Os Raport05

Krystyna Strzaa Tomasz Plata-Przechlewski
Oprogramowanie otwarte w polskich organizacjach: ocena stopnia wykorzystania, korzyci i kosztw
Kwidzyn 2005
Badanie zostao nansowane ze rodkw Ministerstwa Edukacji i Nauki Projekt nr. 1 H02B 001 26
(c) Krystyna Strzaa, Tomasz Przechlewski, 2005
Rozpowszechnianie tekstu opracowania jest dozwolone na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa, http://creativecommons.org/licenses/by/2.5/deed.pl
A Publikacja zoona w systemie TEX/LTEX, przy wykorzystaniu programw: Emacs, pdftex oraz ghostscript.
Spis treci
Spis tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdzia 1. Charakterystyka oprogramowania otwartego . . 1.1. Systemy IT w organizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Oprogramowanie otwarte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3. Obszary zastosowa oprogramowania otwartego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 5 7 7 8 9 12 12 13 13 17 22 22 24 26 30 35 39 41 43
Rozdzia 2. Opis badania, sposb losowania i charakterystyka prby 2.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Opis badania i sposb losowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Charakterystyka respondentw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4. Wykorzystanie oprogramowania otwartego w przedsibiorstwach i jednostkach budetowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdzia 3. Czynniki determinujce wykorzystanie oprogramowania otwartego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Ocena korzyci oprogramowania otwartego . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3. Bariery utrudniajce wdroenie oprogramowania otwartego . . . . . . . 3.4. Inne czynniki wpywajce na wykorzystanie oprogramowania otwartego Rozdzia 4. Porwnanie z innymi badaniami . . . . . . . . . . . . . . . . Zakoczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bibliograa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dodatek A. Skrcony formularz ankiety . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Spis tabel
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 Wykorzystanie oprogramowania otwartego wedug sekcji EKD . . . . . Badanie organizacje wedug sekcji EKD . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przecitne wielkoci zatrudnienia, zatrudnienia w dziale IT i liczby komputerw w przedsibiorstwach oraz jednostkach budetowych . . . . Przecitne wielkoci zatrudnienia, zatrudnienia w dziale IT i liczby komputerw wedug wielkoci organizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . Wykorzystanie oprogramowania otwartego w organizacjach wedug typu organizacji, jej wielkoci i wytwarzania oprogramowania na wasne potrzeby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oglna ocena wykorzystania oprogramowania otwartego wedug typu organizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wykorzystanie oprogramowania otwartego w rnych obszarach zastosowa w przedsibiorstwach oraz jednostkach budetowych . . . . Wykorzystania oprogramowania otwartego w rnych obszarach zastosowa wedug wielkoci organizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 15 16 16
. . . .
17 18 19 20
2.6 2.7 2.8
3.1
Ocena korzyci oprogramowania otwartego w organizacjach uywajcych i nie uywajcych OS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Ocena korzyci oprogramowania otwartego w jednostach budetowych i przedsibiorstwach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3 Ocena korzyci wykorzystania oprogramowania otwartego w duych i rednich organizacjach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4 Ocena barier zwizanych z implementacj oprogramowania otwartego w organizacjach uywajcych i nie uywajcych oprogramowania otwartego 3.5 Ocena barier zwizanych z implementacj oprogramowania otwartego w jednostach budetowych i przedsibiorstwach . . . . . . . . . . . . . . . 3.6 Ocena barier zwizanych z implementacj oprogramowania otwartego w duych i rednich organizacjach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7 Ocena innych czynnikw wpywajcych na wykorzystanie oprogramowania otwartego w organizacjach uywajcych i nie uywajcych oprogramowania otwartego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.8 Ocena innych czynnikw wpywajcych na wykorzystanie oprogramowania otwartego w jednostkach budetowych i przedsibiorstwach 3.9 Ocena innych czynnikw wpywajcych na wykorzystanie oprogramowania otwartego w duych i rednich organizacjach . . . . . . . 3.10 Ocena wykorzystania oprogramowania otwartego w organizacjach podobnych do organizacji respondenta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25 26 27 28 29 30
32 32 33 33
Spis tabel 4.1 4.2 Wykorzystanie oprogramowania otwartego w wybranych krajach europejskich i w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ocena wykorzystania oprogramowania otwartego w wybranych krajach europejskich i w Polsce wedug obszarw zastosowa . . . . . . . . . . . .
36 37
Wprowadzenie
Oprogramowanie otwarte to nowy sposb tworzenia systemw informatycznych [12, 1, 14]. Wprawdzie w powszechnej opinii ta kategoria oprogramowania funkcjonuje jako oprogramowanie darmowe, to jednak istot oprogramowania otwartego (open source software, OS) jest przede wszystkim dostpno kodu rdowego, umoliwiajca wszystkim zainteresowanym modykowanie i poprawianie oprogramowania [14, 21]. W tradycyjnym modelu tworzenia oprogramowania prawo jego modykowania i udoskonalania jest zarezerwowane dla waciciela programu, a typowa licencja, na jakiej jest rozprowadzane oprogramowanie komercyjne explicite zakazuje modykowania. Zezwolenie na nieograniczon dystrybucj i modykowanie, umoliwia tworzenie programw w sposb zdecentralizowany przez zainteresowane strony. Taki sposb tworzenia programw jest alternatyw dla metod uznawanych dotd przez inynieri oprogramowania za kanony sztuki. Oprogramowanie otwarte stao si ju przedmiotem bada i studiw, przy czym wikszo z nich koncentruje si raczej na fenomenie jego tworzenia: motywacji twrcw, koordynacji projektw itp. Stosunkowo mniejsza cz jest zwizana z wykorzystaniem tej kategorii oprogramowania w przedsibiorstwach, przy czym wikszo z nich poprzestaje na pomiarze stopnia i zakresu uytkowania oprogramowania open source w podziale na rne brane i kategorie [4]. Brak jest natomiast bada, ktre starayby si wyjani przyczyny jego akceptowania bd odrzucania przez organizacje. W celu okrelenia stopnia wykorzystania oprogramowania otwartego w Polsce, korzyci z jego stosowania i barier utrudniajcych jego akceptacj przeprowadzone zostao badanie ankietowe w polskich przedsibiorstwach i instytucjach publicznych, samodzielnie eksploatujcych zaawansowane systemy IT. Przy czym jako kryterium zaawansowania, przyjto obecno pracownikw odpowiedzialnych za utrzymanie systemw informatycznych (dzia IT). Firmy nie posiadajce dziau IT albo wykorzystuj systemy IT w niewielkim stopniu w swojej dziaalnoci (oprogramowanie biurowe, komputer PC) i/lub korzystaj ze wsparcia rmy zewntrznej odnonie planowania zakupw i eksploatacji tych systemw. Do wygenerowania prby do badania wykorzystano utrzymywan przez Gwny Urzd Statystyczny, Baz Jednostek Statystycznych. W badaniu przeprowadzonym we wrzeniu i padzierniku 2005 r. wzio udzia 994 respondentw. Podstawow form zbierania danych bya samodzielnie wype-
Wprowadzenie
niana przez respondentw ankieta elektroniczna, poprzedzona krtk ankiet telefoniczn. Rozdzia 1 zawiera krtkie wprowadzenie w tematyk systemw IT w organizacji oraz przedstawia rne kategorie oprogramowania. Nastpnie zamieszczona jest zwiza charakterystyka oprogramowania otwartego. Rozdzia koczy przedstawienie waniejszych obszarw zastosowa oprogramowania otwartego w organizacjach. Opis badania, sposb losowania i charakterystyka prby zostay przedstawione w rodziale 2. Zaprezentowano w nim m.in. podstawowe statystyki, takie jak: czn liczb zatrudnionych, czne zatrudnienie w dziale IT oraz czn liczb eksploatowanych komputerw. Nastpnie okrelono udziay rm uywajcych i nie uywajcych oprogramowania otwartego oraz sposb wykorzystania tego oprogramowania (stale w istotnych zastosowaniach, sporadycznie bd planuj zastosowanie) w podziale na systemy: serwerowe, bazodanowe, webowe oraz desktopowe. W rozdziale 3 okrelono korzyci, koszty i bariery wynikajce z wdroenia oprogramowania otwartego, stosujc proste metody opisu statystycznego. Analizowany by wpyw czynnikw technologicznych, organizacyjnych i rodowiskowych. Ostatni rozdzia zawiera porwnanie z wynikami podobnych bada przeprowadzonych w innych krajach. Opracowanie koczy krtkie podsumowanie. Autorzy chc podzikowa panom: Adamowi Dawidziukowi, Marcinowi Sochackiemu, Maciejowi Gowackiemu i Ryszardowi Kubiakowi oraz wszystkim innym osobom, ktre pomagay nam w trakcie realizacji badania.
Rozdzia 1
Charakterystyka oprogramowania otwartego

1.1. Systemy IT w organizacji
Istnieje ogromna rnorodno systemw informatycznych eksploatowanych wspczenie w organizacji, rnicych si stopniem technologicznego zaawansowania, wpywem na organizacj, itd. Z technicznego punktu widzenia oprogramowanie to mona zasadniczo podzieli na dwie kategorie [12]: oprogramowanie infrastrukturalne, a w jego ramach wyrni platform systemow czyli system operacyjny wraz z odpowiednim sprztem (hardware) oraz oprogramowanie aplikacyjne o rnym stopniu istotnoci z punktu widzenia celw dziaania organizacji. Wybr platformy systemowej jest o tyle istotn decyzj, e determinuje zwykle wybr sprztu oraz w duym stopniu ogranicza wybr dostpnych aplikacji. Oprogramowanie aplikacyjne z kolei zwykle ma architektur wielowarstwow, w ktrej mona wyrni aplikacje desktopowe, wykorzystywane i/lub obsugiwane przez uytkownikw kocowych oraz aplikacje serwerowe bdce w gestii dziau IT. Organizacja moe eksploatowa wicej ni jedn platform systemow, np. dla aplikacji serwerowych moe to by architektura typu RISC/Unix, podczas gdy platform dla aplikacji desktopowych bdzie Intel/Windows [6]. Uwzgldniajc wpyw systemw IT na organizacj Swanson proponuje podzia technologii informacyjnej na trzy kategorie, okrelane jako typ pierwszy, drugi i trzeci [19]. Typ pierwszy to innowacje ograniczone wycznie do dziau IT rmy (np. aplikacje serwerowe). Typ drugi to innowacje zwizane z rejestracj zdarze (systemy transakcyjne typu OLTP). Typ trzeci to systemy zintegrowane z dziaalnoci biznesow organizacji. Inny podzia proponuj Kwan i West, ktrzy dziel systemy informatyczne z punktu widzenia ich istotnoci dla realizacji celw organizacji na 4 nastpujce kategorie: strategiczne, krytyczne, wspierajce oraz eksperymentalne [10]: strategiczne, zapewniaj strategiczn przewag rmy nad konkurentami (np. systemy klasy ERP czy CRM).
Rozdzia 1. Charakterystyka oprogramowania otwartego
krytyczne, s niezbdne do realizacji celw organizacji. Awaria tych systemw skutkuje zmniejszeniem sprzeday, utrat zyskw i/lub wizerunku rmy (np. systemy OLTP). Niezawodno jest kluczow cech systemw krytycznych, dlatego te ich eksploatacja wymaga niezbdnych i z reguy znacznych nakadw. wspierajce, usprawniajce rne procesy wewntrz organizacji. Przykadami s systemy biurowe czy programy komunikacyjne takie jak poczta elektroniczna. eksperymentalne, systemy nieprodukcyjne, eksploatowane w celu wyprbowania nowych technologii i pomysw. Kwan i West wskazuj, e tak kluczowe czynniki jak funkcjonalno systemu, ryzyko i koszty mog by rnie oceniane w organizacjach w zalenoci od kategorii systemu. Przykadowo, w przypadku systemw strategicznych, naley oczekiwa minimalizacji ryzyka a nie kosztw, dokadnie odwrotnie ni w przypadku oprogramowania wspierajcego.
1.2. Oprogramowanie otwarte

