Czym jest emocja? 1.

Definicje i przyk ady emocji Emocja: spowodowana przez wiadome lub nie wiadome warto ciowanie zdarzenia, jako istotnego dla celu osoby (pozytywna/negatywna), rdzeniem jest gotowo do dzia ania, jest to odr bny typ stanu umys owego, ktremu towarzysz zmiany somatyczne, akty ekspresji i dzia ania. [Frijda, Mandler, Van Brakel robocze definicje emocji] Fehr i Russel: wyznaczyli 383 odr bne przyk ady emocji wskazywane przez co najmniej 2 o.b. Frijda: warunek konieczny zmiana gotowo ci do dzia ania; nie ma warunku wystarczaj cego. 2. Koncepcje emocji oparte na prototypach Fehr i Russel: poj cia potoczne dot. emocji reprezentowane s jako prototypy (typowe przyk ady, ktre znaj wszyscy); przypominaj skrypty (schematy sekwencji zdarze ). 3. Proces emocjonalny Emocje maj swoj przyczyn , przechodz pewien proces, rodz konsekwencje. Frijda: emocje jako ci g faz Ocena poznawcza warto ciowanie kontekstowe psychologiczna, ekspresja, dzia anie

gotowo

do dzia ania

zmiana

Stein, Trabasso i Liwag: podkre lenie roli przekona , wnioskw i planw Spostrze enie wydarzenia (nieoczekiwanego), ktre zmienia status celu podwa enie przekona (zmiany somatyczne i ekspresji) tworzenie planw dzia ania w odniesieniu do wydarzenia, by zachowa /zmodyfikowa cel + rozwa anie rezultatw planw

I. Ocena poznawcza rozpoznanie zdarzenia, jako znacz cego Arnold i Gasson: wprowadzili poj cie Podej cia w badaniach: A. Podej cie sk adnikowe (emocje posiadaj sk adniki/cechy) Ellsworth i Smith: przyjemno ; przewidywany wysi ek; aktywno uwagi; pewno ; ludzka sprawczo ; kontrola sytuacji; postrzegane przeszkody; wa no ; przewidywalno B. Teorie wa no ci dla celu (przyczyny w relacji do celw/problemw) Stein, Trobasso i Liwag Oatley i Johnson-Laird Lazarus OCENA PIERWOTNA: 1. Czy wyst puje czy nie wa no dla celu (warunek wyst pienia emocji w ogle) 2. Zgodno /niezgodno z celem emocje pozytywne/negatywne

3. Typ zaanga owania ego w zdarzenie (warto zdarzenia dla podmiotu), np. nieistotne rado ; podnosz ce poczucie w asnej warto ci duma; wzajemne uczucie mi o ; podwa aj ce poczucie w asnej warto ci gniew; zagro enie dla Ja strach/l k; utrata dla Ja smutek Ocena poznawcza: emocje s zazwyczaj wywo ane przez zdarzenia i intencjonalne maj obiekt jakiego typu. Emocje nale do gor cych procesw poznawczych (Zajonc)

Emocje zawieraj odczucia, ktrych nie da si zredukowa i podda dalszej analizie (Wundt: przyjemno i bl dwa nieredukowalne uczucia; odpowiadaj zgodno ci/niezgodno ci z celem) Emocje podstawowe: rado , smutek, gniew i strach (Stein i Oatley) nieredukowalne. Nie musimy by wiadomi przyczyn emocji, i wiadome nie musz by oceny poznawcze. II. Warto ciowanie kontekstowe

OCENA WTRNA: my li dotycz ce kontekstu planw i tego, jak poradzi sobie ze zdarzeniem (Lazarus) Metoda badania: prowadzenie dzienniczka emocji. Atrybucja: wnioskowanie o przyczynie zdarzenia znacz cego emocjonalnie Wiener i Graham: od atrybucji wyja nie przyczyn zdarze mo e zale e charakter emocji (badanie dzieci na podstawie krtkich historyjek mia y odgadn , jaka wyst pi emocja + wst pna informacja na temat bohatera historyjki). My li wywo ywane przez emocje s przystosowawcze, chyba e dot. nieustannego l ku, samooskar e , rozgoryczenia wwczas traktuje si je jako symptomy choroby psychicznej. Terapia Becka: my li s interpretacjami zdarze , emocje to warto ciowania mo emy do pewnego stopnia wybiera warto ciowania zdarze , wi c mo emy sami zmienia emocje przez tworzenie my li alternatywnych (oparte o metod dziennika emocji). III. Gotowo do dzia ania (rdze emocji)

