Poradnik Purmo Nowa Metoda Obliczania 12831 01 2012

Micha Strzeszewski Piotr Wereszczyski
Norma PNEN 12831
Nowa metoda
obliczania projektowego obcienia cieplnego
Poradnik
Norma PNEN 12831
Nowa metoda
obliczania projektowego obcienia cieplnego
Poradnik
450 40 402,5 15
40
380
332,5
Pokj +20C 2 12,9 m

200 120
96,5
15
Warszawa 2009
96,5
Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego. Poradnik. Wersja 1.10.
W opracowaniu przedstawiono metodyk obliczania obcienia cieplnego pomieszcze i budynkw wg normy PNEN 12831. Zwrcono uwag na gwne rnice w stosunku do normy PN-B-03406:1994. Zasady oblicze zilustrowano przykadami. Omwiono rwnie wspomagane komputerowo obliczanie obcienia cieplnego budynkw.
Wydawca Rettig Heating Sp. z o.o. Rettig Heating Sp. z o.o. ul. Przemysowa Przemysowa 44-203 Rybnik Rybnik Biuro Handlowe Handlowe ul. Rotmistrza Pileckiego 91 Ciszewskiego 15 02-781 Warszawa 02-777 fax: 022 643 99 95 budynek KEN Center tel. 022 643 25 20 (22) 544 10 00 fax (22) 544 10 01 (www.purmo.pl) (www.purmo.pl) Opracowano we wsppracy Opracowano we wsppracy z rm rm Sankom Sp. z o.o. o.o. (www.sankom.pl) (www.sankom.pl)
Niniejszy poradnik moe by wykorzystywany wycznie do celw informacyjno-dydaktycznych. Inne wykorzystanie jest zastrzeone. W szczeglnoci poradnik nie zastpuje Polskiej Normy i nie moe suy jako podstawa prowadzenia oblicze projektowych. Autorzy dooyli naleytych stara w trakcie opracowywania poradnika. Jednak autorzy ani wydawca nie gwarantuj braku bdw i nie ponosz odpowiedzialnoci za adne straty ani utracone zyski, powstae w wyniku wykorzystania poradnika.
Copyright by Micha Strzeszewski 2006-2009
Przedmowa
5 czerwca 2006 r. zostaa zatwierdzona norma PN-EN 12831:2006, bdca tumaczeniem normy europejskiej EN 12831:2003. Nowa norma wprowadza wiele zmian w stosunku do dotychczasowej metodyki obliczania zapotrzebowania na ciepo do ogrzewania budynkw. Jest ich tak duo, e w zasadzie powinno si mwi raczej o zupenie nowej metodyce ni o modyfikacji obecnego sposobu prowadzenia oblicze. 6 listopada 2008 r. Minister Infrastruktury podpisa Rozporzdzenie zmieniajce rozporzdzenie w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2008 nr 201) [23], wprowadzajce m.in. obowizek stosowania normy PN-EN 12831:2006 od 1 stycznia 2009 r. Wprowadzaniu nowej metodyki obliczeniowej powinna towarzyszy szeroka akcja popularyzatorsko-szkoleniowa. Niniejszy poradnik ma w zamierzeniu autorw by elementem takiej akcji. Otrzymujemy szereg sygnaw wiadczcych, e poradnik jest szeroko wykorzystywany, zarwno przez projektantw, jak i studentw kierunkw technicznych. Chcielibymy w tym miejscu jeszcze raz podzikowa wszystkim osobom, ktre podzieliy si z nami swoimi uwagami nt. poradnika i przyczyniy si do podniesienia jego poziomu merytorycznego. Po pocztkowym okresie stosowania nowej metodyki planowane jest przygotowanie drugiego rozszerzonego wydania niniejszego poradnika, uwzgldniajcego dowiadczenia praktyczne, zwizane ze stosowaniem nowej normy.
iv
Spis treci
1. Zasady oglne ...................................................................................................................... 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 Wprowadzenie................................................................................................................................. 1 Obowizek stosowania normy ................................................................................................. 2 Zaoenia metody .......................................................................................................................... 2 Procedura obliczeniowa w odniesieniu do przestrzeni ogrzewanej ........................... 3 Procedura obliczeniowa w odniesieniu do budynku lub jego czci .......................... 3 Cakowita projektowa strata ciepa przestrzeni ogrzewanej przypadki podstawowe .................................................................................................................................... 3 1.7 Projektowe obcienie cieplne przestrzeni ogrzewanej.................................................. 4 1.8 Projektowe obcienie cieplne budynku lub jego czci ................................................. 5 2. Wartoci temperatury ....................................................................................................... 6 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 Wprowadzenie................................................................................................................................6 Strefy klimatyczne.........................................................................................................................6 Projektowa temperatura zewntrzna....................................................................................6 rednia roczna temperatura zewntrzna .............................................................................6 Projektowa temperatura wewntrzna ..................................................................................6
3. Obliczanie projektowej straty ciepa przez przenikanie............................................ 9 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 Wprowadzenie................................................................................................................................9 Stosowane wymiary .....................................................................................................................9 Projektowa strata ciepa przez przenikanie ....................................................................... 10 Straty ciepa bezporednio na zewntrz ............................................................................. 10 Uproszczona metoda w odniesieniu do strat ciepa przez przenikanie.................... 11 Straty ciepa przez przestrze nieogrzewan.....................................................................12 Straty ciepa do gruntu ...............................................................................................................15 Straty ciepa midzy przestrzeniami ogrzewanymi do rnych wartoci temperatury....................................................................................................................................15 3.9 Podsumowanie..............................................................................................................................17 4. Przykady obliczania projektowej straty ciepa przez przenikanie ........................ 18 4.1 Przykad 1......................................................................................................................................... 18 4.1.1 Obliczenia wg PNEN 12831:2006 .....................................................................................18 4.1.2 Obliczenia wg PN-B-03406:1994 ...................................................................................... 19 4.1.3 Porwnanie wynikw........................................................................................................... 19 4.2 Przykad 2........................................................................................................................................ 19 4.2.1 Obliczenia wg PNEN 12831:2006 ....................................................................................20 4.2.2 Obliczenia wg PN-B-03406:1994 .......................................................................................21 4.2.3 Porwnanie wynikw............................................................................................................21 4.3 Przykad 3.........................................................................................................................................21 4.3.1 Obliczenia wg PNEN 12831:2006 .................................................................................... 22 4.3.2 Obliczenia wg PNEN 12831:2006 z uwzgldnieniem wymaga Rozporzdzenia w sprawie warunkw technicznych ................................................................................ 23 4.3.3 Obliczenia wg PN-B-03406:1994 ...................................................................................... 23 4.3.4 Porwnanie wynikw........................................................................................................... 23 4.4 Podsumowanie.............................................................................................................................24 v
5. Obliczanie projektowej straty ciepa do gruntu.........................................................25 5.1 5.2 5.3 5.4 Wprowadzenie.............................................................................................................................. 25 Wspczynnik straty ciepa przez przenikanie do gruntu ............................................. 25 Wymiar charakterystyczny podogi.......................................................................................26 Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa ...............................................................26
6. Obliczanie projektowej wentylacyjnej straty ciepa w przypadku wentylacji naturalnej............................................................................................................................ 31 6.1 Wprowadzenie...............................................................................................................................31 6.2 Projektowa wentylacyjna strata ciepa.................................................................................31 6.3 Wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa .................................................31 6.4 Strumie objtoci powietrza wentylacyjnego ................................................................ 32 6.5 Infiltracja przez obudow budynku ...................................................................................... 32 6.6 Minimalny strumie objtoci powietrza ze wzgldw higienicznych...................34 6.7 Projektowe obcienie cieplne budynku lub jego czci ...............................................34 6.8 Przykad ...........................................................................................................................................34 6.8.1 Obliczenia wg PNEN 12831:2006 .................................................................................... 35 6.8.2 Obliczenia wg PN-B-03406:1994 ......................................................................................36 6.8.3 Porwnanie wynikw...........................................................................................................36 7. Obliczanie projektowej wentylacyjnej straty ciepa w przypadku instalacji wentylacyjnej .....................................................................................................................37 7.1 Wprowadzenie.............................................................................................................................. 37 7.2 Projektowa wentylacyjna strata ciepa................................................................................ 37 7.3 Wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa ................................................ 37 7.4 Strumie objtoci powietrza wentylacyjnego ................................................................38 7.5 Strumie powietrza doprowadzonego................................................................................38 7.6 Odzysk ciepa.................................................................................................................................39 7.7 Nadmiar strumienia powietrza usuwanego..................................................................... 40 7.8 Projektowe obcienie cieplne budynku lub jego czci ............................................... 41 7.9 Przykad ........................................................................................................................................... 41 7.9.1 Obliczenia wg PNEN 12831:2006 ....................................................................................42 7.9.2 Obliczenia wg PN-B-03406:1994 ......................................................................................43 7.10 Podsumowanie.............................................................................................................................44 8. Nadwyka mocy cieplnej wymagana do skompensowania skutkw osabienia ogrzewania .................................................................................................... 45 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 Wprowadzenie..............................................................................................................................45 Zaoenia metody ....................................................................................................................... 46 Wspczynnik nagrzewania .................................................................................................... 46 Przykad ...........................................................................................................................................48 Podsumowanie............................................................................................................................ 49
9. Obliczanie obcienia cieplnego wysokich pomieszcze........................................ 50 9.1 Wprowadzenie..............................................................................................................................50 9.2 Wspczynnik poprawkowy .....................................................................................................50 9.3 Przykad ...........................................................................................................................................50
vi
10. Wspomagane komputerowo obliczanie obcienia cieplnego budynkw ..........52 10.1 Wprowadzenie.............................................................................................................................. 52 10.2 Dane oglne................................................................................................................................... 52 10.2.1 Podstawowe dane ................................................................................................................. 53 10.2.2 Straty ciepa do ssiednich lokali...................................................................................... 54 10.2.3 Mostki cieplne......................................................................................................................... 54 10.3 Wspczynniki przenikania ciepa .........................................................................................56 10.4 Pomieszczenia............................................................................................................................... 57 10.5 Wentylacja .....................................................................................................................................59 10.6 Obliczenia .......................................................................................................................................59 10.7 Podsumowanie............................................................................................................................ 60 11. Przykad wspomaganego komputerowo obliczania obcienia cieplnego pomieszczenia ....................................................................................................................61 11.1 Dane wyjciowe............................................................................................................................ 61 11.2 Wprowadzanie danych..............................................................................................................62 11.3 Porwnanie wynikw..................................................................................................................71 12. Literatura ............................................................................................................................ 74 13. Zaczniki.............................................................................................................................75 13.1 Terminy wystpujce w normie PN-EN 12831:2006........................................................ 75 13.2 Porwnanie wybranych poj i symboli wystpujcych w normach PN-EN 12831:2006 i PN-B-03406:1994 ...............................................................................................76 13.3 Wybrane indeksy wystpujce w normie PN-EN 12831:2006......................................78 13.4 Alfabet grecki ................................................................................................................................79
vii
Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego
1. Zasady oglne
1.1 Wprowadzenie Norma PN-EN 12831:2006 [20] jest tumaczeniem angielskiej wersji normy europejskiej EN 12831:2003 [17]. Niewtpliw zalet wprowadzenia norm europejskich bdzie uatwienie inynierom wiadczenia usug projektowych w innych krajach Unii Europejskiej. Naley jednak pamita, e szczegowe wymagania w poszczeglnych krajach czonkowskich, podane w zacznikach krajowych do normy, mog si rni. Norma europejska EN 12831:2003 zostaa przyjta przez CEN (Europejski Komitet Normalizacyjny) 6 lipca 2002 r. Zgodnie z przepisami wewntrznymi CEN/CENELEC czonkowie CEN s zobowizani do nadania normie europejskiej statusu normy krajowej bez wprowadzania jakichkolwiek zmian. Czonkami CEN s krajowe jednostki normalizacyjne pastw Unii Europejskiej oraz Szwajcaria, Norwegia i Islandia (czonkowie EFTA 1 ). Norma podaje nie tylko now metodyk oblicze, ale rwnie wprowadza nowy system poj. Terminy wystpujce w normie podano w zaczniku 11.1. Natomiast porwnanie podstawowych poj i symboli wystpujcych w normie PN-EN 12831:2006 oraz dotychczasowej PN-B-03406:1994 [13] zestawiono zaczniku 11.2. W celu sprawnego posugiwania si now norm wskazane jest rwnie zapoznanie si ze stosowanymi indeksami (zacznik 11.3). Poza tym w nowej normie do oznacze wykorzystano szereg liter greckich. W zaczniku 11.4 zamieszczono alfabet grecki wraz z polskimi nazwami liter. Jedn ze zmian w nazewnictwie, jest uycie okrelenia projektowy zamiast dotychczasowego sowa obliczeniowy. Zmiana ta jest najprawdopodobniej jedn z najatwiejszych do przyswojenia, poniewa dotyczy jedynie sownictwa i nie wpywa na tok oblicze. Bardziej istotn zmian jest rozrnienie w nowej normie poj cakowita projektowa strata ciepa i projektowe obcienie cieplne, podczas gdy w dotychczasowej normie analogiczne pojcia byy tosame. Rnica polega na tym, e w pojciu projektowe obcienie cieplne obok cakowitej projektowej straty ciepa uwzgldnia si dodatkowo nadwyk mocy cieplnej, wymagan do skompensowania skutkw osabienia ogrzewania. W normie PN-B-03406:1994 zrezygnowano natomiast ze wzgldw ekonomicznych z wystpujcego wczeniej dodatku na przerwy w dziaaniu ogrzewania (czyli odpowiednika wspomnianej nadwyki mocy cieplnej) [13]. Norma PN-EN 12831:2006 podaje sposb obliczania obcienia cieplnego: dla poszczeglnych pomieszcze (przestrzeni ogrzewanych) w celu doboru grzejnikw, dla caego budynku lub jego czci w celu doboru rda ciepa. Metoda zawarta w normie moe by stosowana w tzw. podstawowych przypadkach, ktre obejmuj budynki z wysokoci pomieszcze ograniczon do 5 m, przy zaoeniu e s one ogrzewane w warunkach projektowych do osignicia stanu ustalonego.
EFTA Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (ang. European Free Trade Association)
Natomiast w zaczniku informacyjnym (nienormatywnym) zamieszczono instrukcje obliczania projektowych strat ciepa w przypadkach szczeglnych: pomieszczenia o duej wysokoci (powyej 5 m), budynki o znacznej rnicy midzy temperatur powietrza i redni temperatur promieniowania. Ponadto norma podaje metod uproszczon, ktra moe by stosowana dla budynkw mieszkalnych, w ktrych krotno wymiany powietrza, przy rnicy cinienia midzy wntrzem a otoczeniem budynku rwnej 50 Pa, n50 jest nisza od 3 h1. 1.2 Obowizek stosowania normy
W art. 4. ust. 3 . Ustawy z dnia 12 wrzenia 2002 r. o normalizacji czytamy: 3. Stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne. Oznacza to, e obecnie normy same z siebie nie stanowi prawa i sam fakt przyjcia normy przez PKN nie powoduje obowizku ich stosowania. Jest to sytuacja odmienna ni w poprzednim okresie, kiedy stosowanie wszystkich Norm Polskich i branowych byo obowizkowe pod kar aresztu lub grzywny. Jednak ju nastpny ustp tej samej ustawy mwi: 4. Polskie Normy mog by powoywane w przepisach prawnych po ich opublikowaniu w jzyku polskim. Oznacza to, e przepisy prawne (np. ustawy czy rozporzdzenia ministrw) mog wprowadza obowizek stosowania pewnych norm (w caoci lub czci). Jedynym ograniczeniem we wprowadzaniu obowizku stosowania norm jest ich opublikowanie w jzyku polskim. W zwizku z tym Normy Europejskie przyjmowane jako Normy Polskie w jzyku oryginau nie mog by powoane w przepisach prawnych. Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. zmieniajce rozporzdzenie w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2008 nr 201) [23], wprowadza m.in. obowizek stosowania caoci normy PN-EN 12831:2006 od 1 stycznia 2009 r. w zakresie 134 ust. 1: 134. 1. Instalacje i urzdzenia do ogrzewania budynku powinny mie szczytow moc ciepln okrelon zgodnie z Polskimi Normami dotyczcymi obliczania zapotrzebowania na ciepo pomieszcze, a take obliczania oporu cieplnego i wspczynnika przenikania ciepa przegrd budowlanych.
1.3
Zaoenia metody rwnomierny rozkad temperatury powietrza i temperatury projektowej (wysoko pomieszcze nie przekracza 5 m), wartoci temperatury powietrza i temperatury operacyjnej s takie same (budynki dobrze zaizolowane), warunki ustalone (stae wartoci temperatury), stae waciwoci elementw budynkw w funkcji temperatury. 2
Metoda obliczeniowa zostaa opracowana przy nastpujcych zaoeniach:
1.4
Procedura obliczeniowa w odniesieniu do przestrzeni ogrzewanej a) okrelenie wartoci projektowej temperatury zewntrznej i redniej rocznej temperatury zewntrznej; b) okrelenie statusu kadej przestrzeni (czy jest ogrzewana, czy nie) oraz wartoci projektowej temperatury wewntrznej dla kadej przestrzeni ogrzewanej; c) okrelenie charakterystyk wymiarowych i cieplnych wszystkich elementw budynku dla wszystkich przestrzeni ogrzewanych i nieogrzewanych; d) obliczenie wartoci wspczynnika projektowej straty ciepa przez przenikanie i nastpnie projektowej straty ciepa przez przenikanie przestrzeni ogrzewanej; e) obliczenie wartoci wspczynnika projektowej wentylacyjnej straty ciepa i wentylacyjnej straty ciepa przestrzeni ogrzewanej; f) obliczenie cakowitej projektowej straty ciepa; g) obliczenie nadwyki mocy cieplnej przestrzeni ogrzewanej, czyli dodatkowej mocy cieplnej, potrzebnej do skompensowania skutkw przerw w ogrzewaniu; h) obliczenie cakowitego projektowego obcienia cieplnego przestrzeni ogrzewanej.
Procedura obliczeniowa dla przestrzeni ogrzewanej jest nastpujca:
1.5
Procedura obliczeniowa w odniesieniu do budynku lub jego czci
Po przeprowadzeniu oblicze dla wszystkich przestrzeni ogrzewanych mona obliczy cakowite projektowe obcienie cieplne budynku (czci budynku) w celu dobrania rda ciepa. W tym przypadku procedura obliczeniowa jest nastpujca: a) obliczenie sumy projektowych strat ciepa przez przenikanie we wszystkich przestrzeniach ogrzewanych bez uwzgldnienia ciepa wymienianego wewntrz okrelonych granic instalacji; b) obliczenie sumy projektowych wentylacyjnych strat ciepa wszystkich przestrzeni ogrzewanych bez uwzgldniania ciepa wymienianego wewntrz okrelonych granic instalacji; c) obliczenie cakowitej projektowej straty ciepa budynku; d) obliczenie cakowitej nadwyki ciepa budynku, wymaganej do skompensowania skutkw przerw w ogrzewaniu; e) obliczenie obcienia cieplnego budynku. 1.6 Cakowita projektowa strata ciepa przestrzeni ogrzewanej przypadki podstawowe
Norma PNEN 12831 podaje wzr do obliczania cakowitej projektowej straty ciepa przestrzeni ogrzewanej w podstawowych przypadkach:
i = T ,i + V ,i , W
gdzie:
(1.1)
T,i projektowa strata ciepa ogrzewanej przestrzeni (i) przez przenikanie, W; V,i projektowa wentylacyjna strata ciepa ogrzewanej przestrzeni (i), W. 3
Wzr powyszy jest zbliony do wzoru wg normy PN-B-03406:1994:
Q = Q p (1 + d1 + d 2 ) + Qw , W
gdzie: Qp d1 d2 Qw straty ciepa przez przenikanie, W;
(1.2)
dodatek do strat ciepa przez przenikanie dla wyrwnania wpywu niskich temperatur powierzchni przegrd chodzcych pomieszczenia; dodatek do strat ciepa przez przenikanie uwzgldniajcy skutki nasonecznienia przegrd i pomieszcze; zapotrzebowanie na ciepo do wentylacji, W.
Gwna rnica polega na tym, e w nowym wzorze nie wystpuj dodatki do strat ciepa przez przenikanie. W nowej normie nie uwzgldnia si wpywu przegrd chodzcych przy zaoeniu, e budynek jest dobrze zaizolowany. Natomiast jeli tak nie jest, naley zastosowa metod dla budynkw o znacznej rnicy midzy temperatur powietrza i redni temperatur promieniowania (przypadek szczeglny). 1.7 Projektowe obcienie cieplne przestrzeni ogrzewanej
Natomiast w projektowym obcieniu cieplnym przestrzeni ogrzewanej, jak ju wspomniano, uwzgldnia si dodatkowo nadwyk mocy cieplnej, wymagan do skompensowania skutkw osabienia ogrzewania:
HL ,i = T ,i + V ,i + RH ,i , W
gdzie:
(1.3)
RH,i nadwyka mocy cieplnej wymagana do skompensowania skutkw osabienia ogrzewania strefy ogrzewanej (i), W; pozostae oznaczenia j.w.
1.8
Projektowe obcienie cieplne budynku lub jego czci
Projektowe obcienie cieplne dla caego budynku (lub jego czci) oblicza si analogicznie, w nastpujcy sposb:
HL = T ,i + V ,i + RH ,i , W
(1.4)
gdzie:
T ,i
suma strat ciepa przez przenikanie wszystkich przestrzeni ogrzewanych budynku z wyczeniem ciepa wymienianego wewntrz budynku, W;
V ,i
wentylacyjne straty ciepa wszystkich przestrzeni ogrzewanych z wyczeniem ciepa wymienianego wewntrz budynku, W; suma nadwyek mocy cieplnej wszystkich przestrzeni ogrzewanych wymaganych do skompensowania skutkw osabienia ogrzewania, W.
RH ,i
2. Wartoci temperatury
2.1 Wprowadzenie Jak ju wspomniano, jedn ze zmian jest uywanie okrelenia projektowy zamiast dotychczasowego sowa obliczeniowy. Poza tym, obecnie przyjmuje si, e temperatura wewntrzna, stosowana do obliczania strat ciepa przez przenikanie, to temperatura operacyjna, a nie temperatura powietrza. Temperatura operacyjna oznacza redni arytmetyczn z wartoci temperatury powietrza wewntrznego i redniej temperatury promieniowania. 2.2 Strefy klimatyczne
Podzia Polski na strefy klimatyczne pokazano na rys. 2.1. Podzia wg PNEN 12831 odpowiada dokadnie dotychczasowemu podziaowi wg normy PN-82/B-02403 [12]. Zmiana dotyczy jedynie tego, e obecnie podzia ten podany jest w zaczniku krajowym do normy na obliczanie obcienia cieplnego, a nie w oddzielnej normie. 2.3 Projektowa temperatura zewntrzna
Wartoci projektowej temperatury zewntrznej zamieszczono w tabeli 2.1. Projektowa temperatura zewntrzna wg PNEN 12831 odpowiada obliczeniowej temperaturze powietrza na zewntrz budynku wg PN-82/B-02403. Zmiany dotycz jedynie uywanego terminu oraz zamieszczenia wartoci temperatury w zaczniku krajowym do normy na obliczanie obcienia cieplnego, a nie w osobnej normie. 2.4 rednia roczna temperatura zewntrzna
Zacznik krajowym do normy PNEN 12831 podaje rwnie wartoci redniej rocznej temperatury zewntrznej (tabela 2.1). Wartoci te nie byy podane w normie PN-82/B02403, gdy nie byy potrzebne do obliczania zapotrzebowania na ciepo wg normy PNB-03406:1994. Natomiast obecnie s one wykorzystywane do obliczania strat ciepa do gruntu oraz strat ciepa przez przenikanie do przylegych pomieszcze. 2.5 Projektowa temperatura wewntrzna
Norma PNEN 12831 podaje rwnie wartoci projektowej temperatury wewntrznej (tabela 2.2). Wczeniej wartoci temperatury obliczeniowej w pomieszczeniach podane byy w normie PN-82/B-02402 [11], a nastpnie w Rozporzdzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie [22]. Norma PNEN 12831 w zasadzie przytacza tabel z Rozporzdzenia jedynie z drobnymi zmianami. Natomiast w stosunku do normy PN82/B-02402 zmiana polega na obnieniu temperatury w pomieszczeniach przeznaczonych do rozbierania oraz na pobyt ludzi bez odziey (np. azienki, gabinety lekarskie) z 25C do 24C oraz rezygnacji z najwyszej temperatury 32C.
Koobrzeg
Su psk Gdy nia Koszalin Gdask
Godap Elbl g
St arogard Ek Augustw Olszty n Chojni ce Szcze cin Gru dzi dz Zotw Szczy tno Pia oma Biay stok Toru Ost ro ka Inowrocaw Go rzw Wocawek Ciechanw Pock Pozna Wgr w Warszawa Biaa Zielona Gra Koo Sk ier niewice Siedl ce Podlaska Gost y Kalisz Radzy Les zno d
Suwaki
IV
II
III
Sier adz Piot rkw Try b. Zgorzelec Legnica Wodawa Bechat w Rad om W rocaw Jelenia Gra Lublin Chem Radomsko Br zeg Wabrzyc h Opole CzstochowaKiel ce Zamo Tarnobrzeg Gl iwice Katowice Krakw Tarn w Rzeszw Biel sko Bia a y wiec Nowy Scz Pr zem y l San ok
Zakopa ne
V
Rys. 2.1. Podzia terytorium Polski na strefy klimatyczne. Na podstawie [20] Tabela 2.1.
IV
Projektowa temperatura zewntrzna i rednia roczna temperatura zewntrzna [20]
Strefa klimatyczna
Projektowa rednia rocztemperatu- na temperatura zera zewntrzna, wntrzna, C C 7,7 7,9 7,6 6,9 5,5 16 18 20 22 24
I II III IV V
Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego Tabela 2.2. Projektowa temperatura wewntrzna [20]
Przeznaczenie lub sposb wykorzystania pomiesz- Przykady pomieszcze cze nieprzeznaczone na pobyt ludzi, przemysowe podczas dziaania ogrzewania dyurnego (jeli pozwalaj na to wzgldy technologiczne) magazyny bez staej obsugi, garae indywidualne, hale postojowe (bez remontw), akumulatornie, maszynownie i szyby dwigw osobowych
int, C 5
w ktrych nie wystpuj zyski ciepa, a jednorazowy pobyt ludzi znajdujcych si w ruchu i okryciach zewntrznych nie przekracza 1 h, w ktrych wystpuj zyski ciepa od urzdze technologicznych, owietlenia itp., przekraczajce 25 W na 1 m3 kubatury pomieszczenia
klatki schodowe w budynkach mieszkalnych,
hale sprarek, pompownie, kunie, hartownie, wydziay obrbki cieplnej
w ktrych nie wystpuj zyski ciepa, prze- magazyny i skady wymagajce staej obsugi, znaczone do staego pobytu ludzi, znajdu- hole wejciowe, poczekalnie przy salach wijcych si w okryciach zewntrznych lub dowiskowych bez szatni, kocioy, wykonujcych prac fizyczn o wydatku energetycznym powyej 300 W, w ktrych wystpuj zyski ciepa od urzdze technologicznych, owietlenia itp., wynoszce od 10 do 25 W na 1 m3 kubatury pomieszczenia hale pracy fizycznej o wydatku energetycznym powyej 300 W, hale formierni, maszynownie chodni, adownie akumulatorw, hale targowe, sklepy rybne i misne
12
w ktrych nie wystpuj zyski ciepa, prze- sale widowiskowe bez szatni, ustpy publiczznaczone na pobyt ludzi: ne, szatnie okry zewntrznych, hale produko w okryciach zewntrznych w po- cyjne, sale gimnastyczne, zycji siedzcej i stojcej, o bez okry zewntrznych znajdujcych si w ruchu lub wykonujcych prac fizyczn o wydatku energetycznym do 300 W, kuchnie indywidualne wyposaone w paleniska wglowe
16
w ktrych wystpuj zyski ciepa od urzdze technologicznych, owietlenia itp., nieprzekraczajce 10 W na 1 m3 kubatury pomieszczenia przeznaczone na stay pobyt ludzi bez okry zewntrznych, niewykonywujcych w sposb cigy pracy fizycznej kotownie i wzy cieplne przeznaczone do rozbierania, przeznaczone na pobyt ludzi bez odziey
pokoje mieszkalne, przedpokoje, kuchnie indywidualne wyposaone w paleniska gazowe lub elektryczne, pokoje biurowe, sale posiedze, muzea i galerie sztuki z szatniami, audytoria azienki, rozbieralnie-szatnie, umywalnie, natryskownie, hale pywalni, gabinety lekarskie z rozbieraniem pacjentw, sale niemowlt i sale dziecice w obkach, sale operacyjne
20
24
3. Obliczanie projektowej straty ciepa przez przenikanie

