Opis Budynkw na przed-termin z

Histori Architektury Powszechnej

na podstawie magicznej listy budynkw opracowanej przez dr hab. in. arch. Teres Bardzisk-Bonenberg

Tomasz Czarnecki Marcin Danielczak

ku pamici grupy 1.2 Pozna; Maj 2008

ver. 0.1-rc1

1. Katedra Notre-Dame (Nasza Pani ) w Paryu

-Jan i Piotr z Chelles, Piotr z Montreuil, Jan Ravy -wyspa na Sekwanie (Cite), 2 kocioy wczeniejodstpstwa od k. prostego, 1163-1330 -5 naw(rzadko), podwjny Ambit:pierwotnie 3 kapliczki, dugo 130m -nawa gwna 12,5m x 33m -3 portale, postacie w. na rodkowym sd ostateczny, lewy (1210) powicony Maryi (jej ycie), prawy w. Anna(1220). -pod rozet Galeria Krlewska Judy i Izraela(rzd postaci krlw) -w czasie rewolucji stracia hemy, sama unikna zniszczenia bo groono, e moe zniszczy ssiednie budynki. -przed katedra plac z 2006 Jana Pawa II

2. Katedra w Chartres
-nazwiska budowniczych nie znane -1145 rozpoczcie budowy -1194 poar niszczy wszystko oprcz frontu, ocalaa relikwia Santa Camisia co uznano za cud. -1260 zakoczenie prac. i powiecenie -stoi na romaskich fundamentach, gbokoci 8m -dwie 90m iglice: wiksza za 1513, mniejsza ok. 1230 -10 000 rzeb z kamienia i szka -150 oryginalnych witray powierzchni 3000m -najwikszy w Europie ozdobno-pokutny labirynt -w 1979 wpisana na list UNECSO -130m dugoci, wys. nawy gwnej 36,5x13,8 -eksperymentalna konstrukcja, brak empor, tylko uki przyporowe -nie ucierpiaa w czasie rewolucji -1836 poar zniszczy drewniany dach, odbudowano alezny

3. Katedra w Reims
- bazylika zaprojektowana przez: Jean d'Orbais, Jean Le Loup, Gaucher de Reims, Bernard de Soissons, Robert de Coucy -budowa 1211-1300 w miejscu wityni z 401 -najbardziej harmoniczna i klasyczna: katedra aniow -nie przykryte halmami wiee -3 ogromne wysokie portale -nawa gwna 141x38x14,5m -witrae zaprojektowane przez Marca Chagalla -w czasie rewolucji zniszczono lektorium i witrae -do 1996 usuwano zniszczenia po I Wojnie w. -miejsce koronacji prawie wszystkich krlw Francji od Chlodwiga w V wieku. -tutaj w 1429 Joanna d'Arc kazaa koronowa odsunitego od wadzy Karola VII -w portalach tympanony zastpowane przez okna, gwny rozeta

4. Katedra w Salisbury
-konsekrowana w 1258 (w 2008 750lat istnienia), w 1265 skoczony zachodni front -w stylu Early English (cao) -przesadne proporcje 140x25,6m podkrelenie kierunku podunego -gwna cze ukoczona w zaledwie 38 lat -najwysza iglica w Anglii 123m -najstarszy dziaajcy zegar wiata 1386 -James Wyatt: due zmiany w 1790 roku, wymiana lektorium -2 transepty -pionowe elementy sys. szkieletowego sabiej akcentowane ni podzia na kondygnacje. -od poudniowej strony dobudowany wielki wirydarz z krugankami i kapitularzem na rzucie omioboku. -usytuowana poza miastem, na wolnym terenie

5. Kaplica King's College w Cambridge

-budowana w latach 1446-1515 w 3 okresach -ufundowana przez krla Henryka VI -perpendykularny styl -najwiksze na wiecie sklepienie palmowe. -jednonawowe wntrze 88x29m -prawie caa powierzchni cian wypeniaj okna z laskowaniami i witraami z XVI -naw przedziela drewniane lektorium z nowoytnymi organami -symbol uniwersytetu Cambridge

