Dzieje staroytnego Rzymu.

- warunki geograficzne, tereny niezwykle dogodne do uprawy zb, wzniesienia Pwyspu Apeniskiego byy wykorzystywane do uprawy winnej latoroli, oliwek, owocw; klimat rdziemnomorski; Pwysep oblany morzami: Liguryjskim, Tyrreskim, Adriatyckim oraz Joskim; nadmorskie pooenie umoliwiao rozwj polityki handlowo-kupieckiej - ludno, wiksz cz mieszkacw Italii stanowili Italicy, ktrzy przybyli tu zza Alp w II tysicleciu p.n.e., pozostae plemiona zamieszkujce Pwysep to Etruskowie, Latynowie, a take Grecy - ekspansja Rzymu, 275 rok p.n.e. - wojna Rzymu z Tarentem, Tarent uzyskuje pomoc krla Epiru Pyrrusa, ktry w bitwie pod Benewentem pokonuje armi rzymsk; do roku 264 p.n.e. Rzym podbija obszar caego Pwyspu Apeniskiego - armia, podstawow jednostk organizacyjn armii rzymskiej by legion, w skad legionu wchodzio 3000 ciko uzbrojonych piechurw, 1200 lekko uzbrojonych piechurw oraz 300 jezdnych; na czele dwch legionw sta konsul; w V wieku p.n.e. w obrbie legionu wyodrbniono 30 manipuw; kady rzymski legionista mia obowizek posiadania wasnego uzbrojenia, musia bra udzia w przegldach armii, organizowanych na Polu Marsowym - spoeczestwo, do roku 509 p.n.e. w Rzymie panowa ustrj monarchiczny, ostatnim krlem by za Tarkwiniusz Pyszny z rodu etruskiego; po upadku krla Tarkwiniusza dotychczasowy ustrj monarchiczny, zastpi ustrj republikaski; republika narodzia si na skutek walk prowadzonych pomidzy patrycjuszami (arystokratami) a plebejuszami (ludem); spoeczestwo dzielio si na: arystokratw (w obrbie ktrych wystpoway grupy nobilw, czyli wacicieli latyfundiw oraz senatorowie, jak rwnie grupy ekwitw, tj. bogatych przedsibiorcw, kupcw), chopw oraz niewolnikw - urzdy republikaskie a. urzdnicy wysi

dwch konsulw: dowdcy armii; namiestnicy wanych prowincji; zwoywali Zgromadzenia Ludowe i Senat; mieli inicjatyw ustawodawcz; kadencja jeden rok

cenzorzy: przygotowywali listy senatorw; spisy obywateli; dbali o finanse Rzymu

pretorzy: przewodniczyli sdom b. urzdnicy nisi

edylowie: zajmowali si igrzyskami; dbali o porzdek w miecie; nadzorowali polityk rozdawnictwa zboa

kwestorzy: administrowali finansami pastwa i armii

c. trybuni ludowi: obrocy praw ludu; mieli prawo veta w stosunku do rozporzdze Zgromadzenia, urzdnikw oraz senatu d. dyktator: posiada peni wadzy w chwili zagroenia pastwa lub w chwili wojny; powoywany na okres szeciu miesicy e. senat: sterowa polityk zagraniczn Rzymu; obsadza namiestnikw w prowincjach; w praktyce senat stanowi prawo oraz gwarantowa cigo polityki pastwa - wojny punickie (264 - 146 rok p.n.e.)

