You are on page 1of 19

Katedra budownictwa i geodezji PYTANIA PODSTAWOWE

1. Wska niki s u ce do oceny zawarto ci substancji organicznych w ciekach.

W ciekach wyst puj tysi ce substancji organicznych, dlatego ich zawarto okre la si za pomoc umownych wska nikw, takich jak ChZT (chemiczne zapotrzebowanie na tlen), utlenialno , BZT (biochemiczne zapotrzebowanie na tlen), zawarto w gla organicznego, straty w czasie pra enia, a tylko w szczeglnych przypadkach oznacza si wybrane grupy zwi zkw lub dane zwi zki organiczne. Substancja organiczna w wyniku doprowadzenia tlenu ulega utlenieniu, a co za tym idzie rozk adowi. Ilo tlenu zu ytego do rozk adu substancji organicznej to analiza BZT, CHZT, a ilo wytworzonego dwutlenku w gla to analiza OWO. Wielko zapotrzebowania tlenu przyjmuje si jako miernik zanieczyszcze . Jednym z umownych wska nikw jako ci wody i ciekw jest BZT. Biochemiczne zapotrzebowanie na tlen (BZT) oznacza ilo tlenu, rozpuszczonego w wodzie, zu yt przez mikroorganizmy tlenowe (mg/dm3) w ci gu okre lonego czasu do utlenienia substancji organicznej i amoniaku w warunkach tlenowych na drodze mikrobiologicznej. Parametr ten okre la zdolno mikroorganizmw do rozk adu substancji organicznej. BZT odnosi si do substancji organicznej podatnej na biologiczny rozk ad, substancji mog cych stanowi substrat w procesach biochemicznych. Idea metody oznaczania BZT opiera si na fakcie, e cieki zanieczyszczone wykazuj zapotrzebowanie na tlen. Spowodowane jest to obecno ci mikroorganizmw. W zwi zku z czym wielko zapotrzebowania na tlen okre la poziom zanieczyszcze . BZT oznacza si metod rozcie cze , metodami manometrycznymi. Badania okre laj ce BZT przeprowadza si w sta ej temperaturze 200C. Wynika to z faktu, i zapotrzebowanie na tlen nie jest sta e, wzrasta wraz z temperatur i czasem reakcji. Oznaczenie BZT mo emy przeprowadza w r nych okresach czasu 5, 7, 20 dni. Oko o 50 % zanieczyszcze zostaje utlenionych w ci gu 3 dni przez bakterie, po ok. 20 dniach proces jest zwykle zako czony. Przyjmuje si , wi c czas 5 dni jako standardowy, reprezentatywny do wyznaczenia charakterystyki biochemicznego zapotrzebowania tlenu, gdy wwczas wi kszo rozk adalnych substancji organicznych ulega utlenieniu. Jest ono rwnowa ne 68-70 % ca kowitego BZT. Po tym okresie czasu nast puje intensywny wzrost szybko ci zu ycia tlenu spowodowany rozwojem bakterii nitryfikacyjnych. Warto BZT pochodz c od zwi zkw organicznych mo na obliczy z przybli onej zale no ci BZT=BZT5*1,47. Kolejnym wska nikiem wiadcz cym o obecno ci substancji organicznej jest chemiczne zapotrzebowanie na tlen (ChZT). Poprzez chemiczne zapotrzebowanie na tlen rozumiemy rwnowa n ilo pobran w procesie chemicznego utleniania zwi zkw organicznych i niektrych nieorganicznych zawartych w ciekach do form mineralnych ChZT zaliczamy do metod po rednich oznaczania zwi zkw organicznych. ChZT oznaczamy r nymi metodami. Mo na je okre li teoretycznie korzystaj c z przelicznikw stechiometrycznych. CHZT oznacza tak e mo emy metod analizy mokrej przy u yciu silnych utleniaczy tzn. dwuchromianu potasu lub nadmanganianu potasu, nadjodana potasu w temp. 2000C. Nadmanganian potasu stosowany jest do oznaczenia CHZTMn. Oznaczenie przy u yciu nadmanganianu potasu okre lane jest w Polsce jako utlenialno . Bardzo istotnym wska nikiem pozwalaj cym nam okre li zawarto zwi zkw podatnych na biologiczny rozk ad jest stosunek CHZT/BZT5. Warto tego stosunku wynosi 1,5-2,5 w ciekach komunalnych. Jedynie w przemys owych mo e by wy szy od warto ci 2,5. Oglny w giel organiczny (OWO) jest tak e wska nikiem zawarto ci zwi zkw organicznych, chocia nie jest do ko ca powi zany z innymi parametrami okre laj cymi zawarto tych zwi zkw. Spowodowane jest to sposobem pomiaru, okre lenia tego wska nika. Oznaczenie tego wska nika polega na okre leniu ilo ci atomw w gla, lecz nic nie mwi o stopniu ich utlenienia, a wi c nie okre la niezb dnej ilo ci tlenu potrzebnej do utlenienia. Istota samego pomiaru zawarto ci OWO polega na spaleniu zwi zkw organicznych do postaci dwutlenku w gla. Tak jak istotny by stosunek BZT do CHZT, tak wa ny jest tak e stosunek BZT5 do OWO i CHZT do OWO. Im bardziej roz o one s zwi zki organiczne w ciekach tym jest on mniejszy. 2. Wyst powanie i przemiany zwi zkw azotowych w wodzie i w ciekach.

W ciekach azot mo e mie posta zwi zkw mineralnych i organicznych. Zwi zki mineralne to g wnie zwi zki amonowe, rzadko kiedy wyst puj azotany i azotyny (w niewielkich st eniach). Azot organiczny wyst puje g wnie w moczniku bia kach i peptydach. Typowe cieki komunalne zawieraj azot g wnie w postaci amoniaku lub substancji organicznych. Pierwiastek ten jest substancj niebezpieczn i niepo dan w ciekach. Azot w postaci amoniaku stanowi siln trucizn dla ryb. Podobnie jak fosfor jest substancj biogenn , silnie absorbowan przez ro liny, zarwno w postaci amoniaku jak i azotanw. W badaniach zawarto ci zwi zkw azotu pomijamy zazwyczaj posta azotu gazowego z wyj tkiem sytuacji, gdy mamy do czynienia z procesem denitryfikacji pod ci nieniem. Podzia azotu ze wzgl du na formy w jakich wyst puje: CNog=S NOX+SNH4+SIN +XSN+XIN CNog- azot oglny SNOX- azot azotynowy i azotanowy. Azotany maj ce wysoki stopie utlenialno ci oznaczane powinny by w dniu poboru prbek, SNH4- azot amonowy (suma azotu amonowego i amoniaku). Azot amonowy pochodzi g wnie z biochemicznego rozk adu zwi zkw azotowych organicznych. Azotyny w ciekach wyst puj najcz ciej jako produkt przej ciowy w cyklu azotowym, SIN- azot organiczny zawarty w zwi zkach rozpuszczonych trudno rozk adalny, nie podlegaj cy procesom biochemicznym, XSN- azot organiczny w zawiesinie atwo rozk adalny, atwo przyswajalny, XIN- azot organiczny w zawiesinie, nie podatny na biologiczny rozk ad, nie przyswajalny biologicznie.

Jeszcze do niedawna biologiczne metody oczyszczania ciekw nastawione by y g wnie na rozk ad zwi zkw organicznych. Okaza o si jednak, e mo na doskonale oczy ci pod tym wzgl dem cieki a ich wpuszczenie do rzeki czy jeziora mo e i tak spowodowa jej mier biologiczn . Woda zawieraj ca substancje b d ce wietnymi nawozami (zwi zki azotu i fosforu) mo e nie by toksyczna dla organizmw ywych. Wr cz przeciwnie - wywo uje eksplozj ycia - zw aszcza glonw. Nazywa si to eutrofizacj zbiornika. Dochodzi do tzw. zakwitu wody. Problemy zaczynaj si kiedy glonw jest bardzo du o i zaczynaj obumiera . W krtkim czasie zostaje zu yty ca y tlen rozpuszczony w wodzie. Nast puje uduszenie organizmw oddychaj cych tlenem a w wodzie pojawia si truj cy siarkowodr. Dlatego zacz to obmy la metody oczyszczania wody i ciekw z zwi zkw azotu. W praktyce stosuje si obecnie jedynie metody biologiczne. Sk adaj si one z dwch etapw: nitryfikacji i denitryfikacji. W wyniku dzia alno ci mikroorganizmw zanieczyszczenia organiczne roz o one zostaj do prostych zwi zkw nieorganicznych. Powstaje woda, dwutlenek w gla, ktry mo e zosta spo ytkowany np. przez ro liny oraz jon amonowy NH4+ i anion wodorow glanowy HCO3-. Powstanie tych jonw to dosy wa ny "efekt uboczny". Nast puje m.in. przemiana azotu zawartego w zwi zku organicznym do formy nieorganicznej - tzw. azotu amonowego. Zjawisko to nazywane jest amonifikacj . Azot amonowy jest dosy toksyczny i mo e przechodzi przy wysokim pH w jeszcze bardziej truj cy amoniak (NH3). W wyniku dalszej dzia alno ci tych po ytecznych mikroorganizmw nast puje, wi c przekszta cenie stosunkowo toksycznego azotu amonowego (NH4+ i NH3) powsta ego w wyniku amonifikacji w znacznie mniej szkodliwy azot azotanowy (NO3-). NITRYFIKACJA jest procesem realizowanym g wnie przez bakterie Nitrosomonas i Nitrobacter. S to mikroorganizmy, ktre jako budulec w asnego cia a wykorzystuj podobnie jak ro liny proste zwi zki nieorganiczne: wod i dwutlenek w gla. Niezb dn do ycia energi uzyskuj natomiast w wyniku chemicznej reakcji utleniania azotu amonowego do azotynw a nast pnie azotynw do azotanw. W uproszczeniu bakterie Nitrosomonas przeprowadzaj , wi c reakcj : NH4+ + 1,5 O2 -> NO2- + 2H+ + H2O + 352 kJ (energia) za bakterie Nitrobacter: NO2- + 0,5 O2 -> NO3- + 73 kJ (energia) Drugi etap nitryfikacji przeprowadzany przez Nitrobacter przebiega znacznie szybciej i ca y wytworzony azot azotynowy (NO2-) jest praktycznie natychmiast przetwarzany. Warto wspomnie rwnie o "efektach ubocznych" nitryfikacji. W wyniku dzia ania Nitrosomonas powstaje wolny kwas (H+). Reaguje on z zawart w wodzie zasadowo ci powoduj c jej zu ycie (maleje st enie jonw HCO3- - zmniejsza si zasadowo ) H+ + HCO3- <-> CO2 + H2O Jakie warunki powinny mie zapewnione bakterie nitryfikacyjne, aby mog y dzia a z maksymaln skuteczno ci ? Pierwszym i najwa niejszym jest obecno tlenu rozpuszczonego. St enia mniejsze ni 2 mg O2/dm3 powoduj spowolnienie tempa reakcji za wy sze nie powoduj wyra nego wzrostu. Istotnym parametrem jest temperatura oraz odczyn (pH 7,5-8,5). Ca kowite zatrzymanie reakcji nast puje w temperaturze oko o 5C. Wyra ne spowolnienie nast puje jednak ju poni ej 20C. Bakterie Nitrosomonas i Nitrobacter s bardzo wra liwe na substancje toksyczne. Truj ce dla niech s mi dzy innymi metale ci kie, elazo Fe2+ oraz chlor i jego zwi zki. Wytworzone w procesie nitryfikacji azotany nadal s wietnym nawozem i mog powodowa intensywny rozwj glonw. DENITRYFIKACJA jest coraz cz ciej stosowanym procesem rwnie w polskich oczyszczalniach ciekw. Do jego realizacji konieczne jest stworzenie warunkw niedotlenionych. Warunki niedotlenione to takie, w ktrych tlen nie wyst puje w formie cz steczkowej (O2), ale jest obecny w formie zwi zanej chemicznie, np. w postaci azotanw (NO3-), tlenku azotu, podtlenku azotu. Zdolno do prowadzenia denitryfikacji ma ok. 60% bakterii heterotroficznych. W przeciwie stwie do autotroficznych (zu ywaj cych w giel nieorganiczny) bakterii nitryfikacyjnych bakterie denitryfikacyjne (np. Pseudomonadas) s heterotroficzne (od ywiaj si materi organiczn ). W takiej sytuacji bakterie nie mog u ywa do oddychania tlenu cz steczkowego i musz wykorzystywa ten zwi zany chemicznie. Nast puje, wi c wykorzystanie tlenu zawartego w azotanach w my l uproszczonej reakcji: NO3- + 0,5 H2O -> 0,5 N2 + 2,5 O + OHN2O

o
NO3- ---> NO2- ---> NO ---> N2O ---> N2 Zauwa my, e w wyniku aktywno ci yciowej mikroorganizmw nast puje przekszta cenie azotu azotanowego w form cz steczkow N2, ktry jest gazem i ulatnia si z wody w powietrze. Nast puje, wi c ca kowite usuni cie azotu z wody. Denitryfikacja mo e zachodzi wg dwch podstawowych schematw metabolicznych. Pierwszy z nich polega na utlenianiu zwi zkw organicznych w warunkach beztlenowych lub niedotlenionych (anoksycznych) z rwnoczesn redukcj azotanw do wolnego azotu lub podtlenku azotu (denitryfikacja ca kowita). Istnieje grupa bakterii, mi dzy innymi bakterie jelitowe, ktre redukuj azotany do amoniaku: NO3- ---> NO2- ---> NH4+ Jest to drugi sposb denitryfikacji azotanw zwany tak e denitryfikacj asymilacyjn (denitryfikacja cz ciowa). Proces ten jest niekorzystny, gdy powoduje wzrost st enia azotu amonowego w ilo ciach rwnowa nych ilo ci azotu amonowego. Towarzyszy mu przyrost zasadowo ci. Rwnoczesne zachodzenie nitryfikacji i denitryfikacji w k aczkach osadu czynnego nazywa si denitryfikacj symulacyjn . Ten typ denitryfikacji zachodzi w reaktorach osadu czynnego, je eli st enie tlenu rozpuszczonego w ciekach nie przekracza 1,0 g O2/m3. Oczywi cie i w tym przypadku wyst puj "efekty uboczne". Oprcz azotu i tlenu powstaje przecie wolna zasada (OH-), ktra reaguje z rozpuszczonym w wodzie dwutlenkiem w gla tworz c wodorow glany, a wi c zwi kszaj c zasadowo .

