zada, tak e nastpi wzrost nadwyki pracownikw o niszym poziomie zdolnoci (Obserwujemy to ju dzisiaj. Jest wiele osb, dla ktrych trudne lub niemoliwe jest znalezienie pracy, gdy z intelektualnych bd psychologicznych powodw nie s w stanie osign poziomu szkolenia, koniecznego by stali si uyteczni w obecnym systemie). Na tych, ktrzy pracuj nakadane bd wci rosnce wymagania. Bd musieli przechodzi coraz nowsze szkolenia, zyskiwa coraz wicej zdolnoci i bd musieli by jeszcze bardziej konformistyczni i ulegli, poniewa w coraz wikszym stopniu stawa si bd komrkami gigantycznego organizmu. Ich zadania bd podlega dalszej specjalizacji, a wic ich praca bdzie w pewnym sensie oderwana od

realnego wiata, poniewa koncentrowa si bdzie na maych wycinkach rzeczywistoci. System bdzie musia uy wszystkich dostpnych mu rodkw, psychologicznych bd biologicznych, w celu uczynienia ludzi ulegymi, ksztacenia zdolnoci ktrych system wymaga oraz popychania ich pdu w jakie wyspecjalizowane zadanie. Stwierdzenie, e ludzie w takim spoeczestwie bd musieli by ulegli, wymaga pewnego wyjanienia. Spoeczestwo moe uzna rywalizacj za uyteczn, jeeli wynalezione zostan sposoby kierowania rywalizacj w kanay suce potrzebom systemu. Moemy sobie wyobrazi przysze spoeczestwo, w ktrym istnieje ciga rywalizacja o pozycj prestiu i wadzy. Jednake tylko garstka ludzi osignie szczyt, na ktrym spoczywa bdzie prawdziwa wadza (zobacz koniec paragrafu 163). Bardzo odpychajcym jest spoeczestwo, w ktrym osoba moe zaspokoi sw potrzeb wadzy tylko przez wypieranie szeregu innych ludzi lub pozbawianie ich WASNEJ okazji osignicia wadzy. 176. Mona sobie wyobrazi scenariusze wczajce aspekty wicej ni jednej z omwionych przez nas moliwoci. Dla przykadu, moe sta si tak, e maszyny przejm wikszo pracy o rzeczywistym, praktycznym znaczeniu, a ludzie zajm si zadaniami stosunkowo mao wanymi. Zasugerowano na przykad, e duy rozwj w obsudze przemysu moe zapewni ludziom prac. Tak wic spdzaliby oni czas na polerowaniu innym butw, woeniu innych takswk, wyrabianiu dla innych rkodzie, czekajc na stoliki, itd. Wydaje si nam, e gdyby tak skoczy rodzaj ludzki, byoby to cakowicie godne pogardy i wtpimy czy wiele osb uznawaoby swoje ycie za spenione przy tak bezcelowej pracy. Szukaliby innych, niebezpiecznych uj (narkotyki, przestpczo, sekty, gangi), chyba e byliby biologicznie lub psychologicznie przystosowani do takiego stylu ycia. 177. Nie trzeba mwi, e nakrelone wyej scenariusze nie wykorzystuj wszystkich moliwoci. Wskazuj jedynie przypadki, ktre wydaj si nam

najbardziej prawdopodobne. Nie moemy jednak wyobrazi sobie adnego scenariusza, ktry byby przyjemniejszy od wanie przez nas opisanych. Jest przytaczajco prawdopodobne, e jeli system industrialno-technologiczny przetrwa nastpne 40-100 lat, to do tego czasu rozwinie pewne oglne cechy charakterystyczne: jednostki (przynajmniej te typu mieszczaskiego, ktre s zintegrowane z systemem i wprawiaj go w ruch, w zwizku z czym posiadaj ca wadz) bd bardziej ni kiedykolwiek zalene od duych organizacji, bd bardziej uspoecznione ni kiedykolwiek, a ich fizyczne i mentalne cechy do pewnego stopnia (prawdopodobnie w duym stopniu) bd raczej wykreowane, ni stanowice dzieo przypadku (czy te Boskiej woli czy czego jeszcze innego), a cokolwiek pozostanie z dzikiej natury bdzie zredukowane do pozostaoci zachowanych dla bada naukowych i trzymanych pod nadzorem i zarzdzaniem naukowcw (std nie bdzie ju prawdziwie dzikie). Ostatecznie (powiedzmy za kilka stuleci) prawdopodobnie ani rodzaj ludzki ani inne wane organizmy nie bd istniay w takim stanie w jakim je znamy, poniewa jeeli rozpocznie si modyfikowanie organizmw drog inynierii genetycznej nie ma powodu by przesta w jakim szczeglnym momencie, a wic modyfikacje bd prawdopodobnie kontynuowane dopki czowiek i inne organizmy nie zostan cakowicie przeksztacone. 178. Niezalenie od innych przypadkw jest pewne, e technologia tworzy dla ludzi nowe psychiczne i spoeczne rodowisko radykalnie odmienne od spektrum rodowisk, do ktrych naturalna selekcja dostosowaa rodzaj ludzki fizycznie i psychologicznie. Jeeli czowiek nie dostosuje si do tego nowego rodowiska przez sztuczn inynieri, zostanie do niego przystosowany przez dugi i bolesny proces naturalnej selekcji. Pierwszy przypadek jest o wiele bardziej prawdopodobny ni drugi. 179. Lepiej byoby odrzuci cay ten mierdzcy system i ponie tego konsekwencje. STRATEGIA

180. Technofile zabieraj nas wszystkich na cakowicie lekkomyln przejadk w nieznane. Wiele osb rozumie co robi z nami postp technologiczny, a mimo to przyjmuje wobec niego biern postaw, poniewa uwaa go za co nieuniknionego. Jednake my (FC) mylimy, e nie jest on nieunikniony. Mylimy, e moe zosta powstrzymany i udzielimy pewnych wskazwek co do jego powstrzymania. 181. Jak stwierdzilimy w paragrafie 166, dwa gwne zadania dla teraniejszoci to rozszerzanie spoecznych naciskw i niestabilnoci w industrialnym spoeczestwie oraz rozwinicie i propagowanie ideologii sprzeciwiajcej si technologii oraz systemowi industrialnemu. Gdy system stanie si wystarczajco niestabilny, moliwa stanie si rewolucja przeciw technologii. Jej oglny wzr byby podobny do Rewolucji Francuskiej czy Rosyjskiej. Spoeczestwo francuskie i spoeczestwo rosyjskie przez kolejne dekady poprzedzajce ich rewolucje wykazay mnoce si oznaki nacisku i osabienia. W tym samym czasie rozwijane byy ideologie oferujce nowy pogld na wiat odmienny od starego. W przypadku Rosji, rewolucjonici aktywnie pracowali na rzecz pogrenia starego porzdku. Wtedy, gdy stary system zosta poddany dodatkowemu wystarczajcemu naciskowi (przez kryzys ekonomiczny we Francji, przez militarn panik w Rosji) zmiota go rewolucja. To co my proponujemy mieci si w tym samym zarysie. 182. Mona si w tym miejscu sprzeciwi stwierdzajc, e zarwno Francuska jak i Rosyjska Rewolucja byy porakami. Jednak wikszo rewolucji ma dwa cele. Jednym jest zniszczenie starej formy spoeczestwa, a drugim jest ustanowienie nowej, zgodnej z wizj rewolucjonistw. Francuska i Rosyjska Rewolucja zawiody (na szczcie!) w utworzeniu nowej formy spoeczestwa, o ktrej marzyy, jednak odniosy spory sukces w zniszczeniu do tej pory istniejcej.

183. Jednake ideologia, w celu uzyskania entuzjastycznego poparcia, musi posiada ideay pozytywne, jak i negatywne; musi by ZA czym, jak rwnie PRZECIWKO czemu. Pozytywnym ideaem jaki proponujemy jest Natura. To jest, DZIKA natura, te aspekty funkcjonowania Ziemi i jej ywych stworze, ktre s niezalene od ludzkiego zarzdzania i wolne od ludzkiej ingerencji i kontroli. W dzik natur wczamy rwnie natur ludzk, przez ktr rozumiemy te aspekty funkcjonowania jednostki ludzkiej, ktre nie s podporzdkowane regulacji ze strony zorganizowanego spoeczestwa, lecz s wynikiem przypadku, wolnej woli, czy Boga (zalenie od twoich pogldw religijnych bd filozoficznych). 184. Natura jest doskonaym kontr-ideaem dla technologii z rnych powodw. Natura (ta ktra jest poza wadz systemu) jest przeciwiestwem technologii (ktra dy do nieograniczonego rozszerzenia wadzy systemu). Wikszo ludzi zgadza si, e natura jest pikna; z pewnoci posiada w powszechnej opinii niewiarygodny wdzik. Radykalni ekolodzy JU trzymaj si ideologii wynoszcej natur a sprzeciwiajcej si technologii. [30] Nie jest konieczne ustanawianie dla dobra natury jakiej chimerycznej utopii czy nowego rodzaju spoecznego porzdku. Natura sama dba o siebie: Bya spontanicznym stworzeniem istniejcym na dugo przed jakimkolwiek ludzkim spoeczestwem i przez niezliczony szereg wiekw wiele rnych rodzajw spoeczestw wspistniao z natur bez czynienia jej nadmiernych szkd. Dopiero z Rewolucj Przemysow oddziaywanie ludzkiej spoecznoci na natur stao si niszczce. By zely naciski na natur nie jest konieczne tworzenie szczeglnego rodzaju systemu spoecznego, konieczne jest jedynie pozbycie si spoeczestwa przemysowego. Nie rozwie to jednak wszystkich problemw. Spoeczestwo przemysowe wyrzdzio ju tyle ogromnych szkd naturze i leczenie ran zajmie bardzo wiele czasu. Poza tym, nawet przedindustrialne spoeczestwa mog wyrzdzi naturze znaczce szkody. Niemniej