3.1 Wprowadzenie Norma PN-EN 12831:2006 [20] wprowadza szereg zasadniczych zmian w stosunku do dotychczasowej normy PN-B-03406:1994 [13]. Najwaniejsze zmiany w zakresie okrelania strat ciepa przez przenikanie to:
wprowadzenie wspczynnika straty ciepa przez przenikanie, zmiana sposobu okrelania wymiarw elementw budynku, uwzgldnianie mostkw cieplnych, zmiana sposobu okrelania strat ciepa do gruntu, zmiana sposobu okrelania strat ciepa do pomieszcze nieogrzewanych, uwzgldnianie strat ciepa do pomieszcze o takiej samej projektowej temperaturze, jeli nale do osobnej jednostki budynku (np. innego mieszkania) lub do budynku przylegego.
3.2 Stosowane wymiary
Zgodnie z zacznikiem krajowym do normy PN-EN 12831:2006, przy obliczaniu strat ciepa przez przenikanie przez przegrody zewntrzne naley stosowa wymiary zewntrzne, czyli wymiary mierzone po zewntrznej stronie budynku. W szczeglnoci wysoko ciany mierzy si pomidzy powierzchniami podg. Przykady wymiarw pokazano na rys. 3.1 i 3.2. Norma PN-EN 12831:2006 nie precyzuje jednak sposobu okrelania wymiarw przegrd wewntrznych. Zdaniem autorw niniejszego poradnika, wymiary przegrd wewntrznych powinny by okrelane w oparciu o wymiary w osiach przegrd ograniczajcych (tak, jak byo to okrelone w normie PN-B-03406:1994).
Rys. 3.1.
Przykad wymiarw poziomych
Rys. 3.2. Przykad wymiarw pionowych
3.3
Projektowa strata ciepa przez przenikanie
Norma PN-EN 12831:2006 podaje nastpujcy wzr do obliczania projektowej straty ciepa przestrzeni ogrzewanej (i) przez przenikanie:
T ,i = (H T ,ie + H T ,iue + H T ,ig + H T ,ij ) ( int ,i e ), W

gdzie:
(3.1)
HT,ie wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do otoczenia (e) przez obudow budynku, W/K; HT,iue wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do otoczenia (e) przez przestrze nieogrzewan (u), W/K; HT,ig wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do gruntu (g) w warunkach ustalonych, W/K; HT,ij wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do ssiedniej przestrzeni (j) ogrzewanej do znaczco rnej temperatury, tzn. przylegej przestrzeni ogrzewanej w tej samej czci budynku lub w przylegej czci budynku, W/K; int,i projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C; e projektowa temperatura zewntrzna, C.
Wg nowej metodyki najpierw oblicza si wspczynniki projektowych strat ciepa, a dopiero pniej mnoy si ich sum przez rnic temperatury wewntrznej i zewntrznej. Natomiast wg normy PN-B-03406:1994 od razu obliczao si straty ciepa. 3.4 Straty ciepa bezporednio na zewntrz
Warto wspczynnika straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) na zewntrz (e) HT,ie zaley od wymiarw i cech charakterystycznych elementw budynku oddzielajcych przestrze ogrzewan od rodowiska zewntrznego, takich jak ciany, podogi, stropy, drzwi i okna. Wg normy PN-EN 12831:2006 uwzgldnia si rwnie liniowe mostki cieplne:
H T ,ie = Ak U k ek + l ll el , W/K
k l
(3.2)
gdzie: Ak Uk powierzchnia elementu budynku (k), m2; wspczynnik przenikania ciepa przegrody (k), W/m2K; wspczynnik przenikania ciepa liniowego mostka cieplnego (l), W/mK; dugo liniowego mostka cieplnego (l) midzy przestrzeni wewntrzn a zewntrzn, m;
l
ll
ek, el wspczynniki korekcyjne ze wzgldu na orientacj, z uwzgldnieniem wpyww klimatu; takich jak: rne izolacje, absorpcja wilgoci przez elementy budynku, prdko wiatru i temperatura powietrza, w przypadku gdy wpywy te nie zostay wczeniej uwzgldnione przy okrelaniu wartoci wspczynnika Uk (EN ISO 6946 [19]).
10
Wspczynnik przenikania ciepa Uk naley oblicza wedug:
normy EN ISO 6946 dla elementw nieprzezroczystych; normy EN ISO 10077-1 [21] dla drzwi i okien; lub na podstawie zalece podanych w europejskich aprobatach technicznych.
Wspczynnik przenikania ciepa liniowego mostka cieplnego l powinien by okrelony wg normy EN ISO 10211-2 [16] (obliczenia numeryczne) lub w sposb przybliony z wykorzystaniem wartoci stabelaryzowanych podanych w normie EN ISO 14683 [15]. Oryginalnym zastosowaniem wartoci stabelaryzowanych, podanych w normie EN ISO 14683, byy obliczenia w odniesieniu do caego budynku. W przypadku oblicze metod pomieszczenie po pomieszczeniu, konieczny jest podzia wartoci wspczynnika przenikania ciepa mostka pomidzy pomieszczenia, jeli mostek cieplny znajduje si na granicy pomieszcze (np. strop przecinajcy izolacj ciany zewntrznej). Podzia ten norma PN-EN 12831:2006 pozostawia do uznania projektanta. W obliczeniach nie uwzgldnia si nieliniowych mostkw cieplnych. Orientacyjne wartoci wspczynnikw korekcyjnych podane s w zaczniku krajowym do normy PN-EN 12831:2006:
ek = 1,0; el = 1,0
W zwizku z tym rwnanie (3.2) w praktyce upraszcza si do nastpujcej postaci:
(3.3)
H T ,ie = Ak U k + l l l , W/K
k l
(3.4)
3.5
Uproszczona metoda w odniesieniu do strat ciepa przez przenikanie
W obliczeniach strat ciepa przez przenikanie, mostki cieplne mona uwzgldni metod uproszczon. Polega ona na przyjciu skorygowanej wartoci wspczynnika przenikania ciepa:
U kc = U k + U tb , W/m 2 K
gdzie:
(3.5)
Ukc skorygowany wspczynnik przenikania ciepa elementu budynku (k), z uwzgldnieniem liniowych mostkw cieplnych, W/m2K; Uk wspczynnik przenikania ciepa elementu budynku (k), W/m2K; U tb wspczynnik korekcyjny w zalenoci od typu elementu budynku, W/m2K. Orientacyjne wartoci wspczynnika U tb podane s w tabelach 3.1 do 3.3. Pojcie elementu budynku przecinajcego i nieprzecinajcego izolacj zostao zobrazowane na rys. 3.3. Zalet uproszczonej metody uwzgldniania mostkw cieplnych jest bezsprzecznie atwo jej stosowania. Natomiast wad wydaje si by tzw. gruby owek, poniewa obliczone straty ciepa mog w niektrych przypadkach by znacznie zawyone.
11

izolacja przecinajcy element budynku izolacja nieprzecinajcy element budynku
Rys. 3.3. Element budynku przecinajcy i nieprzecinajcy izolacj. Na podstawie [20]. Tabela 3.1. Wspczynnik korekcyjny U tb dla pionowych elementw budynku [20]
Liczba stropw Liczba przecinanych przecinajcych izolacj cian
U tb , W/m2K
kubatura przestrzeni 100 m3 0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30 0,25 0,30 0,35 kubatura przestrzeni >100m3 0 0 0,05 0,10 0,15 0,20 0,15 0,20 0,25
2
Tabela 3.2.
0 1 2 0 1 2 0 1 2
Wspczynnik korekcyjny U tb dla poziomych elementw budynku [20]
Element budynku Lekka podoga (drewno, metal itd.) Liczba bokw bdCika cych w kontakcie ze podoga rodowiskiem ze(beton, wntrznym itd.)
Tabela 3.3.
U tb , W/m2K
0 0,05 0,10 0,15 0,20
1 2 3 4
Wspczynnik korekcyjny U tb dla otworw [20]
Powierzchnia elementu budynku 0-2 m2 >2 - 4 m >4 - 9 m2 >9 - 20 m2 >20m2

2
U tb , W/m2K
0,50 0,40 0,30 0,20 0,10
12
3.6
Straty ciepa przez przestrze nieogrzewan
Norma PN-EN 12831:2006 wprowadza zupenie inny sposb okrelania strat ciepa w przypadku przestrzeni nieogrzewanej, przylegej do przestrzeni ogrzewanej. Do tej pory granica tych przestrzeni stanowia granic analizowanego systemu, a obliczenia wykonywao si analogicznie, jak w przypadku przenikania bezporednio na zewntrz, przyjmujc obliczeniow temperatur w przestrzeni przylegej wg normy PN-82/B02403 [12]. Natomiast model przyjty w nowej normie rozpatruje wymian ciepa midzy przestrzeni ogrzewan (i) i otoczeniem (e) poprzez przestrze nieogrzewan (u). Wspczynnik projektowej straty ciepa oblicza si w tym przypadku w sposb nastpujcy:
H T ,iue = Ak U k bu + l l l bu , W/K
k l
(3.6)
gdzie: Ak Uk bu powierzchnia elementu budynku (k) w metrach kwadratowych, m2; wspczynnik przenikania ciepa przegrody (k), W/m2K; wspczynnik redukcji temperatury, uwzgldniajcy rnic midzy temperatur przestrzeni nieogrzewanej i projektow temperatur zewntrzn; wspczynnik przenikania ciepa liniowego mostka cieplnego (l), W/mK; dugo liniowego mostka cieplnego (l) midzy przestrzeni wewntrzn a zewntrzn, m.
l
ll
Wspczynnik bu moe by okrelony w jeden z nastpujcych sposobw:
1. Jeli temperatura przestrzeni nieogrzewanej jest znana:
bu =
gdzie:
int ,i u , int ,i e
(3.7)
int,i projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C; u e projektowa temperatura przestrzeni nieogrzewanej, C; projektowa temperatura zewntrzna, C.
2. Jeli temperatura przestrzeni nieogrzewanej nie jest znana:
bu =
gdzie: Hiu
H ue , H iu + H ue
(3.8)
wspczynnik strat ciepa z przestrzeni ogrzewanej (i) do przylegej przestrzeni nieogrzewanej (u), z uwzgldnieniem: strat ciepa przez przenikanie (z przestrzeni ogrzewanej do przestrzeni nieogrzewanej); wentylacyjnych strat ciepa (strumie powietrza midzy przestrzeni ogrzewan i nieogrzewan); 13 I
Hue wspczynnik strat ciepa z przestrzeni nieogrzewanej (u) do otoczenia (e), z uwzgldnieniem:
strat ciepa przez przenikanie (do otoczenia i do gruntu); wentylacyjnych strat ciepa (midzy przestrzeni nieogrzewan a otoczeniem). 3. W uproszczeniu mona przyjmowa wartoci orientacyjne wg tabeli 3.4.
Wspczynnik redukcji temperatury bu uwzgldnia fakt, e temperatura przestrzeni nieogrzewanej w warunkach projektowych moe by wysza od temperatury zewntrznej, a wanie przez rnic temperatury wewntrznej i zewntrznej mnoy si pniej wspczynnik projektowej straty ciepa rwnanie (3.1). W obliczeniach komputerowych najwaciwsze wydaje si obliczanie temperatury przestrzeni nieogrzewanej na drodze bilansu cieplnego i podstawienie otrzymanej wartoci do rwnania (3.7). Natomiast w przyblionych obliczeniach rcznych moe by wygodne posugiwanie si stabelaryzowanymi wartociami wspczynnika redukcji temperatury.
Tabela 3.4. Wspczynnik redukcji temperatury [20]
Przestrze nieogrzewana Pomieszczenie tylko z 1 cian zewntrzn z przynajmniej 2 cianami zewntrznymi bez drzwi zewntrznych z przynajmniej 2 cianami zewntrznymi z drzwiami zewntrznymi (np. hale, garae) z trzema cianami zewntrznymi (np. zewntrzna klatka schodowa) Podziemie1 bez okien/drzwi zewntrznych z oknami/drzwiami zewntrznymi Poddasze przestrze poddasza silnie wentylowana (np. pokrycie dachu z dachwek lub innych materiaw tworzcych pokrycie niecige) bez deskowania pokrytego pap lub pyt czonych brzegami inne nieizolowane dachy izolowany dach Wewntrzne przestrzenie komunikacyjne (bez zewntrznych cian, krotno wymiany powietrza mniejsza ni 0,5 h1) Swobodnie wentylowane przestrzenie komunikacyjne (powierzchnia otworw/kubatura powierzchni > 0,005 m2/m3) Przestrze podpodogowa (podoga nad przestrzeni nieprzechodni) Przejcia lub bramy przelotowe nieogrzewane, obustronnie zamknite
1
bu
0,4 0,5 0,6 0,8
0,5 0,8
1,0
0,9 0,7
0 1,0 0,8 0,9
Pomieszczenie moe by uwaane za usytuowane w podziemiu, jeli wicej ni 70% powierzchni cian zewntrznych styka si z gruntem.
14
3.7
Straty ciepa do gruntu
Strumie strat ciepa do gruntu moe by obliczony wg normy EN ISO 13370 [14]:
w sposb szczegowy
lub w sposb uproszczony, zamieszczony w normie PN-EN 12831:2006.

