WYBRANE PROBLEMY ANALIZY SZEREGU CZASOWEGO (CHRONOLOGICZNEGO) Szereg czasowy (chronologiczny, rozwojowy, dynamiczny) uporzdkowana forma prezentacji pomiarw

statystycznych okrelonej zbiorowoci w rnych momentach lub okresach czasu. Inaczej: cig obserwacji uporzdkowany wedug wartoci zmiennej czasowej. Schemat szeregu czasowego: Zmienna Zaobserwowana wielko danego zjawiska czasowa ti xi t0 x0 t1 x1 . . . . tn xn PODSTAWOWE NARZDZIA ANALIZY ILOCIOWEJ SZEREGW CZASOWYCH: 1. Przyrosty absolutne - o podstawie staej x0b = x0 xb , x1b = x1 xb i oglnie xib = xi xb - o podstawie zmiennej (acuchowe) x1 = x1 x0 , x2 = x2 x1 i oglnie xi = xi xi 1 2. Stopy wzrostu (wskaniki przyrostu wzgldnego) miara niemianowana x xi 1 xi x x x x x x ' x1 = 1 0 = 1 , ' x2 = 2 1 = 2 i oglnie ' xi = i = xi 1 xi 1 x0 x0 x1 x1 W postaci procentowej: x xi 1 x ' xi = i 100 = i 100 xi 1 xi 1 3. Indeksy (wskaniki) stosunek poziomw badanego zjawiska w dwch porwnywalnych okresach - indeksy jednopodstawowe (o podstawie staej) x x x x0 / b = 0 , x1/ b = 1 i oglnie xi / b = i xb xb xb - indeksy acuchowe (o podstawie zmiennej) x x x x1/ 0 = 1 , x2 /1 = 2 i oglnie xi / i 1 = i x0 x1 xi 1 4. Przecitny poziom zjawiska 4.1 dla szeregu okresw:

x=

x
t =0

n 1

4.2 dla szeregu momentw xc = 0,5( x0 + xn1 ) + xt

t =1 n2

rednia chronologiczna:

n 1

5. rednie tempo zmian wartoci zjawiska redniookresowe tempo zmian poziomu zjawiska xt w okresie od momentu 0 do momentu (n-1): r (0, n 1) = ig 1

gdzie ig to rednia geometryczna z indeksw acuchowych xt / t 1 : ig = n1 xt / t 1 = n1

t =1 n 1

xn1 x0

INDEKSY INDYWIDUALNE 1. Indeksy jednopodstawowe (o podstawie staej) x x x x0 / b = 0 , x1/ b = 1 i oglnie xi / b = i xb xb xb 2. Indeksy acuchowe (o podstawie zmiennej) x x x x1/ 0 = 1 , x2 /1 = 2 i oglnie xi / i 1 = i x0 x1 xi 1 3. Zalenoci midzy rnymi typami indeksw 3.1. Zmiana podstawy w szeregu indeksw jednopodstawowych Jeeli dany jest szereg indeksw jednopodstawowych o podstawie xj, ale dla potrzeb analizy konieczna jest zamiana podstawy na xk to kady wyraz z szeregu wyjciowego dzielimy przez indeks dla nowej podstawy, na przykad:

x0 / j : x k / j = i oglnie: xn / j : xk / j =

x0 x k x0 x j x 0 : = = = x0 / k x j x j x j xk xk xn x k xn x j xn : = = = xn / k x j x j x j xk xk

3.2. Zamiana szeregu indeksw jednopodstawowych na szereg indeksw acuchowych Aby przeksztaci szereg indeksw jednopodstawowych na szereg indeksw acuchowych naley w szeregu indeksw jednopodstawowych podzieli kady wyraz przez wyraz go poprzedzajcy. Czyli:

x1/ j : x0 / j = i oglnie:

x1 x0 x1 x j x1 : = = = x1/ 0 x j x j x j x0 x0

xn / j : xn1/ j =

x x xn xn1 x : = n j = n = xn / n1 xj xj x j xn1 xn1

3.3. Zamiana szeregu indeksw acuchowych na szereg indeksw jednopodstawowych Aby z szeregu indeksw acuchowych uzyska szereg jednopodstawowych naley skorzysta z

nastpujcych wzorw: x j +1 x j + 2 x x x ... n1 n = n = xn / j dla wyrazw szeregu o numerze wikszym ni x j x j +1 xn2 xn1 x j i = j +1 numer podstawy (n>j) oraz xn / j =

i / i 1

xm / j =

1
i = m +1

1 x xm+1 xm+ 2 ... j xm xm+1 x j 1

1 = xm / j dla wyrazw szeregu o numerach mniejszych ni xj xm

i / i 1

numer podstawy, czyli m<j.