jednak, pozbycie si spoeczestwa przemysowego wykona znaczn cz roboty. Usunie najwikszy nacisk na natur, tak e zacznie ona leczy swe rany. Wyeliminuje zdolno zorganizowanej spoecznoci do zwikszania swej kontroli nad natur (wczajc w to natur ludzk). Jakikolwiek rodzaj spoeczestwa bdzie istnie po ustaniu systemu industrialnego, pewne jest, e wikszo ludzi bdzie y blisko natury, Poniewa bez zaawansowanej technologii nie ma innego sposobu, w jaki ludzie MOGLIBY y. By je musz by rolnikami, pasterzami, rybakami lub myliwymi, itd. Oglnie rzecz biorc, lokalna autonomia powinna wzrasta, poniewa brak zaawansowanej technologii i szybkiej komunikacji ograniczy zdolno rzdw bd innych duych organizacji do kontrolowania lokalnych wsplnot. 185. A co do negatywnych konsekwencji eliminacji spoeczestwa przemysowego c, nie mona zje ciastka i go zatrzyma. By zyska jedn rzecz trzeba powici inn. 186. Wikszo ludzi nienawidzi konfliktw psychologicznych. Z tego powodu unikaj powanego mylenia o trudnych kwestiach spoecznych i chc, by przedstawiano im te kwestie w prostych, czarno-biaych terminach: TO wszystko jest dobre a TAMTO wszystko ze. Tak wic rewolucyjna ideologia powinna zosta rozwinita na dwch poziomach. 187. Na poziomie bardziej wyrafinowanym, ideologia powinna by adresowana do ludzi inteligentnych, mylcych i racjonalnych. Powinien zosta stworzony krg ludzi sprzeciwiajcych si systemowi industrialnemu z racjonalnych, przemylanych podstaw, z uwzgldnieniem zwizanych z nim problemw i dwuznacznoci oraz ceny, jak trzeba zapaci za pozbycie si systemu. Pozyskanie ludzi tego typu jest szczeglnie wane, poniewa s oni zdolni i uyteczni w wywieraniu wpywu na innych. Powinni oni opiera si na tak racjonalnej podstawie jak to tylko moliwe. Fakty nie powinny by nigdy przekrcone a nieumiarkowany jzyk powinien by unikany. Nie znaczy to, e nie

naley si nigdy odwoywa do emocji, powinno to nastpowa tak, by unikn bdnych interpretacji prawd oraz wszystkiego, co mogoby naruszy powaanie ideologii. 188. Na drugim poziomie, ideologia powinna by propagowana w uproszczonej formie, ktra pozwoli nie mylcej wikszoci dojrze konflikt pomidzy technologi a natur w terminach niedwuznacznych. Nawet na tym drugim poziomie, ideologia nie moe by wyraana w jzyku tak tanim, niepowcigliwym lub irracjonalnym, e odpychaby ludzi bardziej mylcych i racjonalnych. Tania, niepowcigliwa propaganda przynosi czasem zdumiewajce krtkoterminowe korzyci, lecz na dusz met bardziej korzystne bdzie zachowanie lojalnoci maej liczby inteligentnie zaangaowanych ludzi ni wzbudzenie emocji nie mylcego, niestaego motochu, ktry zmieni swe nastawienie, gdy tylko kto zastosuje wobec niego lepszy chwyt propagandowy. Jednake, pobudzajca motoch propaganda moe okaza si konieczna, gdy system bdzie zblia si do punktu zaamania i nastpi ostateczna bitwa pomidzy rywalizujcymi ideologiami decydujca ktra z nich stanie si dominujca po odsuniciu starego wiatopogldu. 189. Przed t ostateczn bitw rewolucjonici nie powinni oczekiwa, e po ich stronie stanie wikszo. Histori tworz aktywne, zdeterminowane mniejszoci a nie wikszo, ktra rzadko ma jasne i trwae wyobraenie o tym, czego naprawd chce. Zanim nadejdzie czas na ostateczny krok w kierunku rewolucji [31], zadaniem rewolucjonistw nie bdzie zdobycie powierzchownego poparcia wikszoci, lecz raczej zbudowanie maego krgu gboko oddanych ludzi. Co do wikszoci, wystarczy uczyni j wiadom istnienia nowej ideologii i regularnie o niej przypomina. Oczywicie byoby podane zdobycie poparcia wikszoci do takiego stopnia, by nie dopuci do osabienia krgu szczerze oddanych ludzi.

190. Kady rodzaj spoecznego konfliktu pomaga w destabilizacji systemu, jednak powinno si by ostronym w tym jaki rodzaj konfliktu si wywouje. Linia konfliktu powinna przebiega pomidzy masami ludzi a dzierc wadz elit spoeczestwa przemysowego (politycy, naukowcy, wysze zarzdy biznesu, urzdnicy rzdowi, itd.). NIE powinna przebiega pomidzy rewolucjonistami a masami ludzi. Na przykad, byoby z strategi dla rewolucjonistw potpianie Amerykan za ich konsumpcyjne nawyki. Zamiast tego, przecitny Amerykanin powinien zosta przedstawiony jako ofiara przemysu reklamowego, ktry wcign go w kupowanie kupy mieci, ktrej nawet nie potrzebuje i ktra jest bardzo kiepsk rekompensat za utrat wolnoci. Obydwa podejcia s zgodne z faktami. Jest zaledwie spraw nastawienia, czy wini si przemys reklamowy za manipulowanie ludnoci czy wini si ludno za to, e pozwala sob manipulowa. Ze wzgldw strategicznych powinno si generalnie unika obwiniania ludnoci. 191. Kady powinien si dwa razy zastanowi przed wywoaniem jakiegokolwiek innego konfliktu poza tym pomidzy dzierc wadz elit (uywajc technologii) a ogem ludnoci (nad ktr technologia rozszerza swoj wadz). Po pierwsze, inne konflikty d do odwrcenia uwagi od konfliktw istotnych (pomidzy elit wadzy, a zwyczajnymi ludmi, pomidzy technologi a natur); po drugie, inne konflikty mog w rzeczywistoci wzmocni technologizacj, poniewa kada strona takiego konfliktu chce uy wadzy technologicznej w celu uzyskania przewagi nad wrogiem. Jasno widoczne jest to w rywalizacji pomidzy narodami. Ujawnia si to rwnie w etnicznych konfliktach wewntrz narodw. Na przykad, w Ameryce wielu czarnych przywdcw dy do uzyskania wadzy dla afrykaskich Amerykan poprzez umieszczanie jednostek w technologicznej elicie rzdzcej. Chc by byo wielu czarnych urzdnikw rzdowych, naukowcw, przedstawicieli korporacji, itd. W ten sposb pomagaj we wchoniciu afroamerykaskiej

podkultury przez system technologiczny. Generalnie rzecz biorc powinno si wznieca tylko takie konflikty spoeczne, ktre mieszcz si w ramach konfliktu pomidzy elit wadzy a zwykymi ludmi, technologi a natur. 192. Jednake do zniechcenia konfliktu etnicznego NIE jest militarne egzekwowanie praw mniejszoci (zobacz paragrafy 21, 29). Zamiast tego, rewolucjonici powinni ka nacisk na to, e pomimo i mniejszoci cierpi z powodu swej niekorzystnej sytuacji, sytuacja ta ma znaczenie marginalne. Naszym prawdziwym wrogiem jest system industrialno- technologiczny a w walce przeciwko systemowi, podziay etniczne nie maj znaczenia. 193. Rodzaj rewolucji jaki mamy na myli niekoniecznie musi angaowa zbrojne powstanie przeciwko jakiemukolwiek rzdowi. Moe lub nie uy przemocy fizycznej, ale nie bdzie rewolucj POLITYCZN. Skupiona bdzie na technologii i gospodarce, a nie polityce. [32] 194. Prawdopodobnie rewolucjonici powinni nawet UNIKA pretendowania do wadzy politycznej, legalnymi bd nielegalnymi rodkami, dopki system industrialny nie ulegnie naciskom w stopniu niebezpiecznym i nie udowodni dla wikszoci ludzi, e zawid. Przypumy na przykad, e jaka partia zielonych uzyskuje drog wyborw kontrol w Kongresie Stanw Zjednoczonych. By unikn zdradzenia lub rozmycia swej ideologii musieliby podj energiczne rodki by zmieni wzrost gospodarczy w gospodarczy regres. Przecitnemu czowiekowi rezultaty wydayby si katastrofalne i wystpioby olbrzymie bezrobocie, redukcja towarw, itd. Nawet gdyby wikszych negatywnych efektw daoby si unikn poprzez sprawne, superhumanitarne zarzdzanie, ludzie cigle musieliby porzuca luksusy, od ktrych stali si uzalenieni. Wzrastaoby niezadowolenie, partia zielonych zostaaby odsunita od wadzy, a rewolucjonici napotkaliby cik przeszkod. Z tego powodu rewolucjonici nie powinni stara si o osignicie politycznej wadzy dopki system nie wpdzi si w takie zamieszanie, e jakiekolwiek

niewygody bd widziane jako wynikajce z poraek samego systemu industrialnego, a nie z polityki rewolucjonistw. Rewolucja skierowana przeciw technologii prawdopodobnie bdzie musiaa by przeprowadzona przez outsiderw, bdzie rewolucj oddoln, a nie odgrn. 195. Rewolucja musi by midzynarodowa i globalna. Nie moe zaistnie na drodze nard-po-narodzie. Kiedykolwiek sugeruje si, e na przykad Stany Zjednoczone powinny zahamowa technologiczny rozwj bd wzrost gospodarczy, ludzie wpadaj w histeri i zaczynaj krzycze, e jeeli opucimy si w technologii, wyprzedz nas Japoczycy. wiat wypadnie z orbity jeli Japoczycy zaczn sprzedawa wicej samochodw ni my! (Nacjonalizm jest wietnym narzdziem promowania technologii). Bardziej racjonalni argumentuj, e jeli wzgldnie demokratyczne narody wiata opuszcz si w technologii, podczas gdy wstrtne dyktatorskie pastwa, takie jak Chiny, Wietnam i Korea Pn. bd si wci rozwija, ostatecznie dyktatorzy mog osign dominacj w wiecie. Wanie dlatego system industrialny musi by zaatakowany we wszystkich krajach jednoczenie, do stopnia w ktrym jest to moliwe. Prawda, nie ma pewnoci, e system industrialny moe zosta zniszczony w tym samym czasie na caym wiecie i jest nawet moliwe, e prba odrzucenia systemu moe doprowadzi do zdominowania systemu przez dyktatorw. Jest to ryzyko, ktre trzeba podj. Warto je podj, majc na uwadze e rnica pomidzy demokratycznym systemem industrialnym a kontrolowanym przez dyktatorw jest maa w porwnaniu z rnic pomidzy systemem industrialnym a nieindustrialnym.[33] Mona nawet argumentowa, e system industrialny kontrolowany przez dyktatorw byby bardziej preferowany, poniewa systemy dyktatorskie zwykle byy nieskuteczne, std te s bardziej naraone na upadek. Przyjrzyjcie si Kubie.