Frijda, Kuipers i ter Schure: lista 32 emocji i okre lenie ich intensywno ci na wymiarach gotowo ci do dzia ania WYMIAR Antagonistyczny Zbli anie si Unikanie Wylewno POZYCJA GOTOWO CI DO DZIA ANIA Chcia em si przeciwstawi , zaatakowa , skrzywdzi lub obrazi Chcia em zbli y si , nawi za kontakt Nie chcia em mie nic wsplnego z kim lub czym , by sprawia jak najmniejszy k opot, by trzyma si z daleka Chcia em ruchu, by wylewnym, piewa , skaka , dzia a

Bezradno Kontrola Zahamowanie Odpr enie

Chcia em co zrobi , ale nie wiedzia em co, by em bezradny Panowa em nad sytuacj , czu em, e mam kontrol , trzyma em r k na pulsie Czu em si zahamowany, sparali owany lub zdr twia y Czu em si odpr ony, uwa a em, e wszystko jest w porz dku i nie musz nic robi

uk ad ocen wymiarw gotowo ci do dzia ania pozwala na przewidywanie prawid owo po owy nazw emocji Emocje pozytywne: przyjemno , w asna sprawczo w oszacowaniach oraz wylewno , jako stan gotowo ci do dzia ania Emocje negatywne: nieprzyjemno , cudza sprawczo w oszacowaniach i antagonizm w gotowo ci do dzia ania Stein, Trabasso i Liwang: rola emocji w stymulowaniu planw emocje wyznaczaj naszych dzia a IV. Ekspresja, zmiany somatyczne, dzia anie cie ki po rd

Emocje u innych rozpoznajemy, kiedy nast puje zatrzymanie efektywnych interakcji z otoczeniem i zast puje je zachowanie skoncentrowane na samym podmiocie (napady strachu, miechu, gniewu, p aczu) Frijda EKSPRESJA: Darwin: taksonomia ekspresji emocjonalnych Emocja to stan dyskretny z przypisan ekspresj (wyra eniem), czasem dzia aniem b d procesem fizjologicznym. Tomkins, p niej Ekman i Izard: twarz, jako podstawowe siedlisko ekspresji Birdwhistell: istnienie uniwersalnych ekspresji symboli stanw emocjonalnych Morris i in.: s ownik niewerbalnych znakw emocji podobnych do j zyka; gesty, tak jak s owa oparte s na wyuczonych konwencjach Ekman i Friesen: uniwersalna taksonomia ekspresji Kategorie niewerbalne: i. Emblematy (gesty np. obra liwe) ii. Ilustratory (towarzysz mowie np. machanie r kami) iii. Regulatory (podtrzymywanie p ynno ci rozmowy np. kiwni cia g ow ) iv. Ekspresje (przejawy afektu np. u miech, marszczenie brwi) v. Adaptatory (czynno ci przeniesione np. samo piel gnacja, znaki l ku, konfliktu wewn trznego) System kodowania do klasyfikacji mimicznych ekspresji emocji: MAX, AFFEX (Izard), FACS (Ekman) katalog mi ni twarzy Pilowsky i Katsikitis: system komputerowego rozpoznawania mimicznego.

Ekman: u miech Duchennea wrodzony wzorzec rado ci Dla ekspresji istotny jest rwnie g os, pewne jego aspekty mog by rwnie uniwersalne (Pittam i Scherer; Van Bezooijen, Van Otto i Heenan g os smutny i przestraszony by dobrze rozpoznawany przez wszystkie grupy Tajwa czykw, Japo czykw i Holendrw, radosny tylko przez Holendrw). Planalp,DeFrancisco i Rutherford: badanie dot. wnioskowania o emocjach u innych: najcz ciej u ywano oznak wokalnych, ponad po owa o.b. pos ugiwa a si kombinacjami oznak mimicznych, werbalnych i kontekstowych. ZMIANY SOMATYCZNE: James: emocje jest to odczucie tego, co dzieje si OBWODOWA (emocje powstaj jako wra enia w ciele) wewn trz naszego cia a TEORIA