CO2 + OH- <-> HCO3Jakie warunki powinny by spe nione aby denitryfikacja mog a przebiega sprawnie? Przede wszystkim st enie tlenu rozpuszczonego nie powinno przekracza 0,5 mg O2/dm3. Sposb oddychania bakterii denitryfikacyjnych jest du o mniej sprawny energetycznie ni w wypadku bakterii tlenowych. Dlatego je li te drugie znajd korzystne dla siebie warunki (dostateczna ilo tlenu) to wygraj konkurencj i b d dominowa y. Bardzo wa na jest dost pno odpowiedniego rd a pokarmu. Bakterie denitryfikacyjne mog od ywia si jedynie atwoprzyswajalnymi zwi zkami organicznymi. W rozwi zaniach przemys owych stosuje si dokarmianie bakterii denitryfikacyjnych tzw. lotnymi kwasami t uszczowymi (LKT). Jest to bardzo dobry i tani pokarm, ktry powstaje w wyniku fermentacji cz ci ciekw na oczyszczalni. Inne dobre po ywki to etanol, metanol, kwasy organiczne, skrobia, kazeina, aceton, elatyna, glukoza, metan, sacharoza i glikol. Podobnie jak w przypadku bakterii nitryfikacyjnych istotna jest temperatura. Wymagania s w tym przypadku bardzo podobne. R ny jest natomiast optymalny zakres pH. Denitryfikacja lepiej przebiega w nieco kwa niejszym rodowisku. Najlepiej, gdy odczyn wynosi pH 6,5 - 7,5. Wzrost liczebno ci bakterii nitkowatych wp ywa niekorzystnie na szybko procesu denitryfikacji. [ WERSJA SKRCONA :) => W ciekach znajduj si du e ilo ci bia ek i innych form azotu organicznego oraz mocznik i kwas moczowy (wydalane z moczem). Azot organiczny zostaje roz o ony przez bakterie do aminokwasw, z ktrych nast pnie powstaje amoniak (amonifikacja). Amoniak utleniany jest do azotynw, a potem do azotanw przez r ne rodzaje bakterii nitryfikacyjnych. Bakterie te s bardzo wra liwe na niedobory tlenu rozpuszczonego w wodzie, dlatego tak wa ne jest, aby by on w dostatecznej ilo ci dostarczany do ciekw. Tak wygl da standardowy cykl przemian azotu w biologicznych oczyszczalniach ciekw. Je eli w ciekach panuj strefy beztlenowe, cz powsta ych azotanw przekszta cana jest w azot gazowy w procesie denitryfikacji, a pozosta a cz pozostaje w oczyszczonych ciekach. W oczyszczalniach trzcinowych dochodzi jeszcze jeden etap wykorzystanie azotanw przez ro liny do ich wzrostu, dzi ki czemu nast puje usuni cie azotanw ze ciekw. W przyrodzie nast puje zamkni cie cyklu ro linami ywi si zwierz ta, a bia ko zawarte w martwych szcz tkach ro lin i zwierz t jest rozk adane do aminokwasw.] 3. Fizyczne i chemiczne wska niki jako ci wody do picia. Klas czysto ci wody okre la si na podstawie analiz fizyczno-biochemicznych, w trakcie ktrych dokonuje si pomiaru warto ci wska nikw charakteryzuj cych jako wody. O przydatno ci wody do okre lonego celu, o mo liwo ci jej u ycia, decyduj rodzaj i ilo zawartych w niej substancji. Zakres badania wody zale y przede wszystkim od jej przeznaczenia. Wska niki, ktre badamy, mo emy podzieli na fizyczne, chemiczne i biologiczne. Wska niki fizyczne jako ci wody s u do okre lenia w a ciwo ci organoleptycznych. Mog wiadczy o jej pochodzeniu i o rodzaju zawartych w niej zanieczyszcze . Nale do nich: y Barwa - wskazuje na rozpuszczone lub zawieszone w niej domieszki, jak zwi zki elaza, substancje humusowe czy organizmy wodne; barw , ktr mo na usun przez przes czenie wody, okre lamy jako pozorn ; intensywno barwy oznacza si kolorymetrycznie w skali wzorca platynowo kobaltowego. y M tno - cz sto spowodowana jest przez nierozpuszczalne cz steczki r nych substancji nieorganicznych, jak: i y, w glany, zwi zki magnezu i ywe organizmy (plankton); m tno oznacza si przez porwnanie badanej prbki ze skal wzorcw; y Zapach i smak - cechy te zale od temperatury, ilo ci i rodzajw gazw i innych substancji nie rozpuszczonych; zapach wody mo e by pochodzenia naturalnego ( rd em jego mog by ywe lub martwe organizmy wodne) lub pochodzenia sztucznego (z odprowadzanych do wody ciekw). y Temperatura [0C] - zale y ona od pochodzenia wody; wody podziemne wykazuj wi ksz jej sta o , wody powierzchniowe i zaskrne du e wahania, zale nie od pory roku; optymalna temperatura wody do picia wynosi 7-12 0C; Wska niki chemiczne jako ci wody pozwalaj na jej ocen pod wzgl dem najwa niejszych zanieczyszcze chemicznych. Analiza chemiczna pozwala oceni , czy woda zawiera domieszki dyskwalifikuj ce j do celw konsumpcyjnych i czy mo e by u yta do innych celw. Na podstawie wynikw analiz mo na okre li , jakie procesy uzdatniania nale y zaplanowa , aby otrzyma wod zgodn jako ciowo z wymogami u ytkownikw. Jako chemiczne wska niki jako ci wody przyjmuje si : odczyn, utlenialno , zawarto substancji azotowych, chlorkw, siarczanw, fosforanw, elaza, manganu, krzemu, magnezu i wapnia (twardo ), zasadowo , such pozosta o , rozpuszczone gazy itp. Najistotniejsze z nich omwione zostan ni ej. y Biochemiczne zapotrzebowanie tlenu BZT jest to ilo tlenu, wyra ona w mg/dm3, potrzebna do utlenienia zwi zkw organicznych obecnych w wodzie na drodze biochemicznej, w warunkach aerobowych (przy obecno ci tlenu) w temperaturze 200C. Procesy biochemicznego utleniania zachodz w wodzie wg schematu: Zwi zki organiczne + tlen

bakterie enzymy

dwutlenek w gla + woda+ bakterie

Ko cowym produktem biochemicznego utleniania jest g wnie dwutlenek w gla i woda. y Chemiczne zapotrzebowanie tlenu ChZT jest wska nikiem oglnej zawarto ci zwi zkw organicznych i nieorganicznych, ulegaj cych utlenieniu w warunkach oznaczania. W zale no ci od u ytego rodka utleniaj cego rozr nia si zapotrzebowanie tlenu nadmanganianowe ChZT-Mn (utlenialno , indeks nadmanganianowy) oraz dwuchromianowe zapotrzebowanie tlenu ChZT-Cr. W czasie oznaczania ChZT utleniane s g wnie substancje organiczne i niektre nieorganiczne. y Utlenialno wody jest to w a ciwo wody polegaj ca na redukowaniu nadmanganianu potasu w wyniku utleniania obecnych w wodzie zwi zkw organicznych. Rwnie niektre zwi zki nieorganiczne ( np. sole elaza II, azotyny) ulegaj w tych warunkach utlenieniu. Jest to jedynie orientacyjny wska nik informuj cy o zanieczyszczeniu wody zwi zkami organicznymi. Pe niejszych informacji o zanieczyszczeniu wody tymi substancjami dostarcza oznaczenie wska nika ChZT, w ktrym utlenieniu ulega wi cej substancji

y y y y y y y

organicznych oraz oznaczenie oglnego w gla organicznego OWO. Podwy szona utlenialno wody towarzysz ca zwi kszonej zawarto ci zwi zkw azotu, chlorkw oraz zanieczyszczeniu zwi zkami organicznymi pochodzenia zwierz cego. Natomiast w przypadku zanieczyszczenia wody zwi zkami organicznymi pochodzenia ro linnego, podwy szonej utlenialno ci towarzyszy zwykle podwy szona barwa. Przez utlenialno rozumie si ilo miligramw tlenu zu ytego przez badan prbk ogrzewan we wrz cej a ni wodnej w ci gu 30 min. z roztworem nadmanganianu potasu w rodowisku kwa nym. Utlenialno wody do picia nie powinna przekracza 3 mg O2/dm3 Odczyn wody jest istotnym wska nikiem sk adu chemicznego wody i ma du e znaczenie techniczne w procesach uzdatniania wody, kontroli korozyjno ci wody w wodoci gach, a przede wszystkim dla organizmu cz owieka i przebiegu procesw biochemicznych w przyrodzie. Wskazuje on, czy woda jest kwa na czy alkaliczna. Dla wi kszo ci wd naturalnych waha od 6,5 do 8,5 pH; na odczyn ma wp yw: obecno jonw w glowodorowych, w glanowych, fosforowych i innych zwi zkw. Zasadowo jest to zdolno wody do zoboj tniania kwasw do okre lonego pH. Wywo ana jest ona obecno ci w wodzie wodorow glanw i w glanw g wnie metali alkalicznych wapnia i magnezu oraz wodorotlenkw w przypadku wd o pH powy ej 8,3. W zale no ci od zakresu warto ci pH wody rozr nia si zasadowo ogln (pH= 4,6 8,3) oraz zasadowo wobec fenoloftaleiny ( pH > 8,3). Spotyka si rwnie podzia w zale no ci od rodzaju zwi zku, ktry nadaje wodzie odczyn zasadowy zasadowo w glanowa, zasadowo wodorow glanowa i wodorotlenowa. Zasadowo wody z punktu widzenia oceny sanitarnej nie ma wi kszego znaczenia, natomiast ma istotne znaczenie w przypadku wd do celw przemys owych i gospodarczych. Kwasowo ci nazywana jest zdolno wody do zoboj tniania dodawanych do niej mocnych zasad lub w glanw potasowcw. Kwasowo wody powoduj rozpuszczone w niej: dwutlenek w gla, kwasy mineralne i organiczne oraz produkty hydrolizy soli. Czynniki powoduj ce kwasowo mog pochodzi z: atmosfery, gleby, odczynnikw dodawanych w procesie jej uzdatniania i zanieczyszcze dostaj cych si do wody Twardo wody wywo uj zawarte w niej jony wapnia i magnezu a tak e elaza, glinu, manganu oraz metali ci kich. Poniewa w wodzie dominuj kationy wapnia i magnezu rozr nia si twardo wapniow i magnezow . Z punktu widzenia higieny twardo wody ma drugorz dne znaczenie, natomiast jest niepo dana ze wzgl dw gospodarczych. Zawarto zwi zkw azotu - ma bardzo du e znaczenie dla jako ci wody, nie tylko pitnej, ale tak e dla wd wykorzystywanych inaczej, (np. w energetyce; du a zawarto amoniaku w wodzie dzia a koroduj co na opatki turbin, ktre robione s ze stopw zawieraj cych mied ). Najcz ciej wyst puj cymi w wodzie nieorganicznymi zwi zkami azotu s : azot amonowy (NH4+), azot azotynowy (NO2-), azot azotanowy (NO3). Zawarto chlorkw - ze wzgl du na du rozpuszczalno chlorki znajduj si we wszystkich wodach naturalnych; mog pochodzi z wymywania pok adw lub ze ciekw; woda zawieraj ca te zwi zki dzia a koroduj co na elazo i beton. Zawarto siarczanw - dostaj si do wody na skutek rozpuszczania i wymywania ze ska ; wi ksze ilo ci niekorzystnie oddzia uj na nasz organizm; powoduj tak e korozj elaza i betonu. Zawarto elaza i magnezu - oba te pierwiastki znajduj si w wodach naturalnych w postaci w glanw, wodorow glanw, siarczanw i fosforanw; mog pochodzi z gruntu, ciekw lub korozji rur i zbiornikw; w wi kszych ilo ciach psuj smak wody. Zawarto fluoru - w wodzie do picia powinna wynosi 1,0-1,2 mg F/dm; zarwno nadmiar jak i niedobr jest szkodliwy, szczeglnie dla uz bienia. Zawarto gazw rozpuszczalnych w wodzie - w wodzie znajduj si zawsze w wi kszych lub mniejszych ilo ciach: dwutlenek w gla, tlen, siarkowodr, ktre negatywnie wp ywaj na stan wody. Zawarto pierwiastkw ladowych - ma du e znaczenie dla prawid owego przebiegu procesw fizjologicznych w organizmie; s nimi m.in.: elazo, mied , cynk, kobalt, jod, brom. Zawarto substancji truj cych - zaliczamy do nich wyst puj ce w wodzie cyjanki, zwi zki o owiu, rt ci, kadmu itd. pochodz ce g wnie ze ciekw przemys owych.