196. Rewolucjonici mog rozway faworyzowanie dcych do zlania si wiatowej gospodarki w zjednoczon cao. Porozumienie wolnorynkowe, takie jak NAFTA czy GATT s prawdopodobnie szkodliwe dla rodowiska na krtsz met, jednak w perspektywie dugoterminowej mog by korzystne, poniewa umacniaj ekonomiczne wspzalenoci midzy pastwami. atwiejsze byoby zniszczenie systemu industrialnego na bazie oglnowiatowej, jeeli wiatowa gospodarka bdzie tak zjednoczona, e jej zaamanie w ktrymkolwiek gwnym pastwie doprowadzi do zaamania we wszystkich zindustrializowanych krajach. 197. Niektrzy ludzie przyjmuj stanowisko mwice, e wspczesny czowiek posiada zbyt du wadz, zbyt du kontrol nad natur; daj od czci rodzaju ludzkiego przyjcia bardziej biernego nastawienia. W najlepszym wypadku ci ludzie nie wyraaj si jasno, poniewa nie dostrzegaj rozrnienia pomidzy wadz dla DUYCH ORGANIZACJI a wadz dla JEDNOSTEK i MAYCH GRUP. Bdem jest danie bezsilnoci i biernoci, poniewa ludzie POTRZEBUJ wadzy. Wspczesny czowiek jako kolektyw czyli system industrialny ma ogromn wadz nad natur i my (FC) uwaamy, e to le. Jednake wspczesne JEDNOSTKI oraz MAE GRUPY JEDNOSTEK maj o wiele mniej wadzy ni kiedykolwiek mia czowiek prymitywny. Oglnie rzecz biorc, wiksza cz wadzy wspczesnego czowieka nad natur jest wykorzystywana nie przez jednostki ani mae grupy lecz przez due organizacje. Przecitna wspczesna JEDNOSTKA moe sprawowa wadz nad technologi tylko w wskim zakresie i tylko pod kontrol i nadzorem systemu (Potrzeba pozwolenia na wszystko, a wraz z pozwoleniem przychodz zasady i przepisy). Jednostka posiada tylko tak technologiczn wadz, jak system zgodzi si jej zapewni. Jej OSOBISTA wadza nad natur jest znikoma.

198. Prymitywne JEDNOSTKI i MAE GRUPY w rzeczywistoci posiaday znaczn wadz nad natur; a moe lepiej byoby powiedzie wadz PORD natury. Gdy prymitywny czowiek potrzebowa jedzenia wiedzia jak znale i przygotowa jadalne korzenie, tropi zwierzyn i zabi j rcznie wykonan broni. Wiedzia jak chroni si przed upaem, zimnem, deszczem, niebezpiecznymi zwierztami, itd. Jednake prymitywny czowiek wyrzdzi stosunkowo mao szkody naturze, poniewa KOLEKTYWNA wadza prymitywnej spoecznoci jest znikoma w porwnaniu z KOLEKTYWN wadz spoeczestwa przemysowego. 199. Zamiast da bezsilnoci i biernoci, powinno si da, by wadza SYSTEMU INDUSTRIALNEGO zostaa zamana, co znacznie ZWIKSZY wadz i wolno JEDNOSTEK i MAYCH GRUP. 200. Dopki system industrialny nie zostanie cakowicie rozbity, zniszczenie tego systemu musi by JEDYNYM celem rewolucjonistw. Inne cele odwracayby uwag i energi od gwnego celu. Co waniejsze, jeeli rewolucjonici pozwoliliby sobie na posiadanie innego celu ni niszczenie technologii, skusiliby si na uycie technologii jako narzdzia w osigniciu tego celu. Jeeli ulegliby tej pokusie, wpadliby z powrotem w technologiczn puapk, poniewa wspczesna technologia jest zjednoczonym, cile zorganizowanym systemem, a wic w celu zachowania CZCI technologii, jednostka okae si by zobowizana do zachowania WIKSZOCI technologii, std te ostatecznie powici jedynie nieznaczn cz technologii. 201. Przypumy na przykad, e rewolucjonici obrali sobie za cel sprawiedliwo spoeczn. Majc na uwadze, e ludzka natura jest taka a nie inna, sprawiedliwo spoeczna nie przyszaby spontanicznie; musiaaby zosta wymuszona. W celu jej wymuszenia, rewolucjonici musieliby zachowa centraln organizacj i kontrol. W tym celu potrzebowaliby szybkiej, dugodystansowej

komunikacji. Aby nakarmi i ubra biednych musieliby uy technologii rolniczej i fabrycznej. I tak w kko. Tak wic prba zapewnienia sprawiedliwoci spoecznej wymagaaby od nich zachowania wikszoci systemu technologicznego. Nie chodzi o to, bymy mieli cokolwiek przeciwko sprawiedliwoci spoecznej, ale nie mona pozwoli, by przeszkadzaa ona w prbie pozbycia si systemu technologicznego. 202. Beznadziejne byoby dla rewolucjonistw atakowanie systemu bez uycia CZCI wspczesnej technologii. Bd musieli uy przynajmniej rodkw komunikacji w celu rozprzestrzeniania swego przekazu. Powinni jednak uywa technologii tylko w JEDNYM celu: by atakowa system technologiczny. 203. Wyobracie sobie alkoholika siedzcego przed bek wina. Zaczyna mwi do siebie: Wino nie jest szkodliwe w umiarkowanych ilociach. Podobno w maych ilociach jest nawet zdrowe! Nic si nie stanie, jeli wypij tylko troch... Wszyscy wiemy, co si dalej stanie. Nie mona nigdy zapomnie, e rodzaj ludzki i technologia jest jak ten alkoholik z beczk wina. 204. Rewolucjonici powinni mie tyle dzieci, ile tylko mog. Istniej silne dowody naukowe ukazujce, e postawy spoeczne mog by do pewnego stopnia dziedziczone. Nie chodzi o to, e s one bezporednim rezultatem kodu genetycznego osoby, ale wydaje si e cechy osobowoci d, w kontekcie naszego spoeczestwa, do uczynienia osoby bardziej podatn na tak czy inn postaw spoeczn. Pojawiaj si gosy sprzeciwu wobec tej teorii, ale s one nieprzekonujce i wydaj si by motywowane ideologicznie. Nikt nie zaprzeczy, e dzieci d zazwyczaj do postaw spoecznych podobnych do swych rodzicw. Z naszego punktu widzenia nie jest waciwie wane, czy postawy te s przekazywane genetycznie czy poprzez wychowanie. W obu przypadkach S przekazywane. 205. Problem w tym, e ludzie skonni do buntu przeciw systemowi industrialnemu

s rwnie zmartwieni problemami populacji, std te chc mie mao dzieci lub w ogle nie mie dzieci. W ten sposb oddaj wiat tym ludziom, ktrzy wspieraj lub przynajmniej akceptuj system industrialny. W celu zapewnienia siy dla nastpnego pokolenia rewolucjonistw obecne pokolenie rewolucjonistw musi si reprodukowa obficie. Robic to, pogarszaj problemy populacji tylko w znikomym stopniu. A najwaniejszym problemem jest pozbycie si systemu industrialnego, poniewa jego zaamanie wywoa zmniejszenie populacji (zobacz paragraf 167), jeeli natomiast system przetrwa, bdzie kontynuowa rozwj nowych technik produkcji ywnoci, ktra umoliwi praktycznie nieograniczony wzrost wiatowej populacji. 206. W odniesieniu do strategii rewolucyjnej, jedynymi punktami na ktre absolutnie nalegamy to, e nadrzdnym celem musi by eliminacja wspczesnej technologii oraz e aden inny cel nie moe z nim konkurowa. Jeeli chodzi o reszt, rewolucjonici powinni przyj podejcie dowiadczalne. Jeeli dowiadczenie pokae, e niektre z rekomendacji opisanych w poprzednich paragrafach nie dadz dobrych rezultatw, wtedy powinny one by odrzucone. DWA RODZAJE TECHNOLOGII 207. Argumentem, ktry atwo mona skierowa przeciwko prowadzonej przez nas rewolucji jest to, e z pewnoci ona zawiedzie, poniewa (jak si twierdzi) poprzez histori technologia zawsze si rozwijaa, nigdy cofaa, std te technologiczny regres jest niemoliwy. Twierdzenie to jest jednak faszywe. 208. Wyrniamy dwa rodzaje technologii, ktre nazywamy technologi maej skali i technologi zalen od organizacji. Technologia maej skali uywana jest przez mae wsplnoty bez zewntrznego wsparcia. Technologia zalena od organizacji zaley od wielkoskalowej organizacji spoecznej. wiadomi jestemy braku