Wanym aspektem oprogramowania jest sposb jego rozpowszechniania oraz zwizane z tym uregulowania prawne i licencje [21]. Z tego punktu widzenia oprogramowanie moe by podzielone na dwie podstawowe kategorie: oprogramowanie otwarte oraz oprogramowanie komercyjne. Oprogramowanie otwarte to programy1 rozpowszechniane na licencji, ktra musi spenia nastpujce warunki: swoboda rozpowszechniania programu, dostpno kodu rdowego2 oraz moliwo tworzenia dzie pochodnych (tj. zezwolenie wszystkim zainteresowanym na modykowanie i poprawianie programu). Istnieje wprawdzie wiele rnych licencji otwartych, jednak najczciej wykorzystywan licencj tego typu jest General Public License, GNU (GPL). Licencja GPL zostaa opracowana przez Richarda M. Stallmana i jest propagowana przez zaoon przez Stallmana Free Software Foundation.
1 Mwic cile, termin oprogramowanie otwarte (open source software) oznacza dwa rne pojcia. Po pierwsze oprogramowanie otwarte to gotowe systemy IT rozpowszechniane na licencji otwartej. W drugim znaczeniu oprogramowanie otwarte to nowy sposb tworzenia oprogramowania, w ktrym kadzie si nacisk na wspprac oraz jako tworzonego produktu. Powszechnym natomiast bdem byo utosamianie oprogramowania otwartego z oprogramowaniem darmowym (freeware) oraz oprogramowaniem niczyim, tj. takim, ktre nie posiada waciciela. 2 Kod rdowy, to program zapisany w formacie, ktry jest zrozumiay dla programisty. Program rdowy nie moe by wykonywany bezporednio przez maszyn, ale musi by uprzednio zamieniony na kod wynikowy. Poniewa modykacja programu wymaga dostpu do kodu rdowego, tradycyjnie stanowi on tajemnic handlow dostawcy oprogramowania, ktry udostpnia uytkownikom jedynie posta wynikow. W konsekwencji uytkownik nie moe dokona nawet najmniejszej modykacji oprogramowania. Zwykle zreszt typowa licencja komercyjna zakazuje tego typu praktyk.
Istotnym wymogiem nakadanym przez licencj GNU jest nakaz rozpowszechniania dzie pochodnych wycznie na zasadach teje licencji (wymg tzw. infekcji )3 . Taki zapis oznacza nie tylko, e kade udoskonalenie lub modykacja programu oryginalnego bdzie rozpowszechniana na zasadach licencji GPL ale take, e kady program powstay z wykorzystaniem oprogramowania objtego licencj GNU musi by rozpowszechniany na tej licencji. Zmuszanie dostawcw oprogramowania do licencjonowania programw wycznie na licencji GPL w sposb oczywisty stanowi barier hamujc wykorzystanie systemw otwartych. Z tego powodu oprcz licencji GNU opracowanych zostao wiele mniej restrykcyjnych licencji. Do najpopularniejszych z nich nale: LGPL (umoliwiajca wykorzystanie komponentw licencjonowanych zgodnie z GPL bez koniecznoci dystrybucji gotowego produktu na teje licencji), MIT License (na ktrej jest licencjonowany tak istotny komponent jak system X Window) czy licencja BSD (przykadowo na licencji typu BSD rozpowszechniany jest serwer WWW Apache)4 .
1.3. Obszary zastosowa oprogramowania otwartego

Oprogramowanie wykorzystywane we wspczesnej organizacji cechuje dua rnorodno, co wynika z zastosowania systemw IT do wspomagania dziaalnoci organizacji w rnych aspektach. Z reguy wikszo organizacji wykorzystuje gotowe produkty zakupione od dostawcw bd integratorw. W przypadku wikszych rm, posiadajcych wykwalikowanych pracownikw w dziale IT, cz oprogramowania jest wytwarzana, integrowana lub adaptowana we wasnym zakresie. Oprogramowanie open source eksploatowane w organizacji moe by albo komponentem zintegrowanym z zakupion aplikacj, np. Linux jako platforma systemowa, albo moe by adaptacj, przez pracownikw dziau IT lub przez rm zewntrzn, systemu/systemw open source na potrzeby organizacji, np. adaptacja systemu zarzdzania treci na potrzeby organizacji. Podstaw infrastruktury IT kadej organizacji jest system operacyjny, ktrego zadaniem jest integracja i zarzdzanie zasobami sprztowymi oraz oprogramowaniem. Waniejsze zadania realizowane przez system operacyjny to m.in. obsuga: plikw i drukowania, komunikacji w sieci lokalnej oraz globalnej, bezpieczestwa, aplikacji i systemw dziaajcych w tzw. warstwie poredniej (przykadowo bazy danych, systemy ERP/CRM i inne). Pierwszym masowym zastosowaniem Linuksa w dziaalnoci komercyjnej byo wanie wykorzystanie tego systemu w charakterze platformy systemowej [4]. Bazy danych s jednym z kluczowych elementw infrastruktury IT kadego przedsibiorstwa. Na licencji open source dostpnych jest kilka systemw
Termin infekcja w odniesieniu do tego wymogu pochodzi od E. S Raymonda [15]. Szerzej na temat oprogramowania otwartego traktuj [21, 14, 1]. Ciekawe prace w jzyku polskim to [2, 18].
4 3
10
zarzdzania bazami danych. Do najczciej wykorzystywanych nale: PostgreSQL, MySQL oraz Firebird. W wielu przypadkach system zarzdzania bazami danych jest zintegrowany z aplikacj biznesow wykorzystywan w organizacji. Aplikacja ta moe wykorzystywa system komercyjny, ale moe te by oparta o aplikacj open source i nie zawsze uytkownicy kocowi s wiadomi tego faktu. Wspczenie wielu dostawcw dostarcza swoje produkty bazodanowe dla rnych platform systemowo-sprztowych. Innym wanym obszarem zastosowa IT s aplikacje webowe, przez ktre rozumiemy narzdzia do tworzenia i zarzdzania witrynami WWW oraz usugami udostpnianymi poprzez Sie. Ten obszar zastosowa systemw IT jest w duym stopniu zdominowany przez systemy open source. Od lat Apache jest najczciej wykorzystywanym serwerem WWW, jzyki skryptowe Perl, PHP czy Python nale do najczciej stosowanych narzdzi do budowy serwisw internetowych [13]. Ten segment oprogramowania obejmuje take Systemy Zarzdzania Treci (CMS, content management system), wspierajce publikowanie dokumentw, prac grupow i komunikacj pomidzy uytkownikami. Narzdzia CMS s zwykle aplikacjami przygotowanymi w rodowisku jzykw PHP (PHP Nuke, ez-Publish), Python (Zope/Plone) czy Perl (Axkit), zintegrowane z system zarzdzania bazami danych MySQL lub PostgreSQL. Ostatnim wanym obszarem zastosowa systemw IT w organizacji jest oprogramowanie desktopowe, tj. programy wykorzystywane przez uytkownikw kocowych w organizacji. Istnieje ogromna rnorodno aplikacji desktopowych, jednak wikszo uytkownikw ogranicza si do posugiwania si oprogramowaniem z nastpujcych dwch kategorii: programy biurowe (edytor, arkusz kalkulacyjny, tworzenie prezentacji) oraz oprogramowanie komunikacyjne (przegldarka internetowa, klient poczty elektronicznej oraz komunikator). W przypadku tej kategorii oprogramowania wane znaczenie, decydujce o jego popularnoci, ma atwo posugiwania si systemem. Wspczenie faktycznym standardem aplikacji biurowych jest pakiet Oce rmy Microsoft (Word, Excel oraz PowerPoint), za w przypadku programw komunikacyjnych, programy Internet Explorer oraz Outlook teje rmy. Biurowe oprogramowanie rmy Microsoft oparte jest na formatach dokumentw, ktre stanowi tajemnic handlow rmy5 . Wymiana danych w niejawnych i nieudokumentowanych formatach jest trudna i std istotn barier w potencjalnej migracji od rozwiza komercyjnych do oprogramowania open source w przypadku oprogramowania biurowego jest utrudniona, czy wrcz niemoliwa wymiana danych w niekompatybilnych formatach. Dotyczy to zwaszcza kontaktw ze wiatem zewntrznym: urzdy, kontrahenci itp. W przypadku oprogramowania komunikacyjnego, czynnik zwizany z niekompatybilnoci formatw danych ma duo mniej istotne znaczenie. Przegldarki internetowe i programy pocztowe wymieniaj dokumenty oparte na
5
A take narzdzie walki z konkurencj.
11
otwartych i powszechnie akceptowanych standardach6 . Zatem zamiana jednej przegldarki lub programu pocztowego na inn aplikacj nie niesie adnego zagroenia z punktu widzenia wymiany danych.
6 Innymi sowy w tej kategorii oprogramowania MS nie udao si zdominowa rynku na tyle, eby prbowa narzuci swoje zamknite rozwizania i w ten sposb usun konkurencj z rynku.
Rozdzia 2
Opis badania, sposb losowania i charakterystyka prby

2.1. Wprowadzenie
W celu okrelenia zakresu wykorzystania oprogramowania otwartego w Polsce, korzyci z jego stosowania i barier utrudniajcych jego akceptacj przeprowadzone zostao badanie ankietowe w polskich przedsibiorstwach i instytucjach publicznych, samodzielnie eksploatujcych zaawansowane systemy IT 1 . Naley zwrci uwag, e ocena stopnia i zakresu wykorzystywania oprogramowania open source duo jest trudniejsza ni w przypadku oprogramowania komercyjnego, gdy oprogramowanie to moe by swobodnie kopiowane, preinstalowane, doczane bezpatnie do innych produktw, czy te umieszczane w publicznie dostpnych archiwach internetowych. W przypadku oprogramowania komercyjnego, sprzedane licencje s przynajmniej przyblion miar stopnia jego wykorzystywania, a nabywcy tych licencji s rdem obiektywnych i szczegowych danych. Oprogramowanie otwarte stao si ju przedmiotem licznych bada i studiw, przy czym wikszo z nich koncentruje si raczej na fenomenie tworzenia tego oprogramowania: motywacji twrcw, koordynacji projektw itp. By moe wspomniane wyej trudnoci metodologiczne spowodoway, e niewiele jest bada dotyczcych: wykorzystania oprogramowania otwartego, okrelenia przyczyn jego akceptowania bd odrzucania przez organizacje. Wedug wiedzy autorw, niniejsze badanie jest pierwszym tego typu badaniem oprogramowania otwartego w Polsce. Inspirowane jest ono i czciowo wzorowane na znanym badaniu wykorzystania oprogramowania open source przeprowadzonym w trzech krajach europejskich [4].
1 Jako kryterium zaawansowania, przyjto obecno pracownikw odpowiedzialnych za utrzymanie systemw informatycznych (dzia IT). Firmy nie posiadajce dziau IT w swojej dziaalnoci albo wykorzystuj systemy IT w niewielkim stopniu (oprogramowanie biurowe, komputer PC) i/lub korzystaj ze wsparcia rmy zewntrznej odnonie planowania zakupw i eksploatacji tych systemw.
Rozdzia 2. Opis badania, sposb losowania i charakterystyka prby
13
2.2. Opis badania i sposb losowania

Ze wzgldu na brak rejestrw odpowiadajcych populacji badania zdeniowanej w punkcie 2.1, przyjto, e rmy mae (jako kryterium przyjto zatrudnienie ogem mniejsze ni 50 pracownikw) zostan wyczone z uwagi na to, e w wikszoci wykorzystanie systemw IT jest w nich niewielkie lub systemy te s eksploatowane przez rmy zewntrzne. Dodatkowo wykluczono przedsibiorstwa z tych bran, ktre charakteryzuj si niskim wykorzystaniem technologii IT, tj.: pominito sekcje AC (rolnictwo, rybactwo i grnictwo) oraz sekcj P klasykacji EKD. W wietle wynikw badania pilotaowego pominito kilka dodatkowych bran cechujcych si niskim wykorzystaniem systemw IT, a mianowicie w sekcji N losowane byy tylko podmioty z klasy 85.11 (szpitale), w sekcji M losowano wycznie podmioty z grupy 80.2 (szkolnictwo wysze), za w sekcji L pominito grup 75.3 (ubezpieczenie spoeczne). Do wygenerowania prby do badania wykorzystano jako operat utrzymywan przez Gwny Urzd Statystyczny, Baz Jednostek Statystycznych (BJS)2 . Badanie pilotaowe przeprowadzono w dniach 1924 wrzenia 2005, a badanie zasadnicze 110 padziernika 2005. Podstawow form zbierania danych bya samodzielnie wypeniana przez respondentw ankieta elektroniczna, poprzedzona krtk ankiet telefoniczn. W czci telefonicznej ankieterzy zadawali respondentowi jedno pytanie: czy rma uywa bd nie uywa oprogramowania otwartego, a nastpnie proponowali wzicie udziau w badaniu, poprzez wypenienie ankiety umieszczonej na serwerze WWW pod adresem bwo.kwidzyn.edu.pl (skrcony formularz ankiety znajduje si w zaczniku A). Proponowano wzicie udziau zarwno respondentom uywajcym, jak i nie uywajcym oprogramowania otwartego. Aby moliwa bya identykacja respondenta, by on proszony o podanie adresu poczty elektronicznej, z tym, e celem zwikszenia zainteresowania udziaem w badaniu dopuszczono take moliwo anonimowego wypenienia ankiety. Wielu respondentw z tej moliwoci skorzystao.
2.3. Charakterystyka respondentw

