Cig Fibonacciego

Cig Fibonacciego
Cig Fibonacciego cig liczb naturalnych okrelony rekurencyjnie w sposb nastpujcy: Pierwszy wyraz jest rwny 0, drugi jest rwny 1, kady nastpny jest sum dwch poprzednich. Formalnie:

Cig kwadratw, ktrych dugoci bokw s kolejnymi liczbami Fibonacciego

Kolejne wyrazy tego cigu nazywamy liczbami Fibonacciego. Kwestia, czy zalicza zero do cigu Fibonacciego, [1] jest dyskusyjna. Cz autorw rozpoczyna cig od . Wyrazy cigu Fibonacciego to: 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144, 233, 377, 610, 987, 1597, 2584, 4181. Cig zosta podany w 1202 roku przez Leonarda z Pizy zwanego Fibonaccim w swoim dziele Liber abaci jako rozwizanie zadania o rozmnaaniu si krlikw. Nazw cig Fibonacciego spopularyzowa w XIX w. douard Lucas[2].

Wzr Bineta
Jawny wzr na n-ty wyraz cigu Fibonacciego moemy otrzyma, korzystajc z metody funkcji tworzcych. Zdefiniujmy cig i dla tego cigu obliczmy wzr na jego n-ty wyraz.

Funkcja tworzca dla tego cigu ma posta

Podstawiajc

otrzymujemy:

tak wic:

Wyraenie

moemy przedstawi w prostszej postaci, a mianowicie:

gdzie

Cig Fibonacciego

wwczas Podstawiajc otrzymujemy ostatecznie tzw. wzr Bineta :

tak wic

Poniewa drugi czon tego wyraenia szybko zbiega do zera

Wasnoci
Mona te wyrazi wartoci kolejnych elementw cigu za pomoc symbolu Newtona :

Zachodz rwnoci:

(rwnanie ilustruje rysunek)

[3]

Kilka mniej znanych twierdze na temat cigu Fibonacciego: Za wyjtkiem jednocyfrowych liczb cigu Fibonacciego zawsze cztery, albo pi nastpujcych po sobie wyrazw cigu ma t sam liczb cyfr w ukadzie dziesitnym. Jedynymi liczbami w caym cigu Fibonacciego, bdcymi kwadratami liczb cakowitych s 1 i 144. Co trzecia liczba Fibonacciego jest podzielna przez 2, co czwarta przez 3. Oglniej: jeli numer n dzieli si przez k, to liczba Fn dzieli si przez Fk. Zachodzi jeszcze silniejszy zwizek: najwikszy wsplny dzielnik dwch liczb Fibonacciego jest liczb Fibonacciego, ktrej numer jest rwny najwikszemu wsplnemu dzielnikowi numerw tych liczb:

Cig Fibonacciego Kada niezerowa liczba cakowita ma wielokrotno bdc liczb Fibonacciego. Istnieje nieskoczenie wiele liczb pokaza, e jeli to , dla ktrych zachodzi podzielno . . W szczeglnoci mona

Obliczanie liczb Fibonacciego

Teoretycznie wartoci kolejnych wyrazw cigu Fibonacciego mog by obliczone wprost z definicji, jest to jednak metoda na tyle wolna, e stosowanie jej ma tylko sens dla niewielu pocztkowych wyrazw cigu, nawet na bardzo szybkich komputerach. Wynika to z tego, e definicja wielokrotnie odwouje si do wartoci poprzednich wyrazw cigw. Drzewo wywoa takiego algorytmu dla parametru musi mie co najmniej lici o wartoci 1. Poniewa cig Fibonacciego ronie wykadniczo, oznacza to wyjtkowo sab wydajno. Istnieje rwnie prosta i znacznie szybsza metoda. Obliczamy wartoci cigu po kolei: F0, F1, F2 i tak a do Fn, za kadym razem korzystajc z tego, co ju obliczylimy. Nie musimy nawet zapamitywa wszystkich obliczonych dotychczas wartoci poniewa wystarcz dwie ostatnie. Daje to zoono liniow o wiele lepsz od wykadniczej zoonoci poprzedniej metody. Metoda ta moe by postrzegana jako zastosowanie programowania dynamicznego. Fibonacci( n ) if n=0 then return 0 if n=1 then return 1 f' 0 f 1 for i 2 to n do m f + f' f' f f m end return f Mona zrobi to jeszcze szybciej dziki zalenoci:

Poniewa rwnoczenie:

to indukcyjnie:

A poniewa istniej bardzo wydajne algorytmy potgowania macierzy, moemy wyliczy dowolny wyraz cigu Fibonacciego za pomoc logarytmicznej iloci mnoe.