okrelonych przypadkw regresu w technologii maej skali, jednak technologia zalena od organizacji WYKAZUJE regres kiedy zaamuje si organizacja spoeczna, od ktrej zaley. Przykad: gdy rozpado si Imperium Rzymskie, technologia maej skali Rzymian przetrwaa, poniewa kady sprytny wiejski rzemielnik mg zbudowa, powiedzmy myn, kady utalentowany kowal mg wyrobi stal rzymskimi metodami, itd. Jednake technologia zalena od organizacji Rzymian WYKAZAA regres. Ich akwedukty ulegy zepsuciu i nigdy nie zostay odbudowane. Ich techniki konstrukcji drg zostay stracone. Rzymski system kanalizacji miejskiej zosta zapomniany, tak e do niedawna system kanalizacji miast Europejskich by gorszy ni w Staroytnym Rzymie. 209. Powodem dlaczego technologia wydawaa si zawsze rozwija jest fakt, e a do okoo wieku lub dwch przed Rewolucj Przemysow wiksza cz technologii bya maej skali. Natomiast wikszo technologii rozwinitej po Rewolucji Przemysowej stanowi technologia zalena od organizacji. Wemy jako przykad lodwk. Bez fabrycznie wyprodukowanych czci lub udogodnie z postindustrialnego warsztatu byoby praktycznie niemoliwe dla garstki lokalnych rzemielnikw wyprodukowanie lodwki. Gdyby jakim cudem udao si im zrobi jedn, byaby dla nich bezuyteczna bez rda prdu elektrycznego. Musieliby wic zbudowa tam i generator. Generatory wymagaj duej iloci miedzianego drutu, wyobracie sobie jego wyprodukowanie bez uycia wspczesnej maszynerii. A skd wziliby gaz odpowiedni dla mroenia? atwiej byoby zbudowa chodni lub konserwowa ywno poprzez suszenie lub marynowanie, tak jak robiono to przed wynalezieniem lodwki. 210.Jest wic oczywiste, e jeeli system industrialny ulegby zniszczeniu,

lodwki zostayby stracone, tak jak inne produkty zalenej od organizacji. Jeli zostayby stracone, powiedzmy na jedno pokolenie, odbudowanie ich zajoby wieki, tak jak zajo wieki wybudowanie ich po raz pierwszy. Ocalae ksiki techniczne byyby nieliczne i szcztkowe. Spoeczestwo przemysowe, budowane od zera bez zewntrznej pomocy, moe zosta ustanowione poprzez szereg etapw: potrzeba narzdzi by zrobi narzdzia by zrobi narzdzia by zrobi narzdzia... Wymagaoby to dugiego procesu rozwoju ekonomicznego i rozwoju organizacji spoecznej. Nawet bez ideologii sprzeciwiajcej si technologii nie ma powodu sdzi, e ktokolwiek byby zainteresowany odbudowaniem spoeczestwa przemysowego. Entuzjazm zwizany z rozwojem jest zjawiskiem charakterystycznym dla nowoczesnej formy spoeczestwa i nie wydawa si istnie przed 17 wiekiem lub okolicznym punktem tamtego okresu. 211. W pnym redniowieczu istniay cztery gwne cywilizacje, ktre byy w rwnym stopniu rozwinite: Europa, wiat Islamu, Indie i Daleki Wschd (Chiny, Japonia, Korea). Trzy z tych cywilizacji pozostay mniej lub bardziej stabilne, tylko Europa staa si bardziej dynamiczna. Nikt nie wie dlaczego tak si wtedy stao, teorie historykw na ten temat s tylko spekulacjami. W kadym wypadku oczywiste jest, e gwatowny rozwj w kierunku technologicznej formy spoeczestwa pojawia si tylko w szczeglnych warunkach. Nie ma wic powodw przypuszcza, e nie moe nastpi dugotrway technologiczny regres. 212. Czy spoeczestwo OSTATECZNIE wrcioby do industrialnotechnologicznej formy? By moe, nie naley si jednak tym martwi, poniewa nie jestemy w stanie przewidzie ani kontrolowa wydarze majcych nastpi za 500 lub 1000 lat. Ten problem bd musiay podj osoby, ktre bd w tym czasie yy. NIBEZPIECZESTWO LEWACTWA

213. Ze wzgldu na sw potrzeb buntu i uczestnictwa w ruchu lewacy lub osoby podobnego typu psychologicznego czsto s zainteresowani buntowniczymi ruchami, ktrych cele i czonkowie nie s z pocztku lewackie. Napyw lewackich typw moe atwo przeksztaci nielewacki ruch w lewacki, a wic lewackie cele zastpuj lub znieksztacaj pierwotne cele ruchu. 214. Aby tego unikn, ruch przedstawiajcy natur technologii musi przyj zdecydowanie antylewack postaw i musi unika jakiejkolwiek kolaboracji z lewakami. Na dusz met lewactwo jest niezgodne z dzik natur, ludzk natur oraz eliminacj wspczesnej technologii. Lewactwo jest kolektywistyczne, dy do scalenia caego wiata (zarwno natury jak i rodzaju ludzkiego) w zjednoczon cao. Nasuwa to jednak zarzdzanie natur i yciem ludzkim przez zorganizowane spoeczestwo i wymaga zaawansowanej technologii. Nie mona zjednoczy wiata bez szybkiego transportu i komunikacji, nie mona skoni wszystkich ludzi do tego by si nawzajem kochali bez wyrafinowanych technik psychologicznych, nie moe powsta planowe spoeczestwo bez koniecznej bazy technologicznej. Co najwaniejsze, lewactwo kieruje si potrzeb wadzy, ktrej lewacy upatruj na poziomie kolektywnym, poprzez identyfikacj z masowym ruchem bd organizacj. Lewactwo nigdy nie odrzuci technologii, poniewa jest ona zbyt cennym rdem kolektywnej wadzy. 215. Anarchista [34] rwnie dy do wadzy, jednak upatruje jej na poziomie indywidualnym lub w maej grupie; chce by jednostki i mae grupy byy w stanie kontrolowa okolicznoci swojego ycia. Sprzeciwia si technologii, poniewa uzalenia ona mae grupy od duych organizacji. 216. Niektrzy lewacy mog sprzeciwia si technologii, ale tylko wtedy gdy s

outsiderami a system technologiczny jest kontrolowany przez nielewakw. Gdyby lewactwo kiedykolwiek stao si dominujce w spoeczestwie i system technologiczny staby si narzdziem w jego rkach, entuzjastycznie uywaby go i promowa jego rozwj. Powieliliby w ten sposb wzorzec, ktry lewactwo ukazywao wiele razy w przeszoci. Kiedy bolszewicy w Rosji byli outsiderami, kategorycznie sprzeciwiali si cenzurze i tajnej policji, postulowali samostanowienie mniejszoci etnicznych, i tak dalej; kiedy jednak doszli do wadzy, narzucili jeszcze surowsz cenzur i stworzyli jeszcze bardziej bezlitosn tajn policj od tych istniejcych w czasach carskich i uciskali mniejszoci etniczne przynajmniej w takim samym stopniu co carowie. W Stanach Zjednoczonych kilka dekad temu gdy lewacy stanowili mniejszo na uniwersytetach, lewaccy profesorowie dali wolnoci akademickiej (Nazywa si to poprawnoci polityczn). To samo stanie si z lewakami i technologi: jeeli kiedykolwiek dostanie si ona pod ich kontrol, uyj jej do podtrzymania ucisku. 217. We wczeniejszych rewolucjach, najbardziej dni wadzy lewacy na pocztku wsppracowali z nielewackimi rewolucjonistami, jak rwnie z lewakami o skonnociach bardziej wolnociowych, a pniej przechytrzyli ich by samemu przej wadz. Robespierre zrobi to w Rewolucji Francuskiej, Bolszewicy zrobili to w Rewolucji Rosyjskiej, komunici zrobili to w Hiszpanii w 1938 roku, a Castro zrobi to na Kubie. Majc na uwadze histori lewactwa, byoby gupie dla nielewackich rewolucjonistw kolaborowanie z lewakami. 218. Rni myliciele zasugerowali, e lewactwo jest rodzajem religii. Nie jest religi w dosownym tego sowa znaczeniu, poniewa lewacka doktryna nie postuluje istnienia jakiejkolwiek nadnaturalnej siy. Jednake dla lewaka, lewactwo odgrywa tak psychologiczn rol, jak dla niektrych odgrywa religia. Lewak MUSI wierzy w lewactwo, odgrywa ono ywotn rol w jego gospodarce psychologicznej. Jego pogldy nie s atwo modyfikowane przez logik czy fakty. Wyraa przekonanie, e lewactwo jest moralnie Waciwe przez due W oraz e ma

on nie tylko prawo, ale i obowizek narzuci wszystkim lewack moralno (Jednake wiele osb, do ktrych odnosimy si jako do lewakw nie uwaa si za nich i nie okrelioby swego systemu pogldw mianem lewactwa. Uywamy terminu lewactwo, poniewa nie znamy lepszego okrelenia dla spektrum powizanych ze sob pogldw wczajcych ruchy feministyczne, prawa gejw, politycznej poprawnoci, itd., poniewa ruchy te wykazuj silne podobiestwo do starej lewicy. Zobacz paragrafy 227-230.) 219. Lewactwo jest si totalitarn. Gdziekolwiek jest w pozycji wadzy, dy do wkroczenia w kady prywatny kcik i wymuszenia na wszystkich lewackiego mylenia. Czciowo jest to spowodowane quasi-religijnym charakterem lewactwa: wszystko niezgodne z lewackimi pogldami reprezentuje Grzech. Co waniejsze, lewactwo jest si totalitarn ze wzgldu na pd do wadzy lewakw. Lewak dy do zaspokojenia swej potrzeby wadzy poprzez identyfikacj z ruchem spoecznym i prbuje przej przez proces wadzy pomagajc w osigniciu celu ruchu (zobacz paragraf 83). Niezalenie jednak od tego jak daleko zaszed ruch w osiganiu swoich celw, lewak nigdy nie jest usatysfakcjonowany, poniewa jego dziaalno jest dziaalnoci zastpcz (zobacz paragraf 41). Tak wic, prawdziwym motywem lewaka nie jest osignicie rzekomych celw lewactwa; w rzeczywistoci motywowany jest przez poczucie wadzy, jakie uzyskuje z walki, a potem osigania spoecznego celu. [35] W konsekwencji lewak nigdy nie jest usatysfakcjonowany celami, ktre ju osign; jego potrzeba procesu wadzy prowadzi go zawsze do walki o nowe cele. Lewak chce rwnych szans dla mniejszoci. Gdy zostaje to osignite nalega on na statystyczn rwno osigni mniejszoci. I tak dugo jak kto w zaktku swego umysu skrywa negatywny stosunek do jakie mniejszoci, lewak musi dokona jego reedukacji. A mniejszoci etniczne to nie wszystko; nikomu nie mona pozwoli na negatywny stosunek wobec homoseksualistw,