a. pierwsza wojna punicka, lata 264-241 p.n.e.; pomimo przewagi

militarnej, flota rzymska pozostawaa sabsza od floty kartagiskiej; z czasem Rzymianie rozwinli technik przerzucania ruchomych mostw przez burty okrtw (wasnych oraz przeciwnika), tym samym z wiksz atwoci udawao si je zbliy do siebie i przedosta na okrt wroga; 260 rok p.n.e. Rzymianie zwyciaj pod Myle; w konsekwencji przegranej wojny, Kartagina utracia Sycyli na rzecz Rzymu, musiaa zmniejszy liczebnie posiadan przez siebie flot oraz uici wysok kontrybucj wojenn b. druga wojna punicka, lata 218-202 p.n.e.; rok 218 p.n.e. bitwa pod Kannami, zwycistwo Hannibala nad wojskami rzymskimi; rok 202 p.n.e. bitwa pod Zam, armia rzymska dowodzona przez Korneliusza Scypiona, pokonaa wojska Hannibala; w konsekwencji przegranej przez Kartagin wojny, Rzym wzbogaci si o posiadoci w Hiszpanii, wypacono mu wysokie odszkodowanie, a flota Kartaginy kolejny raz miaa ulec zmniejszeniu c. trzecia wojna punicka, lata 149-146 p.n.e.; na skutek pomocy udzielonej Rzymowi przez Utyk, Korneliuszowi Scipio udao si wkroczy do Kartaginy, a po trwajcym trzy lata obleniu, zburzy miasto - wojny macedoskie (215-168 rok p.n.e.) a. pierwsza wojna macedoska, lata 215-205 p.n.e.; krl Macedonii Filip V sprzymierzy si z Hannibalem przeciwko Rzymowi (zjednoczonemu z Pergamonem oraz Zwizkiem Etolskim); terenem konfliktu bya Grecja; Macedonia wzbogacia si o posiadoci w Iliri b. druga wojna macedoska, lata 200-197 p.n.e.; tym razem Rzym zjednoczony z Pergamonem, Zwizkiem Etolskim, Zwizkiem Achajskim oraz Rodos, zwyciy Filipa V w bitwie pod Kynoskefale; Macedonia bya zmuszona zrzec si wczeniejszych nabytkw, oraz uici odszkodowanie wojenne

c. trzecia wojna macedoska, lata 171-168 p.n.e.; na skutek zwycistwa odniesionego przez Rzymian nad Macedoczykami, dowodzonymi przez krla Perseusza, w bitwie pod Pydn, Macedonia zostaa czci skadow Imperium Rzymskiego

sabo systemu republikaskiego, przyczyny: rozbudowa systemu niewolniczego; intensyfikowanie si rnic majtkowych w Rzymie, w dobie po wojnach punickich: czste walki pomidzy ugrupowaniami optymatw (przeciwnikw reform) oraz popularw (zwolennikw reform), zakoczone dyktatur Sulli w latach 82-79 rok p.n.e.; walki pomidzy wodzami; manipulowanie wyborami przez bogatych, ktrzy "kupowali" gosy biednych; zanik instytucji przedstawicielskich; demoralizacja rzymskiego proletariatu - Tyberiusz oraz Gajusz Grakchusowie

a. Tyberiusz Grakchus, wybrany na trybuna ludowego w roku 133 p.n.e., wystpi z projektem reformy stosunkw agrarnych, domaga si zmiany sposobu uytkowania tzw. gruntu publicznego, podczas wyborw na kolejn kadencj, Tyberiusz zosta zamordowany b. Gajusz Grakchus, trybunem ludowym zosta wybrany w roku 123 p.n.e., przeprowadzi ustaw o rozdawnictwie zboa przez pastwo, by kontynuatorem polityki agrarnej swego brata, pomimo wyboru na drug kadencj, na trzeci nie zosta ju desygnowany (z powodu pomysu nadania italskim sprzymierzecom obywatelstwa rzymskiego) - niewolnictwo: fundamentem funkcjonowania gospodarczego Imperium Rzymskiego; najczstszym sposobem pozyskiwania niewolnikw w antycznym Rzymie, byy wyprawy korsarskie lub wojny; wyrniano dwie grupy niewolnicze, tj. niewolnikw bdcych wasnoci prywatn oraz niewolnikw nalecych do pastwa; najczciej niewolnikw okrelano mianem mwicych narzdzi; niewolnicy buntowali si przeciwko podobnemu traktowaniu organizujc powstania; najwaniejsze i najbardziej znane powstania niewolnicze w dziejach staroytnego Rzymu to: a. bunt sycylijski z roku 137 p.n.e., na czele ktrego stan niejaki Eunus; niewolnicy z nienawici mordowali swoich panw oraz ich rodziny; wad powstania bya spontaniczno ruchu, pozbawionego jakiegokolwiek planu i programu dziaania; po piciu latach (w roku 132 p.n.e.) bunt stumiono, a Eunusa zgadzono w wizieniu b. rebelia sycylijska z lat 104-101 p.n.e., na czele niewolniczego zrywu stanli: Salwiusz oraz Atenion; bunt stumi konsul Mariusz Akwiniusz