Cig Fibonacciego

Graficzna reprezentacja dwjkowa

Jeli kolejne wyrazy cigu zapisa w systemie dwjkowym, jeden pod drugim, z wyrwnaniem do prawej strony to otrzymamy wyduajcy si w d trjkt, ktrego elementy powtarzaj si ("czubek" pojawia si poniej, przy prawej krawdzi, w coraz duszym rozwiniciu pojawia si nad nim "biay trjkt"), co czyni go podobnym do fraktala. Dla lepszej przejrzystoci na rysunku obok wszystkie zera zastpiono biaymi punktami, a jedynki - czarnymi.

Zota liczba
granica cigu

czyli ilorazw ssiadujcych ze sob wyrazw cigu Fibonacciego to tzw. zota liczba lub zota proporcja definiowana jako dodatnie rozwizanie rwnania :
Cig Fibonacciego w systemie dwjkowym

lub rwnowanego Dowd (zakadajcy istnienie takiej granicy):

Jest ona take pierwiastkiem wielomianu xx1 oraz rwnania x + x2 = 2 Zauwamy, e w powyszym dowodzie informacja o pocztkowych wyrazach cigu czy te jakichkolwiek innych nie bya wykorzystywana. Przeto dla dowolnego cigu

zachodzi wzr :

Czasem taki cig G rwnie nazywany jest cigiem Fibonacciego lub

uoglnionym cigiem Fibonacciego. Jeeli a i b nie s rwnoczenie zerami to granica cigu jest taka sama jak dla 'oryginalnego' cigu Fibonacciego.

Cig Fibonacciego

Kolejne

wyrazy

cigu

take

wartoci

n-tego

odcinka

uamka

acuchowego

wartociami kolejnych 'odcinkw' s liczby:

Liczby pierwsze w cigu Fibonacciego

Kilka pocztkowych wyrazw w cigu Fibonacciego to take liczby pierwsze[4] a mianowicie: 2, 3, 5, 13, 89, 233, 1597, 28657, 514229.. Wydaje si prawdopodobne, e liczb pierwszych w cigu Fibonacciego istnieje nieskoczenie wiele, lecz problem ten jak dotd nie doczeka si rozstrzygnicia.

Pokrewne cigi
Cig Lucasa
Cig Lucasa jest pewn odmian cigu Fibonacciego, definiujemy go

Zachodz rwnoci:

. . . . .

Cig "Tribonacciego"
Rni si od cigu Fibonacciego tym, e kady kolejny jego wyraz powstaje przez zsumowanie poprzednich trzech wyrazw zamiast dwch[5]. Jego kilka pocztkowych wyrazw to: 0, 0, 1, 1, 2, 4, 7, 13, 24, 44, 81, 149, 274, 504, 927, 1705, 3136, 5768, 10609, 19513, 35890.. Staa "Tribonacciego" jest granic cigu : (gdzie

jest n-tym wyrazem cigu 'Tribonacciego') czyli analogiem zotej liczby dla cigu Fibonacciego. Jest ona pierwiastkiem wielomianu xxx1 oraz rwnania x + x3 = 2 i wynosi ok. 1.83929.

Cig "Tetranacciego"
Rni si od cigu Fibonacciego tym, kady kolejny jego wyraz powstaje przez zsumowanie poprzednich czterech wyrazw zamiast dwch[6]. Jego kilka pocztkowych wyrazw to: 0, 0, 0, 1, 1, 2, 4, 8, 15, 29, 56, 108, 208, 401, 773, 1490, 2872, 5536, 10671, 20569.. Staa "Tetranacciego" jest granic cigu : (gdzie jest

n-tym wyrazem cigu 'Tetranacciego'). Jest ona pierwiastkiem wielomianu x4 x x x 1 oraz rwnania x + x4

Cig Fibonacciego = 2 i wynosi ok. 1.92756.

