10.Przedstaw pid najwaniejszych Twoim zdaniem odkryd w medycynie XIX wieku, uzasadnij wybr.

1828 - Wohler - sztuczne otrzymanie mocznika, przeom w dziedzinie biochemii. Od tej pory zaczto objania metabolizm organizmw i procesy chemiczne zachodzce w ich wntrzu. Przez to rozwija si farmacja i tworzenie zwizkw organicznych, ktre mog zastpowa naturalne bd poprawia dziaanie wadliwie funkcjonujcych; 1856, 1847 Virchow badania nad krzepniciem krwi (fibrynogen), rozrnienie biaaczki od leukocytozy, wkad w badania nad hemofili, biaaczk itp.; 1870 Lister duy wkad w rozwj antyseptyki, wprowadzi kwas karbolowy do dezynfekcji sali operacyjnej i osb obecnych, rozwin ide Semmelweisa o walce z drobnoustrojami; 1876 - Koch - opisuje formy przetrwalnikowe i zarodniki zarazkw, pozwala to na lepsze odkaanie i dezynfekcj, gdy zwraca uwag, e takie formy przetrwarnikowe i zarodniki s przyczynami chorb. Zmniejsza poziom zakae spowodowanych sab dezynfekcj narzdzi i rodkw uywanych przy rnego rodzaju zabiegach; 1892 - Iwanowski - wykrywa wirusa mozaiki tytoniowej. Pocztek wirusologii, badania nad dziaaniem, zapobieganiem wielu chorobom, ktre do tej pory nie byy rozpoznane pod wzgldem przyczyny, bez tego odkrycia nie wiadome byoby pochodzenie wielu chorb i sposobw ich zwalczania.

11.Przedstaw pi Twoim zdaniem najwaniejszych odkry w medycynie XX wieku. 1. Za najwaniejsze odkrycie XX wieku uwaam odkrycie penicyliny przez A. Flemiga w 1928 r. W cigu pierwszych lat stosowania uratowaa ona ycie milionom ludzi. Poniewa prawie wyeliminowaa takie choroby jak: zapalenie puc, ponnica, bonnica, czy gorczka poogowa. 2.Odkrycie insuliny w 1922 - Banting i Best. Dziki niej znikna groza cukrzycy - choroby powodujcej du miertelno i szereg gronych powika. Dziki temu odkryciu chorzy na cukrzyce mog y obecnie bardzo dugo. 3.Odkrycie sulfonamidw w 1936 przez Domagka(1938 nagroda Nobla).Maj dziaanie przeciwbakteryjne, zaczto stosowa je w leczeniu zapalenia puc, dumy oraz w czasie gojenia zakaonych ran(w tym czasie II wojna wiatowa i duo rannych). 4.Wprowadzenie tomografii komputerowej w latach siedemdziesitych XX wieku. Dziki niej moliwe jest ogldanie 3D obrazw poszczeglnych narzdw, bardzo precyzyjne lokalizowanie zmian chorobowych oraz ocena przepywu krwi w poszczeglnych narzdach. 5.Rozwj nauki o szczepieniach oraz wprowadzenie szczepie na masow skal. Opracowano wiele bezpiecznych i skutecznych szczepionek, co zahamowao grone epidemie chorb zakanych.

12.Podaj jakie badania dodatkowe mogli zleca lekarze na pocztku XX wieku. 1.Badanie morfologiczne krwi(zjawisko opadania krwinek czerwonych - OB, wzr Schillinga - okrela zawarto poszczeglnych form krwinek jdrzastych, grupy krwi). 2.Badanie moczu na obecno, biaka, krwi, barwnikw ciowych. 3.Jan Mikulicz - Radecki zapocztkowa gastroskopi. 4.Badanie elektrokardiografem strunowym. 5.Elektroencefalografia - rejestrowanie fal mzg, lokalizacja orodkw czuciowych w mzgu. 6.Badanie okulistyczne dna oka, pomocne w rozpoznaniu np.: miadycy, nadcinienia ttniczego, cukrzycy, choroby nowotworowej mzgu. 7.Zdjcia rentgenowskie. 13.Omw rozwj diagnostyki w XIX i na pocztku XX wieku. Rozwinicie metod badania krwi oraz znajomo oceny hemoglobiny w 1904 roku przez Saylego (twrca metody badania cukru we krwi, aparatury do mierzenia cinienia krwi),rozwj chemii organicznej oaz postp fizyki laboratoryjnej umoliwi udoskonalenie metod rozpoznawczych.Za pomoc analiz laboratoryjnych: moczu,krwi,treci odkowej, kau. Wan rol odegraa rozwijajca si diagnostyka morfologiczna skadu moczu, wysikw, pynu mzgowo rdzeniowego. Wraz zosigniciami immunologii i mikrobiologii rozszerzone zostay moliwoci rozpoznawania chorb.Riva - Rocci opisa ostateczn wersj aparatu sucego do pomiaru cinienia ttniczego, nazwanego sfigmomanometrem.Upowszechnie metody pomiaru cinienia skurczowego i rozkurczowego w szpitalach pozwolio okreli jego normy.W zwizku z

pojawieniem si i szybkim rozwojem metod badawczych oraz wyodrbnieniem oddzielnych specjalnoci diagnostycznych np. analityki laboratoryjnej jak rwnie doskonalenie sprztu

18.Kto, kiedy i w jaki sposb zacz diagnozowa i leczy:choler,dum,dur brzuszny,kie i grulic? 1883 - Robert Koch - odkry prtki grulicy i przecinkowca cholery. 1894 - Aleksander Yersin - odkry paeczki dumy. 1850 - William Jenner - dur brzuszny. 1850 - Fryderyk Schoudin - kia(krtek blady). 19.Pocztki i rozwj okulistyki do pocztku XX wieku.Wymie trzech wybitnych polskich okulistw z XIX i XX wieku.Scharakteryzuj ich dokonania. Bartisch - usun gak oczn z powodu raka. Brissear - wyjani, e przyczyn katarakty jest zmtniaa soczewka, Daviel usun j. Diefenbach - operowa zeza przecinajc minie okoruchowe. Graefe - ojciec okulistyki, profesor, zaoy pismo okulistyczne.Nowe zabiegi i udoskonali stare. Helmholz - zbudowa perwszy oftalmoskop. Dalton - opisa zaburzenia widzenia i sposb ich wykrywania. Donders - pojcie nadwzrocznoci, krtkowzrocznoci i astygmatyzmu.Szka pryzmatyczne i cylindryczne do korekcji tych wad. Snellen - wprowadzi tablice do badania ostroci wzroku. Gullstrand - skonsrtuowa nowoczesny

oftalmoskop. POLSCY OKULICI: - Ksawery Gazowski - leczenie odklejenie siatkwki, usuwanie cia obcych metalicznm magnesem, podrcznii. - Tadeusz Krwawicz - krioterapia w okulisyce. - Zofia Falkowska - laser w leczeniu odklejenia siatkwki.

20.Pocztki i rozwj neurologii/do poowy XX wieku/.Wymie trzech wybitnych polskich neurologw tego okresu i krtko scharakteryzuj ich dokonania. Zabiegi na OUN byy hamowane trudnym dostpem operacyjnym.Operacje na tkance mzgowej wymagay cisej lokalizacji, co mona byo uzyska dziki wsppracy chirurgw z neurologami.Wielkie zasugi Broca zastosowa wiedz o lokalizacji orodkw nerwowych do lokalizacji guzw mzgu. Goddle - pierwszy sun guz mzgu. Cusching - uczyni neurochirurgi odrbn specjalnoci - usun zwj Gassera w neurologii nerwu trjdzielnego, oprcaowa technik zabiegw na przysadce i wprowadzi klipsy srebrne. Gigll - wprowadza drucian pike do cicia koci.Quincke i Wynter wprowadzili nakucie ldwiowe. Twrc polskiej szkoy neurochirurgicznej jest Jerzy Chorobski.

21. Przedstaw pocztki i rozwj ortopedii do poowy XX wieku. Od dawna wiedziano, e warunkiem

zrostu jest unieruchomienie koczyny. Uywano do tego: upkw,szyn,wosku,gliny,banday nasyconych krochmalem, wapnem, mk przenn zmieszan z biakiem jaja. Wielkimpostpem byo wprowadzenie gipsu. Do Europy zosta wprowadzony przez Gulhra.Nowoczesny opatrunek gipsowy wprowadzi Mathijsan, a w chirurgii stosowa go Pirogow.Innym sposobem leczenia zama byy szyny znane ju A.Pare. 1886 - szyna Thomasa 1907 - Stelnman - prty metalowe w wycigach kostnych Bracia Judet - resekcja gowy koci udowej zastpujc j protez akrylow Stromayr i Diffenbach - podskurne przecici cigien w przykurczach, operacje na cignach Tomasz Drobnik - pierwszy w Polsce przeszczep cigna

22.Przedstaw najwaniejsze osignicia w poonictwie i ginekologii w XIX i na pocztku XX wieku. Semmelweiss - odkrycie przyczyny gorczki poogowej Simpson - wprowadzenie znieczulenia Michaeliss - ugruntowanie nauki o scinionej miednicy 1842 - Praga - Kiwisch - otwarcie pierwszego oddziau chorb kobiecych Muller - mechanizm rozwoju narzdu

rozrodczego eskiego 1925 - Hirszweld i Zborowski moliwo istnienia konfliktu serologicznego

23.Przedstaw rozwj higieny i profilaktyki w XIX wieku. Frank - teoria opieki przez pastwo powstaj kodeksy deontologii lekarskiej Filantropia - stosowana przez wielu lekarzy Jakub Szymkiewicz - ,,kady ma prawo do ochrony zdrowia" Przepisy prawne dotyczce higieny pracy, szpitale i ambulatoria fabryczne.Inspektorzy pracy, zmniejszanie liczby godzin pracy, niezatrudnianie dzieci,ograniczenia pracy kobiet,bezpatna pomoc lekarska.Organizacja pogotowia ratunkowego - bezpatna pomoc w domu lub przewiezienie do szpitala.Organizacja kas chorych.Badania majce na celu zapobiegnicie epidemi(fizyczne,chemiczne,fizjologic zne,mikrobiologiczne,profilaktyka).Pa stwo zaczyna dba o zdrowie obywateli(budowa studni, wodocigw,zwalczanie chorb zakanych i epidemiologicznych).Rozwj idei czerwonego krzya.

24.Osignicia piciu najwybitniejszych polskich chirurgw od XVIII do XX wieku. Czerwiakowski - ojciec chirurgii polskiej.W 1799 jako pierwszy zosta profesorem poonictwa w klinice

uniwersyteckiej.W Krakowie obj stanowisko prof. anatomii i chirurgii.Zaoy pierwsz klinik chirurgiczn.W powstaniu kociuszkowskim zbiera rannych z obraeniami czaszki z ktrych wikszo wyleczy. Rydgier - wyci oddwiernik odka i donis jako pierwszy o tym zabiegu z powodu wrzodu i ustali wskazania do tej operacji. Jan Mikulicz-Radecki - inicjator sterylnego stroju operacyjnego zoonego z maski na twarz i gowe oraz sterylnego fartucha. Zacza uywa wyjaowionych rkawiczek bawenianych. Uwaa,e wyrostek naley operowa natychmiast gdy jest stan zapalny. Zasugi w rozwoju chirurgii jamy brzusznej. Jan Raum - pierwszy w Polsce zastosowa gumowe rkawiczki chirurgiczne. Bryk,Girszoft,Kosiski - pierwsi wprowadzili metod antyseptyczn Listora (rozpylanie kwasu karbolowego w salach operacyjnych, do wyjaawiania narzdzi chirurgicznych,nici do szycia ran, do zmywania pola operacyjnego i mycia rk chirurgw.