c. powstanie Spartakusa (73-71 rok p.n.e.), najwiksze i najniebezpieczniejsze dla rzymskiej wadzy powstanie, powstanie gladiatorw; miejscem schronienia si niewolnikw zosta Wezuwiusz; pierwsza prba zamania powstania przez regularne wojsko dowodzone przez Klaudiusza, zakoczya si niepowodzeniem, kolejna - take; o niepowodzeniu Spartakusa zadecydoway dwie zasadnicze przesanki, po pierwsze: rezygnujc z przeprawy przez Alpy, gladiatorzy postanowili uda si na poudnie kraju, liczc na pomoc korsarzy; po drugie: cz powstacw na czele z Kriksosem, zdecydowaa odczy si od Spartakusa, i wyruszya na Rzym (72 rok p.n.e.); bilans powstania by taki, e do jego ostatecznego upadku przyczynili si rzymscy chopi; 6000 uczestnikw powstania ukrzyowano, samego za Spartakusa zamordowano (przy czym jego powiartowanego ciaa nigdy nie odnaleziono) d. bilans - pomimo upadku kolejnych powsta niewolniczych, pomimo kar na jakie skazywano krnbrnych i chtnych do buntu niewolnikw, w Rzymie dokonyway si zmiany; i tak poczwszy od rebelii Spartakusa, waciciele niewolnikw z obawy przed nimi, upowszechniaj now form gospodarowania ziemi, a mianowicie kolonat (kolonat to stan przejciowy pomidzy gospodark o charakterze niewolniczym a gospodark feudaln, najczciej dziedziczny, polega na dzierawieniu ziemi ludnoci zalenej) - od republiki do cesarstwa, wobec upadku znaczenia senatu w staroytnym Rzymie, wobec konsekwentnie rosncego znaczenia armii oraz przywdcw wojskowych (poczwszy od 80 roku p.n.e.), oraz wobec ich pragnienia uniezalenienia si od senatu, w miejscu dotychczasowego ustroju republikaskiego, pojawi si nowy ustrj, a mianowicie cesarstwo a. triumwiraty

pierwszy triumwirat, 60 rok p.n.e., z udziaem Gajusza Juliusza Cezara, Pompejusza i Krassusa, ale bez zgody senatu, cel: przejcie wadzy w Rzymie

reformy Juliusza Cezara (100-44 p.n.e.): przekazanie sdownictwa senatorom i ekwitom, skrcenie kadencji prokonsulw do dwch lat, i propertw do jednego roku, nadanie jednakowego znaczenia prawnego urzdom miejskim prowincjonalnym i urzdom miejskim rzymskim

drugi triumwirat, 15 marca 44 rok p.n.e. - tzw. Idy marcowe, Juliusz Cezar zostaje zgadzony z rk Brutusa b. formy cesarstwa (od roku 31 p.n.e., tj. od zwycistwa Oktawiana Augusta nad Markiem Antoniuszem pod Akcjum)

pryncypat; Oktawia August (augustus - dostojny) pierwszym rzymskim pyncypsem; skupi wadz jako imperator (najwyszy

wdz), princeps senatus (pierwszy senator), prokonsul (zarzdca prowincjami) oraz najwyszy kapan i trybun ludowy; niemniej jednak Oktawian zachowa resztki ustroju republikaskiego (senat oraz urzdnicy zaleni od wadcy i senatu); za panowania Oktawiana dokonuje si swoiste przejcie od republiki do monarchii; pryncypat utrzyma si do przeomu III i IV wieku n.e.