zgodnie z ni zmniejszanie doznania z wn trz organizmy powinno zmniejszy intensywno emocji i na odwrt (testowa to m. in. Hochmann wywiady z doros ymi m czyznami z urazami kr gos upa i cz ciowym parali em wykaza spadek uczu seksualnych, strachu i gniewu, przy jednoczesnym wzro cie sentymentalno ci) Replikacja: Bermond zaprzeczenie poprzednich wynikw: subiektywne doznania strachu opisywano jako wi ksze, natomiast zmniejszy a si fizjologiczna reakcja (utrata materia u sensorycznego), stwierdzono tak e lekki wzrost subiektywnego doznania gniewu; nie wyst pi aden oglny spadek szacowanej intensywno ci emocji Lange: wersja hipotezy Jamesa-Langego: nacisk na zmiany wywo ane przez autonomiczny uk ad nerwowy (kontroluje procesy mimowolne t tno, pocenie si , szeroko naczy krwiono nych) Andalmann i Zajonc: poza autonomicznym uk adem nerwowym, tak e rola informacji zwrotnych z mi ni, staww i skry (wykonywanie pewnych ruchw) Zajonc. Murphy i Ingelhart: ekspresje mimiczne mog wywo ywa skutki emocjonalne przez zmniejszanie przep ywu krwi w naczyniach krwiono nych twarzy (historyjki z i bez ). Strack, Martin i Stepper: trzymanie pira w ustach powoduje mimowolne ruchy mi ni towarzysz ce u miechowi, co powodowa o ocen komiksw jako mieszniejszych Larsen, Kasimatis i Frey: pozycja brwi na obrazku indukowa a ocen obrazka jako smutnego Opozycja: Cannon teoria powstawania emocji w mzgu DZIA ANIE: Wallbott i Scherer: dzia ania specyficzne dla emocji: a. Poruszanie si ku (rado ) b. Poruszanie si przeciwko (gniew) c. Oddalanie si (emocje negatywne) Berkowitz: reakcje agresywne nast puj po wywo aniu gniewu

Sogon i Masutani: emocje stoj ce za wzorcami dzia ania s atwo rozpoznawane dla innych: eksperyment z japo skimi aktorami odgrywaj cymi pewne emocje, bez pokazywania o.b. twarzy, badano Amerykanw i Japo czykw; strach, smutek, wstr t by y dobrze rozpoznawane przez obie grupy cz wzorcw dzia ania jest uniwersalnych, inne s silnie skonwencjonalizowane spo ecznie. Replikacje: Cunningham dzia anie pod wp ywem poszczeglnych emocji, Weisfeld, Beresford pozycja cia a jako wska nik dumy i dominacji, Montepare, Goldstein i CLausen rozpoznawanie emocji po chodzie) Collingwood: rytua y dzia a zbiorowych 4. Relacje mi dzy bod cami somatycznymi wyzwalaj cymi, do wiadczeniem, ekspresj i zmianami

Teorie spjno ci mi dzy poszczeglnymi aspektami emocji ka da emocja ma jeden, odr bny rodzaj bod cw wyzwalaj cych, jeden rodzaj do wiadcze , jeden typ ekspresji mimicznej i jeden zestaw cielesnych zmian towarzysz cych Tomkins: afekty to zorganizowane zbiory reakcji mi niowych i gruczo owych, uruchamiane w o rodkach podkorowych, ich zaprogramowanie jest wrodzone i dziedziczne James: specyficzne zmiany cielesne koresponduj ze specyficznymi emocjami Opozycyjne teorie Cannon: zmiany cielesne tworzone s w mzgu i s podobne w przebiegu r nych emocji; aktywacja sympatycznego autonomicznego uk ady nerwowego (sympatyczno-adrenergiczna reakcja) mobilizacja zasobw cielesnych przygotowuj ca do dzia ania * Bod ce wyzwalaj ce, doznanie i zmiany somatyczne Dysinger i Ruckmick: wy wietlanie filmw i rejestracja przewodnictwa skrnego o.b. wp yw scen mi osnych na pocenie si Ira, Whalen, Bogdanoff: t tno lekarzy wzrasta podczas wykonywania trudnych zabiegw Smith: t tno pilotw podczas lotw rejsowych wzrasta podczas startu i l dowania Harrer i Harrer: t tno Karajana wzros o podczas l dowania, ale wy sze by o w czasie dyrygowania uwertur Leonora III Beethovena Ekman i in.: 12 aktorw i 4 naukowcw odgrywa o mimicznie sze emocji, p niej wype niali instrukcj dot. ekspresji mimicznej; ka dej udawanej ekspresji towarzyszy nieco odmienny wzorzec reakcji somatycznych; natomiast t tno ani temperatura nie pozwala y na r nicowanie emocji przy odtwarzaniu w wyobra ni dawnych, silnych prze y emocjonalnych Stemmler: badanie studentek za pomoc poligrafu, w 3 realistycznych sytuacjach wywo uj cych strach, gniew i rado oraz w 2 rodzajach wzbudzania emocji w wyobra ni w warunkach realistycznych niektre wska niki by y r nicuj ce, inne nie, w wyobra onych adne wska niki nie pozwala y na r nicowanie emocji

