Motywacja 1.

Rozumienie motywacji na przykadzie wybranego polskiego i niepolskiego badacza-psychologa ukaszewski: Motywacja to system procesw odpowiedzialnych za uruchomienie, nadanie kierunku i podtrzymania zachowania si tak dugo, a cel, wzgldem ktrego zachowanie si jest instrumentalne, nie zostanie speniony. Atkinson: Termin motywacja odnosi si do wzbudzania tendencji do dziaania prowadzcego do 1 lub wicej skutkw. Odnosi si on do kocowej siy tej tendencji, ktrej dana osoba dowiadcza jako ch czego. Szczeglny cel konkretnego stanu motywacyjnego jest okrelony przez sytuacj. 2. Dlaczego posugujemy si pojciem motywacja? Wyjanienie rnic w zachowaniu si ludzi (co ich motywuje i jak ich motywowa) Ustalenie i zrozumienie zwizkw zachodzcych midzy procesami biologicznymi a zachowaniem. Wnioskowanie o prywatnych stanach czowieka z jego dziaa publicznych. Ustalenie odpowiedzialnoci za dziaania. Wyjanienie wytrwaoci mimo przeciwnoci

3. Pi kluczowych problemw psychologii motywacji

Nacisk na wrodzone lub nabyte skadniki zachowania? wiadome lub niewiadome czynniki zachowania? Czy zachowanie jest celem, czy rodkiem? Tendencje zachowawcze czy rozwojowe? Istota natury ludzkiej.

4. Tradycje problematyki motywacji. - filozoficzno teologiczna - biologiczna - kulturowa - nomotetyczna -idiograficzna 5. Cztery sposoby rozumienia biernoci w psychologii (na wzr sposobu rozumienia psychologii woli)

(1) Bierno rozumiana jako waciwoci osobowoci czowieka (predyspozycje tempera mentalne, zewntrz sterowno, niemiao) (2) Bierno jako dziaanie dowolne (obojtno wobec za, postawa fatalistyczna) (3) Bierno jako rodzaj dowiadczenia wewntrznego (przesyt, wypalenie zawodowe, warto, trudno podejmowania decyzji) (4) Bierno jako proces psychologiczny, penicy okrelone funkcje regulacyjne (wyuczona bezradno, neurotyczny mechanizm rezygnacji, bierno przypisana i oczekiwana rezultat treningu spo.) 6. prosz porwna trzy modele motywacji: tradycyjny F. Taylora, stosunkw wspdziaania E. Majo i zasobw ludzkich TRADYCYJNY (Taylor) Wanym elementem kierowania zapewni jak najlepsze warunki pracy. Kierownik ma organizowa prac, dyrygowa i zarzdza. Sposoby typowania i realizacji zada naley do kompetencji

str. 1

kierownikw, a pracownika trzeba pilnowa i kontrolowa. Std ograniczony poziom zaufania kierowany do grupy pracowniczej. Rola pracownika praca, a nie mylenie. Wynagrodzenie podstawowym elementem motywujcym. STOSUNKW WSPDZIAANIA (E. Majo) Wany czynniki- kontakty towarzyskie pracownikw w miejscu pracy. Dbanie tu o pozytywny klimat pracy oraz unikanie nudy. Dla dobrego samopoczucia pracownikw, naley dobrze informowa ich aby w ten sposb utosamia ich z miejscem pracy i zadaniem. Od pracownika oczekuje si okazywania szacunku w postaci dopatrywania si i dostosowania wzajemnych potrzeb. Sam klimat, dobra atmosfera jest te istotna jak dobra materialne. Potrzeby spoeczne rwnowane z potrzebami fizycznymi, materialnymi. Czowiek w imi lepszego klimatu pracy jest w stanie odstpi od dbr materialnych. Nie tylko paca, ale i klimat. ZASOBY LUDZKIE (McGregor, Maslow, Likert) Umocnienie wasnych si, moliwoci. Pracownik, ktry si rozwija bdzie wykonywa swoj prac lepiej bo ma wtedy poczucie samorealizacji- rozwoju. (np. ma szanse na awans). Wystpuje tu potrzeba zadowolenia z osigni. Naley kierowa pracownikami poprzez moliwoci rozwoju i awansu (manipulowanie motywacj pracownika). Istotn rol przykada si do dzielenia si odpowiedzialnoci za wykonywan prac. Zwraca si tu uwag na poziom kompetencji okrelonego zadania. Pracownicy maj moliwoci swobody w realizacji wyznaczonego celu. Nie tylko paca, ale te perspektywy.

7. co ludzi motywuje? Modele motywacji skoncentrowane na potrzebach I. Teoria potrzeb Maslowa: Piramida potrzeb zaczynajc od najniszej do najwyszej: - potrzeby fizjologiczne - bezpieczestwa - przynalenoci - szacunku - potrzeba samorealizacji Zaoenia teorii: 1.Tylko nie zrealizowane potrzeby wywieraj wpyw na zachowanie czowieka, potrzeby zrealizowane trac warto motywacyjn 2. Potrzeby czowieka sa zorganizowane w formie okreslonej hierarchi 3. Potrzeby jednostki rozmieszczone s na piciu poziomach. Zaspokojenie potrzeb nizszego rzdu pozwala osign wyszy poziom. 4. hierarchiczny system potrzeb A. Maslowa ma charakter dynamiczny. Potrzeby nie s respektowane raz na zawsze. Niezaspokojenie potrzeby w jakim momencie powoduje ponowne odwrcenie hierarchi, tak e najistotniejsza staje si niezaspokojona potrzeba. II. Teoria Alderferta Motywacja pragnienie zaspokojenia potrzeb sklasyfikowanych w nastpujcych grupach I. E exeistence potrzeby egzystencji ( od najniszych): - fizjologiczne - materialne - poprawa warunkw pracy itp. II. R relatedness potrzeby relacji spoecznych III. G growth potrzeby rozwoju osobistego III. Teoria potrzeby osigni Mc Clellanda Istniej 3 podstawowe potrzeby pracownikw: - potrzeba osigni wyznacza puap de i celw, do ktrych czowiek zmierza w relacji do spoecznych standardw.

str. 2

potrzeba wadzy manifestuje si chci sprawowania kontroli nad innymi ludmi i wywierania na nich wpywu. - potrzeba przynalenoci (afiliacji) okrela denia ludzi do wsppracy i bliskich stosunkw interpersonalnych, gotowo do podejmowania odpowiedzialnoci, wskazanie czynnoci prowadzcych do wys. Rezultatw, oraz denie do pozyskiwania szybkich inf o efektach, w kocu tendencja do stawiania sobie umiarkowanych celw. Zdaniem Mc Clellanda, podejmowanie ryzyka na zmiennym poziomie jest wanie charakterystyk osb o wysokiej potrzebie osigni, takie osoby podejmoway zmienne ryzyko, podczas gdy osoby o niskim poziomie ryzyka dostosowujc si do wasnych moliwoci ryzykoway zbyt wiele lub zbyt mao - w zalenoci od wczeniejszych doswiadcze. Innym czynnikiem wystpujcych u osb o wysokiej motywacji osigni jest potrzeba natychmiastowego sprznia zwrotnego, w postaci uzyskania zamierzonego efektu lub osignicia okrelonego etapu na drodze realizacji celu. IV. Teoria dwch czynnikw Herzberga Czynniki wewntrzne Zadowolenie Brak zadowolenia Czynniki zewntrzne Niezadowolenia Brak niezadowolenia Czynnikami wpywajcymi na niezadowolenie z pracy - higienicznymi s: - Polityka firmy i administracji i jasno stosowanych kryteriw - Atmosfera satysfakcjonujce stosunki interpersonalne - Warunki pracy: odpowiednia temperatura powietrza, owietlenie, wentylacja, godziny pracy - Sprawiedliwa ocena - Wynagrodzenie oraz dodatkowe korzyci pynce z pracy - Relacja ze wsppracownikami/interpersonalnych midzy pracownikami, przeoonymi i podwadnymi; moliwo osignicia satysfakcjonujcych relacji w stosunkach spoecznych firmy - Relacje z podwadnymi - Status przywileje, pozycja spoeczna, symbole pozycji spoecznej - Bezpieczestwo w pracy i zabezpieczenie na przyszo - Poziom nadzoru technicznego moliwo uzyskania pomocy w rozwizywaniu problemw zawodowych Sa podstawa poczucia niezadowolenia z pracy, ich cecch charakterystyczn jest zewntrzno i wzgldne niezalenoci osoby wykonujcej konkretn prace. Nie ma ona moliwoci kontroli czynnikw, ktre jeli nie osigna minimalnego poziomu, wywouja poczucie niezadowolenia z pracy. Jeli za poziom ten zostanie osignity, nie sa one wystarczajacym powodem, wyzwalajcym pozytywn motywacj do pracy. Czynnikami motywatorami zadowolenia z pracy s: - Osignicia dzenie do osigni, moliwo sprawdzenia siebie poprzez zrealizowanie konkretnego celu - Uznanie, przewiadczenie o tym, e okrelony wysiek woony w prac zostanie dostrzeony i doceniony - Praca sama w sobie, dajca moliwoci samorealizacji i sprawdzenia siebie - Odpowiedzialno, wzrost poczucia odpowiedzialnoci i zaznajomienia si z nowymi dziedzinami w swej pracy; przejmowanie wikszego zakresu obowizkw bezporednio lub poprzez delegowanie - Awans, progresja pozycji spoecznej w pracy jako rezultat wsnego woonego wysiku w prac - Rozwj wsny w zakresie wzrostu poziomu wiedzy i dowiadczenia zawodowego S zasadniczym elementem wywoujcym poczucie satysfakcji z wykonywanej pracy. Zawarte sa w charakterze samej pracy. Niedostateczne ich uwzgldnienie jest przyczyn braku satysfakcji z pracy. Z kolei zrealizowanie czynnikw motywacji choby na dostatecznym poziomiewyzwala pozytywn motywacje do pracy. Czynniki te wywouja motywacje u konkretnych ludzi, mog nie wywoywa jej u ich kolegw.

str. 3

IV. Style zarzadzania wedug Halla: Hall wraz ze swoim zespoem opracowa style zarzadzania charakteryzujce wysok, redni i nisk motywacje osigni. Oto zasadnicze wnioski jego bada: 1) Nisko motywowani kierownicy charakteryzuj si pesymistycznym nastawieniem i maj du doz nieufnoci odnonie do kompetencji i zamierze swoich podwadnych. Kierownicy o wysokiej motywacji osigni zdecydowanie si od nich rni pod wzgldem poziomu zaufania do podwadnych i oglnego ustosunkowania do nich. 2) Osobista motywacja kierownika - bywa zazwyczaj przypisana jego podwadnym. Kierownicy wysoko motywowani zwracaj uwag na te aspekty pracy, ktre przyczyniaj si do realizacji potrzeb i rozwoju zawodowego podwdnych. Na tej samej zasadzie usiuja zaangaowa si w prac, aby przyczynia si do uzyskiwania satysfakcji przez ich podwadnych. Kierownicy motywowani w sposb zmienny du uwag przypisuj w pracy statusowi pracownikw i wszelkim elementom zwizanym z symbolik w pracy, a wiec jej prestiowi, etosowi posannictwa spoecznego, w okrelonych rodzajach dziaalnoci. Kierownicy nisko motywowani natomiast akceptuj w pracy szeroko rozumiane poczucie bezpieczestwa, mniej czy bardziej wiadomie przekazujc podwadnym swoje nastawienie. 3) Kierownicy wysoko motywowani staraja i umoliwi podwadnym partycypacj w zarzdzaniu przedsibiorstwem, w ktrym pracuj, podczas gdy kirownicy motywowani w sposb zmienny i nisko motywowani nie stwarzaj im takiej szansy, nie dopuszczajc do uczestnctwa podwadnych w procesie podejmowania decyzji. 4) Kierownicy o wysokiej motywacji osigni s otwarci w procesie komunikacji i interakcjach z innymi ludmi, w przeciwiestwie do kierownikw o zmiennej motywacji osigni zaangaowanych w realizacj wasnych koncepcji i przemyle w trakcie procesu interakcji, a take kierownikw o niskiej motywacji osigni, ktrzy staraj si wrcz ograniczac wasne kontakty z innymi pracownikami. Kierownicy wysoko motywowani du wag przywizuj zarwno do kwestii produkcji przedsiebiorstwa, jak i zatrudnionych tam pracowniw. Kierownicy o zmiennej motywacji s zainteresowani gwnie efektami produkcji, natomiast kierownicy o niskiej potrzebie osigni za wszelk cene staraj si utrzyma.posiadane wartoci zwizane z wykonywan prac mniej s zainteresowani zarwno efektami produkcyjnymi, jak i samopoczuciem wasnych pracownikw S typem bezpretensjonalnych samotnikw. V.Teoria X i Y Mc Gregora Mc Gregor przedstawi w swojej teorii X i Y przeciwstawne pogldy na temat natury ludzkiej. Teoria X Czowiek przedstawiony zosta tutaj jako niechtny do pracy, z natury leniwy, ktrego mona motywowa jedynie pac. Teoria Y Czowiek jako nie stronicy od pracy, a nawet widzcy w niej potencjalny sposb wanego rozwoju 8. Jak motywowa? Modele motywacji skoncentrowane na zachowaniu. I. Teoria oczekiwa Vrooma Instrumentalna, rdem jej sa koncepcje hedonizmu oraz utylitaryzmu, na bazie ktrych powstaa teoria popdu. Spord wszystkich teorii oczekiwa jedynie ta teoria skonstruowana zostaa w celu wyjanienia przebiegu procesw motywacyjnych w sytuacji pracy. Teoria ta oparta jest na 3 zmiennych: 1) Warto atrakcyjno nagrody obejmuje ona subiektywne znaczenie otzrzymanej nagrody dla jednostki z reguy warto ta zwizana jest z niezrealizowanymi potrzebami. 2) Instrumentalnoci ktra okrela subiektywne prawdopodobiestwo osignicia nagrd (celu), a wic przewiadczenie, e okrelone dziaanie potencjalnie doprowadzie do oczekiwanego wyniku (zwanego tez celem lub nagrod). 3) Oczekiwania a wic oceny poziomu wysiku, woonego w realizacj celu (osignicie nagrody) i prawdopodobiestwo osignicia tego celu.

str. 4

Zaleta tej teorii jest fakt, e kadzie nacisk na te klasy zmiennych (warto, instrumentalno, oczekiwanie), ktre determinuj samo zachowanie, gdy tymczasem inne teorie koncentruj si na intensyikacji czynnikw nagradzajcych, np.. przytaczana teoria Maslowa, czy Herzerberga. II. Teoria wzmocnienia Bazuje ona na mechanimie ucznia si. W trakcie funkcjonowania w organizacji jej czonkowie ucz si okrelonych zachowa, akceptowanych przez kierownika, ktre nastepnie zostaj utrwalone, nieakceptowane natomiast zostaj t drog wytumione. Zachowanie czonkw organizacji jest oczywicie modyfikowane take przez minione dowiadczenie, ktre pozwolio na utrwalenie jednych zachowa, wyemilinowanie natomiast innych. Teoria ta oparta jest na koncepcji behawiorystycznej czowieka wg ktrej, czowiek dziaa na podstawie instynktw, oraz kieruje swoim zachowaniem w taki sposb, aby pozwala zaspokoi jego potrzeby. Zwana rwnie teoria modyfikacji zachowa lub teori uczenia si. Ludzie postepuja tak, jak postpuj czyli prawo skutku: zachowanie przynoszce przyjemne konsekwencje prawdopodobnie zostanie powtrzone, za nieprzyjemne bdzie zaniechane w przyszoci. Istnieja 3 typy wzmocnie, ktrymi mog dysponowa kierownicy wzmocnienie pozytywne (nagrody), wzmocnienie negatywne (kary) oraz ignorowanie niewaciwego zachowania podwadnych.

1. Pozytywne wzmocnienia celem ich jest zwikszenie prawdpopodobiestwa wystpienia u

podwadnych akceptowanych zachowa. Mog one przybiera form okrelonych gratyfikacji materialnych bd pozamaterialnych. 2. Negatywne wzmocnienia zmierza do tumienia okrelonych przez kierownika , nieakceptowanych zachowa lubn obnienia czstoci ich wystepowania. Kara ma jednak bardzo istotna wad, informuje konkretn osob o tym, e okrelone zachowanie jest niewaciwe, nie daje jednak innej moliwoci zachowania poprawnego, ocenianego pozytywnie. 3. Ignorowanie niewaciwego zachowania u podwadnych moe prowadzi do ich wzmocnienia lub wytumienia. Ta technika wzmacniania powinna by stosowana wwczas, gdy dane niewaciwe zachowanie pojawia si sporadycznie, kiedy jest ono nietypowe dla konkretnej osoby lub kiedy nie pociaga za sob powanych konsekwencji. III. Teoria rwnowagi Zaoenie, e zachowanie czowieka w organizacji jest efektem dokonania swoistej kalkulacji. Ze wzgldu na to, e ludzie d do tego, aby w pracy byli traktowani sprawiedliwie, oceniaj wasny wkad i wysiek woony w wykonanie okrelonej pracy pod ktem uzyskanych w zamian efektw. Teoria rwnowagi bazuje z jednej strony na koncepcji homo economicus i teorii wzmocnienia. Zakadaj one, e zachowaniami czowieka w organizacji mona cakowicie sterowa za pomoc nagrd. Istniej bowiem bezporednie zalenoci midzy wielkoci nagrd i rezultatami pracy. Czowiek jako istota w peni racjonalna stara si maksymalizowa swoje mozliwoci do osignicia korzyci. Praca w organizacji dziki zadowoleniu stwarza moliwoci zrealizowania swoich potrzeb. Z drugiej strony rodowodu teorii rwnowagi naley szuka w teorii wymiany spoecznej Homansa, teorii dysonansu poznawczego Festingera i teorii susznej pacy adamsa. W teorii Homansa naley zwrci uwage na to, zachowanie spoeczne to proces wymiany dbr. W trakcie tego procesu czowiek dy do maksymalizowania zysku, ale take do osignicia stanu rwnowagi zarwno midzy wasnymi kosztami i nakadami, jak i wasnymi zyskami i zyskami innych. IV. Teoria popdu Popd tutaj jest alternatyw pojecia instynktu. Obiekty, kre zaspokajaj popd s nagradzajce i funkcjonuj jako wzmocnienia pewnych zachowa pozwalaj przewidywa nie tylko jakie obiekty bd celem poszukiwa (a wic stanowiy pobudk do dziaania) ale i z jak si bd poszukiwane(Woodworth). Ide Thorndika jest stwierdzenie, e na proces motywacyjny ma wpyw dowiadczenie czowieka i wydarzenia z przeszoci. Prawo efektu:

str. 5

Dowiadczenie z przeszoci ma wpyw na bodce i reakcje powodujce odczuwanie satysfakcji. Jeli skojarzeniu bodca z reakcj towarzyszy stan przyjemnoci, to zwizek ten zostanie z duym prawdopodobiestwem utrwalony. Hull poped i nawyk decyduj o reakcji czowieka, czyli w uproszczeniu- o jego zachowaniu. Reakcja = f(nawyk) x g (popd) Teori t krytykuje si za trudno z wyjanianiu nagych zmian motywacji u ludzi. 9. Omwi model decyzyjny SEU V. Vroom zdefiniowa motywacj do pracy jako proces podejmowania decyzji, w ktrym dokonuje si wyborw midzy alternatywnymi formami dowolnej aktywnoci. 2 podst pojcia tego modelu to: wartoci i oczekiwania. Motywacja to wynik zmiennych: stopnia satysfakcji z wynikw pracy, znajomoci wartoci wynikw pracy. Model SEU: 1. Przedmiot Wyboru, czyli Warto Oczekiwana, Subiektywne prawdopodobiestwo, dalej 2. Wybr zadania (w tym standardy spoeczne i ustalenie zadania 3. Realizacja zadania, w tym informacja zwrotna o wykonaniu 4. Wykonanie zadania 5. Nagroda 6. Subiektywna ocena nagrody, dalej porwnanie spoeczne oraz wano nagrody, ktre spowrotem przechodz do subiektywnej oceny nagrody (co na ksztat sprzenia zwrotnego) 7. Warto osignita, i z powrotem do punktu pierwszego Model SEU jako podstawa procesu decyzyjnego w motywacji 1.Wane jest poznanie wartoci cenionych przez pracownikw 2. System motywacji musi by: - obiektywnie sprawiedliwy i stosowany wedug zasad - znany i zrozumiay 3. Trzy najczciej stosowane zasady nagradzania: - rwnociowa - wedug potrzeb - wedug zasug Model SEU jako podstawa procesu decyzyjnego w motywacji i motywacji czowieka do pracy

To poznawczy (decyzyjny) model oparty na zaoeniu, e: - czowiek podejmujcy okrelon dziaalno (prac) oczekuje, e jego aktywno zawodowa doprowadzi go do osignicia cenionych przez niego wartoci. W SEU pokazany jest obraz umowy spoecznej midzy organizacj a pracownikiem pracownik wykonuje wysiek, aby zrealizowa oczekiwane przez organizacj zadania, za to organizacja nagradza go. Schematycznie model SEU mona przedstawi jako: - warto oczekiwana i subiektywne prawdopodobiestwo, - ustalenie zadania (standardy spoeczne wpywaj na wybr zadania). - realizacja zadania w trakcie ktrej otrzymywane s informacje zwrotne o jej wykonaniu. - nagroda za zrealizowane zadanie (ma funkcj nagradzajc). - subiektywna ocena nagrody (jej wanoci) Czynniki wpywajce na wybr zadania i realizacj zadania - Ustalenie zadania - Standardy spoeczne - Informacja zwrotna o wykonaniu - Funkcja nagradzania - Wano nagrody

str. 6

- Porwnania spoeczne 10. Omwi problematyk harmonogramu stosowania wzmocnie Harmonogram wzmocnie: - ustalona czstotliwo (wzmocnienia w staych odstpach czasu, niezalenie od zachowania) - zmienna czstotliwo (wzmocnienia w zmiennych odstpach czasu, niezalenie od zachowania; przykad: wygrane na loterii) - ustalony stosunek (wzmocnienia stosowane po staej licznie zachowa, niezalenie od czasu) - zmienny stosunek (wzmocnienia stosowane po zmiennej licznie zachowa, niezalenie od czasu)

11. Prosz omwi wybrane style motywowania (1) Teoria oczekiwa (instrumentalna) opracowana przez V.H. Vrooma, rozwijana przez L.W. Portera i E. Lawlera rde nalezy dopatrywa si w koncepcjach hedonizmu i utylitaryzmu, na bazie ktreych powstaa teoria popdu E.C. Tolman i K. Lewin zdefiniowali pojcia wartoci i oczekiwania MOTYWACJA= WARTO X OCZEKIWANIA X INSTRUMENTALNO

Subiektywna atrakcyjno nagrody

O cena poziomu wysiku woonego w realizacj celu i prawdopodobiestwo jego osignicia

Subiektywne prawdopodobie stwo osignicia celu

1. motywacja jest funkcj podanych rezultatw 2. teoria kadzie nacisk na zmienne wywoujce zachowania, a nie na czynniki nagradzajce