4. Scharakteryzowa systemy kanalizacji grawitacyjnej, ci nieniowej i podci nieniowej i poda zakres ich stosowania. Wed ug kryterium hydraulicznych warunkw przep ywu ciekw w sieciach kanalizacji zbiorczej wyr nia si : y Grawitacyjne sieci kanalizacyjne charakteryzuj ce si grawitacyjnym przep ywem ciekw w kana ach ze swobodnym zwierciad em, z ewentualnym lokalnym pompowym podnoszeniem ciekw do wyp aconych kana w. Kana y uk adne s ze spadkiem, cieki p yn zgodnie z prawem Chezy. rednice przewodw s du e ok. 300 mm. P ytkie wyst powanie wd gruntowych eliminuje ten typ kanalizacji. Zakres stosowania: grawitacyjnych sieci kanalizacyjnych dotyczy tych przypadkw, kiedy jest mo liwe zmniejszenie g boko ci u o enia kana w np. w osiedlach o zwartej zabudowie, przy ograniczonej d ugo ci kana w, w p askim terenie lub ze spadkiem w kierunku sp ywu ciekw. y Ci nieniowe sieci kanalizacyjne w ktrych przep yw ciekw wymuszany jest przez agregaty pompowe, usytuowane w zbiornikach, do ktrych cieki sp ywaj grawitacyjnie z posesji lub z osiedla; w zwi zku z tym, ci nieniowe sieci kanalizacyjne sk adaj si z urz dze zbiornikowo pompowych oraz z sieci przewodw ci nieniowych, doprowadzaj cych cieki do oczyszczalni. rednice przewodw s ma e ok. 60 mm. Z ka dej posesji cieki s wt aczane za pomoc pomp do sieci. Zakres stosowania: kanalizacji ci nieniowej obejmuj osiedla z rozproszon zabudow lub w terenie o znacznie zr nicowanej topografii, kiedy cieki musz by transportowane przez wzniesienia tzn. w przypadkach kiedy kana y sieci grawitacyjnej musia yby by u o one na du ych g boko ciach.

y Podci nieniowe sieci kanalizacyjne w ktrych przep yw ciekw wymuszany jest przez wytworzenie odpowiedniej r nicy podci nie pomi dzy zbiornikami, do ktrych cieki sp ywaj grawitacyjne z posesji, wyposa onymi w odpowiednie zawory opr niaj ce, a zbiornikiem pr niowym, w ktrym cieki s okresowo gromadzone; z tego zbiornika, ktry zazwyczaj usytuowany jest w pobli u oczyszczalni, cieki okresowo s przepompowywane do oczyszczalni; w zwi zku z tym, podci nieniowe sieci kanalizacyjne sk adaj si ze zbiornikw ciekw z poszczeglnych posesji, zewn trznej sieci przewodw podci nieniowych, centralnej stacji pr niowej ( sk adaj cej si z szczelnego zbiornika podci nieniowego i agregatw pomp pr niowych ) oraz pompowni ciekw. Zakres stosowania: tego rodzaju kanalizacji jest podobny do kanalizacji ci nieniowej, z t r nic , e topografia terenu powinna by zbli on do p askiej, ze wzgl du na ograniczon wysoko podci nie , jakie mog by wytwarzane przez pompy pr niowe. 5. Urz dzenia stosowane na sieci kanalizacji grawitacyjnej. y Studzienki rewizyjne sytuuje si je na za amaniach osi kana w (zmiana kierunku przep ywu) w planie, na za amaniach spadkw kana u, w miejscach zmiany rednicy oraz na prostych odcinkach kana u o wi kszych d ugo ciach. S to studzienki przelotowe. W tym ostatnim wypadku odleg o ci mi dzy studzienkami zale od rednicy kana u. Studzienki rewizyjne w azowe umo liwiaj wej cie w celu sprawdzenia stanu kana u i wykonania ew. napraw. Studzienki w wersji niew azowej umo liwiaj przewietrzanie i obserwacj funkcjonowania kana w. Oprcz studzienek przelotowych wykonuje si studzienki w miejscach po czenia lub rozga zienia kana w. S to studzienki po czeniowe, rozga zieniowe lub po czeniowo rozga zieniowe, tworz ce tzw. w z y kanalizacyjne. Zmiany kierunku i po czenia kana w wykonuje si zawsze w studzienkach w azowych, zwi kszaj c rednic studzienki do 1 2 m. Po czenia powinny by agodne, najlepiej pod k tem 45
Q Q

i przy zastosowaniu ukw. K t mi dzy kana em odp ywowym a dop ywowym w

studzience nie mo e by mniejszy ni 90 . Studzienki w grnych punktach kana w nale y odpowietrza , aby nie dopu ci do gromadzenia si szkodliwych, cz sto wybuchowych gazw kana owych. Studzienki s wykonane z betonu ubijanego w wykopie, najcz ciej jednak z kr gw betonowych uszczelnianych zapraw cementow . Podstawowe elementy studzienki to: komora robocza sk adaj ca si z p yty dennej, wyprofilowanego koryta na cieki i kr gw; ew. komin w azowy z kr gw J 0,8m - wymagany gdy rednica studzienki jest wi ksza ni 1,2 m i posadowiona g biej ni 2,5 m; w az eliwny typu ci kiego lub lekkiego, usytuowany na p ycie pokrywowej o rednicy w wietle J 0,6 m . Studzienka kanalizacyjna wykonana w ca o ci z prefabrykowanych elementw sk ada si z prefabrykowanego elementu dna, kr gw betonowych, p yty przej ciowej, komina w azowego, p yty pokrywowej i w azu. Prefabrykowany element dna ustawiony jest na dok adnie wypoziomowanym pod o u. Na nim spoczywaj prefabrykowane kr gi elbetowe, ktre tworz komor robocz studzienki. Przekrycie studzienki stanowi w az eliwny typu ci kiego lub lekkiego (ci kie na jezdni). Studzienki kaskadowe wykonuje si w celu pokonania du ych spadkw terenu, gdy u o enie kana w zgodnie z naturalnym spadkiem spowodowa oby przekroczenie dopuszczalnej maksymalnej pr dko ci przep ywu. Ponadto stosuje si je wwczas, gdy kana boczny jest zag biony p yciej ni kolektor. Wlot do kana u wykonuje si wwczas ponad dnem studzienki, w ten sposb zmniejsza si du ym stopniu roboty ziemne. Przy znacznym spadzie kana w o rednicy do 400 mm, stosuje si rozdzielanie strugi ciekw za pomoc pionowej rury spadowej, co umo liwia such prac obs udze w czasie ma ego przep ywu ciekw. R nica poziomw w tym przypadku nie powinna by wi ksza ni 4 m. Dla kana w o wi kszych rednicach nale y stosowa komory kaskadowe o kszta cie i wymiarach uzasadnionych obliczeniami. Wpusty deszczowe wpusty uliczne w kanalizacji oglnosp awnej lub rozdzielczej s u do przechwytywania wd deszczowych. Odst p wpustw zale y od wielko ci odwadnianej powierzchni. Wpusty s zaopatrzone w kraty o prze wicie 25 mm, wpusty po czone s z kana ami przewodami o rednicy 150 200 mm. Wpusty buduje si z osadnikami i syfonami lub bez syfonw. Najcz ciej stosuje si wpusty bezsyfonowe, co u atwia odpowietrzenie sieci kanalizacyjnej oraz zmniejsza koszty obs ugi. Przy pr dko ciach przep ywu w kana ach nie zapewniaj cych ich samooczyszczania nale y stosowa wpusty z osadnikami. Przewietrzniki przewietrzanie sieci kanalizacyjnej konieczne ze wzgl du na gazy gromadz ce si w kana ach, odbywa si poprzez studzienki kanalizacyjne z w azem maj cym otwory wentylacyjne oraz poprzez nie zatapiane przez cieki wpusty boczne z w czonymi do kana w przykanalikami, jak np. wpust deszczowy lub przy cze domowe. Mi dzy studzienkami kanalizacyjnymi stosuje si w celu przewietrzenia kana w tzw. przewietrzniki w odst pach nie wi kszych ni 40 m. Mog to by przewietrzniki lepe s u ce tylko do wentylacji kana w lub przewietrzniki wietlne zako czone skrzynkami z wyjmowan pokryw umieszczon nad pionowym przewodem wentylacyjnym kana u. Umo liwia to operowanie od gry zastawkami kana owymi. Urz dzenia do p ukania kana w z rur tradycyjnych kana y w ktrych nie jest zapewniony przep yw ciekw z pr dko ci samooczyszczania, musz mie urz dzenia umo liwiaj ce ich p ukanie. Do p ukania sieci u ywa si wody drena owe, opadowe, z p ukania filtrw wodoci gowych itp. Najcz ciej jednak w warunkach wiejskich wody wodoci gowej. Wody te gromadzi si w specjalnych urz dzeniach zwanych p uczkami kana owymi. Jako zamkni cia kana owe w kanalizacjach wiejskich mog by stosowane korki przeno ne, klapy sta e lub rzadziej zastawki oraz zasuwy. [Korki przeno ne zak ada si na wylotach kana w (w studzienkach) w celu zebrania a kana ach ciekw w ilo ci potrzebnej do przep ukania kana w odp ywowych. W przypadku kana w o wi kszych rednicach lub o przekrojach z o onych, stosuje si zastawki podnoszone pionowo w prowadnicach wmontowanych w kana ach lub zasuwy podnoszone mechanicznie w p aszczy nie pionowej. Zastawki podnoszone s r cznie i zawieszane na a cuchach we w azach kana owych lub przewietrznikach wietlnych.]Ma e p uczki kana owe instalowane s zazwyczaj w najwy szych punktach wyodr bnionych cz ci sieci kanalizacyjnej i s zaopatrywane cz sto w urz dzenie do automatycznego dawkowania okre lonych obj to ci wody.

y Urz dzenia do p ukania kana w z tworzyw sztucznych zanieczyszczenia usuwa si metod hydrauliczn . Czyszczenie odbywa si poprzez wprowadzenie do wn trza kana u elastycznego przewodu doprowadzaj cego wod pod du ym ci nieniem. Dla umo liwienia zastosowania tej metody instaluje si w sieci kanalizacyjnej czyszczaki umieszczone w studzienkach rewizyjnych lub szyby czyszczakowe przy ma ogabarytowych studzienkach przelotowych. Na przedmiotowe urz dzenie hydrauliczne do czyszczenia kana w sk ada si : zbiornik na wod , pompa wysokoci nieniowa, aparatura steruj ca i pomiarowa oraz elastyczny przewd. Ca o urz dzenia umieszczona jest na podwoziu samochodowym. y [Zbiorniki retencyjne pozwalaj zmniejszy nat enie maksymalnego przep ywu wd opadowych. Zak adane s w kotlinach, sadzawkach itp. Nadmiar wody nagromadzony w zbiorniku po krtkotrwa ym, gwa townym deszczu odp ywa nast pnie do odbiornika kana em lub rowem.] y Przepusty i syfony przy przekraczaniu roww, rzek, w wozw oraz skrzy owaniu z innymi przewodami stosuje si przepusty lub syfony. Przej cie kana u pod przeszkod bez zmiany poziomu dna kana u mo na wykona w postaci przepustu. Przej cie kana u pod przeszkod ze zmian jego poziomu ma posta syfonu. Syfon sk ada si z trzech cz ci: obni aj cej si , rodkowej poziomej lub nieznacznie nachylonej, wreszcie cz ci wnosz cej si . Cz ci obni aj ce si i wznosz ce powinny mie agodne nachylenie ok. 1:13. Wlot oraz wylot syfonu zaopatruje si w studzienki w azowe, niekiedy w cz ci rodkowej zak ada si czyszczak umo liwiaj cy usuni cie osadw trudnych do wyp ukania. Do budowy syfonw u ywa si przewodw eliwnych lub elbetowych. Wylot syfonu powinien by umieszczony odpowiednio poni ej wlotu, aby pr dko przep ywu w syfonie wynosi a co najmniej 0,9 m / s przy kanalizacji rozdzielczej i 1,2

m / s przy oglnosp awnej.