W badaniu telefonicznym skontaktowano si z 994 respondentami. Zgodnie z przewidywaniami wiele rm nie posiada dziau IT i samodzielnie nie zarzdza systemami informacyjnymi (391 organizacje). Wikszo niezarzdzajcych
2 BJS to wykaz wszystkich podmiotw jakie s zarejestrowane w bazie Regon, o podobnym jak Regon zakresie cech. W przeciwiestwie do rejestru Regon, ktrego zawarto jest w duym stopniu nieaktualna, BJS jest aktualizowany na bieco m.in. w oparciu o informacje z prowadzonych bada, z rozpoznania jednostek w terenie oraz z innych rde administracyjnych. Jest to wykaz, w oparciu o ktry wyznacza si obowizki statystyczne dla podmiotw i stanowi dla GUS operat do bada reprezentacyjnych.
14
technologi IT organizacji to rmy rednie (356 organizacji, tj. 46,4%); w grupie duych rm tylko 15,5% (35 organizacji) deklarowao, e nie posiada dziau IT. Pomijajc t kategori organizacji, okazuje si, e 336 respondentw (tj. 60,8%) deklaruje, e wykorzystuje oprogramowanie open source, podczas gdy 217 (39,2%), e takiego oprogramowania nie wykorzystuje (50 respondentw odmwio udziau w badaniu). Zestawienie w podziale na sekcje EKD przedstawia tabela 2.1. Sekcja EKD Przetwrstwo przemysowe (D) Wytwarzanie/zaopatrywanie (E) Budownictwo (F) Hotele i restauracje (H) Handel hurtowy i detaliczny (G) Transport, czno (I) Porednictwo nansowe (J) Informatyka, Badania i Rozwj (K) Administracja (L) Edukacja (M) Ochrona zdrowia (N) Pozostae Ogem Nie uywa N % 105 6 15 32 2 10 4 23 14 1 5 0 217 43,6 27,3 51,7 42,7 40,0 37,0 28,6 52,3 22,6 9,1 25,0 0,0 39,20 Uywa N % 136 16 14 43 3 17 10 21 48 10 15 3 336 56,5 72,7 48,3 57,3 60,0 63,0 71,4 47,7 77,4 90,9 75,0 100,0 60,8 Razem N % 241 22 29 75 5 27 14 44 62 11 20 3 553 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Tabela 2.1. Wykorzystanie oprogramowania otwartego wedug sekcji EKD
Kompletne ankiety otrzymano z 216 przedsibiorstw i jednostek budetowych (drugi etap badania samodzielne wypenianie ankiet). W prbie znalazo si 167 jednostek (77,3%) z sekcji DK oraz OP klasykacji EKD3 oraz 49 jednostek (22,7%) z sekcji LN klasykacji EKD4 Rozkad jednostek z prby wedug sekcji EKD zestawiono w tabeli 2.2. Biorc pod uwag czn liczb zatrudnionych w organizacji, 135 (63,1%) jednostek to organizacje rednie (tj. zatrudniajce od 50 do 249 zatrudnionych), natomiast 79 (36,9%) to jednostki due, tj. zatrudniajce wicej ni 249 pracownikw. Zdecydowana wikszo organizacji zatrudnia w dziale IT od 1 do 3 pracownikw (79,0%). Od 4 do 9 pracownikw zatrudnionych w dziale IT deklaruje 12,6% organizacji. W pozostaych organizacjach (8,4%) zatrudnienie w dziale IT wynosi 10 pracownikw lub wicej. Stosunkowo niskie zatrudnienie w dziale IT znajduje odbicie w odpowiedzi na pytanie czy rma wytwarza
3 4
Dalej jednostki z tej grupy s okrelane jako Przedsibiorstwa. Dalej jednostki z tej grupy s okrelane jako Budet.
15 Procent 35,2 6,0 5,6 11,1 3,7 6,0 7,4 13,9 3,7 5,1 2,3 100,0
Sekcja EKD Przetwrstwo przemysowe (D) Wytwarzanie/zaopatrywanie w energi, gaz i wod (E) Budownictwo (F) Handel hurtowy i detaliczny (G) Transport, czno (I) Porednictwo nansowe (J) Informatyka, Badania i Rozwj (K) Administracja (L) Edukacja (M) Ochrona zdrowia (N) Pozostae Ogem
Liczba 76 13 12 24 8 13 16 30 8 11 5 216
Tabela 2.2. Badanie organizacje wedug sekcji EKD
we wasnym zakresie i na wasne potrzeby oprogramowanie. Mniej ni 1/3 rm (32,4%) deklaruje, e samodzielnie tworzy oprogramowanie, podczas gdy 67,6% oprogramowania tego nie tworzy. Kolejn charakterystyk badanych organizacji jest czna liczba eksploatowanych komputerw: 43,5% deklaruje, e system IT w rmie skada si z mniej ni 50 komputerw, nastpne 46,3% eksploatuje od 50 do 249 komputerw i wreszcie 10,3% respondentw deklaruje, e eksploatuje ponad 250 komputerw. Tabela 2.3 przedstawia wartoci rednie zatrudnienia ogem, zatrudnienia w dziale IT oraz cznej liczby komputerw dla wszystkich badanych jednostek oraz w podziale na Przedsibiorstwa i Budet. Zgodnie z oczekiwaniami wszystkie rozkady cechuje dua skono, o czym wiadczy znaczna rnica midzy wartoci redniej a wartoci mediany. W przypadku jednostek budetowych kilka duych instytucji zawyyo wartoci rednie, dlatego lepsz miar do porwna jest mediana. Patrzc na warto tej ostatniej miary mona powiedzie, e jednostki z grupy przedsibiorstw zatrudniaj przecitnie wicej pracownikw, ale z kolei ich systemy IT skadaj si z mniejszej liczby komputerw (50). W rezultacie warto wskanika liczba komputerw/liczba pracownikw w rmie wynosi w przypadku budetu 0,64, a w przypadku przemysu tylko 0,25. Jeeli chodzi o przecitne zatrudnienie w dziale IT, to w przypadku obu wyrnionych grup mediana jest rwna 2. Tabela 2.4 przedstawia wartoci rednie zatrudnienia ogem, zatrudnienia w dziale IT oraz czn liczb komputerw dla wszystkich badanych jednostek oraz w podziale na przedsibiorstwa rednie i due. Za wyjtkiem zatrudnienia (co jest oczywiste) wszystkie rozkady cechuje dua skono, o czym wiadczy znaczna rnica midzy wartoci redniej a wartoci mediany. Zwraca uwag niewielkie zatrudnienie w dziaach IT:
16
Miara Budet N = 49 rednia Odchylenie standardowe Mediana Przedsibiorstwa N = 165 rednia Odchylenie standardowe Mediana Ogem N = 214 rednia Odchylenie standardowe Mediana
Zatrudnienie 447,4694 798,2430 110,0000 333,0970 471,3582 200,0000 359,2850 563,0096 183,5000
Zatr. IT 6,0816 10,78934 2,0000 4,2455 17,6227 2,0000 4,6659 16,3079 2,0000
L. komputerw 308,5102 798,9797 70,0000 99,8303 204,4874 50,0000 147,6121 428,6928 50,0000
Tabela 2.3. Przecitne wielkoci zatrudnienia, zatrudnienia w dziale IT i liczby komputerw w przedsibiorstwach oraz jednostkach budetowych
Miara
Zatrudnienie 114,4074 61,3114 100,0000 777,7468 760,2631 500,0000 359,2850 563,0096 183,5000
Zatr. IT 2,0778 2,2014 1,0000 9,1923 26,3547 2,0000 4,6831 16,3444 2,0000
L. komputerw 52,7926 47,4650 40,0000 309,6456 675,1527 100,0000 147,6121 428,6928 50,0000
Organizacje rednie N = 135 rednia Odchylenie standardowe Mediana Organizacje due N = 79 rednia Odchylenie standardowe Mediana Ogem N=214 rednia Odchylenie standardowe Mediana
Tabela 2.4. Przecitne wielkoci zatrudnienia, zatrudnienia w dziale IT i liczby komputerw wedug wielkoci organizacji
przedsibiorstwa rednie zatrudniaj przecitnie 2,1 pracownika w tym dziale (mediana 1,0, tj. w poowie przedsibiorstw dzia ten skada si z jednego pracownika). Zatrudnienie w dziale IT duych przedsibiorstw wynosi odpowiednio 9,2 (ale znowu w poowie rm jest ono nie wiksze ni 2 pracownikw).
17
W rezultacie w rmach rednich jeden pracownik dziau IT przypada na ponad 50 zatrudnionych; w duych rmach ten wskanik ronie do prawie 90 osb na jednego pracownika IT. Systemy IT rm rednich skadaj si przecitnie z 52,8 komputerw, a rm duych z 309,6.
2.4. Wykorzystanie oprogramowania otwartego w przedsibiorstwach i jednostkach budetowych