niepenosprawnych, otyych, starych, brzydkich, itd., itd. Nie wystarczy by opinia publiczna bya informowana o zagroeniach zwizanych z paleniem tytoniu, ostrzeenie naley drukowa na kadej paczce papierosw. Pniej naley ograniczy lub zakaza reklam papierosw. Dziaacze nigdy nie bd usatysfakcjonowani dopki tyto nie zostanie zakazany, pniej przyjdzie czas na alkohol, niezdrowe jedzenie, itd. Dziaacze przeciwstawiali si racym naduyciom wobec dzieci, co byo do rozsdne. Ale teraz chc doprowadzi do powstrzymania kadego klapsa. Gdy tego dokonaj, bd chcieli zakaza czego innego, co uwaaj za niewaciwe; pniej jeszcze co innego, itd. Nigdy nie bd usatysfakcjonowani dopki nie uzyskaj cakowitej kontroli nad praktykami wychowania dzieci. Wtedy przejd do jakiej innej kwestii. 220. Przypumy, e poproszono lewakw o sporzdzenie listy WSZYSTKICH niewaciwych w spoeczestwie rzeczy oraz e wprowadzono KAD socjaln zmian, ktrej dali. Mona spokojnie powiedzie, e w cigu kilku lat wikszo lewakw znalazaby nowy temat do narzekania, nowe zo spoeczne, ktre naley zmieni, poniewa jak ju mwilimy, lewak jest mniej motywowany przez martwienie si chorobami spoecznymi a bardziej przez potrzeb zaspokojenia pdu wadzy poprzez narzucenie swoich rozwiza spoeczestwu. 221. Z powodu ogranicze naoonych na ich myli i zachowanie przez ich wysoki stopie uspoecznienia, wielu naduspoecznionych lewakw nie moe dy do wadzy w taki sposb, w jaki robi to inni ludzie. Dla nich pd do wadzy ma tylko jedno moralnie akceptowane ujcie i jest nim walka o narzucenie wszystkim swojej moralnoci. 222. Lewacy, szczeglnie ci naduspoecznieni, s Prawdziwie Wierzcy w znaczeniu ksiki Erica Hoffera Prawdziwie Wierzcy. Jednake nie wszyscy Prawdziwie Wierzcy reprezentuj ten sam typ psychologiczny co lewacy. Prawdopodobnie prawdziwie wierzcy nazista, na przykad, rni si psychologicznie od

prawdziwie wierzcego lewaka. Ze wzgldu na swoj skonno do stanowczego oddania sprawie, Prawdziwie Wierzcy s uytecznym, a by moe koniecznym skadnikiem kadego ruchu rewolucyjnego. Stanowi to problem, z ktrym, musimy przyzna, nie wiemy jak si upora. Nie jestemy pewni jak wykorzysta energi Prawdziwie Wierzcego do rewolucji przeciw technologii. Na tym etapie wszystko co moemy powiedzie, to e aden Prawdziwie Wierzcy nie bdzie bezpiecznym dla rewolucji rekrutem, chyba e bdzie oddany wycznie zniszczeniu technologii. Jeeli oddany jest rwnie innemu ideaowi, moe chcie uy technologii, aby do niego dy (zobacz paragraf 220, 221). 223. Niektrzy czytelnicy mog powiedzie: Cay ten tekst o lewactwie to bzdety. Znam Johna i Jane, ktrzy s lewakami i nie wykazuj wszystkich tych totalitarnych tendencji. Prawd jest, e wielu lewakw, moliwe nawet e wikszo, jest przyzwoitymi ludmi szczerze wierzcymi w warto tolerancji wobec innych (do pewnego stopnia), ktrzy nie chcieliby uy autorytarnych metod, by osign swe cele. Nasze spostrzeenia na temat lewactwa nie maj zastosowania do kadego indywidualnego lewaka, ale maj opisywa oglny charakter lewactwa jako ruchu. A oglny charakter ruchu niekoniecznie jest wyznaczany przez liczbowe proporcje rnych rodzajw ludzi zaangaowanych w ruch. 224. Ludzie dorastajcy do pozycji wadzy w ruchach lewackich s lewakami typu najbardziej dnego wadzy, poniewa ludzie tego typu najbardziej staraj si o takie pozycje. Kiedy dne wadzy typy przejmuj kontrol nad ruchem, wielu agodniejszych lewakw po cichu nie zgadza si z dziaalnoci przywdcw, ale nie jest w stanie si im sprzeciwi. POTRZEBUJ wiary w ruch i poniewa nie mog jej porzuci, podaj za przywdcami. Prawd jest, e NIEKTRZY lewacy maj

odwag by sprzeciwi si tym totalitarnym tendencjom, ale zazwyczaj przegrywaj, poniewa typy dne wadzy s lepiej zorganizowane, bezlitosne i Makiavelijskie oraz troszcz si o budowanie sobie silnego zaplecza. 225. Te zjawiska ujawniy si jasno w Rosji i w innych krajach przejtych przez lewakw. Podobnie, przed upadkiem komunizmu w Zwizku Radzieckim, lewacy na Zachodzie rzadko krytykowali ten kraj. Zapytani, przyznaliby e ZSRR robio wiele niewaciwych rzeczy, ale prbowali te znajdywa usprawiedliwienie dla komunistw i zaczliby mwi o porakach Zachodu. Zawsze przeciwstawiali si zachodniemu oporowi militarnemu wobec komunistycznej agresji. Lewackie typy na caym wiecie ywo protestoway przeciw wojskowej dziaalnoci U.S.A. w Wietnamie, ale nie zrobili nic, gdy Zwizek Radziecki najecha na Afganistan. Nie aprobowali dziaalnoci Sowietw, ale ze wzgldu na swe lewackie pogldy nie mogli postawi si w opozycji do komunizmu. Dzisiaj, na tych uniwersytetach gdzie dominuje polityczna poprawno jest prawdopodobnie wiele lewackich typw, ktrzy prywatnie nie aprobuj tumienia wolnoci akademickiej, ale i tak je podtrzymuj. 226. Tak wic fakt, e wielu indywidualnych lewakw to prywatnie spokojni i tolerancyjni ludzie w aden sposb nie wiadczy o tym, e lewactwo jako cao nie posiada tendencji totalitarnych. 227. Nasza dyskusja na temat lewactwa ma powan wad. Wci niejasne jest co rozumiemy pod pojciem lewak. Chyba nie moemy zbyt wiele na to poradzi. Dzisiejsze lewactwo jest rozdzielone w szerokie spektrum rnych ruchw. Nie wszystkie ruchy s lewackie, a niektre (jak radykalni obrocy rodowiska) wydaj si czy osobowoci zarwno typu lewackiego i nielewackiego, ktry powinien wiedzie, e nie naley kolaborowa z lewakami. Rnorodno lewakw

stopniowo przechodzi w rnorodno nielewakw i my sami czsto nie bylibymy w stanie decydowa o tym, czy dana jednostka jest lub nie jest lewakiem. Do stopnia w jakim moe to by w ogle zdefiniowane, nasza koncepcja lewactwa zdefiniowana jest przez dyskusj na jego temat, jak przeprowadzilimy w tym tekcie i moemy jedynie poradzi czytelnikowi, by zastosowa wasny osd w decydowaniu kto jest lewakiem. 228. Pomocnym bdzie jednak wymienienie pewnych kryteriw okrelajcych lewactwo. Kryteria te nie mog by stosowane w sposb bardzo jednostronny. Niektre jednostki mog spenia te kryteria nie bdc lewakami, niektrzy lewacy mog nie spenia adnego z tych kryteriw. Ponownie, musicie po prostu zastosowa wasny osd. 229. Lewak zorientowany jest na kolektywizm na wielk skal. Kadzie nacisk na obowizek jednostki suenia spoeczestwu i obowizek spoeczestwa troszczenia si o jednostk. Negatywnie odnosi si do indywidualizmu. Czsto przybiera ton moralistyczny. Zwykle jest za kontrol posiadania broni, edukacj seksualn i innymi psychologicznie owieconymi metodami, za planowaniem, za faworyzowaniem mniejszoci, za multikulturalizmem. Dy do identyfikacji z ofiarami. Jest przeciwko rywalizacji i przemocy, lecz czsto wynajduje wymwki dla tych lewakw, ktrzy dopuszczaj si przemocy. Ma zamiowanie do chwytliwych terminw jak rasizm, seksizm, homofobia, kapitalizm, imperializm, neokolonializm, ludobjstwo, zmiana spoeczna, sprawiedliwo spoeczna, odpowiedzialno spoeczna. By moe najlepsz metod okrelenia lewaka jest jego tendencja do sympatyzowania z nastpujcymi ruchami: feminizm, prawa gejw, prawa mniejszoci etnicznych, prawa niepenosprawnych, prawa zwierzt, polityczna poprawno. Kady kto silnie sympatyzuje ze WSZYSTKIMI tymi ruchami jest niemal z pewnoci lewakiem. [36] 230. Bardziej niebezpieczni lewacy, czyli ci najbardziej dni wadzy, czsto