y Skrzy owania kana w je eli zag bienie przewodw podziemnych, jak kable energetyczne, telefoniczne itp. Jest p ytsze ni kana w to nie ma problemw z wykonaniem skrzy owania. Natomiast gdy wyst puje skrzy owanie przewodw kanalizacyjnych z g biej za o onym wodoci giem, wwczas ruroci g wodoci gowy nale y zaopatrzy w p aszcz np. z dwch po wek rury stalowej przeci tej wzd u i nast pnie zespawanych, a przewd kanalizacyjny zaopatrze w fundament. y Wyloty kana w wyloty kana w z oczyszczalni, a rwnie z kana w burzowych i deszczowych powinny zapewnia jak najlepsze przemieszanie ciekw z wodami rzecznymi. Dop yw ciekw do odbiornika powinien by na brzegu wkl s ym gdzie g boko jest najwi ksza. W przypadku wysokich stanw wody w odbiorniku i mo liwo ci podtopienia kana w na znacznej d ugo ci, wyloty kana w nale y zabezpiecza samoczynnymi klapami powodziowymi, a w razie ich braku ciankami zak adanymi. Je eli wloty kana w znajduj si powy ej zwierciad a wody w odbiorniku, to dop yw ciekw odbywa si za pomoc bystrotokw lub kaskad wielostopniowych. y Pompownie kanalizacyjne stosowane w kanalizacji grawitacyjnej gdy: zachowanie po danych spadkw kana w prowadzi do nadmiernego zag bienia kana w - pompownie zwane s wtedy po rednimi, gdy kanalizowany obszar wyr nia si zr nicowan konfiguracj terenu prowadz c do u o enia odr bnych uk adw sieci grawitacyjnych, przy jednej centralnej oczyszczalni ciekw lub przy wsplnym dla stref zbieraczu g wnym takie pompownie zwane s strefowymi, gdy wysokie usytuowanie obiektw oczyszczalni ciekw, zapewniaj ce grawitacyjny przez nie przep yw ciekw przy wszystkich stanach wody w odbiorniku, wymaga przepompowania ciekw przed oczyszczalni na po dan wysoko takie pompownie nazywane s centralnymi. Projektuj c pompownie nale y si kierowa ilo ci przepompowywanych ciekw i wy ej wymienionymi czynnikami. Projektuje si najcz ciej pompy zatapialne. 6. Urz dzenia techniczne stosowane na sieci wodoci gowej. y Zasuwy stosowane w zale no ci od warunkw i potrzeb eksploatacyjnych sieci. W szczeglno ci, wmontowywanie zasuw wymagane jest w nast puj cych przypadkach: przy w z ach wodoci gowych, przed i za przej ciami pod/nad przeszkodami (np. pod nasypami kolejowymi lub nad ciekiem), w odga zieniach do hydrantw po arowych, w odga zieniach do przy czy wodoci gowych, na przewodach sieci rozdzielczej, w obszarze zabudowanym co 300 m, na przewodach tranzytowych, w miar istotnych potrzeb, jednak w odleg o ciach < 2 km. y Hydranty po arowe powinny by rozmieszczone na sieci wodoci gowej w obszarze istniej cej lub planowanej zabudowy, z zachowaniem nast puj cych zasad: odleg o mi dzy hydrantami nie powinna przekracza 150 m, powinny by rozmieszczone wzd u drg, ulic oraz przy ich skrzy owaniach, odleg o hydrantu od kraw dzi drogi lub ulicy nie powinna przekracza wi cej ni 2 m, odleg o hydrantu w kierunku prostopad ym od cian chronionego budynku nie mo e by mniejsza ni 5 m i nie wi ksza ni 20 m, otoczenie hydrantu powinno by atwo dost pne dla pojazdw przeciwpo ., w osiedlach wiejskich w zasadzie nale y stosowa hydranty nadziemne, hydranty podziemne mog by stosowane w przypadkach uzasadnionych, po uzgodnieniu z terenow komend stra y po arnej, hydranty na rozga zieniach sieci wodoci gowej powinny by odci te od niej zasuwami, wybr lokalizacji hydrantu powinien uwzgl dnia drug funkcj hydrantu, jako urz dzenia do odpowietrzania sieci. Hydrant nadziemny nie mo e sta na rurze (dlatego montowane jest kolanko). Po czony z rura za pomoc trjnika. Kolumna hydrantu sk ada si z cz ci nadziemnej i podziemnej po czonych ze sob za pomoc ko nierza. Konstrukcja umo liwia z amanie kolumny, wwczas cz podziemna nie zostaje naruszona i nale y wymieni jedynie cze nadziemn . Wewn trz kolumny znajduje si trzpie za pomoc ktrego podnoszony jest i opuszczany grzybek. W procesie gaszenia po aru woda w hydrancie nie mo e zamarzn jej pr dko wynosi ok. 2 m/s. Po zako czeniu poboru wody trzpie zamyka dop yw wody (zamkni cie grzybka) i automatycznie otwiera si otwr spustowy opr niaj cy cz podziemna z wody. Hydrant opr niany jest z wody, aby w zimie nie dosz o do zamarzania w nim wody i ewentualnego jego rozsadzenia. Wok hydrantu nie mo e wyst powa grunt s abo przepuszczalny. Stosuje si osypki z gruntw dobrze ch on cych wod . Hydrant podziemny zamontowany na kolanku identycznie jak nadziemny. Powierzchnia terenu rwna jest z g owic hydrantu. Ca o przykryta jest obudow , ktra oparta jest na p ycie. Ca a kolumna znajduje si w strefie zamarzania gruntu dlatego tez tu rwnie montowany jest przewd spustowy.

y Uliczne zdroje czerpalne nale y instalowa na przewodach sieci w zale no ci od potrzeb ludno ci i rodzaju zabudowy, lokalizuj c je przy chodniku, w pobli u kraw nika ulicznego, b d w innych atwo dost pnych miejscach. Ponadto lokalizacja zdroju nie mo e stwarza przeszkd w komunikacji, na odga zieniu do zdroju nale y zainstalowa zasuw , lokalizacja powinna umo liwia wykorzystanie zdroju do odpowietrzenia i odmulania sieci, lokalizacja zdrojw przeznaczonych do celw oglnokomunalnych powinna by uzgodniona z w a ciwym urz dem gminnym. y Urz dzenia odwadniaj ce z regu y nale y projektowa na przewodach magistralnych i tranzytowych o J 300mm i wi kszej oraz w przypadkach uzasadnionych warunkami eksploatacyjnymi. Lokalizacja urz dze spustowych powinna umo liwi odwodnienie ka dego odcinka przewodu. Dla odwadniania przewodw wodoci gowych o rednicach powy ej 300 mm nale y stosowa typowe rozwi zania konstrukcyjne. Lokalizacj spustw nale y wybiera w najni szych przekrojach profilu pod u nego przewodu. Je eli w tych miejscach zainstalowane s zasuwy, nale y zaprojektowa dwa spusty, po obu stronach zasuwy. y Urz dzenia odpowietrzaj ce powinny by projektowane na przewodach o rednicach powy ej 250 mm, w punktach wierzcho kowych profilu pod u nego ruroci gu, z zastosowaniem samoczynnie dzia aj cych zaworw odpowietrzaj cych. Z regu y zawody odpowietrzaj ce umieszcza si w znormalizowanych studzienkach wodoci gowych, ktre powinny by zdrenowane i zabezpieczone przed mrozem. Na przewodach sieci rozdzielczych o rednicach nie wi kszych ni 250 mm nie stosuje si urz dze odpowietrzaj cych. Wtedy odpowietrzanie przewodu przeprowadza si przez hydranty po arowe, zdroje czerpalne lub wewn trzne instalacje wodoci gowe. Zasada dzia ania zaworu odpowietrzaj cego zawr zaopatrzony jest w kulk , ktra opada gdy w przewodzie znajduje si powietrze, co powoduje otwarcie otworu. Gdy przewodem p ynie woda (bez powietrza) wwczas si a wyporu dociska kulk i wwczas otwr jest zamkni ty. Powietrze dostaje si do przewodw np. w czasie napraw, wymiany rur itp. y Specjalne wyposa enie armaturowe sieci np. kompensatory, urz dzenia przeciwuderzeniowe, zawory lub klapy zwrotne, reduktory ci nienia, reduktory wydajno ci itp. Nale y stosowa w przypadkach technicznie uzasadnionych. y Przy cza wodoci gowe to przewd wodoci gowy, wyposa ony w zestaw wodomierzowy, cz cy przewd rozdzielczej sieci wodoci gowej z wewn trzn instalacj obiektu zasilanego w wod , do g wnego zaworu za wodomierzem. Zestaw wodomierzowy obejmuje zalegalizowany wodomierz wraz z armatur , umo liwiaj c wmontowanie wodomierza w przewd przy cza, powinien by zlokalizowany w budynku lub studzience, jak najbli ej usytuowanych przewodw rozdzielczej sieci. Rura przy cza (w budownictwie jednorodzinnym i zagrodowym) powinna by uk adana prostopadle do ciany budynku ze spadkiem oko o 5 promili w kierunku sieci rozdzielczej na g boko ci poni ej strefy zamarzania gruntu. Do budowy przy cza u ywa si rur: PCV, PE, stalowych, eliwnych. Wodomierz s u y do samoczynnego pomiaru i rejestracji obj to ci przep ywaj cej wody. Wodomierz powinien by wbudowywany na sztywno w poziomy przewd wodoci gowy, zgodnie z oznaczonym na wodomierzu kierunku przep ywu, na wysoko ci co najmniej 400 mm nad pod og . y Przeprowadzanie przewodw wodoci gowych przez przeszkody przewd prowadzi si przez przeszkody mo liwie najkrtsz drog (prostopadle do przeszkody). Przeprowadzanie przewodu pod wykopami i torami kolejowymi: rura wodoci gowa znajduje si w rurze os onowej, ktra chroni j przed drganiami. Ponadto rura os onowa przejmuje wod ktra podczas awarii wylewa si z rury wodoci gowej. Podczas awarii woda wypompowywana jest z rury os onowej pomp . Rura os onowa zako czona jest studzienkami. Rur os onowych nie wykonuje si w otwartych wykopach, a metod wciskow . Rura jest wciskana w grunt odcinkami 3 - 4 m, przy jednoczesnym wybieraniu z niej gruntu. Rura wodoci gowa wprowadzana jest w rur os onow na k kach (by nie porozrywa rury os onowej). Zarwno rura os onowa jak i wodoci gowa wykonane s z metalu. Rura wodoci gowa ma ko nierzowe po czenie. Przeprowadzanie przewodu przez cieki: rura wodoci gowa podwieszana jest pod konstrukcj mostu (sztywno lub elastycznie) lub uk adana na mo cie w drewnianej obudowie (w przypadku mostw drewnianych). Zazwyczaj rura podwieszona do mostu po czona jest elastycznie, ze wzgl du na jego drgania. Inne rozwi zanie zak ada, e rura spoczywa na spr ynach amortyzuj cych przenosz cych drgania konstrukcji no nej. 7. Rodzaje pomp i ich charakterystyki: Pompa to maszyna robocza do przenoszenia cieczy lub przenoszenia i wzrostu energii przep ywaj cej cieczy, przy czym praca zwi zana z przenoszeniem cieczy wykonywana jest kosztem energii doprowadzaj cej z zewn trz. Dzia ania pomp polega na wytwarzaniu r nicy ci nie mi dzy stron ssawn i stron t oczn ruchomego organu roboczego t oka lub wirnika opatkowego. W zale no ci od sposobu przenoszenia cieczy z przestrzeni ssawnej do przestrzeni t ocznej wewn trz kad uba pompy dzieli si na dwie grupy:  Pompy wyporowe (t okowe, nurnikowe, przeponowe)  Pompy wirowe (od rodkowe, helikoidalne, diagonalne, mig owe) Pompa wirowa jest to pompa w ktrej organem roboczym jest osadzony na obracaj cym si wale wirnik opatkowy, w ktrym nast puje wzrost energii przep ywaj cej cieczy. Pompy wirowe dzieli si na:  Pompy od rodkowe  Pompy helikoidalne  Pompy diagonalne  Pompy mig owe W zak adach wodoci gowych maj zastosowanie r norodne pompy:  W uj ciach wody podziemnej - pompy od rodkowe, strumieniowe, mamutowe i t okowe,  W uj ciach powierzchniowej pompy od rodkowe, diagonalne, mig owe,

W stacjach uzdatniania wody pompy t okowe (dawkuj ce), strumieniowe (usuwanie osadw), od rodkowe i diagonalne, a w pompowniach drugiego stopnia pompy t ukowe i od rodkowe. Pompy: (zarwno ciekowe jak i wodoci gowe)  Zatapialne O swobodnym przep ywie O wymuszonym przep ywie Z wirnikiem jednokana owym Z rozdrabniaczem Z wirnikiem zamkni tym  Pozosta e Poziome Obiegowe Wa owe Hydroforowe Pompy pr niowe: (w przypadku kanalizacji podci nieniowej doprowadzaj ce powietrze do systemu kanalizacji podci nieniowej)  Z wiruj cym pier cieniem wodnym  Ze zbiornikiem odpowietrzaj cym  Ze zbiornikiem wolnostoj cym Charakterystyka pompy pompy t okowe maj du sprawno i wydajno niezale nie od niezale nie od wysoko ci podnoszenia. Pompy wirowe s prostsze o mniejszych gabarytach i masie, a tak e ta sze od pomp t okowych w porwnywalnym zakresie. Wersje diagonalne i mig owe pomp wirowych stosowane s do du ych wydajno ci i ma ych wysoko ci podnoszenia, a w zwi zku z tym w wodoci gach wiejskich ich przydatno jest nader ograniczona. Wad pomp wirowych od rodkowych najbardziej rozpowszechnionych jest ich ma a sprawno przy ma ych wydajno ciach, a du ych wysoko ciach podnoszenia, a tak e potrzeba zalewania pomp przed ich uruchomieniem. ( rys )  Charakterystyka pompy zale no funkcyjna mi dzy

H u ! f (Q) gdzie:

H u  u yteczna wysoko podnoszenia pompy, ktra jest energi ca kowit przypadaj c na jednostk ci arow przep ywaj cej cieczy,
jaka pompa przekazuje strumieniowi w wirniku.