25.Przedstaw rozwj urologii w XIX i XX wieku. Pocztkowo litotomici leczyli kamienie pcherza moczowego przez jego litotomi - dua miertelno. Civiale - bezkrwawe kruszenie pilnikami. Pary - stworzy zacztek oddziau urologicznego w 1864. Bigellow - udoskonali litotrypsj wypukiwanie skruszonych kamieni. Nelaton - cewnik elastyczny do leczenia zwe bliznowatych cewki moczowej.W tym czasie wprowadzono te przyrzd do przecinania od

wewntrz cewki moczowej. Nitze - rewolucyjny cytoskop z arwk elektryczn - podgld pcherza w czasie operacji, rwnie moczowodw. 1910 - badanie ukadu moczowego promieniami X - kontrast. 1929 - urografia doylna.

26.Przedstaw najwaniejsze dokonania z psychiatrii i neurologii od koca XVIII do koca XX wieku. Flourens - opisa znaczenie mdku dla utrzymania rwnowagi, chodzenie

zaley od kory mzgu. Webber - pierwsze badania ukadu wspczulnego(fizjologia zoona) Bernard - znaczenia kilku nerww czaszkowych, wykaza dziaanie nerww naczynioruchowych Brown - Soquard - objawy poowicznego przecicia rdzenia krgowego i sztucznie wywoa epilepsje Charcol - analizowa zaburzenia czynnoci mzgu w chorobach ukadu nerwowego - lokalizacja funkcji nerwowych Kuhnn - wykaza dwukierunkowe przewodzenie w nerwie ruchowym Goltz - proste dowiadczenia nad odruchami aby, usuwa kor psom i obserwowa do 3 lat Waller - bada degeneracje wkien nerwowych na obwodzie od miejsca przecicia Virchow - odkry tkank glejow oraz chemiczne badania OUN Golgi - neurony wielobiegunowe Cajal - struktura nerww, degeneracja i regeneracja Forol - badania struktury podwzgrza i jego pocze Burdon - Sandorson - zmierzy prdko przewodzenia w nerwie ruchowym Sherpey - Schafor i Horsley - poznali funkcj kory i pnia mzgu Golch i Horsley - rejestrowali prdy elektryczne mzgu Pawow - odkry nerwy wzmacniajce si skurczu serca, bada troficzn funkcj ukadu nerwowego, wprowadzi pojcia odruchw warunkowych, rozwin badania nad fizjologi i patofizjologi.

27. Na przykadach medycyny omw jakie wydarzenia miay wpyw na rozwj poonictwa i ginekologii w XIX i XX wieku. Antyseptyka - odkrycie przyczyny gorczki poogowej Anestezjologia - Simpson - upienie w ginekologii(eter,chloroform) Anatomia - odkrycie, e mechanizm porodowy zaley od wielu czynnikw Studia nad prawidowym rozwojem i budow eskiego aparatu rozrodczego. Fizjologia - badanie mechanizm porodu,opis cyklu menstruacyjnego. Mikrobiologia - praca nad biologia pochwy Onkologia - opisanie wielu nowotworw Farmakologia - wprowadzenie wycigw ze sporyszu, oksytocyny. Chirurgia wprowadzenie nowych technik operacyjnych(operacja szyjki macicy, zszywanie przetok pcherzowo pochwowych),operacje guzw macicy i jajnikw Endokrynologia - pocztek prac nad oksytocyn,odkrycie gonadotropiny kosmwkowej Serologia - konflikt serologiczny Antykoncepcja - metoda objawowa,temperaturowa i testy ciowe.

28.Przedsaw najwaniejsze osignicia w poonictwie i

ginekologii od XVI do XVIII wieku. Od pocztku renesansu poonictwo korzystao z osigni anatomii.Rozpowszechniano podrczniki dla poonych, ponownie wprowadzono obrt na nki. Vesaliusz opisa jam miednicy(msk i esk).Guiellemean - opisa cicie cesarskie u 5 ywych pacjentek .Rzenik Nafer wykona cicie u ony i to z dobrym skutkiem. Twierdzono, e eskie gruczoy pciowe zawieraj jaja, znano krenie podowe.W 1630 zaoono oddzia pooniczy, zezwolono na udzia mczyzn w praktyce pooniczej.W XVII wieku wynaleziono kleszcze porodowe. Znano tez pojcie osi miednicy,skonstruowano miednicomierz pooniczy.

29.Przedstaw rozwj szczepie ochronnych przeciwko chorobom zakanym do poowy XIX wieku. 1721- Mopntagu - ,,tre pobrana z krost chorych na osp i wtarta w nos odporno" 1756 - Jenner - pierwsze prby szczepienia 1890 - zwierzta ktrym wstrzyknito maa dawk toksyny bonniczej lub tcowej staj si odporne 1901 - Gongu - odporne nie tylko na toksyn ale te na bakteri 1881 - Paster - szczepionka przeciw wglikowi 1884 - Paster - uzyska wycigi zawierajce zarazek wcieklizny z krwi tkanki nerwowej 1885 - Paster - uzyska szczepionk

1894 - wykrycie zarazka dumy 1895 - szczepionka przeciw dumie 1916 - Woigl - badania nad durem plamistym 1919 - szczepionka na dur plamisty

30.Scharakteryzuj poziom poonictwa i ginekologii w redniowieczu V - XV wiek. Poonictwo i ginekologia wykazay w tym czasie cofnicie w stosunku do okresu rzymskiego z drugiego wieku naszej ery.Uwaano,e narzdy pciowe eskie rni si od mskich tylko ukrytym pooeniem.Wykazano znajomo czynnoci porodowej macicy.Ochrona krocza zosataa zapomniana.Za jedyne prawidowe pooenie uwaano przodowanie gowki z wycignitymi wzdu bioder rczkami.Nowe jest uycie ptli do wydobycia duego podu.Obrt na nzki nie by znany.Dla uatwienia porodu uoenie rodzcej z nogami zwisajcymi poza ko.Na zachodzie przypomniano zapomnian ochron krocza podczas porodu.Poraz pierwszy jest mowa o miednicy uniesionej u rodzcych z wskimi biodrami. Pod koniec redniowiecza podjto myl o wykonaniu cicia cesarskiego. Nie znano jeszcze prawidowego przebiegu porodu. O poogu niewiele mona powiedzie poza cechami poonictwa greckiego.Przeciw krwawieniom macicznym zalecano wizanie ng. Arabowie wywoywali sztucznie niepodno, a take dokonywali poronie. Poonictwo naleao do poonych z wyjtkiem najtrudniejszych przypadkw, ktrymi zajmowali si chirurdzy. W zakresie chorb kobiecych stosowano ludowe metody leczenia.

31.Omw poziom wiedzy dotyczcej poonictwa i chorb kobiecych w staroytnoci. Egipt - wdrwka macicy i poczenia jaj z wntrzem ciaa,ywienie podu przez naczynia matki, znajomo nieprawidowoci miesiczkowania,upawy,zapalenie srom i pochwy,pozycja ciarnych pozioma lub siedzca Indie - wiatr powoduje poronienia i zmienia pooenia podu na nieprawidow,dbao o higien ciarnych,domy porodowe. Susutra - pord jest niemoliwy gdy gowka podu jest znieksztacona, wada miednicy, ze pooenie podu,korekcja nieprawidowoci uoenia podu obroty przez powoki brzuszne, martwy pd - wydobywanie tempymi narzdziami.Higiena poogowa, znane zapalenia macicy.Poonictwem zajmoway si kobiety. Grecja - opierano si na anatomii i fizjologii arystotelesa, znano dwudron macice.Znano rol wd podowych, opisano odklejanie si oyska.

32. Przedstaw na konkretnych przykadach wyodrbnienie si specjalizacji w chirurgii do poowy XX wieku. Specjazlizacje chirurgiczne znane byy ju w staroytnym Egipcie, ze wzgldu na ogromny rozwj chirurgii w XIX wieku, rozwijay si jej wsze specjalnoci, ktre nastpnie day pocztek ortopedii i traumatologii. Nicolas Andry - wprowadzi termin, chirurg 1852 - Mathijson - gips Pare i Thomas - szyny metalowe Stelnman - wycigi Hoff - pogbienie stawu biodrowego Operacje cigien i krgosupa. Urologia - przeduenie dziaalnoci litotomistw. 1826 - Cjyjale - oper. bezkrwawa leczenie kamieni pcherza moczowego: Nelaton - cewnik elastyczny Nitze - cytoskop. Czerny - Badanie kontrastowe promieniami X oraz leczenie kamicy nerek Neurochirurgia - zajmowaa si usuwaniem odamkw kociw mzgu Broca - badanie i umiejscowianie guzw mzgu - prekursor 1884 - Goddle - usunicie guza Harvey - ojciec neurochirurgii - usun

zwj nerwu trjdzielnego 1900 - zabiegi przysadki,n elektryczny Okulistyka - najwczeniej wyodrbniona specjalno Bartisch - usun oko z powodu raka Brissear - zmtnienie soczewki to katarakta Diffenbach - operacje zeza 1786 - szpitale okulistyczne Wiede i Londyn Graeffe - ojciec okulistyki.Pierwsza katedra Wiede

33.Prezdstaw kto i kiedy zastosowa przetaczanie krwi i pynw krwiozastpczych XIX i 1po XX.. Pocztkowo: trudnoci w opanowaniu krwawie- przypalanie gorcym elazem lub podwizywanie naczy Jean Denis- 1667- preztoczy krew owcz 16-letniemu chopcu James Blundell -1818- przetoczenie krwi kobiecie po porodzie Dieffenbach - 1828- transfuzja odwknionej krwi u czowieka Bierkowski -1829- pierwsza polska praca o transfuzji krwi Wojna polsko-francuska: usilne prby przetocze krwi u onierzy, poszukiwano rodkw krwiozastpczych Albert LAnderer- fizjologiczny roztwr soli Szuman- 1883- roztwr soli w PL-

niezbdny skadnik leczenie chirurgicznego Agote i Hustin- cytrynian sodu, rodek przeciwkrzepliwy: pomocny przy przechowywaniu krwi

34.Kogo uwaa si za prekursora antyseptyki i aseptyki - co te pojcia oznaczaj? Przedstaw osignicia do poowy XIX wieku. Przeszkod w rozwoju chirurgii byy drobnoustroje. Semmelweiss - idea walki z zakaeniami; powietrze szpitalne a pniej "jad trupi" - uwaa za rdo zakae;mycie rk CaCl2; miertelno poonic z 15 do 5 % 1867 - Paster - odkrywa gronkowca i paciorkowce. Jzef Lister - ojciec antyseptyki - kwas karbolowy - poprawi wyniki leczenia, rozpyla w salach operacyjnych,do dezynfekcji: narzdzi,nici do szycia i pola operacyjnego. Paster - aseptyka - uzna temp.130 150C i pare 110 - 120C - czynnik zabijajcy bakterie Bergman - praktyczna aseptyka - na salach operacyjnych autoklaw i puszki do sterylizacji narzdzi i materiaw Aseptyka - niedopuszczenie do zakaenia Antyseptyka - walka z zakaeniem. 35.Omw pocztki rozwj anestezji. Jedn z przeszkd do rozwoju chirurgii by bl. Na pocztku XIX wieku starano si z nim walczy za pomoc rodkw oszamiajcych (alkohol,opium), oraz sposobw miejscowego osabienia ukrwienia poprzez ucisk i obkadanie

lodem. 1799 - Davy - podtlenek azotu - gaz rozweselajcy XVI wiek - Cordus - eter i zapomniany 1790 - Frobenius - eter - waciwoci narkotyczne 16.X.1864 - Morten - operacja guza szyi w narkozie 1847 - Bierkowski - narkoza w Polsce Simpsan - chloroform,ale by szkodliwy Jackson,Morton,Heyfalder - chlorek etylu - wziewy i zamraania. 1894 - Schleich - kokaina - znieczulenie miejscowe 36.Przedstaw krtko rozwj chirurgii w XIX wieku. Dupytren - chirurg swoich czasw Deavy - gaz rozweselajcy,znieczulenie Morton - eter Simpson - chloroform Schleich - kokaina Corning - znieczulenie ldwiowe Semmelweiss - mycie rk chlorkiem wapnia Lister - antyseptyka Paster - aseptyka Bergmann - sterylizacjaPeah kleszczyki samozaciskajce Dieffenbach - transfuzja krwi odwknionej Dunger i Hirszweld - chemioterapia, przetaczanie krwi Wyodrbnienie si specjalnoci(ortopedia,traumatologia,ur ologia,neurologia,itp.)