(2). Teoria sprawiedliwoci/ rwnowagi 1. powstaa w wyniku krytyki czowieka ekonomicznego, modelu instrumentalnego Vrooma i teorii motywacji opartej na potrzenie osigni 2. Zrda: - teoria wymiany spoecznej Homansa Zachowanie spoeczne to proces wymiany dbr; czowiek dy nie tylko do zdobycia maks. Zysku, ale te do rwnowagi midzy wasnymi kosztami i nakadami oraz miedzy wasnym zyskiem i zyskiem innych -teoria dysonansu poznawczego Festingera Ludzie odczuwaj potrzeb spjnoci poznawczej, maj skonno do takiego przetwarzania informacji, aby byy spjne z ich strukturami poznawczymi. W ramach tej teorii wyrnia si tzw. sprawiedliwo dystrybutywn. Oznacza to, e stosunek wynagrodzenia do kosztw okrelonego pracownika powinien by proporcjonalny do wszystkich pozostaych zatrudnionych. W przypadku wystpienia odchyle w trakcie porwna powstaje napicie i w efekcie niezadowolenie jednostki. Teori sprawiedliwoci sformuowa J.S.Adams. Wyrni mona trzy sytuacje, ktre s wynikiem tego porwnania: Wyi / Wki = Wy / Wk -> sprawiedliwo Wyi / Wki < Wy / Wk -> niesprawiedliwo Wyi / Wki > Wy / Wk -> niesprawiedliwo

str. 7

gdzie Wyi =wynagrodzenie indywidualne Wki = wkad pracownika Wy =wynagrodzenie w firmie Wk =wkad wszystkich pracownikw (3) Teoria popdu rozwijana przez Woodwortha i Thordike'a (PRAWO EFEKTU) Autorem wspczesnej koncepcji jest C.L. Hull Popd i nawyki decyduj o reakcji czowieka, czyli- w uproszczeniu- o jego zachowaniu REAKCJA= NAWYK X POPD zrnicowanie zachowa ludzkich da si wytumaczy zasadami uczenia si popdy prowadz do powstawania nawykw (przypadkowe zaspokojenie popdu jest wzmocnieniem, ktre powtrzone kilka razy prowadzi do powstania nawyku- zachowania refukujcego popd popdy dostarczaj energii do dziaania, bez popdw nie ma dziaania teoria ta nie wyjania nagych zmian w zachowaniu si ludzi

12. Czego o woli dowiadujemy si od filozofw?

8 uj mylicieli filozoficznych z ktrych czerpali psychologowie: 1. ARYSTOTELES prekursor problematyki woli bo rozgraniczy rzeczy zalene od woli (gdy przyczyna tkwi w podmiocie mylcym, odczuwajcym) i niezalene od woli (ktre dziej si pod przymusem). Wola to realizacja zamiarw i osiganie celw. Arystoteles prekursor problematyki woli

rozgraniczy rzeczy zalene i niezalene od woli

przyczyna tkwi w podmiocie przyczyna niewiadoma; wynik przymusu

czyny mieszane czyny, w ktrych czowiek czuje si przymuszony do zrobienia czego, czego bez przymusu by nie zrobi (np.: robi co naganne by ocali siebie lub innych) - blisze zalenym od woli Postanowienie wola (pojcie szersze) - rwnie czyny nage

str. 8

Rozwanie Mylenie;

Manifestuje si w dziaaniu realizacja zamiarw

Denie do celu wybr waciwych dziaa (rodki) Postanowienie to co innego ni yczenie, podanie (przedmiot jest w mocy postanawiajcego) Przekonanie (postanowienie - ocena dobre ze ni prawda fasz, dziaanie a nie mylenie, wpyw na charakter) 2. W. AUGUSTYN mwi, e czowiek skada si z ciaa i duszy, ktra potrafi podporzdkowa sobie ciao. Wola jest traktowana jako dar od Boga. A czowiek z natury jest dobry i ma ch do ycia uczciwego. Czowiek ma te wybr zalenie od wasnej woli i moe podejmowa niezalene decyzje. 3. W. TOMASZ wola jest gbi duszy za intelekt wspdziaa z wol. Rozrnia krlestwo koniecznoci (to co naturalne i zwizane z natur czowieka), oraz krlestwo wolnoci (zw. ze sfer duchow). 4. BARUCHA SPINOZA poczucie wolnoci jest zudzeniem. Ludzie znaj swoje pragnienia ale nie znaj ich przyczyn. Celem ycia czowieka jest spokj ducha i radzenie sobie z namitnociami poprzez zrozumienie, ktre jest tajemnic poradzenia sobie z problemem wolnej woli. 5. IMMANUEL KANT czowiek jest wolny nie dlatego, e urodzi si wolny ale dlatego, e spoczywa na nim odpowiedzialno za podejmowanie wolnych decyzji. Czowiek kieruje si 3 imperatywami: (kolejno) zrcznoci, - pragmatyczny(mdroci), - kategoryczny. Zwraca uwag na wspdziaanie woli z rozumem. (czowiek z woln wol potrafi stan po stronie dobra) 6. ARTHUR SCHOPENHAUER wskazuje na 3 kategorie wolnoci: - fizyczn, - moraln, intelektualn. Czowiek uwiadamia sobie wasne Ja a to oznacza odkrywanie tosamoci i wasnej woli. Ale widzi on te rodzaj zagroenia z tego uwiadomienia, wic gosi myl eby zrezygnowa ze wszystkiego co si pragnie. (Stan nirwany jest tu stanem wyszego rzdu) \7. FRIDRICH NITZSCHE nadrzdnym pragnieniem czowieka jest pragnienie przyrostu mocy. Satysfakcj i moc woli widzi on gdy czowiek jest w stanie odstpi os swojego pierwotnego pragnienia to wyraz mocnej woli, ktra jest spraw indywidualn. Moc woli mona zmierzy dopiero w momentach pokusy. Rezygnacja z czego przyjemnego jest wyrazem totalnej autonomii = niezalenoci. Silna wola oznacza, e czowiek jest w stanie kierowa wasnymi emocjami i potrafi przezwyciy w sobie popd. 8. EDMUND HUSSERL cech woli jest samookrelenie bo wola moe by spowodowana tylko przez ja. Akt woli ma charakter wewntrzny wszystko jest kwesti decyzji. Pojawia si u niego transcendencja czyli kierowanie si nie tylko tym co przyziemne ale te tym co wartociowe.

13. Cztery sposoby rozumienia woli w psychologii wspczesnej

Cztery sposoby rozumienia woli w psychologii wspczesnej: 1. 2. 3. pojtej jako waciwoci osobowoci czowieka jako dziaanie dowolne jako rodzaj dowiadczenia wewntrznego

4. jako pewien proces psychologiczny, penice okrelone funkcje regulacyjne

14. Podstawowe problemy psychologii woli w perspektywie funkcjonalnej i personalistycznej

str. 9

1. Perspektywa FUNKCJONALNA Denie do zrozumienia mechanizmw i wewntrznej struktury procesw poznawczych wytwarzajcych zwizki bodziec-reakcja. Perspektywa zewntrznego obserwatora. Konstruowane modele maj charakter: * wyjaniajcy * zorientowany na procesy i mechanizmy lece u podstaw procesw regulacji zachowania (w tym strategii wolicjonalnych, jako rodzaju procesu poredniczcego midzy zamiarem i jego realizacj). Przedmiotem badania biernoci jest przebieg dziaa zoonych i celowych w kontekcie deficytw ograniczajcych ich realizacj, np. inhibicja spoeczna vs facylitacja spoeczna (studium Tripletta); prniactwo spoeczne (Ringelmann, Latane). Czowiek sprowadzony jest do kategorii mechanizmw i procesw. Staje si zarazem moliwa do badania eksperymentalnego, np. koncepcja Juliusa Kuhla. Traktowanie bezosobowe! co oznacza znamiona technicyzacji. 2. Perspektywa PERSONALISTYCZNA Czowiek jako osoba jest postawiony w horyzoncie swej moliwej wolnoci, rozumianej jako zdolno do ksztatowania swego ycia wg przyjtych przez siebie wartoci. wiat wartoci i sensu jest tu uznawany za swoist nisz ekologiczn przynalen czowiekowi, swoista ludzka rzeczywisto dostpn w dowiadczeniu wewntrznym. W tej perspektywie naley uwzgldnia dowiadczenie. Natura czowieka interpretowana jest t w kategoriach egzystencji zarwno bdcej, jak i stajcej si. Swoisto bycia i stawania si czowieka spoczywa w tym, e nie jest on kim raz na zawsze okrelonym, dokonanym, zredukowanym do wasnych cech osobowociowych, mechanizmw funkcjonowania itp., co oznacza du wraliwo na aspekty etyczne. Wykraczanie czowieka poza pewne prawidowoci psychofizyczne samoregulacji.

15. Zaburzenia samoregulacji geneza, przykady z bada

Zaburzenie samoregulacji oznacza moe, e jest ona: 1. niewystarczajca (underregulation) 2. niewaciwa (misregulation) 3. nadmierna (overregulation)

Zaburzenia samoregulacji: - zwalczanie pokus i tumienie myli mczy - Gilbert: monitorowanie mczy np. film z napisami i bez napisw a odpowied na pytania dotyczce filmu osoby ogldajce film z napisami zapamitay mniej szczegw i byy bardziej sceptyczne - inercja psychologiczna: zjem jedno ciasteczko, czyli problem zerowej tolerancji a przejadanie si, alkoholizm (6% Polakw - 50% alkoholu), palenie, uzalenienia. (Odnosi si on do zasady, zgodnie z ktr zachowanie, ktre trwa ju od jakiego czasu jest trudniejsze do zahamowania od zachowania, ktre jeszcze nie rozpoczo si lub dopiero co si rozpoczo; im duej si pije, tym trudniej jest przesta.)

str. 10

- hazard: iluzja kontroli, zudzenie gracza przez odcicie od wiata, brak okien lub ich silne zaciemnienie - zakad Pascala nie wiem Boe czy istniejesz ale wierz w Ciebie, bo to si opaca (na wszelki wypadek a nie z przekonania) - zdarzenie losowe i sprawnociowe - czy kontrola jest czym przyjemnym czy nie zdarzenia losowe pozytywne: a) w sensie dowiadcze, dla osb zewntrzsterownych z poczuciem kontroli wzmocnie b) zdarzenia sprawnociowe lepsze dla osb o wewntrznym przekonaniu o wpywie zdarze. - Miller: hipoteza minimaksowa, czyli skonno do minimalizowania maksymalnego niebezpieczestwa - Strube, Berry: hipoteza maksimaksowa - tendencja do maksymalizowania szans uzyskania maksymalnego zysku

16. Istota samoregulacji, charakterystyka, sposoby rozumienia Samoregulacja pozwala czowiekowi w swoich reakcjach uniezaleni si od wewntrznych tendencji, automatyzmw. Jej istot jest zjawisko nakadania si procesw wyszego rzdu na procesy rzdu niszego (procesy wyszego rzdu zarzdzaj procesami niszego rzdu). Jeli w sytuacji wewntrznego konfliktu pomidzy pokus wypicia alkoholu, a postanowieniem zachowania penej abstynencji (ktre znajduje si wyej w hierarchii danej osoby) dana osoba wypije alkohol, samoregulacja zostanie zamana. Przykad ten pokazuje, i jedn z elementarnych postaci samoregulacji jest hamowanie si (self-stopping). Samoregulacja wg Frankena: umiejtno wykorzystywania wiedzy o prawach rzdzcych ludzkim zachowaniem do osignicia celw, ktrych urzeczywistnienie ley, jak nam si zdaje, w naszym interesie lub sprawia nam zadowolenie - Miller, Galanter, Pribram Schemat TOTE Task Operation Test Exit

wiadomie lub niewiadomie wytwarzamy cele a nastpnie opracowujemy zestaw rodkw pomocnych w osigniciu celu. Jeli nie udaje nam si uzyska zamierzonego wracamy do pierwszej fazy, zmieniamy taktyk dziaania i tak a dojdziemy do upragnionego celu.
Model homeostazy Standard porwna Stan organizmu

str. 11

Proces porwnania

Brak rozbienoci

rozbieno

Brak motywacji

zachowanie motywowane

wynik

Higgins Ja idealne - kim chce by Ja powinnociowe kim powinienem by Ja odzwierciedlone kim chcieliby inni, ebym by Ja rzeczywiste - kim jestem Promowanie i zapobieganie Dwa tryby regulacyjne: Charakterystyka (oglna) Tryb promowania Tryb zapobiegania Koncentracja na ideaach, Koncentracja na powinnociach, Maksymalizowanie stanw pozytywnych, Minimalizowanie stanw negatywnych Denie jako strategia Unikanie jako strategia Motywacja parateliczna (uruchamiana przez brak Motywacja teliczna pobudzenia; denie ku (uruchamiana przez podnieceniu; wysokie nieprzyjemne napicie; pobudzenie przyjemne, denie do zrelaksowania niskie nieprzyjemne) si; wysokie pobudzenie nieprzyjemne; niskie przyjemne) Motywacja heterostatyczna Motywacja Standardy promowania homeostatyczna zachowania Standardy porwna i Sprzenie dodatnie wykrywania odchyle Ujemne sprzenie zwrotne Nie odrzuca tego co Nie przyjmuje tego co pozytywne negatywne Minimalizuje faszywe Minimalizuje uchybienia alarmy Efekt pozytywnoci Efekt negatywnosci Poszukiwanie ryzyka Unikanie ryzyka Zmiana status quo Zachowanie status quo

Rnice w procesie kategoryzacji

- De Charm, Rotter, Kofta, ukaszewski sprawowanie kontroli jako co przyjemnego

str. 12

Rotter: wewntrzne (wynika z poczucia opartego na dowiadczeniach, ze sprawujc kontrole osigamy podane lub zakadane rezultaty) i zewntrzne (sprawujc kontrole wcale nie jest powiedziane ze osigniemy podane lub zakadane cele; poczucie braku wpywu na zdarzenia) umiejscowienie rda kontroli De Charm, Kofta: Czowiek ma motywacje do stawania si czynnikiem sprawczym we wasnym rodowisku Poczucie kompetencji, wolnoci wyboru, niezalenoci od innych, moliwoci inicjowania dziaa i wywoywania za ich porednictwem podanych zmian w otoczeniu - Baumaister sprawowanie kontroli mczy Sprawowanie efektywnej samoregulacji wymaga pewnego wysiku. Roy Baumeister udowodni w serii pomysowych eksperymentw, e waciwie kada forma podmiotowej samoregulacji wie si z utrat energii. W jednym z nich osoby badane proszone byy o przybycie do laboratorium na czczo. W laboratorium unosi si wspaniay zapach dopiero, co upieczonych ciasteczek czekoladowych. Na stole staa misa z tymi ciasteczkami i druga, wypeniona rzodkiewkami. W zalenoci od warunkw eksperymentalnych, badanych zachcano do zjedzenia kilku ciasteczek, proszc o nie siganie po rzodkiewki, lub do zjedzenia kilku rzodkiewek, proszc o nie siganie po ciasteczka. Po przedstawieniu tej instrukcji eksperymentator wychodzi, pozostawiajc badanego samego w laboratorium. O ile rezygnacja z rzodkiewek bya dla osb badanych bardzo atwa, o tyle powstrzymywanie si od signicia po wspaniale pachnce ciasteczka byo mao przyjemnym i jak zakada Baumeister wyczerpujcym energetycznie przezwycieniem pokusy. Nastpnie obie grupy uczestnikw eksperymentu poproszono o rozwizywanie anagramw. Mniej wysiku w to zadanie woyy osoby, ktre wczeniej zwalczay w sobie pokus signicia po zakazane ciasteczko. Zdaniem Baumeistera brakowao im ju na to energii. W warunkach presji, gdy podmiot jest silnie motywowany do perfekcyjnego wykonywania zada dobrze wyuczonych, zwikszona samowiadomo moe pogarsza jego funkcjonowanie, zwraca on, bowiem uwag na to, co robi i jak wykonuje poszczeglne sekwencje ruchw, co w konsekwencji prowadzi do zakcenia wykonywanych czynnoci.
-

Seligman wyuczona bezradno zesp zmian psychicznych wystpujcych wskutek dugotrwaej utraty kontroli nad biegiem zdarze

Przejawia si w: Deficycie poznawczym min trudnoci z uczeniem si Deficycie motywacyjnym spadku gotowoci do inicjowania dziaania Deficycie afektywnym negatywne emocje Seligman i Maier (1967r) umieszczali psy w klatce tak, e nie mogy one unikn uderzenia prdem. Po pewnym czasie i kilkunastu nieskutecznych prbach uniknicia blu psy kady si na pododze i biernie znosiy cierpienie. Robiy tak nawet wtedy, gdy przeniesiono je do klatki, z ktrej mogy atwo uciec,

str. 13

przeskakujc barierk. Nawet, jeli smutnego psa si przecignito przez przeszkod w celu pokazania, e druga cz jest bezpieczna, psy nie powtarzay tego zachowania samodzielnie. Trening bezradnoci powoduje powstanie stanu demobilizacji poznawczej, tj. opierania si na starych, sprawdzonych wzorach, rutynowych, schematycznych sposobach mylenia po to, by unikn wysiku poznawczego

Kofta i Sander istot treningu bezradnoci jest przecienie poznawcze

Samoregulacja zachowa: 1) Samoobserwacja (monitorowanie siebie) 2) Samoocena (co umiem dobrze, co sabiej) 3) reagowanie na samoocen (samodzielne pobudzanie si do dziaania) Festinger popd do oceniania wasnych moliwoci i umiejtnoci Trop redukcja niepewnoci, co do wasnych moliwoci; wikszo ludzi preferuje zadania diagnostyczne, a tendencja ta jest wyrana szczeglnie u osb o wysokiej motywacji osigni Sorrentino, Short, Swann obrona posiadanych przekona ludzie zorientowani s raczej na zdobywanie informacji ugruntowujcych ich dotychczasow wiedz ni na poszukiwanie danych, ktre mogyby j rzeczywicie zweryfikowa Goethals, Suls denie do podtrzymania i podnoszenia wasnej wartoci Biologia Antonio Damasio: Umiejtno tworzenia obrazw i odnoszenia ich do siebie bya korzystna adaptacyjnie Poznawczo: Samowiadomo trzeba ksztatowa, gdy nie jest ona osobna adaptacja, ale moliwoci.

17. Znaczenie uczenia si i poznania dla samoregulacji

Samowiadomo jest wskanikiem dojrzaoci czowieka, nie jest osobn adaptacj, lecz jest moliwoci. Chcc z niej korzysta musimy j uksztatowa. Naszym celem jest utrzymanie stanu penej wiadomoci. Jego przejawem jest cige analizowanie rozmaitych moliwoci.

18. Prosz uzasadni nastpujc tez: Sztuka odnoszenia sukcesw zwizana jest z umiejtnoci
Kiedy znajdziemy cel, on bdzie nas popycha do dziaania i wspiera odnoszenie sukcesw. wyznaczania celw Cel: - pobudza do wysiku - wzmaga aktywno - ukierunkowuje - skania do opracowania strategii

19. Wyjani relacj midzy skuteczn samoregulacj a wizerunkiem siebie.

Samoregulacja zachowa: 1) Samoobserwacja (monitorowanie siebie) 2) Samoocena (co umiem dobrze, co sabiej)

str. 14

3) reagowanie na samoocen (samodzielne pobudzanie si do dziaania) Osoby dowartociowane s najskuteczniejsze w dziaaniu, panuj nad sytuacj.

Festinger popd do oceniania wasnych moliwoci i umiejtnoci Trop redukcja niepewnoci, co do wasnych moliwoci; wikszo ludzi preferuje zadania diagnostyczne, a tendencja ta jest wyrana szczeglnie u osb o wysokiej motywacji osigni Sorrentino, Short, Swann obrona posiadanych przekona ludzie zorientowani s raczej na zdobywanie informacji ugruntowujcych ich dotychczasow wiedz ni na poszukiwanie danych, ktre mogyby j rzeczywicie zweryfikowa Goethals, Suls denie do podtrzymania i podnoszenia wasnej wartoci Seligman wyuczona bezradno zesp zmian psychicznych wystpujcych wskutek dugotrwaej utraty kontroli nad biegiem zdarze

20. Teoria popdu. Kto rozwija te teorie i jej najwaniejsze zaoenia

a) Rozwija j m.in. R.S. Woodworth. Pojcie popdu naley traktowa jako alternatyw dla pojcia instynktu. Obiekty, ktre zaspokajaj popd s nagradzajce i funkcjonuj jako wzmocnienia pewnych zachowa pozwalaj przewidywa nie tylko, jakie obiekty bd celem poszukiwa (a wic stanowiy pobudk do dziaania), ale i z jak si bd poszukiwane. b) Kolejna idea Thorndikea: na proces motywacji ma wpyw dowiadczenie czowieka i wydarzenia z przeszoci. Prawo efektu: dowiadczenie z przeszoci ma wpyw na bodce i reakcje powodujce odczuwanie satysfakcji. Jeli skojarzeniu bodca z reakcj towarzyszy stan przyjemnoci, to zwizek ten zostanie z duym prawdopodobiestwem utrwalony. c) Wspczesn teori popdu przedstawi C.L. Hull. Popd i nawyk decyduj o reakcji czowieka, czyli w uproszczeniu o jego zachowaniu. Reakcja = f (nawyk) x g (popd) Teori t krytykuje si za trudno w wyjanieniu nagych zmian motywacji u ludzi. To samo inaczej: rozwijana przez Woodwortha i Thordike'a (PRAWO EFEKTU) Autorem wspczesnej koncepcji jest C.L. Hull Popd i nawyki decyduj o reakcji czowieka, czyli- w uproszczeniu- o jego zachowaniu

REAKCJA = NAWYK x POPD

zrnicowanie zachowa ludzkich da si wytumaczy zasadami uczenia si popdy prowadz do powstawania nawykw (przypadkowe zaspokojenie popdu jest wzmocnieniem, ktre powtrzone kilka razy prowadzi do powstania nawyku - zachowania refukujcego popd popdy dostarczaj energii do dziaania, bez popdw nie ma dziaania teoria ta nie wyjania nagych zmian w zachowaniu si ludzi

21. Charakterystyka wasnoci kodu etyki produktywnoci wedug Maxa Webera

str. 15

warto centralna: produkcja dbr cnoty kardynalne Uyteczno Skuteczno Pracowito Oszczdno Odraczanie gratyfikacji Sukces grzechy gwne Bezproduktywno Lenistwo Marnotrawstwo (dbr, czasu) Pospieszna konsumpcja Lekkomylno Poraka

22. Hipoteza rozdwiku w teoriach wyznaczania celu Wg wikszoci teorii wyzn. Celu, cel musi powodowa rozdwik miedzy miejscem, w ktrym si w
danym momencie znajdujemy, a tym, w ktrym chcielibymy by. DUY ROZDWIK- teorie konentrujce si na bliskich celach- im wikszy rozdwik, tym wiksza motywacja. Istnieje jednak grna granica tego wysiku. OPTYMALNY ROZDWIK- teorie o charakterze poznawczym- Zadanie nie moe by ani tak trudne, aby jednostka nie miaa nadziei najego rozwizanie, ani tak atwe, by nie stanowio dla niej wyzwania. NORMATYWNY ROZDWIK- ludzie nastawieni na wykazywanie si d do osiagniecia poziomu umiejtnoci wyznaczonego przez grup. Motywacja do dziaania stanowi rozdwik midzy stanem aktualnym a poziomem umiejtnosci charakteryzujcym grup. 23. Co wpywa na trudno w realizacji zamiaru wedug J. Kuhla? Wymieni i omwi te czynniki. Trudno w realizacji zamiaru mwi o wielkoci wysiku (stopniu samokontroli) jaki jest konieczny do realizacji danego zamiaru. Jest funkcj 3 czynnikw: 1) liczby i siy konkurencyjnych tendencji dziaania generowanych przez podmiot 2) wielkoci nacisku zewntrznego przeciw aktualnemu zamiarowi w postaci norm spoecznych, wymaga, instrukcji, wzmacniajcych alternatywne dziaania, 3) typu kontroli aktywizowanego w danej sytuacji. Kuhl zaproponowa rozrnienie midzy typem kontroli metastatycznym (powodujcym zmian danej sytuacji podmiotu ) -> orientacja na dziaanie; a katastatycznym (uniemoliwiajcym lub utrudniajcy, zmian aktualnej sytuacji podmiotu) -> orientacja na stan