Cacioppo i in.: praca przegl dowa - brak rzetelnej odpowiednio ci mi dzy wska nikami zmian somatycznych a specyficznymi emocjami; istniej przynajmniej 3 rodzaje powi za mi dzy zmian somatyczn a doznawan emocj : i. Odpowiednio ii. Oglna, nie specyficzna aktywacja somatyczna (zgodnie z teori Cannona) iii. Dwuznaczno pewnych wzorcw zmiany cielesnej (np. okre lone wzorce pobudzenia mog by odbierane jako podniecenie lub strach) +r ne rodzaje relacji w r nych fazach przetwarzania Schachter i Singer: badanie dwuznaczno ci r ne interpretacje pobudzenia w zale no ci od sytuacji spo ecznej; podstawa teorii Mandlera (teoria schematw). * Bod ce wyzwalaj ce, do wiadczenie i ekspresja Brak odpowiednio ci mi dzy informacjami o prze ywanych emocjach (subiektywne uczucia) a ich mimiczn ekspresj : Rosenberg i Ekman: badanie studentek filmy obliczone na wywo anie wstr tu ok. 50% ekspresji pokrywa o si z raportami studentek dot. odczuwanych emocji Tomarken i Davidson: filmy nastawione na negatywne emocje o.b. cz sto informowa y o strachu, podczas gdy ekspresja dotyczy a wstr tu Kraut i Johnson: niewielki zwi zek mi dzy zdarzeniami, ktre powinny sprawia ludziom rado a ich ekspresj mimiczn badanie graczy w kr gle u miechali si prawie wy cznie do ludzi, niezale nie od tego, czy trafili czy nie Jones, Collins i Hong: badanie dzieci bawi cych si w obecno ci matek u miechy kierowa y do matek nie do zabawek i tym wi cej, im bardziej matka by a aktywna i pomagaj ca wiadczy to o komunikacyjnym charakterze ekspresji emocjonalnej Friedlund: brak cis ej odpowiednio ci to argument przeciwko teorii spjno ci ekspresji i bod ca Ekmana (neurokulturowa wersja teorii Tomkinsa) EKOLOGIA BEHAWIORALNA: ekspresje nie wyra aj emocji, lecz intencje, wymagaj wysi ku, wi c jednostki podejmuj go, tylko gdy si p aci; ekspresje ewoluowa y wraz z umiej tno ci ich interpretowania + kontekst spo eczny ekspresje uczestnicz w negocjowaniu kontaktw spo ecznych (intencja + rozpoznanie), sygnalizuj np. powitanie, przyjazne nastawienie. * Odr bne funkcje systemw poznawczego, somatycznego i ekspresyjnego Lang: l k mo e by zredukowany przy werbalnym samoopisie, ale pozostaje wysoki w zakresie pomiarw fizjologicznych istnienie trzech odr bnych systemw reakcji: i. Poznawczo-werbalny (funkcja: ka da emocja jest to stan gotowo ci, ktry nadaje priorytet i anga uje w jeden zbir celw i planw kosztem innych) ii. Somatyczno-fizjologiczny (funkcje: z o one wzajemne przystosowanie dzia ania r nych narz dw, atwo poddaj si warunkowaniu klasycznemu zachowania; wywo anie gotowo ci i zarz dzanie zasobami cielesnymi do r nego rodzaju dzia a ) * Elmadijan i in.: poziom noradrenaliny wobec gniewu i adrenaliny wobec l ku wzrost poziomu noradrenaliny z powodu gniewu i agresji * Wagner: istniej przekonuj ce przes anki na rzecz zr nicowania wydzielania hormonalnego w strachu i gniewie, zr nicowanie mi dzy innymi emocjami nie jest jasne