charakteryzuj si arogancj lub dogmatycznym podejciem do ideologii. Jednake najbardziej niebezpiecznymi ze wszystkich lewakw mog by pewne naduspoecznione typy, ktre unikaj irytujcych pokazw agresywnoci oraz powstrzymuj si od obnoszenia si ze swoim lewactwem, ale pracuj po cichu i niezauwaalnie na rzecz promowania wartoci kolektywistycznych, owieconych psychologicznych technik uspoeczniania dzieci, zalenoci jednostki od systemu, itd. Ci kryptolewacy (jak mona ich nazwa) przypominaj pewne mieszczaskie typy w przypadku praktycznego dziaania, ale rni si od nich w kwestii psychologii, ideologii oraz motywacji. Zwyczajny mieszczuch prbuje podda ludzi kontroli systemu w celu chronienia swego stylu ycia lub po prostu z powodu swej konwencjonalnej postawy. Kryptolewak prbuje podda ludzi kontroli systemu poniewa jest Prawdziwie Wierzcym w kolektywistyczn ideologi. Kryptolewak rni si od przecitnego lewaka typu naduspoecznionego poprzez fakt, e jego impuls buntowniczy jest sabszy i jest uspoeczniany w bezpieczniejszy sposb. Rni si od zwyczajnego dobrze uspoecznionego mieszczucha poprzez fakt, e posiada w sobie pewien gboki brak, ktry sprawia, e konieczne jest dla niego oddanie si sprawie i zagbianie si w kolektywizm. By moe jego (wysublimowany) pd do wadzy jest silniejszy ni u przecitnego mieszczucha. OSTATNIA UWAGA 231. W caym tekcie wydalimy nieprecyzyjne stwierdzenia, ktre powinny by poczone z wieloma ucileniami i zastrzeeniami, a niektre z naszych stwierdze mog by cakiem bdne. Brak dostatecznych informacji oraz potrzeba zwizoci uczynia dla nas niemoliwym formuowanie naszych twierdze bardziej precyzyjnie lub dodania wszystkich koniecznych ucile. I oczywicie w tego

rodzaju dyskusji trzeba mocno polega na osdzie intuicyjnym, co moe by czasem niewaciwe. Nie twierdzimy wic, e ten tekst wyraa co wicej ni surowe zblienie si do prawdy. 232. Pomimo tego, jestemy racjonalnie pewni, e oglny zarys jaki tutaj nakrelilimy jest cakowicie prawidowy. Zobrazowalimy lewactwo w jego wspczesnej formie jako zjawisko specyficzne dla naszych czasw i symptom zaburzenia procesu wadzy. Jednak moemy si w tym punkcie myli. Naduspoecznione typy prbujce zaspokoi swj pd do wadzy poprzez narzucanie wszystkim swej moralnoci z pewnoci istniej od dawna. Jednake UWAAMY, e rozstrzygajca rola odgrywana przez poczucie niszoci, nisk samoocen, bezsilno, utosamianie si z ofiarami ludzi, ktrzy sami nimi nie s, jest cech specyficzn dla wspczesnego lewactwa. Utosamianie si z ofiarami ludzi, ktrzy sami nimi nie s, jest do pewnego stopnia widoczne w 19-wiecznym lewactwie i wczesnym chrzecijastwie, ale wedug nas symptomy niskiej samooceny, itd. Nie byy tak oczywiste w tych ruchach, ani w ruchach innych, tak jak we wspczesnym lewactwie. Nie jestemy jednak cakowicie pewni, e podobne ruchy nie istniay przed wspczesnym lewactwem. Tej szczeglnej kwestii powinni przyjrze si historycy. PRZYPISY 1. (Paragraf 19) Twierdzimy, e WSZYSCY, lub przynajmniej wikszo brutali i bezwzgldnych wspzawodnikw cierpi z powodu poczucia niszoci. 2. (Paragraf 25) Podczas okresu wiktoriaskiego wielu naduspoecznionych ludzi cierpiao z powodu powanych problemw psychologicznych, bdcych wynikiem ograniczenia swoich uczu seksualnych. Najwidoczniej Freud opiera sw teori na ludziach tego typu. Dzisiaj skupienie socjalizacji przesuno si z seksu na agresj. 3. (Paragraf 27) Niekoniecznie wczajc w to specjalistw od nauk cikiej

inynierii. 4. (Paragraf 28) Istnieje wiele jednostek z klasy redniej i wyszej, ktre sprzeciwiaj si niektrym z tych wartoci, ale zwykle ich sprzeciw jest mniej lub bardziej ukryty. Gwny nurt propagandy w naszym spoeczestwie dziaa na rzecz wymienionych wartoci. Gwnym powodem, dlaczego te wartoci stay si oficjalnymi wartociami naszego spoeczestwa jest fakt, i s uyteczne dla systemu industrialnego. Przemoc jest odrzucana, poniewa zakca funkcjonowanie systemu. Rasizm jest odrzucany, poniewa konflikty etniczne rwnie zaburzaj system, a dyskryminacja marnuje talenty czonkw mniejszoci, ktrzy mogliby by dla systemu uyteczni. Naley przeciwdziaa biedzie, poniewa nisze klasy powoduj problemy dla systemu, a konflikt z nimi obnia morale innych klas. Kobiety zachcane s do podjcia kariery, poniewa ich talenty s uyteczne dla systemu, a co waniejsze, posiadanie staej pracy bardziej integruje je z systemem i wie je bezporednio z nim zamiast z rodzin. Pomaga to w osabieniu solidarnoci rodzinnej. (Przywdcy systemu mwi, e chc wzmocni rodzin, ale tak naprawd chc eby rodzina suya jako efektywne narzdzie uspoeczniania dzieci zgodnie z potrzebami systemu. W paragrafach 51, 52 twierdzimy, e system nie moe pozwoli rodzinie lub innym maoskalowym grupom spoecznym na si lub autonomi). 5. (Paragraf 42) Mona stwierdzi, e wikszo ludzi nie chce sama podejmowa decyzji, lecz chce by myleli za nich ich przywdcy. Jest w tym element prawdy. Ludzie lubi podejmowa decyzje w maych kwestiach, ale podejmowanie decyzji w trudnych, fundamentalnych kwestiach wymaga stanicia w obliczu konfliktu psychologicznego, a tego wikszo ludzi nienawidzi. Std te polegaj na innych w podejmowaniu trudnych decyzji. Wikszo ludzi nie jest z natury przywdcami,

woli raczej za nimi poda, jednak lubi mie bezporedni osobisty dostp do swych przywdcw i bra udzia do pewnego stopnia w podejmowaniu trudnych decyzji. Przynajmniej do tego stopnia potrzebuj autonomii. 6. (Paragraf 44) Niektre z wymienionych symptomw s podobne do tych, jakie wykazuj uwizione zwierzta. Aby wyjani jak te symptomy wyaniaj si z pozbawienia uczestnictwa w procesie wadzy: Pospolite rozumienie ludzkiej natury mwi, e brak celw, ktrych osignicie wymaga wysiku, prowadzi do znudzenia, a to znudzenie dugo kontynuowane, czsto w ostatecznoci prowadzi do depresji. Poraka w osiganiu celw prowadzi do frustracji i obnienia samooceny. Frustracja prowadzi do gniewu, gniew do agresji, czsto w formie naduy wobec dzieci i wspmaonkw. Wykazano, e dugo kontynuowana frustracja zwykle prowadzi do depresji, a depresja do poczucia winy, zaburze snu i przyjmowania pokarmu oraz zych odczu odnonie wasnej osoby. Ci ktrzy d do depresji widz antidotum w przyjemnoci, std te niezaspokojony hedonizm i nadmierny perwersyjny seks. Znudzenie rwnie prowadzi do nadmiernego poszukiwania przyjemnoci, poniewa z braku innych celw, celem staje si przyjemno. Oczywicie jest to uproszczenie. Rzeczywisto jest duo bardziej zoona i oczywicie pozbawienie udziau w procesie wadzy nie jest JEDYN przyczyn opisanych symptomw. Przy okazji, kiedy mwimy o depresji, niekoniecznie mamy na myli taki stopie depresji, jaki wymaga terapii psychiatrycznej. Czsto chodzi tylko o agodne formy depresji. A kiedy mwimy o celach, niekoniecznie mamy na myli cele dugoterminowe. Dla wielu osb (by moe dla wikszoci) w ludzkiej historii wystarczajcym celem

byo po prosu zapewnienie sobie i swej rodzinie poywienia. 7. (Paragraf 52) Czciowy wyjtek mona uczyni dla kilku biernych, zamknitych w sobie grup, takich jak Amiszowie, ktre wywieraj may wpyw na szersz spoeczno. Poza tym, istniej te alternatywne, maoskalowe wsplnoty w dzisiejszej Ameryce. Na przykad gangi modzieowe i sekty. Wszyscy uwaaj je za niebezpieczne i takie s, poniewa ich czonkowie s lojalni raczej wobec siebie, a nie wobec systemu, std te system nie moe ich kontrolowa. Kolejnym przykadem jest margines spoeczny. Czsto uchodzi im na sucho kradzie i oszustwo, poniewa ze wzgldu na jego lojalno wobec siebie, zawsze znajd ludzi ktrzy bd zeznawa udowadniajc ich niewinno. Oczywicie system byby w powanych tarapatach gdyby zbyt wielu ludzi naleao do tych grup. Niektrzy chiscy myliciele z pocztku XX wieku, ktrych celem byo zmodernizowanie Chin, dostrzegali konieczno zamania maoskalowych grup spoecznych, takich jak rodzina. Zgodnie z Sun Yat-senem Chiczycy potrzebowali nowego przypywu patriotyzmu, ktry doprowadziby do przeobraenia lojalnoci wobec rodziny w lojalno wobec pastwa. Zgodnie z Li Huangiem Tradycyjne przywizania, szczeglnie do rodziny, musiay zosta porzucone, jeeli nacjonalizm mia rozwin si w Chinach. (Chester C. Tan, Chiska myl polityczna w dwudziestym wieku, strona 125 i 297) 8. (Paragraf 61) Tak, wiemy e 19-sto wieczna Ameryka borykaa si z wieloma problemami, i to powanymi, lecz dla dobra zwizoci musimy wyraa si w terminach uproszczonych. 9. (Paragraf 61) Podklasy zostawiamy na boku. Mwimy o gwnym nurcie. 10. (Paragraf 62) Niektrzy spoeczni naukowcy, edukatorzy, specjalici od zdrowia psychicznego, itd. robi co mog by wepchn spoeczne popdy do grupy 1, prbujc twierdzi, e kady prowadzi satysfakcjonujce ycie spoeczne. 11. (Paragraf 63, 82) Czy pd do nieograniczonego posiadania rzeczywicie jest