6.Koci w. Jakuba w Sandomierzu

-pierwsze wzmianki o fundowaniu kocioa pochodz z 1211 roku (ksina Adelajda) -pierwotnie ksina zamierzaa sprowadzi tutaj cystersw, skoczyo si na jednym z pierwszych w Europie konwentw benedyktynw (10 lat po regule). -pierwsza wersja kocioa ukoczona w 1241 -niezwykle nowoczesny na tamte czasy materia: cega -dugie zakonne prezbit., mieszczce wszystkich zakonnikw -klasztor budowano w 2 etapach, XIII, pozostae czci XIV -w XIV dobudowano dzwonnic, w XVII dwie kaplice -koci przeszed barokizacj okoo 1670 -na pocztku XIX wieku koci i miasto podupadao, apogeum nastpio w 1864 roku kiedy nastpia kasata sandomierskiego, bya to kara za udzia mnichw w powstaniu Styczniowym -w 1905 poar ktry zniszczy otarz oraz prezbiterium -do 1915 trwa rekonstrukcja x. Juzefa Rokoszny

7. Koci Mariacki w Krakowie

-ufundowany przez Mikoaja Wierzynka 1355-1365 w miejscu 2 wczeniejszych kociow. -pierwotnie koci halowy, w latach 1392-1397 przebudowany (przez Mikoaja Wernera) i zmieniony na bazylik -w XV wieku przy zewntrznych murach dobudowano kaplice, wikszo z nich projektowana przez Wiechonia z Kleparza -w kocu XV wieku: otarz Wita Stwosza -w XVIII w. Na polecenie Jacka Augusta opackiego wntrze gruntownie przerobiono w stylu barokowym -wiea wysza (Hejnalica) 82m, w 1478 roku ciela Matias Heringkan pokry wiee hemem, w 1666 umieszczono na nim zocona koron. -wiea nisza 69m, dzwonnica, pnorenesansowy hem z 1592. pi dzwonw najstarszy z koca XIII, dwa z 1386 i 1390, czwarty Pzygmunt Jana Freudenta 1438, pity zegarowy z 1564.

8. Katedra w Poznaniu
-pocztki kocioa z koca X wieku, 968 biskupstwa -1244-1245 zburzenie starego prezbiterium i budowa nowego wczesno-gotyckiego -poowa XIV przebudowa w styl gotycki -1790-1795 przebudowa w styl klasycystyczny -II wojna wiatowa: ocalay tylko kaplice -1946-1956 odbudowa w stylu gotyckim z koca XIV (Franciszek Morawski) -jeden z najstarszych polskich kociow i naj. Katedra -miejsce spoczynku najstarszych wadcw polski i przypuszczalnego chrztu Mieszka I -2 hemy wzorowane na klasycystycznych z 1725 -gwny portal XV od strony zachodniej -kaplice maj oryginalny wystrj: w. Juzefa 1905; w. Cecyli 1652 otarz; Matki boskiej i w. Franciszka Ksawerego; Najwitszego Sakramentu, Zota Kaplica (Krlw); Matki B. Czstochowskiej i w Stan. Kostki; Serca Jezusowego; Matki B. Anielskiej, w. Trjcy, w. Jana Kantego, Po. Kruchta, w. Stanisawa Biskupa

9. Koci NMP na Ostrowie Tumskim w Poznaniu

-w jego miejscu w 965 kaplica zamkowa Dobrawy -pod prezbiterium resztki palatium Mieszka I -pierwsza wzmianka o tym kociele z 1247 -w dzisiejszym ksztacie z poowy XV, powstawa w kilku fazach -pierwotnie mia by jedynie prezbiterium 1431-1448, pracami kierowa Hanusz Prus z Poznania -w wyniku braku rodkw przerwano budow, w 1445 Lorek z Kociana dobudowa szczyt i dach. -w 1447-1448 jego syn Marek dobudowa sklepienia -wybudowany z czerw. cegy przetykanej ceg. Galazur. -halowa konstrukcja podzielona na 3 nawy, prezbiterium i ambit

10. Konstrukcja kopuy katedry florenckiej (Matki Boskiej Kwietnej)

-wielka katedra zbudowana przez lud Florencji XIII-XIV -w 1418 miasto rozpisao konkurs na dach prezbiterium -Filippo Bruneleschi zobowiza sie pokry 43,2m rozpitoci kopu a w zasadzie sklepienia klasztornego -mury bbna o gruboci tylko 4m przy sklepieniu spite systemem belek i acuchw, ostre uki -kopua tworzy dwie powoki, 24 ebra w tym 8 gwnych -wewntrzna powoka 2,42-2,1m, zewntrzna 0,75-0,58m -przestrze midzy nawami umoliwia do dzi zwiedzanie i konserwacj. -budow kopuy rozpoczto w 1420 pocztkowo z Lorenzo Ghibertim (w 1425 odsunity) -prace zakoczono zasadnicze prace w 1433 -1446 dodano latarni na szczycie kopuy. -w XVI kopua pokryta freskami Sdu Ostatecznego Giorgio Vasarie i Frederico Zuccariego.