Sowa Fibonacciego
Cig sw Fibonacciego to cig sw

Cig Fibonacciego w biologii

W ksztatach wielu rolin wida linie spiralne. Na przykad na owocu ananasa 8 takich linii biegnie w jedn stron a 5 lub 13 w przeciwn. Na tarczy sonecznika moe si krzyowa 55 spiral z 89 (liczby te bywaj wiksze). Rwnie ryczki kalafiora uoone s spiralnie. U wikszoci rolin takie organy, jak odyga, licie czy kwiaty rozwijaj si z maego, centralnie usytuowanego skupiska komrek - merystemu. Kady zawizek nowego organu (zwany primordium) wyrasta z merystemu w innym kierunku, pod pewnym ktem w stosunku do zawizka, ktry pojawi si wczeniej. Okazuje si, e u wielu rolin ten kt jest taki sam i e to wanie dziki niemu powstaj wspomniane linie spiralne. Ten kt to w przyblieniu 137,5 stopnia (jest to tak zwany "Zoty kt"). "Zotego kta" nie da si wyrazi uamkiem zwykym. Jego dopenienie do 360 stopni wynosi w przyblieniu 5/8 kta penego, dokadniej jest to 8/13 kta penego, jeszcze dokadniej 13/21 i tak dalej (oparcie na liczbach Fibonacciego), ale aden uamek zwyky nie odpowiada mu cile. Kiedy pojawiaj si kolejne zawizki, to jeli kady nastpny utworzy z poprzednim wspomniany "zoty kt", nigdy nie dojdzie do tego, by dwa z nich (lub wicej) rozwijay si w tym samym kierunku. Dziki temu organy nie wyrastaj z merystemu promienicie, lecz ukadaj si w linie spiralne. U wielu rolin kwiatowych, ktrych wzrost nastpuje wzdu linii spiralnych, liczba patkw wyraa si ktr z liczb Fibonacciego. Jaskry maj po 5 patkw, kwiaty sangwinarii po 8 patkw, kwiaty wielu gatunkw z rodzaju starzec po 13, astry czsto po 21, niektre zocienie po 34, a aster nowoangielski po 55 lub po 89. Ponadto liczby Fibonacciego czsto powtarzaj si w opisach budowy owocw i warzyw. Na przykad przekrj poprzeczny banana jest picioktem.

Cig Fibonacciego w muzyce

Niektrzy muzykolodzy dopatruj si istnienia cigu Fibonacciego w utworach muzycznych oraz w budowie instrumentw. Cig Fibonacciego przypisuje si proporcjom czci w skrzypcach budowanym przez Antonio StradivariegoWikipedia:Weryfikowalno. Przede wszystkim jednak zalenoci takie wystpuj w utworach muzycznych - najczciej w proporcjach rytmicznych. Wgierski muzykolog Erno Lendvai[7] wykry wiele takich zalenoci w muzyce Beli Bartka, przede wszystkim w Muzyce na instrumenty strunowe, perkusj i czelest, gdzie w cz. I kolejne odcinki formy zaczynaj si w nastpujcym porzdku: zakoczenie ekspozycji - t. 21 pocztek stretto - t. 34 kulminacja czci - t. 55 koniec czci - t. 89.

W drugiej poowie XX wieku cig Fibonacciego stosowany by przez niektrych kompozytorw do proporcjonalnego porzdkowania rytmu lub harmonii. Szczeglnie czsto sigali do niego kompozytorzy stosujcy technik serialn, np.: Karlheinz Stockhausen Klavierstck IX, Luigi Nono Il canto sospeso, Christobal Halffter Fibonacciana[8]. Na cigu Fibonacciego stosowanym rwnoczenie w przd i wstecz zbudowane jest Trio klarnetowe Krzysztofa Meyera. Jednostk miary jest w tym utworze wiernuta, a kolejne odcinki rni si obsad. I tak np.: kolejne odcinki grane przez fortepian maj dugo: 89, 55, 34, 21, 13 wiernut

Cig Fibonacciego wszystkie instrumenty razem graj: 21, 34, 55, 89, 144 wiernut[9]. Cig Fibonacciego zosta uyty rwnie we wspczesnej muzyce. Zesp TOOL na albumie Lateralus w tytuowym utworze uy cigu Fibonacciego do stworzenia linii wokalnej.