sztucznie stworzony przez przemys reklamowy? Z pewnoci nie istnieje aden wewntrzny ludzki pd do posiadania. Istniao wiele kultur, w ktrych ludzie dali bardzo mao dbr materialnych poza tym, co byo konieczne do zaspokojenia podstawowych potrzeb fizycznych (australijscy aborygeni, tradycyjne wiejskie kultury meksykaskie, niektre kultury afrykaskie). Z drugiej strony, istniao rwnie wiele przedindustrialnych kultur, w ktrych posiadanie dbr materialnych odgrywao wan rol. Nie moemy wic twierdzi, e dzisiejsza materialistyczna kultura jest wytworem wycznie przemysu reklamowego. Jednak jest oczywiste, e przemys ten odegra ogromn rol w tworzeniu owej kultury. Due korporacje wydajce miliony dolarw na reklam nie marnowayby takiej iloci pienidzy bez solidnych dowodw, e wrc one do nich w zwikszonej iloci. Jeden z czonkw FC spotka kilka lat temu przedstawiciela handlu, ktry by na tyle szczery by powiedzie: Nasz prac jest sprawianie by ludzie kupowali rzeczy, ktrych nie chc i nie potrzebuj. Pniej opisa, jak niedowiadczony nowicjusz moe przedstawi klientowi fakty dotyczce produktu i nie doprowadzi do jego sprzeday, podczas gdy wywiczony i dowiadczony profesjonalny sprzedawca sprzedaby du ilo tego towaru tym samym ludziom. Pokazuje to, e ludzie s manipulowani w celu kupowania rzeczy, ktrych w rzeczywistoci nie chc. 12. (Paragraf 64) Problem bezcelowoci wydaje si by mniej powany ni np. 15 lat temu, poniewa dzisiejsi ludzie czuj si mniej bezpieczni fizycznie i ekonomicznie ni przedtem, a potrzeba bezpieczestwa daje im cel. Jednak bezcelowo zostaa zamieniona na frustracj wywoan trudnoci osignicia bezpieczestwa. Kadziemy nacisk na problem bezcelowoci, poniewa liberaowie i lewacy chcieliby rozwiza nasze problemy spoeczne przez zagwarantowanie wszystkim bezpieczestwa, jednak gdyby tego dokonano, przywrcioby to tylko bezcelowo. Istotn kwesti nie jest to czy spoeczestwo zapewnia ludziom

bezpieczestwo dobrze lub sabo; problem tkwi w tym, e ludzie s uzalenieni od systemu dla swego bezpieczestwa, podczas gdy powinni wzi je w swoje rce. To, przy okazji jest czci powodu, dla ktrego ludzie d do prawa do posiadania broni; posiadanie broni kadzie ten aspekt bezpieczestwa w ich rce. 13. (Paragraf 66) Wysiki konserwatystw w celu zmniejszenia liczby rzdowych regulacji przynosz ma korzy przecitnemu czowiekowi. Po pierwsze, tylko cz regulacji moe by zniesiona, poniewa wikszo z nich jest konieczna. Po drugie, wiksza cz deregulacji dotyka raczej biznesu ni przecitnego czowieka, a wic gwnym efektem jest odebranie wadzy rzdowi i przekazanie jej prywatnym korporacjom. Dla przecitnego czowieka oznacza to tyle, e ingerencja rzdu w jego ycie zastpiona zostaje ingerencj duych korporacji, ktrym moe zosta zezwolone, na przykad pozbywanie si coraz wicej substancji chemicznych, ktre dostaj si do jego zaopatrzenia w wod i funduj mu raka. Konserwatyci bior po prostu przecitnego czowieka za frajera, wykorzystujc jego uraz do Wielkiego Rzdu, by promowa wadz Wielkiego Biznesu. 14. (Paragraf 73) Gdy kto aprobuje cel w jakim propaganda uywana jest w danym przypadku, zwykle nazywa to edukacj lub podobnym eufemizmem. Jednake propaganda jest propagand niezalenie od celu, w jakim jest uywana. 15. (Paragraf 83) Nie wyraamy aprobaty ani dezaprobaty dla inwazji na Panam. Uywamy jej tylko w celu ilustracji pewnej uwagi. 16. (Paragraf 95) Gdy amerykaskie kolonie byy pod brytyjskimi rzdami, legalne gwarancje wolnoci byy mniej efektywne ni po wprowadzeniu w ycie amerykaskiej konstytucji, jednak w przedindustrialnej Ameryce byo wicej osobistej wolnoci, zarwno przed i po Wojnie o Niepodlego, ni po tym jak

kraj przeja rewolucja przemysowa. Cytujemy za Doris Graham i Ted Robert Gurr, rozdzia 12 Roger Lane Przemoc w Ameryce: historyczne i porwnawcze perspektywy, strony 476-478: Postpujce podwyszanie standardw wasnoci, a z tym zwikszajca si zaleno od urzdowej stray prawa (w 19-wiecznej Ameryce)... byy wsplne dla caego spoeczestwa... Zmiana spoecznych zachowa jest tak dugoterminowa i rozszerzona, e sugeruje powizanie z najbardziej fundamentalnym z tymczasowych procesw spoecznych; z sam industrialn urbanizacj... Massachusetts w 1835 r. miao populacj 660 940, w 81 procentach miejsk, w wikszoci przedindustrialn i rdzennie urodzon. Jego obywatele przywykli do rozsdnej wolnoci osobistej. Wonice, farmerzy czy rzemielnicy, wszyscy mieli w zwyczaju ustalanie samemu swoich rozkadw pracy, a natura ich pracy czynia ich fizycznie zalenymi od siebie... Pojedyncze problemy, grzechy czy nawet zbrodnie, nie byy generalnie powodem szerszej troski spoecznej... Jednak impet ruchw zdajcych do miasta i do fabryk, ktre przed 1835 byy dopiero w zalku wywar progresywny efekt na osobiste zachowanie w 19 wieku i wprowadzi w wiek 20. Fabryka wymagaa regularnoci zachowania, ycia rzdzonego przez rytmy zegara i kalendarza oraz dania nadzorcy. W miecie lub miasteczku, potrzeba mieszkania w cinitych ssiedztwach powstrzymywaa wiele dziaa wczeniej uchodzcych za norm. Zarwno pracownicy umysowi jak i fizyczni w wikszych zakadach s zaleni od swych wsppracownikw. Odkd praca jednego czowieka dopasowywaa si do pracy innego, interes jednego czowieka przesta by jego wasnym. Rezultaty nowej organizacji ycia i pracy byy widoczne przed rokiem 1900, gdy okoo 76 procent z 2 805 346 mieszkacw Massachusetts zostao sklasyfikowane jako mieszczanie.

Wiele gwatownych i nieregularnych zachowa, ktre byy tolerowane w zwykym, niezalenym spoeczestwie, stay si nieakceptowane w sformalizowanej, kooperatywnej atmosferze pniejszego okresu... Emigracja do miast, krtko mwic, wytworzya bardziej ulege, uspoecznione i cywilizowane pokolenie od poprzednich. 17. (Paragraf 117) Apologeci systemu maj zamiowanie do przywoywania przypadkw, w ktrych o wyniku przesdza jeden lub dwa gosy, jednak takie przypadki s rzadkoci. 18. (Paragraf 119) Dzisiaj, w technologicznie zaawansowanych krajach, ludzie prowadz podobne ycie niezalenie od rnic geograficznych, religijnych i politycznych. Codzienne ycie chrzecijaskiego urzdnika bankowego w Chicago, buddyjskiego urzdnika bankowego w Tokio, komunistycznego urzdnika bankowego w Moskwie jest o wiele bardziej podobne ni w przypadku jakiegokolwiek czowieka yjcego tysic lat temu. Te podobiestwa s rezultatem wsplnej technologii... L. Spragne de Camp Staroytni inynierowie, strona 17. ycie trzech urzdnikw bankowych nie jest IDENTYCZNE. Ideologia wywiera PEWIEN wpyw. Jednak wszystkie technologiczne spoeczestwa, jeli chc przetrwa, musz ewoluowa w PRZYBLIENIE tej samej trajektorii. 19. (Paragraf 123) Pomylcie tylko o tym, e nieodpowiedzialny genetyk mgby stworzy wielu terrorystw. 20. (Paragraf 124) Jako dalszy przykad niepodanych konsekwencji rozwoju medycznego, wyobracie sobie, e wynalezione zostaje skuteczne lekarstwo na raka. Nawet jeeli terapia bdzie zbyt droga by mg sobie na ni pozwoli ktokolwiek spoza elity, znacznie obniy ich ch zatrzymania ucieczki substancji rakotwrczych do rodowiska.