37.Przedstaw dziaalno Rafaa Czerwiakowskiego na polu chirurgii i ginekologii. Ksztaci si na zachodnich uczelniach. Zyska miano ojca chirurgii polskiej

1799-mianowany pierwszym w PL profesorem poonictwa w klinice uniwersyteckiej-pierwszej w PL zaoonej 1780 przy kociele w. Barbary w Krakowie; obj rwnie stanowisko prof. anatomii i chirurgii. Nauk chirurgii zwiza z wydz. lekarskim i zaoy pierwsz klinik chirurgiczn. Szkoli chirurgw cechowych; autor pierwszych akademickich podrcznikw chirurgii (...)

38. Rozwj chirurgii we Francji, Anglii, Niemczech w XVIII wieku. FRANCJA- operacja przetoki odbytu u krla Ludwika XIV przez nadwornego chirurga( Charlesa Francoisa FELIKSA )- wzmoenie stara usamodzielnienia si chirurgii. 1724 przy bractwie w.Kosmy utworzono katedr chirurgii,anatomii, poonictwa: 1730- utworzono Krlewska Akademi Chirurgiczn ( Merechal i Peyronie) co dao ostateczne odczenie si chirurgii od balwierstwa 1738- KAC poczya si z praktyczn szko chirurgii, gdzie nauczycielami byli sawni chirurdzy: Chopart(ulepszenie amputacji) i Deasult. Po rozwizaniu KAC chirurgia staa si przedmiotem nauczania na wydziale lekarskim Un. w Paryu i innych. ANGLIA- droga podobna do chirurgii francuskiej. W londynie rwnie istniay 2 niezalene organizajce (chirurdzy i balwierzy) ale zostay one poczone w korporacj. 1740 wyobrbnili si chirurdzy tworzc Zwizek Chirurgw 1800 ZC przemianowany na Krlewskie Towarzystwo Chirurgw.

1843 Towarzystwo objo zasigiem ca Angli. Sawni chirurdzy angielscy: Chesselden, Polk ( ???) -przepuklina, opis grulicy krgosupa i zamania nadkostkowego podudzia, Hunterpatologia chirurgiczna, Bell-dzieo "System chirurgii" sawne na ca Europ. NIEMCY-znaczenie chirurgw wzrastao ze znaczeniem armii pruskiej. Chirurdzy opuszczali wojsko jako felczerzy. 1713-Teatr anatomiczny w berlinie. 1723-Kolegium chirurgiczne-nadzr szkolenia i weryfikacja uprawnie chirurgw 1718 - Heisner - wyda podrcznik chirurgii Richter - siedmio tomowy podrcznik chirurgii 1748 - pierwsza klinika chirurgiczna Drezno

39.PRzedstaw poziom chirurgii w PL XV-XVIIIw 1454-Gdask,-pierwszy cech chirurgiczny, Pozna,Warszawa,Krakw, Kalisz niski poziom nauczania(mistrz, ucze, czeladnik) 1758-Komisja Dobrego Porzdkuuporzdkowanie spraw lecznictwa 1776-Szkoa Medyczno-Chirurgiczna pniej wczona do U.Wilekiego Komisja Edukacji Narodowejreorganizacja wydziaach lekarskich UJ i U.Wileskim Krakw-Czerniakowski- pierwsza klinika chirurgiczna Wilno- Ludwik Persyna- Nauka cyrulicka-podrcznik

40.Przedstaw odkrycia anatomiczne XVI -XVII . Czy i jaki wpyw miay one na chirurgi. Leonardo Da Vinci -liczne sekcje zwok; naczynia wychodz z serca, nie z wtroby; mechanika zastawek serca; opis poczenia nerww obwodowych z OUN Anderas Vesalius -opisa ukd miniowy; przestrzenne wyobraenie naczy i nerww; nazwy: Zastawki PKSIYCOWATE, MITRALNE; brak otworw midzy komorami serca; puca rozszerzaj si w wyniku ruchw klatki Eustachio Bartolomeo -badania nad narzdem suchu; Miguel Serreto -odkry mae krenie William Harvey -serce nie ssie krwi lecz j toczy; zastawki zapobiegaja jej powrotowi Marcello Malpighi -1661- naczynia wosowate Badano take: naczynia chonne, budow wtroby, struktur ledziony, gruczoy dwunastnicze i luzowe jelita cienkiego

41.Omw osignicia najwybitniejszych chirurgw polskich w XIXw. Rydygier-klinika w Chemie, dziekan

wydziau lek. CMUJ, pionier polskiej urologii, pierwszy wyci odek i oddwiernik, ok.200 prac naukowych Szuman- Toru- doylny roztwr soli kuchennej Drobnik- Pozna- przeszczepy cigien OBaliski- operacje urologiczne w Krakowie; podrcznik urologii Mikulicz-Radecki- ucze Billrotha; endoskopia przewodu pokarmowego 42. Kim by i czego dokona Ambroy Pare ( 1510-1580 ) ? -ojciec chirurgii francuskiej -zastosowa metod podwizywania naczy krwiononych w czasie amputacji; nowa metoda leczenia ran i zabiegw amputacyjnych bez zalewania wrzcym olejem i przyegania rozpalonym elazem -nastawienia zwichni -wydobywanie pociskw i odamkw -leczenie zama -operacje: przepukliny pachwinowej, zajczej wargi, tracheotomia -dezartykulacja w stawie okciowym -konstrukcja aparatw ortopedycznych i protez 43.Przedstaw poziom chirurgii w redniowieczu V-XVw. -uniwersytety przy zakonach -szkoa w Salerno -rozdzia chirurgii od medycyny 44.Chirurgia cechowa w PL - do ostatecznego zaniku podziau na lekarzy i chirurgw. 1454-Gdask- pierwszy cech, nastpne w: Pozna, Elblg, Krakw, Lww, Warszawa; chirurdzy poza cechami na dworach krlewskich i magnackichzazwyczaj cudzoziemcy 1768- Komisja Dobrego Porzdkuuporzdkowanie spraw leczenia, aktualizacja przywilejw cechowych

1773- Lww- namiastka szkoy chirurgicznej, utworzona przez wadze austriackie: 3letni kurs z egz. dawa prawo do praktyk 1773- KEN- wprowadzenie nauczania medycyny w PL; reorganizacja wydziaw lekarskich w KRK i Wilnie Czerwiakowski- poczy nauk chirurgii w wydz. lekarskim 45.Geneza rozdziau chirurgii od medycyny, nastpstwa i czas trwania. XIIw- rozwj chirurgii na uniw. Montpellier, Bolonii- wpywy szkoy w Salerno Duy wpyw kocioa na medycyn, ktry kierowa nauczaniem na uniw. niechtnie patrzy na klerykw zajmujcych si medycyn, a zwszcza chirurgia; z bibliotek usunito dziea chirurgiczne,a wydz. lekarskie zaprzestay egzaminmowania chirurgw. 1139- Sobr Lateraski II ;1163- Synod z Tours: Zabroniy duchownym zajmowania si chirurgi. Przesza wtedy ona w rce niewykszt: golibrodw, katw, lekarze zaczli stroni od zabieg chirurgicznychuwaali to za sprzeczno ze swoj godnoci. Cyrulicy zaczli od drobnych zabiegw a skoczyli na upustach krwi. XVIIIw. - poczenie chirurgii i medycyny, dotychczas chir. bya tylko rzemiosem 46.Omw poziom chirurgii szkoy w Salerno. Szkoa w Salerno goszc staroytn zasad jednoci medycyny i chirurgii, przyczynia si w istotny sposb do jej rozwoju. Chirurgii uczono przy ku chorego. Zdobywanie umiejtnoci chirurgicznych miao trwa 1 rok, przeznaczony g. na nauk anatomii. Szkoa w Salerno bya ostoj wczesnej chirurgii. Roger z Salerno - stworzy "Practica

Chirurgiae". Fryderyk II Hohenstauf wyda zarzdzenie, e aden z chirurgw nie ma prawa wykonac swego zawodu, pki nie odbdzie przynajmniej rocznych studiw w Salerno. 47.Jakie zabiegi w chirurgii byy stosowane w staroytnej Grecji i Rzymie. Poziom wiedzy chirurgicznej w Grecji sta na wysokim poziomie ze wzgldu na bogate dowiadczenia lekarzy zdobywane na wyprawach wojennych.Pisma Hipokratesa dokadnie opisuj postpowanie przy ranach, owrzodzeniach, zamaniach czy zwichniciach.Sztuka banzaowania zosta opanowana do perfekcji.Do dzi przetrwaa jako metoda opatrywania gowy, czapka Hipokratesa.W tym czasie wyksztacia si wyodrbniona specjalno litotomistw(usuwanie kamieni pcherza moczowego). Wiedza o chirurgii zosta przeniesiona do Rzymu a tam ulega pewnemu udoskonaleniu.Zaczto wykonwywa zabiegi: - tracheotomi - Archagatos z Peloponezu - operacje raka piersi Archigenes - operacje plastyczne - Antyllos - operacje na ttnicach - Antylos - leczenie zamy przez zepchnicie soczewki - Antyllos - podwizywanie naczy(nie znane w czasach Hipokratesa) 48. Scharakteryzuj poziom chirurgii w staroytnym: Egipcie Chinach Mezopotamii EGIPT- obrzezania, kastracja, trepanacja, do wszystkich zabiegw stosowano wod przegotowan. Leczenie zama: unieruchomienia(deseczki + lniane opaski), nastawianie, leczenie otwartych zama: tamowanie krwi gorcym elazem, opatrywanie ran lnianymi bandaami Leczenie ran, oparze i uksze: plastry

miody, olej, tuszcz. Wycinano noem: ropnie, tuszczaki, torbiele. CHINY- leczenie obrae za pomoc naku i masay, niski poziom leczenia zama i zwichni- tylko unieruchamiano, nie nastawiano. Hua-To: operacje czaszkowe, torakochirurgiczne, jamy brzusznej, narkoza z konopii indyjskich. Stosowano akonityn, mandragor. Krpowanie stp u 7letnich dziewczynek. MEZOPOTAMIA- chirurdzy to odrbna grupa lekarzy. Kodeks Hammurabiego: Za pomylny zabiegnagroda, a kar byo obcicie rki. Wysokie kwalifikacje i zakres zabiegw za pomoc instr. z brzu. 49. Omw zasady etyki i deontologii lekarskiej w staroytnym Egipcie i Grecjii EGIPT- kapan- lekarz ksztacony w meliopolis; kapanki- pooniczki. NAuka ze witych,hermtycznych ksig: lekarz nie ma prawa odstpowa od ich treci, specjalizacje od czsci ciaa. Obecni: lekarze, kapanki, czarownice. Wysoki poziom wiedzy. GRECJA- przysiga Hipokratesa: szacunek do nauczyciela, prawo nauczania medycyny dla wtajemniczonych, leczy chorych nie szkodzc, nie podawac rodka poronnego, wane dobro chorego, zachowanie tajemnicy lekarskiej. 50.Przedstaw i omw odkrycie Edwarda Jennera. -lekarz angielski -wynalaz szczepionk przeciw ospiecakowity zanik choroby. Metoda uywana do dzi -zauway, e dojarki chore na osp krowi nie choruj pniej na osp ludzk. -profilaktyka osp krowi