Okrelanie strat ciepa do gruntu omwiono w rozdziale 5. 3.8 Straty ciepa midzy przestrzeniami ogrzewanymi do rnych wartoci temperatury
Wspczynnik HT,ij obejmuje ciepo przekazywane przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do ssiedniej przestrzeni (j) ogrzewanej do znaczco innej temperatury. Przestrzeni ssiedni moe by przylege pomieszczenie w tym samym mieszkaniu (np. azienka), pomieszczenie nalece do innej czci budynku (np. innego mieszkania) lub pomieszczenie nalece do przylegego budynku, ktre moe by nieogrzewane. Wspczynnik HT,ij oblicza si w nastpujcy sposb:
H T ,ij = f ij Ak U k , W/K
k
(3.9)
gdzie: fij Ak Uk wspczynnik redukcyjny temperatury, uwzgldniajcy rnic temperatury przylegej przestrzeni i projektowej temperatury zewntrznej; powierzchnia elementu budynku (k), m2; wspczynnik przenikania ciepa przegrody (k), W/m2K.
W przypadku strat ciepa midzy przestrzeniami ogrzewanymi do rnych wartoci temperatury, nie uwzgldnia si mostkw cieplnych.
Wspczynnik redukcyjny temperatury okrelony jest nastpujcym rwnaniem:
f ij =
int ,i przyleg ej przestrzeni , int ,i e
(3.10)
gdzie: int,i projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C;

przylegej przestrzeni temperatura przestrzeni przylegej, C;
projektowa temperatura zewntrzna, C.
Wartoci orientacyjne temperatury przylegych przestrzeni ogrzewanych podano w tabeli 3.5, przy czym: m,e roczna rednia temperatura zewntrzna, C. Nowa norma wprowadza daleko idce zmiany w zakresie przyjmowanej temperatury w ssiednich pomieszczeniach. Do tej pory, jeli rozpatrywano cian pomidzy dwoma pokojami mieszkalnymi, to w obu pokojach przyjmowano tempera15 I
tur +20C. W zwizku z tym rnica temperatury wynosia 0 K, a straty ciepa 0 W. Takie podejcie byo uzasadnione w czasie, kiedy w praktyce nie wystpowaa moliwo indywidualnej regulacji temperatury wewntrznej. Jednak ten sposb oblicze nie jest ju adekwatny, biorc pod uwag obecny stan prawny (obowizek zapewnienia indywidualnej regulacji) i faktyczny sposb uytkowania lokali.
Tabela 3.5. Temperatura przylegych przestrzeni ogrzewanych [20]
Ciepo przekazywane z przestrzeni ogrzewanej (i) do: przylegego pomieszczenia w tej samej jednostce budynku (np. w mieszkaniu) ssiedniego pomieszczenia, nalecego do innej jednostki budynku (np. do innego mieszkania) ssiedniego pomieszczenia, nalecego do oddzielnego budynku (ogrzewanego lub nieogrzewanego)
przylegej przestrzeni, C powinna by okrelona na podstawie przeznaczenia pomieszczenia
int ,i + m,e
2
m,e
Czsto zdarza si, e mieszkania przez krtsze lub dusze okresy s nie uywane (zwaszcza na terenach atrakcyjnych wypoczynkowo). Wtedy, szczeglnie w przypadku indywidualnego rozliczania kosztw ogrzewania, temperatura w mieszkaniu jest obniona w stosunku do temperatury projektowej. Dlatego w praktyce czsto pojawia si rnica temperatury po obu stronach przegrody budowlanej. W zwizku z tym, poniewa ciany wewntrzne najczciej nie s izolowane cieplnie, nawet przy stosunkowo maej rnicy temperatury, mog wystpi znaczne straty ciepa. Dlatego zdaniem autorw wskazane jest izolowanie cieplne rwnie przegrd wewntrznych, oddzielajcych pomieszczenia ogrzewane, jeli pomieszczenia te nale do oddzielnych jednostek budynku (np. mieszka lub lokali uytkowych). Izolacj tak warto wykonywa z materiau, ktry oprcz izolacyjnoci cieplnej posiada waciwoci izolacji akustycznej. Wedug nowej normy temperatur w ssiednim pomieszczeniu naley przyjmowa na pod-stawie przeznaczenia tylko, jeli pomieszczenie to naley do tej samej jednostki budynku (np. do mieszkania). Natomiast jeli pomieszczenie naley do innej jednostki i istnieje moliwo indywidualnej regulacji temperatury, to do obliczania straty ciepa przyjmuje si redni arytmetyczn z projektowej temperatury wewntrznej i rocznej redniej temperatury zewntrznej. Z kolei, jeeli ssiednie pomieszczenie naley do oddzielnego budynku (budynku przylegego), przyjmuje si roczn redni temperatur zewntrzn. Abstrahujc w tym miejscu od oceny dokadnoci takiej metody oblicze, nie mona nie przyzna, e metoda ta pozwala przy doborze grzejnikw przynajmniej w sposb przybliony uwzgldnia ryzyko wystpienia obnionej temperatury wewntrznej w ssiednich jednostkach budynku.
16
Naley rwnie zwrci uwag, e opisane powyej straty ciepa uwzgldnia si w obliczeniach obcienia cieplnego poszczeglnych pomieszcze w celu doboru grzejnikw, natomiast nie uwzgldnia si ich przy okrelaniu obcienia cieplnego caego budynku w celu doboru rda ciepa.
W skali caego budynku, jeli cz pomieszcze bdzie ogrzewana w sposb osabiony, to uzyskana w ten sposb nadwyka mocy pozwoli na pokrycie zwikszonego zapotrzebowania na ciepo w pomieszczeniach ssiednich. 3.9 Podsumowanie
Zarwno nowa jak i dotychczasowa metoda obliczania obcienia cieplnego ma swoje wady i zalety. Podstawow wad nowego podejcia jest mnoenie wszystkich wspczynnikw projektowych strat ciepa (rwnie odnoszcych si do strat ciepa przez przestrzenie nieogrzewane i grunt) przez projektow rnic temperatury (rnic midzy projektow temperatur wewntrzn a projektow temperatur zewntrzn). W zwizku z tym zachodzi konieczno stosowania wspczynnikw redukcji temperatury, przez co procedura obliczeniowa staje si matematycznie bardziej skomplikowana i mniej czytelna z punktu widzenia fizyki budowli. Z kolei zalet nowej metody, zdaniem autorw, jest uwzgldnianie potencjalnych strat ciepa do ssiednich jednostek budynku (straty ciepa do ssiada) w przypadku indywidualnej regulacji. Natomiast procedura obliczeniowa wg normy PN-B-03406:1994 wydaje si prostsza (m.in. nie zachodzi potrzeba obliczania wspczynnikw projektowych strat ciepa) i bardziej czytelna z punktu widzenia fizyki budowli (straty ciepa obliczane s na podstawie rnic temperatury, ktre je wywouj).
17
4. Przykady obliczania projektowej straty ciepa przez przenikanie

Poniej zamieszczono przykady oblicze straty ciepa przez przenikanie przez ciany wg nowej normy oraz normy dotychczasowej PN-B-03406:1994 [13]. 4.1 Przykad 1
Obliczy warto straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (pokoju mieszkalnego) do otoczenia (e) przez cian zewntrzn bez okna wg rysunku 4.1. Liniowe mostki cieplne uwzgldni metod uproszczon. Zaoenia:
wspczynnik przenikania ciepa: 0,29 W/m2K, wysoko zewntrzna ciany: 3,20 m, grubo stropw: 35 cm, kubatura pomieszczenia 100 m3, liczba stropw przecinajcych izolacj: 0, liczba przecinanych cian: 0, lokalizacja: Krakw.
495 (dugo wg PNEN 12831:2006) 480 (dugo wg PN-B-03406:1994) 30 460 (dugo wewntrzna) 10
Pokj +20C
Rys. 4.1.
Rysunek do przykadu 1
4.1.1
Obliczenia wg PNEN 12831:2006
Wspczynnik korekcyjny U tb ustalamy na podstawie tabeli 3.1:
U tb = 0,05 W/m 2 K
Skorygowany wspczynnik przenikania ciepa elementu budynku (k) z uwzgldnieniem liniowych mostkw cieplnych:
U kc = U k + U tb = 0,29 + 0,05 = 0,34 W/m 2 K
18
Dugo ciany na podstawie wymiarw zewntrznych wynosi 4,95 m, a wysoko 3,20 m. W zwizku z tym powierzchnia ciany wynosi:
Ak = 4,95 3,2 = 15,84 m 2

Wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do otoczenia (e) przez analizowan cian:
H T ,ie = Ak U kc = 15,84 0,34 = 5,386 W/K

Projektowa strata ciepa przestrzeni ogrzewanej (i) przez przenikanie przez analizowan cian:
T ,i = H T ,ie ( int ,i e ) = 5,386 [20 ( 20 )] = 215 W

4.1.2 Obliczenia wg PN-B-03406:1994
Dla porwnania poniej przedstawiono obliczenie straty ciepa przez przenikanie wg PN-B-03406:1994. Dugo ciany na podstawie wymiarw pomidzy osiami cian ograniczajcych wynosi 4,80 m, a wysoko 3,20 m. W zwizku z tym powierzchnia ciany wynosi:
A = 4,80 3,2 = 15,36 m 2

Strata ciepa przez przenikanie wynosi:
Qo = U (t i t e ) A = 0,29 [20 ( 20 )] 15,36 = 178 W

4.1.3 Porwnanie wynikw
Warto obliczona wg normy PNEN 12831:2006 jest o 21% wysza w porwnaniu z norm PN-B-03406:1994. Rnica ta wynika z dwch powodw: po pierwsze ze zmiany sposobu ustalania powierzchni przegrody (wymiary zewntrzne), a po drugie z dodatku na uwzgldnienie liniowych mostkw cieplnych (metoda uproszczona). 4.2 Przykad 2
Obliczy warto straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do otoczenia (e) przez przestrze nieogrzewan (u), przez cian wg rysunku 4.2. Liniowe mostki cieplne uwzgldni metod uproszczon. Zaoenia:
wspczynnik przenikania ciepa: 0,44 W/m2K, wysoko zewntrzna ciany: 3,20 m, grubo stropw: 35 cm, kubatura pomieszczenia 100 m3, liczba stropw przecinajcych izolacj: 0, liczba przecinanych cian: 0, otwory zewntrzne: okno i drzwi, ilo przegrd zewntrznych: 2, lokalizacja: Gdask.
19
480 (dugo w osiach) 30 460 (dugo wewntrzna) 10
Warsztat (nieogrzewany)
Pokj +20C
Rys. 4.2. Rysunek do przykadu 2
4.2.1
Wspczynnik korekcyjny U tb ustalamy na podstawie tabeli 3.1:
U tb = 0,05 W/m 2 K
Skorygowany wspczynnik przenikania ciepa elementu budynku (k) z uwzgldnieniem liniowych mostkw cieplnych:
U kc = U k + U tb = 0,44 + 0,05 = 0,49 W/m 2 K

Ak = 4,8 3,2 = 15,36 m 2

Wspczynnik redukcji temperatury, uwzgldniajcy rnic midzy temperatur przestrzeni nieogrzewanej i projektow temperatur zewntrzn ustalamy w sposb orientacyjny na podstawie tabeli 3.4 (pomieszczenie z przynajmniej 2 cianami zewntrznymi, z drzwiami zewntrznymi):
bu = 0,6
20
Wspczynnik straty ciepa przez przenikanie ciepa z przestrzeni ogrzewanej (i) do otoczenia (e) poprzez przestrze nieogrzewan (u), przez analizowan cian:
H T ,iue = Ak U kc bu = 15,36 0,49 0,6 = 4,516 W/K

Projektowa strata ciepa z przestrzeni ogrzewanej (i) do otoczenia (e) poprzez przestrze nieogrzewan (u), przez analizowan cian:
T ,i = H T ,iue ( int ,i e ) = 4,516 [20 ( 16)] = 163 W

4.2.2 Obliczenia wg PN-B-03406:1994 Dla porwnania poniej przedstawiono obliczenie straty ciepa przez przenikanie wg PN-B-03406:1994. Temperatura powietrza w przestrzeni przylegajcej zostaa ustalona na podstawie normy PN-82/B-02403 [12] (pomieszczenia nieogrzewane z oknami lub drzwiami zewntrznymi, z dwiema przegrodami zewntrznymi).
t e = 6C
Strata ciepa przez przenikanie wynosi:
Qo = U (t i t e ) A = 0,44 [20 ( 6 )] 15,36 = 176 W

4.2.3 Porwnanie wynikw Warto obliczona wg normy PNEN 12831:2006 jest o 5% nisza w porwnaniu z norm PN-B-03406:1994, przy czym w obu przypadkach temperatura w pomieszczeniu nieogrzewanym, wzgldnie wspczynnik redukcji temperatury, zostay ustalone na podstawie wartoci orientacyjnych. 4.3 Przykad 3
Obliczy warto straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do ssiedniej przestrzeni (j) ogrzewanej, znajdujcej si w innym mieszkaniu, przez cian wg rysunku 4.3. Liniowe mostki cieplne uwzgldni metod uproszczon. Zaoenia:
wspczynnik przenikania ciepa: 2,10 W/m2K, wysoko ciany: 3,20 m, lokalizacja: Biaystok.
21
480 (dugo w osiach) 30 460 (dugo wewntrzna) 10
Pokj +20C (w ssiednim mieszkaniu) (jeli temperatura obniy si w stosunku do wartoci projektowej)
Pokj +20C
Rys. 4.3. Rysunek do przykadu 3
4.3.1
Ak = 4,8 3,2 = 15,36 m 2

rednia roczna temperatura zewntrzna dla IV strefy klimatycznej:
m,e = 6,9C
Projektowa temperatura przylegej przestrzeni ogrzewanej na podstawie tabeli 3.5:
przyleg ej przestrzeni =
int ,i + m ,e
2
20 + 6,9 = 13,45C 2
Wspczynnik redukcyjny temperatury okrelony jest nastpujcym rwnaniem:
f ij =
int ,i przyleg ej przestrzeni 20 13,45 = 0,156 = int ,i e 20 ( 22)
22
Wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do ssiedniej przestrzeni ogrzewanej (j) przez analizowan cian:
H T ,ij = f ij Ak U k = 0,156 15,36 2,1 = 5,030 W/K

Projektowa strata ciepa z przestrzeni ogrzewanej (i) do ssiedniej przestrzeni ogrzewanej (j) przez analizowan cian:
T ,i = H T ,ij ( int ,i e ) = 5,030 [20 ( 22 )] = 211 W

4.3.2 Obliczenia wg PNEN 12831:2006 z uwzgldnieniem wymaga Rozporzdzenia w sprawie warunkw technicznych Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie, (par. 134, ust. 6) [22] mwi, e regulatory dopywu ciepa do grzejnikw powinny umoliwia uytkownikom uzyskanie w pomieszczeniach temperatury niszej od obliczeniowej, przy czym nie niszej ni 16C w pomieszczeniach o temperaturze obliczeniowej 20C i wyszej. Wobec powyszego, jeeli jako temperatur przestrzeni przylegej przyjmiemy 16C, to wspczynnik redukcyjny temperatury bdzie wynosi:
f ij =
int ,i przyleg ej przestrzeni 20 16 = 0,095 = int ,i e 20 ( 22 )
Wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do ssiedniej przestrzeni ogrzewanej (j) przez analizowan cian:
H T ,ij = f ij Ak U k = 0,095 15,36 2,1 = 3,072 W/K

Projektowa strata ciepa z przestrzeni ogrzewanej (i) do ssiedniej przestrzeni ogrzewanej (j) przez analizowan cian:
T ,i = H T ,ij ( int ,i e ) = 3,072 [20 ( 22 )] = 129 W

4.3.3 Obliczenia wg PN-B-03406:1994 Natomiast zgodnie z norm PN-B-03406:1994 nie uwzgldnia si strat ciepa pomidzy pomieszczeniami o tej samej temperaturze obliczeniowej lub jeli rnica temperatury jest mniejsza ni 4 K. W zwizku z tym, w analizowanym przypadku strata ciepa przez przenikanie wynosi:
Qo = 0 W
4.3.4 Porwnanie wynikw Wg normy PN-B-03406:1994, nie wystpuj straty ciepa przez przenikanie przez analizowan cian. Natomiast wg normy PNEN 12831:2006 uzyskano niezerow warto strat ciepa przez przenikanie do pokoju w ssiednim mieszkaniu. Warto t uwzgldnia si przy doborze grzejnika. Dziki temu moc grzejnika bdzie zwikszona na wypadek obnienia temperatury (osabienia ogrzewania) w ssiednim mieszkaniu. Natomiast, jak ju wspomniano, wartoci tej straty ciepa nie naley uwzgldnia przy doborze rda ciepa.
23
4.4 Podsumowanie W przeprowadzonych przykadowych obliczeniach wg nowej normy uzyskano wyniki odbiegajce od wynikw uzyskanych na podstawie normy dotychczasowej. Rnice wynikaj z:
uwzgldnienia mostkw cieplnych, zmiany sposobu okrelania powierzchni przegrody (wymiary zewntrzne), innego sposobu okrelania temperatury (wzgldnie wspczynnika redukcji temperatury) w pomieszczeniach nieogrzewanych, innym okreleniu temperatury projektowej w pomieszczeniu ogrzewanym, nalecym do osobnej jednostki budynku (innego mieszkania).
Mimo, e przedstawione przykady obliczeniowe maj charakter wyrywkowy i nie obejmuj caego zakresu moliwych przypadkw, ju na ich podstawie mona powiedzie, e przyjcie nowej normy ma duy wpyw nie tylko na sposb prowadzenia oblicze, ale rwnie na uzyskiwane wyniki. W zwizku z tym, wielkoci powierzchni grzejnych i rde ciepa, okrelone na podstawie nowej normy, mog si rni nawet znacznie (powyej skoku w typoszeregach urzdze) od wielkoci, dobranych na podstawie normy dotychczasowej.
24
5. Obliczanie projektowej straty ciepa do gruntu

5.1 Wprowadzenie Na potrzeby normy PN-EN 12831:2006 straty ciepa mog by obliczane wg normy EN ISO 13370:
w sposb szczegowy lub w sposb uproszczony, podany w normie PN-EN 12831:2006.