24. Opisz krtko stany metamotywacyjne

Wg Aptera wyrnia si dwie orientacje- stany metamotywacyjne:

a) stan teliczny- wie si z sytuacj, gdy czowiek ukierunkowany jest na realizacj okrelonego celu.
Odczuwa wwczas zobowizanie dziaa nastawionych na jego osignicie. Uwaga osoby znajdujcej si w stanie melicznym skoncentrowana jest na celu i na wasnych dziaaniach zmierzajcych do jego realizacji. W stanie melicznym podmiot funkcjonuje lepiej, jeli poziom pobudzenia nie jest zbyt wysoki. Relatywnie niski poziom pobudzenia jest korzystny zwaszcza wwczas, gdy zadanie jest trudne. Silne pobudzenie prowadzi do ograniczenia moliwoci przetwarzania informacji. Stan parateliczny - wie si z nastawieniem na sam aktywno, a nie na jej instrumentalny wobec celu charakter. Uwag podmiotu pochania wwczas dziaanie, ktre samo w sobie jest angaujce i satysfakcjonujce. W tanie tym podmiot funkcjonuje tym lepiej, im wyszy jest poziom pobudzenia

str. 16

emocjonalnego. Odczuwa przyjemny stan podniecenia i funkcjonuje szybko i sprawnie. Przy niskim pobudzeniu czowiek znajdujcy si w stanie paratelicznym odczuwa znudzenie

25. Wymieni i krtko opisa poziomy kontroli wywieranego wraenia - Niewiadomo wywieranego wraenia nie jestemy wiadomi jak postrzegaj nas inni - Podwiadome sprawdzanie wywieranego wraenia kontrolujemy przekazywany przez siebie
wizerunek na poziomie podwiadomym, czy niewiadomym, wiadoma koncentracja na innych sprawach - wiadomo wywieranego wraenia wiem, e inni ludzie mog tworzy sobie wyobraenia na mj temat i mog bra to pod uwag - Koncentrowanie si na wywieranym wraeniu wszystkie moje myli powicone s wywieranemu przeze mnie wraeniu oraz na jego konsekwencjach

26. Funkcje autoprezentacji

Autoprezentacja: a) suy jako narzdzie do oddziaywania w relacjach interpersonalnych wraenie jakie czowiek wywiera na otoczeniu stanowi jeden z gwnych czynnikw wyznaczajcych jego yciowe sukcesy. Mona powiedzie, e w trakcie interakcji spoecznej wraenie, ktre wywieraj na sobie nawzajem uczestnicy, peni rol porednika. (kiedy ludzie reaguj na mnie w rzeczywistoci reaguj na prezentowany przeze mnie wizerunek) b) wzmacnia tosamo jednostki oraz jej poczucie wasnej wartoci -niepowodzenia na polu autoprezentacji nadweraj poczucie wasnej wartoci czowieka i wywouj negatywne reakcje emocjonalne, podczas gdy sukces w tej dziedzinie powoduje, e cenimy si wyej i lepiej si czujemy. Zachowania, ktre wywieraj dobre czy ze wraenia czsto maj zwizek ze zmianami w ocenie wasnej osoby oraz wahaniami stanu emocjonalnego, na poczucie wasnej wartoci i emocje wpywa te samo wyobraanie sobie, co inni o nas myl -angaowanie si w autoprezentacj pomaga czowiekowi stworzy i utrzyma wasn tosamo. Autoprezentacja ma wpyw na tosamo i sposb spostrzegania wasnej osoby. -autoprezentacja jest tak gboko zakorzenionym nawykiem, e trudno nam przesta martwi si cudzymi opiniami nawet wwczas gdy wiemy, i nie maj one adnego znaczenia. c) wywouje pozytywne emocje (regulowanie emocji) autoprezentacja moe redukowa negatywne emocje a nasila pozytywne. Regulowanie emocji za pomoc autoprezentacji wie si z faktem, e w pewnych okolicznociach samo mwienie innym o sobie redukuje negatywne uczucia. Negatywne emocje stanowi motywacj do opowiadania o sobie.

27. Omwi i porwna ukaszewskiego i Obuchowskiego pogldy na temat motywacji

K. Obuchowski: Motyw to uwiadomienie celu i programu, umoliwiajce danej osobie podjcie okrelonej czynnoci Motyw definiuje si take jako sygna okrelonej potrzeby Bez emocji sygna ten byby zbyt saby, aby uruchomi program dziaania W. ukaszewski: Motywacja to system procesw odpowiedzialnych za uruchomienie, nadanie kierunku i podtrzymania zachowania tak dugo, a cel, wzgldem ktrego zachowanie si jest instrumentalne, nie zostanie speniony

str. 17

Obuchowski mwi, e nim motyw zmieni si w dziaanie, musi pojawi si jaka emocja. Postulowa te to, e z motywem zwizane jest uwiadomienie sobie celu i drogi dojcia do niego. ukaszewski natomiast w motywacji widzia system procesw, ktre wpywaj na dziaania przybliajce nas do celu i ktre s obecne dopki go nie osigniemy

28. Teoria wasnej skutecznoci dziaania wedug Bandury

Ludzie podejmuj dziaania poniewa maj poczucie wasnej skutecznoci Na podejmowanie okrelonych dziaa wpywaj: - przekonanie o wasnej skutecznoci (wiara w siebie, swe wasne kompetencje) zwiksza motywacj, pozwala mobilizowa zasoby poznawcze, przejmowa kontrol nad wydarzeniami; od niego zaley nasza wytrwao, zdolno przezwyciania stresu i zniechcenia w sytuacji niepowodze - oczekiwana skuteczno(przekonanie,e osignicie celu bdzie satysfakcjonujce) ludzie unikaj zagroe nie z powodu odczuwanego lku lub pobudzenia, lecz z obawy, e sobie nie poradz, behawioralnie lub poznawczo; eby poradzi sobie z t obaw podejmuj dziaania zaradcze behawioralne (dziaania, ktre zapobiegaj zagroenie lub je osabiaj) lub poznawcze (pozwalaj kontrolowa wasne myli) silny zwizek z poczuciem wasnej skutecznoci maj katecholaminy (epinefryny, norepinefryny, dopaminy) kiedy nasze przekonanie o wasnej skutecznoci jest silne K. s na niskim poziomie; gdy jest niezbyt silne poziom K. wyranie wzrasta. Katecholaminy s cile powizane z emocjami Naszych dziaa wg. Bandury nie wstrzymuje lk, ale negatywne myli oraz ocena wielkoci ryzyka. Trening doskonalcy poczucie wasnej skutecznoci powinien zmierza do wzmocnienia kontroli poznawczej, gdy z wysokim stopniem kontroli wie si niski poziom negatywnych myli, a take sabnie skonno do unikania 29. Aspekty czasu motywacyjnego, opisywane przez Zimbardo pi aspektw perspektywy czasowej, wanych z perspektywy motywacyjnej: 1.Zaangaowanie i wytrwao w realizacji zada odlegych 2.Planowanie i przewidywanie przyszoci 3.Hedonistyczna koncentracja na teraniejszoci 4.Fatalistyczna koncepcja teraniejszoci 5.Presja czasowa 30. Prosz poda moliwe sposoby definiowania ryzyka Ryzyko jest wskanikiem stanu lub zdarzenia ktre moe prowadzi do strat. Jest ono proporcjonalne do prawdopodobiestwa wystpienia tego zdarzenia i do wielkoci strat ktre moe spowodowa. Ryzyko najczciej definiowane jest jako niebezpieczestwo poniesienia straty, moliwo wystpienia niekorzystnego wydarzenia lub nieosignicia celu. Mona je take okrela jako tak sytuacj, w ktrej przyszych warunkw nie sposb przewidzie z ca pewnoci, znane jest natomiast prawdopodobiestwo ich wystpienia.

31. Motywy zachowa rywalizacyjnych

Wg Frankena i Browna: 1. Ch wygrania (okazania si lepszym poprzez konkurowanie z innymi 2. Ch cigej poprawy wasnego poziomu wykonania okrelonych zada (inni ludzie wzorzec optymalnego funkcjonowania) 3. Uzyskanie dodatkowej motywacji do woenia maksymalnego wysiku w realizacje zadania 4. Satysfakcja pynca z poczucia dobrze wykonanego zadania (preferencja zada trudnych)

32. Integracyjny model motywacji

str. 18

Motywacja to system pobudek bdcych efektem interakcji (wspdziaania) indywidualnych potrzeb jednostki z zewntrznymi oddziaywaniami ze strony otoczenia, ktre prowadz do osignicia konkretnego celu. Niezrealizowane potrzeby wywouj okrelone dziaanie (wybr aktu zachowania) wg schematu: potrzeba napicie bodziec inicjujcy dziaanie denie wzory zachowania dziaanie dla osignicia celu potrzeba Na wybr zachowania wpywaj czynniki: a) ubiege dowiadczenia: pozytywne (gdy udao si zrealizowa cele) i negatywne (zakoczone niepowodzeniem), ocena wysiku, ktry trzeba bdzie woy w konfrontacji z ubiegymi dowiadczeniami, dowiadczenie zwizane z zachowaniem a nagrod b) oddziaywanie otocznia: warto dziaania dla grupy (np. firmy) oraz wpyw zwierzchnikw, ich oczekiwania c) percepcja: przewidywany wysiek, warto przewidywanej nagrody i prawdopodobiestwo jej osignicia Na wybr dziaania wpywaj te indywidualne zdolnoci jednostki i jej kompetencja.

33. Atrybucyjna teoria motywacji

Ludzie czerpi wicej satysfakcji z sukcesu bdcego wynikiem i odzwierciedleniem ich moliwoci i umiejtnoci, ni z sukcesu bdcego wynikiem szczliwego zbiegu okolicznoci lub dziaa innych ludzi. Trope Ludzie o silnej motywacji osigni maj szczeglnie wyran potrzeb uzyskiwania wiedzy o wasnych umiejtnociach i moliwociach. Przewanie zadania o rednim poziomie trudnoci dostarczaj im najwicej okazji, by dowiedzie si czego o wasnych umiejtnociach i zdolnociach. W zadaniach atwych duo osb osiga sukces, wic nie s one diagnostyczne. W zadaniach trudnych z kolei duo osb osiga porak.

34. Metody zdobywania kontroli nad mylami wedug Bandury

1) Monitorowanie mowy wewntrznej (np.. dam rade) 2) Restrukturyzacja poznawcza 3) Zastpowanie jednych myli innymi 4) Dystans do negatywnych myli

35. Teoria obserwacyjnej kontroli ekspresji wasnego zachowania Marca Snydera

M. Snyder opisa na czym polegaj rnice indywidualne w zakresie obserwacyjnej samokontroli ekspresji wasnego zachowania. Wyrni dwa typy osb: -pragmatycy- osoby o duym potencjale w obserwacyjnej samokontroli, potrafi swoje zachowanie ekspresyjnie obserwowa i intencjonalnie nim manipulowa, poszukuj w ekspresji swojego zachowania wskazwek co do tego, w jaki sposb maj siebie zaprezentowa, dysponuj szerokim repertuarem technik prezentacji wasnej osoby, zadaj oni sobie pytanie: co moe zrobi w danej sytuacji, aby si do niej dopasowa?, preferuj midzysytuacyjn zmienno zachowania si. Uwaaj si za ludzi plastycznych, o duych zdolnociach przystosowawczych, zrcznie adaptuj swoje zachowania do wymogw sytuacji i podejmowanych przez siebie celw. Wasne zachowania uwaaj za rodek realizacji celw. -pryncypialici- osoby o niskim potencjale obserwacyjnej samokontroli reguluj swoje zachowanie gwnie poprzez odwoywanie si do rzeczywistych wasnych stanw wewntrznych, a mniej motywowani s w kierunku dopasowywania si do wymogw biecej sytuacji. Uwaaj si za ludzi niezmiennie pozostajcych sob, niezalenie od osb i sytuacji. Gwne pytanie jakie sobie zadaj to: kim jestem i w jaki sposb mog by sob w tej sytuacji?, ceni sobie zgodno myli i czynw midzy tym, jacy s i co robi. Preferuj midzysytuacyjn stao zachowania. Nie tyle poddaj si dyspozycj, co potrafi je wykorzysta jako wskazwki wyboru zachowania si.

str. 19

36. Ewolucja i wiadomo a samoregulacja

Poziom wiadomoci rne jakoci czy cechy odzwierciedlajce dynamicznie nasz sposb mylenia oraz reagowania na otaczajcy nas wiat Wg Antonia Damasio fundamentem wiadomoci jest czynno i zdolno wytwarzania wytwarzani obrazw rnych obiektw, a take poczucie wasnej tosamoci. To poczucie ksztatuje si dziki konstatacji, e wytwarzane obrazy maj zwizek z osob postrzegajcego. Ujmujc rzecz z perspektywy ewolucyjnej, umiejtno tworzenia obrazw i odnoszenia ich do siebie bya bardzo korzystna adaptacyjnie. Zdaniem Damasio wysze poziomy wiadomoci (wczajc w to Ja autobiograficzne) wymagaj posiadania trwaych obrazw (pami dugotrwaa) do ktrych mamy stay dostp. Osignicie wysokiego poziomu wiadomoci pozwala korzysta z przeszoci i przyszoci przy prowadzeniu biecych dziaa. Dziki posiadaniu duego mzgu moemy osiga wysoki poziom wiadomoci, obserwowa wasne zachowanie i skutecznie rozwizywa problemy. (ciekawostka: s 3 hipotezy dotyczce rozwoju kory mzgowej: kora mzgowa rozwina si w celu chodzenia mzgu (!), w celu rozwizywania problemw lub w celu uwiadamiania sobie rnych spraw). Wyjtkowo mzgu ludzkiego przejawia si tym, e moemy przetwarza informacje na znacznie wyszym poziomie ni szympansy, a to zdaniem Ornsteina umoliwia prowadzenie samoobserwacji. Jednak samoobserwacja nie wystarcza, aby mona byo regulowa swoje zachowanie. Aby dokona samoregulacji musimy by w stanie kontrolowa wszystkie nasze zachowania, nawet te, ktre s gboko zakorzenione w naszej strukturze biologicznej. Zdaniem wikszoci psychologw pena samoregulacja jest niemoliwa. W najlepszym razie moemy wstrzymywa, przekierowywa i doskonali niektre z naszych zachowa. Wymaga to wiele czasu i wysiku, ale samoregulacji mona si nauczy.

37. Kiedy i dlaczego obecno innych pomaga. Prosz opisa eksperymenty Procesy, dziki ktrym obecno innych wywiera intensyfikujcy wpyw na zachowania jednostki okrela si terminem facylitacji spoecznej. Badania nad tym zjawiskiem rozpocz Triplett przeprowadzajc eksperyment, w ktrym w systematyczny sposb sprawdzano wpyw obecnoci innych ludzi na szybko wykonywania przez badanych prostych czynnoci motorycznych (inspiracj dla T. byo spostrzeenie, e kolarze uzyskuj najlepsze wyniki cigajc si razem na rwnolegych torach). Rni badacze w rny sposb wyjaniaj to zjawisko, jednak wszyscy s zgodni co do tego, i obecno powoduj polepszenie wykonywania zada atwych i pogorszenie wykonywania zada trudnych (teza ta poparta jest badaniami empirycznymi). -Zajonc: obecno innych ludzi jest dla podmiotu rdem oglnego niespecyficznego pobudzenia, ktre Zajonc wyjaniajca zakadajc, e obecno innych ludzi w odlegej ewolucji czowieka zwizana bya czsto z wystpieniem zdarze doniosych i wymagajcych szybkiego i sprawnego reagowania. W wielu wypadkach bowiem nie byo wiadomo, co si zdarzy, jak ci ludzie zareaguj. Doprowadzio to do wyksztacenia korzystnego biologicznie mechanizmu wzrostu popdu pod wpywem dostrzeenia obecnoci innych ludzi (hipoteza empirycznie nieweryfikowalna) -Cottrell: podwyszony stan pobudzenia w obecnoci innych jest skutkiem wielokrotnie powtarzajcych si dowiadcze socjalizacyjnych. Wikszo ludzi nauczya si, i obserwacja ich zachowa przez innych owocuje tym, e owi inni poddaj ich ocenie, a nastpnie karz lub nagradzaj. -Baumeister: jedn z gwnych spoecznych motywacji czowieka jest ch zaprezentowania innym swojego korzystnego wizerunku. Pobudzenie moe wynika z obawy podmiotu, e celu nie zdoa osign. -Duval i Wicklund: obecno innych doprowadza podmiot do stanu obiektywnej samowiadomoci. Jest to stan, w ktrym uwaga podmiotu skierowana jest na siebie jako na obiekt percepcyjnie dostpny innym. Czowiek zaczyna koncentrowa si na tym, jak inni widz go i oceniaj. Bardziej wyraziste poznawczo staj si wwczas najrniejsze standardy funkcjonowania, akceptowane przez podmiot, w tym i te, ktre s zwizane z aktualnie wykonywan dziaalnoci. Jeli owe standardy s wysze od aktualnie przejawianego poziomu wykonania, rozbieno ta rodzi napicie motywacyjne. W celu zredukowania tego napicia podmiot intensyfikuje wysiek ukierunkowany na zadanie. W wypadku

str. 20

zada prostych nie powstaj niepokj, bo podmiot wie, e gdy zwikszy wysiek, bdzie w stanie wykona zadanie i wywrze pozytywne wraenie na otoczeniu. W wypadku zada trudnych podmiot moe przypuszcza, e osigane przez niego wyniki s wci zbyt niskie i nawet przy duym wysiku nie jest w stanie ju ich poprawi. Prowadzi to moe do zmniejszenia wysiku, wzrostu pobudzenia i niepokoju oraz skierowania uwagi na kwestie niezwizane z biec aktywnoci. Eksperyment: badacze umiecili lustro tak by os. bad. musiaa w nie spoglda (zaoyli, e obserwacja siebie w lustrze bdzie dziaa tak ja obserwacja przez innych). Badani mieli za zadanie przepisywa fragmenty niemieckiego tekstu (zadanie atwe) i rzeczywicie robili to szybciej ni badani z grupy kontrolnej, siedzcy lustrem obrconym szklan tafl do ciany. (nie sprawdzono czy potwierdziy si hipotez przy zadaniach trudnych.) -Baron: wyszed z zaoenia, e czowiek ma ograniczone zasoby poznawcze. Zewntrzne wobec zadania dystraktory, takie jak obecno innych ludzi, angauj cz zasobw uwagi. Im wicej ich wi, tym mniej pozostaj ich na aktywno zwizan z samym zadaniem. Konsekwencj tego jest zawenie pola uwagi i skoncentrowanie jej na niewielkiej liczbie bodcw. Proste zadania wymagaj koncentracji uwagi wanie na bardzo ograniczonej liczbie bodcw. Podmiot funkcjonuj wwczas dobrze. Skomplikowane zadania wymagaj jednak objcia uwagi szerokiej gamy bodcw. Brak wolnych zasobw poznawczych, ktre mona by w t aktywno zaangaowa, stanowi tu powd pogorszenia funkcjonowania. Jeli zaoenie to byo by prawdziwe takie efekty wykonywania zada powinny pojawi si rwnie gdy badanym przeszkadzay by inne dystraktory o niespoecznym charakterze. (jest tak rzeczywicie w jednym z eksperymentw, badanym przeszkadzano pukajc od czasu do czasu w drzwi. Udao si wywoa w ten sposb efekt polepszenia wykonania zada atwych i pogorszenie wykonania zada trudnych).

38. Kiedy i dlaczego obecno innych przeszkadza. Podaj eksperymenty

Obecno innych przeszkadza podczas wykonywana zada grupowych. Zjawisko polegajce na zmniejszeniu przez jednostk wysiku wkadanego w prac grupow (w porwnaniu do wysiku wkadanego przez ni podczas wykonywania tego samego zadania indywidualnie) nazwane jest prniactwem spoecznym. Interpretacje tego zjawiska: -rozproszenie odpowiedzialnoci- podczas wykonywania zadania dochodzi do rozoenia odpowiedzialnoci. Czonkowie grupy czuja si mniej odpowiedzialni za kocowy wynik ni osoba pracujca indywidualnie, dlatego wkadaj mniejszy wysiek w wykonanie zada. -kierowanie si zasada rwnoci- osoba, ktra wraz z innymi czonkami grupy pracuje nad okrelonym zadaniem, stara si dopasowa swj osobisty wysiek do poziomu wysiku przejawianego przez pozostaych czonkw grupy. Poniewa zwykle zakada ona, e inni nie bd angaowa wszystkich swoich si i moliwoci, sama nie daje z siebie wszystkiego. -strategia chowania si w tumie- wikszo sytuacji, w ktrych dochodzi do spoecznego prniactwa, to zadania nudne lub mczce. Anonimowo grupy pozwala jednostce schowa si w tumie i unikn nieprzyjemnej aktywnoci. -wypenienie spoecznego standardu- kluczow rol odgrywaj tu standardy wykonania i oczekiwania wobec dziaajcego podmiotu. W zadaniach grupowych s one mniej sprecyzowane, dlatego nie wystpuj uczucie dyskomfortu zwizane z niespenieniem tych standardw i dlatego jednostka nie intensyfikuj swoich wysikw. Eksperymenty: -Ringelmann- eksperyment z cigniciem przez osoby badane liny. Osoby badane miay za zadanie cign lin tak, aby uzyska jak najwiksze naprenie. Pocztkowo zadanie byo wykonywane indywidualnie, potem w grupie. Wydolno grupy bya zawsze nisza od sum wydolnoci indywidualnych. -Latante- uzyska podobne wyniki jednak badani mieli za zadanie klaska w rce lub krzycze.

39. Psychologiczne aspekty instynktw

Instynkt jest jednym z gwnych poj w etologicznej teorii motywacji. Instynkt jest to biologicznie uksztatowany stereotypowy wzorzec zachowania oraz znajdujcy si w zapleczu zachowania mechanizm energetyczny. Aby jednak mogo wystpi dziaanie instynktowne potrzebny jest: wrodzony mechanizm wyzwalajcy, czyli niewymagajcy uczenia si bodziec lub zesp bodcw,

str. 21

stanowicy konieczny i wystarczajcy warunek pojawienia si zachowania instynktowego. Etologowie wyrniaj kilka klas instynktw np. rodzicielski, rozrodczy, migracji itp. Instynkty maj struktur hierarchiczn i kady z nich ma swoje konkretne (konsumacyjne) przejawy. Aktywno sterowana instynktem zawiera trzy odrbne etapy: -etap narastania instynktu - etap apetytywny, charakteryzujcy si specyficznym i niespecyficznym pobudzeniem organizmu -etap konsumacyjny (zachowania speniajce) koczcy si rozadowaniem instynktu.

40. Scharakteryzowa teorie popdw

Teori popdu rozwija R.S. Woodworth: pojcie popdu naley traktowa jako alternatyw dla pojcia instynktu. Obiekty, ktre zaspokajaj popd s nagradzajce i funkcjonuj jako wzmocnienia pewnych zachowa pozwalaj przewidywa nie tylko, jakie obiekty bd celem poszukiwa (a wic stanowiy pobudk do dziaania), ale i z jak si bd poszukiwane. Kolejn ide do teorii popdu wnis Thorndike: proces motywacji ma wpyw dowiadczenie czowieka i wydarzenia z przeszoci. Prawo efektu: Mwi ono, e dowiadczenie z przeszoci ma wpyw na bodce i reakcje powodujce odczuwanie satysfakcji. Jeli skojarzeniu bodca z reakcj towarzyszy stan przyjemnoci, to zwizek ten zostanie z duym prawdopodobiestwem utrwalony Wspczesn teori popdu przedstawi C.L. Hull: wedug niego deficyt obiektw pozytywnych lub nadmiar obiektw negatywnych uruchamiaj popd. Aktywacja popdu prowadzi do przypadkowych, nieskoordynowanych zachowa. W ich trakcie organizm przypadkiem wykonuj reakcje redukujc popd. Zachowanie prowadzce do redukcji popdu zostaje wzmocnione. Po jakim czasie zachowanie redukujce popd przechodzi w nawyk. Czyli popd i nawyk decyduj o reakcji czowieka - w uproszczeniu - o jego zachowaniu. Reakcja = f (nawyk) x g (popd) Zgodnie wic z t formu kiedy nawyk jest saby, do wywoania dziaania niezbdny jest bardzo silny popd. Natomiast jeli nawyk ju si uksztatowa, to wystarczy saby popd, by uruchomi zachowanie. Teori t krytykuje si za trudno w wyjanieniu nagych zmian motywacji u ludzi.