dominat, ustanowiony przez cesarza Dioklecjana (III/IV wiek n.e.); forma wadzy absolutnej; wadca tworzy prawa niemniej jednak, sam sta ponad nimi; wadcy w dobie dominatu domagali si boskiego uwielbienia oraz czoobitnoci; okres najwikszych przeladowa chrzecijastwa pozytywne cechy wprowadzenia cesarstwa:

zaleno urzdnikw od cesarza

stworzenie silnej armii romanizacja prowincji

budowa fortyfikacji na granicach Imperium

uspokojenie sporw wewntrz pastwa (pax romana) - kultura staroytnego Rzymu a. ycie codzienne

celebrowanie zasady patriarchatu (czyli uznanie ojca za najwaniejsz osob w rodzinie) przenoszenie wielu zwyczajw greckich na grunt rzymski powierzanie opieki i wychowania dzieci Rzymian - Grekom

zaszczepienie przez Grekw Rzymianom zainteresowa nauk medyczn rzymska fascynacja kultur hellenistyczn (budownictwo domw, orientalna moda, wytworne przedmioty ycia codziennego, itd.)

w dobie cesarstwa wyranie zaznaczaj si rnice pomidzy kultur wschodni - greck i zachodni - rzymsk (romask)

b. romanizacja Europy (cechy charakterystyczne)

wznoszenie miast w rzymski stylu

posugiwanie si w yciu codziennym jzykiem aciskim typowo rzymskich

przenoszenie na grunt Europy rodkowej czy Zachodniej, zwyczajw budowanie miejsc uytecznoci publicznej take na wzr rzymski (np. teatrw, ani, wodocigw czy cyrkw)

posyanie dzieci do rzymskich szk

szczeglnie romanizowanymi obszarami byy Galia i Hiszpania

c. budownictwo: drogi (zwyko si byo mwi, e wszystkie drogi

prowadz do Rzymu, mosty, uki triumfalne, amfiteatry, witynie, bazyliki, mauzolea, kolumny, posgi, popiersia, paskorzeby d. pery budownictwa rzymskiego

amfiteatr Colloseum, przeznaczony gwnie na organizowane w dnych krwawego spektaklu widzw, specyfika architektoniczna

miecie igrzyska, czteropitrowy mg pomieci od 30 do 100 tysicy obiektu polegaa na tym, e mona w nim byo organizowa przerne widowiska, z bitwami morskimi oraz wycigami rydwanw wcznie

Panteon na Forum Romanum Zoty Grobowiec Hadriana

Fora (np. Forum Romanum, Forum Augusta, Forum Wespazjana), miejsca celebrowania ycia politycznego miasta

uki Triumfalne (np. Konstantyna Sewera w Rzymie) e. pimiennictwo w dobie republiki

Katulus, liryk, twrca poematw i elegii

Lukrecjusz, autor dziea zatytuowanego "O naturze rzeczy" pism filozoficznych, pozostawi po sobie spucizn w postaci

Marek Tuliusz Cycero, autor mw sdowych, mw politycznych oraz korespondencji, zajmowa si take przekadem pism greckich na jzyk aciski f. pimiennictwo w dobie cesarstwa

Wergiliusz, autor dzie: "Bukoliki", "Georgiki" oraz "Eneida", w winien posiada dobry Rzymianin, a wic pracowito, sprawiedliwo, czy umiarkowanie, przekonania Wergiliusza podzielali obywatele miasta Rzymu i wynieli "Eneid" do rangi narodowej epopei

"Eneidzie" Wergiliusz chwali takie cechy, ktre w jego przekonaniu

Horacy, autor "Pieni", "Satyr" "ale", "Listy z Pontu"

Publiusz Owidiusz Naso, napisa "Sztuk kochania", "Metamorfozy",

Seneka, autor tragedii, pisarz Terencjusz, komediopisarz

w rzymskich utworach literackich autorzy zawarli maksymy i prawdy nie tylko znane po dzi dzie, ale i po dzi dzie niezwykle aktualne

(np. horacjaskie carpe diem, czyli chwytaj dzie; czy W nieszczciu oka si dzielnym i odwanym) g. historia

Tytus Liwiusz, w 142 ksigach spisa histori Rzymu poczwszy od zaoenia miasta na siedmiu pagrkach, a po 9 rok n.e., do czasw wspczesnych dochowao si okoo z dziea Liwiusza

Publiusz Tacyt, autor "Rocznikw"

Swetoniusz, autor dziea "ywoty cezarw" trzech grekach"

Plutarch, "O dwudziestu trzech wybitnych rzymianach i dwudziestu Gajusz Juliusz Cezar, "O wojnie galijskiej", "O wojnie domowej" Publiusz Korneliusz Nepos, "Kroniki", "ywoty wybitnych mw"