51.Koncepcje epidemiologii Fracastoro i Oczko. Fracastoro: 3tomowe dzieo Podstaw Epidemiologii: bezporedniej stycznoci; przez przedmioty; infekcja przez powietrze.Czsteczki zaraajce dostajce si do organizmu rozchodz si w nim i powoduj gnicie jednego z czterech humorw. Ten wanie humor przycign je w organizmie zdrowym, obecnie zakaonym. Takie powinowactwo humorw oraz narzdw do jednego rodzaju zarazkw tumaczy dlaczego niektre osadzaj si w pucach(grulica) a inne gdzie indziej. Uwaa e naley niszczy zarazki znajdujce si na odziey i przedmiotach zarazy, zabezpieczy je przed infekcj. Oczko:dokadnie omwi szerzenie si kiy, jej etiologi,patologie i terapie.Uzna j za chorob zakan, ktra powstaje w wyniku ,,niedanego obcowania midzy zaraonymi". 52.Jak postpowano w redniowieczu z chorymi dermatologicznie? Chorych na trd izolowano od dawna. Ze wzgldu na nasilenie choroby w redniowieczu przepisy zaostrzyy si. Trdowatych, a bardzo czsto innych chorych dermatologicznie umieszczano w leprozorium. Spowodowane to byo nierozpoznawaniem innych chorb dermatologicznych od trdu czy ospy.Tacy ludzie mimo niegronej choroby trafiali wrd zadumionych czy trdowatych i skazani byli na mier. Liczba nieporozumie w Europie dochodzia w XIII wieku do 2000.Chorzy byli tam karmieni i ubierani, nie wolno im byo przebywa w miejscach publicznych, uywa tej samej studni czy jeziora. Jeli ju przebywali w miejscach to musieli nosi

kaptury, nie mogli rozmawia pod wiatr. Nowo przebywajcy do miast musieli odbywa kwarantann. Wok miast palono ogniska z zi pachncych. 53.Przedstaw jakie choroby zakane szerzyy si w okresie redniowiecza i jak je prbowano leczy. Duma(czarna mier) - opanowanie epidemii przypisuje si dzianiu kwarantanny sub sanitarnych w miastach portowych.Decydujc rol odegraa rwnie biologiczna walka midzy gatunkami szczurw, ktrych zwycizcy nie tak atwo przenosz t chorob. Ospa - jej rozwj zosata opanowany przez odkrycie Jennera, ktry wynalaz szczepionk z ospy krowiej przenoszon nastpnie na ludzi. Kia - lud zaraa si ni od monych tego wiata, bardziej rozpustnych ni prosty lud wiejski. Kotun(godziec) - by spowodowany zymi warunkami bytowymi i zaniedbaniem higieny osobistej. Mia posta czapki lub warkocza pod ktrym gniedziy si przewanie wszy. Leczono j poprzez obcicie kotuna.

54.Omw gwne kierunki terapii nowotworw do poowy XX wieku. Lissquer - 1865 - pierwsza prba leczenia nowotworu W leczeniu chorb nowotworowych duym krokiem byo zastosowanie z powodzeniem promieniotwrczoci odkrytej przez Becquerela a nastpnie promieniotwrczych pierwiastkw polonu i radu odkrytych przez maenstwo Curie. Znaczniejszy postp datuje si jednak od 1946 roku dziki pracom Goodmana,Rhoadsa i Jakobsona. 55.Przedstaw gwne kierunki poszukiwa terapeutycznych w II - ej

poowie XIX wieku. Po okresie sceptycyzmu i nihilizmu terapeutycznego w II powie XIX podjto walk o uzyskanie zw. chem. skutecznych w walce z chorobami. Niewtpliwie przeomowym momentem stao si odkrycie: 1828 - mocznik - Woller - obalenie teorii vis vitalis 1856 - Perkin - prba sztucznej syntezy chininy(znanej wczeniej) 1860 - Kolbe - prba otrzymania sztucznego indygo - otrzyma kwas salicylowy - pocztek przemysu farmaceutycznego 1893 - Stolz - otrzyma Piramizon 1832 - Liebig - odkry wodzian chloralu zastosowany potem jako rodek nasenny, dranicy ukad pokarmowy(zastpiony przez sulfonal) 56.Na czym polega nihilizm i sceptyzm terapeutyczny w XIX wieku. Wymie gwnych przedstawicieli i omw ich dokonania. Rokitaski - twrca nihilizmu a nastpnie sceptycyzmu terapeutycznego, anatomopatolog czeski. Uwaa, e choroby wystpuj na skutek skaenia krwi. Twrca szkoy wiedeskiej -autorytet w anatomii patologicznej, podrcznik. Jzef Skoda - prowadzi klinik wiedesk Jzef Dietl - wprowadzi koncepcj wiedesk na UJ, sekcje kliniczne, chorob mona rozpozna na podstawie zmian morfologicznych,gdy kliniczne wystpuj wtrnie, zajmowa si uzdrowiskami krajowymi i sklasyfikowa wody zdrojowe . Stwierdzane zmiany anatomiczne nie byy leczone gdy uwaano to za niemoliwe! Nie wykluczano leczenia chemicznego w przyszoci,ale obecnie aden lek nie jest w stanie pomc lekarz bezsilny wobec choroby. Nauka o lekach jest pozbawiona sensu.Tylko natura moe uleczy chorego(powstaje

nihilizm, a potem sceptyzyzm terapeutyczny w szkole wiedeskiej). 57.Wymie najwaniejsze leki uzyskane w XIX wieku metod syntezy organicznej. 1860 - pierwszy rodek leczniczy kwas salicylowy, obnia temperatur u gorczkujcych 1820 - Pelletier i Caventon - chinina 1879 - Skraup - chinolina Pniej otrzymano pochodne chinoliny, ale miay skutki uboczne: wymioty, zapaci i zostay wycofane. 1883 - Knorr - antypiryna 1887 - antyfebryna - lek przeciwblowy 1891 - salofen1899 - Eichengruh aspiryna

58.Przedsaw krtko dziaalno Jzefa Dietla (1804 - 1878). - profesor i rektor UJ - pionier balneologii(badanie i wykorzystywanie w leczeniu kpieli, wd mineralnych oraz czynnikw klimatyczmych i fizycznych) - opracowa klasyfikacj polskich wd leczniczych - przyczyni si do rozbudowy Krynicy i popularyzacji uzdrowisk Szczawnicy i Rabki - anatom patologiczny i internista - ,,O leczeniu zapalenia puc bez upustu krwi"

59.Omw osignicia Paula Ehrlicha(1854 - 1915) - pionier chemioterapii - wysun koncepcj stosowania

rodkw chemicznych do zwalczania chorb zakanych - 1909 - Salwarsan - pierwszy skuteczny lek przeciw kile - 1908 - nagroda Nobla - prowadzi badania w dziedzinie immunologii nad leukocytami i mechanizmem powstawania monocytw i granulocytw - odkry anatotoksyny(unieczynnione toksyny, wykorzystywane w szczepionkach)

60.Przedstaw odkrycia hormonw, enzymw oraz witamin. Enzymy wykry i wstpnie opisa w latach 80 XVIII w. Spallanzani, ale dopiero w wieku XIX nastpi istotny przeom w badaniach. Zaczto izolowa te zwizki, bada ich budow, waciwoci i mechanizmy dziaania. Wkrtce nauka o enzymach staa si jednym z najpowaniejszych dziaw biochemii. Takamine - uzyska pierwszy hormon w stanie krystalicznym i w postaci chemicznie czystej o nazwie adrenalina. Banting,Best i Mac Leot - wyizolowali insulin. Od tego momentu nastpi wielki rozwj chemii i hormonw. Istnienie witamin stwierdzono najpniej. Odkrycie witamin byo procesem dugo trwajcym zapcztkowanym w latach 80 XIX w. Prowadzono wwczas badania nad odywianiem si i wartoci energetyczn pokarmw. Wysunity pogld i do zapewnienia prawidowego wzrostu i utrzymania prawidowych procesw yciowych powinno doprowadza si do organizmu biako, wglowodany, tuszcze, skdniki mineralne i wod w iloci zalenej od warunkw yciowych organizmu.

Eijkman - badania nad chorob Beri Beri i wysun wniosek, e otrby ryowe zawieraj czynnik niezbdny dla zdrowia. Badania kontynuowa Stepp. Kazimierz Funk - wynalaz substancj w stanie czystym ktra przeciwdziaa Beri - Beri. Nazwa j witamin. Od tego czasu rozwin si proces nazewnictwa witamin. 61.Przedstaw odkrycie sulfonamidw i antybiotykw do poowy XX wieku. - 1909 - salwarsan - Ehlrich - 1930 - Domagk - wsppracownik "Bayer" - doradzi by do czsteczki chryzoidyny doda grup sulfonamidow (w 1932 otrzymano ten zwizek) - 1935 - "prontosil rubrum" - nazwa leku - 1938 - odmiana - sulfapirydyna przeciw rzeczce, zapaleniu puc - 1939 - sulfatizol 50 razy silniejszy - 1940 - sulfaguanidyna - przewd pokarmowy Antybiotyki - u schyku lat dwudziestych XX wieku przypadkowe okrycie penicyliny - Fleming - 1940 - Florey i Chain benzopenicylina - 1944 - Waksman - streptomycyna(na bakterie gram + i - oraz prtki grulicy) - 1948 - Duggar - auromycyna - 1963 - Weinstein - gentamycyna.