Cig Fibonacciego w kulturze popularnej

Cig wystpuje w powieci Dana Browna Kod Leonarda da Vinci[10]. Cig wystpuje w serialu TV Wzr (Numb3rs), sezon 4 epizod 4.

Przypisy
[1] Zero jest zaliczane do cigu Fibonacciego np. w ksice Andrzej Mostowski, Marceli Stark: Elementy algebry wyszej. Wyd. 7. Warszawa: PWN, 1974, s. 16, seria: BM 16. Nie jest natomiast zaliczane do cigu Fibonacciego w Wielkiej Encyklopedii Powszechnej PWN, 1964, tom 3, s. 636, link (http:/ / books. google. com/ books?id=h7MYAAAAIAAJ& q="ci g+ Fibonacciego"+ "2,3,5,8,13"& dq="ci g+ Fibonacciego"+ "2,3,5,8,13"& lr=& pgis=1) [2] Liczby Fibonacciego (http:/ / www. ftj. agh. edu. pl/ ~lenda/ cicer/ FIBO. HTM) [3] Henryk Pawowski: Zadania z olimpiad matematycznych z caego wiata. Teoria liczb, algebra i elementy analizy matematycznej. Toru: Oficyna Wydawnicza "Tutor", 2005. ISBN 83-86007-21-4. [4] A005478 (http:/ / www. research. att. com/ ~njas/ sequences/ A005478) [5] A000073 (http:/ / www. research. att. com/ ~njas/ sequences/ A000073) [6] A000078 (http:/ / www. research. att. com/ ~njas/ sequences/ A000078) [7] Lendvai, Ern (1971). Bla Bartk: An Analysis of His Music. London: Kahn and Averill [8] B. Schaeffer May informator muzyki XX wieku, Krakw 1975, s. 121. [9] T. Weselmann Musica incrostata, Pozna 2003, s. 58-60. [10] FAQ for The Da Vinci Code (http:/ / www. imdb. com/ title/ tt0382625/ faq) (ang.). [dostp 2010-03-16].

Linki zewntrzne
Liczba Fibonacciego w encyklopedii MathWorld (http://mathworld.wolfram.com/FibonacciNumber.html) Formuy zwizane z cigiem Fibonacciego (http://www.mcs.surrey.ac.uk/Personal/R.Knott/Fibonacci/ fibFormulae.html) Cig Fibonacciego (http://oeis.org/classic/A000045) w On-Line Encyclopedia of Integer Sequences

rda i autorzy artykuu

rda i autorzy artykuu

Cig Fibonacciego rdo: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=28498058 Autorzy: 4C, Adamt, Allegro, Amadek, B11Blanco, Bacus15, BartomiejB, Beau, Beno, Boombel, Chepry, CiaPan, Dodek, Elektro255, Filu, G44, Gauss, GiM, Googl, Gadka, Hannibal, Iagre, Ignasiak, JaBoJa, Jadwiga, Jakubhal, Jan Winnicki, Januszkaja, Kbsc, Kicior99, Kieek, Kocio, Kuszi, Lahcim nitup, Lord Ag.Ent, Lzur, Macar, Maikking, Markotek, MatFizka, Mbiskup, Mik01aj, Mikskape, Mogor, MonteChristof, Moonbeam, Niki K, Olaf, P4aveu, PaweMM, Petryk, Pz, Raq0, Ravpawlisz, RoodyAlien, Rosomak, Rzukow, Seromontiis, Srobert2, Stotr, Taw, Tilia, Unown, Vindur, Wazow, Webkid, WojciechSwiderski, Wojtek 8, Wpedzich, Zolv, angle, 110 anonimowych edycji

rda, licencje i autorzy grafik

Plik:FibonacciBlocks.svg rdo: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:FibonacciBlocks.svg Licencja: Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 Unported Autorzy: Borb, 1 anonimowych edycji Plik:Fibonnaci numbers-binary.png rdo: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Fibonnaci_numbers-binary.png Licencja: Public Domain Autorzy: Original uploader was G44 at pl.wikipedia. Later version(s) were uploaded by Findepi at pl.wikipedia.

Licencja
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported //creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/