21. (Paragraf 128) Skoro wielu ludzi uznaje za paradoksalny pogld, e dua liczba dobrych rzeczy moe tworzy z rzecz, zilustrujemy to analogi. Przypumy, e Pan A gra w szachy z Panem B. Pan C, mistrz, zaglda Panu A przez rami. Oczywicie Pan A chce wygra, wic jeli Pan C podpowiada mu dobry ruch, wywiadcza Panu A przysug. Przypumy jednak, e Pan C podpowiada Panu A jak ma wykona WSZYSTKIE swoje ruchy. W kadym przypadku wywiadcza Panu A przysug przez ukazywanie mu najlepszego ruchu, lecz przez wykonywanie z niego WSZYSTKICH ruchw, psuje ca gr, poniewa nie ma sensu gra Pana A, jeeli kto wykonuje za niego wszystkie ruchy. Sytuacja wspczesnego czowieka jest analogiczna do sytuacji Pana A. System Czyni ycie jednostki atwiejszym na niezliczone sposoby, ale pozbawia go kontroli nad swym wasnym losem. 22. (Paragraf 137) Rozwaamy tu tylko konflikt wartoci pord gwnego nurtu. W celu zachowania prostoty pozostawiamy na boku wartoci outsiderw, jak idea wyszoci dzikiej natury nad ekonomicznym dobrobytem czowieka. 23. (Paragraf 137) Swj interes niekoniecznie musi by interesem MATERIALNYM. Moe skada si z zaspokojenia jakiej psychologicznej potrzeby, na przykad, z promowania swojej ideologii i religii. 24. (Paragraf 139) Zastrzeenie: W interesie ley zezwalanie na pewien stopie wolnoci w niektrych obszarach. Na przykad, wolno ekonomiczna (z odpowiednimi ograniczeniami) udowodnia sw skuteczno w promowaniu wzrostu ekonomicznego. Jednak tylko planowana, okrelona i ograniczona wolno ley w interesie systemu. Jednostka musi zawsze by trzymana na smyczy, nawet gdy ta smycz jest czasem duga (zobacz paragrafy 94, 97).

25. (Paragraf 143) Nie chcemy sugerowa, e skuteczno lub potencja przetrwania spoeczestwa zawsze by odwrotnie proporcjonalny do iloci naciskw i dyskomfortw jakim spoeczestwo poddaje ludzi. Nie o to nam chodzi. Istniej dobre powody by wierzy, e wiele prymitywnych spoecznoci poddawao ludzi mniejszej presji ni spoeczestwo europejskie, ale to ostatnie okazao si o wiele bardziej wydajne ni jakiekolwiek spoeczestwo prymitywne i zawsze wygrywao z takimi spoeczestwami z powodu przewagi technologicznej. 26. (Paragraf 147) Jeeli mylicie, e bardziej efektywne siy stojce na stray prawa s jednoznacznie dobre poniewa tumi przestpczo, pamitajcie e przestpczo w definicji systemu niekoniecznie jest tym co WY nazwalibycie przestpczoci. Dzisiaj palenie marihuany jest przestpstwem, w niektrych stanach USA chce si przestpstwem uczyni rwnie posiadanie broni, zarejestrowanej bd nie, pniej moe przyj czas na nie aprobowane metody wychowania dzieci, takie jak danie klapsa. W niektrych krajach wyraanie dysydenckich pogldw politycznych jest przestpstwem i nie ma adnych gwarancji, e tak nie stanie si w USA, poniewa adna konstytucja ani system polityczny nie trwaj wiecznie. Jeeli spoeczestwo potrzebuje potnych si stojcych na stray prawa, to znaczy, e co jest nie tak u samych podstaw tego spoeczestwa; musi ono poddawa ludzi cikim naciskom jeeli tak wielu odmawia podporzdkowania si przepisom lub podporzdkowuje si im tylko poniewa s si wymuszone. Wiele spoecznoci w przeszoci obyo si z ma liczb, lub w ogle bez si stojcych na stray prawa. 27. (Paragraf 151) Dla pewnoci, przesze spoeczestwa posiaday pewne rodki wpywania na zachowanie, jednak byy one prymitywne i mao efektywne w porwnaniu z technologicznymi rodkami, jakie rozwijane s teraz. 28. (Paragraf 152) Jakkolwiek, niektrzy psycholodzy publicznie wyraali opinie

sugerujce ich pogard dla ludzkiej wolnoci. A w Omni (sierpie 1987) cytowano matematyka Claude Shannona, ktry powiedzia: Wyobraam sobie czas, gdy bdziemy dla robotw tym, czym psy s dla ludzi, obstaj za maszynami. 29. (Paragraf 154) To nie jest science fiction! Po napisaniu paragrafu 154, przeczytalimy artyku w Sceintific American, zgodnie z ktrym naukowcy aktywnie rozwijaj techniki identyfikowania potencjalnych przyszych kryminalistw i poddawania ich kombinacji rodkw biologicznych i psychologicznych. Niektrzy naukowcy postuluj obowizkowe stosowanie tej terapii, ktra bdzie dostpna w niedalekiej przyszoci (Zobacz W poszukiwaniu elementw kryminalnych W. Wayt Gibbs, Scientific American, marzec 1995). By moe mylicie, e jest to w porzdku, poniewa terapia ta byaby stosowana w przypadku osb, ktre mog sta si pijanymi kierowcami (oni te zagraaj yciu), a moe pniej tych, ktrzy sprawiaj lanie swoim dzieciom, pniej ekologw niszczcych sprzty, a na kocu wszystkich ktrych zachowanie jest niewygodne dla systemu. 30. (Paragraf 184) Kolejn zalet natury jako kontrideau wobec technologii jest to, e u wielu osb natura wyzwala tak sam cz jak religia, a wic natura moe by idealizowana na gruncie religijnym. Prawd jest, e w wielu spoeczestwach religia suya jako wsparcie i usprawiedliwienie dla ustanowionego porzdku, ale jest rwnie prawd, e religia czsto stanowia podstaw rebelii przeciw technologii, tym bardziej, e dzisiejsze zachodnie spoeczestwo nie ma adnych silnych podstaw religijnych. Religia jest dzisiaj uywana jako tanie i elastyczne wsparcie dla wskiego, krtkowzrocznego egoizmu (w ten sposb uywaj jej niektrzy konserwatyci, lub nawet jest cynicznie wykorzystywana do szybkiego wzbogacenia si (wielu ewangelistw) albo te jest wypaczona do grubiaskiego irracjonalizmu (fundamentalistyczne wyznania, protestanckie sekty) lub po prostu tkwi w stagnacji (Katolicyzm, gwny nurt Protestantyzmu). Zjawiskiem najbliszym silnej, rozprzestrzenionej, dynamicznej religii na zachodzie staa si ostatnio quasi-religia lewactwa, lecz dzisiejsze lewactwo jest podzielone i nie ma jasnego, zjednoczonego i inspirujcego celu.

Tak wic istnieje w naszym spoeczestwie religijna prnia, ktra mogaby by wypeniona przez religi skupion na naturze w opozycji do technologii. Byoby jednak bdem sztuczne tworzenie religii speniajc t funkcj. Taka wymylona religia prawdopodobnie byaby porak. Wemy na przykad religi Gai. Czy jej zwolennicy naprawd w ni wierz czy po prostu graj? Jeeli tylko graj, ich religia zakoczy si niepowodzeniem. Najprawdopodobniej najlepiej byoby nie wprowadza religii w konflikt midzy natur a technologi, chyba e NAPRAWD wierzy si w t religi i widzi si gbok, siln i autentyczn reakcj na ni u wielu innych ludzi. 31. (Paragraf 189) Przypuszczajc, e ten ostateczny krok nastpi. Moliwe, e system industrialny mgby by wyeliminowany w stopniowy lub fragmentaryczny sposb (zobacz paragrafy 4, 167 oraz przypis 4). 32. (Paragraf 193) Jest nawet moliwe (cho w najmniejszym stopniu), e rewolucja moe skada si tylko z masowej zmiany nastawienia do technologii wynikajcej z relatywnie stopniowej i bezbolesnej dezintegracji systemu industrialnego. Jeeli tak si stanie, bdziemy mieli wielkie szczcie. Jest o wiele bardziej prawdopodobne, e przeksztacenie si w nietechnologiczne spoeczestwo bdzie bardzo trudne i pene konfliktw i katastrof. 33. (Paragraf 195) Ekonomiczna i technologiczna struktura spoeczestwa jest o wiele waniejsza od jego struktury politycznej w wyznaczaniu stylu ycia przecitnego czowieka (zobacz paragrafy 95, 119 oraz przypisy 16, 18). 34. (Paragraf 215) To stwierdzenie odnosi si do naszego szczeglnego rodzaju anarchizmu. Szeroka gama postaw spoecznych nazywana bya anarchizmem i by moe wiele osb uwaajcych si za anarchistw nie akceptuje naszego stwierdzenia z paragrafu 215. Trzeba rwnie zauway, e istnieje przeciwny

przemocy ruch anarchistyczny, ktrego czonkowie prawdopodobnie nie uznaliby FC za anarchizm i z pewnoci nie aprobuj metod przemocy FC. 35. (Paragraf 219) Wielu lewakw jest motywowanych rwnie przez wrogo, jednak jest ona prawdopodobnie czciowo wynikiem zawiedzionej potrzeby wadzy. 36. (Paragraf 229) Wane jest zrozumienie, e mamy na myli kogo kto sympatyzuje z tymi RUCHAMI takimi jakimi s one dzisiaj w naszym spoeczestwie. Kto kto wierzy w to, e kobiety, homoseksualici, itd. powinni mie rwne prawa, niekoniecznie jest lewakiem. Istniejce w naszym spoeczestwie ruchy feministyczne, homoseksualne, itd. maj ten szczeglny ideologiczny ton charakteryzujcy lewactwo, lecz jeeli kto wierzy, na przykad, e kobiety powinny mie rwne prawa, niekoniecznie musi sympatyzowa z dzisiejsz form ruchu feministycznego. Teodor Kaczynski