62.Omw odkrycie witamin na 5 konkretnych przykadach. B- 1912- Kazimierz Funk. Odkryta w zwizku z badaniem skadnikw pokarmowych, wyizolowa j z otrb ryowych. Funk zaproponowa nazw WITAMINA

A- 1916- Hopkins, Stevens. Dieta wpywa na wzrost zwierzt laboratoryjnych. Tran, mleko, maso powoduj prawidowy wzrost C- 1913- Norwedzy: Froelisch, Holst. Wywoali szkorbut u winek,a czynnik przeciwszkorbutowy nazwali wit.C. D- Po podgrzaniu tranu do 120C unieczynniono w nim A, nie leczy ju chorb oczu,nadal dziaa przeciwkrzywiczo. Dalsze badania wykazay ze wit. D obecna jest w tuszczach. Nawietlenia ergosterolu wyobrbniy D1, z tego oddzielono kalcyferol D2, witamine D analogiczn do tej z tranu otrzymano naw. cholesterol-> D3 Dieta pozbawiona tuszczu powoduje skaz krwotoczn (H. Dam)

63.Sposoby terapeutyczne pierwszej poowy XIXw. Terapi charakteryzuje sceptycyzm i nihilizm; choroby mona rozpozna i opisa, ale lecznicze s tylko siy natury. Jedyny lek dostpny w aptekach to tetriak. Okres alkaloidw i substancji wyizolowanych z rolin.

64.ODkrycie alkaloidw / fitochemia. Alkaloidy odkryto na pocztku XIXw Wilhelm i Serturner. Serturner- odkry morfin, jej waciwoci sprawdza na sobie, wpad w nag-morfinizm; poda opis dziaania morfiny i jej waciwoci nasenne. Odkrycie morfiny wpyno na rozwj fitochemii- zachcio to uczonych do dalszych bada surowcw rolinnych i wyodrbnienie zw. czynnych Meissner- 1818- weratyna;

zaproponowa nazw alkaloidy Caventon i Pelletier 1817-1820ementyna, strychnina, brucyna, chinina

65.Powstanie i rozwj pierwszych aptek. Pocztki handlu rodkami leczniczymi sigaj staroytnej Grecji-> kramy W redniowieczu brak danych hist., jednak kramy byy obecne w miastach europejskich XII-XIIIw; rozdzielenie funkcji lekarskich od aptekarskich. Podstaw informacji o sposobach przyrzdzania lekw byy "ksigi o lekach" Prototypy lekospisw to: antidotarium, dispensatorium czyli dzieo lekarza rzymskiego Scriboniusa Largusaskoncentrowane na lekach. w XIIw Mikoaj - przeoony szkoy w Salerno napisa antidotarium speniajce funkcje farmakopei i zawierao dane o lekach: miary apteczne i sposoby przyrzdzania. 1498- na zlecenie cechu aptekarzy florenckich powsta receptraiusz pierwsza w Europie farmakopea miejska.

66.Terapia w staroytnej Grecji i Rzymie Grecja: terapia skadaa si z cz. magicznej oraz z cz. racjonalnej; ponadto: -rodki zioowe -dobrze rozwinita desmurgia -punkcje w celu usunicia pynu Rzym: rzymianie korzystali gwnie z

osigni medycyny greckiej, sami nie osignli zbyt wiele: -tracheotomie -hemostatyczny szew rany -cesarskie cicia -rkoczyny do obracania podu przy porodzie -aborcje

67.Najwaniejsze dokonania w terapii Kalifatw arabskich redniowiecznej Europie Kalifaty: terapia opieraa si na profilaktyce kierowanej nakazami religijnymi. Szkolnictwo medyczne dobrze rozwinite, zakazy religijne doprowadziy jednak do regresji w dziedzinie anatomii, w tej dziedzinie wzorowano si na tumaczeniach dzie Galena- arabowie jedynie je komentowali. Uczeni arabscy: Rhazes, Avicenna. Avicenna: pozostawi 200 dzie, uj caa sw wiedz i w redniowiecznej Europie dorwnywa Galenowi, usystematyzowa znane arabom spisy lekw. Europa: pocztkowo brak odkry i innowacji. Zastj spowodowany jest ograniczeniami religijnymi, choroba uznawana jest jako wola Boga; pniejsze osigi: znieczulanie do zabiegw chirurgicznych mandragor i opium, przetoki odbytu, tamowanie krwawie podwizkami, szew nerwu. Jednak te przypadki nie wnosiy nic nowego- byy znane ju w

staroytnoci.

68.Sposoby terapeutyczne w staroytnej Mezopotoamii, Indiach, Chinach Mezopotamia: -wrby ustalaj przyczyn choroby -okadzania, skrapiania wit wod, egzorcyzmy zaklinanie demonw -leki w rnej formie: wywary, napary, okady -profilaktyka w postaci: amuletw, talizmanw, itp. Indie: -terapia racjonalna, bez wpyww religijnych -masae , dieta, wiczenia fizyczne -rozwinita chirurgia -silny wpyw na rokowania choroby mialy przesdy Chiny: -akupunktura -zielarstwo -odstraszanie demonw -homeopatia -narzdy leczono preparatami z analogicznych narzdw poch. zwierzcego

69.Jak doszo do poznania przyczyn zaburze czynnociowych gruczow dokerwnych. Basedow- nadczynno tarczycy- wole, wytrzeszcz, przyspieszone ttno Cooper- usun tarczyc Bernard- nakucie komory czwartej

powoduje wzrost st. glukozy Berhold- usuwa jdra kogutom- zanik cech samca Brown-Sequard- usunicie nadnerczy psom powoduje zgon. Podanie krwi zdrowych psw to dusze przeycie Cybulski, Szymonowicz- 1895- wycig z rdzenia nadnerczy- wzrost cin. krwi i przyspieszenie akcji serca Dale- 1906- tylny pat przysadki- skurcz macicy Mering- usunicie psu trzustki daje cukrzyc, po wszczepieniu- ustpuje

70. Terapia Galena, a Paracelsusa. Galen, diagnostyka: -opisy ttna i moczu -opis zapalenia: Tumor, Dolor, Rubor, Calor -okreli ilo i czstotliwo upuszczania krwi leczenie: -delikatne proszki -wycigi -nalewki winne, na occie Paracelsus: -leki otrzymywane na drodze syntezy chemicznej -rodki zaw. zwizki srebra, elaza, miedzi, rtci, antymonu, arsenu

71.Podaj najwaniejsze fakty dotyczce odkry z dziedziny odpornoci organizmu. - W XVII w. Wzbudzia zainteresowanie wiadomo, e tre pobrana z krost chorych na osp wtarta w bon luzow nosa czowieka powoduje odporno na t chorob - Kada choroba moe by wywoana pewnymi odmianami drobnoustrojw i po przebyciu danej choroby pozostaje swoista odporno(prby szczepienia krowiaka 1796) - Okoo 100 lat pniej dziki badaniom Pasteura byy warunki do powstania immunologii dowiadczalnej, ktra bada mechanizmy obronne organizmu wobec inwazji bakt. - Nuttal zauway, e surowica krwi zabija niektre bakterie(1880) - wprowadzenie maych dawek toksyn powoduje, e zwierzta staj si odporne nie tylko na toksyny bakteryjne, ale i na ywe bakterie(1901) stwierdzono, e surowica takich zwierzt zawiera substancje biakowe, ktre mog powodowa zlepianie si bakterii lub rozpuszczanie otoczki bakteryjnej. Te substancje ktre pojawiaj si u zwierzt uodpornionych, nazwano przeciwciaami, a czynniki wywoujce ich powtstanie antygenami - Hanrowitz zakada, e antygen wpywa nie tylko na syntez biaek lecz rwnie na dopasowanie ich budowy przestrzennej do antygenu( hipoteza klucza i zamka) - Okrelenie patogennoci - w chorobie zakanej, chocia rozwija si ona w wyniku inwazji toksyn bakteryjnych, gwnym elementem decydujcym o jej rozwoju i przebiegu s bariery obronne organizmu - 1922 - Fleming - wykry bakteriobjcze dzianie lizozymu. wiea surowica zawiera ukad dopeniacza lub komponentu, a take ukad properdyny i betalizyny - Badania nad zaburzeniami odpornoci

organizmu spowodoway odkrycie procesw nadwraliwoci patologicznej, ktre zostay okrelone nazw alergia

72. Omw sze najwaniejszych odkry w dziedzinie patofizjologii, fizjologii i mikrobiologii od XV do XVIII wieku. - Haller - pierwszy dostpny dla studentw podrcznik fizjologii ,,Primae lineae physiologiae".Zaproponowa rezonacyjn metod syszenia.Wprowadzi pojcie draliwoci lub kurczliwoci obok pobudliwoci lub czuoci. Objani dziaanie mini oddechowych i wykaza prni w jamie opucnej - Fontana - na sercu wykaza, e wystarczy podrani jedno wkno, aby skurczy si cay narzd, ale po skurczu serce jest przez pewien okres niepobudliwe (prawo wszystko albo nic) - Francastoro - sformuowa w pierwszej poowie XVI wieku teorie o powstawaniu chorb przez przenoszenie si drobnych form ywych za porednictwem powietrza lub bezporedniego kontaktu - Sydenham - XVII wiek - wyjani teori chorb epidemicznych

- Morgagni - wyodrbni anatomi patologiczn, by pierwszym ktry powiza obraz kliniczny choroby z pomiertnymi zmianami narzdowymi i wskaza na te zmiany jako przyczyn a nie skutek choroby - w kocu XVIII wieku sprowadzono istot procesu patologicznego do tkanki. Proces chorobowy mia ogranicza si do tkanki wknistej i rozprzestrzenia si wzdu bon surowiczych

73.Co wiesz na temat rozwoju wiedzy o nowotworach do po. XX wieku. - wiedza o nowotworach rozwijaa si przez stulecia - 675 - Pawe z Eginy - nazwa rak, utrwalia si w pimiennictwie dziki Awicennie, ktry porwna guz do raka wczepiajcego si swymi szczypcami w zdrow tkank - Hunter - guzy powstaj w narzdach z tkanki i podoa lub podcieliska - Conheim - atypowo komrek jest wynikiem nieprawidowego podziau

mitotycznego, a cechy pewnego rodzaju niedojrzaoci komrek wynikaj z nieprawidowych odchyle ju w yciu podowym - w Polsce badania nad chorob nowotworow maj dugie tradycje. Pierwszy w Europie przytuek, a nastpnie szpital pod wezwaniem w. azarza dla chorych na raka powsta w Warszawie z aczas ZYgmunta III Wazy, podobno z inicjatywy Piotra Skargi - Zakad Patologii Uniwersytety Wileskiego(okres midzywojenny) immunologia nowotworowa - Kazik Pelczar - Badania nad meczanizmem nowotworzenia poszy w dwch kierunkach: badania izolowanych tkanek, specjalnie w tym celu hodowanych oraz badania przeszczepw tkanek nowotworowych, gdy stwierdzono, e niektre nowotwory mog by przeszczepiane na zwierzta tego samego gatunku - rozwj bada chemicznych doprowadzi do stwierdzenia, e niektre tkanki nowotworowe mog wykazywa odmienne waciwoci przemiany materii; - Warburg - stwierdzi, e w tkance przewaa beztlenowe spalanie glukozy i powstawanie kwasu mlekowego - Gros - opis dowiadczenia w ktrym wywoa biaaczk u myszy przez wstrzyknicie modym zwierztom bezkomrkowego wycigu z tkanek myszy chorych na biaaczk.