*t umaczy to, dlaczego emocje wyobra one/przypominane wywo uj s absze reakcje cielesne ni zdarzenia realne wyobra nia nie potrzebuje mobilizacji zasobw cielesnych iii. Behawioralno-ekspresyjny (funkcje: g wnie spo eczny charakter komunikowanie przez ekspresj intencji we wsplnej aktywno ci, ekspresja mo e by spjna b d niespjna z doznawan emocj ) [nie s one ci le powi zane] * Czym naprawd s emocje? Campos i in.: emocje s to te procesy, ktre ustanawiaj , podtrzymuj , zmieniaj lun przerywaj relacj mi dzy jednostk a rodowiskiem w sprawach znacz cych dla tej jednostki Damasio: (na podstawie przypadku P. Gagea) uszkodzenia p atw czo owych powoduj deficyty emocjonalne oraz trudno ci w planowaniu ycia codziennego i w decydowaniu spo ecznym deficyty te maj wspln przyczyn zak cenie socjoemocjonalnego systemu sterowania systemem tym jest samo cia o zdarzenia emocjonalne doznawane s jako reakcje cielesne, lecz cho pochodzenie emocji jest cielesne, na zasadzie wyuczenia i stabilizacji mog one wyst powa wy cznie w mzgu, bo niepotrzebna jest p tla sprz enia zwrotnego biegn ca przez cia o zwi zek emocji z planowaniem w yciu Simon: ludzie s ograniczeni cielesno ci i fragmentaryczno ci wiedzy, wi c nasze os dy s niedok adne i cz sto napotykamy na nieoczekiwane przeszkody Oatley: racjonalno cz owieka jest ograniczona przez cz stkow wiedz i ograniczone zasoby oraz d enie do celw, ktrych nie da si w pe ni pogodzi Emocje s niezb dne do tworzenia pomostu nad nieznanym, do kierowania rozumem i wyznaczania priorytetw, buduj infrastruktur ycia spo ecznego (gotowo , ktr wzbudzaj emocje, dostarcza zarysw struktur do szczeglnych typw stosunkw mi dzy lud mi). 5. Domena afektywna: emocje nastroje dyspozycje Uczucie: synonim emocji, jednak ma szerszy zakres Afekt: szeroki zakres zjawisk (emocje, nastroje, dyspozycje, preferencje) Ekspresje Zmiany autonomiczne Emocje relacjonowane Nastroje Zaburzenia emocjonalne Sekundy Minuty Godziny Dni Tygodnie Miesi ce Cechy osobowo ci Lata Ca e ycie

Epizody emocji: trwaj ograniczony czas (ekspresje, zmiany autonomiczne i emocje relacjonowane), nie wszystkie s wiadome, ale przewa nie maj wyra n przyczyn , s silnie odczuwane, skierowane na obiekt Nastroje: utrzymuj si d u ej (godziny, dni, tygodnie), czasem jako t o o niskiej intensywno ci, niejasne, kiedy si zaczynaj i ko cz , bezprzedmiotowe, nieukierunkowane