41. Teoria kontroli wolicjonalnej wedug J. Kuhla

Sia woli wg Kuhla: o orientacja na dziaanie/stan (zmienna osobowociowa) o efektywno kontroli wolicjonalnej (przejawiajca si w zgodnoci zamiarw z ich realizacj) o efektywno strategii wolicjonalnych (samoregulacyjnych)

a) zaleno midzy temperamentem a orientacj na s/d: -podstawowe s 2 rodzaje zwizkw midzy temperamentem a orientacj na s/d: rodowisko -> temperament -> orientacja na s/d -wpyw jaki wywiera rodowisko jest zaleny od temperamentu. Wpywa on na nasilenie i charakter odbieranych bodcw, co ksztatuje struktur osobowoci. -rodzaje sytuacji: o poraki dowiadczane przez podmiot: wysoka wraliwo na kary jest zwizana z duym poziomem lku (introwertycy). Mona wic wnioskowa, e u osb wysokoreaktywnych wpyw poraek jest intensyfikowany, co powoduje orientacj na S. -u introwertykw: system hamujcy zachowanie jednostki -> jej oglne pobudzenie -> orientacja na S. o stopie percepcyjnej niezgodnoci informacyjnej: -duy stopie niegodnoci informacyjnej -> zahamowanie procesw potrzebnych do podjcia dziaania -> orientacja na S. Teza Graya: odporno na rozbieno stymulacyjn: introwertycy < ekstrawertycy Teza Eliasza: szeroko pasma optymalnej stymulacji: introwertycy < ekstrawertycy

str. 22

Wg Berlynea odbir rozbienoci informacyjnej jest rodzajem bodcw silnie stymulujcych. W zwizku z tym osoby wysokoreaktywne bd szybciej i silniej rejestrowa rozbieno, co utrwala orientacj na S. -WNIOSKI: wysoka reaktywno intensyfikuje wpywy rodowiska sprzyjajce wyksztaceniu si orientacji na S. temperament -> aktywno -> orientacja na s/d -okrelone temperamentalne preferencje zachowa o odpowiedniej wartoci stymulacyjnej utrwalaj si w rozwoju ontogenetycznym powodujc orientacj na s/d. -wszystkie dziaania su obronie przed nadmiern stymulacj, a jej poziom jest zaleny od temperamentu. -badania dowodz, e -osoby wysokoreaktywne wykonuj wicej czynnoci pomocniczych -> zmniejszenie P poraki -> orientacja na S. (jest to spowodowane chci ochrony przed nadmiern stymulacj podczas procesu decyzyjnego strach przed nieodwoalnoci) Czy nie moe by tak, e szybka decyzja jest sposobem redukcji napicia? -Odpowiedzi dostarcza koncepcja Revellego i Anderson: dziel oni pobudzenie na: o energetyzujce: zwizane z aktywnoci w kierunku realizacji dziaania i pozytywnymi emocjami. -niski poziom u nerwicowcw, introwertykw i osb wysokoreaktywnych. o napiciowe: zwizane z biernoci i zmczeniem oraz negatywnymi emocjami. -wysoki poziom u osb nisko impulsywnych, wysoko lkowych; introwertykw. Wysoki poziom pobudzenia napiciowego powoduje blokad energetycznego potrzebnego do dziaania. -wysokie pobudzenie napiciowe -> lk przed napiciem -> trwanie w katastatycznym (biernym) typie kontroli -> orientacja na S o reaktywno, a orientacja na d/s w sytuacji niepowodzenia: -wysoka reaktywno; niska potrzeba stymulacji; zachowania pasywne, nie prowadzce do zmian; orientacja na S. -niska reaktywno; wysoka potrzeba stymulacji; zachowania zmierzajce do zmiany, nowe, bardziej niepewne; orientacja na D b) zaleno midzy temperamentem a zgodnoci zamiarw z ich realizacj: -niezbdny jest kontekst sytuacyjny, gdy wg Eliasza w obrbie temperamentu wystpuje niespjno transsytuacyjna. W zwizku z tym reaktywno i aktywno zaley w duej mierze od sytuacji. -Jeli aktualny zamiar jest zgodny z istniejc w danej sytuacji potrzeb stymulacji, to sia aktywujca zmian bdzie wiksza ni przy braku takiej zgodnoci: De = 1 Te / Te (trudnoci w realizacji zamiaru = 1 tendencja motywacyjna zmian / liczba i sia konkurencyjnych tendencji motywacyjnych) c) zaleno midzy temperamentem a efektywnoci strategii wolicjonalnych: -strategie wolicjonalne (s one mniej efektywne u osb zorientowanych na S): aktywna selektywno uwagi (mniejsza koncentracja uwagi na informacjach dot. realizowanego zamiaru, przewaga czynnoci przerywanych nad cigymi = liczne przerwy) kontrola kodowania informacji kontrola emocji (duo wolniejsze identyfikowanie zagraajcych bodcw na poziomie niewiadomym trudnoci w ich hamowaniu i nie dopuszczaniu do tego, by zakcay one realizacj zamiaru) kontrola motywacji (rzadsze stosowanie strategii kontroli motywacji polegajcej na zwikszaniu atrakcyjnoci wstpnie dokonanych wyborw i zmniejszeniu atrakcyjnoci odrzuconych moliwoci) oszczdno w przetwarzaniu informacji (stosowanie nadmiarowych, zoonych regu przetwarzania, bazujcych zarwno na ocenie wartoci wyniku, jak i na ocenie P jego osignicia) kontrola otoczenia 42. Geneza orientacji katastycznej i orientacji metastatycznej

str. 23

S to typy kontroli w teorii J. Kuhla: Katastatyczna (bierna) uniemoliwia lub utrudnia zmian aktualnej sytuacji podmiotu, powoduje denie do zachowania status quo i unikanie zmian. -aktywizuje j orientacja na stan -orientacj na stan powoduje z kolei bardzo dua spostrzegana niezgodno informacyjna (co rodzi due napicie) i duy zakres zdegenerowanych intencji (takich poznawczych reprezentacji intencji, w ktrych 1 lub kilka elementw jest le zdefiniowanych, mao okrelonych, niejednoznacznych). Metastatyczna umoliwia zmian danej sytuacji podmiotu, wprowadzanie licznych zmian. -aktywizuje j orientacja na dziaanie. -orientacj na dziaanie powoduje rednia spostrzegana niezgodno informacyjna i brak zdegenerowanych intencji.

43. Prosz porwna teorie potrzeb Maslowa z teori Herzberga

Maslow: Potrzeby czowieka s zorganizowane w formie hierarchii od priorytetowych potrzeb fizjologicznych, bezpieczestwa, przynalenoci, szacunku, do potrzeby samorealizacji na szczycie. Zaspokojenie potrzeb z niszego poziomu pozwala przej na wyszy. Jeli ktra potrzeba z niszego poziomu nie jest zaspokojona staje si ona najistotniejsza. Dwuczynnikowa teoria F. Herzberga CZYNNIKI HIGIENY- le u podstaw niezadowolenia z pracy. S niezalene od osoby wykonujcej okrelon prac. Wchodz w skad szeroko rozumianego rodowiska pracy i jeli nie osign minimalnego poziomu, wywouj poczucie niezadowolenia. Jeli poziom ten bdzie osignity, to nie s wystarczajcym powodem wyzwalajcym pozytywn motywacj do pracy. Czynniki te to: polityka firmy i administracji, atmosfera, warunki pracy, sprawiedliwa ocena, wynagrodzenie, relacje ze wsppracownikami i podwadnymi, status, bezpieczestwo. MOTYWATORY (czynniki wzrostu), wywoujce zadowolenie z wykonywanej pracy. Zawarte w charakterze samej pracy. Niedostateczne ich uwzgldnianie jest przyczyn braku satysfakcji z pracy. Zrealizowanie ich na dostatecznym poziomie wyzwala pozytywn motywacj do pracy. Istniej tu rnice indywidualne (co jednych motywuje, a innych ju nie), jednak czynniki te dziaaj jak bodce na drodze rozwoju jednostki. Nale do nich: osignicia, uznanie, praca sama w sobie (ciekawa itd.), odpowiedzialno, awans, rozwj. 44. Co oznacza zasada aldohedonizmu

Uniwersalna zasada, okrelana jako hedonizm psychologiczny, tumaczca, e wszelkie motywy dziaa czowieka s spowodowane deniem do przyjemnoci lub unikaniem przykroci.

45. Prosz omwi znane Ci koncepcje motywacji osigni

Model Atkinsona: Ts = Ps x Ws (tendencja do osigania sukcesw = prawdopodobiestwo osignicia sukcesu x warto gratyfikacyjna) Tp = Pp x (-Wp) (tendencja do unikania poraki = prawdopodobiestwo poraki x ujemna warto niepowodzenia) Tc = Ts + Tp (motywacja osigni) Ts > Tp pozytywny wzorzec motywacji osigni (preferowanie zada o rednim poziomie trudnoci) Ts < Tp negatywny wzorzec motywacji osigni (preferowanie zada b.atwych i b.trudnych) Atrybucyjny model motywacji osigni: Ludzie czerpi wicej satysfakcji z sukcesu bdcego wynikiem i odzwierciedleniem ich moliwoci i umiejtnoci ni z sukcesu bdcego wynikiem szczliwego zbiegu okolicznoci. lub dziaa innych ludzi.

str. 24

Ludzie o silnej motywacji osigni preferuj zadania o rednim poziomie trudnoci, gdy dostarczaj im najwicej informacji o wasnych zdolnociach i umiejtnociach (s najbardziej diagnostyczne). Alternatywne ujcia: Dweck, Maehr, dwie orientacje: >orientacja na poziom wykonania na zademonstrowanie w okrelonej sytuacji kompetencji wyszych (a przynajmniej nie niszych) od innych jej uczestnikw. -sprzyja wycofywaniu wysiku w sytuacji niepowodzenia, preferowaniu zada atwych, rezygnacji z kontynuacji dziaa w wypadku napotkania trudnoci. Moe wiza si zarwno z unikaniem poraek, jak i z nastawieniem na osiganie sukcesw. >orientacja na osignicie mistrzostwa - na rozwj wasnych kompetencji i umiejtnoci i osignicie dziki temu jeszcze wyszego poziomu wykonania w przyszoci. -sprzyja uporczywoci w dziaaniu, preferowaniu zada o redniej trudnoci i zaangaowaniu w dziaania. Jest zwizana wycznie z nastawieniem na osiganie sukcesw. 46. Teoria X i Y McGregora dwie koncepcje czowieka: Czowiek X z natury swej leniwy, niechtny do pracy, trzeba go kontrolowa, kierowa nim motywowa mona go jedynie poprzez pac. Czowiek Y jest przeciwstawiestwem czowieka X, jest chtny do pracy gdy widzi w niej potencja wasnego rozwoju.

47. Rne ujcia teoretyczne na temat psychologicznych aspektw biernoci

Bierno trwaa: frustracyjna, niemiao, niech do dziaania, brak zainteresowa, brak zaangaowania, wyuczona bezradno. Bierno spoeczna: awersyjna, postawa zachowawcza, postawa recepcyjna, mizantropia, alienacja, anomia. Bierno przejciowa: patologiczna, zaburzenia funkcji organizmu, zaburzenia osobowoci.

48. Bierno wedug Alberta Bandury

Bierno, mwic jzykiem samoskutecznoci oznacza, e jednostka ma gbokie przekonanie, e nie ley w jej mocy organizowanie, regulowanie, ukierunkowanie i wykonanie wasnych dziaa tak, aby zyska kontrol nad wasnym yciem.

49. Psychologiczne przejawy i wskaniki biernoci

brak naturalnej pewnoci siebie, - nieufno i ostrono wobec innych; - nadmierna ulego wobec innych - brak aspiracji i wiary w swoje umiejtnoci - lk w nowych sytuacjach, niepewno, - powolno reakcji, - zamylenie, - brak energii fizycznej, - odrzucenie kontaktw spoecznych. - trudnoci wspdziaania z innymi ludmi

str. 25

50. Mechanizmy i przyczyny biernoci

Temperamentalne predyspozycje Bierno ludzi zewntrzsterownych Bierno rezultatem wyuczonej bezradnoci Jako wyraz bezsilnoci wobec sytuacji trudnej Jako przejaw postawy fatalistycznej Bierno jako obojtno wobec za Jako neurotyczny mechanizm rezygnacji Bierno jako warto Bierno przypisana i oczekiwana jako rezultat treningu spoecznego Bierno jako trudno podejmowania decyzji Bierno jako syndrom wypalenia zawodowego Bierno spowodowana niemiaoci Bierno z przesytu Bierno psychopatologiczna

51. Prokrastynacja istota, funkcje, geneza

PROKRASTYNACJA(zwlekanie)- oznacza patologiczn tendencj do nieustannego przekadania czynnoci na pniej,ujawnia si w ronych dziedzinach ycia.Prokrastynacja to problem czcy si z ustaleniem priorytetw i niechci do podejmowania dugoterminowych projektw.Osoba cierpica na t przypadoc ma problemy z zabraniem si do pracy, zwaszcza wtedy, gdy nie widzi natychmiastowych efektw.g. przyczyny: lk przed porak, lk przed sukcesem, lk przed bezradnoci,lk przed bezradnoci,lk przed izolacj, lk przed intymnoc.funkcje:-ochrona poczucia wasnej wartoci(poraka jest postrzegana jako podwaenie wasnej wartoci.Im mniejsze s szanse na to, e odniesie si sukces, tym duej prokrastynator zwleka.)-uniknicie frustracji-ochrona przed negatywnymi emocjami

52. Model etapw dziaania Heckhausena i Gollwitzera

1) Pobudzenie pragnie jednostki 2) Ustalenie celu przez jednostk 3) Poprzez samoregulacyjne procesy konieczne do skutecznego zainicjowania dziaania przebiegu dziaania 4) A do mylenia ewaluacyjnego na temat uzyskanego rezultatu

53. Typy indywidualnej poznawczej orientacji dziaania (??)

1) Orientacja na sukces 2) Orientacja na unikanie niepowodze

54. Geneza aktywnoci vs biernoci w rozwaaniach K. Lachowicz-Tabaczek

55. Pozytywne i negatywne aspekty bycia biernym

- bierno jako warunek dowiadczenia religijnego

str. 26

- racjonalne i egotystyczne mechanizmy unikania kontroli nad biegiem zdarze: Unikanie sytuacji, w ktrych stosunkowo prawdopodobne bdzie pojawienie si poraki, a lad za ni koniecznoci przypisania sobie odpowiedzialnoci i wystpienie towarzyszcych temu stanowi emocji winy czy wstydu (poczucie odpowiedzialnoci jest bowiem naturalnym nastpstwem pojawiania si negatywnych konsekwencji w sytuacjach kontrolowanych) - ograniczenie kontroli pobudza moe reaktancj (proces motywacyjny zwikszajcy atrakcyjno zakazanych drg dziaania i zwikszajcy jego energi), skania jednostk do zbierania wikszej iloci informacji przed podjciem dziaania w celu zwikszenia jego skutecznoci (Pittman i DAgostino), motywowa ja do poszukiwania alternatywnych drg osigania celu (Kuhl), czy wreszcie pobudzi aktywno poznawcz, suc przywrceniu wiary w siebie i zwikszeniu (niechby iluzorycznemu) poczucia panowania nad wasnym losem (Taylor).

56. Teoria orientacji kauzalnej wedug Deciego i Ryana

Odnosi si do wewntrznych, osobowociowych i motywacyjnych charakterystyk sprawstwa. Koncepcja opisuje trzy due klasy zachowa: 1. zachowanie samoukierunkowane wie si z dwoma typami zachowa: tymi ktre umotywowane s samoistnie oraz z motywowanymi instrumentalnie (zewntrznie) 2. zachowanie zdeterminowane przez kontrol jest inicjowane i regulowane z zewntrz (o intencji dziaania decyduj rozmaite wymagania) 3. zachowanie amotywowane jest inicjowane i kontrolowane przez czynniki pozostajce poza zakresem wpywu, s nieintencjonalne Orientacja kazualna uwaana jest za specyficzn, dyspozycj motywacyjn, skonno do spostrzegania wydarze w okrelony sposb i realizowania zada w okrelonym trybie. Kady czowiek ma obszar: autonomii, kontroli i bezradnoci i moliwy jest pomiar tych waciwoci. Mierzy je Oglna Skala Orientacji Kazualnej. Orientacja na autonomi jednostka w wysokim stopniu dowiadcza wyboru w sytuacjach inicjowania i regulowania wasnego zachowania Orientacja na kontrol zachowanie jest organizowane z uwagi na kontrol w otoczeniu lub z nich samych. Ludzi ci szukaj, selekcjonuj lub interpretuj wydarzenia jako kontrolujce. Orientacja pozaosobowa (amotywacyjna) powoduje, e ludzie dowiadczaj swojego zachowania jako pozostajcego poza ich intencjonaln kontrol. Widz siebie jako niekompetentnych i niezdolnych do opanowania sytuacji. Najistotniejsze wydaje si to, e w koncepcji Deciego i Ryana podstawowym regulatorem dziaania jest sam podmiot, jego wybr i jego intencja. Podmiot, ktry poszukuje optymalnej jednoci pomidzy wasnymi moliwociami a problemami jakie stwarza otoczenie. 57. Model motywacji osigni wedug Atkinsona tendencja do osigania sukcesu (Atkinson) subiektywne prawdopodobiestwo osignicia celu wysoka warto gratyfikacyjna celu upr w deniu do celu odporno na kopoty i niepowodzenia sukces musi by wynikiem odzwierciedlajcym ich moliwoci i umiejtnoci (atrybucyjny model motywacji osigni)

str. 27

orientacja na poziom wykonania zademonstrowanie w okrelonej sytuacji kompetencji wyszych / a przynajmniej nie niszych/ od innych uczestnikw( Dweck, Maehr) orientacja na osignicie mistrzostwa na rozwj wasnych kompetencji i umiejtnoci i osignicie dziki temu jeszcze wyszego poziomu wykonania w przyszoci (jw.) wysoka samoocena tendencja do osigania i przekraczania standardw doskonaoci zainteresowanie wspzawodnictwem gotowo do podejmowania odpowiedzialnoci

Model motywacji osigni wg Atkinsona Zaoy on istnienie hipotetycznej tendencji do osigania sukcesu (Ts), bdcej iloczynem subiektywnego prawdopodobiestwa osignicia sukcesu (Ps) i jego wartoci gratyfikacyjnej (Ws). Zakada przy tym, e im atwiej osign sukces tym mniejsz na og mia on warto nagradzajc wic Ws = (1- Ps) Tym samym tendencja do osigania sukcesu: Ts = Ps x Ws = Ps x (1 - Ps) Ts osiga swoje maksimum wtedy, gdy Ps ma warto 0,5 a wic wwczas gdy w percepcji podmiotu zadanie nie jest ani wyranie atwe, ani bardzo trudne. Atkinson zaoy te istnienie tendencji do unikania poraki (Tp). Ma ona miejsce gdy ludzie wykonuj zadania nie po to, aby osign sukces, ale po to aby nie ponie klski. Natenie tendencji do unikania poraki jest rwne iloczynowi subiektywnego prawdopodobiestwa osignicia poraki (Pp) i ujemnej wartoci niepowodzenia (Wp). Im pewniejsze jest odniesienie sukcesu (atwiejsze zadanie), tym gorzej bdzie si czu czowiek, ktremu si nie powiedzie. Wic Wp = -Ps Tym samym tendencja do unikania poraki: Tp = Pp x Wp Zaleno midzy prawdopodobiestwem sukcesu i poraki: Ps = 1- Pp . Tendencja do unikania niepowodze jest najsilniejsza wtedy, gdy zadanie spostrzegane jest jako rednio trudne. Wynika z tego, e czowiek zorientowany wycznie na unikanie niepowodze powinien ochoczo podejmowa si wykonywania wycznie zada bardzo atwych (bo ryzyko poraki jest minimalne) oraz bardzo trudnych (bo cho ryzyko poraki jest znaczne, to nie przynosi ona ujmy). W wikszoci sytuacji ludzie motywowani s przez obie tendencje: chc zarwno osign sukces jak i unikn poraki. Poszczeglne sytuacje mog te nasila albo osabia kad z tych tendencji. W gr wchodz take wyrane rnice indywidualne. S ludzie u ktrych motyw osigania sukcesu jest silniejszy od motywu unikania poraki, s te tacy u ktrych jest odwrotnie. Motywacja osigni jest sum obu tych tendencji: Tc = Ts + Tp Gdy Ts > Tp pozytywny wzorzec motywacji osigni (pozytywna motywacja osigni) Osoby o tym wzorcu za najatrakcyjniejsze uznawa powinny zadania o rednim stopniu trudnoci. Gdy Ts < Tp negatywny wzorzec motywacji osigni (negatywna motywacja osigni). Dla osb o tym wzorcu, zadania o rednim stopniu trudnoci powinny by najmniej atrakcyjne. Osoby z siln motywacj osigni powinny lepiej od innych funkcjonowa w warunkach zada o rednim poziomie trudnoci i wykazywa wikszy upr w deniu do celu i odporno na kopoty i niepowodzenia.