74.Omw rozwj mikrobiologii w XIX wieku i na pocztku XX - go wieku.Wymie piciu wybitnych uczonych zajmujcych si tymi zagadnieniami, w tym przynajmniej jednego Polaka, krtko scharakteryzuj ich osignicia. Pasteur - badania nad fermentacj,dowid, e zachodzi pod wpywem mikroorganizmw. Opracowa metod(zwan pasteryzacj) unieszkodliwiania bakterii w napojach;udowodni,e mikroorganizmy nie powstaj w wyniku samordztwa. Odkry take zjawisko anaerobiozy, to jest stwierdzi, e pewne mikroorganizmy mog y bez dostpu powietrza lub wolnego tlenu. Koch - twrca nowoczesnej bakteriologii i nauki o chorobach zakanych; autor "postulatw Kocha" pozwalajcych okreli czy dany mikroorganizm jest rzeczywicie czynnikiem chorobotwrczym: - organizm musi by znaleziony we wszystkich osobnikach chorych, a nie moe wystpowa naturalnie u osobnikw zdrowych - organizm powinien da si wydzieli z chorych osobnikw i hodowa w czystych kulturach w warunkach laboratoryjnych - wyizolowany organizm powinien powodowa pojawienie si choroby u zaraonych zwierzt - powinna by moliwa ponowna izolacja ze sztucznie zaraonych zwierzt Henle - ustali kryteria choroby zakanej; o chorobie zakanej decyduj dwa podstawowe warunki: - okrelona choroba wywoywana jest przez ten sam drobnoustrj - chorobotwrczo danego drobnoustroju wystpuje rwnie w stosunku do innych organizmw

Fleming - prowadzi badania nad wirusem grypy i gronkowcami; podczas jednej z prac hodowle zaatakowa ple Penicillinium, ktra zniszczya bakterie. Nazwa j penicylin; Florey i Chain - zastosowanie penicyliny jako leku i wprowadzenie go do produkcji masowej Bujwid - ucze Pasteura i Kocha propagator nowoczesnej mikrobiologii w Polsce; pierwsza pracownia w Warszawie;szczepienia przeciw wcieklinie metod pasterowsk ;podrcznik bakteriologii; bada odczyn na choler - czerwie Bujwida.

75.Jak rozwijaa si wiedza o skadnikach morfologicznych krwi, przedstaw pocztki przetaczania krwi do lat dwudziestych XX wieku. Leeuwenhoeka - szkic wygldu krwinek czerwonych Nasse - opisa krwinki biae Biernacki - odkry i opisa zjawisko opadania krwinek; metoda pomiarowa OB Berzelius - odkry barwnik hemoglobin, zoon z hematyny i globiny Odkryto granulocyty kwasochonne. Przetaczanie krwi odbywao si metod prb i bdw dlatego wiele osb umierao z powodu wstrzsu. Landsteiner - odkry trzy grupy krwi, ktre okreli A,B,O Decastello - wykry grup AB

76.Przedstaw pogldy na zagadnienia patologii panujce od XVI do XVIII wieku. - lekarze, przyrodnicy i filozofowie opisywali rne stany patologiczne i jednostki chorobowe oraz starali si okreli istot choroby - powstaway liczne teorie, czsto nawzajem wykluczajce si i nigdy niedajce ostatecznej odpowiedzi na postawiony problem - Morgagni - wyodrbni anatomi patologiczn,jako pierwszy powiza obraz kliniczny choroby z pomiertnymi zmianami narzdowymi i wskaza na te zmiany jako na przyczyn a nie skutek choroby - w kocu XVIII wieku sprowadzono istit procesu patologicznego do tkanki.Proces chorobowy mia ogranicza si do tkanki wknistej i rozprzestrzenia si wzdu bon surowi czych.

77.Co wiesz na temat pogldw dotyczcych istoty choroby, panujcych w Staroytnoci do V wieku. - choroba jako wynik dziaania nieprzyjaznych si zewntrznych(demonw,bogw,nieycz liwych ludzi) - choroba jako skutek niewaciwego

postpowania czowieka i zesanej za to kary przez siy nadprzyrodzone(mordercy braminw choruj w kolejnych wcieleniach na niedokrwisto, szpiedzy - na choroby oczu, podpalacze na re, a sonowacizna jest kar za grzech nieczystoci) - choroba jako rezultat dziaania kosmosu, ktrego czowiek jest odbiciem(wierzono, e kady narzd jest podporzdkowany danej planecie serce - Socu,puca i mzg Ksiycowi, wtroba - Jupiterowi, nerki i narzdy pciowe - Wenus, odek i ledziona - Saturnowi) - choroba jako wynik wtargnicia do organizmu cznnikw zewntrzynych, robakw, cia obcych - choroba jako skutek zmian skadu lub budowy organizmu oraz zaburzenia jakoci jego elementw - choroba jako zaburzenie funkcji, wynikajce z oddziaywania wewntrznych i zewntrznych czynnikw naturalnych

78.Scharakteryzuj kierunki rozwoju fizjologii w XIX wieku, wymie najwaniejszych przedstawicieli oraz zwile omw ich odkrycia. - przestawienie anatomw, fizjologw, biologw i lekarzy na nowy sposb rozumowania - ju bez animizmu, witalizmu i romantycznej filozofii przyrody - empiryczny kierunek rozwoju fizjologii powsta szybko i narasta we Francji, do ktrej co najmniej przez p wieku koniecznie trzeba byo udawa si po nowoczesn teori i praktyk bada fizjologicznych - szczeglnie interesowano si zmianami jakociowymi, a bardzo rzadko jeszcze stosowano ilociowe metody badania fizycznego lub chemicznego Legallois - podstawowe prace dot. zjawiska oddychania(XVIII wiek),zwracano uwag na spalanie tuszczw, biaek oraz wglowodanw w organizmach zwierzt z jednoczesnym wytworzeniem dwutlenku wgla.Badania anatomiczne zwizay oddychanie z rdzeniem przeduonym Magendie - pionier eksperymentalnej fizjologii i patofizjologii; odkrycia w neurofizjologii; opisa poykanie, wymioty i ruchy odka Muller - subiektywne badania zmysu wzroku, porwnawczo u zwierzt i czowieka; bada mechanizm wydzielania gruczow, stosunki midzy ich struktur i naczyniami krwiononymi, rozwj narzdw pciowych oraz waciwoci ludzkiego gosu Reymond - wykaza istnienie sygnaw elektrycznych midzy komrkami nerwowymi, w miniach oraz w miejscu zranienia.Zmierzy naturalne pole elektryczne w ranie na swoim

ramieniu.Jego eksperyment stworzy podwaliny elektrofizjologii, nauki zajmujcej si badaniem elektrycznych waciwoci komrek i tkanek.Dziki tym pierwszym odkryciom wiadomo dzi m. in. e sygnay elektryczne pynce midzy neuronami naszegocia odpowiadaj za to, e widzimy, czujemy, syszymy, e moemy kontrolowa prac mini i porusza si. 79.Przedstaw rozwj fizjologii w XVII i XVIII wieku. Wymie najwybitniejszych przedstawicieli i omw ich osignicia. Fernel - obserwuje skurcz komr serca i zawsze nastpujce po nim rozszerzenie si duych ttnic. Cesalpinus - stwierdza wyrzut krwi przez kurczce si serce do aorty i przyjmowanie krwi podczas rozkurczu z y gwnych Harvey - opis i teoria krenia krwi najwiksze odkrycie w dziejach fizjologii Wyodrbnienie fizjologii z zespou nauk w kocu lat szedziesitych XVIII wieku.Dokona tego profesor w Bernie i Getyndze - HALLER(podanie metod badawczych fizjologii i wizanie struktury badanego narzdu z jego podstawowymi czynnociami) - jego odkrycia wprowadziy fizjologi jako w peni uksztatowan, nowoczesn nauk w wiek XIX. 80.Co do rozwoju medycyny wniosa jatrochemia i jatrofizyka, wymie prekursorw tych kierunkw i omw ich dokonania. Jatrochemia to kierunek mwicy, e gwnym zadaniem chemii jest odkrywanie nowych lekw. Jatrochemicy badali w tym celu rozmaite substancje w tym rwnie te o bardzo silnym dziaaniu. Rwnie odkrywanie nowych substancji odbywao si pod ktem tych samych zastosowa.Najwaniejszymi przedstawicielami byli: Libavius i Paracelsus Paracelsus - bada szereg substancji

chemiznych pod ktem wykorzystania ic jako leki.Bada te ich waciwoci trujce, mona go wic uznawa za ojca toksykologii. Posugiwa si astrologi i magi, stosowa e nowoczesne metody naukowe, takie jak dowiadczenia i obserwacje pacjentw. Stosowa dawkowanie lekw, leczenie chorb odmiennymi specyfikami. Wprowadzi: - rt na syfilis oraz szereg soli metali i opium - terminy fizykochemiczne: alkohol,gaz;termin filozoficzny archeusz Libavius - autor dziea ALCHYMIA(1597) - pierwsza encyklopedia chemii. Opisa otrzymywanie kwasu solnego i wody krlewskiej. Jatrofizyka wzia pocztek rwnie z astrologii.Obok zaoe irracjonalnych zawieraa wiele elementw, ktre legy u podstaw matematyki, fizyki i astronomii. Astrologi poczono wtedy z matematyk i prbowano zastosowa je w medycynie - jatromatematyka. Casanus - matematyka i percepcja zmysowa stoi na czele procesw poznania ;wprowadzi wag, miar i liczby do badania ttna, oddechu i wydzielania potu.

81.Wymie co najmniej szeciu anatomw epoki Odrodzenia. Omw ich dokonania. William Harvey -serce nie ssie krwi lecz j toczy; zastawki zapobiegaj jej powrotowi Marcelli Malpighi -1661- naczynia wosowate Badano take: naczynia chonne, budow wtroby, struktur ledziony, gruczoy dwunastnicze i luzowe jelita cienkiego Leonardo Da Vinci -liczne sekcje zwok; naczynia wychodz z serca, nie z wtroby; mechanika zastawek serca; opis poczenia nerww obwodowych z

OUN Anderas Vesalius -opisa ukad miniowy; przestrzenne wyobraenie naczy i nerww; nazwy: Zastawki PKSIYCOWATE, MITRALNE; brak otworw midzy komorami serca; puca rozszerzaj si w wyniku ruchw klatki Eustachio Bartolomeo -badania nad narzdem suchu; Miguel Serreto -odkry mae krenie

82.Wymie przynajmniej szeciu wybitnych anatomw i fizjologw yjcych w XVI,XVII lub XVIII wieku oraz omw ich dokonania. William Harvey -serce nie ssie krwi lecz j toczy; zastawki zapobiegaj jej powrotowi Marcelli Malpighi -1661- naczynia wosowate Badano take: naczynia chonne, budow wtroby, struktur ledziony, gruczoy dwunastnicze i luzowe jelita cienkiego Leonardo Da Vinci -liczne sekcje zwok; naczynia wychodz z serca, nie z wtroby; mechanika zastawek serca; opis poczenia nerww obwodowych z OUN Anderas Vesalius -opisa ukad miniowy; przestrzenne wyobraenie naczy i nerww; nazwy: Zastawki PKSIYCOWATE, MITRALNE; brak otworw midzy komorami serca; puca rozszerzaj si w wyniku ruchw klatki Eustachio Bartolomeo -badania nad narzdem suchu;