Hu ! Ht  H s H t  napr hydrauliczny strumienia cieczy u wylotu z pompy w tzw. kr cu t ocznym, H s  napr hydrauliczny strumienia cieczy u wlotu do pompy w tzw. kr cu ssawnym,
Produkowane pompy maj nast puj ce charakterystyki przep ywu: (rys)   Stateczne monotonicznie malej ce pocz wszy od warto ci zamkni tym zaworze na przewodzie t ocznym, Niestateczne ktre od warto ci

H u 0 ! H u max , wyznaczonej dla Q = 0, czyli przy

H u 0 wznosz si do H u max w punkcie A, a nast pnie monotonicznie malej ,

 8. Budowa, dzia anie i zastosowanie hydroforu ( rys ) Ze wzgl du na nierwnomierne rozbiory wody, praca pomp odbywa si okresowo poprzez w cznie ich i wy czanie we w a ciwych momentach, co uzyskuje si przez automatyczne sterowanie prac silnikw elektrycznych (nap dw pomp) za pomoc przeka nikw ci nieniowych. Hydrofor zbiornik ci nieniowych, czyli nad zwierciad em wody znajduje si spr one powietrze jest to zatem zbiornik wodno powietrzny. Podczas pracy pompy nadmiar przepompowanej wody nie pobieranej przez u ytkownikw gromadzi si w zbiorniku. Wype nianie zbiornika wod powoduje zmniejszenie si obj to ci jego cz ci wype nionej powietrzem, co powoduje jego spr enie (wzrost ci nienia). W czasie spoczynku pompy spr one powietrze, oddzia uj c na zwierciad o wody w zbiorniku poprzez wywieranie odpowiedniego ci nienia, umo liwia wodzie wyp yw ze zbiornika z energi wymagan dla zasilenia w wod wszystkich u ytkownikw. Zesp pompa, hydrofor i przeka nik ci nieniowy nazywany jest urz dzeniem hydroforowym, w ktrym hydrofor spe nia podstawow funkcj regulatora ci nienia w sieci rozdzielczej, gromadzony za w nim zapas wody ma za zadanie niedopuszczenie do nadmiernie cz stych w cze pompy. Hydrofor nie jest wiec zbiornikiem wyrwnawczym. Hydrofor powinien by zaopatrzony w: y Manometr i wy cznik ci nieniowy ktre s u do pomiaru i regulowania ci nienia po stronie odprowadzania wody. R nice ci nienia, na ktre mog by ustawiane te wy czniki, mieszcz si w przedzia ach LC 1 od 0,05 do 0,15 MPa, dla wy cznikw LC 2 od 0,1 do 0,3 MPa, LC 3 od 0,15 do 0,5 MPa. Manometr powinien by montowany na kr cu umieszczonym w strefie powietrznej hydroforu, a grna granica jego zakresu pomiarowego powinna przekracza ci nienie dopuszczalne dla zbiornika. y Zawr bezpiecze stwa co najmniej jeden. Od tego wymagania mo na odst pi gdy, maksymalne ci nienie pompy lub spr arki nie przekraczaj ci nienia dopuszczalnego dla zbiornika. Stosowane s zawory bezpiecze stwa spr ynowe i ci arowe. Nastawienie

ci nienia otwarcia zaworu bezpiecze stwa nie mo e by wi ksze od ci nienia dopuszczalnego dla zbiornika, ale te musi by wi ksze od ci nienia wy czania pompy Pmax. y Wodowskaz w celu umo liwienia rozruchu i prawid owej eksploatacji hydroforu. Jest to szczeglnie istotne dla oceny potrzeby uzupe nienia ubytku powietrza w zbiorniku. Powietrze bowiem w warunkach wysokiego ci nienia poch aniane jest przez wod i z ni przemieszczane na zewn trz zbiornika. y Spr arka wprowadzenie do zbiornika podczas rozruchu urz dzenia hydroforowego odpowiedniej ilo ci powietrza oraz uzupe nianie jego ubytkw. W ma ych urz dzeniach hydroforowych ich funkcje mo e spe nia pompa samozasysaj ca zaopatrzona na odga zieniu przewodu ssawnego w zawr napowietrzaj cy (smoczek). 9. Rodzaje zbiornikw wodoci gowych i warunki ich pracy. Zbiorniki wodoci gowe s to obiekty in ynierskie, ktrych celem jest magazynowanie wody pitnej, w szczeglno ci obejmuj cej: y Wyrwnanie w ci gu doby ilo ci wody ujmowanej i uzdatnianej w stosunku do zmiennego rozbioru wody w ci gu doby y Niezb dny zapas wody do celw przeciwpo arowych y Niezb dny zapas wody na pokrycie zapotrzebowania wody w czasie usuwania awarii urz dze znajduj cych si po stronie zasilania zbiornika W zale no ci od usytuowania zbiornikw wzgl dem powierzchni terenu wyr nia si : y Zbiorniki terenowe cz ciowo lub ca kowicie usytuowane pod powierzchnia terenu, spe niaj rol tylko magazynowo wyrwnawcz , y Zbiorniki wie owe umieszczone na odpowiedniej wysoko ci nad powierzchni terenu na specjalnej konstrukcji no nej, spe niaj rol magazynowo wyrwnawcz oraz stabilizacji ci nienia w sieci, W zale no ci od usytuowania zbiornikw wzgl dem sieci rozdzielczej: y Zbiorniki pocz tkowe s usytuowane pomi dzy stacj uzdatniania wody a sieci rozdzielcz , mog to by : zbiorniki terenowe, wyposa one w pompowni z regulowan wydajno ci z regu y s to zbiorniki przep ywowe, zbiorniki wie owe, przep ywowe lub pod czone bocznikowo do magistrali wodoci gowej, sp yw wody ze zbiornika do sieci odbywa si grawitacyjnie, y Zbiorniki ko cowe usytuowane za sieci rozdzielcz , do nich dop ywa z sieci nadmiar wody, najcz ciej s to wie owe zbiorniki nieprzep ywowe, y Zbiorniki centralne usytuowane wewn trz sieci rozdzielczej, W zale no ci od hydraulicznych warunkw pracy zbiornika wyr nia si : y Zbiorniki przep ywowe do uk adu pod czone s dwoma przewodami dop ywowym i odp ywowym, co powoduje e jednocze nie woda dop ywa do zbiornika i z niego wyp ywa y Zbiorniki nieprzep ywowe do uk adu pod czone s bocznikowo jednym przewodem, co powoduje, e woda tym przewodem do zbiornika dop ywa lub z niego odp ywa Inne kryteria podzia u zbiornikw:  Kszta t np. prostopad o cienne, walcowe, sto kowe, kuliste, z o one  Ilo komr jedno i wielokomorowe  Materia konstrukcyjny stalowe, betonowe  Wielko ma e, du e, wielkie 10. Jakie zapisy w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego dotycz kszta towania zabudowy. Miejscowy plan zagospodarowania - Dla potencjalnego inwestora znaczenie zasadnicze maj ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy, ktre wi , od czasu wej cia w ycie, zarwno organy administracji jak i wszystkich maj cych inwestycyjne zamiary na terenie gminy, takie bowiem skutki prawne, wed ug regulacji art. 40 42 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorz dzie gminnym, wywo uj przepisy gminne (uchwa a rady gminy w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wchodzi w ycie od dnia w niej okre lonego, jednak nie wcze niej ni po up ywie 14 dni od dnia jej og oszenia. Og oszenie uchwa y rady gminy dotycz cej miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego odbywa si poprzez opublikowanie w wojewdzkim dzienniku urz dowym). Ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego - W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, ustala si , w zale no ci od potrzeb: y przeznaczenie terenw oraz linie rozgraniczaj ce tereny o r nych funkcjach lub r nych zasadach zagospodarowania, y linie rozgraniczaj ce ulice, place oraz drogi publiczne wraz z urz dzeniami pomocniczymi, a tak e tereny niezb dne do wytyczania cie ek rowerowych, y tereny przeznaczone do realizacji celw publicznych oraz linie rozgraniczaj ce te tereny, y granice i zasady zagospodarowania terenw lub obiektw podlegaj cych ochronie, y zasady obs ugi w zakresie infrastruktury technicznej oraz linie rozgraniczaj ce tereny tej infrastruktury, y lokalne warunki, zasady i standardy kszta towania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym rwnie linie zabudowy i gabaryty obiektw, a tak e maksymalne lub minimalne wska niki intensywno ci zabudowy, y zasady i warunki podzia u terenw na dzia ki budowlane, y szczeglne warunki zagospodarowania terenw, w tym zakaz zabudowy, wynikaj ce z potrzeby ochrony rodowiska przyrodniczego, kulturowego i zdrowia ludzi, prawid owego gospodarowania zasobami przyrody oraz ochrony gruntw rolnych i le nych, y tereny, na ktrych przewiduje si stosowanie systemw indywidualnych lub grupowych oczyszczania ciekw b d zbiornikw bezodp ywowych,

y tymczasowe sposoby zagospodarowania, urz dzania oraz u ytkowania terenu, y granice obszarw; zorganizowanej dzia alno ci inwestycyjnej, rehabilitacji istniej cej zabudowy i infrastruktury technicznej, przekszta ce obszarw zdegradowanych. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego okre la si tak e procentow stawk , s u c naliczeniu op aty zwi zanej ze wzrostem warto ci nieruchomo ci. W uchwale wskazuje si rwnie , sporz dzone wcze niej , miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, dotycz ce obszaru obj tego planem, ktre zachowuj moc i ktre trac moc. Studium kierunkw zagospodarowania przestrzennego - Analiz wp ywu regulacji z zakresu gospodarki przestrzennej na proces inwestycyjny rozpocz nale y od rozwa a na temat miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego. Zanim jednak przejdziemy do omawiania tych aktw prawa, trzeba zwrci uwag na dokument b d cy baz tworzenia tych aktw prawnych, czyli studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy, sporz dzanego w celu okre lenia polityki przestrzennej gminy. Tryb sporz dzania i uchwalania studium, ma w porwnaniu ze sporz dzaniem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego znacznie prostsz procedur , w ktrej przede wszystkim nie wyst puje element aktywnego udzia u spo eczno ci lokalnej. G wnym powodem powy szego jest fakt, i studium nie jest przepisem prawa miejscowego i nie mo e by podstaw rozstrzygania w indywidualnych sprawach obywateli, czyli nie stanowi podstawy do ustalania warunkw zabudowy i zagospodarowania dzia ki. W studium okre la si w szczeglno ci: obszary obj te lub wskazane do obj cia ochron na podstawie przepisw szczeglnych, y lokalne warto ci zasobw rodowiska przyrodniczego i zagro enia rodowiskowe, y obszary rolniczej przestrzeni produkcyjnej, w tym wy czone z zabudowy, y obszary zabudowane, ze wskazaniem, w miar potrzeby terenw wymagaj cych przekszta ce lub rehabilitacji, y obszary, ktre mog by przeznaczone pod zabudow , ze wskazaniem, w miar potrzeby, obszarw przewidzianych do zorganizowanej dzia alno ci inwestycyjnej, y obszary, ktre mog by przeznaczone pod zabudow mieszkaniow wynikaj c z potrzeby zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wsplnoty samorz dowej, y kierunki rozwoju komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym obszary, na ktrych b d stosowane indywidualne i grupowe systemy oczyszczania ciekw, a tak e tereny niezb dne do wytyczania cie ek rowerowych, y obszary, dla ktrych sporz dzenie miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego jest obowi zkowe na podstawie przepisw szczeglnych lub ze wzgl du na istniej ce uwarunkowania, y obszary przewidywane do realizacji zada i programw wynikaj cych z polityki przestrzennej wojewdztwa, okre lonej w strategii rozwoju wojewdztwa. Pomimo i opisany dokument nie stanowi prawa miejscowego, jest jednak najwa niejszym wyznacznikiem do jego tworzenia. Analiza studium pozwala pozna kierunki rozwoju gminy oraz polityk przestrzenn przyj t dla jej obszaru. Odpowiedzialny za sporz dzenie studium jest zarz d gminy, natomiast uchwala go rada gminy. Rozdzia 4 Ustalanie warunkw zabudowy i zagospodarowania terenu Art. 39. 1. Zmiana zagospodarowania terenu polegaj ca w szczeglno ci na wykonaniu, odbudowie, rozbudowie i nadbudowie obiektu budowlanego wymaga ustalenia warunkw zabudowy i zagospodarowania terenu. 2. Nie wymagaj ustalenia warunkw zabudowy i zagospodarowania terenu: 1) roboty budowlane polegaj ce na modernizacji, remoncie lub monta u, przebudowa oraz zmiana przeznaczenia budynku lub jego cz ci, je eli nie powoduj zmiany sposobu zagospodarowania terenu, 2) roboty budowlane nie wymagaj ce pozwolenia na budow . Art. 40. 1. W sprawach ustalania warunkw zabudowy i zagospodarowania terenu orzeka si , w drodze decyzji, na podstawie ustale miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku planu, z zastrze eniem art. 13 ust. 1, na podstawie przepisw szczeglnych. 2. W przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, decyzj o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu przygotowuje osoba posiadaj ca uprawnienia urbanistyczne. 3. Decyzj o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, z zastrze eniem ust. 3a i 3b, wydaje wjt, burmistrz albo prezydent miasta, po uzyskaniu uzgodnie lub decyzji wymaganych ustaw i przepisami szczeglnymi. 3a. W odniesieniu do terenw zamkni tych, w rozumieniu przepisw Prawa budowlanego, decyzj o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu wydaje wojewoda. 3b. W stosunku do morskich wd wewn trznych i morza terytorialnego decyzj o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu wydaje dyrektor w a ciwego miejscowo urz du morskiego. 3c. W przypadku inwestycji wykraczaj cych poza obszar jednej gminy decyzj o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, dotycz c terenu po o onego w granicach jednego wojewdztwa, wydaje wjt, burmistrz lub prezydent miasta, na obszarze w a ciwo ci ktrego znajduje si wi ksza cz terenu inwestycji, w porozumieniu z zainteresowanymi wjtami, burmistrzami lub prezydentami miast. 4. Decyzje, o ktrych mowa w ust. 1 i 2, wydaje si po uzgodnieniu z: 1) dzia aj cymi w imieniu wojewody wojewdzkimi inspektorami: ochrony rodowiska oraz sanitarnym - w odniesieniu do inwestycji szczeglnie szkodliwych dla rodowiska i zdrowia ludzi,