11. Paac Strozzi we Florencji

-projekt Benedetto da Maiano, budowany w 1489-1538 -generalnie tradycyjny redniowieczny paac florencki z cechami renesansowymi. -ze redniowiecza wywodzi si prosta brya z boniowaniem, na 1 i 2 pitrze okna przypominajce maswerki. -parter obronny, ze wzgldu na kramy i magazyny na nim. -bardzo renesansowy potny gzyms wieczcy bry. -wewntrzny dziedziniec bardzo lekki, renesansowy, kontrastowy od zewntrza, z krugankami i podcieniami. -wysoko kadej kondygnacji prawie 7m

12. Paac Medici-Riccardi we Florencji

-projekt Michelozzo di Bartolomeo 1444-1464 -pierwsza monumentalna rezydencja rodziny Medyceuszy -prostopadocienna, 3 kondygnacyjna brya z arkadowym dziedzicem wewntrz -na pocztku XVI mae okna parteru zastpiono duymi, z belkowaniami i tympanonami -budowl wieczy wielki gzyms z modylionami -parter i 1 pitro z boniowaniami -w 1655 roku paac kupiony przez rodzin Riccardi, korpus rozbudowany o 7 osi okien

13. Raac Ruccelai we Florencji

-zbudowany przez Leone Battiste Albertiego dla rodziny Rucellai'ch, budow rozpoczto w 1450 -pierwszy paac renesansowy z wykorzystaniem porzdkw spitrzonych, pilastry toskaskie, potem dwie wersje korynckich, nad ktrymi przebiega belkowanie na poziomie parapetu. -grny gzyms dostosowany do wielkoci caego budynku -na caej wysokoci lekkie bonowanie -obronny parter -cao stoi na cokole w ktrym architekt nawiza do wtku muru opus reticulatum, pod ktem 45*

14. San Lorenzo we Florencji

-pierwszy koci powsta w IV, potem w XI i XV (Brunelleschi) gruntownie przebudowywany. -budow rozpoczto w 1461 roku, krypty Medyceuszy -prostota przypomina wczesno-chrzecijask bazylik -cao kompozycji oparta na kwadracie -nawa g., transept, prezbit. pokryte drewnianym stropem -nawy boczne pokryte sklepieniem agielkowym -na skrzyowaniu nawy gwnej i transeptu kopua na pendentywach od zew. przykryta dachem namiotowym -wewntrz wykonany na cianach pseudo szkielet, ktry podkrela szkieletow konstrukcj, ale nie zawsze peni tak funkcj, czasem to tylko ozdoba -dwie zakrystie: Stara (proj. Brunelleschi, paskorzeby by Donatello) i Nowa (kaplica Medyceuszy) by Micha Anio -w XVII dobudowano Kaplic Ksit Medyceuszy: omiobok z kopua w formie sklep. Klasztor, barok wntrz -na zachodzie powstaa Biblioteka Laurenziana projektu Michaa Anioa

15. Koci San Spirito we Florencji

-koci zakonu Augustianw z XIII, na jego miejscu Brunelleschi w1435 rozpocz budow nowego kocioa -udoskonalona wersja San Lorenzo, 3 takie same kwadraty sprawiaj wraenie ukadu centralnego -oryginalnie Brunelleschi chcia podkreli pkola kaplic, ktre po jego mierci zostay zamurowane prostym murem -w XVII wieku na skrzyowaniu naw. g. i transeptu umieszczono barokowy otarz. Kopua na pendentywach -wntrze przykryte paskim dachem z kasetonami, kolumny przeduajcymi gzymsami, archiwolty

16. Kaplica Pazzi we Florencji

-Filippo Brunellesch okoo 1430, miaa surzy jako kapitularz klasztorny, staa si rodzinn kaplic Pazzi -ukoczona w 1461 -niekonwencjonalne poczenie budowli centr. z podu. - na rodku sklepienie parasolowe na 12 ebrach -oprcz wiata z okien w kopule i z latarni wiato wpada przez 4 okna w cianie wejciowej. -sklepiony kolebkowo podcie podparty korynckimi kolumnami