W tej czci badania respondenci okrelili m.in. sposb wykorzystania oprogramowania otwartego (stale w istotnych zastosowaniach, sporadycznie bd planuj zastosowanie) w podziale na systemy: serwerowe, bazodanowe, webowe oraz desktopowe. Wykorzystanie oprogramowania otwartego w organizacjach oszacowano analizujc odpowiedzi 216 respondentw z drugiego etapu badania. Wikszo respondentw, bo 178 jednostek zadeklarowao, e wykorzystuje oprogramowanie otwarte (82,4%) a 38 respondentw nie wykorzystuje (17,6%)5 . Tabela 2.5 przedstawia udziay organizacji wykorzystujcych bd nie wykorzystujcych oprogramowanie otwarte w podziale na przedsibiorstwa/jednostki budetowe, rednie/due organizacje oraz organizacje wytwarzajce/nie wytwarzajce oprogramowania na wasne potrzeby. Kategoria organizacji rednie Due Budet Przedsibiorstwa Tworzy oprogr. Nie tworzy oprogr. Nie uywa N % 23 15 5 33 9 29 17,0 19,0 10,2 19,8 12,9 19,9 Uywa N % 112 64 44 134 61 117 83,0 81,0 89,8 80,2 87,1 80,1 Razem N 135 79 49 167 70 146 % 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Tabela 2.5. Wykorzystanie oprogramowania otwartego w organizacjach wedug typu organizacji, jej wielkoci i wytwarzania oprogramowania na wasne potrzeby
Wyniki odpowiedzi na pytanie o ocen znaczenia oprogramowania otwartego w infrastrukturze IT organizacji przedstawia tabela 2.6. Udzia organizacji deklarujcych znaczenie oprogramowania otwartego jako wysokie i bardzo wysokie wynis 48,2%, w tym 55,1% w grupie jednostek budetowych oraz mniej, bo 46,1% w grupie przedsibiorstw. Take odsetek
5 Wyniki te wskazuj na obcienie prby wynikajce z wikszej liczby odmw w przypadku uytkownikw, ktrzy nie uywaj oprogramowania otwartego.
18 Ogem N % 43 19 50 68 36 216 19,9 8,8 23,1 31,5 16,7 100,0
Ocena OS Bardzo niskie/nie uywa Niskie Ani wysokie/ani niskie Wysokie Bardzo wysokie Ogem
Budet N % 5 2 15 20 7 49 10,2 4,1 30,6 40,8 14,3 100,0
Przedsib. N % 38 17 35 48 29 167 22,8 10,2 21,0 28,7 17,4 100,0
Tabela 2.6. Oglna ocena wykorzystania oprogramowania otwartego wedug typu organizacji
jednostek nie uywajcych oprogramowania otwartego lub oceniajcych znaczenie tego oprogramowania jako bardzo niskie jest mniejszy wrd jednostek budetowych (10,2% wobec 22,8%). Wyniki te w pewnym sensie przecz obiegowej opinii o dominacji oprogramowania zamknitego w polskiej administracji i sektorze publicznym6 . Zaobserwowano take co wydaje si naturalne rnic na korzy wykorzystania oprogramowania otwartego w grupie organizacji, ktrej pracownicy deklaruj tworzenie oprogramowania na wasne potrzeby. Analiza wykorzystania oprogramowania open source w podziale na rmy due i rednie pokazaa z kolei zbliony poziom jego wykorzystania. Stopie wykorzystania oprogramowania otwartego w kluczowych obszarach zastosowa: serwery, systemy bazodanowe, systemy webowe oraz aplikacje desktopowe respondenci okrelili poprzez wskazanie jednego z wariantw: uywamy stale w istotnych zastosowaniach, uywamy sporadycznie w mniej istotnych zastosowaniach, planujemy zacz wykorzystywa w istotnych zastosowaniach, nie wykorzystujemy i nie planujemy wykorzystywa. Wyniki w rozbiciu na organizacje due/rednie oraz jednostki budetowe/przedsibiorstwa zestawiono w tabelach 2.7 oraz 2.87 . Dane przedstawione w tabelach 2.7 oraz 2.8 potwierdzaj wysokie znaczenie oprogramowania otwartego w polskich organizacjach. W szczeglnoci wykorzystanie oprogramowania otwartego w zastosowaniach serwerowych stale oraz sporadycznie deklaruje cznie ponad 85% jednostek budetowych oraz ponad 70% przedsibiorstw. Najniszy odsetek uywajcych wystpuje w grupie przedsibiorstw w kategorii systemw bazodanowych (33,6%) i systemw we6 Interpretacja tego faktu wymaga jednak duej ostronoci. Przykadowo, wniosek, e polskie organizacje uywaj oprogramowania otwartego w systemach o strategicznym znaczeniu dla rmy, wydaje si jednak zbyt pochopny. Wydaje si, e oglne znaczenie systemw IT w polskich organizacjach nie jest zbyt due, o czym wiadczy do niskie zatrudnienie w dziaach IT. 7 Odpowiedzi na to pytanie co jest zrozumiae udzielay tylko te organizacje, ktre wykorzystuj oprogramowanie otwarte, tj. 178 przedsibiorstw i instytucji.
19 Ogem N % 59,6% 15,7% 9,6% 15,2% 100,0% 39,3% 21,9% 12,4% 26,4% 100,0% 39,3% 18,5% 13,5% 28,7% 100,0% 39,3% 45,5% 3,9% 11,2% 100,0%
Ocena OS Stale w istotnych Sporadycznie Planujemy Nie uywamy Ogem Stale w istotnych Sporadycznie Planujemy Nie uywamy Ogem Stale w istotnych Sporadycznie Planujemy Nie uywamy Ogem Stale w istotnych Sporadycznie Planujemy Nie uywamy Ogem
Budet N 27 11 4 2 44 25 10 4 5 44 21 8 4 11 44 18 21 2 3 44 % 61,4% 25,0% 9,1% 4,5% 100,0% 56,8% 22,7% 9,1% 11,4% 100,0% 47,7% 18,2% 9,1% 25,0% 100,0% 40,9% 47,7% 4,5% 6,8% 100,0%
Przedsib. N % 79 17 13 25 134 45 29 18 42 134 49 25 20 40 134 52 60 5 17 134 59,0% 12,7% 9,7% 18,7% 100,0% 33,6% 21,6% 13,4% 31,3% 100,0% 36,6% 18,7% 14,9% 29,9% 100,0% 38,8% 44,8% 3,7% 12,7% 100,0%
Zastosowania serwerowe 106 28 17 27 178 70 39 22 47 178 70 33 24 51 178 70 81 7 20 178
Zastosowania bazodanowe
Zastosowania webowe
Zastosowania desktopowe
Tabela 2.7. Wykorzystanie oprogramowania otwartego w rnych obszarach zastosowa w przedsibiorstwach oraz jednostkach budetowych
bowych (36,6%). Odpowiedzi na to pytanie potwierdzaj wiksz popularno oprogramowania otwartego w jednostkach budetowych: we wszystkich kategoriach za wyjtkiem aplikacji desktopowych (gdzie jest zbliony) udzia respondentw z grupy jednostek budetowych deklarujcych wykorzystanie danej kategorii oprogramowania jest wyszy. Dziwi moe niskie (najnisze) wykorzystanie aplikacji webowych w grupie przedsibiorstw. Naszym zdaniem nie oznacza to, e w tym obszarze zastosowa w polskich przedsibiorstwach wiksz popularnoci ciesz si aplikacje komer-
20 Ogem
Ocena OS Stale w istotnych Sporadycznie Planujemy Nie uywamy Ogem Stale w istotnych Sporadycznie Planujemy Nie uywamy Ogem Stale w istotnych Sporadycznie Planujemy Nie uywamy Ogem Stale w istotnych Sporadycznie Planujemy Nie uywamy Ogem
rednie N 70 15 10 17 112 48 19 15 30 112 42 19 20 31 112 49 46 5 12 112 % 62,5% 13,4% 8,9% 15,2% 100,0% 42,9% 17,0% 13,4% 26,8% 100,0% 37,5% 17,0% 17,9% 27,7% 100,0% 43,8% 41,1% 4,5% 10,7% 100,0% N 35 13 6 10 64 22 20 6 16 64 28 14 2 20 64 21 34 2 7 64
Due % 54,7% 20,3% 9,4% 15,6% 100,0% 34,4% 31,3% 9,4% 25,0% 100,0% 43,8% 21,9% 3,1% 31,3% 100,0% 32,8% 53,1% 3,1% 10,9% 100,0% N 105 28 16 27 176 70 39 21 46 176 70 33 24 51 176 70 80 7 19 176
% 59,7% 15,9% 9,1% 15,3% 100,0% 39,8% 22,2% 11,9% 26,1% 100,0% 39,8% 18,8% 12,5% 29,0% 100,0% 39,8% 45,5% 4,0% 10,8% 100,0%
Zastosowania serwerowe
Zastosowania bazodanowe
Zastosowania webowe
Zastosowania desktopowe
Tabela 2.8. Wykorzystania oprogramowania otwartego w rnych obszarach zastosowa wedug wielkoci organizacji
cyjne, ale raczej jest dowodem na to, e wiele polskich organizacji nie eksploatuje tego typu systemw, co wynika z wci niskiego wykorzystania Internetu w polskich rmach8 . Na uwag zasuguje take due wykorzystanie aplikacji desktopowych: zarwno wrd jednostek budetowych, jak i przedsibiorstw wynosi ono prawie 90% (czne w istotnych zastosowaniach i sporadycznie).
8 Przykadowo w badaniu Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych przeprowadzonym przez GUS [8] okazao si, e tylko odpowiednio 6% rednich i 8% duych przedsibiorstw dokonuje zakupw on-line.
21
Z danych przedstawionych w tabeli 2.8 wynika, e wykorzystanie oprogramowania otwartego w badanych obszarach zastosowa zaley take od wielkoci organizacji. Wykorzystanie oprogramowania otwartego stale w istotnych zastosowaniach jest wysze w przedsibiorstwach rednich w porwnaniu do organizacji duych. czne wykorzystanie w istotnych zastosowaniach oraz sporadycznie jest w obu grupach przedsibiorstw zblione i wynosi odpowiednio okoo 75% dla systemw serwerowych oraz 60% dla systemw bazodanowych. Wydaje si to kolejnym potwierdzeniem, e w polskich rmach oprogramowanie open source nie jest uywane w zastosowaniach strategicznych czy krytycznych9 . Organizacje rednie, ktre z denicji rzadziej takich aplikacji uywaj oceniaj wtedy wyej oprogramowanie otwarte; z kolei wykorzystanie tego oprogramowania w zastosowaniach wspierajcych i eksperymentalnych jest powszechne, o czym wiadcz wysokie udziay w obu grupach. Ponadto mona zaobserwowa wysoki udzia wykorzystania aplikacji desktopowych (okoo 80% jednostek z obu grup deklaruje, e korzysta w istotnych zastosowaniach bd sporadycznie). Wreszcie uwag zwraca wikszy udzia organizacji duych deklarujcych wykorzystanie oprogramowania otwartego w zastosowaniach webowych10 . Respondenci byli take proszeni o okrelenie jakich aplikacji uywaj w poszczeglnych obszarach zastosowa. W grupie zastosowa serwerowych podano praktycznie wszystkie bardziej popularne dystrybucje systemu Linux (RedHat, Debian, Slackware, PLD Linux, Gentoo, Suse, Mandrake i Knoppix); wielu respondentw uywa take systemu BSD (Open BSD i Free BSD). W grupie aplikacji bazodanowych wskazywane byy trzy aplikacje: PostgreSQL, MySQL oraz Firebird/InterBase. W grupie aplikacji webowych respondenci wskazywali najczciej dwa systemy: Apache, PHP oraz duo rzadziej: Python, Perl, Tomcat, Zope, Plone i egroupware. Wreszcie w grupie aplikacji desktopowych najczciej wymieniano: Mozilla/Firefox, OpenOce oraz Thunderbird. Poniewa wielu respondentw nie podao odpowiedzi na to pytanie11 , uzyskane udziay s mao wiarygodne z uwagi na odpowiadajce im mae liczebnoci i nie bdziemy ich podawa.
9 W znaczeniu uywanym w klasykacji oprogramowania zaproponowanym przez Kwana i Westa, por. punkt 1.1. 10 Co wydaje si potwierdza tez, e niskie wykorzystanie oprogramowania otwartego w tej kategorii wynika z wci niskiego wykorzystania Internetu w polskich organizacjach. 11 Aby skrci czas potrzebny do wypenienia ankiety i w ten sposb zachci respondentw do wzicia udziau w badaniu, ta cz ankiety bya opcjonalna.
Rozdzia 3
Czynniki determinujce wykorzystanie oprogramowania otwartego

3.1. Wprowadzenie
Badanie miao take na celu okrelenie korzyci i kosztw wynikajcych ze stosowania oprogramowania otwartego oraz barier utrudniajcych jego wdroenie. Wiele analiz wykorzystania oprogramowania open source ogranicza si do znalezienia zalenoci pomidzy rnymi cechami tego oprogramowania a stopniem jego wykorzystania [4], tymczasem sukces wdroenia systemu IT nie jest wycznie zwizany z charakterystykami wdraanego oprogramowania, ale take jest zdeterminowany wieloma innymi czynnikami, w tym czynnikami organizacyjnymi i wpywem rodowiska, w ktrym dziaa organizacja. Wczeniejsze badania wskazuj na trzy rodzaje korzyci zwizanych z wykorzystaniem oprogramowania otwartego, mianowicie: nisze koszty eksploatacji, wysza jako, niezawodno i bezpieczestwo oraz wiksza liczba dostpnych aplikacji bdca rezultatem dostpnoci kodu rdowego [11]. W badaniach tych podstawow korzyci wynikajc ze stosowania oprogramowania otwartego i gwnym czynnikiem determinujcym jego wybr przez uytkownikw s nisze koszty eksploatacji systemw IT [6]. Wprawdzie szacowanie kosztw w przypadku oprogramowania nie jest spraw prost1 i oczywicie na koszty eksploatacji nie skada si tylko opata licencyjna, ale take, np. koszty instalacji, integracji, zarzdzania, sprztu, szkole itp.2 , tym niemniej mona wskaza liczne obszary ewidentnych oszczdnoci wynikajcych z wykorzystania oprogramowania open source. Przede wszystkim zastosowanie systemw open source moe przynie oszczdnoci wynikajce z moliwoci wykorzystania starszego, taszego sprztu. Ponadto polityka licencyjna rm komercyjnych zmusza uytkownikw do
1 Wikszo nawet duych rm nie stosuje adnych formalnych metod liczenia kosztw ani zwrotu z inwestycji, wychodzc z zaoenia, e metody uywane w tego typu analizach s zbyt kosztowne i kopotliwe w porwnaniu do uzyskanych rezultatw [11]. 2 Pojcie cakowitych kosztw uytkowania (TCO, Total Cost of Ownership), zgodnie z tym co sugeruje nazwa, obejmuje wszystkie koszty zwizane z eksploatacj systemw IT w organizacji.
Rozdzia 3. Czynniki determinujce wykorzystanie. . .
23
nieustannych wydatkw na w wielu wypadkach zbdne aktualizacje (upgrade). Komercyjni dostawcy oprogramowania co kilka lat oferuj now lepsz wersj swojego produktu, jednoczenie wycofujc z oferty wersj poprzedni3 . W tej sytuacji, jeeli uytkownik chce, przykadowo dokupi licencje na dodatkowe kopie oprogramowania, to nie moe ju naby tej wersji, ktr posiada tylko lepsz. Kopot z tego wynikajcy jest taki, e jeeli jednoczenie nie dokona aktualizacji starych licencji, to bdzie zmuszony eksploatowa dwie rne wersje programu, co zwykle jest rdem kopotw i dodatkowych kosztw. Uytkownik ma zatem do wyboru: albo oszczdzi na aktualizacji i ponie wysze koszty eksploatacji heterogenicznej infrastruktury, albo kupi aktualizacj oprogramowania. W wielu przypadkach nowa wersja wymaga zakupu nowego sprztu, co dodatkowo zwiksza koszty caej operacji. W przypadku oprogramowania open source ten efekt nie wystpuje. We wspczesnej rmie, ktrej pracownicy korzystaj z tysicy rnych aplikacji, niezbdne jest zagwarantowanie aby wykorzystywane oprogramowanie komercyjne byo legalne. Wiele rm z obawy przed konsekwencjami prawno-nansowymi stosuje w zwizku z tym tzw. audyt oprogramowania, zwany take zarzdzaniem licencjami. Trywializujc, zarzdzanie licencjami sprowadza si do rejestrowania uytkownikw i pilnowania czy wykorzystuj oni wycznie licencjonowane aplikacje. Zwiksza to zatrudnienie w rmie o pracownikw, ktrzy musz si tym zajmowa, a czsto wymaga zakupu licencji na specjalistyczne oprogramowanie uatwiajce audyt. Z oczywistych wzgldw jest to kolejna pozycja kosztw specyczna wycznie dla oprogramowania komercyjnego. Kolejn zalet oprogramowania otwartego, wskazywan przez jego zwolennikw, jest domniemana lepsza jako tego typu oprogramowania oraz jego wiksza niezawodno4 . Miar lepszej jakoci oprogramowania otwartego ma by take lepsza zgodno z obowizujcymi standardami i mniejsza liczba bdw. Oponenci drugiej strony wskazuj na potencjalne lub domniemane sabe strony oprogramowania otwartego, takie jak, np. ubosze i mniej funkcjonalne interfejsy. Podobnie jak w przypadku cakowitych kosztw utrzymania, kwestia jakoci nie jest jednoznacznie rozstrzygnita, a ponadto wobec ogromnej liczby dostpnych aplikacji rnych typw, wszelkie uoglnienia w tym zakresie nie wydaj si mie sensu. Argumentem przemawiajcym na rzecz jakoci i niezawodnoci oprogramowania otwartego jest jego wykorzystanie w znanych korporacjach internetowych, takich jak amazon.com [17], google.com czy yahoo.com. W przypadku aplikacji desktopowych jako oprogramowania open source to m.in. jego odporno na skutki dziaania wirusw i innych tego typu programw. Jeeli chodzi o aplikacje serwerowe, to Linux jest zwykle uwaany
3 Przestaj take wspiera starsz wersj w postaci konsultacji, szkole albo poprawek do zgaszanych bdw. 4 Niezawodno systemu (reliability), to jego zdolno do wykonywania stawianych mu zada. Miar niezawodnoci moe by redni czas niezawodnej pracy systemu.
24
za bardziej niezawodn platform, ni MS Windows, ale jest oceniany niej pod tym wzgldem ni komercyjne platformy Uniksowe [6]5 . Zalet podnoszon zwaszcza przez twrcw i zwolennikw oprogramowania otwartego jest dostpno kodu rdowego, ktra umoliwia modykowanie programu i porednio ma stanowi o wikszej liczbie dostpnych aplikacji (aplikacje dostosowane do potrzeb rmy, aplikacje na rne architektury systemowo-sprztowe, skalowalno). Wczeniejsze badania wskazuj, e dostpno kodu rdowego nie jest istotnym czynnikiem determinujcym wybr przez uytkownikw oprogramowania otwartego [6].
3.2. Ocena korzyci oprogramowania otwartego