Miguel Serreto -odkry mae krenie

83.Na przykadzie dokona Vesaliusa przedstaw zmiany w dziedzinie anatomii i fizjologii w epoce Odrodzenia. Anderas Vesalius -opisa ukad miniowy; przestrzenne wyobraenie naczy i nerww; opis ukadu ruchu; nazwy: Zastawki PKSIYCOWATE, MITRALNE; brak otworw midzy komorami serca; puca rozszerzaj si w wyniku ruchw klatki; poprawi ok.200 bdw Galena Eustachio Bartolomeo -badania nad narzdem suchu; Miguel Serreto -odkry mae krenie William Harvey -serce nie ssie krwi lecz j toczy; zastawki zapobiegaj jej powrotowi Marcelli Malpighi -1661- naczynia wosowate Badano take: naczynia chonne, budow wtroby, struktur ledziony, gruczoy dwunastnicze i luzowe jelita cienkiego

LEonardo Da Vinci -liczne sekcje zwok; naczynia wychodz z serca, nie z wtroby; mechanika zastawek serca; opis poczenia nerww obwodowych z OUN 84.Przedstaw ewolucj pogldw dotyczcych ukadu krenia od I w. p.n.e do koca XVII wieku. 490p.n.e.- Diagones - opisa uk. krw. odrniajc krew ttnicz i yln -naczynia wyst. parzycie i biegn wzdu krgosupa 41p.n.e-54r.- Atenoios z Atalei, -serce zawiera krew z domieszk pneumy Galen: -budowa i rola komr wraz z zastawkami -przegroda serca -przedsionki poza sercem -krew przerabiana w wtrobie -krew pynie od serca na obwd Harvey: -serce nie ssie krwi, ale toczy -w yach krew pynie w kierunku serca, a zastawki zapobiegaj powrotowi 1661r.- Malpighi -odkrycia naczy wosowatych 85.Przedstaw pogldy dotyczce budowy i czynnoci organizmu ludzkiego panujce w staroytnym RZymie. Galen- gwny przedstawiciel; jako przyczyny chorb wyrnia zaburzenia: pynw, staych sk. organizmu, pneumy-siy yciodajnej, kierujcymi wszystkimi procesami. -Dzieli choroby na ostre i przewleke. -Choroby ostre- zaburzenia krwi i ci

-Choroby przewleke- zaburzenia czarnej ci i luzu. -Najwaniejsze patologie to: zapalenia i powstawanie gorczek -dopasowywa terapi indywidualnie do chorych -jako pierwszy ze staroytnych autorw okreli czstotliwo i ilo upuszczanej krwi

87.Dziaalno Hipokratesa.460377p.n.e. -ojciec medycyny -przysiga lekarska- etyka: m.in. "primum non nocere" -uwolnienie medycyny od wiary-od zasugi bogw- w leczeniu -ciao ludzkie zbudowane jest z 4 cieczy( humorw): krew, , uz, czarna -od nadmiaru humorw zalea temperament: sangwiniczny, choleryczny, flegmatyczny, melancholiczny -leczenie na zasadzie przeciwiestw "contraria contrariis curantur" -4 rodzaje lekw: rozgrzewajce, chodzce, nawilajce, osuszajce tylko rodki naturalne -krazja-krizis- przesilenie w chorobie, polega na wydaleniu nadmiaru cieczy

86.Przedstaw pogldy dotyczce budowy i czynnoci organizmu ludzkiego panujce w staroytnej Grecji. Religia:wszystkie dolegliwoci i choroby utosamiane z chorobami bogw. Czarownice i boginie leczyy czarami,zaklciami,magi.Uywano krwi zwierzcej, magicznych maci, wd leczniczych,mineraw, zi. Lekarze to wrbici. Hipokrates - patologia humoralna.ojciec medycyny,uwaa,e lekarz jest jedynie pomocnikiem natury. -przysiga lekarska- etyka: m.in. "primum non nocere" -uwolnienie medycyny od wiary-od zasugi bogw- w leczeniu -ciao ludzkie zbudowane jest z 4 cieczy( humorw): krew, , luz, czarna -od nadmiaru humorw zalea temperament: sangwiniczny, choleryczny, flegmatyczny, melancholiczny -leczenie na zasadzie przeciwiestw "contraria contrariis curantur" -4 rodzaje lekw: rozgrzewajce, chodzce, nawilajce, osuszajce tylko rodki naturalne -krazja-krizis- przesilenie w chorobie, polega na wydaleniu nadmiaru cieczy Szkoa Aleksandryjska: -sekcje zwok -krew powstaje z pokarmu podzielonego na uyteczny i bezuyteczny Erazistratos: -przeciwnik teorii humoralnej -czowiek- mikrokosmos -chirurgia plastyczna -teoria solidarna- nic nie jest celowe, najwaniejsze s zmiany w atomach, ycie to ruch atomw, natura nie

poradzi sobie sama z chorob Merynos opisa 7 par nn. czaszkowych

88.Dziaalno Galena. 130-200r -lekarz rzymski greckiego pochodzenia -podtrzymywa teorie humoralne Hipokratesa -ciao skada si z 4 elementw: woda, ogie, powietrze, ziemia: -elementy przeksztacaj si w ciele w tkanki i ciecze o 4 rodzajach a)ciepa wilgotna krew b)ciepa sucha c)zimny wilgotny luz d)zimna sucha czarna -odkrycia anatomiczne: opis szkieletu, staww, oczu, mzgu, rdz. krgowego, budowa serca( zastawki, przegroda .. ) -wrd nn. czaszk. wyrni nn. czuciowe i ruchowe -podzia chorb na ostre i przewleke -diagnoza poprzez badanie ttna i ogldanie moczu -3 rodzaje lekw: 1. dziaanie gwne i uboczne naprzemian. 2.specyficzne:trucizny 3.proste np. mita, opium -nadworny lekarz Marka Aureliusza

89.Pogldy "modszej szkoy wiedeskiej" i jej przedstawiciele. Gwne cele szkoy to szczegowa obserwacja chorego, opisywanie przebiegu choroby i objaww, oraz zestawienie ich z wynikami sekcji zwok. Leczenie bez teorii jest nieskuteczne; powr do zdrowia jest cile zwizany ze wspdziaaniem natury i wczeniejszych obserwacji. Sceptyzm, nihilizm. Przedstawiciele: -Josef Skoda -Karol Rokitansky -Ferdynand Hebra -Jzef Dietl

90.Metody diagnostyczne wprowadzone w XIXw. -Auenbrugger- opukiwanie klatki piersiowej, opis zabarwienia: twardwek, powok, jzyka, jamy ustnej. Ocena wydalin i wydzielin -Laennec- osuchiwanie klatki piersiowej- ton serca -Pappenhein- EKG -Riva-Rocci- przyrzd do pomiaru cinienia krwi -Nelaton- cewnikowanie pcherza -Nitze- cytoskop -Helmholz- oftalmoskop -Siegle- wziernik uszny

91. Czym Auenbrugger, Corvisart, Laennec przyczynili si do rozwoju medycyny. -Auenbrugger- 1722-1809- praktyk wiedeski, twrca rozprawy o sposobie odkrywania ukrytych chorb wewntrznych piersi- opukiwanie klatki i ocena odgosw: dwiczne bd przytumione. -Corvisart- 1755-1821- przestudiowa prace Auenbruggera i przeoy j na jzyk francuski co doprowadzio do zainteresowania j. Przyczyny i objawy chorb powinny by zaobserwowane przez klinictst, a potwierdzone przez anatomw. -Laennec- 1781-1826- zainteresowa si osuchiwaniem, ulepszy metod stosujc zwinity rulon papieru pierwowzr stetoskopu. Szalejca w XIXw. grulica sprawia e wiele uwagi byo powicone klatce piersiowej. Opukiwanie pomogo w diagnostyce chorb serca: poznano tony serca.

92. Rozwj koncepcji nauczania medycyny w oparciu o dziaalno Boerhaave'a i van Svietena Boerhaave- twrca nauczania klinicznego, dzieli choroby na

uleczalne i nieuleczalne. -Przyswoi nauk Sydenhama. -Dewiza: w leczeniu chorb pierwsze miejsce zajmuje natura. Radzi: "Bacz pilnie aby chory nie dostrzeg e si wahasz" za jedna z podst. dewiz brzmiaa: "najlepszym lekarstwem bywa zawsze zaufanie do lekarza". -Opublikowa 1945 zwizych sformuowa nt. dzie Hipokratesa. -Usystematyzowa objawy traktowane jako odrbne jednostki chorobowe. -U kobiet zwraca uwag na upawy. -Bada stadium zaawansowania choroby Svieten: -lekarz nadworny w Wiedniu -jako katolik nie mg rozwija swoich zdolnoci -wiedeska szkoa kliniczna ( temp. mierzono przez 1h, upust krwi, docenia higien i profilaktyk)

93.Przedstaw rozwj szpitalnictwa do koca XIIw. -witynie rnych bogw, lekarzekapani - Asklepia-szpitale staroytnej Grecji -cesarstwo rzymskie, otwarta i stacjonarna pomoc w medicatrinach lub domach lekarzy, leczenie tylko dla niezamonych, ktrzy nie mieli wasnego lekarza domowego, plebs i niewolnicy w valetudinarich -X-XIw. szpitale arabskie z oddz. -X-XIIw. rozwj europejskich szpitali jako przytukw- liczne epidemie, choroby

94. Jak przebiegaa ewolucja organizacji szpitali XV-XVIIIw. XVw. - szpitale to przytuki dla biedakw i ebrakw XVIw. Szpital Generalny- przytuek, szkka dla dzieci, apteka XVIIw.- szpital - miejsce nauczania studentw XVIIIw- szpitale wojskowe 1793r.- opieka w zdrowotna w rkach pastwa 1802r.- pierwszy szpital dziecicyPary

95. Jak przebiegaa organizacja szpitali XVIII-XIXw. Owiecenie: nie bylo wiadomo czy szpital jest instytucj leczc chorych, czy przytukowo-lecznicz dla biedoty. W miastach europejskich lekarzy wspomagali: chirurdzy, felczerzy, akuszerki, aptekarze. Koniec XVIIIw.- odrbne szpitale dla obkanych Pierwsza po. XIXw.- szpitale speniaj ju waciw funkcj leczenia ambulatoryjnego, powolne wyodrbnienie specjalizacji. Koniec XIXw.- higienizacja szpitali: uywanie pocieli, metalowych mebli i ek. 1chory=1ko; oddz. specjalistyczne

96. Na czym polega rnica midzy szpitalem a klinik? Rozwj klinik do koca XIXw. Klinika ma obowizek nauczania w przeciwiestwie do szpitala. Kolebk klinik- szpital protestancki w Leidzie,a nast. Uniw. w Wiedniu (XVIIw.). W klinikach odbyway si: wykady, wiczenia i kolokwia. Uczono: badania oddechu, temperatury, kolor skry, wydzieliny i wydaliny. Rozwj bada podst. i laboratoryjnych. Stara Szkoa Wiedeska: Lekarze uczyli si obserwowa, notowali spostrzeenia, przynosili ulg, lecz nie eksperymentowali. Nowa Szkoa Wiedeska: sceptyzm terapeutyczny, uwaano, e bez podstaw teoretycznych leczenie nie ma szans- sekcje anatomo-patologiczne.