58. Teoria potrzeb wedug McClellanda

(czyli gwna sia determinujca przedsibiorczo) oscyluje wok 3 zasadniczych potrzeb czowieka osigni (potrzeba indywidualna), wadzy i afiliacji (maj charakter indywidualny, wystpuj u wikszoci ludzi).

str. 28

o Potrzeba osigni wyznacza puap de i celw, do ktrych czowiek zmierza w relacji do spoecznych standardw. o Potrzeba wadzy manifestuje si chci sprawowania kontroli nad innymi ludmi i wywierania na nich wpywu/ o Potrzeba afiliacji okrela denia ludzi do wsppracy i bliskich stosunkw interpersonalnych. McClelland zapocztkowa badania nad motywacj osigni. Scharakteryzowa osoby o wysokiej potrzebie osigni: -podejmuj one ryzyko na zmiennym poziomie; -maj potrzeb natychmiastowego sprzenia zwrotnego w postaci uzyskania zamierzonego efektu, nie obawiaj si informacji zwrotnych z otoczenia -osigaj okrelony etap na drodze realizacji celu; -wykazuj tendencj do silnego zaangaowania si w wykonanie zadania a do momentu, gdy mona je uzna za zakoczone; -maj tendencje do stawiania sobie umiarkowanych celw, -s gotowi do podejmowania odpowiedzialnoci, -da do moliwie wysokiego rezultatu

59. Pojecie motywacji wewntrznej na gruncie rnych koncepcji psychologicznych

Najoglniej motywacja wewntrzna to tendencja podmiotu do podejmowania i kontynuowania dziaania ze wzgldu na sam tre tej aktywnoci. W teoriach uczenia si termin motywacja wewntrzna nie by uywany, co nie oznacza, e badacze nie zajmowali si tym zjawiskiem, Przedmiotem zainteresowania badaczy byy zachowania podejmowane przez zwierzta mimo braku jakichkolwiek nagrd zewntrznych. Interpretacje tych zachowa mona uzna za interpretacje pojcia motywacji wewntrznej. Najczciej tumaczono je istnieniem popdw wrodzonych, potrzeb stymulacji sensorycznej, redukcj lku oraz tym, e czynno staje si celem samym w sobie na drodze uczenia. Teorie rozbienoci gwny czynnik motywacyjny upatruj w rozbienoci midzy informacjami dopywajcymi a informacjami do ktrych jednostka si zaadoptowaa. Wg Hunta, motywacj wewntrzn mona okreli jako tendencj do podejmowania i kontynuowania dziaa w trakcie ktrych jednostka zdobywa informacje redukujce lub zwikszajce rozbieno, midzy informacjami do ktrych zaadoptowaa si, a informacjami napywajcymi do poziomu optymalnego. Berlyne wyrni dwa niezalene mechanizmy lece u podstaw motywacji wewntrznej: tendencj do optymalnego zwikszania rozbienoci informacyjnejvoraz tendencj do cakowitej redukcji rozbienoci informacyjnej. Autorzy koncepcji atrybucyjnych szukaj treci pojcia motywacji wewntrznej w doznaniach samej jednostki. De Charms motywacj wewntrzn utosamia z samoatrybucj osobnicz. Gdy jednostka odczuwa, e przyczyna zachowania ley w niej samej (jest rdem) uwaa siebie za wewntrznie motywowan. Deci proponuje, aby zamiast dwch rodzajw przyczyn (osobniczych i rodowiskowych), wyrni trzy : osobnicze wewntrzne, osobnicze zewntrzne i pozaosobnicze rodowiskowe. Motywacja wewntrzna byaby zwizana z przyczynami osobniczymi wewntrznymi. Deci twierdzi, e zachowania wewntrzie motywowane to zachowania motywowane potrzeb skutecznoci i potrzeb samodecydowania. Wg Kruglanskiego motywacja wewntrzna jest z atrybucj endogenn, w ktrej dzianie jest celem samo w sobie ( w odrnieniu do atrybucji egzogennej gdzie dziaanie to rodek osignicia dalszych celw)

str. 29

60. Wpyw nagrd zewntrznych na motywacj wewntrzn

Wyniki wczesnych bada nad wpywem nagrd zewntrznych na motywacj wewntrzn wskazyway na og, e osoby nagradzane w eksperymentach wykazyway niszy pozom motywacji wewntrznej ni osoby nienagradzane. W interpretacji tego efektu najczciej odwoywano si do teorii atrybucyjnych. Najprostszego wyjaniania dostarcza zasada pomniejszania (Kelley): im wicej potencjalnych czynnikw moe by przyczyna okrelonego dziaania, tym mniejsza jest rola, jak jednostka przypisuje kademu z nich (lub tym mniej jednostka jest pewna, e okrelony czynnik ma waciwo sprawcz). Nagroda zewntrzna szczeglnie ogranicza motywacj wewntrzn gdy jest wyrazista, a przez to narzuca si wrcz jako przyczyna wyjaniajca wasne zachowanie. Pniejsze badania wykazay, e zalenoci pomidzy motywacj wewntrzn a nagrodami zewntrznymi s troch bardziej skomplikowane. Edward Deci stwierdzi, e pozytywna informacja o poziomie wykonania nie obnia motywacji wewntrznej. Inna jest percepcja nagrd polegajcych na pochwaach (aspekt informacyjny nagrody), a inna nagrd o charakterze materialnym (aspekt sterujcy nagrody). Deci i Ryan konkluduj, e jeli w zewntrznych nagrodach dominuje pierwiastek informacyjny, nie spowoduj one spadku wewntrznej motywacji (niekiedy mog j nawet podwyszy). Jeli jednak dominowa bdzie aspekt sterujcy, oczekiwa naley redukcji motywacji wewntrznej. Na spadek motywacji wewntrznej nie wpywaj: nagrody bdce konsekwencj samego wykonywania zada lub uzalenione od wypenienia oglnego standardu jeli wypadniesz dobrze nagrody, ktre s dla badanych niespodziank nagrody przy wykonywaniu nudnych zada Arie Kruglanski sugeruje, e wszelkie nagrody mog mie charakter egzogenny (s one czynnikiem zewntrznym wobec zadania, np. rower dla dziecka za dobre wyniki w nauce) lub endogenny ( s immanentnym skadnikiem zadania, np. wynagrodzenie za prac). Nagrody o charakterze egzogennym obniaj motywacj wewntrzn, a nagrody endogenne j wzmacniaj. Ostatnio pojawiaj si gosy, e zewntrzne nagrody przyczyniaj si raczej do wzrostu motywacji wewntrznej.

61. Od czego zaley wielko motywacji samoistnej

sprawstwo zewntrzne obnia motywacj samoistn sprawstwo wewntrzne podwysza motywacj samoistn poczucie kompetencji (pozytywne informacje zwrotne) podwysza motywacj samoistn sytuacje informacyjne uatwiaj spostrzeganie sprawstwa wewntrznego i wasnej kompetencji podwyszaj motywacj samoistn sytuacje kontrolujce powoduj spostrzeganie sprawstwa jako zewntrznego obniaj motywacj samoistn (podporzdkowanie lub upr) sytuacje amotywujce powoduj spostrzeganie wasnej niekompetencji obniaj motywacj samoistn (stan bezradnoci) gdy nagroda ma waciwoci wydarzenia informacyjnego podwysza motywacj samoistn gdy nagroda ma waciwoci wydarzenia kontrolujcego obnia motywacj samoistn

62. Etyczne aspekty rozumienia produktywnoci

Arystoteles: etyka zotego rodka (zasada waciwej miary) Immanuel Kant etyka autonomii, oparta na przesankach rozumowych a nie na dowiadczeniu. Trzy imperatywy Kanta: 1. techniczny imperatyw zrcznoci zachca do tego aby dobiera odpowiednie rodki zapewniajce osignicie celu 2. pragmatyczny imperatyw mdroci 3. Imperatyw kategoryczny bezwzgldny nakaz postpowania wedug takiej zasady jakiej chcielibymy aby sta si ona powszechnym prawem

str. 30

 Etyka utylitaryzmu korzyci, poytku, wygody Jeremiasz Bentham; regua uytecznoci minimalizowa zagroenie i straty a maksymalizowa zyski (minimaks) Etyka protestancka Maxa Webera Spoeczna etyka katolicka wg Jana Pawa II ujcie personalistyczne czowiek jest sam w sobie wartoci. Czowiek, ktry jest w stanie dziaa na korzy innych (na rzecz innych) jest produktywny. 63. Prosz omwi rozumienie produktywno za M. Weberem Etos pracy. Najwaniejsze wartoci to: produkcja dbr, oszczdno i inwestowanie (dbr i czasu), skuteczno, pracowito, uyteczno. Natomiast za niedopuszczalne uwaa: bezproduktywno, lenistwo, marnotrawstwo, lekkomylno i porak.

64. Psychologiczne wskaniki produktywnoci

. Weber: etos pracy, oszczdno i inwestowanie (dbr i czasu), podejmowanie decyzji, uczciwo, moralno J. Bentham: przyjemno, hedonizm, tzw. zasada minimaksu Jan Pawe II: pracowito nie dla zysku i wasnoci, ale dla mioci i dobra spoecznego A. Antonovsky: zrozumiao (zakres w jakim jednostki odbieraj bodce, zdarzenia), sensowno (emocjonalny aspekt stosunku do sytuacji; poczucie sensu), zaradno (poczucie kompetencji, odwrotno bezsilnoci, powizana z poczuciem kontroli, sprawstwa), podejmowanie decyzji, niedocienie, przecienie

65. Specyfika bada nad psychologicznymi aspektami biernoci w perspektywie personalistycznej

Czowiek ma zdolno do ksztatowania swojego ycia wg przyjtych przez siebie wartoci, uwzgldnia si jego dowiadczenia, nie jest on kim na zawsze okrelonym, zredukowanym do wasnych cech osobowociowych, mechanizmw funkcjonowania co oznacza dua wraliwo na aspekty etyczne.

66. Specyfika bada nad psychologicznymi aspektami biernoci w perspektywie funkcjonalnej

. FUNKCJONALNEJ Denie do zrozumienia mechanizmw i wewntrznej struktury procesw poznawczych wytwarzajcych zwizki bodziec-reakcja. Perspektywa zewntrznego obserwatora. Konstruowane modele maj charakter: * wyjaniajcy * zorientowany na procesy i mechanizmy lece u podstaw procesw regulacji zachowania (w tym strategii wolicjonalnych, jako rodzaju procesu poredniczcego midzy zamiarem i jego realizacj). Przedmiotem badania biernoci jest przebieg dziaa zoonych i celowych w kontekcie deficytw ograniczajcych ich realizacj, np. inhibicja spoeczna vs facylitacja spoeczna (studium Tripletta); prniactwo spoeczne (Ringelmann, Latane). Czowiek sprowadzony jest do kategorii mechanizmw i procesw. Staje si zarazem moliwa do badania eksperymentalnego, np. koncepcja Juliusa Kuhla. Traktowanie bezosobowe! co oznacza znamiona technicyzacji.

67. Sytuacja pewnoci, niepewnoci i ryzyka wyjani, zdefiniowa

W sytuacji pewnoci decydent dysponuje kompletnym zbiorem informacji na temat tego, co wydarzy si w przyszoci. Czowiek zachowuje si rutynowo, co nie wymaga duego wysiku poznawczego i emocjonalnego (automatyzm).

str. 31

W sytuacji niepewnoci decydent nie jest w stanie okreli prawdopodobiestw wystpienia rnych stanw rzeczy, brak inf., danych o przyszych skutkach naszych dziaa. W sytuacji ryzyka konieczne jest szacowanie prawdopodobiestw wystpienia rnych stanw rzeczy; prawdopodobne jest poniesienie przez czowieka negatywnych konsekwencji dotyczcych rnych sfer ycia Ryzyko jest to konstrukt istniejcy subiektywnie. Jest to efekt interakcji cech sytuacji i rnic indywidualnych a take efekt interakcji wielkoci i wanoci strat oraz prawdopodobiestwa ich wystpienia. W sytuacji ryzyka, ludzie koncentruj si bardziej na tym ile i z jakim prawdopodobiestwem mog straci ni na tym ile mog zyska. Ludzie podejmuj ryzyko bo musza albo chc.

68. Prosz omwi normatywny model ryzyka

Modele normatywne ryzyka opisuje w jaki sposb racjonalnie postpujcy decydent powinien radzi sobie z niepewnoci i na podstawie jakich kryteriw oceni wielko ryzyka *(w tym modelu analizuje si ryzyko instrumentalne)

69. Porwna problem ryzyka stymulujcego i instrumentalnego

Sytuacje ryzyka instrumentalnego to takie, w ktrych wikszo ludzi koncentruje si na relacji midzy moliwymi zyskami, a potencjalnymi stratami i dy do pozytywnego wyniku. Sytuacje s tylko instrumentem do osigania konkretnych celw. Sytuacja ryzyka stymulujcego to te, w ktrych ludzie skupiaj si na osigniciu pobudzenia fizjologicznego, emocjonalnego, przyjemnego podekscytowania. W tej sytuacji czowiek nie jest zainteresowany wynikiem pozytywnym, czy negatywnym, zainteresowany jest samym dziaaniem. Sytuacje ryzyka instrumentalnego spostrzegane s jako motywowane przez konieczno. Stymulujce za wi si z ryzykiem jako dziaaniem nastawionym na poszukiwanie przyjemnoci. Silniej zaley od osobowoci, mona by dokadnej przewidywany na podstawie wiedzy o cechach osobowoci, czciej ujawnia si u mczyzn. Typowe jest dla stanu paratelicznego (czerpanie przyjemnoci z samego znajdowania si w danej sytuacji). Silnie koreluje z ogln impulsywnoci oraz z hedonicznym sposobem mylenia. Natomiast instrumentalne koreluj z funkcjonaln impulsywnoci, ukierunkowane na urzeczywistnienie celu, z orientacj teliczn - angauje si w dziaanie ryzykowne, pozwalajce na osignicie celu. Koreluj z racjonalnym sposobem mylenia. Bardziej zaley od specyficznych czynnikw sytuacyjnych.

70. Teoria motywacji do podejmowania ryzyka wedug Trimpopa

Teoria motywacji do podejmowanie ryzyka: Jest to teoria interakcyjna (osoba i sytuacja). Na percepcj ryzyka wpywa zaleno midzy czynnikami indywidualnymi i sytuacyjnymi spord zmiennych sytuacyjnych wany jest rodzaj aktywnoci, szansa sukcesu, jego wartoci, moliwo kontroli. Wrd zmiennych osobowociowych istotne s potrzeba kontroli, potrzeba stymulacji, reaktywno emocjonalna, tendencja .teliczna/ parateliczna , wew. / zew.umiejscowienie kontroli. Percepcja ryzyka obejmuje: percepcj symptomw fizjologicznych, emocjonalnych i poznawczych. Ocena ryzyka bdzie przebiegaa inaczej w zalenoci od sytuacji. Podejmowanie ryzyka jest kadym wiadomie lub niewiadomie kontrolowanym zachowaniem, w przypadku ktrego spostrzegana jest niepewno dotyczca jego wyniku i / albo moliwych korzyci lub strat zwizanych z fizycznym, ekonomicznym lub psychospoecznym funkcjonowaniem osoby podejmujcej ryzyko, bd innych ludzi.

71. Ilociowe i jakociowe wymiary ryzyka

str. 32

Spord wielu wymiarw ilociowych stosowanych do kalkulowania ryzyka, 5 z nich jest podstawowe: - prawdopodobiestwo straty oznacza jednoczenie ignorowanie wariantu wielkoci straty. Im bardziej strata jest prawdopodobna, tym wiksze ryzyko danego wariantu. - wielko strat ignoruje si tu prawdopodobiestwo zysku i strat Im potencjalna strata jest wiksza, tym bardziej wzrasta ryzyko. - oczekiwana strata to poczenie w / w dwch wymiarw Oblicza si j jako sum wszystkich negatywnych wynikw waonych przez prawdopodobiestwo ich zaistnienia. - wariancja wielkoci strat i prawdopodobiestwo poniesienia strat. Zmienno wynikw stanowi kryterium, zgodne z ktrym dokonuje si wyborw wanych do przetrwanie w niepewnym otoczeniu. - liniowa funkcja wartoci oczekiwanej wariancji Wielko ryzyka jest uzaleniona zarwno od bezwzgldnej wartoci wynikw, jak i od ich zmiennoci w czasie. Jakociowe wymiary oceny ryzyka wedug Slovica - ryzyko nieznane czowiek uwiadamia sobie ryzykowno czego ,ale nie potrafi go zdefiniowa (nowe, nietypowe, niejasne) - ryzyko wzbudzajce lk (zagraajce przyszym pokoleniom, podejmowane niedobrowolnie, niekontrolowane) ryzyko ocenia si jako tym wiksze, im silniejsze poczucie niepokoju wywouje w umyle. Bardziej jestemy skonni podejmowa dziaania zabezpieczajce przed skutkami ryzyka, gdy wzbudza w nas lk, ni wtedy, gdy brakuje nam midzy o ryzyku. Nosi znamiona niekontrolowalnoci, podejmowane niedobrowolnie, wie si z moliwoci katastrofalnych skutkw. - liczba osb naraonych na niebezpieczestwo Jest ono tym wiksze im wicej osb moe jednoczenie dowiadczy negatywnych skutkw. W sytuacji ryzyka stymulujcego preferuje si jakociowe, w sytuacji ryzyka instrumentalnego - ilociowe

72. Metody pomiaru ryzyka

Metody do pomiaru spostrzeganego ryzyka i podejmowania ryzyka. 1. Loteryjna Stosuje si przede wszystkim w analizie decyzyjnej. 2. Ryzyko sprawnociowe O wyniku decyduje aktywno osoby badanej Nasilenie potrzeby osigni modyfikuje zachowanie czowieka w sytuacji decyzyjnej i wpywa na to czy preferowane jest due, czy mae ryzyko. 3. Metoda dylematw wyboru. Polega na tym, e przedstawia o.b. opisane sytuacje spoeczne z ycia codziennego albo sytuacji biznesowych. Osoba nastpne jest proszona o wybranie jednej z wielu opcji rnicych si poziomem ryzyka.

4. Obserwowanie rzeczywistych zachowa ryzykownych stosowane przez osoby z krgu naturalistycznej teorii
decyzji. Obserwuje si jak zachowuj si menaderowie, piloci samolotw, straacy, politycy (ci co funkcjonuj w dynamicznych, niepewnych i czsto zmieniajcych si rodowiskach, ich wybr przynosi konsekwencje im i innym. 5. Metoda kwestionariuszowa Podejcie pomiarowe stosowane przez tych badaczy, ktrzy uwaaj, e spostrzeganie ryzyka i skromnoci do ryzykowania to wzgldzie stae dyspozycje indywidualne.

str. 33

Np.: KWESTIONARIUSZ SIRI Zalekiewicza bada styl spostrzegania ryzyka. Jest to dwuczynnikowy model spostrzegania ryzyka. Styl S : styl spostrzegania ryzyka w kategoriach stymulacyjnych Styl I : styl spostrzegania ryzyka w kategoriach instrumentalnych Mczyni w obu stylach uzyskuj wysze wyniki.

73. Samoregulacyjny schemat TOTE

Schemat samoregulacyjny TOTE jest autorstwa Miller, Galanter, Pribram.(Task, Operation, Test, Exit) Jego dziaanie: Zadanie uruchamia dziaanie, poczym nastpuje sprawdzanie, czy cel zosta osignity, jeli tak to nastpuje zakoczenie zadania, jeli nie to nastpuje powrt do pocztku zadania i takie same postpowanie wedug schematu

74. Prosz zaprezentowa rne pogldy na temat samoregulacji

Samoregulacja Franken umiejtno wykorzystywania wiedzy o prawach rzdzcych ludzkim zachowaniem do osigania celw, ktrych urzeczywistnianie ley, jak nam si zdaje, w naszym interesie lub sprawia nam zadowolenie - Miller, Galanter, Pribram Schemat TOTE Task Operation Test Exit

wiadomie lub niewiadomie wytwarzamy cele a nastpnie opracowujemy zestaw rodkw pomocnych w osigniciu celu. Jeli nie udaje nam si uzyska zamierzonego wracamy do pierwszej fazy, zmieniamy taktyk dziaania i tak a dojdziemy do upragnionego celu. Model homeostazy

Standard porwna

Stan organizmu

Proces porwnania Brak rozbienoci Brak motywacji Higgins Ja idealne - kim chce by Ja powinnociowe kim powinienem by Ja odzwierciedlone kim chcieliby inni, ebym by Ja rzeczywiste - kim jestem Promowanie i zapobieganie rozbieno zachowanie motywowane wynik

str. 34

Dwa tryby regulacyjne: Charakterystyka (oglna)

Tryb promowania Koncentracja na ideaach, Maksymalizowanie stanw pozytywnych, Denie jako strategia Motywacja parateliczna (uruchamiana przez brak pobudzenia; denie ku podnieceniu; wysokie pobudzenie przyjemne, niskie nieprzyjemne)

Tryb zapobiegania Koncentracja na powinnociach, Minimalizowanie stanw negatywnych Unikanie jako strategia Motywacja teliczna (uruchamiana przez nieprzyjemne napicie; denie do zrelaksowania si; wysokie pobudzenie nieprzyjemne; niskie przyjemne) Motywacja homeostatyczna Standardy porwna i wykrywania odchyle Ujemne sprzenie zwrotne

Rnice w procesie kategoryzacji

Motywacja heterostatyczna Standardy promowania zachowania Sprzenie dodatnie Nie odrzuca tego co pozytywne Minimalizuje faszywe alarmy Efekt pozytywnoci Poszukiwanie ryzyka Zmiana status quo

Nie przyjmuje tego co negatywne Minimalizuje uchybienia

Efekt negatywnosci Unikanie ryzyka Zachowanie status quo

- De Charm, Rotter, Kofta, ukaszewski sprawowanie kontroli jako co przyjemnego Rotter wewntrzne (wynika z poczucia opartego na dowiadczeniach, ze sprawujc kontrole osigamy podane lub zakadane rezultaty) i zewntrzne (sprawujc kontrole wcale nie jest powiedziane ze osigniemy podane lub zakadane cele; poczucie braku wpywu na zdarzenia) umiejscowienie rda kontroli De Charm, Kofta Czowiek ma motywacje do stawania si czynnikiem sprawczym we wasnym rodowisku Poczucie kompetencji, wolnoci wyboru, niezalenoci od innych, moliwoci inicjowania dziaa i wywoywania za ich porednictwem podanych zmian w otoczeniu - Baumaister sprawowanie kontroli mczy Sprawowanie efektywnej samoregulacji wymaga pewnego wysiku. Roy Baumeister udowodni w serii pomysowych eksperymentw, e waciwie kada forma podmiotowej samoregulacji wie si z utrat energii. W jednym z nich osoby badane proszone byy o przybycie do laboratorium na czczo. W laboratorium unosi si wspaniay zapach dopiero, co upieczonych ciasteczek czekoladowych. Na

str. 35

stole staa misa z tymi ciasteczkami i druga, wypeniona rzodkiewkami. W zalenoci od warunkw eksperymentalnych, badanych zachcano do zjedzenia kilku ciasteczek, proszc o nie siganie po rzodkiewki, lub do zjedzenia kilku rzodkiewek, proszc o nie siganie po ciasteczka. Po przedstawieniu tej instrukcji eksperymentator wychodzi, pozostawiajc badanego samego w laboratorium. O ile rezygnacja z rzodkiewek bya dla osb badanych bardzo atwa, o tyle powstrzymywanie si od signicia po wspaniale pachnce ciasteczka byo mao przyjemnym i jak zakada Baumeister wyczerpujcym energetycznie przezwycieniem pokusy. Nastpnie obie grupy uczestnikw eksperymentu poproszono o rozwizywanie anagramw. Mniej wysiku w to zadanie woyy osoby, ktre wczeniej zwalczay w sobie pokus signicia po zakazane ciasteczko. Zdaniem Baumeistera brakowao im ju na to energii. W warunkach presji, gdy podmiot jest silnie motywowany do perfekcyjnego wykonywania zada dobrze wyuczonych, zwikszona samowiadomo moe pogarsza jego funkcjonowanie, zwraca on, bowiem uwag na to, co robi i jak wykonuje poszczeglne sekwencje ruchw, co w konsekwencji prowadzi do zakcenia wykonywanych czynnoci. Seligman wyuczona bezradno zesp zmian psychicznych wystpujcych wskutek dugotrwaej utraty kontroli nad biegiem zdarze Przejawia si w: Deficycie poznawczym min trudnoci z uczeniem si Deficycie motywacyjnym spadku gotowoci do inicjowania dziaania Deficycie afektywnym negatywne emocje Seligman i Maier (1967r) umieszczali psy w klatce tak, e nie mogy one unikn uderzenia prdem. Po pewnym czasie i kilkunastu nieskutecznych prbach uniknicia blu psy kady si na pododze i biernie znosiy cierpienie. Robiy tak nawet wtedy, gdy przeniesiono je do klatki, z ktrej mogy atwo uciec, przeskakujc barierk. Nawet, jeli smutnego psa si przecignito przez przeszkod w celu pokazania, e druga cz jest bezpieczna, psy nie powtarzay tego zachowania samodzielnie. Trening bezradnoci powoduje powstanie stanu demobilizacji poznawczej, tj. opierania si na starych, sprawdzonych wzorach, rutynowych, schematycznych sposobach mylenia po to, by unikn wysiku poznawczego Kofta i Sander istot treningu bezradnoci jest przecienie poznawcze

Samoregulacja zachowa: 1. 2. 3. samoobserwacja samoocena reagowanie na samoocen

Festinger popd do oceniania wasnych moliwoci i umiejtnoci Trop redukcja niepewnoci, co do wasnych moliwoci; wikszo ludzi preferuje zadania diagnostyczne, a tendencja ta jest wyrana szczeglnie u osb o wysokiej motywacji osigni Sorrentino, Short, Swann obrona posiadanych przekona ludzie zorientowani s raczej na zdobywanie informacji ugruntowujcych ich dotychczasow wiedz ni na poszukiwanie danych, ktre mogyby j rzeczywicie zweryfikowa Goethals, Suls denie do podtrzymania i podnoszenia wasnej wartoci

str. 36

Biologia Antonio Damasio Umiejtno tworzenia obrazw i odnoszenia ich do siebie bya korzystna adaptacyjnie Poznawczo: Samowiadomo trzeba ksztatowa, gdy nie jest ona osobna adaptacja, ale moliwoci.