W przeprowadzonym badaniu respondenci okrelili korzyci ze stosowania oprogramowania OS odpowiadajc na sze nastpujcych pyta6 : dostpny plik rdowy programu i moliwo jego modykowania jest wan zalet oprogramowania otwartego (p7), niska opata licencyjna bd brak opat (p8), wiksza liczba dostpnych aplikacji i/lub rozwiza hardwareowych (p9), oszczdnoci w zakresie utrzymania, administracji i wsparcia (p10), oprogramowanie otwarte to wiksza wydajno, wiksza stabilno i wiksze bezpieczestwo (p11) oraz wspczynnik jakoci do kosztw utrzymania oprogramowania otwartego jest lepszy (p12). Respondenci okrelali w jakim stopniu zgadzaj si z przedstawionymi opiniami przy wykorzystaniu piciostopniowej skali Likerta. Oddzielnie byy oceniane systemy serwerowe (oprogramowanie systemowe, bazodanowe i webowe) oraz systemy desktopowe. Tabela 3.17 przedstawia rednie oceny wartoci poszczeglnych czynnikw w podziale na aplikacje serwerowe i desktopowe oraz w grupach organizacji uywajcych (178 jednostek) i nieuywajcych (38) oprogramowania otwartego. Respondenci nie uywajcy oprogramowania otwartego przecitnie oceniali kady czynnik niej ni respondenci, ktrzy deklaruj, e takie oprogramowanie wykorzystuj co oznacza, e nie postrzegaj oni korzyci z wykorzystania oprogramowania otwartego tak wysoko jak organizacje je wykorzystujce. W organizacjach wykorzystujcych oprogramowanie otwarte w przypadku aplikacji serwerowych najwyej ocenionymi czynnikami byy niska opata licencyjna (p8), wyszy wspczynnik jakoci do kosztw utrzymania (p12) oraz wiksza wydajno, wiksza stabilno i wiksze bezpieczestwo (p11). Za zdecydowanie istotn lub istotn zalet aplikacji serwerowych 82,6%
5 Z tym, e komercyjny Unix jest zazwyczaj znacznie droszy ni Windows i funkcjonuje najczciej na sprzcie z wyszej pki, bardziej niezawodnym, ale te czsto wielokrotnie droszym. 6 Formularz ankiety znajduje si w zaczniku A, por. s. 43. 7 W tabelach 3.13.9 symbol x oznacza warto redni a skrt o.std. odchylenie standardowe.
25 Uywa x o.std. 1,34 1,10 0,99 1,13 1,04 0,90 1,28 1,03 1,04 1,07 1,01 0,90 Razem x o.std. 3,36 4,09 3,52 3,48 3,51 3,76 2,75 4,19 3,41 3,44 3,19 3,62 1,38 1,19 1,04 1,18 1,13 0,98 1,30 1,12 1,08 1,11 1,05 0,95
Czynnik
Nie uywa x o.std.
Aplikacje serwerowe Dostpny plik rdowy (p7) 2,76 1,46 3,48 Niska opata licencyjna (p8) 3,66 1,49 4,18 Wiksza liczba aplikacji (p9) 3,13 1,19 3,60 Oszczdnoci (p10) 2,87 1,23 3,61 Wiksza wydajno (p11) 2,61 1,10 3,70 Lepszy wsp. jakoci (p12) 3,05 1,01 3,92 Aplikacje desktopowe Dostpny plik rdowy (p7) 2,63 1,38 2,78 Niska opata licencyjna (p8) 3,79 1,42 4,28 Wiksza liczba aplikacji (p9) 3,18 1,23 3,46 Oszczdnoci (p10) 2,92 1,15 3,55 Wiksza wydajno (p11) 2,55 0,98 3,33 Lepszy wsp. jakoci (p12) 3,03 0,94 3,74
Tabela 3.1. Ocena korzyci oprogramowania otwartego w organizacjach uywajcych i nie uywajcych OS
respondentw uznaje brak opat licencyjnych, 71,4% wyszy wspczynnik jakoci do kosztw utrzymania, a 67% wiksz wydajno, wiksz stabilno i wiksze bezpieczestwo. W grupie systemw desktopowych z kolei, 83,1% respondentw uywajcych systemy otwarte za zdecydowanie istotn lub istotn ich zalet uznaje brak opat licencyjnych. Odsetek ocen bardzo istotne i istotne jest niszy w przypadku aplikacji desktopowych w porwnaniu z systemami serwerowymi dla wszystkich czynnikw z wyjtkiem braku opat licencyjnych. Najmniej istotny okaza si dostp do pliku rdowego co jest zgodne z wynikami uzyskanymi z innych bada [4]. Przykadowo, w grupie organizacji deklarujcych wykorzystywanie oprogramowania otwartego, dostpno kodu rdowego za istotn lub bardzo istotn korzy uznao 57% respondentw w przypadku aplikacji serwerowych (27,5% uznao to za bardzo istotne) i 35,1% w przypadku aplikacji desktopowych (dla 8,4% jest to bardzo istotny czynnik). Tabela 3.2 przedstawia rednie oceny wartoci poszczeglnych czynnikw w podziale na aplikacje serwerowe i desktopowe oraz w jednostach budetowych (49 jednostek) i przedsibiorstwach (167). Przecitnie przedsibiorstwa oceniaj korzyci pynce z zastosowania oprogramowania otwartego niej ni jednostki budetowe, o czym wiadcz nisze przecitne oceny wartoci wikszoci czynnikw. W obu grupach najwyej
26 Przedsib. x o.std. 1,38 1,28 1,05 1,18 1,16 1,02 1,28 1,20 1,06 1,10 1,05 0,98 Razem x 3,36 4,09 3,52 3,48 3,51 3,76 2,75 4,19 3,41 3,44 3,19 3,62 o.std. 1,383 1,191 1,043 1,177 1,132 0,976 1,30 1,12 1,08 1,11 1,05 0,95
Czynnik
Budet x o.std. 1,31 0,71 1,01 1,17 1,04 0,83 1,33 0,68 1,13 1,15 1,04 0,82 Aplikacje serwerowe
Dostpny plik rdowy (p7) Niska opata licencyjna (p8) Wiksza liczba aplikacji (p9) Oszczdnoci (p10) Wiksza wydajno (p11) Lepszy wsp. jakoci (p12) Dostpny plik rdowy (p7) Niska opata licencyjna (p8) Wiksza liczba aplikacji (p9) Oszczdnoci (p10) Wiksza wydajno (p11) Lepszy wsp. jakoci (p12)
3,79 4,43 3,76 3,59 3,57 3,82 2,98 4,51 3,61 3,37 3,29 3,57
3,23 3,99 3,45 3,44 3,49 3,75 2,69 4,10 3,35 3,46 3,16 3,63
Aplikacje desktopowe
Tabela 3.2. Ocena korzyci oprogramowania otwartego w jednostach budetowych i przedsibiorstwach
ocenianym czynnikiem jest brak opat licencyjnych, a najniej dostpny kod rdowy programu. Respondenci z obu rodzajw organizacji przecitnie wyej oceniaj korzyci ze stosowania oprogramowania open source w aplikacjach serwerowych o czym wiadcz wysze przecitne oceny prawie wszystkich czynnikw; wyjtkiem jest po raz kolejny ocena czynnika brak opat licencyjnych. Tabela 3.3 przedstawia rednie oceny wartoci poszczeglnych czynnikw w podziale na aplikacje serwerowe i desktopowe oraz w grupie organizacji redniej wielkoci (135 jednostek) i organizacji duych (79).
3.3. Bariery utrudniajce wdroenie oprogramowania otwartego

Wdroenie nowego systemu IT zawsze jest zwizane z ryzykiem wynikajcym ze zmiany procesw biznesowych w organizacji i dostosowaniem si do nowych rozwiza. Proces implementacji nowych systemw musi rozpocz si od oszacowania niezbdnych, odpowiednio duych i wykwalikowanych zasobw do zarzdzania zmianami [22]. Niezbdne do tego s odpowiednie rodki nansowe, tym wiksze im bardziej nowy system jest niekompatybilny z poprzednim. Std istotn barier we wdroeniu jest kompatybilno z dotd wy-
27 Due x o.std. Razem x o.std.
Czynnik
rednie x o.std. Aplikacje serwerowe
Dostpny plik rdowy (p7) Niska opata licencyjna (p8) Wiksza liczba aplikacji (p9) Oszczdnoci (p10) Wiksza wydajno (p11) Lepszy wsp. jakoci (p12) Dostpny plik rdowy (p7) Niska opata licencyjna (p8) Wiksza liczba aplikacji (p9) Oszczdnoci (p10) Wiksza wydajno (p11) Lepszy wsp. jakoci (p12)
3,42 4,14 3,51 3,48 3,60 3,83 2,93 4,23 3,41 3,45 3,28 3,62
1,38 1,11 1,04 1,23 1,11 0,98 1,29 1,10 1,08 1,15 1,01 0,97
3,22 4,03 3,54 3,46 3,33 3,65 2,48 4,15 3,43 3,41 3,03 3,61
1,39 1,29 1,06 1,11 1,16 0,97 1,26 1,14 1,08 1,04 1,10 0,93
3,35 4,10 3,52 3,47 3,50 3,76 2,77 4,20 3,42 3,43 3,19 3,62
1,38 1,18 1,04 1,18 1,13 0,98 1,30 1,11 1,08 1,11 1,05 0,95
Tabela 3.3. Ocena korzyci wykorzystania oprogramowania otwartego w duych i rednich organizacjach
korzystywanymi rozwizaniami komercyjnymi oraz wiedz pracownikw organizacji, a take dostpno, cena i jako wsparcia technicznego oferowanego przez rmy zewntrzne. W tej czci badania respondenci oceniali bariery zwizane z wdroeniem oprogramowania OS, ktre zostay zoperacjonalizowane za pomoc nastpujcych czynnikw: oglne koszty zmiany (nansowe, ryzyko, itp.): koszty migracji od rozwiza komercyjnych do oprogramowania otwartego s wysokie (p13); kompatybilno: kompatybilno z wykorzystywanymi w rmie aplikacjami jest utrudniona (p14), pracownicy znaj tylko systemy komercyjne (p15); wsparcie zewntrzne: dostp do wsparcia technicznego jest saby (p16). Podobnie jak w przypadku korzyci ze stosowania oprogramowania open source, respondenci okrelali w jakim stopniu zgadzaj si z przedstawionymi opiniami przy wykorzystaniu piciostopniowej skali Likerta. Oddzielnie byy oceniane systemy serwerowe (oprogramowanie systemowe, bazodanowe i webowe) oraz systemy desktopowe. Tabela 3.4 przedstawia rednie oceny wartoci poszczeglnych czynnikw w podziale na aplikacje serwerowe i desktopowe oraz w grupach organizacji uywajcych (178 jednostek) i nieuywajcych (38) oprogramowania otwartego. Respondenci nie uywajcy oprogramowania otwartego przecitnie oceniali kady czynnik wyej ni respondenci, ktrzy deklaruj, e takie oprogramowa-
28
nie wykorzystuj, co oznacza, e postrzegane przez nich koszty s wysze od tych, ktre deklaruj organizacje je wykorzystujce. Czynnik Nie uywa x o.std. Aplikacje serwerowe Koszty migracji (p13) Kompatybilno (p14) Znajomo systemw komercyjnych (p15) Wsparcie techniczne (p16) Koszty migracji (p13) Kompatybilno (p14) Znajomo systemw komercyjnych (p15) Wsparcie techniczne (p16) 3,11 3,74 4,32 3,21 3,26 3,61 3,74 3,34 0,95 1,00 0,70 1,02 0,83 1,08 1,13 1,02 2,71 3,35 3,91 2,88 2,80 2,91 3,10 2,71 0,99 1,07 1,00 0,94 1,00 1,08 1,19 0,96 2,78 3,42 3,98 2,94 2,88 3,03 3,21 2,82 1,00 1,07 0,96 0,96 0,99 1,11 1,20 1,00 Uywa x o.std. Razem x o.std.
Tabela 3.4. Ocena barier zwizanych z implementacj oprogramowania otwartego w organizacjach uywajcych i nie uywajcych oprogramowania otwartego
W organizacjach wykorzystujcych oprogramowanie otwarte, w przypadku aplikacji serwerowych najwyej ocenionym czynnikiem by pracownicy znaj tylko systemy komercyjne (p15). Z opini, e jest to bariera przy wdraaniu oprogramowania otwartego w aplikacjach serwerowych zdecydowanie si zgadza/zgadza si 43,9% respondentw. Drugim istotnym czynnikiem okazaa si utrudniona kompatybilno z wykorzystywanymi w rmie aplikacjami (p14). Okazao si, e 36,5% respondentw zdecydowanie si zgadza lub zgadza si z tym twierdzeniem. Pozostae dwa czynniki maj duo nisze znaczenie: 21,0% respondentw uwaa za istotne wsparcie techniczne (p15) a 23,0% koszty migracji (p13). Zaskakujco niska ocena wsparcia technicznego, czynnika ktry jest jednym ze sztandarowych zarzutw pod adresem oprogramowania open source wynika naszym zdaniem z tego, e wikszo respondentw traktuje oprogramowanie otwarte jako oprogramowanie instalowane i eksploatowane na wasn rk i w zwizku z tym takiego wsparcia nie oczekuje. Jest to niewtpliwie rezultatem wtej oferty integratorw w tym zakresie. Odsetek ocen bardzo istotne oraz istotne jest zdecydowanie wyszy w grupie systemw desktopowych ni aplikacji serwerowych dla dwch najistotniejszych czynnikw. A 83,1% respondentw eksploatujcych systemy otwarte za zdecydowanie istotn lub istotn barier przy ich wdraaniu uznaje znajomo przez pracownikw wycznie systemw komercyjnych (p15) a 52,3% utrudnio-
29
n kompatybilno z wykorzystywanymi w rmie aplikacjami (p14). Znaczenie pozostaych czynnikw jest zblione do wielkoci stwierdzonych w przypadku systemw serwerowych. Najmniej istotny okaza si dostp do wsparcia technicznego (dla 3,4% jest to bardzo istotny czynnik). Kompatybilno wielu aplikacji desktopowych jest cigle, szczeglnie w polskich warunkach, problemem. Przykadowo OpenOce nie jest w peni odpowiednikiem pakietu Oce rmy Microsoft. Z drugiej strony, wprawdzie systemy serwerowe s w wikszym stopniu oparte na otwartych standardach, ale wielu pracownikw dziau IT zna wycznie rodowisko systemu MS Windows, ktre rni si istotnie od opartego o Unix, Linuksa. Te ograniczenia znalazy swoje odbicie w odpowiedziach respondentw. Tabela 3.5 przedstawia rednie oceny wartoci poszczeglnych czynnikw w podziale na aplikacje serwerowe i desktopowe oraz w jednostach budetowych (49 jednostek) i przedsibiorstwach (167). Czynnik Budet x o.std. Przedsib. x o.std. 1,01 1,08 1,17 0,99 0,99 1,05 0,95 0,95 Razem x o.std. 2,88 3,03 3,21 2,82 2,78 3,42 3,98 2,94 0,985 1,105 1,201 1,000 1,00 1,07 0,96 0,96
Koszty migracji (p13) Kompatybilno (p14) Znajomo systemw komercyjnych (p15) Wsparcie techniczne (p16) Koszty migracji (p13) Kompatybilno (p14) Znajomo systemw komercyjnych (p15) Wsparcie techniczne (p16)
Aplikacje serwerowe 2,98 0,88 2,85 3,20 1,17 2,98 3,41 2,88 1,31 1,05 3,16 2,81
Aplikacje desktopowe 3,08 0,98 2,69 3,78 1,07 3,31 4,06 2,98 1,01 0,99 3,96 2,92
Tabela 3.5. Ocena barier zwizanych z implementacj oprogramowania otwartego w jednostach budetowych i przedsibiorstwach
Przecitnie przedsibiorstwa oceniaj koszty zwizane z implementacj oprogramowania otwartego niej ni jednostki budetowe, o czym wiadcz nisze wartoci przecitne wszystkich czynnikw. W obu grupach najwyej ocenianymi czynnikami s: pracownicy znaj tylko systemy komercyjne (p15) oraz utrudniona kompatybilno z wykorzystywanymi aplikacjami (p14). Respondenci z obu rodzajw organizacji przecitnie wyej oceniaj koszty implementacji oprogramowania open source w aplikacjach desktopowych, o czym wiadcz wysze przecitne oceny wikszoci czynnikw. Najmniej istotne okazao si
30
znaczenie wsparcia technicznego (p16); dodatkowo czynnik ten wyrnia najmniejsza rnica pomidzy aplikacjami desktopowymi a serwerowymi. Tabela 3.6 przedstawia rednie oceny wartoci poszczeglnych czynnikw w podziale na aplikacje serwerowe i desktopowe oraz w grupie organizacji redniej wielkoci (135 jednostek) i organizacji duych (79). Czynnik rednie x o.std. Due x o.std. 1,02 1,12 1,17 1,05 1,04 1,04 1,02 0,99 Razem x o.std. 2,88 3,04 3,22 2,82 2,78 3,42 3,98 2,93 0,99 1,11 1,20 1,00 1,00 1,07 0,97 0,96
Koszty migracji (p13) Kompatybilno (p14) Znajomo systemw komercyjnych (p15) Wsparcie techniczne (p16) Koszty migracji (p13) Kompatybilno (p14) Znajomo systemw komercyjnych (p15) Wsparcie techniczne (p16)
Aplikacje serwerowe 2,84 0,96 2,95 3,01 1,10 3,10 3,33 2,73 1,21 0,97 3,04 2,97
Aplikacje desktopowe 2,73 0,97 2,85 3,46 1,08 3,35 4,07 2,81 0,92 0,92 3,82 3,13
Tabela 3.6. Ocena barier zwizanych z implementacj oprogramowania otwartego w duych i rednich organizacjach
W przypadku zarwno aplikacji serwerowych jak i desktopowych, w grupie duych organizacji respondenci wyej ocenili znaczenie trzech z czterech czynnikw. Koszty (13), kompatybilno (14) i wsparcie techniczne (16) maj wiksze znaczenie w tych organizacjach z tego zapewne powodu, e ich systemy IT s bardziej skomplikowane. Z drugiej strony znaczenie znajomoci przez pracownikw wycznie systemw komercyjnych jest w tej kategorii organizacji nisze: wiksza liczebno dziau IT, a co za tym idzie wiksza specjalizacja, moliwo uzyskania pomocy od wsppracownikw (ktrych jest wicej), a by moe i wysze kwalikacje powoduj, e ten czynnik ma nisze znaczenie.
3.4. Inne czynniki wpywajce na wykorzystanie oprogramowania otwartego