Sposb uproszczony polega na wykorzystywaniu tabel i wykresw, sporzdzonych dla wybranych przypadkw. W tym przypadku nie uwzgldnia si mostkw cieplnych. Norma PN-EN 12831:2006 podaje rwnie uproszczony sposb oblicze dla podziemia nieogrzewanego i podogi podniesionej z wykorzystaniem wspczynnika redukcji temperatury bu. 5.2 Wspczynnik straty ciepa przez przenikanie do gruntu
Wg normy PN-EN 12831:2006 wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do gruntu (g) w warunkach ustalonych oblicza si w nastpujcy sposb:
H T ,ig = f g1 f g 2 Ak U equiv ,k G w , W/K k

gdzie: fg1
(5.1)
wspczynnik korekcyjny, uwzgldniajcy wpyw rocznych waha temperatury zewntrznej (zgodnie z zacznikiem krajowym do normy PN-EN 12831:2006 warto orientacyjna wynosi 1,45); wspczynnik redukcji temperatury, uwzgldniajcy rnic midzy redni roczn temperatur zewntrzn i projektow temperatur zewntrzn; powierzchnia elementu budynku (k) stykajca si z gruntem, m2;
fg2
Ak
Uequiv,k rwnowany wspczynnik przenikania ciepa elementu budynku (k); W/m2K; Gw wspczynnik uwzgldniajcy wpyw wody gruntowej.
Wspczynnik redukcji temperatury wynosi:
f g2 =
gdzie:
int ,i m,e , int ,i e
(5.2)
int,i projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C; m,e roczna rednia temperatura zewntrzna, C; e projektowa temperatura zewntrzna, C.
Woda gruntowa ma najczciej pomijalny wpyw na wymian ciepa w gruncie, chyba e wystpuje na maej gbokoci i jej strumie jest duy. Wspczynnik uwzgldniajcy wpyw wody gruntowej Gw oblicza si w jeden z nastpujcych sposobw:
25
w sposb szczegowy wg zacznika H do normy PN-EN ISO 13370:2001 lub na podstawie wartoci orientacyjnych, podanych w zaczniku krajowym do normy PN-EN 12831:2006.
Zacznik krajowy do normy PN-EN 12831:2006 podaje dwie wartoci orientacyjne wspczynnika Gw:
Gw = 1,15 jeli odlego midzy zaoonym poziomem wody gruntowej i pyt podogi jest mniejsza ni1 m, Gw = 1,00 w pozostaych przypadkach.
5.3
Wymiar charakterystyczny podogi
Kluczowym pojciem dla okrelania strat ciepa przez podog do gruntu jest wymiar charakterystyczny podogi B', okrelony rwnaniem:
B =
gdzie: A P
1 2
A , m P
(5.3)
pole powierzchni podogi, m2; obwd podogi (uwzgldniajcy tylko ciany zewntrzne), m.
Obwd podogi P uwzgldnia dugo cakowit cian zewntrznych, oddzielajcych ogrzewany budynek od otoczenia zewntrznego lub nieogrzewanej przestrzeni, lecej poza izolowan obudow budynku (np. dobudowane garae, pomieszczenia gospodarcze itp.) Wymiar charakterystyczny podogi B' zdefiniowany jest w normie PN-EN ISO 13370:2001 w odniesieniu do caego budynku. Natomiast zgodnie z norm PN-EN 12831:2006 wymiar ten dla poszczeglnych pomieszcze powinien by okrelany w jeden z nastpujcych sposobw:
dla pomieszcze bez cian zewntrznych stosuje si warto B' obliczon dla caego budynku; dla wszystkich pomieszcze z dobrze izolowan podog (Upodogi < 0,5 W/m2K) rwnie stosuje si warto B' obliczon dla caego budynku; dla pozostaych pomieszcze (pomieszczenia ze cianami zewntrznymi oraz jednoczenie ze sabo izolowan podog) warto B' naley oblicza oddzielnie dla kadego pomieszczenia.
Naley zwrci uwag, e wzoru (5.3) nie da si zastosowa dla pomieszcze bez cian zewntrznych, gdy obwd P wynosi wwczas zero (zgodnie z powyszym stosuje si wtedy warto obliczon dla caego budynku). 5.4 Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa
Wartoci rwnowanego wspczynnika przenikania ciepa podg i cian stykajcych si z gruntem mona odczyta z wykresw (rys. 5.15.4) lub tabel 5.15.4. Naley zwrci uwag, e tabele i wykresy zostay opracowane tylko dla wybranych przypadkw.
26
Uequiv,k, W/m K
z=0m
a - podoga betonowa (bez izolacji)
B', m
Rys. 5.1. Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi na poziomie terenu. Na podstawie [20]
Tabela 5.1.
Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi na poziomie terenu [20]
Warto B' m
Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi Uequiv,bf (dla z = 0 m) W/m2K bez izolacji Upodogi = 2,0 W/m2K 0,77 0,59 0,48 0,41 0,36 0,32 0,29 0,26 0,24 0,22 Upodogi = 1,0 W/m2K 0,55 0,45 0,38 0,33 0,30 0,27 0,24 0,22 0,21 0,19 Upodogi = 0,5 W/m2K 0,33 0,30 0,27 0,25 0,23 0,21 0,19 0,18 0,17 0,16 Upodogi = 0,25 W/m2K 0,17 0,17 0,17 0,16 0,15 0,14 0,14 0,13 0,12 0,12
2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
1,30 0,88 0,68 0,55 0,47 0,41 0,37 0,33 0,31 0,28
27
Uequiv,k, W/m K
z = 1,5 m
B', m
Rys. 5.2. Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi ogrzewanego podziemia z pyt podogi pooon 1,5 m poniej poziomu terenu. Na podstawie [20]
Tabela 5.2.
Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi ogrzewanego podziemia z pyt podogi pooon 1,5 m poniej poziomu terenu [20]
Warto B' m
Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi Uequiv,bf (dla z = 1,5 m) W/m2K bez izolacji Upodogi = 2,0 W/m2K 0,58 0,48 0,40 0,35 0,31 0,28 0,25 0,23 0,22 0,20 Upodogi = 1,0 W/m2K 0,44 0,38 0,33 0,29 0,26 0,24 0,22 0,20 0,19 0,18 Upodogi = 0,5 W/m2K 0,28 0,26 0,25 0,23 0,21 0,19 0,18 0,17 0,16 0,15 Upodogi = 0,25 W/m2K 0,16 0,16 0,15 0,15 0,14 0,14 0,13 0,12 0,12 0,11
2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
0,86 0,64 0,52 0,44 0,38 0,34 0,30 0,28 0,25 0,24
28
Uequiv,k, W/m K
z=3m
B', m
Rys. 5.3. Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi ogrzewanego podziemia z pyt podogi pooon 3,0 m poniej poziomu terenu. Na podstawie [20]
Tabela 5.3.
Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi ogrzewanego podziemia z pyt podogi pooon 3,0 m poniej poziomu terenu [20]
Warto B' m
Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi Uequiv,bf (dla z = 3,0 m) W/m2K bez izolacji Upodogi = 2,0 W/m2K 0,46 0,40 0,35 0,31 0,27 0,25 0,23 0,21 0,20 0,18 Upodogi = 1,0 W/m2K 0,35 0,33 0,29 0,26 0,24 0,22 0,20 0,19 0,18 0,16 Upodogi = 0,5 W/m2K 0,24 0,24 0,22 0,21 0,19 0,18 0,17 0,16 0,15 0,14 Upodogi = 0,25 W/m2K 0,14 0,14 0,14 0,14 0,13 0,13 0,12 0,12 0,11 0,11
2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
0,63 0,51 0,43 0,37 0,32 0,29 0,26 0,24 0,22 0,21
29
Uequiv,k, W/m K
Uc iany , W/m K
Rys. 5.4. Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa ciany ogrzewanego podziemia. Na podstawie [20]
Tabela 5.4.
Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa ciany ogrzewanego podziemia [20]
Uciany W/m2K
Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa ciany Uequiv,bw W/m2K z=Om z=1m 0,00 0,39 0,54 0,68 0,81 0,92 1,02 1,11 1,19 1,27 1,34 1,41 z=2m 0,00 0,35 0,48 0,59 0,69 0,78 0,85 0,92 0,98 1,04 1,09 1,13 z=3m 0,00 0,32 0,43 0,53 0,61 0,68 0,74 0,79 0,84 0,88 0,92 0,96
0,00 0,50 0,75 1,00 1,25 1,50 1,75 2,00 2,25 2,50 2,75 3,00
0,00 0,44 0,63 0,81 0,98 1,14 1,28 1,42 1,55 1,67 1,78 1,89
30
6. Obliczanie projektowej wentylacyjnej straty ciepa w przypadku wentylacji naturalnej

6.1 Wprowadzenie W normie PNEN 12831 [20] w miejsce dotychczasowego pojcia zapotrzebowanie na ciepo do wentylacji wystpuje projektowa wentylacyjna strata ciepa. Dotychczasowa norma PN-B-03406:1994 okrelaa zapotrzebowanie na ciepo do wentylacji na podstawie strumienia powietrza wymaganego ze wzgldw higienicznych. Natomiast wg normy PNEN 12831 naley rwnie okreli strumie powietrza infiltrujcego i przyj wiksz z tych dwch wartoci. 6.2 Projektowa wentylacyjna strata ciepa
Norma PNEN 12831 podaje wzr do obliczania projektowej wentylacyjnej straty ciepa przestrzeni ogrzewanej:
V ,i = H V ,i ( int ,i e ), W
gdzie: HV,i wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa, W/K; int,i projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C; e 6.3 projektowa temperatura zewntrzna, C.
(6.1)
Wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa
Jak wynika z rwnania (6.1) wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa HV,i odnosi strat ciepa do rnicy temperatury wewntrznej i zewntrznej. Wspczynnik ten oblicza si w nastpujcy sposb:
& H V ,i = Vi c p , W/K
(6.2)
gdzie:
& Vi
cp
strumie objtoci powietrza wentylacyjnego przestrzeni ogrzewanej (i), m3/s; gsto powietrza w temperaturze i,int, kg/m3; ciepo waciwe powietrza w temperaturze i,int, J/kgK.
Pomijajc dla uproszczenia zmienno wartoci gstoci i ciepa waciwego powietrza w funkcji temperatury i odnoszc strumie powietrza do jednej godziny, rwnanie (6.2) przyjmuje nastpujc posta:
& H V ,i = 0,34 Vi , W/K
(6.3)
gdzie:
& Vi
strumie objtoci powietrza wentylacyjnego przestrzeni ogrzewanej (i), m3/h.
Sposb okrelania strumienia objtoci powietrza wentylacyjnego zaley od tego, czy w pomieszczeniu znajduje si instalacja wentylacyjna czy nie. 31
6.4 Strumie objtoci powietrza wentylacyjnego W przypadku braku instalacji wentylacyjnej zakada si, e powietrze dopywajce do pomieszczenia charakteryzuje si parametrami powietrza zewntrznego. Jako warto strumienia objtoci powietrza wentylacyjnego naley przyj wiksz z dwch wartoci:
& warto strumienia powietrza na drodze infiltracji Vinf ,i ,
minimalna warto strumienia powietrza wentylacyjnego, wymagana ze wzgl& dw higienicznych Vmin ,i .

& & & Vi = max (Vinf,i , Vmin ,i ), m 3 /h
(6.4)
Dokadn metod okrelania strumienia objtoci powietrza w budynku podano w PNEN 13465 [18]. Natomiast norma PNEN 12831 zawiera zalenoci uproszczone, ktre przytoczono poniej. 6.5 Infiltracja przez obudow budynku
Norma PNEN 12831 podaje wzr na obliczanie strumienia powietrza infiltrujcego do przestrzeni ogrzewanej (i):
& Vinf ,i = 2 Vi n50 ei i , m 3 /h
(6.5)
gdzie: Vi n50 kubatura przestrzeni ogrzewanej (i) (obliczona na podstawie wymiarw wewntrznych), m3; krotno wymiany powietrza wewntrznego, wynikajca z rnicy cinienia 50 Pa midzy wntrzem a otoczeniem budynku, z uwzgldnieniem wpywu nawiewnikw powietrza (tabela 6.1), h1; wspczynnik osonicia (tabela 6.2); wspczynnik poprawkowy uwzgldniajcy wzrost prdkoci wiatru w zalenoci od wysokoci pooenia przestrzeni ogrzewanej ponad poziomem terenu (tabela 6.3).
ei i
Wspczynnik 2 w rwnaniu (6.5) uwzgldnia najbardziej niekorzystny przypadek, w ktrym cae infiltrujce powietrze wpywa do budynku z jednej strony.
32
Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego Tabela 6.1. Krotno wymiany powietrza dotyczca caego budynku [20]
Konstrukcja
n50 h1 Stopie szczelnoci obudowy budynku (jako uszczelek okiennych) wysoki (wysoka jako uszczelek w oknach i drzwiach) redni (okna z podwjnym oszkleniem, uszczelki standardowe) 410 25 niski (pojedynczo oszklone okna, bez uszczelek) > 10 >5
budynki jednorodzinne inne mieszkania lub budynki
<4 <2
Tabela 6.2. Wspczynnik osonicia. Na podstawie [20]
Klasy osonicia
e Ilo odsonitych otworw w przestrzeni ogrzewanej (okna i drzwi) 0 1 >1
Brak osonicia (budynek w wietrznej przestrzeni, wysokie budynki w centrach miast) rednie osonicie (budynki na prowincji z drzewami lub innymi budynkami wok nich, przedmiecia) Dobrze osonite (budynki rednio wysokie w centrach miast, budynki w lasach) 0 0,01 0,02 0 0,02 0,03 0 0,03 0,05
Tabela 6.3. Wspczynnik poprawkowy ze wzgldu na wysoko [20]
Wysoko przestrzeni ogrzewanej ponad poziomem terenu (wysoko rodka pomieszczenia ponad poziomem terenu) 0 10 m >10 30 m >30 m
1,0 1,2 1,5
33
6.6 Minimalny strumie objtoci powietrza ze wzgldw higienicznych Minimalny strumie objtoci powietrza, wymagany ze wzgldw higienicznych, dopywajcy do przestrzeni ogrzewanej (i) moe by okrelony w sposb nastpujcy:
& Vmin ,i = n min Vi , m 3 /h
(6.6)
gdzie: nmin minimalna krotno wymiany powietrza na godzin (tabela 6.4), h1; Vi kubatura przestrzeni ogrzewanej (i) (obliczona na podstawie wymiarw wewntrznych), m3.
Tabela 6.4. Minimalna krotno wymiany powietrza zewntrznego [20]
Typ pomieszczenia Pomieszczenie mieszkalne (orientacyjnie) Kuchnia lub azienka z oknem Pokj biurowy Sala konferencyjna, sala lekcyjna
nmin h1 0,5 0,5 1,0 2,0
Krotnoci wymiany powietrza podane w tabeli 6.4 odniesione s do wymiarw wewntrznych. Jeli w obliczeniach stosowane s wymiary zewntrzne, wartoci krotnoci wymiany powietrza podane w tabeli naley pomnoy przez stosunek midzy kubatur wewntrzn i zewntrzn (w przyblieniu mona przyj 0,8). W przypadku otwartych kominkw naley przyjmowa wysze wartoci strumienia powietrza, wymagane ze wzgldu na proces spalania. 6.7 Projektowe obcienie cieplne budynku lub jego czci
Przy obliczaniu strumienia powietrza infiltrujcego do poszczeglnych przestrzeni ogrzewanych w rwnaniu (6.5) wystpuje wspczynnik 2, uwzgldniajcy najbardziej niekorzystny przypadek, w ktrym cae infiltrujce powietrze wpywa do budynku z jednej strony (patrz punkt 6.5). Natomiast w przypadku obliczania obcienia cieplnego caego budynku, taka konieczno nie zachodzi, poniewa najgorszy przypadek nie wystpi jednoczenie w pomieszczeniach z obu stron budynku. Dlatego sum strumieni powietrza infiltrujcego do poszczeglnych przestrzeni ogrzewanych naley pomnoy przez 0,5. W zwizku z tym strumie powietrza infiltrujcego dla budynku okrela si w nastpujcy sposb:
V&
6.8 Przykad
& = max(0,5 Vinf,i ,
V& ),
min ,i
m 3 /h
(6.7)
Obliczy warto projektowej wentylacyjnej straty ciepa dla pokoju mieszkalnego, dla nastpujcych zaoe:
kubatura: 35 m3, rodzaj budynku: wielorodzinny, stopie szczelnoci obudowy budynku: redni,
34
klasa osonicia: rednie osonicie, ilo odsonitych otworw w przestrzeni ogrzewanej: 1, wysoko rodka pomieszczenia ponad poziomem terenu: 14,5 m, lokalizacja: Pozna.
6.8.1 Obliczenia wg PNEN 12831:2006 Kolejno oblicze przedstawiono na rys. 6.1.
Strumie powietrza infiltrujcego max Minimalny strumie powietrza, wymagany ze wzgldw higienicznych
Strumie powietrza wentylacyjnego
Projektowa wentylacyjna strata ciepa

Rys. 6.1. Kolejno oblicze projektowej wentylacyjnej straty ciepa wg PNEN 12831. Opracowanie wasne.
Warto n50 przyjto 3,5 h1 (na podstawie tabeli 6.1).
Strumie powietrza infiltrujcego do przestrzeni ogrzewanej (i):

& Vinf = 2 V n50 e = 2 35 3,5 0,02 1,2 = 5,88 m 3 /h
Minimalny strumie objtoci powietrza, wymagany ze wzgldw higienicznych:
& Vmin = 0,5 35 = 17,50 m 3 /h

Strumie objtoci powietrza wentylacyjnego:
& & & V = max Vinf , Vmin = max(5,88; 17,50) = 17,50 m 3 /h
35
W omawianym przykadzie minimalny strumie objtoci powietrza, wymagany ze wzgldw higienicznych, przewysza strumie powietrza infiltrujcego. Dzieje si tak w przypadku wikszoci typowych budynkw do 10 m wysokoci [2]. Wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa:
& H V = 0,34 Vi = 0,34 17,50 = 5,95 W/K

Projektowa wentylacyjna strata ciepa:
V = H V ( int e ) = 5,95 [20 ( 18)] = 226 W

6.8.2 Obliczenia wg PN-B-03406:1994 Dla porwnania poniej przedstawiono obliczenie zapotrzebowania na ciepo do wentylacji wg PN-B-03406:1994:
Qw = [0,34(t i t e ) 9] = [0,34(20 ( 18)) 9]35 = 137 W V

6.8.3 Porwnanie wynikw W tym przypadku warto obliczona wg PNEN 12831 jest znacznie wysza (o 65%) ni otrzymana wg PN-B-03406:1994. Wynika to przede wszystkim z faktu, e zgodnie z norm PN-B-03406:1994 w zapotrzebowaniu na ciepo do wentylacji uwzgldniao si (odejmowao si) wewntrzne zyski ciepa (7 lub 9 W/m3).
36
7. Obliczanie projektowej wentylacyjnej straty ciepa w przypadku instalacji wentylacyjnej