10

2) powiatowym inspektorem sanitarnym, w odniesieniu do inwestycji mog cych pogorszy stan rodowiska, 3) Ministrem Zdrowia i Opieki Spo ecznej, w odniesieniu do inwestycji lokalizowanych w miejscowo ciach uzdrowiskowych - zgodnie z odr bnymi przepisami, 4) dzia aj cym w imieniu wojewody wojewdzkim konserwatorem zabytkw, w odniesieniu do obszarw i obiektw obj tych ochron konserwatorsk , 5) dyrektorem w a ciwego urz du morskiego, w odniesieniu do obszarw pasa technicznego, ochronnego, morskich portw i przystani, 6) w a ciwym organem pa stwowego nadzoru grniczego, w odniesieniu do terenw grniczych. 4a. Uzgodnienia, o ktrych mowa w ust. 4 pkt 1 i pkt 2, podejmowane s przez w a ciwe organy w terminie nie d u szym ni 2 miesi ce, na podstawie ocen oddzia ywania na rodowisko, sporz dzanych przez bieg ych z listy Ministra Ochrony rodowiska, Zasobw Naturalnych i Le nictwa. 5. Minister Ochrony rodowiska, Zasobw Naturalnych i Le nictwa, w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Spo ecznej, w drodze rozporz dzenia, okre li: 1) rodzaje inwestycji szczeglnie szkodliwych dla rodowiska i zdrowia ludzi oraz inwestycji mog cych pogorszy stan rodowiska, 2) wymagania, jakim powinny odpowiada : a) prognozy skutkw wp ywu ustale miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na rodowisko, o ktrym mowa w art. 10 ust. 2, b) oceny oddzia ywania na rodowisko przyrodnicze inwestycji, o ktrych mowa w pkt 1, sporz dzane przez bieg ych z listy Ministra Ochrony rodowiska, Zasobw Naturalnych i Le nictwa. Art. 41. 1. Ustalenie warunkw zabudowy i zagospodarowania terenu nast puje na wniosek zainteresowanego. 2. Wniosek o ustalenie warunkw zabudowy i zagospodarowania terenu powinien zawiera okre lenie: 1) granic terenu obj tego wnioskiem, przedstawionych na kopii mapy zasadniczej lub w przypadku jej braku na kopii mapy ewidencyjnej, obejmuj cej teren, ktrego wniosek dotyczy, i najbli sze otoczenie tego terenu, 2) funkcji i sposobu zagospodarowania terenu oraz charakterystyki zabudowy i zagospodarowania terenu, 3) zapotrzebowania na wod , energi i sposobu odprowadzania lub oczyszczania ciekw oraz innych potrzeb w zakresie infrastruktury technicznej, a w szczeglnych przypadkach sposobu unieszkodliwiania odpadw, 4) charakterystycznych parametrw technicznych inwestycji oraz w przypadku braku obowi zku wykonania oceny oddzia ywania na rodowisko, o ktrej mowa w art. 40 ust. 5 pkt 2 lit. b), dane charakteryzuj ce jej wp yw na rodowisko lub jego wykorzystanie. 2a. Do wniosku, o ktrym mowa w ust. 1, zainteresowany obowi zany jest za czy ocen oddzia ywania na rodowisko w odniesieniu do inwestycji szczeglnie szkodliwych dla rodowiska i zdrowia ludzi i mog cych pogorszy stan rodowiska, sporz dzon przez bieg ego z listy Ministra Ochrony rodowiska, Zasobw Naturalnych i Le nictwa. 3. Nie mo na uzale ni wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu od zobowi zania si wnioskodawcy do spe nienia nie przewidzianych, obowi zuj cymi przepisami, wiadcze lub warunkw. Art. 42. 1. Decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu okre la: 1) rodzaj inwestycji, 2) warunki wynikaj ce z ustale miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, je li dla danego obszaru plan zosta uchwalony, 3) warunki zabudowy i zagospodarowania terenu wynikaj ce z przepisw szczeglnych, 4) warunki obs ugi w zakresie infrastruktury technicznej i komunikacji, 5) wymagania dotycz ce ochrony interesw osb trzecich, 6) linie rozgraniczaj ce teren inwestycji, wyznaczone na mapie w stosownej skali, 7) okres wa no ci decyzji. 2. W stosunku do inwestycji liniowych decyzja, o ktrej mowa w ust. 1, okre la ponadto: 1) przebieg inwestycji, a w przypadku inwestycji wymagaj cych wydzielenia terenu, granice tego terenu, wyznaczone na mapie w stosownej skali, 2) w miar potrzeby, szczeglne warunki wynikaj ce z charakteru inwestycji. Art. 43. Nie mo na odmwi ustalenia warunkw zabudowy i zagospodarowania terenu, je eli zamierzenie nie jest sprzeczne z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku planu, z przepisami szczeglnymi, z zastrze eniem art. 13 ust. 1. Art. 44. 1. W przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, z zastrze eniem art. 13 ust. 1, wydanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu nast puje po przeprowadzeniu rozprawy administracyjnej. O terminie rozprawy zawiadamia si zainteresowanych oraz og asza si dodatkowo w prasie lokalnej lub w sposb zwyczajowo przyj ty w danej miejscowo ci. 2. Wjt, burmistrz albo prezydent miasta, po przeprowadzeniu rozprawy, o ktrej mowa w ust. 1, przedstawia wojewodzie warunki zabudowy i zagospodarowania terenu w celu stwierdzenia ich zgodno ci z prawem. 3. Wojewoda, w drodze postanowienia, stwierdza w terminie 30 dni od dnia przedstawienia warunkw zabudowy i zagospodarowania terenu, o ich zgodno ci z prawem. Na postanowienie to stronie nie przys uguje za alenie.

11

4. Wjt, burmistrz albo prezydent miasta, z zastrze eniem ust. 5a, w przypadku stwierdzenia przez wojewod niezgodno ci z prawem warunkw zabudowy i zagospodarowania terenu, usuwa te niezgodno ci. 5. Zarz d gminy przedstawia radzie gminy, nie rzadziej ni raz w roku, wykaz decyzji, o ktrych mowa w ust. 1, wraz z ocen skutkw, jakie decyzje te wywo a y w zagospodarowaniu przestrzennym gminy. 5a. W stosunku do morskich wd wewn trznych i morza terytorialnego czynno ci, o ktrych mowa w ust. 2 i 4, wykonuje dyrektor w a ciwego miejscowo urz du morskiego. Art. 45. 1. Dla obszarw, dla ktrych, zgodnie z art. 13 ust. 1, istnieje obowi zek sporz dzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, post powanie administracyjne w sprawie ustalenia warunkw zabudowy i zagospodarowania terenu zawiesza si do czasu uchwalenia planu. 2. Dla obszarw nie wymienionych w ust. 1, a w odniesieniu do ktrych nast pi o og oszenie o przyst pieniu do sporz dzenia lub zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, o ktrym mowa w art. 18 ust. 2 pkt 1, post powanie administracyjne w sprawie ustalenia warunkw zabudowy i zagospodarowania terenu mo na zawiesi na czas nie d u szy ni 12 miesi cy od dnia tego og oszenia. Je eli w okresie zawieszenia post powania administracyjnego nie uchwalono miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub nie dokonano jego zmiany, stosuje si odpowiednio przepisy art. 44 albo ustala si warunki zabudowy i zagospodarowania terenu na podstawie obowi zuj cego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Art. 46. 1. Dla tego samego terenu decyzj o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu mo na wyda wi cej ni jednemu wnioskodawcy, dor czaj c odpis decyzji do wiadomo ci pozosta ym wnioskodawcom i w a cicielowi lub u ytkownikowi wieczystemu nieruchomo ci, z zastrze eniem ust. 1a. 1a. W przypadku inwestycji liniowych wprowadzonych do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w a cicielom i u ytkownikom wieczystym nieruchomo ci, na ktrych inwestycje te maj by realizowane, przekazuje si informacje o wydaniu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. 2. Decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu nie rodzi praw do terenu oraz nie narusza prawa w asno ci i uprawnie osb trzecich. Informacj tej tre ci zamieszcza si w decyzji. 3. Wnioskodawcy, ktry nie uzyska prawa do terenu, nie przys uguje roszczenie o zwrot nak adw poniesionych w zwi zku z otrzyman decyzj ustalaj c warunki zabudowy i zagospodarowania terenu. Art. 46a. 1. Decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu jest niewa na, je eli: 1) jest sprzeczna z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub 2) nie sporz dzono miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w przypadkach okre lonych w art. 13 ust. 1, a decyzja zosta a wydana po powstaniu obowi zku jego sporz dzenia. 2. Stwierdzenie niewa no ci decyzji, o ktrej mowa w ust. 1, nast puje na zasadach i w trybie okre lonym w Kodeksie post powania administracyjnego. Art. 47. Warunki zabudowy i zagospodarowania terenu, ustalone w decyzji, wi organ wydaj cy pozwolenie na budow . Art. 48. Wjt, burmistrz albo prezydent miasta, z zastrze eniem art. 50a, stwierdza, w drodze decyzji, wyga ni cie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, je eli: 1) inny wnioskodawca uzyska pozwolenie na budow , 2) zachodz okoliczno ci, o ktrych mowa w art. 35 ust. 1. Art. 49. 1. Do wjta, burmistrza albo prezydenta miasta przesy a si odpisy decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej, je eli dotycz one zagospodarowania terenu. 2. Organy, ktre w terminie 7 dni od dnia wydania decyzji, o ktrych mowa w ust. 1, nie przes a y odpisw tych decyzji, ponosz odpowiedzialno za szkod tym wyrz dzon . 3. Zarz d gminy bada zgodno decyzji, o ktrych mowa w ust. 1, z ustalonymi warunkami zabudowy i zagospodarowania terenu. Art. 50. Wjt, burmistrz lub prezydent miasta prowadzi rejestr wydanych decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Art. 50a. 1. W stosunku do morskich wd wewn trznych i morza terytorialnego dyrektor w a ciwego miejscowo urz du morskiego wydaje decyzje, o ktrych mowa w art. 48 pkt 1, oraz wykonuje czynno ci, o ktrych mowa w art. 49 i art. 50. 2. W gminach, w granicach ktrych znajduj si morskie wody wewn trzne, wydanie decyzji, o ktrych mowa w ust. 1, nast puje po uzgodnieniu z wjtem, burmistrzem albo prezydentem miasta. 11. Jakie zapisy miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego s u ochronie rodowiska. Art. 1. 2. W zagospodarowaniu przestrzennym uwzgl dnia si zw aszcza: 1) wymagania adu przestrzennego, urbanistyki i architektury,

12

2) walory architektoniczne i krajobrazowe, 3) wymagania ochrony rodowiska przyrodniczego, zdrowia oraz bezpiecze stwa ludzi i mienia, a tak e wymagania osb niepe nosprawnych, 4) wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i dbr kultury, 5) walory ekonomiczne przestrzeni i prawo w asno ci, 6) potrzeby obronno ci i bezpiecze stwa pa stwa. Art. 6. 4. W studium uwzgl dnia si uwarunkowania wynikaj ce, w szczeglno ci z: 1) dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia terenu, 2) wyst powania obiektw i terenw chronionych na podstawie przepisw szczeglnych, 3) stanu i funkcjonowania rodowiska przyrodniczego i kulturowego, w tym stanu rolniczej przestrzeni produkcyjnej, 4) prawa w asno ci gruntw, 5) jako ci ycia mieszka cw, 6) zada s u cych realizacji ponadlokalnych celw publicznych. 5. W studium okre la si , w szczeglno ci: 1) obszary obj te lub wskazane do obj cia ochron na podstawie przepisw szczeglnych, 2) lokalne warto ci zasobw rodowiska przyrodniczego i zagro enia rodowiskowe, 3) obszary rolniczej przestrzeni produkcyjnej, w tym wy czone z zabudowy, 4) obszary zabudowane, ze wskazaniem, w miar potrzeby, terenw wymagaj cych przekszta ce lub rehabilitacji, 5) obszary, ktre mog by przeznaczone pod zabudow , ze wskazaniem, w miar potrzeby, obszarw przewidzianych do zorganizowanej dzia alno ci inwestycyjnej, 5a) obszary, ktre mog by przeznaczone pod zabudow mieszkaniow wynikaj c z potrzeby zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wsplnoty samorz dowej, 6) kierunki rozwoju komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym obszary, na ktrych b d stosowane indywidualne i grupowe systemy oczyszczania ciekw, a tak e tereny niezb dne do wytyczania cie ek rowerowych, 7) obszary, dla ktrych sporz dzanie miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego jest obowi zkowe na podstawie przepisw szczeglnych lub ze wzgl du na istniej ce uwarunkowania, 8) obszary przewidywane do realizacji zada i programw wynikaj cych z polityki, o ktrej mowa w ust. 2. Art. 10. 1. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego ustala si , w zale no ci od potrzeb: 1) przeznaczenie terenw oraz linie rozgraniczaj ce tereny o r nych funkcjach lub r nych zasadach zagospodarowania, 2) linie rozgraniczaj ce ulice, place oraz drogi publiczne wraz z urz dzeniami pomocniczymi, a tak e tereny niezb dne do wytyczania cie ek rowerowych, 3) tereny przeznaczone dla realizacji celw publicznych oraz linie rozgraniczaj ce te tereny, 4) granice i zasady zagospodarowania terenw lub obiektw podlegaj cych ochronie, 5) zasady obs ugi w zakresie infrastruktury technicznej oraz linie rozgraniczaj ce tereny tej infrastruktury, 6) lokalne warunki, zasady i standardy kszta towania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym rwnie linie zabudowy i gabaryty obiektw, a tak e maksymalne lub minimalne wska niki intensywno ci zabudowy, 7) zasady i warunki podzia u terenw na dzia ki budowlane, 8) szczeglne warunki zagospodarowania terenw, w tym zakaz zabudowy, wynikaj ce z potrzeb ochrony rodowiska przyrodniczego, kulturowego i zdrowia ludzi, prawid owego gospodarowania zasobami przyrody oraz ochrony gruntw rolnych i le nych, 9) tereny, na ktrych przewiduje si stosowanie systemw indywidualnych lub grupowych oczyszczenia ciekw b d zbiornikw bezodp ywowych, 10) tymczasowe sposoby zagospodarowania, urz dzania oraz u ytkowania terenu, 11) granice obszarw: a) zorganizowanej dzia alno ci inwestycyjnej, b) rehabilitacji istniej cej zabudowy i infrastruktury technicznej, c) przekszta ce obszarw zdegradowanych. 2. Do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego do cza si prognoz skutkw wp ywu ustale planu na rodowisko przyrodnicze, sporz dzon przez bieg ego z listy Ministra Ochrony rodowiska, Zasobw Naturalnych i Le nictwa. Art. 40. 5. Minister Ochrony rodowiska, Zasobw Naturalnych i Le nictwa, w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Spo ecznej, w drodze rozporz dzenia, okre li: 1) rodzaje inwestycji szczeglnie szkodliwych dla rodowiska i zdrowia ludzi oraz inwestycji mog cych pogorszy stan rodowiska, 2) wymagania, jakim powinny odpowiada : a) prognozy skutkw wp ywu ustale miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na rodowisko, o ktrym mowa w art. 10 ust. 2,