W literaturze dotyczcej implementacji rnych systemw IT czsto podnoszonym czynnikiem jest stopie satysfakcji z dotychczas wykorzystywanych systemw [5, 16]. Stwierdzono oczywist i ujemn zaleno pomidzy wyso-
31
kim stopniem satysfakcji z dotychczas wykorzystywanych systemw a skonnoci do implementacji nowych rozwiza. Technologia informacyjna jest bran w ktrej obserwuje si silne efekty sieciowe: wicej uytkownikw to przykadowo, lepsze wsparcie i wicej rozwiza komplementarnych. Oczywisty zatem jest wpyw rodowiska w postaci np. oferty integratorw jak te popularnoci rozwiza open source w innych rmach. W tej czci badania respondenci oceniali wpyw innych czynnikw determinujcych wykorzystanie oprogramowania otwartego. Pytania: wykorzystywane do tej pory systemy komercyjne speniaj potrzeby rmy (p17) oraz wspczynnik jakoci do kosztw utrzymania wykorzystywanych dotychczas systemw komercyjnych jest wysoki (p18) dotyczyy czynnika satysfakcji z dotd wykorzystywanych systemw. Z kolei pytania: integracja oprogramowania otwartego z wykorzystywan lub kupion aplikacj (p19), rekomendacja rmy wdroeniowej (p20) oraz ocena wykorzystania oprogramowania otwartego w organizacjach podobnych (p21) dotyczyy wpywu rodowiska, w ktrym dziaa rma na decyzj dotyczc wykorzystania oprogramowania otwartego. Respondenci okrelali w jakim stopniu zgadzaj si z przedstawionymi opiniami przy wykorzystaniu piciostopniowej skali Likerta. Oddzielnie byy oceniane systemy serwerowe (oprogramowanie systemowe, bazodanowe i webowe) oraz systemy desktopowe. Tabela 3.7 przedstawia rednie wartoci ocen poszczeglnych czynnikw w podziale na aplikacje serwerowe i desktopowe oraz w grupach organizacji uywajcych (178 jednostek) i nieuywajcych (38) oprogramowania otwartego. Respondenci nie uywajcy oprogramowania otwartego przecitnie oceniali wyej zmienne dotyczce satysfakcji, a niej zmienne dotyczce wpywu rodowiska ni respondenci, ktrzy deklaruj, e takie oprogramowanie wykorzystuj. Dotyczy to zarwno systemw serwerowych jak i desktopowych. W przypadku aplikacji serwerowych tylko 7,9% respondentw z organizacji wykorzystujcych oprogramowanie otwarte i a 34,2% respondentw z organizacji nie korzystajcych z takiego oprogramowania zdecydowanie si zgadza, e wykorzystywane do tej pory systemy komercyjne speniaj potrzeby rmy (p17). W tej kwestii zgadza si lub zdecydowanie si zgadza 84,2% nieuywajcych oprogramowania otwartego oraz 65,8% uywajcych. W przypadku oprogramowania desktopowego zgadza si lub zdecydowanie si zgadza odpowiednio 79,6% oraz 84,2% respondentw uywajcych i nieuywajcych oprogramowania open source. Zatem satysfakcja z dotd wykorzystywanych systemw jest istotnym czynnikiem hamujcym wykorzystanie oprogramowania otwartego. Tabela 3.8 przedstawia rednie oceny wartoci poszczeglnych czynnikw w podziale na aplikacje serwerowe i desktopowe oraz w jednostach budetowych (49 jednostek) i przedsibiorstwach (167). W przeciwiestwie do uprzednio analizowanych czynnikw (por. tab. 3.13.7, tym razem nie stwierdzono wikszych rnic pomidzy przecitnymi wielkociami ocen analizowanych czynnikw (zarwno wrd aplikacji serwerowych,
32 Uywa x o.std. Razem x o.std.
Czynnik
Nie uywa x o.std. Aplikacje serwerowe
Wykorzyst. syst. speniaj (17) 4,18 Wsp. jakoci syst. komercyjnych (p18) 3,45 Integracja z inn aplikacj (19) 3,29 Rekomendacja rmy wdroeniowej (p20) 3,21 Wykorzyst. syst. speniaj (17) 4,13 Wsp. jakoci syst. komercyjnych (p18) 3,42 Integracja z inn aplikacj (19) 3,11 Rekomendacja rmy wdroeniowej (p20) 3,47
0,83 3,72 0,89 3,40 1,01 3,66 1,12 3,37 0,81 3,59 0,89 3,30 1,16 3,63 1,03 3,51
0,71 3,80 1,02 3,41 1,12 3,59 0,99 3,34 0,85 3,69 1,04 3,32 1,18 3,54 1,00 3,50
0,75 1,00 1,11 1,01 0,86 1,01 1,19 1,01
Tabela 3.7. Ocena innych czynnikw wpywajcych na wykorzystanie oprogramowania otwartego w organizacjach uywajcych i nie uywajcych oprogramowania otwartego
Czynnik
Budet Przedsib. x o.std. x o.std. Aplikacje serwerowe
Razem x o.std.
Wykorzyst. syst. speniaj (p17) Wsp. jakoci syst. komercyjnych (p18) Integracja z inn aplikacj (p19) Rekomendacja rmy wdroeniowej (p20) Wykorzyst. syst. speniaj (p17) Wsp. jakoci syst. komercyjnych (p18) Integracja z inn aplikacj (p19) Rekomendacja rmy wdroeniowej (p20)
3,57 3,12 3,67 3,51 3,80 3,33 3,71 3,31
0,87 3,72 1,01 3,38 1,21 3,50 1,04 3,50 0,74 3,80 1,03 3,43 1,08 3,56 0,98 3,35
0,86 3,69 1,00 3,32 1,18 3,54 1,00 3,50 0,76 3,80 0,99 3,41 1,12 3,59 1,02 3,34
0,86 1,01 1,12 1,01 0,75 1,00 1,11 1,01
Tabela 3.8. Ocena innych czynnikw wpywajcych na wykorzystanie oprogramowania otwartego w jednostkach budetowych i przedsibiorstwach
33
jak i oprogramowania desktopowego). Zatem satysfakcja i wpyw czynnikw zewntrznych ma przecitnie to samo znaczenie dla respondentw z jednostek budetowych oraz z przedsibiorstw. Tabela 3.9 przedstawia rednie wartoci ocen poszczeglnych czynnikw w podziale na aplikacje serwerowe i desktopowe oraz w grupie organizacji redniej wielkoci (135 jednostek) i organizacji duych (79). Czynnik rednie x o.std. Due x o.std. 3,76 3,43 3,41 3,34 3,85 3,46 3,54 3,28 Razem x o.std. 0,87 1,01 1,19 1,01 0,75 1,00 1,11 1,01
Aplikacje serwerowe Wykorzyst. syst. speniaj (p17) 3,64 0,88 Wsp. jakoci syst. komercyjnych (p18) 3,27 1,02 Integracja z inn aplikacj (p19) 3,61 1,15 Rekomendacja rmy wdroeniowej (p20) 3,59 0,94 Aplikacje desktopowe Wykorzyst. syst. speniaj (p17) 3,79 0,79 Wsp. jakoci syst. komercyjnych (p18) 3,39 1,01 Integracja z inn aplikacj (p19) 3,63 1,10 Rekomendacja rmy wdroeniowej (p20) 3,39 1,00
0,85 3,68 1,00 3,33 1,27 3,53 1,11 3,50 0,70 3,81 0,98 3,41 1,12 3,60 1,04 3,35
Tabela 3.9. Ocena innych czynnikw wpywajcych na wykorzystanie oprogramowania otwartego w duych i rednich organizacjach
Czynnik bardzo niskie niskie ani/ani wysokie bardzo wysokie
Nie uywa % N 31,6 39,5 26,3 2,6 0,0 12 15 10 1 0
Uywa % N 6,7 44,9 36,0 11,2 1,1 12 80 64 20 2
Razem % N 11,1 44,0 34,3 9,7 0,9 24 95 74 21 2
Tabela 3.10. Ocena wykorzystania oprogramowania otwartego w organizacjach podobnych do organizacji respondenta
W przypadku zarwno aplikacji serwerowych jak i desktopowych, w grupie duych organizacji respondenci wyej ocenili znaczenie czynnika satysfakcji a niej wpywu rodowiska ni respondenci z organizacji rednich, aczkolwiek rnice w ocenach nie s due.
34
Wpyw rodowiska to take postrzegany stopie wykorzystania oprogramowania otwartego w innych organizacjach. Tabela 3.10 przedstawia oceny wykorzystania oprogramowania otwartego w organizacjach podobnych do organizacji respondenta w grupach organizacji uywajcych (178 jednostek) i nieuywajcych (38) oprogramowania otwartego. Respondenci nie uywajcy oprogramowania oceniaj niej wykorzystanie oprogramowania open source u innych ni organizacje, ktre to oprogramowanie wykorzystuj (np. 31,6% nieuywajcych uwaa, e wykorzystanie u innych jest bardzo niskie, podczas gdy tak opini przedstawia tylko 6,7% uywajcych). Taki rezultat potwierdza istotny wpyw otoczenia, typowy dla bran o wysokim efekcie sieci [3] na sukces implementacji.
Rozdzia 4
Porwnanie z innymi badaniami