7.1 Wprowadzenie Jeeli instalacja wentylacyjna nie jest zidentyfikowana, wentylacyjne straty ciepa okrela si tak, jak w przypadku budynku bez instalacji wentylacyjnej (z wentylacj naturaln). Powietrze nawiewane do przestrzeni ogrzewanej przez instalacj wentylacyjn moe mie rn temperatur. Norma PNEN 12831 operuje wartoci strumienia powietrza wentylacyjnego przy zaoeniu, e jego temperatura jest rwna projektowej temperaturze zewntrznej. Natomiast w przypadku wyszej temperatury powietrza warto strumienia jest odpowiednio redukowana obliczeniowo. 7.2 Projektowa wentylacyjna strata ciepa
Wzr na projektow wentylacyjn strat ciepa jest taki sam, jak w przypadku wentylacji naturalnej:
V ,i = H V ,i ( int ,i e ), W
gdzie: HV,i wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa, W/K; i,int projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C; e 7.3 projektowa temperatura zewntrzna, C.
(7.1)
Rwnie wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa oblicza si w sposb analogiczny, jak w przypadku wentylacji naturalnej. Wspczynnik ten odnosi strat ciepa do rnicy temperatury wewntrznej i zewntrznej.
& H V ,i = Vi c p , W/K
(7.2)
gdzie:
& Vi
cp
strumie objtoci powietrza wentylacyjnego przestrzeni ogrzewanej (i), m3/s; gsto powietrza w temperaturze i,int, kg/m3; ciepo waciwe powietrza w temperaturze i,int, J/kgK.
Pomijajc dla uproszczenia zmienno wartoci gstoci i ciepa waciwego powietrza w funkcji temperatury i odnoszc strumie powietrza do jednej godziny, rwnanie (7.2) przyjmuje nastpujc posta:
& H V ,i = 0,34 Vi , W/K
(7.3)
gdzie:
& Vi
strumie objtoci powietrza wentylacyjnego przestrzeni ogrzewanej (i), m3/h. 37
7.4
Strumie objtoci powietrza wentylacyjnego
Norma PNEN 12831 podaje nastpujcy sposb obliczania strumienia powietrza wentylacyjnego strefy ogrzewanej (i) w przypadku wystpowania instalacji wentylacyjnej:
& & & & Vi = Vinf,i + Vsu,i f V ,i + Vmech,inf ,i , m 3 /h
(7.4)
gdzie:
& Vinf,i strumie powietrza infiltrujcego do przestrzeni ogrzewanej (i), m3/h;
& Vsu,i strumie objtoci powietrza doprowadzonego do przestrzeni ogrzewanej (i), m3/h;
fV,i wspczynnik redukcji temperatury; ogrzewanej (i), m3/h. Obliczony w ten sposb strumie powietrza mona okreli jako cieplnie rwnowany (w artykule [2] uywane jest okrelenie termicznie efektywny thermisch wirksam), tzn. taki, ktrego podgrzanie od temperatury zewntrznej do temperatury powietrza wewntrznego wymagaoby takiej samej iloci ciepa, co podgrzanie rzeczywistych strumieni przy ich rzeczywistych wartociach temperatury. Z punktu widzenia zapotrzebowania na ciepo, strumie ten jest traktowany w dalszych obliczeniach, tak jak byby to strumie powietrza o temperaturze zewntrznej. Okrelanie strumienia powietrza infiltrujcego oraz minimalnego strumienia powietrza ze wzgldw higienicznych, zostao omwione w rozdziale 6.
& Vmech,inf ,i nadmiar strumienia objtoci powietrza usuwanego z przestrzeni
& Wg normy PNEN 12831 strumie powietrza wentylacyjnego Vi nie powinien by mniejszy od minimalnego strumienia powietrza ze wzgldw higienicznych. Rozumiejc literalnie zapis w normie, mona doj do wniosku, e wymaganie to dotyczy stru& mienia, obliczonego wg rwnania (7.4). Jednak naley zwrci uwag, e warto Vi uwzgldnia wspczynnik redukcji temperatury. Dlatego wydaje si wystarczajcym, aby niemniejszy ni strumie minimalny by rzeczywisty strumie powietrza zewntrznego, a nie strumie termicznie rwnowany (patrz przykad). Odnoszenie wymaga higienicznych do strumienia zredukowanego obliczeniowo (cieplnie rwnowanego), ktry moe by znacznie mniejszy od rzeczywistego, podwaaoby natomiast m.in. celowo stosowania odzysku ciepa z powietrza wentylacyjnego.
7.5 Strumie powietrza doprowadzonego
Jeli instalacja wentylacyjna jest zidentyfikowana, strumie powietrza infiltrujcego do przestrzeni ogrzewanej (i) okrela si na podstawie projektu instalacji. Powietrze dostarczane do pomieszczenia ma zazwyczaj temperatur wysz od projektowej temperatury zewntrznej. W tym przypadku naley pomnoy strumie powietrza przez wspczynnik redukcji temperatury:
f V ,i =
int ,i su ,i int ,i e
(7.5)
38
gdzie: int,i projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C; su,i temperatura powietrza dostarczanego do przestrzeni ogrzewanej (i), C; e projektowa temperatura zewntrzna, C.
Wspczynnik redukcji temperatury umoliwia przeliczenie strumienia objtoci powietrza dostarczanego o danej temperaturze na odpowiedni strumie powietrza o temperaturze zewntrznej, ktrego podgrzanie do temperatury powietrza wewntrznego wymaga takiej samej iloci ciepa. 7.6 Odzysk ciepa
Jeli stosowany jest system odzysku ciepa, temperatura su,i moe by obliczona na podstawie efektywnoci (sprawnoci) odzysku ciepa. Jeli przy odzysku ciepa nie zachodzi jednoczenie wymiana wilgoci (np. w wymienniku pytowym rys. 7.1) oraz strumie powietrza nawiewanego rwny jest strumieniowi powietrza wywiewanego, zachodzi nastpujca rwno [6]:
su ,i = e + V ( int ,i e )
gdzie:
(7.6)
efektywno (sprawno) odzysku ciepa;
pozostae oznaczenia jw.
Ukad temperatur pokazano na przykadzie wymiennika pytowego na rys. 7.1.
int,i
su,i
Rys. 7.1.
Schemat wymiennika pytowego
Orientacyjne wartoci efektywnoci odzysku ciepa dla rnych systemw podano w tabeli 7.1 [1].
39
Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego Tabela 7.1. Porwnanie systemw odzysku ciepa. Na podstawie [1]
System odzysku ciepa
Efektywno Powietrze odzysku cienawiewane pa (bez odzyi wywiewane sku wilgoci) w jednej centrali 50-60% 40-50% 50-60% 65-80% tak nie tak tak
Czci ruchome
Moliwo wymiany wilgoci nie nie nie w maym stopniu tak
Wymiennik pytowy Rekuperacja porednia Rurka cieplna Wymiennik obrotowy bez odzysku wilgoci Wymiennik obrotowy z odzyskiem wilgoci
nie tak nie tak
65-80%
tak
tak
W tym miejscu warto zauway, e po podstawieniu temperatury powietrza dostarczanego z rwnania (7.6) do rwnania (7.5) otrzymamy:
f V ,i =
int ,i e V ( int ,i e ) int ,i e
(7.7)
f V ,i =
(1 V )( int ,i e )
int ,i e
(7.8)
W zwizku z tym, wspczynnik redukcji temperatury w przypadku odzysku ciepa z powietrza usuwanego, przy podanych wyej zaoeniach, mona obliczy z nastpujcego rwnania:
f V ,i = 1 V
7.7 Nadmiar strumienia powietrza usuwanego
(7.9)
Norma zakada, e jeeli strumie powietrza usuwanego z pomieszczenia jest wikszy od strumienia dostarczanego, to powstaa rnica jest kompensowana przez strumie powietrza zewntrznego, dopywajcego przez obudow budynku. Jeeli nadmiar strumienia powietrza usuwanego nie jest inaczej okrelony, to jego warto w odniesieniu do caego budynku mona obliczy w nastpujcy sposb:
& & & Vmech,inf = max(Vex Vsu , 0 ), m 3 /h
(7.10)
gdzie:
& Vex & Vsu
strumie objtoci powietrza usuwanego w odniesieniu do caego budynku, m3/h; strumie objtoci powietrza doprowadzonego w odniesieniu do caego budynku, m3/h. 40 I
W budynkach mieszkalnych, strumie objtoci powietrza doprowadzanego w odniesieniu do caego budynku jest czsto przyjmowany jako rwny zeru. Warto nadmiaru strumienia powietrza usuwanego dla caego budynku, otrzyman wg rwnania (7.10), rozdziela si nastpnie na poszczeglne przestrzenie budynku na podstawie ich przepuszczalnoci. Jeli przepuszczalnoci nie zostay okrelone, rozdzia strumienia powietrza zewntrznego moe by przeprowadzony w sposb uproszczony, proporcjonalnie do kubatury kadej przestrzeni:
Vi & & , m 3 /h Vmech,inf ,i = Vmech,inf Vi

gdzie: Vi kubatura przestrzeni (i), m3.
(7.11)
W analogiczny sposb mona rozdziela strumie powietrza dostarczonego do caego budynku. 7.8 Projektowe obcienie cieplne budynku lub jego czci
Strumie powietrza infiltrujcego dla caego budynku norma okrela w nastpujcy sposb:
V&
& & & = 0,5 Vinf,i + (1 V ) Vsu,i + Vmech,inf ,i , m 3 /h
(7.12)
Podobnie jak w rwnaniu dla wentylacji naturalnej, przed sum strumieni powietrza infiltrujcego wystpuje mnonik 0,5. Wynika on z tego, e przy obliczaniu strumienia powietrza infiltrujcego do poszczeglnych przestrzeni ogrzewanych stosuje si wspczynnik 2, uwzgldniajcy najbardziej niekorzystny przypadek, w ktrym cae infiltrujce powietrze wpywa do budynku z jednej strony. Natomiast w przypadku obliczania obcienia cieplnego caego budynku, nie zachodzi konieczno uwzgldniania mnonika 2, poniewa wyej opisana niekorzystna sytuacja nie wystpi jednoczenie w pomieszczeniach z obu stron budynku (patrz punkt 6.7). Dodatkowo norma mwi, e jeli dostarczane powietrze jest ogrzewane przez ssiedni instalacj (instalacj wentylacyjn), naley uwzgldni to w obliczeniach wymaganego obcienia cieplnego do zwymiarowania rda ciepa. 7.9 Przykad
Obliczy warto projektowej wentylacyjnej straty ciepa dla pokoju mieszkalnego, dla nastpujcych zaoe:
kubatura: 35 m3, rodzaj budynku: wielorodzinny, stopie szczelnoci obudowy budynku: redni, klasa osonicia: rednie osonicie, ilo odsonitych otworw w przestrzeni ogrzewanej: 1, wysoko rodka pomieszczenia ponad poziomem terenu: 14,5 m, strumie objtoci pow. doprowadzonego do przestrzeni ogrzewanej: 25 m3/h, nadmiar strumienia objtoci pow. usuwanego z przestrzeni ogrz.: 0 m3/h,
41
zastosowano wymiennik pytowy do odzysku ciepa z powietrza usuwanego o efektywnoci 60% (strumie powietrza usuwanego jest rwny strumieniowi powietrza dostarczanego), brak recyrkulacji powietrza, lokalizacja: Pozna.
7.9.1 Obliczenia wg PNEN 12831:2006
Kolejno oblicze przedstawiono na rys. 7.2.

Strumie powietrza wentylacyjnego
Sprawdzenie warunku minimalnego strumienia objtoci powietrza ze wzgldw higienicznych
Projektowa wentylacyjna strata ciepa

Rys. 7.2. Kolejno oblicze projektowej wentylacyjnej straty ciepa wg PNEN 12831. Opracowanie wasne.
Warto n50 przyjto 3,5 h1 (na podstawie tabeli 6.1), e = 0,02 (tabela 6.2), = 1,2 (tabela 6.3). Strumie powietrza infiltrujcego do przestrzeni ogrzewanej (i):
& Vinf = 2 V n50 e = 2 35 3,5 0,02 1,2 = 5,88 m 3 /h
Temperatura powietrza dostarczanego do przestrzeni ogrzewanej z uwzgldnieniem odzysku ciepa z powietrza usuwanego:
su ,i = e + V ( int,i e ) = 18 + 0,6[20 ( 18)] = 4,8C

Wspczynnik redukcji temperatury wg rwnania (7.5):
f V ,i =
int ,i su ,i 20 4,8 = 0,4 = int ,i e 20 ( 18)
Wspczynnik redukcji temperatury mona rwnie obliczy wg rwnania (7.9):
f V ,i = 1 V = 1 0,6 = 0,4
42
Strumie objtoci powietrza wentylacyjnego:

& & & & Vi = Vinf,i + Vsu,i f V ,i + Vmech,inf ,i = 5,88 + 25 0,4 + 0 = 15,88 m 3 /h
Minimalny strumie objtoci powietrza, wymagany ze wzgldw higienicznych: & Vmin = 0,5 35 = 17,50 m 3 /h Obliczona warto termicznie rwnowanego strumienia objtoci powietrza wentylacyjnego (15,88 m3/h) jest mniejsza od wartoci minimalnej, wymaganej ze wzgldw higienicznych (17,50 m3/h). Jednak obliczona w sposb podany w normie moc ciepa pozwoli na podgrzanie strumienia powietrza 30,88 m3/h, ktry jest prawie dwa razy wikszy od strumienia minimalnego. Dlatego do dalszych oblicze wydaje si celowe przyj warto zredukowan 15,88 m3/h. Warto strumienia jest redukowana, poniewa dalej, przy obliczaniu straty ciepa, zakada si, e powietrze jest podgrzewane od temperatury zewntrznej. Wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa: & H V = 0,34 Vi = 0,34 15,88 = 5,40 W/K Projektowa wentylacyjna strata ciepa:
V = H V ( int e ) = 5,40 [20 ( 18)] = 205 W

Natomiast przyjmujc zgodnie z zapisem w normie PNEN 12831:2006 strumie objtoci powietrza wentylacyjnego jako rwny minimalnemu strumieniowi objtoci powietrza wymaganemu ze wzgldw higienicznych, wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa wynosi: & H V = 0,34 Vi = 0,34 17,5 = 5,95 W/K Natomiast projektowa wentylacyjna strata ciepa wynosi w tym przypadku:
V = H V ( int e ) = 5,95 [20 ( 18)] = 226 W

Otrzymana w ten sposb warto jest wysza, poniewa nie w peni uwzgldnia korzyci wynikajce z zastosowania systemu odzysku ciepa z powietrza usuwanego. 7.9.2 Obliczenia wg PN-B-03406:1994 Dla porwnania poniej przedstawiono obliczenie zapotrzebowania na ciepo do wentylacji wg PN-B-03406:1994. Norma ta nie przewidywaa jasno moliwoci wsppracy instalacji grzewczej i wentylacyjnej. Jednak po uwzgldnieniu poprawki, zaproponowanej przez Piotra Wereszczyskiego [8], mona zapisa: & Qw = 0,34(t i t n )Vw q zc V = 0,34(20 4,8)25 9 35 = 155 315 = 186 W Poniewa obliczona warto jest ujemna, naley zgodnie z norm przyj zero. Oznacza to, e zaoone w normie zyski ciepa 9 W/m3 pokryj w caoci zapotrzebowanie ciepa do podgrzania powietrza wentylacyjnego.
43
7.10 Podsumowanie Norma PNEN 12831 przewiduje explicite moliwo wsppracy instalacji centralnego ogrzewania i instalacji wentylacyjnej, co jest jej zalet w porwnaniu z norm dotychczasow. Jednak wydaje si celowym doprecyzowanie warunku minimalnego strumienia powietrza ze wzgldw higienicznych. Zdaniem autorw niniejszy warunek powinien odnosi si do rzeczywistego strumienia powietrza zewntrznego, a nie do strumienia cieplnie rwnowanego (zredukowanego obliczeniowo z uwagi na inn temperatur powietrza wentylacyjnego ni temperatura zewntrzna). Tak interpretacj potwierdza drugie wydanie niemieckiego zacznika krajowego, chocia nie wynika to jednoznacznie z tekstu samej normy europejskiej.
44
8. Nadwyka mocy cieplnej wymagana do skompensowania skutkw osabienia ogrzewania

8.1 Wprowadzenie Istotn zmian, wprowadzon przez norm PN-EN 12831:2006, w stosunku do metodyki dotychczasowej jest rozrnienie poj cakowita projektowa strata ciepa i projektowe obcienie cieplne. Rnica polega na tym, e projektowe obcienie cieplne obok cakowitej projektowej straty ciepa uwzgldnia dodatkowo nadwyk mocy cieplnej, wymagan do skompensowania skutkw osabienia ogrzewania (rys. 8.1).
Projektowa strata ciepa przez przenikanie
Wentylacyjna strata ciepa
Projektowe obcienie cieplne
Cakowita projektowa strata ciepa
Nadwyka mocy cieplnej