13

b) oceny oddzia ywania na rodowisko przyrodnicze inwestycji, o ktrych mowa w pkt 1, sporz dzane przez bieg ych z listy Ministra Ochrony rodowiska, Zasobw Naturalnych i Le nictwa. 12. Czy lokalna spo eczno mo e mie wp yw na zapisy zawarte w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Art. 18. 1. Organem w a ciwym w sprawie sporz dzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego jest zarz d gminy. 2. Zarz d gminy, po podj ciu przez rad gminy uchwa y o przyst pieniu do sporz dzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, kolejno: 1) og asza w miejscowej prasie oraz przez obwieszczenie, a tak e w sposb zwyczajowo przyj ty w danej miejscowo ci, o przyst pieniu do sporz dzania planu, okre laj c form , miejsce i termin, nie krtszy ni 21 dni, sk adania wnioskw do planu, 2) zawiadamia na pi mie o przyst pieniu do sporz dzania planu organy w a ciwe do uzgadniania projektu planu oraz zarz d wojewdztwa i powiatu, 2a) bada spjno rozwi za projektu planu z polityk przestrzenn gminy okre lon w studium, o ktrym mowa w art. 6, 3) wyst puje o opinie w a ciwych organw administracji rz dowej, stosownie do przedmiotu planu, 4) uzgadnia projekt planu, stosownie do jego zakresu, z: a) organami w a ciwymi do uzgadniania miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego, na podstawie przepisw szczeglnych, b) wojewod , w zakresie zgodno ci miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z zadaniami rz dowymi wpisanymi do wojewdzkiego rejestru, o ktrym mowa w art. 61 ust. 1, b1) zarz dem wojewdztwa, w zakresie zgodno ci miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z zadaniami samorz du wojewdztwa wpisanymi do rejestru, o ktrym mowa w art. 61 ust. 1, c) zarz dami gmin s siednich, je eli obszar obj ty projektem planu przylega do granic tych gmin lub gdy ustalenia planu mog narusza ich interes prawny, d) zarz dem miasta, b d cego obowi zkowym zwi zkiem gmin, gdy plan dotyczy gminy po o onej na jego obszarze, w zakresie zgodno ci z planem zagospodarowania przestrzennego tego miasta, e) w a ciwymi terytorialnie organami wojskowymi, ochrony granic oraz bezpiecze stwa pa stwa, w zakresie ich w a ciwo ci, f) dyrektorem w a ciwego urz du morskiego w zakresie zagospodarowania pasa technicznego, pasa ochronnego, morskich portw i przystani, g) w a ciwym zarz dem drogi, je eli sposb zagospodarowania gruntw przyleg ych do pasa drogowego lub zmiana tego sposobu mo e mie wp yw na ruch drogowy lub sam drog , 5) zawiadamia na pi mie o terminie wy o enia projektu planu: a) w a cicieli lub w adaj cych nieruchomo ciami, ktrych interes prawny mo e by naruszony ustaleniami planu, b) w a cicieli nieruchomo ci, od ktrych mo e by pobrana op ata, o ktrej mowa w art. 36 ust. 3, c) osoby, ktrych wnioski nie zosta y uwzgl dnione w projekcie planu, uzasadniaj c odmow ich uwzgl dnienia, 6) wyk ada projekt planu i prognoz , o ktrej mowa w art. 10 ust. 2, do publicznego wgl du, na okres co najmniej 21 dni, a o wy o eniu og asza w sposb okre lony w pkt 1, co najmniej na 7 dni przed wy o eniem, a tak e zapewnia informacj o wy o onym projekcie i umo liwia uzyskanie, za zwrotem kosztw, kopii, wypisw i wyrysw, 7) przyjmuje protesty, o ktrych mowa w art. 23 ust. 1, i zarzuty, o ktrych mowa w art. 24 ust. 1, 8) po up ywie terminw, o ktrych mowa w art. 23 ust. 2 i art. 24 ust. 2, rozpatruje, w terminie nie d u szym ni miesi c, protesty i zarzuty wniesione do projektu planu i przedstawia radzie gminy protesty i zarzuty nie uwzgl dnione w projekcie planu, 9) og asza, w sposb okre lony w pkt 1, o terminie sesji, na ktrej rada gminy rozpatrzy nie uwzgl dnione protesty i zarzuty, zawiadamiaj c o tym imiennie zainteresowanych, 10) dor cza zainteresowanym wyci g z uchwa y rady gminy rozstrzygaj cej o nieuwzgl dnieniu z o onych zarzutw wraz z pouczeniem o dopuszczalno ci wniesienia skargi do s du administracyjnego, 11) przedstawia radzie gminy do uchwalenia projekt planu, uwzgl dniaj cy orzeczenia s du administracyjnego wydane w zwi zku ze z o onymi zarzutami, oraz informuje o wynikach bada , o ktrych mowa w pkt 2a, 12) og asza, w sposb okre lony w pkt 1, o terminie sesji, na ktrej b dzie rozpatrywany projekt planu, 13) przedstawia wojewodzie uchwa rady gminy wraz z dokumentacj planistyczn w celu oceny zgodno ci z prawem, 14) kieruje, w terminie nie d u szym ni 30 dni, uchwa rady gminy do og oszenia w wojewdzkim dzienniku urz dowym. 3. Przepis ust. 2 stosuje si odpowiednio do zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz planu sporz dzanego na podstawie art. 15. Art. 19. 1. Organy, o ktrych mowa w art. 18 ust. 2 pkt 3 i 4, s zobowi zane do wsp pracy przy sporz dzaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, polegaj cej na wyra aniu opinii, sk adaniu wnioskw oraz udost pnianiu informacji, na swj koszt. 2. Protesty organw, o ktrych mowa w ust. 1, z o one do projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, podlegaj odrzuceniu, je eli organy te nie wywi za y si z obowi zkw wsp pracy przy sporz dzaniu projektu planu. Art. 20. Organy, o ktrych mowa w art. 18 ust. 2 pkt 4, uzgadniaj , na swj koszt, projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, w zakresie swojej w a ciwo ci rzeczowej i miejscowej.

14

Art. 21. 1. Organ, z ktrym uzgodniono projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, ponosi koszty zmiany projektu planu, spowodowane p niejsz zmian stanowiska zaj tego w trakcie uzgadniania planu. 2. Spory pomi dzy gmin a organem, o ktrym mowa w ust. 1, dotycz ce wysoko ci kosztw, rozstrzygaj s dy powszechne. 3. Je eli organ, o ktrym mowa w ust. 1 i 2, dzia a w ramach zespolonej administracji powiatowej lub w ramach samorz du wojewdztwa i wykonuje zadania z zakresu administracji rz dowej, Skarb Pa stwa ponosi koszty zmiany planu lub jego projektu jedynie wwczas, gdy zmiana stanowiska organu wynik a ze zmiany ustawy lub wi cych ten organ nowych ustale organu administracji rz dowej wy szego stopnia. Art. 22. 1. Zarz d gminy ustala termin przedstawienia uzgodnie i opinii, o ktrych mowa w art. 18 ust. 2 pkt 3 i 4, nie krtszy ni 21 dni od dnia udost pnienia projektu planu. 2. Nieprzedstawienie uzgodnie i opinii w terminie, o ktrym mowa w ust. 1, uwa a si odpowiednio za uzgodnienie lub brak uwag do projektu planu. Art. 23. 1. Protest mo e wnie ka dy, kto kwestionuje ustalenia przyj te w projekcie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, wy o onym do publicznego wgl du. 2. Protest nale y wnie na pi mie, w terminie nie d u szym ni 14 dni, po up ywie okresu wy o enia projektu. 3. O uwzgl dnieniu b d odrzuceniu protestu rozstrzyga rada gminy w drodze uchwa y. Art. 24. 1. Zarzut mo e wnie ka dy, ktrego interes prawny lub uprawnienia zosta y naruszone przez ustalenia przyj te w projekcie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, wy o onym do publicznego wgl du. 2. Zarzut nale y wnie na pi mie, w terminie nie d u szym ni 14 dni, po up ywie okresu wy o enia projektu. 3. O uwzgl dnieniu b d odrzuceniu zarzutu rozstrzyga rada gminy, w drodze uchwa y, zawieraj cej uzasadnienie faktyczne i prawne. 4. Uchwa o odrzuceniu zarzutu w ca o ci lub cz ci, wnosz cy zarzut mo e zaskar y do s du administracyjnego, w terminie 30 dni od dnia jej dor czenia. Art. 25. Je eli rada gminy stwierdzi konieczno dokonania zmian w przedstawionym do uchwalenia projekcie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, w tym tak e w wyniku uwzgl dnienia wnioskw, protestw i zarzutw, czynno ci, o ktrych mowa w art. 18 ust. 2, ponawia si w zakresie niezb dnym do dokonania tych zmian. Art. 26. Rada gminy uchwala miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego oraz jego zmiany, z zastrze eniem art. 15. Art. 27. 1. Naruszenie trybu post powania oraz w a ciwo ci organw okre lonych w art. 18 powoduje niewa no uchwa y rady gminy w ca o ci lub cz ci. 2. Je eli orzeczenie organu nadzoru, stwierdzaj ce niewa no uchwa y w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, stanie si prawomocne z powodu niez o enia przez gmin , w przewidzianym terminie, skargi do s du administracyjnego lub je eli skarga zostanie przez s d oddalona, czynno ci, o ktrych mowa w art. 18 ust. 2, ponawia si w zakresie niezb dnym w celu uzyskania zgodno ci projektu planu z prawem. Art. 28. Uchwa a rady gminy w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obowi zuje od dnia w niej okre lonego, jednak nie wcze niej ni po up ywie 14 dni od dnia og oszenia. Art. 29. 1. Ka dy ma prawo wgl du do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz otrzymania wypisw i wyrysw z planu. 2. Za wydane wypisy i wyrysy pobiera si op at administracyjn . Art. 30. 1. Wjt, burmistrz albo prezydent miasta prowadzi aktualizowany rejestr miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego, gromadzi materia y zwi zane z tymi planami oraz odpowiada za przechowywanie orygina w miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego, rwnie uchylonych i nie obowi zuj cych. 2. Wjt, burmistrz albo prezydent miasta jest obowi zany przekazywa wojewodzie, staro cie i marsza kowi wojewdztwa kopie uchwalonych miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego. Art. 31. 1. Zarz d gminy dokonuje oceny zmian w zagospodarowaniu przestrzennym gminy i przedstawia radzie gminy, co najmniej raz w okresie kadencji, wyniki tej oceny. 2. Zarz d gminy przeprowadza analiz wnioskw w sprawie sporz dzania lub zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 3. Zarz d gminy w wyniku ocen i analiz wyst puje do rady gminy ze stosownymi wnioskami w sprawie sporz dzenia lub zmiany miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego. 13. Czy bez obowi zuj cego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego mo na uzyska pozwolenie na budow .
Art. 40.