75. Plusy i minusy samoregulacji

Samoregulacja wedug Frankena: umiejtno wykorzystania wiedzy o prawach rzdzcych ludzkim zachowaniem do osigana celw, ktrych urzeczywistnianie ley, jak nam si wydaje w naszym interesie lub sprawia nam zadowolenie (plus). De Charm, Ro.tter, Kofta, ukaszewski sprawowanie kontroli jako co przyjemnego. Baumaister sprawowanie kontroli mczy Seligman wyuczona bezradno Kofta i Sander istot treningu bezradnoci jest przecienie poznawane. INNE RDO: Plusy: -usprawnienie procesw motywacyjnych -uatwienie osigania celw -korzystne wpywanie na wasny wizerunek budowanie wasnej samooceny -brak koniecznoci podporzdkowywania si wasnym emocjom -moemy kierowa naszym zachowaniem postpujc w zgodzie z tym, co uwaamy za najlepsze dla siebie -lepsze samopoczucie, zdrowie psychiczne i fizyczne -moliwo korekcji niedoskonale wykonywanych zada, dziaa Minusy: -zakcenie procesw automatycznych gorszy efekt wykonania -due straty energetyczne

76. Koncepcja Ja wedug Higginsa

Rozbieno wewntrz ,,ja``.

str. 37

Ja idealne kim chciabym by Ja powinnociowe kim powinienem by Ja rzeczywiste kim jestem Ja odzwierciedlone kim chcieliby inni, ebym by Czowiek chce osign ideay lub powinnoci. W pierwszym przypadku posiada cele maksymalne, chce zmieni status quo, przej na wyszy poziom rozwoju, poszukuje ryzyka, maksymalizuje stany pozytywne, towarzyszy mu motywacja heterostatyczna. Czowiek kierujcy si powinnociami ma minimalne cele, minimalizujce stany negatywne, chce utrzyma konsekwentnie istniejcy stan rzeczy , towarzyszy mu motywacja homostatyczna, unika ryzyka, chce utrzyma bezpieczestwo. INNE RDO: Higgins uwaa, e podmiot moe sam dokonywa oceny swego wygldu, pogldw, myli itd., ale elementy te mog te by oceniane przez kogo innego. Dla podmiotu wane s jednak przede wszystkim oceny nie caego otoczenia, ale ludzi, z ktrymi si szczeglnie liczy (znaczcy inni). Tak, wic wyrniamy dwie perspektywy, z jakich oceniane jest Ja: perspektywa wasne i perspektywa znaczcych innych. Istotne jest przy tym nie to, co rzeczywicie owi znaczcy inni myl o podmiocie, ale jego wasne wyobraenia o tych sdach. Dziedziny Ja podlegajce ocenie: Ja realne kim jestem - zbir atrybutw ( umiejtnoci, cech, aspiracji, wiedzy, marze itp.), o ktrych jednostka sdzi, e jest nimi obdarzona, lub sdzi, e kto inny uwaa je za j charakteryzujce Ja idealne kim chciabym by - zbir atrybutw, ktre jednostka chciaaby mie lub sdzi, e kto inny chciaby, aby je miaa Ja powinnociowe kim powinienem by ( ja odzwierciedlone kim chcieliby inni ebym by) zbir atrybutw, ktre powinny charakteryzowa jednostk ( ona sama tak uwaa, jej zdaniem, kto inny tak sdzi) Ja odzwierciedlone jak inni by chcieli ebym by Zestawienie kadej z dwch perspektyw z kadym z trzech obszarw Ja daje nam sze rnych kategorii. Pojcie Ja ukierunkowania Ja (ja realne postrzegane przez samego siebie i przewiadczenie o opiniach innych na wasny temat) Rozbienoci midzy pojciami Ja i ukierunkowania Ja moe rodzi specyficzne negatywne emocje, motywujce podmiot do ich usunicia. Np.: rozbieno midzy Ja realnym wasnym i Ja idealnym wasnym wie si z niespenieniem osobistych nadziei i pragnie powstaj emocje rozczarowania i frustracji; rozbieno midzy Ja realnym wasnym a Ja powinnociowym wasnym rodzi poczucie winy oraz doznanie wasnej moralnej niedoskonaoci. Literatura uzupeniajca: Slajdy + psychologia motywacji Frankena bd inne rda dostpne na psychologicznym rynku wydawniczym

str. 38

77. Problematyka woli w kontekcie determinizmu i indeterminizmu

Fenomen woli wydaje si rdowo zwizany z wolnoci. Jeeli istniej wola to jej wolno musi by zupena. Zgodnie ze stanowiskiem deterministycznym wszystkie celowe dziaania ludzkie mog by wyjanione przyczynowo. Oznacza to, e w kadej sytuacji dokonywania wyboru istnieje tylko jedna realna moliwo dziaania. Z punktu widzenia indeterminizmu istnieje wicej ni jedna realna moliwo i czowiek jest wolny, aby wrd nich wybiera. Williams nazywa to zasad wieloci. INNE RDO: determinizm zaoenie, e wszystkie nasze dziaania s warunkowane czynnikami zewntrznymi, nie podlegaj kontroli naszej woli ; wszystkie akty woli s przyczynowo zdeterminowane przez wczeniejsze warunki ; moliwa jest pena predykcja zachowa czowieka w okrelonej sytuacji ; w kadej sytuacji wyboru moliwa jest tylko jedna realna moliwo dziaania (a wic wybr jest pozorny) indeterminizm zaoenie, e ludzie posiadaj woln wol i wiadomie wybieraj swoje dziaania, spord istniejcych alternatyw ; w momencie wyboru istnieje wicej ni jedna realna moliwo i czowiek jest wolny, aby wrd nich wybiera, tzn. zasada wieloci ; wystpuje w 2 odmianach Umiarkowanej uzalenienie woli od motywacji dziaania Skrajnej wolno kaprysu; akty woli s w ogle niepowizane z poprzedzajcymi je warunkami

wg Johna Lockea: jeeli istnieje wola to jej wolno musi by zupena, nie ma tu mowy o adnej stopniowalnoci wg Bernarda Williamsa: wola jest czym innym ni wolno: wola jest niestopniowalna, jednak wolno tak

3 kategorie argumentw indeterministw:

1.

Argumenty o charakterze introspekcyjnym czy psychologicznym

a) wewntrzne poczucie wolnoci Argumentacja odwoujca si do danych pochodzcych z wewntrznego dowiadczenia zakada, e czowiek jest wiadomy swojej wolnoci, zwaszcza w rzeczywistym akcie podejmowania decyzji. Momentowi podejmowania decyzji towarzyszy czsto uczucie samopotwierdzenia i przezwycienia determinujcych wpyww (zewntrznych i wewntrznych); a wic moliwo nie ulegania wpywom. Decyzja jest poprzedzona rozwaaniem motyww Kontrargumenty demerministw:

str. 39

Wybr determinuje dalsze zachowanie (autodeterminizm)

-> riposta indeterministw: wybr nie jest ostateczny, zawsze mona zmieni swj wybr; wybr jest jedynie zwiastunem przyszego dziaania o Dowiadczenie wolnoci jest tylko poczuciem ulgi po wczeniejszym napiciu wynikajcym z niezdecydowania

b) wola ma krytyczn zdolno do wyboru pomidzy zrwnowaonymi (jednakowo pozytywne lub jednakowo negatywne) motywami Kontrargumenty demerministw: o Faktyczne motywy nigdy nie s zrwnowaone; gdyby tak byo czowiek pozostawaby w niepewnoci w nieskoczono, nie mogc podj decyzji o W normalnym yciu jeden z motyww staje si chwilowo silniejszy

a) retrospekcyjne przewiadczenie dziaajcego podmiotu podmiot mgby (gdyby taki by jego wybr) postpi inaczej, ni postpi -> wiadomo, e tego, co wanie czynimy, moglibymy rwnie dobrze nie uczyni Kontrargumenty demerministw: o Przewiadczenie o wystpowaniu prawdziwych alternatyw (takich, w ktrych wybr jednej z moliwoci nie jest faktycznie determinowany) jest silniejsze w retrospektywie ni w czasie podejmowania decyzji

2.

Argumenty o charakterze moralnym i religijnym

a) Trudno pogodzenia determinizmu z moraln odpowiedzialnoci etyczne kategorie wymagaj czego wicej, co wyklucza determinizm (czysto psychologiczne pojcie wyboru nie jest wystarczajce dla celw etycznych) Kontrargumenty demerministw: o Przypisywanie zwykym pojciom zbyt ambitnej interpretacji: czciej okrela si jak powinno by, ni jak jest

b) moralne dziaanie realizuje idea lub wartoci rozpoznanie, a nastpnie akceptacja (realizacja) lub odrzucenie wartoci moe mie moralne znaczenie tylko przy zaoeniu funkcjonowania wolnej woli podmiotu. Kontrargumenty demerministw:

str. 40

o Argumentacja moralna jest tak rozlega, oglna i nieprecyzyjna w stosowanej przez siebie logice, e w efekcie staje si trudna do dyskusji

3.

Argumenty odwoujce si do fizycznego niezdeterminowania

a) niezdeterminowanie na subatomowym poziomie kwantowej mechaniki atomy nie s rzeczami, s jedynie tendencjami; zasada nieoznaczonoci Heisenberga i komplementarnoci Bohra determinizm w filozofii by wynikiem determinizmu w fizyce, wic skoro fizyka przestaje uznawa determinizm to i filozofia moe przesta go uznawa Kontrargumenty demerministw: Nie ma powodu by przyjmowa, i subatomowe niezdeterminowanie przejawia si w jakikolwiek sposb na poziomie makro-obiektw (ludzkiego postpowania)

78. Emocjonalne mechanizmy motywacyjne

emocjonalne mechanizmy motywacyjne: Poszczeglne emocje uruchamiaj odpowiadajce im programy dziaania, np.: Wstrt skania do dystansowania si, strach do ucieczki.

79. Poznawcze mechanizmy motywacyjne

Ciekawo poznawcza (sytuacyjne jako reakcja na zmian, nowo; dyspozycyjne pewna gotowo, niski prg reagowania na wszelkie zmiany i innowacje) wspln miar ciekawoci jest preferencja nowoci {po naszemu: nasza ciekawo (czy sytuacyjna czy dyspozycyjna) motywuje nas do dziaania, a to jak bardzo jestemy zmotywowani objawia si w tym jak czsto wybieramy nowe rzeczy } Oczekiwania W sytuacjach losowych moemy mwi o przewidywaniach W sytuacjach sprawnociowych o oczekiwaniach Wane: poziom oczekiwa jest wprost proporcjonalny z motywacj (im wysze oczekiwania, tym wysza motywacja, tym lepsze osignite wyniki (nawet gdy wynik jest niszy od oczekiwa) i tym wysza satysfakcja z osignitego rezultatu) wyszym oczekiwaniom towarzysz wysze rezultaty jednak oczekiwania musz mieci si w granicach maksymalnej wykonalnoci zadania, oczekiwania wynik jaki bdzie Marzenia, aspiracje wynik upragniony Aspiracje ( i inne formy marze czy fantazji) uruchamiaj motywacj gdy 1 dotyczy to sytuacji sprawnociowych, w ktrych wynik zaley od okrelonych dziaa przez podmiot, oraz 2 gdy wyobraenia zostan przeksztacone w cele dziaania {to e bdziemy sobie co tam wyobraa nie zmotywuje nas do dziaania, dopiero gdy maj np. tak posta pragn zrobi... Niezgodno poznawcza : 1. niezgodno midzy dwiema inf. Napywajcymi 2. niezgodno midzy inf. Napywajcymi a elementem struktury poznawczej (np. przekonaniem) 3. niezgodno midzy dwiema rnymi informacjami bdcymi skadnikami struktury poznawczej

str. 41

wielko niezgodnoci jest funkcj wielkoci rnicy midzy danymi poznawczymi (od zgodnoci a do sprzecznoci) stopnia wanoci niezgodnych danych oraz stopnia usuwalnoci niezgodnoci (od atwo usuwalnej do nieusuwalnej) trzeba pamita e oba elementy musz by tak samo wane, eby od razu nie usun niezgodnoci

80. Prosz wymieni i omwi funkcje procesu motywacyjnego

(pytanie z kosmosu czytajcie mocno krytycznie) Funkcja ukierunkowujca procesw motywacyjnych, funkcja pobudzajca procesw motywacyjnych, funkcja organizujca procesw motywacyjnych. (z syllabusa) 3) MECHANIZMY ODPOWIADAJCE ZA KIERUNEK ZACHOWANIA (franken) Wg teorii potrzeb odczuwana potrzeba sprawia, e mniej lub bardziej automatycznie zwracamy si w odpowiednim kierunku. Jednake rwnie wane jest to, czego nauczylimy si w przeszoci, jak i to, co mylimy (dane poznawcze). Wg wspczesnego stanu wiedzy potrzeby zostaj przeksztacone w skonnoci. Nadaj one kierunek niektrym dziaaniom, ale same w sobie nie tumacz ludzkiego zachowania. Zgodnie z teori celw to wanie one le u podoa ludzkich dziaa. Cel wytwarza napicie, a ludzie d do osignicia celu by to napicie usun. Zatem kierunek dziaania oraz energia potrzebna do jego zainicjowania wynikaj z celu. Cele mog mie korzenie w naszej biologii, wiedzy, myleniu. Jednak zwykle wynikaj z poczenia tych 3 czynnikw. (reszta z mojej gowy na czuja) Kierunek - moemy do czego dy lub czego unika (motywacja defensywna) kierunek jest wyznaczany przez cel dzieje si to na zasadzie preferencji, wybieramy taki rodzaj dziaania, taki cel i wanie ten wybr implikuje nasze pniejsze denia Pobudzenie poziom pobudzenia moe by niski wysoki pobudzenie moe by negatywne lub pozytywne Procesy motywacyjne odpowiednio zmniejszaj zwikszaj poziom tego pobudzenia Dwa systemy parateliczny i teliczny w ktrych ukierunkowanie na sam aktywno lub na cel warunkuje wysoki bd niski poziom pobudzenia Organizowanie procesy poznawcze przez te mechanizmy motywacyjne organizujemy sobie rzeczywisto rnego rodzaju niezgodnoci poznawcze (myl myl, fakt myl, fakt fakt) pomagaj nam organizowa lub reorganizowa nasz wiedz aspiracje oczekiwania i ciekawo wyznaczaj priorytety) (a to co byo wczeniej) 1. pobudza 2. inicjuje 3. ukierunkowuje 4. dodaje energii 5. organizuje 6. reguluje 7. podtrzymuje procesy aktywnoci fizycznej i psychicznej Te funkcje motywacji odnosz si do sfer: poznawczej, emocjonalnej i behawioralnego aspektu funkcjonowania czowieka. Wojciszke pisa, e w strukturze Ja wyrnia si specyficzne napicia motywacyjne, ktre penia funkcj regulacyjn w: - podnoszeniu doskonaoci - poczuciu tosamoci - deniu do samookrelenia si - denie do poczucia wartoci.

str. 42

81. Potrzeba osigni jako akcelerator wzrostu ekonomicznego

def. Motywacji osigni: tendencja do osigania i przekraczania standardw doskonaoci zwizana z odczuwaniem pozytywnych emocji w sytuacjach zadaniowych spostrzeganych jako wyzwanie Atkinson : Tendencja do osigania sukcesu = subiektywne prawdopodobiestwo X warto gratyfikacyjna Osoby z siln motywacj osigni powinny te lepiej funkcjonowa w warunkach zada o rednim poziomie trudnoci i wykazywa wikszy upr w deniu do celu Atrybucje Ludzie czerpi wiksz satysfakcj z sukcesu bdcego wynikiem ich moliwoci i umiejtnoci ni z sukcesu bdcego wynikiem szczliwego zbiegu okolicznoci lub dziaa innych ludzi. Ludzie o silnej motywacji osigni chc zna swoje moliwoci dlatego wybieraj zadania o rednim stopniu trudnoci by dowiedzie si jak najwicej o swoich moliwociach Ludzie o pozytywnym wzorcu motywacji osigni s bardziej efektywni i konsekwentni w deniu do celu ni ludzie charakteryzujcy si wzorcem negatywnym Alternatywne ujcie ludzie nastawienie na osiganie okrelonego poziomu (orientacja na poziom wykonania) i ludzie nastawieni na mistrzostwo Ludzie funkcjonujcy zawodowo bd produktywni w momencie gdy, bd mieli wysok samoocen i atrybucyjn tendencje do wyjaniania osignitych przez siebie wynikw w kategoriach wewntrznych (moja wasna praca, zdolnoci) charakterystyczna jest wysoka uporczywo w wykonywaniu zadania oraz czerpanie z niego przyjemnoci Jeeli pracownik bdzie przypisywa wysoki sukces szczciu czy innym ludziom a poraki upatrywa w swoim zachowaniu to nie bdzie przyczynia si do wzrostu ekonomicznego. (rdo strelau 465)

82. Wpyw rywalizacji na funkcjonowanie jednostki

Dobrodziejstwa rywalizacji: - jest motorem napdowym gospodarki, rozwoju techniki i handlu, - ch lepszego wykonania wasnego poziomu wykonania okrelonych dziaa. Wpywa destruktywnie na: - genialne idee ludzi twrczych, - oryginalno mylenia, - twrcze rozwizywanie problemw, - stosunki interpersonalne (wzrost nieufnoci i podejrzliwoci) - motywacj wewntrzn (obnia j), - racjonalno ludzkich dziaa (redukuje j) pozytywnie wpywa na takie dziedziny jak sport, w ktrym ch bycia lepszym od innych czsto prowadzi do wygranej Motywy rywalizacji wedug Frankena i Browna: (powody) - ch wygrania i okazania si lepszym od innych, - maksymalizacja wysiku w realizacji zadania, - ch poprawy wasnego wykonania zada (jako denie do mistrzostwa), - satysfakcja pynca z dobrze wykonanego zadania przy preferencji trudnych zada (uczucia zadowolenia)

83. Psychodynamiczne podejcie teoretyczne do problematyki motywacji

str. 43

Podstawowe zaoenia to: 1. Wszelkie zachowania s zdeterminowane; 2. rdem wszelkich zachowa jest energia psychiczna; 3. Zachowaniami rzdz wrodzone instynkty, czciej zwane popdami popd ycia, czyli popd seksualny, oraz popd przeycia, np.gd; 4. Motywy ludzkiego zachowania maj charakter niewiadomy, wiadomo nie odgrywa istotnej roli w ksztatowaniu zachowania; 1. Jest to teoria redukcji napicia zwizanego z dziaaniem popdw; (2) Popdy mona charakteryzowa, odwoujc si do 4 staych kryteriw: (1) rdo popdw-stany organizmu, procesy metaboliczne, inne formy kumulacji energii; (2) impet popdu- strona energetyczne popdu, wielko dziaajcego napicia; (3) zaspokojenie (ukierunkowanie) popdu- usunicie nieprzyjemnego napicia lub innej wewntrznej stymulacji uruchamiajcej aktywno; (4) przedmiot podu-moe to by kady stan organizmu lub kady obiekt, ktry redukuje napicie i powoduje zaspokojenie dziaajcego popdu. (1) Podstawowy popd wg Freuda libido-szeroko rozumiany popd seksualny (2) Karen Horney postulowaa istnienie dwch mechanizmw motywacyjnych: (1) Potrzeby bezpieczestwa i lku podstawowego; (2) wyidealizowanego obrazu wasnej doskonaoci ( Ja idealnego), pozostajcego w konflikcie z Ja aktualnym i/lub Ja realnym; (1) Eric Fromm-jego zdaniem najwaniejszym mechanizmem motywacyjnym jest denie do integralnoci wasnej osoby. (2) Harry Sulivan dwa mechanizmy motywacyjne- potrzeba przyjemnoci i potrzeba bezpieczestwa- zaspokajanie tych potrzeb jest si napdow ludzkiego zachowania. (3) Cofer i Appley podsumowanie stanu psychodynamicznej teorii motywacji: (1) Energia -biol. stany organizmu; (2) Geneza zachowania popdy; (3) Samokontrola motywacji motywacja najczciej niewiadoma; (4) Mechanizm motywacyjny redukcja napicia. 84. Behawiorystyczne podejcie teoretyczne do problematyki motywacji Jest to koncepcja empiryczna; Si motywacji, jej ukierunkowanie ocenia si post hoc )po liczbie prb, po wielkoci woonego wysiku, etc.) Podstawowe pojcia w tej teorii: 1.Popd- wielkoc deficytu jakiego wanego dla organizmu czynnika pozytywnego lub jako si oddziaywania czynnika negatywnego. Mniej lub bardziej ukierunkowany i specyficzny niepokj. 2.Pobudka (przynta)- to obiekt lub stan majcy zdolno redukowania lub zmniejszania wielkoci popdu. , np. gdy jestemy godni-pokarm; 3.Wzmocnienie- kady obiekt lub kady stan rzeczy, ktry zwiksza prawdopodobiestwo powtrzenia reakcji wywoanej dziaaniem danego bodca (pobudki lub/i popdu) Zalenoci midzy wzmocnieniem a gotowoci do dziaania, ktra ronie wraz z: wielkoci nagrody; czstoci otrzymywania danej nagrody; regularnoci otrzymywanej nagrody; Clark Hull-motywacja ma rda w Darwinowskiej walce o byt; akcentowa podzia na popdy pierwotne i wtrne; oddzielenie od siebie uczenia si zachowania i wykonania zachowania (wczeniej wyuczonego); 85. Propozycja schematyzacji teorii motywacji wedug K. Madsena model homeostatyczny (teorie instynktw Darwin, McDougall, Freud) rdo motywacji- zaburzenie homeostazy orgaznimu model podnietowy (teorie popdw Woodworth, Hull) rdo motywacji- bodziec (moe poprzez dziaanie wzbudzone motywacj by zniesiony lub nie, jeli nie zostanie zniesiony zachowanie jest kontynuowane)

str. 44

model poznawczy (teorie intelektualistyczne Kelly, Festinger, Osgood) rdo motywacjiprzetwarzenie informacji model humanistyczny (teorie hedonistyczne Epikur, Maslow, White) rdo motywacji- wewntrzne (bodce nie s potrzebne do motywacji)

86. Psychologia woli a konieczno

Wspczenie uywane pojcie wolnoci uwzgldnia zazwyczaj tylko jedno ze znacze, jest to wolno sprowadzana do wolnoci i swobody wyboru. U w. Augustyna, Tomasza czy Kanta czowiek wolny w tym sensie jest niezdolny do pewnych aktw woli ze wzgldu na si logicznych lub moralnych argumentw, ktre uwaa za nieodparte. Wolno nie polega na swobodnym dokonywaniu aktw wyboru, lecz na coraz peniejszym posiadaniu prawdy i dobra, ktre kieruj wyborami. Inne ujcia: dowiadczenie koniecznoci moe si wiza z tym, co by musi- nie ze wzgldu na okrelon przyczyn, ale ze wzgldu na warto, ktr pragnie realizowa. Idea koniecznoci podporzdkowana jest tu idei wartoci. Jest to konieczno oparta na zaoeniu, e wrd wielu moliwych drg realizowania wartoci istnieje jedna, najlepsza. Tak rozumiana konieczno musi by odkryta, uwiadomiona i zaakceptowana. Wolno ograniczona do wyboru spord rnych moliwoci, jest faktycznie wolnoci pozorn; oznacza, e w gruncie rzeczy nie zostaa zaakceptowana adna warto, a dokonany wybr nie znajduje autentycznego uzasadnienia. Zdaniem Frankfurta, istniej rne stopnie koniecznoci. Po pierwsze pewne rzeczy musimy robi, bo to jest niezbdne dla osignicia naszych wasnych celw. S zatem koniecznoci bdce wynikiem ambicji i rozsdku. Po drugie istniej powinnoci moralne. 3 rodzaj koniecznoci zwizany z mioci i trosk o co lub o kogo. Nazywa je koniecznociami woli, gdy jak pisze sedno mioci nie ma natury ani uczuciowej, ani poznawczej, ale wolicjonaln. To, co jest przedmiotem troski, determinuje wic jej wybory. Niektre przedmioty troski mog sta si tak wane, e okrelone zachowanie staje si dla danej osoby wanie rodzajem koniecznoci. Powoduje to, e wiele moliwoci zostaje faktycznie zamknitych. Dzieje si tak nie dlatego, e osobie brakuje wiedzy, umiejtnoci czy siy, ale woli: czowiek podlega wic wolicjonalnej koniecznoci, jeeli istniej dziaania czy wybory, ktre s dla niego nie do pomylenia. Frankfurt uznaje, e prawdziwa wolno nie tylko nie kci si z koniecznoci, ale nawet j zakada. I tak, jak dla Kanta nieuwarunkowana moliwo (autonomia woli) i bezwarunkowa konieczno (racje rozumu) s zasadniczo zbiene. rdem autonomii dziaania i woli jest nie tylko zgodno z powinnoci, ale take z koniecznociami dyktowanymi przez mio (trosk).