(skompensowanie skutkw osabienia ogrzewania)
Rys. 8.1.
Porwnanie poj cakowita projektowa strata ciepa i projektowe obcienie cieplne
Projektowe obcienie cieplne przestrzeni ogrzewanej okrelone jest rwnaniem:
HL ,i = T ,i + V ,i + RH ,i , W
gdzie:
(8.1)
T,i projektowa strata ciepa ogrzewanej przestrzeni (i) przez przenikanie, W; V,i projektowa wentylacyjna strata ciepa ogrzewanej przestrzeni (i), W; RH,i nadwyka mocy cieplnej wymagana do skompensowania skutkw osabienia ogrzewania strefy ogrzewanej (i), W. Jak ju wspomniano, w normie PN-B-03406:1994 [13] zrezygnowano z wystpujcego wczeniej dodatku na przerwy w dziaaniu ogrzewania (czyli odpowiednika wprowadzonej obecnie nadwyki mocy cieplnej). W momencie wprowadzenia normy PN-B-03406:1994 wycofanie tego dodatku uzasadniono wzgldami ekonomicznymi [13]. Miao to zapobiega znacznemu wzrostowi kosztw elementw instalacji (rde ciepa, grzejnikw, przewodw). Dlatego zaoono cigo dziaania instalacji przy temperaturze rwnej lub niszej ni 5C. Natomiast w obecnej sytuacji ekonomicznej stosunek kosztw eksploatacyjnych do kosztw inwestycyjnych instalacji grzewczych jest znacznie wikszy ni wczeniej i dlatego ponowne umoliwienie stosowania osabienia ogrzewania take przy niskich temperaturach zewntrznych wydaje si uzasadnione.
45
8.2
Zaoenia metody
Straty ciepa oblicza si, zakadajc ustalony model wymiany ciepa. Natomiast ogrzewanie z przerwami lub osabieniem wymaga zapewnienia nadwyki mocy ponad moc, ktra pozwala pokrywa straty ciepa w warunkach ustalonej wymiany ciepa. Nadwyka ta umoliwia osignicie wymaganej temperatury wewntrznej w okrelonym czasie po okresie osabienia. Oglnie nadwyka zaley od nastpujcych czynnikw:
pojemnoci cieplnej budynku, czasu, w ktrym ma by osignita wymagana temperatura wewntrzna, zakadanego obnienia temperatury w okresie osabienia ogrzewania, charakterystyk ukadu regulacji instalacji.
Nadwyka mocy cieplnej czasami nie jest wymagana, np.:
jeli ukad regulacji wycza program osabienia w okresie niskich temperatur zewntrznych (podobnie, jak byo to przyjte w normie PN-B-03406:1994), straty ciepa mog by ograniczone w okresie osabienia ogrzewania, np. poprzez zmniejszenie intensywnoci wentylacji.
Zgodnie z norm PN-EN 12831:2006 nadwyka mocy powinna by uzgodniona z klientem (zleceniodawc). Nadwyka mocy moe by okrelona metod dokadn na podstawie oblicze dynamicznych. Natomiast norma PN-EN 12831:2006 podaje metod uproszczon. Metoda ta moe by stosowana w odniesieniu do:
budynkw mieszkalnych (okres osabienia do 8 godzin, konstrukcja nie jest lekka), budynkw niemieszkalnych (okres osabienia weekendowego do 48 godzin, okres uytkowania do 8 godzin dziennie, projektowa temperatura wewntrzna od 20C do 22C).
Efektywna masa budynku jest klasyfikowana w trzech kategoriach:
dua masa budynku (betonowe podogi i sufity poczone ze cianami z cegy lub betonu); rednia masa budynku (betonowe podogi i sufity oraz lekkie ciany); lekka masa budynku (podwieszone sufity i podniesione podogi oraz lekkie ciany).
8.3 Wspczynnik nagrzewania
Nadwyka mocy cieplnej do skompensowania skutkw osabienia dla przestrzeni ogrzewanej (i) moe by okrelona w nastpujcy sposb:
RH ,i = Ai f RH , W
(8.2)
46
gdzie: Ai fRH wewntrzna powierzchnia podogi przestrzeni ogrzewanej (i), m2; wspczynnik nagrzewania.
Wspczynnik nagrzewania fRH zaley od zaoonego obnienia temperatury w okresie osabienia ogrzewania i czasu nagrzewania, w ktrym ma by osignita wymagana temperatura wewntrzna. Wartoci wspczynnika nagrzewania s podane w zaczniku krajowym do normy PN-EN 12831:2006 (tabela 8.1 i 8.2). Wartoci podane w tabelach odnosz si do wewntrznej powierzchni podogi i mog by stosowane dla pomieszcze, ktrych rednia wysoko nie przekracza 3,5 m. Wartoci tych nie stosuje si w przypadku elektrycznego ogrzewania akumulacyjnego.
Tabela 8.1.
Wspczynnik nagrzewania w budynkach niemieszkalnych, osabienie nocne maksimum przez 12 h [20]
Czas nagrzewania, godz.
Wspczynnik nagrzewania fRH , W/m2 Zakadane obnienie temperatury podczas osabieniaa 2K masa budynku niska rednia 23 16 13 11 dua 25 22 18 16 3K masa budynku niska 27 18 11 6 rednia 30 20 16 13 dua 27 23 18 16 4K masa budynku niska 36 22 18 11 rednia 27 24 18 16 dua 31 25 18 16
1 2 3 4
a
18 9 6 4
W dobrze izolowanych szczelnych budynkach wystpienie spadku temperatury wewntrznej podczas osabienia o wicej ni 2 do 3 K nie jest bardzo prawdopodobne. Zaley to od warunkw klimatycznych i masy cieplnej budynku.
Tabela 8.2. Wspczynnik nagrzewania w budynkach mieszkalnych, osabienie nocne maksimum przez 8 h [20]
Czas nagrzewania, godz.
Wspczynnik nagrzewania fRH ,W/m2 Zakadane obnienie temperatury podczas osabieniaa 1K masa budynku dua 2K masa budynku dua 22 11 9 7 3K masa budynku dua 45 22 16 13
1 2 3 4
a
11 6 4 2
W dobrze izolowanych szczelnych budynkach wystpienie spadku temperatury wewntrznej podczas osabienia o wicej ni 2 do 3 K nie jest bardzo prawdopodobne. Zaley to od warunkw klimatycznych i masy cieplnej budynku.
47
8.4 Przykad Obliczy nadwyk mocy cieplnej do skompensowania skutkw osabienia dla pokoju mieszkalnego z rys. 8.2, przy nastpujcych zaoeniach:
wysoko pomieszczenia: 2,8 m, masa budynku: dua, zakadane obnienie temperatury podczas osabienia nocnego: 2 K, czas nagrzewania: a) 1 godz., b) 2 godz.
450 40 402,5 15
40
380
332,5
Pokj +20C 2 12,9 m

200 120
96,5
Rys. 8.2. Rysunek do przykadu. Rzut pomieszczenia
15
96,5
48
Rozwizanie: ad a) Wspczynnik nagrzewania fRH odczytujemy z tabeli 8.2 (budynek mieszkalny): fRH = 22 W/m2.
RH ,i = Ai f RH = 12,9 22 = 285 W
ad b) Wspczynnik nagrzewania fRH = 11 W/m2.
RH ,i = Ai f RH = 12,9 11 = 142 W
Wyduenie czasu nagrzewania pomieszczenia po osabieniu nocnym z 1 do 2 godzin spowodowao dwukrotne zmniejszenie wymaganej nadwyki mocy cieplnej. Natomiast dalsze zwikszanie czasu przyniesie ju znacznie mniejsze redukcje nadwyki mocy.
8.5
Podsumowanie
Zakadanie duego obnienia temperatury w okresie osabienia i krtkiego czasu nagrzewania po osabieniu powoduje uzyskanie duych wartoci wymaganej nadwyki mocy cieplnej. Dlatego parametry te naley uzgodni ze zleceniodawc. Metoda okrelania nadwyki mocy cieplnej do skompensowania skutkw osabienia, zawarta w normie PN-EN 12831:2006, jest uproszczona. Dokadniejsze wyniki mona uzyska na drodze oblicze dynamicznych, ktre mog uwzgldnia indywidualne cechy danego budynku.
49
9. Obliczanie obcienia cieplnego wysokich pomieszcze

9.1 Wprowadzenie Podstawowa metoda obliczeniowa podana w normie PN-EN 12831:2006 [20] opiera si na zaoeniu jednakowej temperatury wewntrznej w ogrzewanym pomieszczeniu. Zaoenie takie jest spenione z wystarczajc dokadnoci w pomieszczeniach o wysokoci do 5 m. Natomiast w pomieszczeniach wyszych wystpuje znaczny pionowy gradient temperatury, ktry zwiksza straty ciepa. Pionowy gradient temperatury zaley od nastpujcych czynnikw:
wysokoci pomieszczenia, strat ciepa pomieszczenia (poziomu izolacji cieplnej i strefy klimatycznej), typu i lokalizacji grzejnikw.
Wpyw gradientu temperatury uwzgldnia si w postaci dodatkw do projektowych strat ciepa. Dodatki te najlepiej byoby okrela na podstawie wynikw dynamicznych oblicze symulacyjnych, gdy mona by wwczas uwzgldnia indywidualne waciwoci poszczeglnych budynkw. 9.2 Wspczynnik poprawkowy
Norma PN-EN 12831:2006 w zaczniku B podaje orientacyjne wartoci wspczynnika poprawkowego ze wzgldu na wysoko pomieszczenia (tabela 9.1). Wartoci te mona stosowa dla budynkw, w ktrych projektowe straty ciepa nie przekraczaj 60 W/m2 powierzchni podogi. Skorygowan cakowit projektow strat ciepa przestrzeni ogrzewanej (i) oblicza si wwczas w nastpujcy sposb:
i = (T ,i + V ,i ) f h ,i , W
gdzie:
(9.1)
T,i projektowa strata ciepa przestrzeni ogrzewanej (i) przez przenikanie, W; V,i projektowa wentylacyjna strata ciepa przestrzeni ogrzewanej (i), W; fh,i wspczynnik poprawkowy ze wzgldu na wysoko pomieszczenia, okrelany wg tabeli 9.1.
9.3 Przykad Obliczy cakowit projektow strat ciepa przestrzeni ogrzewanej, dla nastpujcych zaoe:
projektowa strata ciepa przez przenikanie: 2 540 W, projektowa wentylacyjna strata ciepa: 450 W, wysoko pomieszczenia 7 m,
grzejniki konwekcyjne.
50
Rozwizanie: Wspczynnik poprawkowy ze wzgldu na wysoko pomieszczenia odczytujemy z tabeli 9.1 fh,i = 1,15.
i = (T ,i + V ,i ) f h ,i = (2 540 + 450) 1,15 = 3 439 W

Tabela 9.1. Wspczynnik poprawkowy ze wzgldu na wysoko pomieszczenia [20]
Wspczynnik fh,i Sposb ogrzewania oraz typ i lokalizacja grzejnikw GWNIE PRZEZ PROMIENIOWANIE Ogrzewanie podogowe Ogrzewanie sufitowe (poziom temperatury < 40C) Promienniki o redniej i wysokiej temperaturze umieszczone na duej wysokoci, skierowane ku doowi GWNIE PRZEZ KONWEKCJ Ciepe powietrze przy konwekcji naturalnej OGRZEWANIE POWIETRZNE Strumie poprzeczny na maej wysokoci Strumie opadajcy z duej wysokoci Poprzeczny strumie powietrza o redniej lub wysokiej temperaturze ze redniej wysokoci 1,30 1,21 1,15 1,60 1,45 1,30 1,15 niewaciwe do takiego zastosowania 1 1,15 1 1 niewaciwe do takiego zastosowania 1,15 Wysoko przestrzeni ogrzewanej 5 do 10 m 10 do 15 m
51
10. Wspomagane komputerowo obliczanie obcienia cieplnego budynkw

10.1 Wprowadzenie W zasadzie moliwe jest przeprowadzanie oblicze obcienia cieplnego wg normy PNEN 12831:2006 bez wykorzystania komputera. Jednak, zwaszcza w przypadku duych i skomplikowanych budynkw, byaby to czynno bardzo mudna. Dlatego w praktyce obliczenia te wykonywane s z wykorzystaniem specjalistycznego oprogramowania komputerowego. Wprowadzanie danych i wykonywanie oblicze zostanie omwione na przykadzie programu Purmo OZC 4.0 [9]. Gwne okno programu zostao przedstawione na rysunku 10.1. Bezporednio pod paskiem menu znajduj si przyciski pozwalajce szybko przecza program pomidzy poszczeglnymi oknami.
Rys. 10.1. Gwne okno programu Purmo OZC 4.0
10.2 Dane oglne Wprowadzanie danych rozpoczyna si od danych oglnych. Dane te dotycz caego budynku. Pomimo duej ilo wywietlanych pl edycyjnych, po uzyskaniu podstawowych umiejtnoci obsugi programu, wprowadzanie danych oglnych nie jest pracochonne. Po pierwsze cz pl wypenia si automatycznie. Np. po wybraniu strefy klimatycznej, w ktrej znajduje si budynek, program automatycznie wywietli projektow temperatur zewntrzn i redni roczn temperatur zewntrzn dla tej strefy. Po drugie cz pl jest nieobowizkowa. Pola te oznaczone s zielonym tem (rys. 10.2). Nie jest np. wymagane podanie domylnej wysokoci kondygnacji ani wysokoci 52 I
pomieszcze w wietle, chocia akurat te pola warto wypeni, gdy zaoszczdzi to duo pracy na etapie wprowadzania pomieszcze. Dziedziczenie wartoci. W programie zastosowano technik, polegajc na tym, e mona wprowadzi dane domylne dla caego budynku (np. wysoko typowego pomieszczenia w wietle). Nastpnie program bdzie wykorzystywa te wartoci automatycznie, chyba e na niszym poziomie struktury (na kondygnacji, w strefie lub w pomieszczeniu) podana zostanie inna warto. Technika ta pozwala na oszczdno czasu w przypadku powtarzalnych danych, umoliwiajc jednoczenie wprowadzenie nietypowych wartoci tam, gdzie to jest konieczne.
Rys. 10.2. Oznaczenie pl nieobowizkowych (zielone to)
Dane oglne podzielone s na cztery zakadki: Podstawowe dane w tym miejscu wpisuje si najwaniejsze dane dotyczce analizowanego budynku. Sezonowe zuycie energii wypenienie tej zakadki wymagane jest jedynie w przypadku wykonywania oblicze sezonowego zuycia energii. Wentylacja i wymagania higieniczne zakadk t wypenia si gwnie dla skomplikowanych budynkw, w typowych przypadkach wystarcz dane domylne. Parametry oblicze w tym miejscu ustala si dokadny sposb, w jaki program wykona obliczenia, m.in. metod uwzgldniania mostkw cieplnych. 10.2.1 Podstawowe dane W zakadce Podstawowe dane istnieje moliwo wyboru normy, wg ktrej program przeprowadzi obliczenia obcienia cieplnego (zapotrzebowania na moc ciepln) (rys. 10.3). W wersji 4.0 program umoliwia wykonanie oblicze wg nastpujcych norm:
PN-B-03406:1994 [13], PN-EN 12831:2006 [20].
Rys. 10.3. Wybr normy, wg ktrej program przeprowadzi obliczenia obcienia cieplnego
W tej samej zakadce podaje si rwnie inne podstawowe informacje na temat budynku, takie jak: jego typ, masywno konstrukcji, stopie szczelnoci, klas osonicia itd.
53
10.2.2 Straty ciepa do ssiednich lokali Spord parametrw oblicze warto zwrci uwag zwaszcza na sposb, w jaki program ma uwzgldnia straty ciepa do ssiednich lokali na wypadek osabienia w nich ogrzewania. Jeli istnieje moliwo indywidualnej regulacji temperatury, to wedug nowej normy temperatur w ssiednim pomieszczeniu, nalecym do innego lokalu, naley przyjmowa jako redni arytmetyczn z projektowej temperatury wewntrznej w analizowanym pomieszczeniu i redniej rocznej temperatury zewntrznej. Takie podejcie ma uwzgldnia moliwo obnienia temperatury w ssiednich lokalach w stosunku do wartoci projektowej. Jednak metoda podana w normie PN-EN 12831:2006 wydaje si zbyt ostrona, poniewa czsto zakada temperatur w ssiednim lokalu ok. 13C. W zwizku z tym w programie przewidziano dwa dodatkowe warianty okrelania temperatury w ssiednim lokalu (rys. 10.4):
obliczanie wg normy (redniej arytmetycznej), ale z ograniczeniem (nie mniej ni podana warto, np. 16C), nie uwzgldnianie ryzyka obnienia temperatury (tzn. przyjmuje si temperatur projektow na podstawie funkcji danego pomieszczenia).
Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie, (par. 134, ust. 6) [22] podaje 16C jako minimaln warto temperatury wewntrznej w pomieszczeniach o temperaturze obliczeniowej (projektowej) 20C lub wyszej i tak warto ograniczenia mona wprowadzi w programie. Dostpne w programie dwa dodatkowe warianty obliczania strat ciepa do ssiednich lokali nie s przewidziane w normie PN-EN 12831:2006.
Rys. 10.4. Wybr sposobu okrelania strat ciepa do ssiednich lokali
10.2.3 Mostki cieplne W zakadce Parametry oblicze ustala si rwnie sposb uwzgldniania mostkw cieplnych. Program umoliwia zastosowanie zarwno metody uproszczonej (opcja Obliczaj metod uproszczon), jak i w oparciu o wspczynniki przenikania i dugoci poszczeglnych mostkw. W przypadku metody uproszczonej naley zaznaczy, w ktrych miejscach izolacja cieplna budynku jest przerwana (rys. 10.5). 54
Natomiast dla metody podstawowej, naley z Katalogu mostkw cieplnych, w oparciu o rozwizania konstrukcyjne budynku, wybra odpowiedni przypadek dla poszczeglnych miejsc potencjalnych mostkw cieplnych (rys. 10.6).
Rys. 10.5. Wybr opcji uwzgldniania mostkw cieplnych metod uproszczon
Rys. 10.6. Wybr opcji uwzgldniania mostkw cieplnych metod podstawow
55
10.3 Wspczynniki przenikania ciepa Wspczynniki przenikania ciepa okrela si w oknie Przegrody (rys. 10.7). Okno to zawiera dwie zakadki:
Przegrody wielowarstwowe, Przegrody typowe.

W zakadce Przegrody wielowarstwowe wprowadza si informacje o warstwach przegrody i na tej podstawie program oblicza wspczynnik przenikania ciepa. Natomiast dane o przegrodach o znanych wspczynnikach przenikania ciepa (np. okna) wprowadza si w zakadce Przegrody typowe. W tym miejscu mona rwnie zmodyfikowa typy mostkw cieplnych, jeli s inne dla danej przegrody ni te, ktre zostay okrelone w danych oglnych. Jednak najczciej nie zachodzi taka konieczno. Wtedy program wywietla w kolorze zielonym typy mostkw zaczerpnite z danych oglnych (rys. 10.7).
Program automatycznie przelicza wymiary w osiach na wymiary zewntrzne. W zwizku z tym musi zna gruboci poszczeglnych przegrd. Dla przegrd wielowarstwowych, program sam oblicza grubo przegrody, jako sum gruboci poszczeglnych warstw. Natomiast w przypadku przegrd typowych konieczne moe by rczne wprowadzenie gruboci przegrody. Program umoliwia rwnie obliczenie rozkadu temperatury i cinienia czstkowego pary wodnej w przekroju przegrody budowlanej (rys. 10.8).
Rys. 10.7. Zakadka Przegrody wielowarstwowe (okrelanie wspczynnikw przenikania ciepa)
56
Rys. 10.8. Rozkad temperatury i cinienia czstkowego pary w przekroju ciany zewntrznej
10.4 Pomieszczenia Kolejnym krokiem jest wprowadzanie informacji nt. poszczeglnych pomieszcze (rys. 10.9). W przypadku gdy obliczenia przeprowadzane s w celu doboru rda ciepa bez doboru grzejnikw, mona wprowadzi ca kubatur budynku jedynie z podziaem na strefy temperaturowe. Wtedy naley jako typ ogrzewania wybra opcj Bez gradientu, aby program nie traktowa poszczeglnych stref jako pomieszczenia wysokie.
Rys. 10.9. Informacje o pomieszczeniu
57
Now funkcj programu, wprowadzon w wersji 4.0, jest moliwo definiowania struktury budynku (podzia na kondygnacje, strefy i grupy pomieszcze). Struktura ta pozwala na atwiejsz orientacj, zwaszcza w przypadku duego budynku, chocia jej definiowanie nie jest obowizkowe i np. w budynku jednorodzinnym wystarczy jedynie zdefiniowa pomieszczenia (najlepiej jednak z podziaem na kondygnacje). Jak pokazuje rys. 10.9 wiele danych wywietlanych jest kolorem zielonym, oznacza to e s to dane przyjte automatycznie przez program (np. na podstawie danych oglnych) i najczciej nie musimy ich na tym etapie korygowa. Przyjto zasad, e wymiary przegrd, tak jak do tej pory, podawane s w osiach przegrd ograniczajcych i program sam przelicza je na wymiary zewntrzne, wymagane przez norm PNEN 12831:2006.
Aby program prawidowo przelicza wymiary w osiach na wymiary zewntrzne, poszczeglne przegrody pionowe naley wprowadza po kolei, zgodnie z ruchem wskazwek zegara. Wprowadzanie przegrd pionowych naley rozpocz od przegrody zewntrznej, wystpujcej jako pierwsza w cigu przegrd zewntrznych (rys. 10.10).
1 4 5
Rys. 10.10. Przykad kolejnoci wprowadzania cian
58
10.5 Wentylacja Program umoliwia analiz wielu rnych rozwiza wentylacji (rys. 10.11). Istnieje moliwo wybrania m.in. nastpujcych systemw:
wentylacja naturalna (grawitacyjna), wentylacja mechaniczna wywiewna, wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna, wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna z rekuperacj, wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna z recyrkulacj.
Rozwizania zastosowane w programie pozwalaj na analiz nawet bardzo skomplikowanych systemw wentylacyjnych (w znacznie szerszym zakresie ni przewiduj to normy PN-B-03406:1994 i PNEN 12831:2006).
Rys. 10.11. Wybr systemu wentylacji
10.6 Obliczenia Program wykonuje:
obliczenia wspczynnikw przenikania ciepa U dla cian, podg, dachw i stropodachw, obliczenia rozkadu temperatury i cinienia czstkowego pary wodnej w przekroju przegrd budowlanych, obliczenia projektowego obcienia cieplnego poszczeglnych pomieszcze, obliczenia projektowego obcienia cieplnego caego budynku (uwaga: w przy59
padku normy PNEN 12831:2006 nie jest to suma obcie cieplnych poszczeglnych pomieszcze),
obliczenia sezonowego zapotrzebowania na ciepo do ogrzania budynkw mieszkalnych, obliczenia wskanikw sezonowego zapotrzebowania na energi ciepln EV i EA.
Wyniki oblicze obcienia cieplnego mog nastpnie zosta przeniesione do programu Purmo C.O. w celu zaprojektowania instalacji centralnego ogrzewania. 10.7 Podsumowanie Zadaniem programu Purmo OZC 4.0 jest umoliwienie szybkiego i wygodnego wykonania oblicze w oparciu o do skomplikowan metodyk, podan w normie PN-EN 12831:2006. Program z jednej strony posiada rozbudowane narzdzia, umoliwiajce prowadzenie zoonych analiz np. bardzo skomplikowanych systemw wentylacyjnych, z drugiej za strony w przypadku budynkw typowych proces wprowadzania danych jest bardzo szybki z uwagi na moliwo wykorzystania wielu danych domylnych.
60
11. Przykad wspomaganego komputerowo obliczania obcienia cieplnego pomieszczenia