Pliniusz Starszy, "Historia naturalna" h. prawo

stao si podstaw dla kodeksw prawnych tworzonych w pastwach europejskich, tak w dobie redniowiecznej, jak i nowoytnej znane rzymskie maksymy prawne to: Ilu ludzi, tyle zda, Najwysze prawo czsto najwyszym zem (Terencjusz), Kady ma swj obyczaj, Jestem czowiekiem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce (Homo sum humani nihil a me alineum puto), Rb to, zamiast mwi o tym, Twarde prawo, ale prawo (Dura lex, sed lex), Prawo nie dziaa wstecz (Lex vetro non oqui), Sprawiedliwo idzie za prawem (Aequites requitor legen), Nieznajomo prawa szkodzi (Ignorantia iurus nocet), Nikogo nie naley kara dwa razy za to samo (Non bis in iden), Nikt nie ponosi odpowiedzialnoci za swoje myli (Cogitationis poenam nemo patitur), Nie ma kary bez stosownego przepisu (Nulla poena sine lege), Milkn prawa w szczku broni (Silen leges inter arma), Najwysze prawo bywa bezkarne (Summum ius summa intura)

z historii rzymskiego prawa; 451 rok p.n.e. - prawo zostaje spisane po raz pierwszy na wyrane danie plebejuszy; 449 rok p.n.e.- wyryte na 12 tablicach (wykonanych ze spiu) rzymskie prawo zostaje wyeksponowane i wydane na publiczny widok; w prawie 12 tablic chroniono wasno prywatn, wszelkie wykroczenia lub przestpstwa naruszajce wspomnian wasno, obciano wysokimi karami (z kar mierci wcznie); podobnie wysokie wyroki zasdzano z tytuu naruszenia domostwa (a zwaszcza jego podpalenia); prawo stanowio o niezwykle wysokiej randze i pooeniu ojca na forum ycia rodzinnego; przewidywao ono take co do sposobw

dziedziczenia; prawo 12 tablic regulowao relacje wzajemne pomidzy mieszkacami miasta Rzymu, i bazowao na prawie zwyczajowym

prawo powszechne; obowizujce ju nie tylko Rzymian, ale wszystkie pastwa romaskie; celebrowao takie wartoci jak:

oddanie rodzicom, uznanie prawa do ycia oraz poszanowanie tego ycia, uczciwo, szczero; od 337 roku p.n.e. pretor mia prawo wnoszenia poprawek do prawa powszechnego rzymskiego

prawo rodzinne; z czasem zmniejszya si zaleno dzieci od ich ojca, a to przede wszystkim dlatego, e straci on (ojciec) prawo karania swego potomstwa mierci, jak rwnie prawo oddawania ich do niewoli; w prawie uwzgldniono moliwo rozwodu pomidzy maonkami; przewidziano take jednakow moliwo dziedziczenia tak przez kobiety, jak i mczyzn

podstawowe zasady procesowe: wprowadzenie rwnoci stron, potrzeba wysuchania kadej ze stron, potrzeba wezwania i wysuchania wiadkw, zbadanie okolicznoci popenienia przestpstwa, potrzeba przeprowadzenia rzetelnego ledztwa i procesu, potrzeba sprawiedliwego osdzenia podejrzanego i. religia

- Rzymianie przyswoili sobie religi Grekw, ich mity oraz wyobraenia bogw, nadajc im przy tym wasne imiona; i tak rzymski Jowisz to grecki Zeus, Mars to Ares, Minerwa to Atena, Junona to Hera, Merkury to Hermes, Neptun to Posejdon, Diana to Artemida, Wenus to Afrodyta, Herkules to Herakles; w staroytnym Rzymie kada z rodzin posiadaa swoje opiekucze bstwo; wierzono e dzieckiem, w cigu caego jego ycia, opiekuje si 43 bstwa - chrzecijastwo; podwayo dotychczasowy boski kult cesarza; byo religi monoteistyczn; wywodzio si z wyznania mojeszowego; wite ksigi chrzecijastwa to Stary i Nowy Testament; w staroytnym Rzymie, chrzecijan przeladowano; zmiana nastpia w roku 313 n.e., kiedy cesarz Konstantyn Wielki zrwna chrzecijastwo z innymi religiami; z kolei w roku 380 n.e. Teodozjusz Wielki, wynis religi chrzecijask do rangi wyznania panujcego - upadek Cesarstwa Zachodniego a. rok 395 p.n.e. cesarz Teodozjusz Wielki podzieli Cesarstwo Rzymskie na dwie czci, tj. na cz Wschodni z orodkiem dyspozycyjnym w Konstantynopolu, oraz na cz Zachodni z orodkiem centralnym w Rzymie b. przyczyny wewntrzne upadku Cesarstwa Zachodniego