87. Inspirowanie ludzi do dziaania a przymus, ulego i wsppraca

Inspirowanie ludzi do dziaania a przymus, ulego i wsppraca Kooperacja polega na tym, e ludzie osigaj swoje cele tylko wtedy, gdy i inni realizuj swoje. Problematyce kooperacji badacze powicili znacznie mniej uwagi ni np. przyczynom rywalizacji. Wyjtkiem od tej reguy jest podejcie ewolucyjne, w ktrym podkrela si bardzo mocno, e wikszo zwierzt yjcych stadnie jest, skonna do kooperacji, gdy wzajemnie pomaganie sobie i uatwianie rnych dziaa jest niezbdne do sprawnego funkcjonowania, a nawet przeycia. Mona wic sdzi, e take u ludzi doszukiwa si mona biologicznych podstaw kooperacji. Powan przesank na rzecz takiej tezy mogoby by wystpowanie we wszystkich ludzkich spoecznociach reguy wzajemnoci, zakadajcej, e otrzymane dary i wiadczenia stanowi obligacje do ich odwzajemnienia. Przymus i ulego Stanley Milgram wykaza, e jeli osoba bdca autorytetem poleca uczestnikowi eksperymentu psychologicznego uderza prdem elektrycznym innego czowieka zazwyczaj wykonuje on jej polecenia. S. J Gilbert zauwaa, e uczestnicy eksperymentw prowadzonych w paradygmacie zaproponowanym Milgrama wpadaj w puapk konsekwencji. Wcinicie pierwszego przycisku

str. 45

powoduje, e brak im uzasadnienia, aby nie wcisn drugiego, a przy drugim trzeciego itp. Radosaw Drwal argumentowa, e gwn przyczyn mog by jednak nie mechanizmy zwizane z puapk konsekwencji czy przesuniciem odpowiedzialnoci, ale procesy socjalizacyjne sprzyjajce bezmylnemu uleganiu osobom o wyszym statusie. Rodzice tumacz swoim dzieciom, aby nie zastanawiay si nad sensem i konsekwencjami polece wydawanych im przez nich samych i przez nauczycieli. Co wicej takie wanie zachowania s pozytywnie wzmacniane, refleksyjne rozwaania sensu zasyszanych polece karane. Sytuacja taka prowadzi do wyksztacenia automatycznej, bezmylnej ulegoci w wielu sytuacjach spoecznych.

88. Atrybuty i wskaniki motywacji osigni

Wskaniki motywacji: sia motywacji zaley od: - oczekiwa poznawczych (czy dane dziaanie doprowadzi do okrelonej konsekwencji) - atrakcyjnoci tych konsekwencji - tendencja do osigania sukcesu jest wysoka prze rednim poziomie trudnoci zadania. Osoby o wysokiej motywacji osigni wybieraj zadania o rednim stopniu, a osoby z tendencj do unikania niepowodze wybieraj bardzo atwe zadania lub bardzo trudne (model motywacji osigni Atkinsona). W wikszoci sytuacji ludzie motywowani s przez obie tendencje- chc zarwno osign sukces, jak i unikn poraki. Motywacja osigni jest sum tych tendencji Tc= Ts+Tp. - zdolno do odraczania gratyfikacji zrezygnowanie z nagrd natychmiastowych na rzecz wikszych ale odleglejszych w czasie wysoka motywacja osigni Atrybuty (atrybucyjny modelem motywacji osigni): -ludzie czerpi wicej satysfakcji z sukcesu bdcego wynikiem i odzwierciedleniem ich moliwoci i umiejtnoci, ni z sukcesu bdcego wynikiem szczliwego zbiegu okolicznoci lub dziaa innych ludzi -ludzie o silnej motywacji osigni maj szczeglnie wyran potrzeb uzyskania wiedzy o wasnych umiejtnociach i moliwociach. Przewanie zadania o rednim stopniu trudnoci dostarczaj ludziom najwicej okazji, aby dowiedzie si czego o wasnych zdolnociach i umiejtnociach. Nie mam pewnoci co do tego pytania bo jest troch dziwnie sformuowane. Moe w innej literaturze jest to tak napisane, e jest oczywiste o co chodzi ja mam dostp tylko do Strelaua i w nim jest identycznie jak wyej:)

89. Wola jako wybr. Alternatywizm Ericha Fromma

str. 46

Wol pojmuje jako zdolno wcielania w ycie nakazw rozumu. Wolno wie z wyborem, ale wybr ten nie dotyczy 2 rwnorzdnych moliwoci, ale dokonuje si midzy rozwizaniem lepszym i gorszym. Okrelenia te maj u Fromma swoje specyficzne zabarwienie, rzutujce na charakter rozumienia tego, co przynaley do obszaru problematyki woli. Chodzi tu o wybr dziaania racjonalnego lub irracjonalnego, czy te w zgodzie z dobrem bd zem. Takie ujecie sytuuje problematyk woli na paszczynie etycznej. Wolno polega tu na zdolnoci do podania za gosem rozumu czy sumienia, niezalenie od istnienia irracjonalnych uczu, nawykw, oraz zwizanych z nimi tendencji. Wolno wyboru dotyczy przy tym zawsze krgu realnych moliwoci. Rola takich czynnikw wyznacza pewn sfer, w obrbie ktrej jednostka moe si- w sposb mniej lub bardziej wolny porusza. Zdaniem Fromma zakres wolnoci dotyczy zawsze konkretnego czowieka i konkretnego czasu. Wolno wyboru nie jest wic czym, co si posiada lub nie, jest to raczej cecha struktury charakterologicznej danej osoby. Z takiego dynamicznego ujcia woli wynika, e indywidualna wolno wyboru cigle si zmienia, pozostajc w relacji do konkretnego sposobu ycia. Decydujce znaczenie w walce o wolno woli ma wic problem uwiadomienia. Uwiadomienie to posiada kilka poziomw: prawdziwego dobra i prawdziwego za, o jakim mona mwi w konkretnej sytuacji kadego wyboru; po drugie trzeba uzmysowi sobie rodzaj dziaa wiodcych do celu; po trzecie zda sobie spraw z rzeczywistych moliwoci wyboru oraz konsekwencji rnych wyborw i dziaa; na kocu wane jest zrozumienie faktu, e sama wiadomo jako taka nie moe by skuteczna, jeli nie towarzyszy jej wola dziaania, gotowo znoszenia blu frustracji wynikej w sposb konieczny z przeciwstawienie si irracjonalnym uczuciom. W tym ostatnim punkcie wola nie wystpuje tylko w kontekcie samego wyboru, lecz take zdolnoci do wcielania go w ycie, a wic funkcji siy woli. Im bardziej jednostka wyksztacia w sobie zdolno do wyboru dobra, tym mniej trudu kosztuje j ten wybr. Jeeli ta zdolno jest maa, wwczas wybr dobra wymaga olbrzymiego wysiku woli, pomocy innych, a take sprzyjajcych okolicznoci. Wymogi, jakie stawia przed wolnym czowiekiem Fromm s wysokie. Wymagaj one duego wysiku, czujnoci i rezygnacji z tendencji do samooszukiwania. Czujno jest tu o tyle istotna, e prawdziwa moliwo wyboru dotyczy sytuacji duo wczeniejszych, ni si wydaje: na ostatnim etapie decyzji faktycznego wyboru moe ju nie by; czowiek jest wtedy w zbyt silnej wadzy swych uczu lub staje si niezdolny do zobaczenia prawdziwego stanu rzeczy. Wikszo ludzi ponosi porak poniewa maj zamknite oczy i nie widz kiedy znajduj si na rozwidleniu drg.

90. Wola jako wybr. Wola sensu Victora Frankla

frankl = ycie stawia ludziom pytania; czowiek zawsze ma moliwo udzielenia wolnej odpowiedzi. Do natury czowieka naley bowiem to, e jest wolny i odpowiedzialny. Czowiek jest zaleny od cielesnoci, sytuacji yciowej, skonnoci. W tym sensie jest kim zupenie przypadkowym. A jednak potencjalnie jest wolny, poniewa jest zdolny do zajcia postawy wobec warunkw, w jakich si znalaz i w jakie go wyposaono. Potencjalna wolno od (np. od wasnej faktycznoci psychofizycznej), ktr umoliwia samodystansowanie, nie jest jedyn wolnoci, ktr dysponuje czowiek. Drug jest wolno do (np. do wprowadzenia zmian). Stawanie si innym jest tu zwizane z samotranscendencj. Wolno w tym ujciu jest wolnoci od bytu okrelonego i w stosunku do stawania si innym. Wolno t zyskuje czowiek dziki moliwoci samouwiadomienia i samookrelenia. Owo stawanie si innym umoliwione przez wolno nie przebiega w prni jest ono za kadym razem zorientowane na obiektywny wiat sensu i wartoci. Wolno czowieka jest w jego osobie duchowej. Duchow osob jest w czowieku to, co za kadym razem i zawsze moe opanowa. Osoba duchowa jest w stanie zdystansowa si zarwno wobec sytuacji zewntrznych, jak te wobec wasnych dyspozycji a wic charakteru. Dziki temu dystansowi czowiek zdobywa wolno: moe podj tak bd inn decyzj. Zatem majc do

str. 47

czynienia z konkretn sytuacj, mona co najwyej przewidzie, jak dany czowiek by si zachowa zgodnie np. z naciskami rodowiska czy ze skonnociami swego charakteru, ale nie mona wiedzie, jak zachowa si faktycznie; ostatecznie rozstrzygajce jest zawsze zajcie stanowiska przez osob. Czowiek poszukuje sensu; nie chce istnie za wszelk cen, chce y z sensem. Nieporozumieniem jest rozpatrywanie woli sensu jako jeszcze jednego popdu w yciu czowieka. Po pierwsze prowadzioby to do ujmowania czowieka przez pryzmat homeostazy, a wic denia do redukcji napicia. Wwczas wypenianie sensu, realizacja wartoci byyby jedynie jeszcze jednym czynnikiem zapewniajcym rwnowag, czym w rodzaju biologicznej koniecznoci. Tymczasem nie jest tak, e realizacja wartoci czy wypenianie sensu prowadzi do spadku napicia. Przeciwnie, pewien jego poziom jest niezbdny, by cele i ideay mogyby by realizowane. Wypenianie sensu nie jest tosame z samorealizacj. Chodzi tu o wypenienie sensu, a nie wypenienie wasnego ja. Samorealizacja o ile jej celem jest sam czowiek zaprzecza jednemu z podstawowych atrybutw ludzkiej egzystencji, za jaki Frankl uwaa samotranscendencj, a wic wykraczanie poza siebie, w kierunku obiektywnie istniejcych celw i wartoci. Wypenienie sensu wie si z urzeczywistnieniem wartoci. Nadawanie znaczenia wasnemu istnieniu wymaga od czowieka otwarcia si na wiat wartoci przekraczajcych wartoci chwilowe, oraz prb ich realizacji w cigu ycia. Czowiek zawsze i pierwotnie stoi wobec wartoci (obiektywnych i wiecznych), ktre mimo to dane s mu kadorazowo w niepowtarzalnej sytuacji jego ycia. Wartoci i sens tkwice w sytuacji s obiektywne w tym znaczeniu, e czowiek ich w dan sytuacj nie wkada, ani ich nie tworzy, gdy s one w niej ju potencjalnie zawarte, ale s te subiektywne w tym znaczeniu, e zawsze dotycz tej osoby i tej sytuacji, a ewentualny sposb ich realizacji czy wypenienia jest konkretny, indywidualny i niepowtarzalny. Frankl wyrnia trzy moliwe sposoby urzeczywistnienia wartoci: kreatywno, przeywanie i zajmowanie postawy. Kady z nich moe prowadzi do odkrycia sensu ycia. Pierwszy sposb polega na pracy i wytwarzaniu dzie, drugi na przeywaniu czego (prawdy, pikna dobra) lub spotkaniu kogo (mio, przyja). Wreszcie trzeci zwizany jest z umiejtnoci znoszenia losu. O ile pierwszy zwraca uwag na dokonania w wiecie zewntrznym, drugi na bogactwo wewntrznego wiata dowiadcze, o tyle trzeci pokazuje, e nawet w sytuacji beznadziejnej, ktrej nie mona zmieni, czowiek moe zmieni sam siebie i sytuacj, w ktrej si znalaz. Std wartoci postawy przewyszaj etycznie wartoci twrcze i przeyciowe. Otwarcie si na sfer wartoci wyszych, jako tych, ktrych sens jest najtrwalszy, najgbszy i nieograniczony (co umoliwia czerpanie z nich take w sytuacji, wydawaoby si, beznadziejnej), jest zarazem rdem wewntrznego wzrastania. Brak odkrycia wartoci lub odmowa ich realizacji gdy tylko wartoci realizowane mog stanowi dla osoby rdo sensu powoduj poczucie wewntrznej pustki i utrat poczucia sensownoci wasnego ycia. Wola sensu to jako rodzaj oglnego pragnienia, zwizanego z moliwociami samotranscendencji czowieka. samodystansowanie, samotranscendencja, osoba duchowa, potrzeba sensu 91. Pobudzenie emocjonalne jako determinanta aktywnoci funkcjonowania organizmu Pobudzenie emocjonalne to chwilowy stan organizmu, charakteryzujcy si energetyzacj somatyczn zmianami wiadomoci, polegajcymi n na zweniu jej pola. Pobudzenie wprowadza organizm w stan uatwiajcy przejawianie zachowa adaptacyjnych w warunkach zwikszonych wymaga. Zbyt wysoki, jak i zbyt niski poziom pobudzenia nie sprzyja efektywnemu funkcjonowaniu (optymalny jest redni 1. Prawo Yerkesa-Dodsona). Jeli zewntrzna stymulacja jest zbyt silna i nastpuje przecienie informacyjne systemu, wwczas ukad siatkowaty uruchamia mechanizmy niedopuszczajce do wiadomoci podmiotu wszystkich napywajcych informacji lub te przeorganizowujce lub upraszczajce ich znaczenie.

str. 48

Teoria psychologicznej zmiany ukierunkowania Aptera- istniej dwa poziomy pobudzenia; to ktry z nich bdzie w danym momencie korzystny, zaley od przyjtej przez podmiot orientacji wobec zewntrznej rzeczywistoci; autor wyrni dwie takie orientacje: stan teliczny- wie si z sytuacj, gdy czowiek ukierunkowany jest na realizacj okrelonego celu; podmiot funkcjonuje lepiej, jeeli poziom pobudzenia nie jest zbyt wysoki, a gdy zadanie jest trudne optymalny poziom pobudzenia powinien by relatywnie niski stan parateliczny- wie si z nastawieniem na sam aktywno, a nie na jej instrumentalny wobec celu charakter; podmiot funkcjonuje tym lepiej, im wyszy jest poziom pobudzenia- odczuwa wwczas podniecenie, funkcjonuje szybko i sprawnie

Ludzie rni si trwaym nastawieniem na funkcjonowanie w trybie telicznym i paratelicznym, co w znacznym stopniu determinuje odmienno w sprawnoci ich funkcjonowania w okrelonych stanach pobudzenia emocjonalnego.

92. Emocja jako generator programu dziaania i jako informacja

Poszczeglne emocje uruchamiaj odpowiadajce im programy dziaania np. wstrt skania podmiot do dystansowania si od obiektu emocji, strach uruchamia program ucieczki lub zastygnicia w bezruchu itp. Emocje stanowi dla podmiotu wskazwk, co aktualnie dzieje si istotnego w jego rodowisku zewntrznym, w jego ciele albo w jego systemie poznawczym. Ukierunkowanymi zachowaniami ludzi steruje motyw [uwiadomienie celu i programu, umoliwiajce danej osobie podjcie okrelonej czynnoci]. Tomkins okrela motyw jako sygna okrelonej potrzeby, ale zwraca uwag, e bez wystpienia emocji sygna ten byby zbyt saby, eby rozpocz dziaanie. Ludzie w swoim yciu nie rozpatruj szczegowo wszystkich, potencjalnych moliwociprowadzioby to do przeadowania informacyjnego i starty czasu- lecz wanie emocje peni funkcj detektora tego, co jest zdecydowanie dobre i zdecydowanie ze, i staj si filtrem informacyjnym. Poza tym emocje wypeniaj luki informacyjne, s dodatkowymi informacjami. Przeywanie nastroju pozytywnego mwi o tym, e w zewntrznym rodowisku nie dzieje si nic niedobrego i mona nie angaowa wysiku poznawczego, lecz kierowa si heurystykami. Emocje i nastroje negatywne informuj natomiast, ze powinny zosta podjte jakie dziaania korekcyjne i interwencyjne, co motywuje czowieka do systematycznego przetwarzania informacji.

93. Motywacja w przebiegu zachowania wymieni i omwi krtko poszczeglne etapy URUCHOMIENIE zachowania rdem czsto s czynniki emocjonalne (osignicie pozytywnego lub uniknicie negatywnego afektu) Model Atkinsona i McClellanda (motywacja jest iloczynow funkcj wartoci celu i oczekiwa dotyczcych jego osignicia. Tendencja do podjcia dziaania jest tym silniejsza, im wiksza jest subiektywnie oszacowana warto celu) Trzy komponenty motywacyjne( Pintrich, DeGroot): wartoci, moliwoci, afektu Cztery elementy uruchamiajce dziaanie(Heckhausen, Kuhl): warto zakadanych wynikw, oczekiwania, odpowiednio midzy celem a moliwociami jednostki, pobudzenie emocjonalne)

- PODTRZYMANIE aktywnoci i wytrwao ludzie czsto podejmuj dugoterminowe dziaania, co znaczy, e napicie motywacyjne musi by podtrzymywane dugi czas, gratyfikacje zwizane z wynikiem s bardzo odlege, a mimo to ludzie s gotowi ponosi znaczne koszty psychologiczne. Gollwitzer wyrnia midzy pocztkowymi pragnieniami i kocowymi 4 fazy dziaania: przeddecyzyjn (podmiot wybiera co bdzie robi),

str. 49

przeddziaaniow (planowanie zachowania ->kiedy, jak, gdzie, czas), wykonaniow ( od pocztku realizacji planu do obserwacji konsekwencji), podziaaniow ( operacja ewaluacji wyniku) - ZANIECHANIE dziaania przed osigniciem planowanego wyniku, co czsto spowodowane jest brakiem podtrzymania dziaania, zwizane jest to z brakiem gratyfikacji, przesyceniem mniejszymi nagrodami, motywacja zewntrzna czsto zakca dziaanie, przy prostych zadaniach pojawia si znudzenie, kolejnym czynnikiem jest utrata wanoci przez dziaanie lub pojawienie si innego wanego dziaania, zbyt wysoka motywacja wyjciowa, lk przed niepowodzeniem i lek przed sukcesem - ZAKOCZENIE dziaania porwnywanie wyniku zaoonego z otrzymanym, jeli jest zbieno, to kocz zadanie, rwnie gdy inni udziel informacji, e ju wystarczy, na zakoczenie wpywa te znudzenie i zmiana standardw dotyczcych planowanego wyniku

94. Motywacja zwizana z obrazem wasnej osoby

Festinger ->w organizmie czowieka istnieje popd do oceniania wasnych opinii i moliwoci, jest to potrzeba rwnie wana jak zaspokojenie godu, oddychania czy snu. Trope-> celem ludzi jest redukcja niepewnoci co do wasnych moliwoci, poszukuj danych o jak najwikszej diagnostycznoci (odkrywanie wasnych umiejtnoci i zdolnoci jest tak samo wane jak dowiadywanie si o swoich brakach i uomnociach) Sorrentino, Short, Swann -> ludzie zorientowani s na zdobywanie informacji ugruntowujcych ich dotychczasow wiedz ni na poszukiwanie danych, ktre mogyby j rzeczywicie zweryfikowa Inni -> czowiek szuka informacji, ktre mogyby dostarczy mu przesanek pozytywnego mylenia o sobie (denie czowieka do podtrzymania i podnoszenia wasnej samooceny) Wszystkie te tezy s poparte badaniami empirycznymi. (Obecnie psychologia przestaje si spiera ktra z tych tendencji dominuje-->skupia si na osobowaoci i sytuacjach ktre te tendencje uaktywniaj.)