INDEKSY AGREGATOWE

AGREGATOWY INDEKS ILOCI (unieruchomienie cen) pc qt gdzie, pc - staa Q1/ 0 = pc q0 AGREGATOWY INDEKS ILOCI LASPEYRESA (unieruchomienie cen na poziomie roku bazowego) p 0 qt Q1L/ 0 = p0 q 0 AGREGATOWY INDEKS ILOCI PAASCHEGO (unieruchomienie cen na poziomie roku badanego) pt qt Q1P 0 = / pt q 0

W jakim stopniu (w jakim procencie) na W jakim stopniu (w jakim procencie) na dynamik wartoci danego zjawiska miaa dynamik wartoci danego zjawiska miaa wpyw dynamika iloci, przy staym poziomie wpyw dynamika iloci, przy staym poziomie cen z okresu bazowego cen z okresu badanego

AGREGATOWY INDEKS CEN (unieruchomienie iloci) pt qc gdzie, qc - staa P1/ 0 = p0 qc AGREGATOWY INDEKS CEN LASPEYRESA (unieruchomienie iloci na poziomie roku bazowego) pt q 0 P1L0 = / p0 q0 AGREGATOWY INDEKS CEN PAASCHEGO (unieruchomienie iloci na poziomie roku badanego) pt qt P P0 = 1/ p 0 qt

W jakim stopniu (w jakim procencie) na W jakim stopniu (w jakim procencie) na dynamik wartoci danego zjawiska miaa dynamik wartoci danego zjawiska miaa wpyw dynamika cen, przy staym poziomie wpyw dynamika cen, przy staym poziomie iloci na poziomie roku bazowego iloci na poziomie roku badanego AGREGATOWE INDEKSY FISHERA (przecitna warto podanych powyej formu standaryzacyjnych) AGREGATOWY INDEKS ILOCI AGREGATOWY INDEKS CEN FISHERA FISHERA
Q1F 0 = Q1L/ 0 Q1P 0 / / P1F0 = P L0 P P0 / 1/ 1/

RWNO INDEKSOWA w1/ 0 = P1F0 Q1F 0 / /

w1/ 0 = Q1L/ 0 P P0 = P L0 Q1P 0 1/ 1/ / I Fq I Fp = I Lq I Pq I Lp I Pp = = p0 qt pt qt pt q0 p0 q 0 pt q 0 p 0 q0 p 0 q t pt qt I Lq I Pp = p0 q 0 p0 qt pt qt pt q 0 I Pq I Lp = pt q0 p 0 q 0 p 0 qt pt qt pt q 0 pt qt = p0 q0 pt q0 p0 q0 p0 qt

( pt qt ) 2 pt qt pt qt = = = Iw 2 ( p 0 q 0 ) p0 qt p0 q0 pt qt = = Iw p0 q0 pt qt = Iw = p0 q0

AGREGATOWY INDEKS ILOCI LASPEYRESA jako rednia arytmetyczna wartoci indywidualnych indeksw iloci (wyraenie p0q0 jako wagi) q q t p0 q0 p0 qt q1/ 0 p0 q0 = 0 = Q1L/ 0 = p0 q0 p0 q0 p 0 q 0 AGREGATOWY INDEKS CEN LASPEYRESA jako rednia arytmetyczn wartoci indywidualnych indeksw cen (wyraenie p0q0 jako wagi) p pt p0 q0 pt q0 p1/ 0 p0 q0 = 0 P L0 = = 1/ p0 q 0 p0 q0 p0 q0 4

AGREGATOWY INDEKS ILOCI PAASCHEGO jako rednia harmoniczna wartoci indywidualnych indeksw iloci (wyraenie ptqt jako wagi) pt qt = pt qt = pt qt = pt qt Q1P 0 = / 1 1 q q pt qt qt pt qt q0 pt qt pt q0 1/ 0 t q0 AGREGATOWY INDEKS CEN PAASCHEGO jako rednia harmoniczna wartoci indywidualnych indeksw cen (wyraenie ptqt jako wagi)

P P0 = 1/

pq 1 p pq
t t t 1/ 0

pq 1 p pq
t t t t

pq p p pq
t t 0 t t

pq p q
t

0 t

p0