Bezporedni motywacj i zacht do realizacji omawianego badania by sonda przeprowadzony na przeomie lat 20012002 w trzech krajach europejskich przez Berlecon Research GmbH [4]. Pomimo upywu lat, autorom nie jest znana adne inna prba dokonania oceny wykorzystania oprogramowania otwartego, zarwno za granic, jak i w kraju, przeprowadzona na tak skal i przy wykorzystaniu losowego doboru respondentw. Znane nam badania s albo studiami przypadkw [6, 9, 10, 11, 20] albo maj charakter sonday przeprowadzonych metod wedug wygody na czsto ad hoc zdeniowanych populacjach, co nie pozwala na wyciganie na ich podstawie daleko idcych wnioskw [7]. W podobny sposb naley traktowa rnego rodzaju sondae publikowane w czasopismach i/lub internetowych portalach branowych1 . Z koniecznoci zatem porwnania zostan poczynione gwnie z wynikami przedstawionymi w [4] co oznacza, e przy wyciganiu gbszych wnioskw wskazane jest zachowanie duej ostronoci i uwzgldnienie upywu czasu dzielcego oba badania. Badanie [4] przeprowadzono w Niemczech, Wielkiej Brytanii oraz Szwecji w marcu 2002 roku. Badaniem objto przedsibiorstwa i instytucje publiczne o liczbie zatrudnionych wikszej ni 99 pracownikw, przy czym wykluczono przedsibiorstwa z tych bran, ktre charakteryzuj si niskim wykorzystaniem technologii IT, tj.: pominito sekcje AC (rolnictwo, rybactwo i grnictwo) oraz sekcje O i P klasykacji EKD. Z pozostaych sekcji pominito brane cechujce si bardzo niskim wykorzystaniem systemw IT, por. [4]. Jeeli chodzi o schemat doboru prby i okrelenie populacji generalnej to w duym stopniu
1 W kategorii oprogramowania serwerw WWW i aplikacji internetowych moliwe jest wykonanie bada wyczerpujcych, prowadzonych w sposb cigy za pomoc specjalistycznego oprogramowania monitorujcego komputery podczone do sieci Internet. Badania tego typu prowadzone od lat przez rmy Netcraft i E-soft potwierdzaj duy udzia programw open source w tej kategorii oprogramowania. Przykadowo, wedug sonday obu rm ponad 60% wszystkich serwerw WWW pracujcych w Internecie byo zarzdzane przez serwer Apache, a systemy operacyjne Linux i BSD obsugiway prawie 35% tych serwerw. Naley zwrci uwag, e badanie sprowadza si do arytmetycznego sumowania oprogramowania zainstalowanego na serwerach bez moliwoci, np. okrelenia czy obsuguje on kilku czy tysice uytkownikw.
Rozdzia 4. Porwnanie z innymi badaniami
36
omawiane badanie i badanie Berlecon s porwnywalne2 . Porwnywalna jest take wielko wspczynnika odmw, ktra wahaa si od 40% dla Szwecji do 82% w przypadku Niemiec. W badaniu skontaktowano si z 1452 respondentami, 395 z nich wykorzystywao oprogramowanie otwarte3 . W podziale na poszczeglne kraje wykorzystanie oprogramowania otwartego ksztatowao si nastpujco: Niemcy 43,7%, Wlk. Brytania 31,5%, Szwecja 17,7%. Szczegy przedstawia tabela 4.1. Wyszczeglnienie Ogem (%) w tym j. budet. (%) Wlk.Bryt. 31,5 34,9 Szwecja 17,7 19,6 Niemcy 43,7 56,7 Polska 60,8 77,6
Tabela 4.1. Wykorzystanie oprogramowania otwartego w wybranych krajach europejskich i w Polsce
Znaczco nisze od obserwowanych w przypadku Polski wskaniki wykorzystania oprogramowania open source w pozostaych krajach mog by czciowo wyjanione tym, e badanie w Wielkiej Brytanii, Szwecji i Niemczech byo przeprowadzone trzy lata wczeniej. Poniewa zainteresowanie oprogramowaniem otwartym stale i gwatownie ronie, naley przypuszcza i udziay tej kategorii oprogramowania w chwili obecnej w tych krajach mog by wysze. Ponadto zwraca uwag fakt, e we wszystkich porwnywanych krajach wykorzystanie oprogramowania otwartego w jednostkach budetowych byo wysze ni w przedsibiorstwach. W badaniu [4] okrelono take udziay przedsibiorstw wykorzystujcych poszczeglne kategorie oprogramowania. W tym przypadku zarwno dane prezentowane w omawianym badaniu, jak i dane dla Polski mog by obarczone znaczcym bdem. Wyniki przedstawiono w tabeli 4.24 . Porwnane udziaw w poszczeglnych obszarach zastosowa z obu bada mimo upywu czasu i pomimo niedoskonaoci pomiaru wykazuje pewne cechy wsplne. Najczciej wykorzystywan kategori oprogramowania otwartego jest oprogramowanie systemowe (Linux/BSD); udziay w innych obszarach s zblione i znaczco nisze. W przypadku Niemiec, gdzie wykorzystanie oprogramowania otwartego byo najwysze, odsetek rm wykorzystujcych je
2 Najwaniejsz rnic jest wielko organizacji, ktra w badaniu Berlecon wynosia 100 pracownikw, a w naszym badaniu 50. 3 W tym 84 respondentw z Wielkiej Brytanii, 151 ze Szwecji, oraz 160 z Niemiec. 4 Udziay dla badania [4] zostay obliczone w wyniku mnoenia udziaw w prbie przez odpowiednie wagi. Caa procedura nie jest jednak wystarczajco dokadnie opisana. Z kolei w naszym badaniu odsetek organizacji wykorzystujcych oprogramowanie otwarte (82,4%) by wyszy ni wynikaoby to z danych z pierwszej czci ankiety, tj. odpowiedzi na pytanie czy rma wykorzystuje czy nie oprogramowanie otwarte (tylko 60,8% uywa). W celu skompensowania tego obcienia zastosowano prymitywn procedur polegajc na pomnoeniu udziaw w prbie przez 60, 0/82, 4.
37 Szwecja 10,1 7,6 7,8 3,3 Niemcy 30,7 15,7 16,2 12,0 Polska 45,0 36,7 32,2 38,2
Wyszczeglnienie Systemowe (%) Bazodanowe (%) Desktopowe (%) Webowe (%)
Wlk.Bryt. 6,4 9,9 6,5 5,4
Tabela 4.2. Ocena wykorzystania oprogramowania otwartego w wybranych krajach europejskich i w Polsce wedug obszarw zastosowa
w zastosowaniach bazodanowych, webowych i desktopowych by okoo dwa razy niszy ni w zastosowaniach serwerowych. W przypadku Polski mona zaobserwowa, e zarwno ronie udzia w kadej kategorii oprogramowania, jak i zmniejsza si dystans pomidzy popularnoci oprogramowania otwartego w zastosowaniach serwerowych ktre cigle s zdecydowanie na pierwszym miejscu a innymi obszarami zastosowa. Wynika to zapewne w duym stopniu z wikszej liczby aplikacji w tych innych obszarach oraz ich coraz lepszej jakoci. W obu badaniach respondenci dokonywali te oglnej oceny oprogramowania otwartego w strukturze IT organizacji. W badaniu [4] udzia organizacji deklarujcych znaczenie oprogramowania otwartego jako wysokie i bardzo wysokie wynis 33,2%, w przypadku Polski ten odsetek by wyszy i wynosi 48,2%, w tym 55,1% w grupie jednostek budetowych oraz 46,1% w grupie przedsibiorstw. Spora cz badania [4] dotyczya postawy respondentw wobec oprogramowania Open Source. Respondenci byli pytani o to czy popieraj rozwj tego oprogramowania: czy oprogramowanie otwarte jest preferowane w ramach polityki organizacji, czy pracownikom organizacji wolno tworzy oprogramowanie otwarte w czasie pracy, czy organizacja wsppracuje z dostawc usug opartych o oprogramowanie otwarte celem wsparcia rozwoju tego oprogramowania. Okazao si, e takie wsparcie oprogramowania otwartego jest mao popularne: tylko kilka procent respondentw udzielio odpowiedzi cakowicie si zgadzam na kade z powyszych pyta. Organizacje przecitnie s biernymi odbiorcami oprogramowania i nie zamierzaj partycypowa aktywnie w ich rozwoju5 . Celem badania [4] byo take okrelenie korzyci wynikajcych ze stosowania oprogramowania otwartego. Problem kosztw i barier utrudniajcych wdroenie nie by przedmiotem analizy w tym badaniu. Korzyci byy analizowane w podziale na cztery obszary zastosowa: systemy serwerowe, bazodanowe, webowe oraz desktopowe. Postrzegane korzyci byy oceniane przez
5 Wyniki otrzymane w krajach, ktre znane s w przeciwiestwie do Polski z wielu projektw open source i gdzie dziaa wielu integratorw wykorzystujcych oprogramowanie otwarte, jak np. znana rma Suse Linux, wskazuj, e w przypadku Polski mogoby by tylko jeszcze gorzej. Dlatego pytania te nie zostay doczone do badania przeprowadzonego w Polsce.
38
respondentw, ktrzy okrelali w jakim stopniu zgadzaj si z przedstawionymi twierdzeniami przy wykorzystaniu piciostopniowej skali Likerta. W przypadku systemw serwerowych najwyej oceniane byy: wiksza stabilno, wiksze bezpieczestwo, wiksza wydajno oraz niska opata licencyjna. Nisko oceniane byy oszczdnoci zwizane z wykorzystaniem taszego sprztu, a najniej integracja oprogramowania otwartego z wykorzystywan lub kupion aplikacj oraz rekomendacja rmy wdroeniowej. Te dwa czynniki miay take niewielkie znaczenie w przypadku polskich uytkownikw oprogramowania otwartego. Natomiast najwiksz zalet dla polskich uytkownikw oprogramowania open source jest brak opat licencyjnych, podczas gdy w porwnywanych krajach na pierwszym miejscu stawia si wiksz stabilno i bezpieczestwo6 .
Nawet w zastosowaniach desktopowych.
Zakoczenie
Zrealizowane badanie wykorzystania oprogramowania otwartego w Polsce pokazao, e ta kategoria oprogramowania jest uywana w wikszoci polskich organizacji (okoo 60%), ktre oceniaj je jako wany skadnik swojej infrastruktury IT. Okazao si, e szczeglnie popularne jest oprogramowanie otwarte w jednostkach budetowych i w rmach o mniejszej wielkoci. Czynnikiem decydujcym o implementacji oprogramowania open source s oszczdnoci wynikajce gwnie z braku opat licencyjnych. Drugim obok korzyci istotnym czynnikiem stymulujcym adopcj okaza si wpyw rodowiska poprzez wsparcie zewntrzne w postaci oferty integratorw oraz postrzeganej popularnoci oprogramowania otwartego w innych organizacjach. Stosunkowo niskie znaczenie przy podejmowaniu decyzji co do adopcji maj za postrzegane koszty. Wyniki prezentowanego badania maj oglny charakter, co wynika z przyjtych zaoe i jest konsekwencj faktu, e jest to pierwsza znana autorom prba zmierzenia stopnia wykorzystania oprogramowania otwartego w Polsce. W celu obiektywnego ustalenia poziomu wykorzystania oprogramowania otwartego badano posugujc si doborem losowym respondentw wszystkie rednie i due przedsibiorstwa i organizacje w Polsce. Wobec duej rnorodnoci systemw informatycznych eksploatowanych wspczenie w organizacjach tak zaprojektowane badanie z koniecznoci oznaczao, e nie mogo by ono wyczerpujc analiz zjawiska. Z koniecznoci, zwizanej zarwno z ograniczeniami nansowymi jak i pionierskim charakterem badania, skupiono si na ustaleniu podstawowych faktw i okreleniu zasadniczych czynnikw wsplnych dla wszystkich organizacji, pomijajc przy tym zagadnienia szczegowe, zwizane np. ze specyk bran, czy okrelonej kategorii oprogramowania. Wyej wymienione ograniczenia wskazuj jednoczenie na przysze, podane kierunki bada. Dalsza analiza tego zjawiska powinna naszym zdaniem polega na okreleniu czynnikw determinujcych jego adaptacj w poszczeglnych grupach organizacji, np.: administracji, edukacji, subie zdrowia, maych i rednich przedsibiorstwach czy przedsibiorstwach z bran o wysokim znaczeniu technologii IT. W szczeglnoci oprogramowanie otwarte i otwarte standardy mog odegra decydujc rol w administracji stojcej wspczenie przed kolosalnymi zadaniami zwizanymi rozbudow i przeprojektowaniem wykorzystywanych systemw IT w celu realizacji idei e-administracji (e-government) i budowy spoeczestwa obywatelskiego. Ogromne znaczenie moe mie take zmiana sposobu informatyzacji innych sektorw publicznych: edukacji i suby zdro-
Zakoczenie
40
wia poprzez wiksze wykorzystanie oprogramowania otwartego. Rwnie cenne moe by oprogramowanie open source w maych rmach, nie dysponujcych rodkami nansowymi na zakup oprogramowania komercyjnego. Te tendencje ujawniy si zreszt w naszym badaniu w postaci wikszego zainteresowania oprogramowaniem open source ze strony jednostek budetowych oraz organizacji redniej wielkoci. Tanie dobrej jakoci oprogramowanie jest kluczowe dla zbudowania spoeczestwa informacyjnego.
Bibliograa
[1] AlMarzouq M.: Open source: Concepts, benets, and challenges. Commun. AIS, 16:149, 2005. [2] Andruszkiewicz G.: Analiza mikroekonomiczna oprogramowania o otwartym rdle rola przedsibiorstw w jego rozwoju. Praca magisterska, Szkoa Gwna Handlowa w Warszawie, 2004. . [3] Begg D., Fischer S., Dornbush R.: Mikroekonomia. PWE, Warszawa, 2003. [4] Berlecon Research: Free/libre and open source software: Survey and study, 2002. http://www.infonomics.nl/FLOSS. [5] Chwelos P., Benbasat I., Dexter A.: Research report: Empirical test of an EDI adoption model. Information Systems Research, 12(3):304321, 2001. [6] Dedrick J., West J.: An exploratory study into open source platform adoption. Proceedings of the 37th Annual Hawaii International Conference on System Sciences, 2004. [7] Goode S.: Something for nothing: management rejection of open source software in Australias top rms. Information and Management, (42):669681, 2005. [8] Gwny Urzd Statystyczny: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach i gospodarstwach domowych w 2005, 2005. http://www.stat.gov.pl/dane_spol-gosp/spoleczenstwo_informacyjne/ 2005/index.htm. [9] Holck J., Larsen M. H., Pedersen M. K.: Identifying business barriers and enables for the adoption of open source software. Raport instytutowy, Copenhagen Business School. Department of Informatics, 2004. [10] Kwan S., West J.: A conceptual model for enterprise adoption of open source software. Bolin S., redaktor, The Standards Edge: Open Season, strony 274301. Sheridan Books, Ann Arbor, Mich., 2005. [11] Larsen M. H., Holck J., Pedersen M. K.: The challenges of open source software in IT adoption: Enterprise architectures versus total cost of ownership. IRIS27, Falkenberg, Sweden, 2004. [12] Messerschmitt D. G., Szyperski C.: Software Ecosystems: understanding an indispensable technology and industry. MIT Press, 2003. [13] Ltd Netcraft: December 2005 web server survey, 2005. http://news.netcraft. com/archives/web_server_survey.html. [14] Raymond E. S.: The Cathedral and the Bazaar. OReilly Media, Inc., 2001. http://www.catb.org/~esr/writings/cathedral-bazaar/. [15] Raymond E. S.: UNIX Sztuka programowania. Helion, 2004. [16] Rogers E. M.: Diusion of Innovations. Free Press, wyd. 5th, 2003. [17] Shankland S., Kane M., Lemos R.: How Linux saved Amazon millions, 2001. http://news.com.com/2100-1001-275155.html?legacy=cnet.
Bibliograa
42
[18] Suwiski P.: Otwarte oprogramowanie w biznesie. Praca magisterska, Wydzia Zarzdzania i Ekonomii Politechniki Gdaskiej, 2004. http://www.psuw. webpark.pl/OO_w_Biznesie.html. [19] Swanson B.: Information systems innovation among organizations. Management Science, 40(9):10691092, 1994. [20] Waring T., Maddocks P.: Open source implementation in the UK public sector: Evidence from the eld and implications for the future. International Journal of Information Management, 25(2):411428, 2005. [21] Weber S.: The Success of Open Source. Harvard University Press, 2004. [22] Zhu K., Kraemer K. L., Gurbaxani V., Xu S.: Migration to open-standards interorganizational systems: Network eects, switching costs and path dependency. Ciro Consortium Research Report, 2005.
Dodatek A
Skrcony formularz ankiety