95. Motywacje samoaktualizacji i samorozwoju

Koncepcja zapocztkowana przez Carla Rogera wg ktrego podstawa funkcjonowania czowieka jest motywacja samorozwoju czy in. samoaktualizacji . czowieka charakteryzuje tylko jeden motyw: rozwoju, speniania si i osignicia zupenoci. Specyficzne zjawiska jak gd, pragnienie, unikanie blu- s jedynie poszczeglnymi aspektami motywu oglnego. Podstaw rozwoju i realizacji motywu wzrostu jest dowiadczenie w dziecistwie bezwarunkowej mioci. 5 przejaww funkcjonowania czowieka dcego do wzrostu:

otwarto na nowe dowiadczenia-pena, niezafaszowana percepcja zdarze i dowiadczenia emocjonalne koncentracja na teraniejszoci- wany i wzbogacajcy jest kady aspekt ycia tu i teraz zaufanie do wasnego organizmu- zaufanie wasnej intencji poczucie wolnoci poczucie kontroli nad wasnym yciem i przyszoci kreatywno- zdolno do oryginalnego mylenia, rozwizywania problemw nawet w dramatycznych okolicznociach

Podobne pogldy gosi Maslow (motywacja wzrostu jest ostatecznym celem jednostki). Klinger: gdy jednostka formuuje cel, ktry jest dla niej atrakcyjny, to wzbudza w sobie zobowizanie do jego realizacji .Motywacje samoaktualizacji i samorozwoju czowieka zwizane s z czerpaniem przez czowieka satysfakcji z wywoywania zmian w zewntrznym rodowisku ( wspczesne badania nad motywacj kompetencji i przyczynowoci osobist).

str. 50

96. Zasada przywracania rwnowagi psychologicznej

Jednym z motyww czowieka jest nastawienie na odzyskanie zaburzonej rwnowagi organizmu. Jest to popd biologiczny, majcy rda w fizjologicznym stanie organizmu. W przypadku zaburzenia rwnowagi pojawiaj si potrzeby wzbudzajce w organizmie aktywno ukierunkowan na przywrcenie wzgldnej staoci swego wewntrznego rodowiska (powrt do stanu optymalnego- homeostazy). Przykady zachowa kierowanych motywem utrzymania homeostazy:

Mechanizmy odpowiedzialne za odywianie si, zaspokajanie pragnienia (biologia, uczenie si i poznanie; orodek godu i sytoci w przysadce) Zachowania seksualne Denie do rwnowagi poznawczej 97. Motywacje oparte na zaburzeniach rwnowagi Do motywacji tego typu nale:

motywacja hedonistyczna- C. Young- podstawow motywacj organizmw ywych jest denie do dowiadczenia pozytywnego i unikania negatywnego afektu. Organizmy ucz si przejawiania reakcji prowadzcych do pozytywnych zmian afektu (ich wyduania i intensyfikowania) i unikania reakcji prowadzcych do zmian negatywnych (Young i Greene). Stany organizmu zwizane z przeywaniem negatywnych emocji (np. zwizanych z utrat czego) uruchamiaj czsto denie do przywrcenia utraconego stanu rzeczy. motywacja poszukiwania nowoci, zoonoci i ciekawo poznawcza- aktywno jako nagroda sama w sobie, obejmuje skonno do podejmowania dziaa ryzykownych w celu przeywania wrae, dowiadcze nowych bodcw i sytuacji. Wg Salomona po pewnym czasie od przeycia silnego afektu negatywnego pojawia si do dugotrwaa reakcja emocjonalna o przeciwnym znaku (tzw. Potrzeba hedonistyczna). Wg Kruglaskiego- motywacja epistemiczna- ukierunkowujca na poszukiwanie i uzyskiwanie informacji i wiedzy. Ludzie rni si stopniem zorientowania na uzyskanie nowych, wzbogacajcych wiedz, ale potencjalnie zaburzajcych struktury poznawcze, informacji. Cacioppo i Petty- czowiekiem kieruje potrzeba poznania- skonno do angaowania si w przetwarzanie informacji i czerpanie z tego satysfakcji.

motywacja wasnej efektywnoci ( White)jej podstaw stanowi motywacja kompetencji czyli posiadania zdolnoci do efektywnej interakcji z wasnym rodowiskiem. Potrzeba kontroli jest czsto powodem powstawania zudzenia , e wywieram wpyw na bieg wydarze w sytuacjach w ktrych maj one obiektywnie losowy charakter (iluzja kontroli- E. Langer). Wspczenie: motyw wywierania wpywu na bieg zdarze jest jedn z najwaniejszych si ukierunkowujcych ludzkie dziaanie. 98. Motywacje oparte na strachu i nadziei koncepcja Mowrera

Kady wzrost popdu prowadzi do wystpienia emocji strachu. Organizm kojarzy i utrwala (warunkowanie klasyczne) okrelone bodce, wywoujce wzrost popdu. Ich obecno motywuje organizm do zachowa redukujcych strach. Spadkowi popdu towarzyszy emocja nadziei, zwizana z uczeniem si unikania, bodce z ni skojarzone staj si z czasem sygnaami redukcji popdu (jak wyej- warunkowanie klasyczne). Dodatkowo wraz ze znikniciem sygnau strachu (redukcj popdu) pojawia si uczucie ulgi (podobne konsekwencje jak rado), a w przypadku niespenionej nadziei pojawia si rozczarowanie, ktre wywouje dziaania takie jak w przypadku strachu.

str. 51

99. Konflikty motyww

Czowiek aktywny realizuje rne cele, a w konsekwencji naraony jest na nieustanne przeywanie konfliktw motywacyjnych. 3 podstawowe rodzaje konfliktw wg K. Lewina to: 1. Konflikt denie- denie- sytuacja w ktrej podmiot musi wybierac midzy dwiema pozytywnymi moliwociami o zblionym stopniu atrakcyjnoci. 2. Konflikt unikanie-unikanie- podmiot zmuszony jest do wyboru midzy dwiema negatywnymi moliwociami o zblionym stopniu awersyjnoci. 3. Konflikt denie- unikanie- okrelona moliwo decyzyjna wywouje w podmiocie zarwno uczucia pozytywne jak i negatywne Miller: jeli cel wzbudza zarwno tendencje do denia jak i do unikania (konflikt3) to w miar zbliania si do niego -wzrasta sia denia i wzrasta sia unikania -gradient unikania jest bardziej stromy ni gradient denia (przyrost siy unikania jest szybszy od przyrostu siy denia) Epstein: badania nad skoczkami spadochronowymi -gdy skok jest odlegy- wzrost tendencji do jego wykonania -na pokadzie samolotu- bierze gr tendencja do unikania

100.Motywy afiliacji i zayoci eksp. S. Schachtera (1959) osoby, ktre miay wkrtce otrzyma uderzenia prdem wolay oczekiwa na nie w towarzystwie innych osb potrzeba afiliacji potrzeba przebywania z innymi ludmi Morris- inni te si boj, wic nie mamy poczucia, e jestemy wyjtkowo tchrzliwi Byrne- szansa na zdobycie dodatkowych informacji o uderzeniach prdem, info wane dla podmiotu

McClelland i Pilon- osoby z du potrzeb afiliacji byy w niemowlctwie poddawane treningowi socjalizacyjnemu, e matki ignoroway ich pacz lk przed spoecznym odrzuceniem wzmoona potrzeba przebywania z innymi ludmi ale: natenie potrzeby afiliacji jest skorelowane z du liczb przyjaci, a lk przed odrzuceniem nie z liczb, lecz ze stopniem podobiestwa przekona i postaw przyjaci. motyw zayoci preferencja lub gotowo do dowiadcze interpersonalnych szczeglnego rodzajudowiadcze ciepa, bliskoci, szczerej rozmowy z inna osob lub osobami. ( D. P. McAdams 1980) silny motyw afiliacji: ci ludzie le si czuj w samotnoci, nawizuj interakcje z innymi; rozlego kontaktw silny motyw zayoci: lepiej znosz samotno, silna potrzeba kultywowania starych znajomoci; gboko kontaktw 101.Plusy i minusy inspirowania rywalizacji na przykadzie bada psychologicznych Abra 1993: wikszo ludzi twrczych preferuje funkcjonowanie indywidualistyczne, a nie rywalizacyjne czy kooperacyjne Rywalizacja nie przynosi korzyci dla oryginalnoci mylenia i twrczego rozwizywania problemw, bo zmniejsza si ilo wolnych zasobw poznawczych, ktre podmiot moe zaangaowa w twrcze i efektywne rozw. zada Rywalizacja destruktywnie wpywa na stosunki interpersonalne- wzrost nieufnoci i podejrzliwoci wobec partnera

str. 52

wsppraca ufno ( H. H. Kelley i A. J. Stahelski 1970) eksp. Niehoff i Mesh: studenci na 4 grupy: warunki kooperacji, rywalizacji midzygrupowej, indywidualizmu i kontrolna. Najnisze wyniki mieli studenci rywalizujcy.(dlatego pomys naszego samorzdu na stypendia dla 10% najlepszych nie by trafiony) Rywalizacja: redukuje racjonalno ludzkich dziaa, obnia motywacj wewntrzn, zwaszcza u przegranych ( a tych jest w spoeczestwie wicej) eksp. Sherifa: rywalizacja agresja wrd 12-letnich uczestnikw obozw wakacyjnych

102.Motywacje manipulatorw i manipulowanych

manipulacja spoeczna planowe i celowe dziaanie, ktrego autor wywiera wpyw na osob tak, aby nie zdawaa sobie sprawy z tego, e podlega jakimkolwiek oddziaywaniom, bd by nie bya wiadoma siy lub konsekwencji tych oddziaywa motywacje manipulujcych: maksymalizacja wasnego interesu (lub instytucji, z ktr si identyfikuje) np. technika niskiej piki (cena auta niska, kupujcy decyduje si na nie, potem okazuje si, e cena jest wysza) motywacja manipulowanych: poczucie zobowizania- czowiek jest skonny do kontynuowania dziaa, w ktre si zaangaowa z wasnej woli regua wzajemnoci mechanizmy wynikajce z konformizmu (np. skonno ulegania autorytetom

103.Poznawcze koncepcje motywacji * dotycz wszystkich zwierzt * konsekwencje deprywacji sensorycznej ( Solomon, ukaszewski),{ Badania inspirowane koncepcja Hebba o proc. mzgowych} Wyrniono 4 konsekwencje deprywacji: 1. zaburzenia percepcji 2. z. proc. mylowych, pamici itp. 3. halucynacje, sny na jawie 4. negatywne napicie, lki * brak inf. Dezorganizuje proc. mzgowe * podwaliny do teorii stworzy behawiorysta Berlyne, ktry stwierdzi, e zach. eksploracyjne uruchamiane s przez nowo, zmian, dziwno, niezgodno. Zoono, wieloznaczno, niewyrano dostarczanych inf. Konflikt poznawczy jest zjaw. Negatywnym,zakcajcym teoria rwnowagi poznawczej( Heider) teoria dysonansu poznawczego (Festinger): Zaoenia ludzie gromadz dane poznawcze, ktre mog by ze sob porwnywane i mog prowadzi do: ( bierzemy pod uwag tylko 2 elementy na raz!) - konsonansu z treci jednego elementu wynika drugi - dysonansu z treci jednego elementu wynika psychologicznie co przeciwstawnego /zaprzeczajcego drugiemu - braku zwizku motywacyjnie obojtny

str. 53

Wielko dysonansu/ konsonansu zaley od istotnoci danych poznawczych, cakowita wielko dysonansu jest tym wiksza, im korzystniejsza jest proporcja waonych relacji dysonansowych do wszystkich relacji znaczcych. FAKTY: *Dysonans zajmuje si zgodnoci sprzecznoci. *Zachodzi tylko przy zaprzeczaniu/wykluczaniu si inf. *wielko D zaley od wanoci inf. I iloci elementw w dysonansie *jest to stan przykry, im silniejszy dysonans tym wiksza ch usunicia go * czsto zwraca si uwag, e to, co wyjania si dysonansem moe by tez wytumaczone na wiele innych sposobw 104.Poznawcze wyjanienie efektu facylitacji spoecznej Facylitacja spoeczna-procesy ,dziki ktrymi obecno innych ludzi intensyfikuje zachowania jednostki

dostpny innym, czyli czowiek koncentruje si na tym jak widz go inni Wtedy rne standardy funkcjonowania staj si bardziej wyraziste poznawczo-te te zwizane z aktualnie wykonywan czynnoci Jeli standardy s wysze od aktualnego poziomu wykonania, pojawia si rozbieno Rodzi ona napicie motywacyjne aby je zredukowa czowiek intensyfikuje wysiek ukierunkowany na zadanie Zadanie atwe- brak niepokoju- zwikszajc wysiek mona wywrze pozytywne wraenie Zadania trudne- wikszy wysiek nie gwarantuje sukcesu ,wyniki wci za niskie i nie mona ich poprawi----wzrost niepokoju i zmniejszanie wysiku, uwaga kierowana na rzeczy nie zwizane z biec aktywnoci 2) Baron Czowiek ma ograniczone zasoby poznawcze Dystraktory w tym obecno ludzi angauje cz zasobw uwagi Zawa si pole uwagi - skoncentrowanie jej na niewielkiej liczbie bodcw Dobre jest to dla prostych zada bo wymagaj maej liczby bodcw Trudne zadania wymagaj objcia uwag szerokiej gamy bodcw ale brak wolnych zasobw----pogorszenie wykonywania zadania W tym wypadku bierzemy pod uwag wpyw biernych widzw, a w wypadku prniactwa wpyw ludzi, ktrzy s zaangaowani w t sam czynno, co jednostka (tworz grup) 105.Psychologiczne przyczyny, przejawy i wyjanienia wystpowania zjawiska prniactwa spoecznego PRIACTWO SPOECZNE- zmniejszenie przez jednostk wysiku wkadanego w prac grupow I Badania Ringelmmana przeciganie liny- ludzie, ktrzy robi to samotnie, wkadaj wicej siy ni ludzie pracujcy w grupie. Im wiksza grupa tym warto woonego wysiku maleje Daszkowski :2 osoby wkaday 93% swej moliwej siy ,3 osoby- 85% ,8 osb- 49% Przyczyny: 1) Rozproszenie odpowiedzialnoci wyjanienie to nawizuje do wynikw bada Darleya i Latane im wicej osb, ktrzy s obserwatorami tragicznego wypadku, tym mniejsza szansa ,e kto popieszy z pomoc (w mniejszym stopniu kada z osb czuje si odpowiedzialna za skutki i przebieg wypadku) We wsplnym wykonywaniu zada te nastpuje rozoenie odpowiedzialnoci

1) Duval i Wicklund obecno ludzi doprowadza jednostk do stanu : Obiektywnej samowiadomoci- uwaga skierowana jest na siebie jako obiekt percepcyjnie

str. 54

2) Kierowanie si zasad rwnoci- osoba pracujca w grupie chce dostosowa swj osobisty wysiek do poziomu wysiku przejawianego przez pozostaych czonkw. Zakada ,e inni nie bd wkada swego max. wysiku, sama wic te nie daje z siebie wszystkiego 3) Strategia chowania si w tumie- zazwyczaj zadania,w ktrych wystpuje prniactwo,s nudne lub mczce. Jednostka unika wic aktywnoci, gdy jest nieprzyjemna,liczc e inni to wykonaj 4) Wypenianie spoecznego standardu- kluczowa rola- standardy wykonania i oczekiwania wobec jednostki. Gdy s jasne- jednostka wkada wicej wysiku aby osignc okrelony standard (poniewa pojawia si dyskomfort) W przeciwnym wypadku (czyli kiedy standard nie jest sprecyzowany) dyskomfort nie wystpuje i ludzie nie angauj si w peni. W zadaniach grupowych standardy rzadziej s jasno okrelone 106.Obraz polskiej produktywnoci w badaniach psychologw - naruszenie podstawowych norm etycznych ycia spoecznego wasnej moralnej uczciwoci wydaje si polak naturalne ( Doliski) - tendencja do pomniejszania kapitau w polskim spoeczestwie jest wyjtkiem od reguy niz obowizujac norm (Doliski) - polacy raczej nie oszczdzaj z myl o przyszoci s te ostroni w decyzjach o inwestycjach

107.Motywacja osigni w psychologii - tendencja do osigania i przekraczania standardw doskonaoci zwizane z odczuwaniem pozytywnych emocji w sytuacjach zadaniowych spostrzeganych jako wyzwanie - zainteresowanie wspzawodnictwa z pewnym wzorem doskonaoci (coffer) -tendencja do wspzawodniczenia z uzewntrznionymi standardami doskonaoci (widerszel) - jeden z podstawowych elementw determinujcych przedsibiorczo objawiajcy si stworzeniem maych firm (mcclelland) 108.Potrzeba osigni wedug wybranych trzech psychologw Murray - teza o istnieniu ,, potrzeby osigni Rni si ona nasileniem u rnych ludzi Wpywa na tendencje denia do sukcesu i ocen wasnej sprawnoci

McClelland - narzdzia do mierzenia siy ,, potrzeby osignic Do analizy siy osigni posuy mu fantazjowanie osb badanych, bajek analiza rde historycznych

Reykowsky uwarunkowania Czynniki organizmalne- np. wiek potrzeba stymulacji Czynniki somatyczne wymagania i wzory Panujca spoeczna forma adu system kategorii w jakich ujmowane jest ycie spoeczne

str. 55

109.Paradoks ludzkiej egzystencji wedug Ericha Fromma i propozycja jego rozwizania

- czowiek jednoczenie szuka bliskoci i niezalenoci , wyjtkowoci i odrbnoci - rozwizaniem tego paradoksu a zarazem moralnego problemu moe sta si produktywno Praca Mio produktywna (troska, odpowiedzialno) Rozum ( wiedza, mylenie produktywne) - rozwj ,,Ja nigdy si nie koczy 110.Orientacja produktywna i nieproduktywna wedug E. Fromma Orientacja produktywna: - freudowskie libido w znaczeniu symbolicznym. - osignita zdolno produkcji naturalnej.- fundamentalna postawa umysowa emocjonalna i zmysowa relacja wobec innych , siebie samego i do rzeczy.- zdolno czowieka do uywania swych wadz oraz realizacji przyrodzonych czowiekowi potencjalnych moliwoci w poczuciu wolnoci i niezalenoci do jakichkolwiek si je kontrolujcych.- czowiek dowiadcza siebie samego jako uosobienie wszystkich swych si e czuje si aktorem tzn czuje si jednoci ze swoimi zdolnociami Orientacja nieproduktywna:-receptywna wraliwi na porzucenie zaleni od ludzi lojalno.eksploratorska. zabieranie, autonomiczno/- tezauryzatorska zabezpieczenie, apodyktyczno, oszydzenie.merkantylna - ,, jestem tym co robi i jakiego mnie pragniecie

2007/2008, semestr zimowy Dr Alicja Keplinger 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Rozumienie motywacji na przykadzie wybranego polskiego i niepolskiego badacza-psychologa Dlaczego posugujemy si pojciem motywacja? Pi kluczowych problemw psychologii motywacji Tradycje problematyki motywacji. Cztery sposoby rozumienia biernoci w psychologii (na wzr sposobu rozumienia psychologii woli) prosz porwna trzy modele motywacji: tradycyjny F. Taylora, stosunkw wspdziaania E. Majo i zasobw ludzkich co ludzi motywuje? Modele motywacji skoncentrowane na potrzebach Jak motywowa? Modele motywacji skoncentrowane na zachowaniu. Omwi model decyzyjny SEU

10. Omwi problematyk harmonogramu stosowania wzmocnie 11. Prosz omwi wybrane style motywowania 12. Czego o woli dowiadujemy si od filozofw? 13. Cztery sposoby rozumienia woli w psychologii wspczesnej 14. Podstawowe problemy psychologii woli w perspektywie funkcjonalnej i personalistycznej 15. Zaburzenia samoregulacji geneza, przykady z bada 16. Istota samoregulacji, charakterystyka, sposoby rozumienia 17. Znaczenie uczenia si i poznania dla samoregulacji

str. 56

18. Prosz uzasadni nastpujc tez: Sztuka odnoszenia sukcesw zwizana jest z umiejtnoci wyznaczania
celw 19. Wyjani relacj midzy skuteczn samoregulacj a wizerunkiem siebie. 20. Teoria popdu. Kto rozwija te teorie i jej najwaniejsze zaoenia 21. Charakterystyka wasnoci kodu etyki produktywnoci wedug Maxa Webera 22. Hipoteza rozdwiku w teoriach wyznaczania celu 23. Co wpywa na trudno w realizacji zamiaru wedug J. Kuhla? Wymieni i omwi te czynniki. 24. Opisz krtko stany metamotywacyjne 25. Wymieni i krtko opisa poziomy kontroli wywieranego wraenia 26. Funkcje autoprezentacji 27. Omwi i porwna ukaszewskiego i Obuchowskiego pogldy na temat motywacji 28. Teoria wasnej skutecznoci dziaania wedug Bandury 29. Aspekty czasu motywacyjnego, opisywane przez Zimbardo 30. Prosz poda moliwe sposoby definiowania ryzyka 31. Motywy zachowa rywalizacyjnych 32. Integracyjny model motywacji 33. Atrybucyjna teoria motywacji 34. Metody zdobywania kontroli nad mylami wedug Bandury 35. Teoria obserwacyjnej kontroli ekspresji wasnego zachowania Marca Snydera 36. Ewolucja i wiadomo a samoregulacja 37. Kiedy i dlaczego obecno innych pomaga. Prosz opisa eksperymenty 38. Kiedy i dlaczego obecno innych przeszkadza. Podaj eksperymenty 39. Psychologiczne aspekty instynktw 40. Scharakteryzowa teorie popdw 41. Teoria kontroli wolicjonalnej wedug J. Kuhla 42. Geneza orientacji catastycznej i orientacji metaetycznej 43. Prosz porwna teorie potrzeb Maslowa z teori Herzberga 44. Co oznacza zasada aldohedonizmu 45. Prosz omwi znane Ci koncepcje motywacji osigni 46. Teoria X i Y McGregora 47. Rne ujcia teoretyczne na temat psychologicznych aspektw biernoci 48. Bierno wedug Alberta Bandury 49. Psychologiczne przejawy i wskaniki biernoci 50. Mechanizmy i przyczyny biernoci 51. Prokrastynacja istota, funkcje, geneza 52. Model etapw dziaania Heckhausena i Gollwitzera 53. Typy indywidualnej poznawczej orientacji dziaania 54. Geneza aktywnoci vs biernoci w rozwaaniach K. Lachowicz-Tabaczek 55. Pozytywne i negatywne aspekty bycia biernym 56. Teoria orientacji kauzalnej wedug Deciego i Ryana 57. Model motywacji osigni wedug Atkinsona 58. Teoria potrzeb wedug McClellanda

str. 57

59. Pojecie motywacji wewntrznej na gruncie rnych koncepcji psychologicznych 60. Wpyw nagrd zewntrznych na motywacj wewntrzn 61. Od czego zaley wielko motywacji samoistnej 62. Etyczne aspekty rozumienia produktywnoci 63. Prosz omwi rozumienie produktywno za M. Weberem 64. Psychologiczne wskaniki produktywnoci 65. Specyfika bada nad psychologicznymi aspektami biernoci w perspektywie personalistycznej 66. Specyfika bada nad psychologicznymi aspektami biernoci w perspektywie funkcjonalnej 67. Sytuacja pewnoci, niepewnoci i ryzyka wyjani, zdefiniowa 68. Prosz omwi normatywny model ryzyka 69. Porwna problem ryzyka stymulujcego i instrumentalnego 70. Teoria motywacji do podejmowania ryzyka wedug Trimpopa 71. Ilociowe i jakociowe wymiary ryzyka 72. Metody pomiaru ryzyka 73. Samoregulacyjny schemat TOTE 74. Prosz zaprezentowa rne pogldy na temat samoregulacji 75. Plusy i minusy samoregulacji 76. Koncepcja Ja wedug Higginsa 77. Problematyka woli w kontekcie determinizmu i indeterminizmu 78. Emocjonalne mechanizmy motywacyjne 79. Poznawcze mechanizmy motywacyjne 80. Prosz wymieni i omwi funkcje procesu motywacyjnego 81. Potrzeba osigni jako akcelerator wzrostu ekonomicznego 82. Wpyw rywalizacji na funkcjonowanie jednostki 83. Psychodynamiczne podejcie teoretyczne do problematyki motywacji 84. Behawiorystyczne podejcie teoretyczne do problematyki motywacji 85. Propozycja schematyzacji teorii motywacji wedug K. Madsena 86. Psychologia woli a konieczno 87. Inspirowanie ludzi do dziaania a przymus, ulego i wsppraca 88. Atrybuty i wskaniki motywacji osigni 89. Wola jako wybr. Alternatywizm Ericha Fromma 90. Wola jako wybr. Wola sensu Victora Frankla 91. Pobudzenie emocjonalne jako determinanta aktywnoci funkcjonowania organizmu 92. Emocja jako generator programu dziaania i jako informacja 93. Motywacja w przebiegu zachowania wymieni i omwi krtko poszczeglne etapy 94. Motywacja zwizana z obrazem wasnej osoby 95. Motywacje samoaktualizacji i samorozwoju 96. Zasada przywracania rwnowagi psychologicznej 97. Motywacje oparte na zaburzeniach rwnowagi 98. Motywacje oparte na strachu i nadziei koncepcja Mowrera 99. Konflikty motyww 100. Motywy afiliacji i zayoci

str. 58

101. Plusy i minusy inspirowania rywalizacji na przykadzie bada psychologicznych 102. Motywacje manipulatorw i manipulowanych 103. Poznawcze koncepcje motywacji 104. Poznawcze wyjanienie efektu facylitacji spoecznej 105. Psychologiczne przyczyny, przejawy i wyjanienia wystpowania zjawiska prniactwa spoecznego 106. Obraz polskiej produktywnoci w badaniach psychologw 107. Motywacja osigni w psychologii 108. Potrzeba osigni wedug wybranych trzech psychologw 109. Paradoks ludzkiej egzystencji wedug Ericha Fromma i propozycja jego rozwizania 110. Orientacja produktywna i nieproduktywna wedug E. Fromma

str. 59