Zarwno emocje, jak i nastroje zwi zane s z gotowo ci (epizody tendencja do zmiany stanu gotowo ci w dzia anie, nastroje podtrzymywanie stanw i opieranie si zmianie). Nowalis i Nowalis: pomiar nastroju i wp ywu rodkw (amfetaminy, barbituranw i antyhistaminy) na nastrj i zachowanie; efekty zale a y od nastroju badanych przed u yciem rodka i od nastrojw innych ludzi, z ktrymi wchodzili w interakcje.; pomiar za pomoc listy przymiotnikowej Green, Goldman i Salovey: lista przymiotnikowa do diagnozy nastrojw pozytywnych i negatywnych Inna metoda pomiaru: przedstawianie twierdze typu Jestem smutny i zniech cony + skala ocen (zwykle pi ciostopniowa zgadzam si lub nie) Lub: Skala z przeciwstawnymi twierdzeniami punkty zakotwiczenia z ktrymi badany porwnuje aktualne do wiadczenie. Zaburzenia emocjonalne a) Zaburzenie nastroju (depresja, mania) b) Zaburzenie l kowe wielka depresja (major)zaburzenie nastroju polegaj ce na obni onym nastroju/utracie zainteresowania wi kszo ci aktywno ci lub przyjemno ci, trwaj cym przynajmniej 2 tygodnie, ktremu towarzysz min. 4 z symptomw: - znacz cy spadek/przyrost wagi (bez diety) - bezsenno lub hypersomnia - o ywienie/wyra ne spowolnienie (obiektywne) - zm czenie/utrata energii - poczucie bezwarto ciowo ci/niestosowne poczucie winy - brak koncentracji i niezdecydowanie - powracaj ce my li o mierci i plany samobjcze * skala depresji: Inwentarz Depresji Becka (21 pozycji punktowanych od 0 do 3) Osobowo : (cechy) trwaj ca e ycie, wiele aspektw osobowo ci zawiera komponent emocjonalny, np. nie mia o implikuje l k spo eczny; istotne jest badanie interakcji osoba-sytuacja (Mischel), istnieje tak e spjno zachowania w czasie) Np. Inwentarz Stanu i Cechy L ku (Spielberger i Krasner): stan aktualny nastrj l kowy; cecha zmienna osobowo ciowa l kowo . Relacje pomi dzy jednostkami spektrum emocji S oglnie z o one i niezbyt dobrze znane. Znane: dla rado ci Diener, Sandvik i Pavot wykazali, e to, czy kto jest oglnie szcz liwy, zale y w wi kszym stopniu od cz stotliwo ci nastrojw pozytywnych, nie za intensywno ci. 6. Sk adniki emocji podstawowych Teorie sk adnikowe (redukuj emocje do cz ci, ktre same nie s emocjami, np. oszacowania lub wymiary; nacisk na biologiczn podstaw ; specyficzne emocje s pochodn uk adu cz ci, tak jak specyficzne j zyki s pochodn uk adu s w) vs teorie emocji podstawowych (zak adaj , e istniej pewne ca e emocje s uniwersaliami, zbir emocji mo na sprowadzi do emocji podstawowych,

inne to zespo y tych emocji; istniej pewne podstawowe programy inicjuj ce emocji, ukszta towane przez selekcj ewolucyjn . [podzia za: Reisenzeinem] Teorie sk adnikowe Emocje s oparte na sk adnikach podobnych do odruchw (Ortony i Turner) Oparte na cechach (Ellsworth) lub wymiarach (Russel) Poj cia emocjonalne, w tym mowa wewn trzna, s zmienne kulturowo (Harre) Zmienna kulturowo (Mesquita i Frijda) Teorie emocji podstawowych Emocje wywodz si z uwarunkowanych genetycznie programw charakterystycznych dla gatunku (Tomkins) Oparte na istotno ci dla celu (Oatley i Johnson-Laird) Niepodzielne epizody emocjonalne s zgodne z wzorcami podstawowymi (Stein, Trabasso i Liwang) Wywodzi si z opartych na ewolucji programw gotowo ci (Tooby i Cosmides) Ekspresje mimiczne s sztywnymi ludzkimi uniwersaliami i odpowiadaj emocjom podstawowym Spjno mi dzy ekspresj , aspektami fizjologicznymi i do wiadczeniowymi (Levenson, Ekman, Friesen)

Podstawowe za o enie

Oszacowania Ocena istotno ci Gotowo do dzia ania Ekspresja

Zmiany fizjologiczne

Ekspresja zmienia si wraz z kontekstem i mo e nie odzwierciedla emocji (Friedlund) Niska korelacja z innymi aspektami emocji (Lang)

Rozpoznawanie emocji u innych: i. Ekspresja (mimika) ii. Gestykulacja iii. Ton g osu iv. Dzia anie Teoria Schachtera Singera: DWUCZYNNIKOWA TEORIA EMOCJI pobudzenie fizjologiczne interpretowane w kontek cie sytuacyjnym to dwa czynniki emocji [pomost mi dzy klastycznymi i wsp czesnymi teoriami emocji] PODSUMOWANIE:  Metafora nut  Istnieje sko czony zbir emocji  Mog one by powtarzalne na r nym poziomie intensywno ci  Mog mie r ne jako ci  Sekwencje emocji mog nast powa po sobie w uk adach charakterystycznych dla danej kultury  Mog wyst powa zmieszane  Emocje to stany, ktre wi zdarzenia z tym, co wa ne dla jednostki, stymuluj plany i dostarczaj wyj ciowej struktury dla stosunkw z innymi