15

2. W przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, decyzj o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu przygotowuje osoba posiadaj ca uprawnienia urbanistyczne. 14. Jakie s podstawowe r nice mi dzy planowaniem przestrzennym na poziomie krajowym a na poziomie lokalnym (gminnym). Rozdzia 5a Kszta towanie i realizacja polityki przestrzennej wojewdztwa Art. 54a. 1. W celu okre lenia uwarunkowa i kierunkw polityki przestrzennej organy samorz du wojewdztwa prowadz analizy i studia oraz opracowuj koncepcje i sporz dzaj programy, odnosz ce si do obszarw i zagadnie - odpowiednio do potrzeb i celw podejmowanych prac. 2. Organy powiatu mog prowadzi , w granicach swojej w a ciwo ci rzeczowej, analizy i studia z zakresu zagospodarowania przestrzennego, odnosz ce si do obszaru powiatu i zagadnie jego rozwoju. Art. 54b. 1. Sejmik wojewdztwa uchwala strategi rozwoju wojewdztwa okre laj c uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju wojewdztwa. 2. Sejmik wojewdztwa uchwala plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa, w ktrym okre la si zasady organizacji struktury przestrzennej, w tym: 1) podstawowe elementy sieci osadniczej, 2) rozmieszczenie infrastruktury spo ecznej, technicznej i innej, 3) wymagania w zakresie ochrony rodowiska przyrodniczego i ochrony dbr kultury - z uwzgl dnieniem obszarw podlegaj cych szczeglnej ochronie. 3. W planie zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa uwzgl dnia si zadania rz dowe, s u ce realizacji ponadlokalnych celw publicznych, wpisane do rejestru, o ktrym mowa w art. 61 ust. 1, oraz ustala si obszary, na ktrych przewiduje si realizacj tych celw. 4. W planie zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa umieszcza si zadania samorz du wojewdztwa, s u ce realizacji ponadlokalnych celw publicznych, zawarte w programach, o ktrych mowa w art. 54d, oraz wskazuje si obszary, na ktrych przewiduje si realizacj tych zada , z zastrze eniem art. 14 pkt 2 i art. 36 ust. 1 i 2. 5. Projekt planu zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa podlega: 1) uzgodnieniu z Prezesem Urz du Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast w zakresie programw, o ktrych mowa w art. 58 ust. 1, 2) zaopiniowaniu przez: a) Prezesa Urz du Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast, z zastrze eniem pkt 1, b) organy gmin i powiatw (miast na prawach powiatu). 6. Uchwa sejmiku wojewdztwa o uchwaleniu planu zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa wraz z wykazami zada rz dowych i samorz dowych wojewdztwa, o ktrych mowa w ust. 3 i 4, marsza ek wojewdztwa przekazuje wojewodzie celem og oszenia ich w wojewdzkim dzienniku urz dowym. 7. Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa podlega okresowej aktualizacji. Przepisy ust. 3-6 stosuje si odpowiednio. Art. 54c. Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa nie jest aktem prawa miejscowego i nie narusza uprawnie gmin okre lonych w art. 710. Art. 54d. 1. Sejmik wojewdztwa uchwala programy wojewdzkie s u ce realizacji ponadlokalnych i regionalnych celw publicznych. 2. Programy, o ktrych mowa w ust. 1, przygotowuje zarz d wojewdztwa. 3. Uchwalenie programu mo liwe jest po zapewnieniu rodkw finansowych niezb dnych do realizacji zobowi za , o ktrych mowa w art. 14 pkt 2 i art. 36 ust. 1 i 2. 4. Z dniem uchwalenia planu zagospodarowania przestrzennego zadania rz dowe oraz zadania samorz du wojewdztwa wynikaj ce z programw przyj tych przed dniem uchwalenia planu umieszczane s w wykazie, o ktrym mowa w art. 54b ust. 6. 5. Przepis ust. 4 stosuje si odpowiednio do zada wynikaj cych z programw uchwalonych po dniu uchwalenia planu. W takim przypadku przed uchwaleniem programu sejmik wojewdztwa ocenia jego zgodno z obowi zuj cym planem i w miar potrzeby podejmuje kroki maj ce na celu usuni cie sprzeczno ci. 6. Marsza ek wojewdztwa informuje wojewod o uchwaleniu programu w celu wprowadzenia go do rejestru, o ktrym mowa w art. 61 ust. 1. Rozdzia 6 Kszta towanie i realizacja polityki przestrzennej pa stwa Art. 55. W celu okre lenia podstaw i kierunkw polityki przestrzennej pa stwa ministrowie i centralne organy administracji rz dowej prowadz analizy i studia oraz opracowuj koncepcje i sporz dzaj programy odnosz ce si do obszarw i zagadnie - odpowiednio do potrzeb i celw podejmowanych prac. Art. 56. 1. Prezes Rz dowego Centrum Studiw Strategicznych w trybie prac nad strategi rozwoju kraju sporz dza i aktualizuje koncepcj polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, okre laj c zw aszcza przyrodnicze, kulturowe, spo eczne i ekonomiczne uwarunkowania i cele oraz kierunki tej polityki.

16

2. Prezes Rz dowego Centrum Studiw Strategicznych przedstawia Radzie Ministrw koncepcj , o ktrej mowa w ust. 1. Rada Ministrw ustala, w jakim zakresie koncepcja ta b dzie stanowi podstaw sporz dzania programw, zawieraj cych zadania rz dowe, s u cych realizacji ponadlokalnych celw publicznych wp ywaj cych na przestrzenne zagospodarowanie kraju. 3. Prezes Rady Ministrw na wniosek ministra w a ciwego do spraw mieszkalnictwa i rozwoju miast przedk ada Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej koncepcj polityki przestrzennego zagospodarowania kraju oraz okresowe raporty o stanie zagospodarowania przestrzennego kraju. 4. Prezes Rady Ministrw na wniosek ministra w a ciwego do spraw mieszkalnictwa i rozwoju miast powo uje Pa stwow Rad Gospodarki Przestrzennej jako organ doradczy w sprawie koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju oraz ustala w regulaminie organizacj i zasady dzia ania tej rady. Art. 57. (skre lony). Art. 58. 1. Ministrowie i centralne organy administracji rz dowej sporz dzaj programy zawieraj ce zadania rz dowe s u ce realizacji ponadlokalnych celw publicznych. 2. Programy, o ktrych mowa w ust. 1, po zaopiniowaniu przez Prezesa Rz dowego Centrum Studiw Strategicznych i po uzgodnieniu z Prezesem Urz du Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast oraz z sejmikami w a ciwych wojewdztw, podlegaj zatwierdzeniu przez Rad Ministrw. 3. Przedmiotem uzgodnie , o ktrych mowa w ust. 2, jest spjno programu z koncepcj przestrzennego zagospodarowania kraju i planem zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa oraz zatwierdzonymi programami zada rz dowych i uchwalonymi programami wojewdzkimi. 4. Rada Ministrw mo e upowa ni inne organy do zatwierdzania programw. 5. Warunkiem zatwierdzenia programw jest zapewnienie rodkw finansowych niezb dnych do realizacji zobowi za , o ktrych mowa w art. 14 pkt 2 i art. 36 ust. 1 i 2. 6. Organy, o ktrych mowa w ust. 1, przekazuj wojewodom zatwierdzone programy, w cz ci dotycz cej ich w a ciwo ci. Art. 59. (skre lony). Art. 60. Organy, o ktrych mowa w art. 58 ust. 1, przekazuj zatwierdzone programy Prezesowi Urz du Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast, ktry sporz dza i prowadzi centralny rejestr programw rz dowych. Rozdzia 6a Zasady realizacji zada rz dowych i zada samorz du wojewdztwa Art. 61. 1. Wojewoda sporz dza i prowadzi wojewdzki rejestr, w ktrym zamieszcza: 1) zadania rz dowe i zadania samorz du wojewdztwa, wynikaj ce z programw, o ktrych mowa w art. 54d i art. 58, 2) zadania realizowane na terenach i obiektach chronionych na podstawie ustaw szczeglnych. 2. Prezes Rady Ministrw okre li, w drodze rozporz dzenia, szczeg owe zasady sporz dzania i prowadzenia wojewdzkiego rejestru. Art. 62. 1. Warunkiem realizacji zada rz dowych, o ktrych mowa w art. 58 ust. 1, jest ich wprowadzenie do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 2. Zadania rz dowe wprowadza si do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego po uprzednim przeprowadzeniu negocjacji z gmin , chyba e przepisy szczeglne stanowi inaczej. 3. Podstaw negocjacji, o ktrych mowa w ust. 2, jest wpis do wojewdzkiego rejestru. 4. Przedmiotem negocjacji s warunki wprowadzenia zadania rz dowego do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 5. Przedstawicielem rz du w negocjacjach z gmin jest wojewoda; Rada Ministrw mo e ustanowi innego przedstawiciela. 6. Je eli z wprowadzeniem zadania rz dowego do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego cz si zobowi zania wymagaj ce zapewnienia rodkw finansowych, o ktrych mowa w art. 58 ust. 5, ustalenie tych zobowi za nast puje w umowie. 7. Przepisy ust. 1-6 stosuje si odpowiednio do uchwalonych programw wojewdzkich. Przedstawicielem samorz du wojewdztwa w negocjacjach z gmin jest marsza ek wojewdztwa, chyba e sejmik wojewdztwa ustanowi innego przedstawiciela. Art. 63. 1. Je eli negocjacje nie doprowadz do uzgodnienia z gmin warunkw wprowadzenia zadania rz dowego do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, Rada Ministrw, na wniosek organu prowadz cego negocjacje, rozstrzyga w sprawie wprowadzenia zadania, okre laj c sposb realizacji zobowi za , o ktrych mowa w art. 14 pkt 2 i art. 36 ust. 1 i 2. 2. Je eli bezskuteczne negocjacje dotycz wprowadzenia do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zadania samorz du wojewdztwa, w sprawie rozstrzyga, na wniosek marsza ka wojewdztwa, Rada Ministrw, okre laj c rwnie sposb realizacji zobowi za , o ktrych mowa w art. 14 pkt 2 i art. 36 ust. 1 i 2. 3. Rozstrzygni cie Rady Ministrw, o ktrym mowa w ust. 2, jest ostateczne i wi ce dla gminy i dla samorz du wojewdztwa. Art. 64. 1. Rada Ministrw okre li, w drodze rozporz dzenia, tryb sporz dzania programw oraz negocjacji warunkw wprowadzania zada rz dowych s u cych realizacji ponadlokalnych celw publicznych do miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego.

17

2. Rada Ministrw okre li, w drodze rozporz dzenia, zasady uwzgl dniania w zagospodarowaniu przestrzennym potrzeb obronno ci i bezpiecze stwa pa stwa. Art. 65. 1. W przypadku odst pienia od realizacji zadania rz dowego, wprowadzonego do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, gminie przys uguje odszkodowanie za szkody spowodowane tym odst pieniem. 2. Gmina ponosi ryzyko wprowadzenia do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zadania rz dowego nie uj tego w zatwierdzonym programie. 3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje si odpowiednio w sprawie zadania samorz du wojewdztwa. 15. Z jakich cz ci sk ada si miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego i jakie informacje zawiera. Art. 7. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest przepisem gminnym. Art. 8. 1. Ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego stanowi tre uchwa y rady gminy. Integraln cz ci planu jest rysunek planu stanowi cy za cznik do uchwa y rady gminy. Rysunek planu obowi zuje w zakresie okre lonym uchwa . 2. W uchwale rady gminy wskazuje si , sporz dzone wcze niej, miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego dotycz ce obszaru obj tego planem, ktre zachowuj moc obowi zuj c , i ktre trac moc. 3. Projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego opracowuje si w formie, o ktrej mowa w ust. 1. 4. Prezes Urz du Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast okre li, w drodze zarz dzenia, rodzaje i wzory dokumentw stosowanych w pracach planistycznych oraz zakres i rodzaje dokumentw wymaganych w post powaniu o ustalenie warunkw zabudowy i zagospodarowania terenu. Art. 9. 1. W ustaleniach miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego uwzgl dnia si postanowienia przepisw szczeglnych odnosz ce si do obszaru obj tego planem i przedmiotu jego ustale . 2. W ustaleniach miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego uwzgl dnia si zadania rz dowe, o ktrych mowa w rozdziale 6, oraz zadania samorz dowe, o ktrych mowa w rozdziale 5a. Art. 10. 1. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego ustala si , w zale no ci od potrzeb: 1) przeznaczenie terenw oraz linie rozgraniczaj ce tereny o r nych funkcjach lub r nych zasadach zagospodarowania, 2) linie rozgraniczaj ce ulice, place oraz drogi publiczne wraz z urz dzeniami pomocniczymi, a tak e tereny niezb dne do wytyczania cie ek rowerowych, 3) tereny przeznaczone dla realizacji celw publicznych oraz linie rozgraniczaj ce te tereny, 4) granice i zasady zagospodarowania terenw lub obiektw podlegaj cych ochronie, 5) zasady obs ugi w zakresie infrastruktury technicznej oraz linie rozgraniczaj ce tereny tej infrastruktury, 6) lokalne warunki, zasady i standardy kszta towania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym rwnie linie zabudowy i gabaryty obiektw, a tak e maksymalne lub minimalne wska niki intensywno ci zabudowy, 7) zasady i warunki podzia u terenw na dzia ki budowlane, 8) szczeglne warunki zagospodarowania terenw, w tym zakaz zabudowy, wynikaj ce z potrzeb ochrony rodowiska przyrodniczego, kulturowego i zdrowia ludzi, prawid owego gospodarowania zasobami przyrody oraz ochrony gruntw rolnych i le nych, 9) tereny, na ktrych przewiduje si stosowanie systemw indywidualnych lub grupowych oczyszczenia ciekw b d zbiornikw bezodp ywowych, 10) tymczasowe sposoby zagospodarowania, urz dzania oraz u ytkowania terenu, 11) granice obszarw: a) zorganizowanej dzia alno ci inwestycyjnej, b) rehabilitacji istniej cej zabudowy i infrastruktury technicznej, c) przekszta ce obszarw zdegradowanych. 2. Do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego do cza si prognoz skutkw wp ywu ustale planu na rodowisko przyrodnicze, sporz dzon przez bieg ego z listy Ministra Ochrony rodowiska, Zasobw Naturalnych i Le nictwa. 3. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego okre la si rwnie stawk procentow , s u c naliczeniu op aty, o ktrej mowa w art. 36 ust. 3 16. Czy regulacje zawarte w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego powinny by liberalne czy te restrykcyjne. Podaj wady i zalety obu rozwi za . 17. Jaki

jest okres wa no ci miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Art. 67. 1. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, obowi zuj ce w dniu wej cia w ycie ustawy, trac moc po up ywie 5 lat od dnia jej wej cia w ycie, z zastrze eniem ust. 2. 2. Przepisu ust. 1 nie stosuje si do terenw obj tych zmianami miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego, dokonanymi na zasadach okre lonych w ustawie.

18

3. Przed utrat mocy planw, o ktrej mowa w ust. 1, rada gminy jest obowi zana do uchwalenia studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy. 18. Zasady wyznaczania wymaganego ci nienia dyspozycyjnego w wodoci gu zasilaj cym instalacje.

19

You might also like