11.1 Dane wyjciowe W tym rozdziale omwiony zosta przykad oblicze wspomaganych komputerowo. Obliczenia zostan wykonane dla nastpujcych danych:
wspczynnik przenikania ciepa cian zewntrznych Usz = 0,30 W/m2K; wspczynnik przenikania ciepa stropu (przepyw ciepa do gry) Usg = 1,866 W/m2K; wspczynnik przenikania ciepa stropu (przepyw ciepa do dou) Usd = 1,479 W/m2K; wspczynnik przenikania ciepa okna Uok = 2,5 W/m2K; wysoko kondygnacji (pomidzy powierzchniami podg) 3,2 m; grubo stropw: 0,3 m; ssiednie pomieszczenia na tej samej kondygnacji charakteryzuj si tak sam projektow temperatur wewntrzn i nale do tego samego mieszkania; poniej i powyej analizowanego pomieszczenia znajduj si rwnie pokoje mieszkalne, przy czym nale one do innych mieszka; osabienie ogrzewania: brak; typ budynku: budynek mieszkalny wielorodzinny, typ konstrukcji: masywna, izolacja po stronie zewntrznej, okno w osi ciany, lokalizacja: Radom.
Rzut pomieszczenia pokazano na rys. 11.1.
20
N
430 402,5 15
40
20
40
332,5
360
Pokj +20C 12,92 m2

200 120
100
Rys. 11.1. Rzut pomieszczenia rysunek do przykadu
15
100
61
11.2 Wprowadzanie danych Krok 1 Podstawowe dane Wprowadzanie danych zaczynamy od podstawowych danych, dotyczcych caego budynku. W tym celu klikamy przycisk Oglne, a nastpnie wybieramy zakadk Podstawowe dane (rys. 11.2).
Rys. 11.2. Program w trybie wprowadzania podstawowych danych dotyczcych caego budynku
Teraz moemy wpisa nazw projektu, miejscowo, dokadny adres i nazwisko projektanta. Pola do wprowadzania tych danych oznaczone s zielonym tem. Jest to informacja, e wypenienie tych pl nie jest obowizkowe. Jednak w przypadku rzeczywistych projektw warto je wypeni, poniewa informacje te znajd si na wydrukach z wynikami oblicze. Nastpnie bardzo wan czynnoci jest wybranie normy, wg ktrej program przeprowadzi obliczenia obcienia cieplnego (zapotrzebowania na moc ciepln). W wersji 4.0 Purmo OZC wykonuje obliczenia wg normy europejskiej PN-EN 12831:2006 [20] lub dotychczasowej normy polskiej PN-B-03406:1994 [13] (rys. 11.3).
Rys. 11.3. Wybr normy, wg ktrej program przeprowadzi obliczenia obcienia cieplnego
62
Poza tym w danych oglnych musimy poda jeszcze kilka innych informacji, m.in. stref klimatyczn, w ktrej znajduje si budynek, typ budynku i stopie szczelnoci. Spord pl nieobowizkowych warto wypeni: wysoko kondygnacji i wysoko pomieszcze (rys. 11.4). Wysoko kondygnacji wg normy PN-EN 12831:2006 podajemy liczc od powierzchni podogi na jednej kondygnacji do powierzchni podogi na kondygnacji ssiedniej. W wikszoci przypadkw bdzie to ta sama lub zbliona warto, jak liczc pomidzy osiami stropw (wg PN-B-03406:1994). Natomiast wysoko pomieszcze naley poda w wietle. Dana ta bdzie wykorzystywana do obliczania wentylacyjnej straty ciepa (zapotrzebowania na moc ciepln do wentylacji). Powysze dane maj charakter domylny, tzn. program bdzie je wykorzystywa domylnie, chyba e w szczeglnym przypadku podamy inaczej (np. parter lub piwnica mog mie inn wysoko).
Rys. 11.4. Wprowadzenie domylnych wysokoci kondygnacji i pomieszcze
Krok 2 Sposb okrelania strat ciepa do ssiednich lokali Kolejnym krokiem jest wybr parametrw oblicze, czyli dokadnego sposobu, w jaki program bdzie wykonywa obliczenia. W tym miejscu naley zwrci uwag zwaszcza na straty ciepa do ssiednich grup (lokali) oraz mostki cieplne. Metoda podana w normie PN-EN 12831:2006 wydaje si zbyt ostrona i dlatego w programie Purmo OZC 4.0 przewidziano dwa dodatkowe warianty okrelania temperatury w ssiednim lokalu (rys. 11.5): obliczanie wg normy (redniej arytmetycznej), ale z ograniczeniem (nie mniej ni podana warto), nie uwzgldnianie ryzyka obnienia temperatury (tzn. przyjmuje si temperatur projektow na podstawie funkcji danego pomieszczenia). Dostpne w programie dwa dodatkowe warianty obliczania strat ciepa do ssiednich lokali nie s przewidziane w normie PN-EN 12831:2006. Wybieramy wariant oblicze zgodnie z norm PN-EN 12831 (rys. 11.5).
Rys. 11.5. Wybr sposobu okrelania strat ciepa do ssiednich lokali
63
Krok 3 Wybr metody uwzgldniania mostkw cieplnych Zgodnie z norm PN-EN 12831:2006, w obliczeniach obcienia cieplnego naley uwzgldnia liniowe mostki cieplne, w zwizku z tym w Parametrach oblicze powinna by zaznaczona opcja Uwzgldniaj mostki cieplne (rys. 11.6). Warto rwnie wczy opcj Obliczaj automatycznie, poniewa moe to nam zaoszczdzi sporo czasu. Nastpnie w zalenoci od decyzji projektanta mona wczy lub wyczy opcj Obliczaj metod uproszczon. Omawiany przykad przeliczymy w pierwszej kolejnoci uwzgldniajc wspczynniki przenikania ciepa mostkw cieplnych. W zwizku z tym wyczamy opcj Obliczaj metod uproszczon (rys. 11.6). Wtedy program wywietli obok tabel pozwalajc na podanie domylnych mostkw cieplnych dla okrelonych sytuacji (np. naroe cian zewntrznych). Wybr typu mostka cieplnego odbywa si z Katalogu mostkw cieplnych w oparciu o rozwizania konstrukcyjne budynku (rys. 11.7). W naszym przykadzie dla naroa wybierzemy mostek typu C1, oznaczajcy izolacj po stronie zewntrznej (rys 11.7). Taki mostek charakteryzuje si liniowym wspczynnikiem przenikania ciepa 0,05 W/mK. Ujemna warto oznacza, e w tym przypadku straty ciepa przez przenikanie, okrelone w oparciu o wymiary zewntrzne s zawyone. W takiej sytuacji uwzgldnienie mostka cieplnego de facto peni funkcj korekty zawyonych strat ciepa. W naszym przykadzie oprcz naroa, mostek cieplny wystpi jeszcze na obwodzie otworu okiennego. W zwizku z tym naley rwnie wybra typ mostka cieplnego dla takiej sytuacji. W przykadzie wybierzemy mostek typu W7 (rys. 11.8). Jego wspczynnik przenikania ciepa wynosi 0,35 W/mK.
Rys. 11. 6. Wybr sposobu uwzgldniania w obliczeniach mostkw cieplnych
64
Rys. 11.7. Wybr typu mostka cieplnego dla naroa
Rys. 11.8. Wybr typu mostka cieplnego dla okna
65
Krok 4 Wspczynniki przenikania ciepa Wspczynniki przenikania ciepa okrela si w oknie Przegrody. Jeli znamy wspczynniki (tak jak w naszym przykadzie), to moemy wprowadzi je w zakadce Przegrody typowe, nie wnikajc w struktur przegrd (rys. 11.9). Podczas definiowania przegrd naley nada im zrozumiae symbole. W naszym przykadzie przyjmiemy nastpujce oznaczenia: SZ ciana zewntrzna,
STG strop (przepyw ciepa do gry), STD strop (przepyw ciepa do dou), OK okno.
Poniewa program automatycznie przelicza wymiary w osiach na wymiary zewntrzne, wymagane jest podanie gruboci przegrody dla przegrd typowych. Natomiast w przypadku przegrd wielowarstwowych, program sam oblicza grubo przegrody, jako sum gruboci poszczeglnych warstw. Wprowadzajc dane o poszczeglnych przegrodach mona zmodyfikowa domylne typy mostkw cieplnych, okrelone dla caego budynku. Jednak w wikszoci przypadkw nie jest to konieczne. Jeeli nie wskaemy rozwiza konstrukcyjnych dla danej przegrody, to program przyjmie typy mostkw, wprowadzone w Danych oglnych. Typy te bd wtedy wywietlone kolorem zielonym (rys. 11.9).
Rys. 11.9. Wprowadzenie znanych wartoci wspczynnika przenikania ciepa
Krok 5 Dodanie pomieszczenia Teraz moemy przystpi do wprowadzania informacji nt. konkretnego pomieszczenia. W tym celu przechodzimy do okna Pomieszczenia. Poniewa ten przykad dotyczy tylko jednego pomieszczenia, nie musimy korzysta z takich struktur jak grupa (lokal), strefa czy kondygnacja. Moemy wstawi pomieszczenie bezporednio do projektu. W tym celu rozwijamy przycisk Dodaj, znajdujcy na dole ekranu i wybieramy polecenie Dodaj pomieszczenie (rys. 11.10).
66
Rys. 11.10. Dodanie nowego pomieszczenia
Krok 6 Symbol i temperatura wewntrzna Po dodaniu nowego pomieszczenia moemy przystpi do wprowadzania danych na jego temat. Obowizkow informacj jest symbol pomieszczenia i temperatura wewntrzna. W naszym przykadzie wprowadmy symbol 1. Nastpnie z rozwijanej listy wybieramy typ pomieszczenia pokj. Program automatycznie przyjmie temperatur wewntrzn 20C (rys. 11.11). Krok 7 Wentylacja Kolejna cz okna z informacjami o pomieszczeniu dotyczy wentylacji. Jak wida wikszo informacji wywietlanych jest kolorem zielonym. Oznacza to, e program przyj je na podstawie Danych oglnych. W tej czci musimy wprowadzi jedynie powierzchni pomieszczenia.
67
Krok 8 ciana zewntrzna Teraz moemy przystpi do wprowadzania informacji na temat przegrd budowlanych, ograniczajcych nasze pomieszczenie.
Aby program prawidowo przelicza wymiary w osiach na wymiary zewntrzne, poszczeglne przegrody pionowe naley wprowadza po kolei, zgodnie z ruchem wskazwek zegara. Wprowadzanie przegrd pionowych naley rozpocz od przegrody zewntrznej, wystpujcej jako pierwsza w cigu przegrd zewntrznych (rys. 10.10).
Zaczniemy od ciany zachodniej. W pierwszej kolumnie zostawiamy zero. Nastpnie w kolumnie Symbol wybieramy z rozwijanej listy lub wpisujemy rcznie, wprowadzony wczeniej symbol ciany zewntrznej SZ. W kolumnie Orientacja wybieramy orientacj zachodni (W). Dla ciany zewntrznej program sam przyjmie temperatur po drugiej stronie zgodn ze stref klimatyczn. W kolumnie L lub A, w przypadku ciany, naley wprowadzi dugo ciany wg wymiarw w osiach cian ograniczajcych, w tym przypadku 3,60 m. W kolumnie H program sam wpisa warto 3,20 m. Warto ta wywietlona jest kolorem zielonym. Oznacza to, e jest to warto przyjta automatycznie przez program na podstawie wysokoci kondygnacji. W wikszoci przypadkw wartoci tej nie musimy zmienia. Jeli jednak zaszaby taka konieczno, to moemy wpisa rcznie inn wysoko. Rcznie prowadzona warto bdzie wywietlana kolorem czarnym. Skasowanie tej wartoci spowoduje powrt do wysokoci ustalonej automatycznie. W kolumnie N nie zmieniamy domylnej wartoci jeden, ktra oznacza, e w danym pomieszczeniu jest tylko jedna przegroda tego typu. Jedynie w przypadku powtarzajcej si przegrody, np. kilku takich samych okien w jednym pomieszczeniu, naley w kolumnie N wpisa odpowiedni warto. Poniewa zgodnie z norm PN-EN 12831:2006 uwzgldnia si mostki cieplne, nie naley kilku okien (lub drzwi) wprowadza jako jedno okno o odpowiednio zwikszonej powierzchni. W takiej sytuacji mostki cieplne nie zostayby okrelone prawidowo. Zamiast tego naley wprowadzi jedno okno i jego rzeczywist powierzchni, a ilo powtarzajcych si okien wpisa w kolumnie N. Kolumna L/A zawiera korekt dugoci ciany w celu przeliczenia jej z wymiarw w osiach na wymiary zewntrzne. Na razie w polu tym wywietla si 0,00, ale po wprowadzeniu nastpnej ciany program automatycznie rozpozna naroe i wpisze poprawk +0,20. W ten sposb program uwzgldni w obliczeniach wg normy PN-EN 12831:2006 dugo zewntrzn ciany 3,80 m (3,60+0,20). Poniewa wysokoci ciany okrelone wg wymiarw w osiach i wymiarw zewntrznych s najczciej rwne bd zblione, w kolumnie H najczciej pozostawia si zero. 68
W tym miejscu koczy si wprowadzanie danych o przegrodzie. W kolejnych kolumnach znajduj si wartoci obliczone przez program. W kolumnie A wywietlana jest obliczona powierzchnia przegrody. Kolumna A c zawiera skorygowan powierzchni przegrody po odjciu powierzchni przegrd wbudowanych. Na razie w kolumnie tej wywietlana jest taka sama warto jak w kolumnie A. Dopiero po wprowadzeniu informacji o oknie program bdzie mg odpowiednio skorygowa powierzchni ciany. W programie dla przegrd wbudowanych (np. okien) wykorzystano metod polegajc na obliczaniu powierzchni netto przegrody, w ktrej wbudowane s inne przegrody. Np. od powierzchni ciany odejmuje si powierzchni otworu okiennego. Metoda ta jest matematycznie rwnowana z metod polegajc na odejmowaniu wartoci wspczynnika przenikania ciepa, ale wydaje si bardziej czytelna. W kolumnie znajdziemy rnic temperatury po obu stronach przegrody. W naszym przypadku wywietli si 40 K. Kolumna zawiera rzeczywist rnic temperatury, okrelon indywidualnie dla kadej przegrody w zalenoci od temperatury po drugiej stronie. Nie jest to projektowa rnica temperatury w rozumieniu normy PN-EN 1231:2006, okrelana we wszystkich przypadkach jako rnica temperatury wewntrznej i zewntrznej. W kolumnie Uk wywietli si wspczynnik przenikania ciepa, ktry wprowadzilimy wczeniej dla ciany zewntrznej w oknie Przegrody. Z kolumny HT mona (w razie potrzeby) odczyta warto wspczynnika straty ciepa. Wartoci wspczynnika straty ciepa podawane s w rozumieniu normy PN-EN 1231:2006, tzn. jest to strata ciepa podzielona przez projektow rnic temperatury (okrelan we wszystkich przypadkach jako rnica temperatury wewntrznej i zewntrznej, niezalenie od temperatury po drugiej stronie przegrody). Kolumna T zawiera cakowit projektow strat ciepa na drodze przenikania przez dan przegrod. Krok 9 Okno Nastpnie wpiszemy dane o oknie, ktre znajduje si we wczeniej wprowadzonej cianie zachodniej. Wikszo danych wprowadza si analogicznie jak w przypadku ciany zewntrznej. Dlatego w tym miejscu zostan wskazane tylko istotne rnice W pierwszej kolumnie wybieramy stopie wbudowania 1. Oznacza to, e to okno jest wbudowane we wczeniej wpisan cian.
Przegrody wbudowane naley w tabeli wprowadza bezporednio pod przegrodami, w ktre s one wbudowane. Orientacj okna program przyjmie tak sam jak orientacj ciany, w ktr jest ono wbudowane. 69 I
W przypadku okna naley wpisa rcznie jego wysoko, poniewa program nie jest w stanie okreli jej automatycznie jak w przypadku cian, chyba e wymiary okna zostay podane w oknie dialogowym Przegrody (opcja Przegroda z podanymi wymiarami). W zwizku z tym wpisujemy wymiary okna 2,00 m x 1,20 m. Program teraz obliczy powierzchni otworu okiennego 2,40 m2 i wywietli t warto w kolumnie A. Jednoczenie warto powierzchni okna zostanie odjta od powierzchni ciany brutto. Teraz w kolumnie Ac w wierszu dotyczcym ciany pojawi si warto 9,8 m2 (12,2 2,4). W przypadku okien, kolumny L/A i H s niedostpne, poniewa powierzchnia otworu okiennego wg wymiarw zewntrznych (norma PN-EN 12831:2006) jest tak sama, jak powierzchnia okrelona w wietle wg dotychczasowej normy PN-B-03406:1994. Po wpisaniu danych na temat okna wprowadzamy cian pnoc. Krok 10 Stropy Nastpnie wpiszemy stropy. Mimo, e poniej i powyej analizowanego pomieszczenia znajduj si rwnie pokoje mieszkalne, to jednak nale do innych mieszka i wykonujc obliczenia zgodnie z norm PN-EN 12831:2006 naley uwzgldni potencjalne straty ciepa w przypadku obnienia temperatury wewntrznej w ssiednich lokalach. W zwizku z tym naley rwnie wpisa stropy. Dane na temat stropw wpisujemy analogicznie jak w przypadku cian i okien. Gwn rnic jest podanie dodatkowej danej w kolumnie PDS. W tym miejscu wprowadza si informacj na temat pomieszczenia po drugiej stronie przegrody. Poniewa poniej i powyej znajduj si inne lokale, wybieramy opcj Inna grupa (rys. 11.12). Wprowadzenie tej informacji jest niezbdne w naszym przykadzie, poniewa wykonujemy obliczenia dla jednego pomieszczenia. W przypadku prowadzenia oblicze dla caego budynku i utworzenia odpowiedniej struktury uwzgldniajcej przypisanie pomieszcze do poszczeglnych lokali, program moe informacj t ustali automatycznie.
W Parametrach oblicze zostaa wybrana wczeniej opcja obliczania strat ciepa do ssiednich lokali zgodnie z norm PN-EN 12831. W zwizku z tym program przyjmie temperatur w ssiednich lokalach jako redni arytmetyczn z temperatury wewntrznej i redniej rocznej temperatury zewntrznej:
u =
int ,i + m ,e
2
20 + 7,6 = 13,8C 2
W tej sytuacji rnica temperatury dla stropw wyniesie 6,2 K, co spowoduje obliczenie strumieni przenikajcego ciepa: 173 W do gry i 137 W do dou. Program wartoci te wywietla rwnie w dodatkowej kolumnie Tu. Zgodnie z norm PN-EN 12831:2006, strumienie te naley uwzgldni przy doborze grzejnika, ale nie naley ich uwzgldnia przy doborze rda ciepa dla caego budynku. 70
Krok 11 Mostki cieplne W naszym przykadzie mostki cieplne s obliczane automatycznie, poniewa w danych oglnych zaznaczylimy opcj Obliczaj automatycznie. Wystpuj tu dwa niezerowe strumienie zwizane z mostkami cieplnymi (dla okna i naroa). Dodatkowy strumie ciepa zwizany z mostkiem cieplnym na obwodzie okna oblicza si w nastpujcy sposb:
Tl = l ll = 0,35 6,4 40 = 90 W
Natomiast dla naroa wspczynnik przenikania ciepa przy nieprzerwanej izolacji po stronie zewntrznej wynosi 0,05 W/mK. W zwizku z tym strumie ciepa zostanie obliczony w nastpujcy sposb:
Tl = l ll = 0,05 3,2 40 = 6 W
Warto ta jak ju wspomniano wczeniej oznacza nieznaczn korekt zawyonych strat ciepa z uwagi na stosowanie wymiarw zewntrznych. Krok 12 Wyniki oblicze Wyniki oblicze dla jednego pomieszczenia mona przeanalizowa w dolnej czci okna Pomieszczenia. W tym miejscu wywietlane jest obliczone obcienie cieplne oraz jego skadowe. 11.3 Porwnanie wynikw Dla porwnania, obliczenia dla powyszego przykadu zostay powtrzone przy innych parametrach oblicze, dotyczcych:
normy okrelajcej metodyk oblicze, uwzgldniania mostkw cieplnych, uwzgldniania strat ciepa do ssiednich lokali.
Uzyskane wartoci obcienia cieplnego zostay zestawione w tabeli 11.1 i na rys. 11.13. Jak wida, poszczeglne wyniki rni si od siebie w do duym przedziale. Najwysza warto jest wysza o ok. 75% od najniszej. Mimo, e obliczenia te zostay przeprowadzone tylko dla jednego typu pomieszczenia, to jednak wynika z nich, e przyjte parametry oblicze mog mie bardzo duy wpyw na uzyskiwane wyniki. Naley ponownie podkreli, e nieuwzgldnianie strat ciepa do ssiednich lokali (na wypadek osabienia ogrzewania w tych lokalach) lub ich uwzgldnianie z ograniczeniem, nie jest przewidziane w normie PN-EN 12831:2006. Jednak metoda podana w normie wydaje si zbyt ostrona. Zakada ona znaczne obnienie temperatury we wszystkich ssiednich lokalach. Sytuacja taka moe mie miejsce np. w budynku apartamentowym nad morzem. Natomiast w wikszoci budynkw wielorodzinnych w miastach, sytuacja taka, poza okresem zasiedlania budynku, jest mao prawdopodobna. W zwizku z tym wydaje si, e uwzgldniajc straty ciepa do ssiednich lokali z ograniczeniem obnienia temperatury (np. do 16C) mona uzyska bardziej miarodajne wyniki ni postpujc w peni zgodnie z norm PN-EN 12831:2006. W prezentowanym przykadzie zaoono dobr izolacj budynku i w konsekwencji nie 71
uzyskano znaczcych rnic w zalenoci od sposobu uwzgldnienia mostkw cieplnych. Natomiast rnice te mog by wiksze w przypadku wystpowania duej iloci niezaizolowanych mostkw cieplnych w budynku. Dla prezentowanego pomieszczenia wyniki uzyskane wg normy PN-EN 12831:2006 s znacznie wysze w porwnaniu norm PN-B-03406:1994. Jest to spowodowane gwnie nastpujcymi czynnikami:
nie uwzgldnianie wewntrznych zyskw ciepa uwzgldnianie strat ciepa do ssiednich lokali na wypadek osabienia ogrzewania w tych lokalach, stosowanie wymiarw zewntrznych.
Tabela 11.1. Porwnanie wynikw uzyskanych przy rnych parametrach oblicze
Wariant oblicze
Parametry oblicze Wg normy PN-EN 12831,
Obcienie cieplne, W
1 179
mostki cieplne metod dokadn, straty ciepa do ssiednich lokali bez ograniczenia temperatury u ssiada. Wg normy PN-EN 12831,
1 182
II
mostki cieplne metod uproszczon, straty ciepa do ssiednich lokali bez ograniczenia temperatury u ssiada. Wg normy PN-EN 12831,
1 068
III
mostki cieplne metod dokadn, straty ciepa do ssiednich lokali z ograniczeniem do 16C Wg normy PN-EN 12831,
968
IV
mostki cieplne metod dokadn, straty ciepa do ssiednich lokali z ograniczeniem do 18C Wg normy PN-EN 12831,
868
mostki cieplne metod dokadn, straty ciepa do ssiednich lokali nie uwzgldniane Wg normy PN-EN 3406,
709
VI
mostki cieplne uwzgldniane Wg normy PN-EN 3406,
691
VII
mostki cieplne nie uwzgldniane
72