A. Wykorzystanie oprogramowania otwartego 1. Czy Pastwa rma wykorzystuje lub planuje wykorzystywa w cigu najbliszych 12 miesicy oprogramowanie otwarte moliwe odpowiedzi: tak/nie 2. Jaka jest Pastwa ocena znaczenia oprogramowania otwartego w infrastrukturze IT Pastwa rmy. Znaczenie to jest:
moliwe odpowiedzi od bardzo niskie (1) do bardzo wysokie (5)
3. Oprogramowanie otwarte w zastosowaniach serwerowych, np. Linux (Red Hat, Fedora, Debian), FreeBSD lub inne:
moliwe odpowiedzi: uywamy stale w istotnych zastosowaniach uywamy sporadycznie w mniej istotnych zastosowaniach, planujemy zacz wykorzystywa w istotnych zastosowaniach, nie wykorzystujemy i nie planujemy wykorzystywa
4. Oprogramowanie otwarte w zastosowaniach bazodanowych, np. InterBase/Firebird, MySQL, PostgreSQL, SapDB/MaxDB lub inne:
5. Oprogramowanie otwarte w zastosowaniach webowych, np: Apache, PHP, PHP Nuke, Perl, Python, Zope, inne:
6. Oprogramowanie otwarte w aplikacjach desktopowych lub na komputerach klienckich, np. Mozilla/Firefox, OpenOce, Gnome, KDE:
B. Ocena korzyci i kosztw wykorzystania oprogramowania otwartego 7. Dostpny plik rdowy programu i moliwo jego modykowania jest wan zalet oprogramowania otwartego:
Dodatek A. Skrcony formularz ankiety
44
odpowiedzi od bez znaczenia (1) do bardzo istotne (5); oddzielnie dla systemw serwerowych i aplikacji desktopowych
8. Niska opata licencyjna bd brak opat (np. obawa przed dziaalnoci BSA):
9. Oprogramowanie otwarte to wiksza liczba dostpnych aplikacji i/lub rozwiza hardwareowych:

moliwe odpowiedzi od zdecydowanie si nie zgadzam (1) do zdecydowanie si zgadzam (5); oddzielnie dla systemw serwerowych i aplikacji desktopowych
10. Oprogramowanie otwarte przynosi oszczdnoci w zakresie utrzymania, administracji i wsparcia:

11. Oprogramowanie otwarte ma wiksz wydajno, wiksz stabilno (mniej awarii systemu), oraz gwarantuje wiksze bezpieczestwo:
12. Oprogramowanie otwarte ma lepszy wspczynnik jakoci do kosztw utrzymania:

13. Koszty migracji od rozwiza komercyjnych do oprogramowania otwartego s wysokie:

14. Kompatybilno z wykorzystywanymi w rmie aplikacjami i/lub wymiana danych wewntrz rmy oraz z kontrahentami i kooperantami jest utrudniona (np. aplikacje komercyjne wykorzystuj zamknite protokoy/formaty danych):
15. Pracownicy znaj tylko systemy/rozwizania komercyjne (np. rodowisko MS Windows):

16. Saby dostp do wsparcia technicznego:

17. Wykorzystywane do tej pory systemy komercyjne speniaj potrzeby rmy:
Dodatek A. Skrcony formularz ankiety
45
18. Wspczynnik jakoci do kosztw utrzymania wykorzystywanych dotychczas systemw komercyjnych jest wysoki:
19. Wykorzystujemy/wykorzystywalibymy oprogramowanie otwarte jeeli jest (byoby) zintegrowane z wykorzystywan lub kupion aplikacj:
20. Rekomendacja rmy wdroeniowej ma due znaczenie w przypadku wdroenia oprogramowania otwartego:
21. Prosz szacunkowo oceni wykorzystanie rozwiza opartych na oprogramowaniu otwartym w przedsibiorstwach podobnych do Pani/Pana rmy (brana, wielko):
moliwe odpowiedzi od bardzo niskie (1) do bardzo wysokie (5)
C. Informacje o przedsibiorstwie 22. Czy Pani/Pana rma wytwarza we wasnym zakresie i na wasne potrzeby oprogramowanie komputerowe? moliwe odpowiedzi: tak/nie 23. Prosz poda liczb wykorzystywanych w Pastwa rmie komputerw (PC, terminale, serwery): w tym komputery PC: 24. Prosz poda czne zatrudnienie w dziale IT: 25. Prosz okreli czn liczb pracownikw w rmie:

Os Raport05

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Os Raport05

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Krystyna Strzaa Tomasz Plata-Przechlewski

Oprogramowanie otwarte w polskich organizacjach: ocena stopnia wykorzystania, korzyci i kosztw

(c) Krystyna Strzaa, Tomasz Przechlewski, 2005

2.6 2.7 2.8

Charakterystyka oprogramowania otwartego

Rozdzia 1. Charakterystyka oprogramowania otwartego

1.2. Oprogramowanie otwarte

Rozdzia 1. Charakterystyka oprogramowania otwartego

1.3. Obszary zastosowa oprogramowania otwartego

Rozdzia 1. Charakterystyka oprogramowania otwartego

A take narzdzie walki z konkurencj.

Rozdzia 1. Charakterystyka oprogramowania otwartego

Opis badania, sposb losowania i charakterystyka prby

Rozdzia 2. Opis badania, sposb losowania i charakterystyka prby

2.2. Opis badania i sposb losowania

2.3. Charakterystyka respondentw

Rozdzia 2. Opis badania, sposb losowania i charakterystyka prby

Tabela 2.1. Wykorzystanie oprogramowania otwartego wedug sekcji EKD

Rozdzia 2. Opis badania, sposb losowania i charakterystyka prby

Tabela 2.2. Badanie organizacje wedug sekcji EKD

Rozdzia 2. Opis badania, sposb losowania i charakterystyka prby

Rozdzia 2. Opis badania, sposb losowania i charakterystyka prby

2.4. Wykorzystanie oprogramowania otwartego w przedsibiorstwach i jednostkach budetowych

Rozdzia 2. Opis badania, sposb losowania i charakterystyka prby

18 Ogem N % 43 19 50 68 36 216 19,9 8,8 23,1 31,5 16,7 100,0

Budet N % 5 2 15 20 7 49 10,2 4,1 30,6 40,8 14,3 100,0

Przedsib. N % 38 17 35 48 29 167 22,8 10,2 21,0 28,7 17,4 100,0

Rozdzia 2. Opis badania, sposb losowania i charakterystyka prby

Zastosowania serwerowe 106 28 17 27 178 70 39 22 47 178 70 33 24 51 178 70 81 7 20 178

Rozdzia 2. Opis badania, sposb losowania i charakterystyka prby

Rozdzia 2. Opis badania, sposb losowania i charakterystyka prby

Czynniki determinujce wykorzystanie oprogramowania otwartego

Rozdzia 3. Czynniki determinujce wykorzystanie. . .

Rozdzia 3. Czynniki determinujce wykorzystanie. . .

3.2. Ocena korzyci oprogramowania otwartego

Rozdzia 3. Czynniki determinujce wykorzystanie. . .

Nie uywa x o.std.

Rozdzia 3. Czynniki determinujce wykorzystanie. . .

Tabela 3.2. Ocena korzyci oprogramowania otwartego w jednostach budetowych i przedsibiorstwach

3.3. Bariery utrudniajce wdroenie oprogramowania otwartego

Rozdzia 3. Czynniki determinujce wykorzystanie. . .

27 Due x o.std. Razem x o.std.

rednie x o.std. Aplikacje serwerowe

Rozdzia 3. Czynniki determinujce wykorzystanie. . .

Rozdzia 3. Czynniki determinujce wykorzystanie. . .

Rozdzia 3. Czynniki determinujce wykorzystanie. . .

3.4. Inne czynniki wpywajce na wykorzystanie oprogramowania otwartego

Rozdzia 3. Czynniki determinujce wykorzystanie. . .

Rozdzia 3. Czynniki determinujce wykorzystanie. . .

32 Uywa x o.std. Razem x o.std.

Nie uywa x o.std. Aplikacje serwerowe

0,75 1,00 1,11 1,01 0,86 1,01 1,19 1,01

Budet Przedsib. x o.std. x o.std. Aplikacje serwerowe

3,57 3,12 3,67 3,51 3,80 3,33 3,71 3,31

0,86 1,01 1,12 1,01 0,75 1,00 1,11 1,01

Rozdzia 3. Czynniki determinujce wykorzystanie. . .

Czynnik bardzo niskie niskie ani/ani wysokie bardzo wysokie

Nie uywa % N 31,6 39,5 26,3 2,6 0,0 12 15 10 1 0

Uywa % N 6,7 44,9 36,0 11,2 1,1 12 80 64 20 2

Razem % N 11,1 44,0 34,3 9,7 0,9 24 95 74 21 2

Rozdzia 3. Czynniki determinujce wykorzystanie. . .

Porwnanie z innymi badaniami

Rozdzia 4. Porwnanie z innymi badaniami