17. Koci San Francesco w Rimini

-Leone Battista Alberti otrzyma w 1450 zlecenie od Sigismonda Malatesty na przebudow starego kocioa w wityni-mauzoleum jego samego, ukochanej Isotty, rodu Maatestw i synnych humanistw. -dla uzyskania marmurw ogoocono budowle Rawenny -Alberti rzadko bywa na budowie, listownie przekazywa wskazwki i projekty Matteo de'Pasti -nawy boczne 3 nawowego kocioa gotyckiego przerobione na ukowate kaplice otwarte do nawy gw. -dekoracje prawie wycznie wieckie, inspirowane staro. -koci nie skoczony, mia koczy si centralnym wntrzem na planie koa z kopu -inspirowany na Rzymskich ukach trumfalnych -papie PiusII:nie koci chrzecijan, lecz czcicieli diaba.

18. Ratusz w Poznaniu

-budowa 1 zostaa ukoczona okoo 1300 roku za panowania Wacawa II Czeskiego -po poarze w 1536 podpisano umow z tesyskim architektem Janem Baptyst di Quadro z Lugano, prace nad przebudowa trway do 1560, podczas tego remontu wstawiono nowy zegar z koziokami -1675 w wie uderzy piorun, odbudowano j dopiero w 1690, miaa teraz wysoko 90m -w 1781 dziki staraniom Komisji Dobrego Porzdku ratusz poddano gruntownej renowacji, otrzyma wtedy ksztat jaki utrzymuje do dzi -wie zwieczono klasycystycznym hemem -w 1945 ratusz zosta mocno zniszczony bomb fosforowa, odbudowano go w 1945-1954, poddajc cytaty na nim konsultacji z PRL -uznawany jest za najpikniejsz budowl renesansow na pnoc od Alp -na fasadzie znajduje si trjkondygnacyjna loggia, midzy ukami arkad parteru znajduj si cnoty: Cierpliwo(Owca), Roztropno(lustro), Mio(2xdzieci), Sprawiedliwo(miecz+waga), Wiara(kielich+miecz), Nadzieja(kadzielnica+miecz), Mstwo(zamana kolumna), Umiarkowanie(przelewajca wod z dzbana do misy), ostatni par stanowi 2 kobiety staroytnoci: Lukrencja i Kleopatra -Sala Wielka, dzieo Jana Baptysty di Quadro, pierwotnie miejsce sdu miejskiego.

19. Tempietto przy San Pietro in Montorio w Rzymie

-na pocztku XVI hiszpaska para krlewska Ferdynand IV i Izabella ufundowali budynek honorujcy miejsce mierci w. Piotra -projekt wykona w 1502 Donato Bramante -w tym miejscu ju dawno sta redniowieczny koci, w XV przebudowany, Tempietto powstao obok niego -klasyczna dla budowli zwizanych z kultem mczennikw -jest to pierwszy przykad zastosowania tolosu w renesansowej architekturze -pocztkowo miao sta otoczone okrgym podcieniem, teraz znajduje si na kwadratowym placu -w nastpnych wiekach dobudowano krypt oraz dostawiono barokowe zwieczenie kopuy

20. Koci II Gesu w Rzymie

-pierwszy koci nowego zakonu Jezuitw, zatwierdzonego w 1540 przez Pawa III -budowany w latach 1568-1584 przez Giacomo Barozzi da Vignola, elewacj wejciow i kopu projektowa w 1573 Giacomo della Porta -wntrze otrzymao barokowy wystrj w XVII -kopua na pendentywach i tymburze -wyeksponowane 2 elementy, elewacja frontowa i kopua

21. San Giorgio Maggiore w Wenecji

-na wyspie San Giorgio naprzeciw placu w. Marka osiedlili si w X Benedyktyni -w 1565 Andrea Palladio otrzyma zlecenie na przebudow kompleksu i postawienie nowego kocioa -ukoczony w 1580 roku -odmienny od weneckiego stylu, pozbawiony nadmiernej dekoracyjnoci, niepotrzebnego detalu i kolorw -czytelne i harmonijne skomponowanie podstawowych elementw, wykorzystanie porzdkw architektonicznych -trjnawowy korpus + kwadratowym prezbiterium + kopua na pendentywach -elewacja wejciowa, wyeksponowana, widoczna z daleka od strony wylotu Canale Grande, oryginalny pomys autora -na skrajach frontu posgi

