1.

System polityczny
W adza
To zdolno do wydawania i egzekwowania polece

1.1. System polityczny.

-System polityczny charakterystyczny jest przez stosunki w adzy istniej ce w danym spo ecze stwie (walka o zdobycie i sprasowywanie w adzy) -System gospodarczy charakteryzuj go w danym spo ecze stwie stosunki w asno ci i podzia u dbr oraz stosunki powstaj ce w procesie gospodarczym -System spo eczny okre la stosunki warstw i klas spo ecznych oraz narodowo ciowych, a tak e rozmieszczenie terytorialne ludzi 3 elementy systemu politycznego: -idee i warto ci polityczne -organizacje, organy i instytucje polityczne -normy prawne, moralne, obyczajowe itp.

1.2. Ustrj polityczny i jego uwarunkowanie.

-Ustrj polityczny (organizacja polityczna spo ecze stwa) to jeden z trzech elementw systemu politycznego, ktry tworzy og organizacji i instytucji hamuj cych udzia w yciu politycznym spo ecze stwa. -Ustrj polityczny to ca okszta t zasad okre laj c organizacj spo eczn wskazuj cych na podmiot w adzy i sposb jej sprawowywania przez grup panuj c -Ustrj polityczny to ogl legalnie istniej cych w danym kraju organizacji s u cych danemu spo ecze stwu do zaspokajania jego potrzeb w sferze sprawowania w dzy, kierowania spo ecze stwem i organizowania jego ycia politycznego.

1.3. Typ pa stwa

-Typ pa stwa okre la do kogo nale podstawowe rodki produkcji i kto nimi dysponuje. Decyduj ca jest wi c wsplno ustroju ekonomiczne -Typ pa stwa to zesp cech wyra aj cych istoty pa stw powsta ych na gruncie dominacji tego samego rodzaju stosunkw produkcji -Typ pa stwa okre la, kto sprawuje w adze w pa stwie. -Trzy sfery panowania: ekonomiczna, polityczna i spo eczna.

Typy pa stw: pa stwo niewolnicze, feudalne, kapitalistyczne i socjalistyczne. W asnymi s owami: Typ pa stwa okre la do kogo nalez podstawowe rodki produkcji i kto nimi dysponuje. Jednocze nie okre la kto sprawuje w adze w pa stwie.

1.4. Forma pa stwa

Forma pa stwa okre la jak jest sprawowana w adza, jak jest zorganizowana i jak dzia a. Okre la wi c sposb w jaki urzeczywistnianie pa stwowe kierowane spo ecze stwem. -Forma pa stwa to sposb rz dzenia pa stwem, aby okre li tak pojmowan form pa stwa nale y zadba jakie w danym pa stwie dzia aj organy naczelne i jak okre laj si stosunki mi dzy nimi; jak kszta tuj si stosunki pomi dzy aparatem pa stwowym, a reszt ludno ci i na jakich zasadach si opieraj ; jaka jest struktura prawna danego pa stwa. -Forma pa stwa jest wynikie aktualnego uk adu si spo ecznych. Powinna by dostosowana do realizacji okre lonych interesw grupy panuj cej. Czynniki wp ywaj ce na form pa stwa: 1. Przyrodnicze (geograficzne, terytorialne, demograficzne) po o enienie pa stwa, dost p do zasobw naturalnych 2. Wewn trzne (ekonomiczne, polityczne, ideologiczne), si a gospodarki 3. Zewn trzne (uk ad mi dzynarodowych si politycznych) z jakim pa stwem wsp pracuje nasze pa stwo, jakie mamy z nimi stosunki +Formy pa stwa ze wzgl du na podzia rz du: -Monarchia -Republik (bur uazyjna i socjalistyczna) +Formy pa stwa ze wzgl du na podzia w adzy (ustawodawczej legislatywa i wykonawczej egzekutywa) -parlamentarno-komitetowy parlament ma ca kowit w dz nad rz dem -parlamentarno-gabinetowy mniejsza kontrola parlamentu, ale odpowiedzialno ktry jest szefem gabinetu, samodzielno rz du jest nieco wi ksza ponosi premier,

-system prezydencki jeden organ w adzy wykonawczej, kompetencje prezydenta s wi ksze ni parlamentu. USA -system semiprezydencki je li prezydent i parlament ten sam to w adza prezydenta jest silna, a je li nie to parleent ma przewag . Francja. -system kanclerski parlament wybiera kanclerza, kanclerz jest odpowiedzialny za rz d +Ustrj terytorialny

-Federacje pa stwo rezygnuje z suwerenno ci i przekazuje cz -Konfederacje pa stwo rezygnuje z suwerenno ci i przekazuje cz

w adzy podmiotom ni szy w adzy podmiotom ni szy

W asnymi s owami: Forma pa stwa okre la to w jaki sposb jest sprasowywana w adza w danym pa stwie i jak dzia a. 2. Oglna charakterystyka pa stw EUR R-WSCH 2.1. Podzia y socjopolityczne 2.2. Polityczne tradycje pa stw regionu 4. Modele ustrojowe pa stw EUR R-WSCH 4.1. Systemy wyborcze

4.2. Partie polityczne i systemy partyjne

Partia polityczna jest organizacj spo eczn i polityczn . Jest organizacj celow , a jej metod jest zdobycie i sprasowywanie w adzy. Celem jest realizacja programu politycznego. System partyjny to mechanizm wsp dzia ania wszystkich legalnie dzia aj cych partii politycznych System jednopartyjny, wielopartyjny, dwublokowy, dwu i p partyjny (Niemcy) , system rozbicia wielopartyjnego (Polska)

4.3. Parlamenty i parlamentaryzm

Parlament = w adza ustawodawcza. Parlament podejmuje decyzje o tworzeniu nowych organw pa stwowych, sk adzie rz du (lub prezydent zale nie od ustroju). Uchwala ustawy, rozporz dzenia, ustawy mi dzynarodowe (ponad i pod ustawowe) Jednoizbowe W gry,Litwa Dwuizbowe Polska, Niemcy, Rosja, Czechy

4.4. Pozycja i wp ywy polityczne G owy Pa stw

G owa pa stwa = w adza wykonawcza +Sposb wyboru g owy pa stwa -wi kszo -wi kszo zwyk a bezwzgl dna (Polska)

-reprezantacyjna +Pozycja ustrojowa g owy pa stwa

a) dominuj ca model amerykanski, system prezydencki b) koryguj ca prezydent mo e zawetowa ustaw , np. Polska c) symboliczna reprezentatywna +Odpowiedzialno g owy pa stwa

-prerogatywy prezydent podejmuje decyzje i to one obowi zuj -kontrasygnata prezydent podejmuje decyzje, ale rz d musi zatwierdzi (np. w Polsce)

4.5. Rz d.
Wybr: 1) g owa pa stwa (np. USA)

2) wotum zaufania, prezydent powo uje i odwo uje cz onkw rz du, ale jego decyzja wymaga zgody parlamentu Obalanie: 1) koniec kadencji 2) dymisja, gdy nie ma wotum zaufania dla sejmu 3) sej utrwala wotum nieufno ci dla rz du 4.6. Wymiar sprawiedliwo ci