brak silnej wadzy wykonawczej (cesarskiej)

utrwalenie si procederu wynoszenia na tron cesarski uzurpatorw

dysfunkcja gospodarcza oraz inflacja Rzym wojen zewntrznych

zmniejszenie si liczby niewolnikw na skutek nie prowadzenia przez brak rk do pracy

brak wolnych chopw mogcych zasila szeregi rzymskiej armii

dysfunkcja handlu oraz rzemiosa

c. przyczyny zewntrzne upadku Cesarstwa Zachodniego

grabiecze najazdy barbarzycw (plemion skandynawskich) na posiadoci rzymskie w III wieku n.e.

wdrwki ludw; poczwszy od 325 roku n.e. miay miejsce migracje oraz przemieszczenia plemion germaskich oraz sowiaskich, w obrbie kontynentu europejskiego; rok 406, pocztek zasiedlania przez plemiona Wandalw, Burgundw, Sasw, Frankw itd. granic Rzymskiego Cesarstwa; rok 409 Swebowie opanowali terytoria Pwyspu Iberyjskiego; 455 rok - Wandalowie po podporzdkowaniu sobie Afryki, wkraczaj do Rzymu; ziemie opanowane przez plemiona germaskie w toku wielkiej wdrwki ludw (w okresie IV-V wieku) to: dorzecze Rodanu - Burgundowie, Anglia - Anglowie i Sasi, Hiszpania -Wizygoci, Afryka Pnocna - Wandalowie, Pwysep Iberyjski - Alanowie i Swebowie, Kanonia i Panonia - Ostrogoci, Galia - Frankowie i Pnocna Italia - Longobardowie - rok 476 - upadek Cesarstwa Zachodniego dokonuje si na skutek

odsunicia od wadzy ostatniego cesarza Imperium Rzymskiego, przez germaskiego przywdc Odoakera, oraz uznania przez wspomnianego wodza zwierzchnictwa Cesarstwa Wschodniego nad Rzymem; Bizancjum miao przetrwa jeszcze niemal jedno tysiclecie (tj. do roku 1453); i cho kultywowao ono tradycj oraz kultur staroytnego pastwa rzymskiego, to upadek Cesarstwa Zachodniego w Europie wyznacza koniec epoki staroytnej i inicjuje kolejny etap w dziejach i historii wiata, tj. redniowiecze, rok 476 jest wic pod tym wzgldem dat symboliczn ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Temat: Historia wczesnego redniowiecza w piguce. W ramach poniszej pracy omwione zostan nastpujce zagadnienia: 1) Dzieje Bizancjum. 2) Arabowie i islam. 3) Monarchia Karola Wielkiego. Dzieje Bizancjum. - informacje oglne; mianem Cesarstwa Bizantyjskiego okrela si wschodni cz Cesarstwa Rzymskiego, ktre po upadku Rzymu, w roku