1400
W 1200
O b c i e n i e o c i e p l n e
1000
800
600
400
200
II
III
IV Wariant oblicze
VI
VII
Rys. 11.13. Porwnanie wynikw uzyskanych przy rnych parametrach oblicze
73
12. Literatura
1. Girdwoy A.: Techniczne uwarunkowania zuycia energii cieplnej i chodniczej w instalacjach wentylacji i klimatyzacji w: Materiay konferencyjne XII Zjazdu Ogrzewnikw Polskich Oszczdno energii a zysk, Warszawa 17 padziernika 2002. Markert H.: Europische Norm DIN EN 12831. Verfahren zur Berechnung der Norm-Heizlast. Die neue Norm ist gltig bergangsfrist fr DIN 4701 bis Oktober 2004, BHKS-Almanach 2004. Puciennik M.: PN-EN 12831 zastpi PN-B-03406:1994, Polski Instalator Nr Specjalny 7-8/2006. Rubik M.: Nowe normy z dziedziny ogrzewnictwa w przededniu wdroenia w Polsce Dyrektywy Europejskiej 2002/1WE, COW 10/2005. Strzeszewski M.: Okrelanie zapotrzebowania na ciepo do wentylacji w przypadku stosowania odzysku ciepa z powietrza wywiewanego, bez nagrzewnic powietrza w: Problemy jakoci powietrza wewntrznego w Polsce 2003. Pod redakcj Teresy Jdrzejewskiej-cibak i Jerzego Sowy. Wydawnictwa Instytutu Ogrzewnictwa i Wentylacji Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2004. Str. 355-342. (http://www.is.pw.edu.pl/~michal_strzeszewski/articles/pjpwwp2003_ciep_went.pdf) Strzeszewski M.: Norma PN-EN 12831. Nowe podejcie do obliczania zapotrzebowania na ciepo do ogrzewania budynkw, COW 10/2006. Strzeszewski M.: Kluczowe zmiany w metodyce obliczania zapotrzebowania na ciepo zawarte w PN-EN 12831. Nowe obliczenia kontra stare, Polski Instalator 10/2006. Wereszczyski P.: Niejednoznaczne ciepo. Jak oblicza zapotrzebowanie na moc ciepln potrzebn do ogrzania powietrza wentylacyjnego w budynkach mieszkalnych, Polski Instalator nr 2/2003. Wereszczyski P. et al.: Purmo OZC 4.0. Program wspomagajcy obliczanie projektowego obcienia cieplnego budynku oraz sezonowego zapotrzebowania na ciepa. Podrcznik uytkownika. SANKOM Sp. z o.o., Warszawa, 2008. (www.sankom.pl) Wichowski R.: Zapotrzebowanie na moc ciepln. Nowa norma PN-EN 12831, Rynek Instalacyjny 12/2006 i 3/2006. PN-82/B-02402. Ogrzewnictwo Temperatury ogrzewanych pomieszcze w budynkach. PN-82/B-02403. Ogrzewnictwo Temperatury obliczeniowe zewntrzne. PN-B-03406:1994. Obliczanie zapotrzebowania ciepa pomieszcze o kubaturze do 600 m3. PN-EN ISO 13370:2001. Waciwoci cieplne budynkw Wymiana ciepa przez grunt Metody obliczania. PN-EN ISO 14683:2001. Mostki cieplne w budynkach Liniowy wspczynnik przenikania ciepa Metody uproszczone i wartoci orientacyjne. PN-EN ISO 10211-2:2002. Mostki cieplne w budynkach Obliczanie strumieni cieplnych i temperatury powierzchni Cz 2: Liniowe mostki cieplne. EN 12831:2003. Heating Systems in Buildings - Method for Calculation of the Design Heat Load. PN-EN 13465:2006. Wentylacja budynkw Metody obliczeniowe do wyznaczania wartoci strumienia objtoci powietrza w mieszkaniach. PN-EN ISO 6946:2004. Komponenty budowlane i elementy budynku Opr cieplny i wspczynnik przenikania ciepa Metoda obliczania. PN-EN 12831:2006. Instalacje ogrzewcze w budynkach Metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego. PN-EN ISO 10077-1:2006. Cieplne waciwoci uytkowe okien, drzwi i aluzji Obliczanie wspczynnika przenikania ciepa Cz 1: Metoda uproszczona Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie. (Dz. U. 2002 nr 75 poz. 690 z pniejszymi zmianami). Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. zmieniajce rozporzdzenie w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2008 nr 201 poz. 1238).
2. 3. 4. 5.
6. 7. 8.
9.
10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22.
23.
74
13. Zaczniki
13.1 Terminy wystpujce w normie PN-EN 12831:2006
Termin podziemie element budynku cz budynku Definicja pomieszczenie jest klasyfikowane jako podziemie, jeeli wicej ni 70% powierzchni jego cian zewntrznych styka si z gruntem cz skadowa budynku, taka jak ciana lub podoga cakowita kubatura przestrzeni ogrzewana jedn wspln instalacj ogrzewcz (np. pojedyncze mieszkania), gdzie dostawa ciepa do kadego mieszkania moe by centralnie regulowana przez mieszkaca
projektowa rnica tempera- rnica midzy projektow temperatur wewntrzn a projektow tury temperatur zewntrzn projektowa strata ciepa wspczynnik projektowej straty ciepa projektowe przenikanie ciepa projektowe obcienie cieplne projektowa strata ciepa rozpatrywanej przestrzeni przez przenikanie projektowa wentylacyjna strata ciepa rozpatrywanej przestrzeni temperatura powietrza zewntrznego projektowa temperatura zewntrzna przestrze ogrzewana temperatura powietrza wewntrznego projektowa temperatura wewntrzna rednia roczna temperatura zewntrzna temperatura operacyjna strefa cieplna ilo ciepa przenikajca z budynku do rodowiska zewntrznego w jednostce czasu, w okrelonych warunkach projektowych projektowa strata ciepa podzielona przez rnic temperatury ciepo przenikajce z wntrza budynku lub jego czci wymagany strumie ciepa umoliwiajcy osignicie okrelonych warunkw projektowych strata ciepa do otoczenia budynku, bdca wynikiem przewodzenia ciepa przez obudow budynku, a take wymiany ciepa midzy ogrzewanymi przestrzeniami wewntrz budynku zapotrzebowanie na ciepo do podgrzania powietrza wentylacyjnego i infiltrujcego oraz przepywajcego z jednej ogrzewanej przestrzeni do drugiej temperatura powietrza na zewntrz budynku temperatura powietrza zewntrznego, ktra jest stosowana w obliczeniach projektowych strat ciepa przestrze, ktra powinna by ogrzewana do okrelonej projektowej temperatury wewntrznej temperatura powietrza wewntrz budynku temperatura operacyjna w centralnym miejscu przestrzeni ogrzewanej (na wysokoci midzy 0,6 m a 1,6 m) stosowana do oblicze projektowych strat ciepa rednia roczna warto temperatury zewntrznej rednia arytmetyczna z wartoci temperatury powietrza wewntrznego i redniej temperatury promieniowania cz przestrzeni ogrzewanej z okrelon zadan wartoci temperatury przy nieznacznych zmianach temperatury wewntrznej w tej przestrzeni przestrze nie bdca czci przestrzeni ogrzewanej instalacja suca do doprowadzenia okrelonych strumieni powietrza grupa przestrzeni majcych podobne charakterystyki cieplne
przestrze nieogrzewana instalacja wentylacyjna strefa
75
13.2 Porwnanie wybranych poj i symboli wystpujcych w normach PN-EN 12831:2006 i PN-B-03406:1994
PN-EN 12831:2006 Pojcie projektowe obcienie cieplne cakowita projektowa strata ciepa projektowa strata ciepa przez przenikanie projektowa wentylacyjna strata ciepa nadwyka mocy cieplnej wymagana do skompensowania skutkw osabienia ogrzewania wspczynnik projektowej straty ciepa projektowa temperatura wewntrzna 2 projektowa temperatura zewntrzna rednia roczna temperatura zewntrzna powierzchnia elementu budynku (k) wspczynnik przenikania ciepa liniowego mostka cieplnego (l) dugo liniowego mostka cieplnego (l) wspczynnik redukcji temperatury, uwzgldniajcy rnic midzy temperatur przestrzeni nieogrzewanej i projektow temperatur zewntrzn Symbol Jednostka Pojcie HL T V RH W W W W W zapotrzebowanie na ciepo Q W PN-B-03406:1994 Symbol Jednostka
straty ciepa przez przenikanie zapotrzebowanie na ciepo do wentylacji
Qp Qw
W W
H int
W/K C
obliczeniowa temperatura powietrza w pomieszczeniu obliczeniowa temperatura powietrza zewntrznego powierzchnia przegrody
ti
te
m,e Ak
C m2 W/mK
m2
ll bu
temperatura operacyjna w centralnym miejscu przestrzeni ogrzewanej (na wysokoci midzy 0,6 m a 1,6 m) stosowana do oblicze projektowych strat ciepa
76
PN-EN 12831:2006 Pojcie wspczynnik redukcyjny temperatury, uwzgldniajcy rnic temperatury przylegej przestrzeni i projektowej temperatury zewntrznej strumie objtoci powietrza wentylacyjnego strumie powietrza infiltrujcego minimalny strumie objtoci powietrza, wymagany ze wzgldw higienicznych kubatura krotno wymiany powietrza wewntrznego, wynikajca z rnicy cinienia 50 Pa midzy wntrzem a otoczeniem budynku, z uwzgldnieniem wpywu nawiewnikw powietrza minimalna krotno wymiany powietrza zewntrznego wspczynnik osonicia wspczynnik poprawkowy uwzgldniajcy wzrost prdkoci wiatru w zalenoci od wysokoci pooenia przestrzeni ogrzewanej ponad poziomem terenu Symbol Jednostka Pojcie fij
PN-B-03406:1994 Symbol Jednostka
& V
& Vinf
m3/s m3/h m3/s m /h

3
strumie objtoci powietrza wentylacyjnego (zakadano rwny 1 kubaturze pomieszczenia w cigu 1 godziny) kubatura
& V

m3/s m3/h
& Vmin
m3/s m /h
3
V n50
m3 h1
m3
nmin
h1
(zakadano 1 h1)
77
13.3 Wybrane indeksy wystpujce w normie PN-EN 12831:2006
Indeks T V i j u e g k l int m
Znaczenie przenikanie ciepa wentylacja przestrze ogrzewana przylega przestrze, ogrzewana do znaczco rnej temperatury przestrze nieogrzewana otoczenie grunt element budynku liniowy mostek cieplny wewntrzny rednia roczna
78
13.4 Alfabet grecki Litera Nazwa polska alfa beta gamma delta epsilon dzeta eta teta jota kappa lambda mi ni ksi omikron pi ro sigma tau ipsylon fi chi psi omega liniowy wspczynnik przenikania ciepa strata ciepa, moc cieplna gsto wspczynnik przewodzenia ciepa sprawno odzysku ciepa z powietrza usuwanego temperatura wspczynnik poprawkowy ze wzgldu na wysoko Przykady zastosowania
79
WWW.PURMO.PL
Rettig Heating Sp. z o.o. 02-777 Warszawa, ul. Ciszewskiego 15 budynek KEN Center tel. (22) 544 10 00, fax (22) 544 10 01, e-mail: purmow@purmo.pl
Poradnik_PN_EN12_12831_01_2012

Poradnik Purmo Nowa Metoda Obliczania 12831 01 2012

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Poradnik Purmo Nowa Metoda Obliczania 12831 01 2012

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Micha Strzeszewski Piotr Wereszczyski

Norma PNEN 12831

Micha Strzeszewski Piotr Wereszczyski

Norma PNEN 12831

Pokj +20C 2 12,9 m

Copyright by Micha Strzeszewski 2006-2009

Micha Strzeszewski Piotr Wereszczyski

Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego

Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego

Metoda obliczeniowa zostaa opracowana przy nastpujcych zaoeniach:

Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego

Procedura obliczeniowa dla przestrzeni ogrzewanej jest nastpujca:

Procedura obliczeniowa w odniesieniu do budynku lub jego czci

Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego

Wzr powyszy jest zbliony do wzoru wg normy PN-B-03406:1994:

Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego

Projektowe obcienie cieplne budynku lub jego czci

Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego

Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego

Su psk Gdy nia Koszalin Gdask

Projektowa temperatura zewntrzna i rednia roczna temperatura zewntrzna [20]

klatki schodowe w budynkach mieszkalnych,

hale sprarek, pompownie, kunie, hartownie, wydziay obrbki cieplnej

Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego

3. Obliczanie projektowej straty ciepa przez przenikanie

Przykad wymiarw poziomych

Rys. 3.2. Przykad wymiarw pionowych

Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego

Projektowa strata ciepa przez przenikanie

T ,i = (H T ,ie + H T ,iue + H T ,ig + H T ,ij ) ( int ,i e ), W

Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego

Wspczynnik przenikania ciepa Uk naley oblicza wedug:

Uproszczona metoda w odniesieniu do strat ciepa przez przenikanie

Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego

Liczba stropw Liczba przecinanych przecinajcych izolacj cian

Wspczynnik korekcyjny U tb dla poziomych elementw budynku [20]

Wspczynnik korekcyjny U tb dla otworw [20]

Powierzchnia elementu budynku 0-2 m2 >2 - 4 m >4 - 9 m2 >9 - 20 m2 >20m2

Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego

Straty ciepa przez przestrze nieogrzewan

Wspczynnik bu moe by okrelony w jeden z nastpujcych sposobw:

1. Jeli temperatura przestrzeni nieogrzewanej jest znana:

2. Jeli temperatura przestrzeni nieogrzewanej nie jest znana:

Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego

0 1,0 0,8 0,9

Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego

Straty ciepa do gruntu

lub w sposb uproszczony, zamieszczony w normie PN-EN 12831:2006.

Wspczynnik redukcyjny temperatury okrelony jest nastpujcym rwnaniem:

int ,i przyleg ej przestrzeni , int ,i e

gdzie: int,i projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C;

projektowa temperatura zewntrzna, C.

Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego

przylegej przestrzeni, C powinna by okrelona na podstawie przeznaczenia pomieszczenia

Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego

Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego

4. Przykady obliczania projektowej straty ciepa przez przenikanie

Obliczenia wg PNEN 12831:2006

Wspczynnik korekcyjny U tb ustalamy na podstawie tabeli 3.1:

U kc = U k + U tb = 0,29 + 0,05 = 0,34 W/m 2 K

Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego

Ak = 4,95 3,2 = 15,84 m 2

H T ,ie = Ak U kc = 15,84 0,34 = 5,386 W/K

T ,i = H T ,ie ( int ,i e ) = 5,386 [20 ( 20 )] = 215 W