97.Dokonania Pasteur'a i Koch'a. Pasteur - badania nad fermentacj, dowid, e zachodzi pod wpywem mikroorganizmw. Opracowa metod(zwan pasteryzacj) unieszkodliwiania bakterii w napojach; udowodni,e mikroorganizmy nie powstaj w wyniku samordztwa. Odkry take zjawisko anaerobiozy, to jest stwierdzi, e pewne mikroorganizmy mog y bez dostpu powietrza lub wolnego tlenu. Koch - twrca nowoczesnej bakteriologii i nauki o chorobach zakanych;autor "postulatw Kocha" pozwalajcych okreli czy dany mikroorganizm jest rzeczywicie czynnikiem chorobotwrczym: - organizm musi by znaleziony we wszystkich osobnikach chorych, a nie moe wystpowa naturalnie u osobnikw zdrowych - organizm powinien da si wydzieli z chorych osobnikw i hodowa w czystych kulturach w warunkach laboratoryjnych

- wyizolowany organizm powinien powodowa pojawienie si choroby u zaraonych zwierzt - powinna by moliwa ponowna izolacja ze sztucznie zaraonych zwierzt 98.Przedstaw ewolucj nauczania medycyny w Europie XVIII-XIXw. -wprowadzenie 5 obowizkowych katedr medycznych: praktyki medycznej, policji lekarskiej, anatomii i chirurgii, chemii i farmacji, fizjologii i patologii. -nauka przy ku chorego -wprowadzenie kursw filozofii, fizyki, chemii -sekcje anatomiczne rozwiny si dopiero w XIXw., w wyniku ewolucji doszo do poczenia medycyny i chirurgii

99.Organizacja medycyny w Salerno i Montpellier. Szkoa w Salerno "Civitas Hippocratica": goszc staroytn zasad jednoci medycyny i chirurgii, przyczynia si w istotny sposb do jej rozwoju. Chirurgii uczono przy ku chorego. Zdobywanie umiejtnoci chirurgicznych miao trwa 1 rok, przeznaczony g. na nauk anatomii. Szkoa w Salerno bya ostoj wczesnej chirurgii. Roger z Salerno - stworzy "Practica Chirurgiae". Fryderyk II Hohenstauf wyda zarzdzenie, e aden z chirurgw nie ma prawa wykona swego zawodu, pki nie odbdzie przynajmniej rocznych studiw w Salerno. Montpellier: nauczali lekarze arabscy i ydowscy. 1220- egzamin wstpny Nauka opieraa si o filozofi Arystotelesa. Scholastyczna metoda nauczania.

100.Gwne zaoenia pochodzenia chorb i metod leczenia w staroytnym Rzymie. Galen- gwny przedstawiciel; jako przyczyny chorb wyrnia zaburzenia: pynw, staych sk. organizmu, pneumy-siy yciodajnej, kierujcymi wszystkimi procesami. -Dzieli choroby na ostre i przewleke. -Choroby ostre- zaburzenia krwi i ci -Choroby przewleke- zaburzenia czarnej ci i luzu. -Najwaniejsze patologie to: zapalenia i powstawanie gorczek -dopasowywa terapi indywidualnie do chorych -jako pierwszy ze staroytnych autorw okreli czstotliwo i ilo upuszczanej krwi 101.Gwne zaoenia pochodzenia chorb, metod leczenia. Organizacje nauczania medycyny w staroytnej Grecji. Religia:wszystkie dolegliwoci i choroby utosamiane z chorobami bogw. Czarownice i boginie leczyy czarami,zaklciami,magi.Uywano krwi zwierzcej,magicznych maci, wd leczniczych,mineraw, zi. Lekarze to wrbici. Hipokrates - patologia humoralna.ojciec medycyny, uwaa,e lekarz jest jedynie pomocnikiem natury. -przysiga lekarska- etyka: m.in. "primum non nocere" -uwolnienie medycyny od wiary-od zasugi bogw- w leczeniu -ciao ludzkie zbudowane jest z 4 cieczy( humorw): krew, , luz, czarna -od nadmiaru humorw zalea temperament: sangwiniczny, choleryczny, flegmatyczny, melancholiczny -leczenie na zasadzie przeciwiestw

"contraria contrariis curantur" -4 rodzaje lekw: rozgrzewajce, chodzce, nawilajce, osuszajce tylko rodki naturalne -krazja-krizis- przesilenie w chorobie, polega na wydaleniu nadmiaru cieczy Szkoa Aleksandryjska: -sekcje zwok -krew powstaje z pokarmu podzielonego na uyteczny i bezuyteczny Erazistratos: -przeciwnik teorii humoralnej -czowiek- mikrokosmos -chirurgia plastyczna -teoria solidarna- nic nie jest celowe, najwaniejsze s zmiany w atomach, ycie to ruch atomw, natura nie poradzi sobie sama z chorob Merynos opisa 7 par nn. czaszkowych

102. Cechy medycyny prehistorycznej oraz medycyny Mezopotamii i Egiptu. -supranaturalizm- dziaanie si nadprzyrodzonych, -tabu-zakazy i nakazy, -szaman, magia, -podpatrywanie przyrody-leki rolinne -masa -profilaktyka Mezopotamia: -choroby- gniew bogw i demonw -brak anatomii- zakaz religijny -wrby ustalaj przyczyn choroby -okadzania, skrapiania wit wod, egzorcyzmy zaklinanie demonw -leki w rnej formie: wywary, napary, okady -profilaktyka w postaci: amuletw, talizmanw, itp. Egipt:

-brak sekcji zwok- balsamowanie, mumifikacja -Toth- bg medycyny -mao chirurgw -lekarze od cz. ciaa: oczu, zbw -rozwj farmakologii, higieny, -obrzezanie

104.Najwaniejsze fakty o akupunkturze i przypieczkach Akupunktura: -chiska metoda leczenia- nakuwanie igami -nakucia daj moliwo przywrcenia rwnowagi midzy czynnikami yinyang -pniejsze zaoenia: organizm to system rurek przez ktre przechodzi energia Chi -swobodny przepyw warunkuje zdrowie,a zaburzenie chorob -nakuwanie to udronienie rurek i usprawnienie przepywu (pierwszy lekarz stosujcy t metod Sun Szu Miao ) -Wang Wo- 3 tomy o metodach i zastosowaniu; skonstruowa fantom do

nauki i egzaminw -Chu Tai Bi Le- 12-14 kanaw czcych rurki - nomenklatura 40 meridian ( XIII-XIVw.) -XVIw. praca podsumuwujca medycyn chisk opisujca rwnie przypieczki Przypieczki: -przypiekanie zwitkiem zi -stosowane osobno lub wsplnie z akupunktur Najwikszy rozkwit zainteresowania akupunktur i przypieczkami: lata 50 XXw. Odmiany akupunktury: -akupresura -auriculoakupunktura

105.Powstanie i rozwj hipnozy. -stosowana ju w staroytnoci przez szamanw i czarownice -XVIII Messner- hipnoza w Europie -XIXw. termin "hipnoza" wprowadzi angielski psychiatra Braid -w trakcie hipnozy jestemy wiadomi rzeczywistoci, ale penetrujemy nasz umys -Freud bada zachowania pacjentw w czasie hipnozy -w dzisiejszych czasach czsto stosowana w leczeniach uzalenie

106.Paramedyczne sposoby terapeutyczne dawniej i obecnie. 3 przykady -XIXw. USA - tzw. wiedza chrzecijaska- sekta leczca choroby modlitw za odpatnoci -1894r. USA- Still- wikszo chorb jest spowodowana zwichniciem lub

wychyleniem krgw - leczenie nastawieniem krgow ( masa, opukiwanie ) - Francja- radiestezja- chore miejsce promieniuje, leczenie za pomoc wahadeek i odpromieniaczy

107.Homeopatia -1790- Hahneman - jest to kierunek ktry powsta na skutek narastajcego nihilizmu Trzy zasady homeopatii: 1.Podobne leczy podobnym. 2.Lek w maych dawkach leczy a w duych daje objawy chorobowe. 3.Choroba jest rozstrojem vis vitalis a nie czynnikiem materialnym(dzisiaj zasada jest odrzucona).

108. 3 przykady stosowania sugestii w dziejach medycyny. Wieczny strach i obawa przed tajemniczymi, niewidzialnymi mocami, paniczny lk przed diabami i czarownicami towarzyszyy spoeczestwu w okresie rozkwitu redniowiecza. epok t cechuj prawdziwe epidemie wasnych sugestii i autosugestii, czemu sprzyjaa gboka wiara w diaba i czarownice, szczeglnie w krgu ludzi zacofanych. XVIII/XIXw.- Mesmer- zwizany by z magnetyzmem zwierzcym- w kadym organizmie istniej prdy ( fluidy). dziaajc na te prdy mona zmieni stany chorobowe organizmu ludzkiego. Teoria ta uchodzi za jden z prb przyrodniczego wytumaczenia zjawisk uznawanych za nadprzyrodzone, prb znalezienia materialistycznego podoa dla zjawisk sugestii i hipnozy. Zwolennicy mesmeryzmu gosili, e tylko niektrzy osobnicy obdarzeni s

siami magnetyzmu i mog wytwarzawywoywac w organizmie owe prdyza ich pomoc mona leczy i adowa przedmioty martwe. Cay system by wykorzystywany przez szarlatanw i znachorw. Byo to atwiejsze podczas procedur leczniczych, gdy uzdrowiciele zaczli posugiwa si hipnozpacjenci byli podatni na sugestie.

109. Dlaczego akupunktura, krgarstwo, hipnoza i psychoterapia przeywaj obecnie renesans. W obecnym stuleciu energii jdrowej, a w medycynie w erze antybiotykw, sztucznego serca i nerki oraz przeszczepiania narzdw, choby mogo wydawa si paradoksem, odrodziy si pogldy i metody leczenia z dziedziny irracjonalnej, pseudonaukowej, nie majce adnego oparcia w naukach lekarskich. Odrodzenie czy powstawanie irracjonalnych metod leczenia moe wiadczy o kryzysie przeywanym w XXw. przez medycyn, jakby pod wpywem oszoomienia postpami i sukcesami swoich czasw, rozwoju nauki i rodkw technicznych. Czciowo zanik wiary w moliwoci i skuteczno tak wspaniale rozwinitych nauk lekarskich oraz mniemanie o kryzisie medycyny sprzyjaj odrodzeniu takich metod jak akupunktura, krgarstwo, hipnoza, czy psychoterapia. 110. 5 polskich lekarzy, farmaceutw 1700-1950r. Jzef Dietl(1804 - 1878). - profesor i rektor UJ - pionier balneologii(badanie i wykorzystywanie w leczeniu kpieli, wd mineralnych oraz czynnikw

klimatyczmych i fizycznych) - opracowa klasyfikacj polskich wd leczniczych - przyczyni si do rozbudowy Krynicy i popularyzacji uzdrowisk Szczawnicy i Rabki - anatom patologiczny i internista - ,,O leczenu zapalenia puc bez upustu krwi" Rydygier -klinika w Chemie, -dziekan wydziau lek. CMUJ, -pionier polskiej urologii, -pierwszy wyci odek i oddwiernik, -ok.200 prac naukowych Jan Mikulicz- Radecki - inicjator sterylnego stroju operacyjnego zoonego z maski na twarz i gowe oraz sterylnego fartucha.