476, nie tylko e przetrwao, ale take, prnie si rozwijao, kontynuujc tradycje oraz kultywujc pami po Cesarstwie Zachodnim; ramy czasowe istnienia Cesarstwa Wschodniego to, rok 330 - czyli zmiana nazwy Konstantynopola na Stambu (wzgldnie 395 rok - ostateczny podzia na Cesarstwo Rzymskie oraz na Cesarstwo Bizantyjskie); za dat upadku cesarstwa, uznaje si rok 1453, czyli zdobycie Konstantynopola przez Turkw Osmaskich; sama nazwa Bizancjum, jest nawizaniem do pierwszej nazwy miasta Konstantynopol, czyli do Byzantionu - Cesarstwo Wschodnie za panowania Justyniana Wielkiego; lata panowania 527-565; Justynian Wielki domaga si od swoich poddanych okazywania sobie boskiej czci; zaszczepi na bizantyjski grunt ceremonia dworski znany z krajw o charakterze absolutystycznym; jako cesarz sprawowa niczym nieskrpowan wadz, by wic gwnodowodzcym wojskiem, sta na czele kocioa, oraz by najwyszym sdzi oraz gow wymiaru sprawiedliwoci; tym samym w Cesarstwie Wschodnim za panowania Justyniana Wielkiego triumf wicia zasada cezaropapizmu; do niepowodze Justyniana naleaa niemono zjednoczenia byego Cesarstwa Rzymskiego ze Wschodnim, a to poprzez fakt powstania na terenie Imperium Zachodniego pastw germaskich - Konstantynopol; by stolic Cesarstwa Bizantyjskiego przez cay okres jego istnienia (za wyjtkiem bardzo krtkiego okresu w latach 1204-1261); Konstantynopol, od roku 330 - Stambu, by najwikszym miastem redniowiecznej Europy; przez cay okres istnienia Cesarstwa Wschodniego wywiera ogromny wpyw na jego dzieje i histori, proces ten niewtpliwie nasili si wraz ze zmniejszaniem si terytorium cesarstwa i sprowadzania go niemal do granic miasta; wobec zajcia Egiptu i Syrii przez Arabw peni take Konstantynopol rol patriarchaln (religijn) - wane daty; rok 533 - wadca bizantyjski Belizariusz pokonuje Wandali; rok 535 odzyskanie przez cesarza Justyniania I posiadoci w: Afryce; rok 536 - wyeliminowanie plemienia Gotw z Italii; rok 554 - odzyskanie przez cesarza Justyniania I Hiszpanii; 552 rok pokonanie Gotw i odzyskanie Woch (w roku 555). Arabowie i islam. - informacje oglne; od dawien dawna plemiona arabskie (Arabowie waciwi) paay si pasterstwem, hodowl wielbdw, owiec czy kz, prowadzc przy tym koczowniczy, wzgldnie pkoczowniczy, ale niemal zawsze tradycyjny, tryb ycia; z czasem do codziennych obowizkw doczyo rolnictwo, oraz trudnienie si rzemiosem lub handlem; doceniajc walory ziemi coraz czciej, Arabowie przemieszczali si na tereny bardziej yzne, lepiej nadajce si do uprawy; pierwsze wiksze skupiska zakadane przez Arabw to oazy; z kolei w VII wieku powstaj pierwsze orodki miejskie (na marginesie w dzisiejszych miastach yje ponad poowa wszystkich Arabw) - osignicia