22. Koci II Redentore w Wenecji

-wzniesiony w podzice za wyganicie wielkiej zarazy Dumy w 1576 -wykorzystano w nim rozwizania z San Giorgio Maggiore -czy ukad osiowy z ukadem centralnym -1 nawowy korpus z kaplicami po bokach -kopua na pendentywach i przylege pkoliste apsydy -elewacja rwnie nawizuje do swojego poprzednika, zwikszono jednake ilo uytych w kompozycji tympanonw -od XVI co roku w trzecia niedziel lipca na wysp Giudecca do kocioa budowany jest most na odziach dugoci 300m upamitniajcy wyganicie zarazy

23. Teatro Olimpico w Vicenzy

-jeden z pierwszych nowoytnych budynkw nawizujcych nazwa do teatru -forma inspirowana staroytnym teatrem rzymskim -pytka scena, widownia w ksztacie elipsy -przez pi portali tle wida iluzjonistyczne ulice -wntrze pokryte drewnianym stropem, podwieszonym do dachowych wizarw -wikszo konstrukcji wykonana z drewna -elewacja s tylko skromn obudowa wntrza -Palladio rozpocz budow w 1579, w nastpnym roku umar a prace kontynuowa do 1585 Vicenzo Scamozzi

24. Bazylika Palladiana w Vicenzy

-tak nazw nada Palladio ratuszowi w Vicenzy dla upamitnienia wznoszonych w staroyt. bazylik wieckich -redniowieczny ratusz powsta w XV, Palladio po przybyciu do miasta w 1549 roku zabra si za jego przebudow, wzmocni jego konstrukcj i nada mu wygld zgodny z duchem czasu -wolno stojca brya zostaa obudowana dwoma kondygnacjami arkadowych podcieni, na parterze toskaski, potem joski -prac zakoczono w 1614 roku -bok znajduje si szczupa iglica ratusza

25. Villa Rotonda w Vicenzy

-budowa trwaa od 1560 do 1580, will zaprojektowa Andrea Palladio, skoczy Vincenzo Scamozzi -projekt jest bardziej pomnikiem rodu Paola Almerico ni normalnym domem, wykorzystano tutaj wiele rozwiza spotykanych w budynkach sakralnych -budynek na wzgrzu, przez to niespotykany ukad centralny oparty na 2 osiach -piano nobile na pierwszym pitrze do ktrego prowadz od kadej strony monumentalne schody -ukad z zewntrz i wewntrz oparty na krzyu, na rodku wielka sala kryta kopu. -w dekoracji wntrza Anselmo Canera i Alessandro Maganza wprowadzili iluzjonistyczne przedstawienia -pniej sprzedana rodzinie Capra, ktra zmienia j w budynek bardziej mieszkalny, zbudowano w okolicy zabudowania gospodarcze

27. Paac Luksemburski w Paryu

-zbudowany przez Salomona de Brosse'a w latach 1615-1624 dla krlowej Marii Medycejskiej, ony Henryka IV -nowa krlowa yczya sobie aby budynek przypomina rezydencj Medyceuszy z Florencji -3 kondygnacje ujte w spitrzone porzdki arch. -boniowanie obejmujce pilastry i kolumny -Maria Medycejska opucia paac w 1638 kiedy to musiaa uda si na wygnanie -potem paac straci swoje znaczenie i rzadko by wykorzystywany przez dwr -po rewolucji by wykorzystywany przez zgromadzenia narodowe -aktualnie rozbudowany przez Alphonse de Gisors jest siedziba Senatu

28. Paac Chambord

-przy zamku pracowali Jacques Sourdeau i Pierre Nepveu -zasadnicza forma zamku powstaa 1519-1545, renesansowe formy poczone z redniowiecznymi francuskimi zamkami -miaby zamkiem reprezentacyjnym, myliwskim zlokalizowanym w penym zwierzyny lesie -w trakcie budowy dostosowano go do roli staej rezydencji, powikszajc ilo pomieszcze -prostokt 117x156 -na rodku znajduje si imitacja redniowiecz. Dononu -bardzo bogate zwieczenia budynku -440 pomieszcze i 70 klatek schodowych -w 1932 zamek zostaje upastwowiony i przechodzi 2 restauracje

29. Biblioteka w. Marka w Wenecji

-najstarsza biblioteka ktra przetrwaa we Woszech -zaprojektowana przez Jacopo Sansovino w 1537 -po mierdzi 1 arch. w 1588 Vincenzo Scamozzi przejmuje projekt -biblioteka zacza dziaa nim skonstruowano budynek, np. Per kolekcji Sereniissima'e (tekst bizantyjskiego humanisty) biblioteka dostaa w 1468 -dzi biblioteka zawiera 13000manuskryptw