a. uprawa: ryu, trzciny cukrowej, baweny, jedwabiu, lnu oraz konopi b. uprawa przypraw: wanilii, szafranu c. produkcja tkanin: adamaszku, mulinu oraz gazy d) rozwj medycyny oraz farmacji (w zetkniciu z wiedz Chiczykw oraz Egipcjan) e) kolportowanie do krajw europejskich barwnika indygo - islam, z jzyka arabskiego poddanie si woli Boga; jedna z religii monoteistycznych, pocztek da jej najwyszy prorok, wysannik boga Allaha, Mahomet, w VII stuleciu naszej ery; wit ksig islamu jest Koran; obecnie druga na wiecie pod wzgldem liczby wyznawcw - Mahomet; twrca monoteistycznej religii; zwanej islamem, z zawodu kupiec; momentem przeomowym w yciu Mahometa bya ucieczka z Mekki do Medyny (w roku 622), od tego bowiem wydarzenia mierzy si nastanie nowej ery, tzw. hidry; zanim Mahomet zmar dziesi lat pniej (w roku 632), zjednoczy arabskie plemiona, zakadajc pastwo o charakterze teokratycznym; specyfika pastwa teokratycznego polegaa na tym, i na jego czele staa osoba wiecka, ktra jednoczenie penia funkcj przywdcy religijnego; poza tym, w pastwie proroka Mahometa, podstawy prawne funkcjonowania kraju opieray si na normach prawa religijnego; po mierci proroka rywalizacj o wadz w pastwie podjli kalifowie; wkrtce te do wielkiego znaczenia doszy takie kalifaty jak: arabski, kordobaski czy toledaski - zdobycze terytorialne; lata 632-661, posiadoci: Egipt, Liwia, Trypolitania, Palestyna, Syria, Armenia, Persja, Mezopotamia; przeom wieku VII i VIII, posiadoci: Afryka Pnocno-Zachodnia, Pwysep Iberyjski, Buchera oraz Ziemie Indusu; lata 750-900, posiadoci: Kreta, Rodos, Sycylia, Sardynia, Korsyka, Kanary; rok 732 - wadca frankoski Karol Mot ukrci wpywy Arabw w Europie Monarchia Karola Wielkiego. - Karol Wielki, lata panowania 768-814; w skad pastwa Karolowego wchodziy dzisiejsze: Francja, Belgia, Holandia, Szwajcaria, wschodnia cz Hiszpanii, pnocne i rodkowe Wochy, cz Niemiec, Austrii oraz Wgier, a wic niemal caa zachodnia cz Starego Kontynentu; w toku 30-letniej wojny z Sasami Karol Wielki pokona przeciwnikw; z kolei, bdc synem Pepina Maego, Karol odziedziczy po ojcu, problem Pwyspu Apeniskiego, Pastwa Kocielnego, oraz stale najedajcych je Longobardw; kontynuowa wic Karol tradycj swego poprzednika, wyprawia si do Italii i otacza opiek papiey; konsekwencj tej polityki, byo ukoronowanie go przez papiea Leona III, na cesarza rzymskiego w roku 800; - monarchia Karola (ustrj) a. monarchia patrymonialna, czyli pastwo traktowane jako wasno panujcego

b. orodkiem decyzyjnym w pastwie by dwr cesarski c. do najwaniejszych urzdnikw naleeli: zastpca monarchy w dziedzinie sdownictwa - palotyn (hrabia paacowy), administrator kancelarii - kanclerz, oraz komornik, opiekun skarbu d. palotyn, kanclerz oraz komornik tworzyli rad krlewsk, organ doradczy, powoywany przez krla; rada podejmowaa dyskusj oraz wspieraa porad panujcego w powanych dla funkcjonowania kraju, sprawach; niemniej jednak ostateczn decyzj podejmowa Karol e. organizowanie wiecw kapitularnych, podczas ktrych dokonywano przegldu wojsk oraz ustanawiano kapitularze f. Akwizgran - orodkiem decyzyjnym monarchii Karola Wielkiego - reformy monarsze a. Sdownicza: wprowadzenie sdw Hrabiego, dworskich, oraz krlewskich b. Administracyjna: podzia kraju na hrabstwa (w liczbie 700) i marchie (w liczbie 5) c. Wojskowa: armia oparta na jednostkach piechoty oraz konnej jazdy d. renesans karoliski: oywienie i podniesienie poziomu kulturalnego w monarchii; powstanie siedmiu sztuk wyzwolonych (tzw. trivium, czyli gramatyka, retoryka oraz dialektyka oraz quadrivium, czyli arytmetyka, geometria, astronomia i muzyka); powstanie minuskuy karoliskiej; zakadanie skryptoriw; zaoenie szkoy paacowej dla dworzan; wznoszenie budowli w stylu bizantyjsko-raweskim; czoowe postaci renesansu to: Einhard, autor "ywotw Karola Wielkiego", Pawe Diakoh (kronikarz) czy doradca w materii owiatowej niejaki, Alkulin - 843 rok traktat w Verdun; na mocy traktatu w Verdun Ludwik Pobony, syn Karola odda kraj w rce swoich trzech potomkw; i tak Lotarowi powierzy Wochy, ziemie w centrum pastwa, oraz tytu cesarski; Ludwikowi Niemieckiemu przypada wschodnia cz krlestwa - Niemcy, za Karolowi ysemu, cz zachodnia, tj. Francja; czci byego imperium karoliskiego, udao si zjednoczy raz jeszcze, na krtko, kocem IX wieku; niestety pomidzy IX a X wiekiem rzdy dynastii karoliskiej ustay; najpierw dowiadczyy tego Niemcy (811 rok), potem Italia (888 rok), a wreszcie, w 987 roku i Francja ulega rozdrobnieniu na mae twory pastwowe