KLUB POSELSKI RUCH PALIKOTA

ul. Wiejska 4/6/8 00-902 Warszawa

Warszawa, dnia 24 stycznia 2012 r. Grupa Posw na Sejm RP Klubu Poselskiego Ruch Palikota Szanowna Pani Ewa Kopacz Marszaek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. oraz na podstawie art. 32 ust. 2 Regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, niej podpisani posowie wnosz projekt ustawy:

- o zmianie ustawy - Kodeks karny

Na podstawie art. 34 ust. 1 Regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej do reprezentowania wnioskodawcw w pracach nad projektem ustawy upowaniamy Pana posa Michaa Kabaciskiego.

projekt USTAWA z dnia .2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny Art. 1. W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z pn. zm.1) uchyla si art. 196. Art. 2. Ustawa wchodzi w ycie po upywie miesica od dnia ogoszenia.

Zmiany wymienionej ustawy zostay ogoszone w Dz. U. z 1997 r. Nr 128, poz. 840, z 1999 r. Nr 64, poz. 729 i Nr 83, poz. 931, z 2000 r. Nr 48, poz. 548, Nr 93, poz. 1027 i Nr 116, poz. 1216, z 2001 r. Nr 98, poz. 1071, z 2003 r. Nr 111, poz. 1061, Nr 121, poz. 1142, Nr 179, poz. 1750, Nr 199, poz. 1935 i Nr 228, poz. 2255, z 2004 r. Nr 25, poz. 219, Nr 69, poz. 626, Nr 93, poz. 889 i Nr 243, poz. 2426, z 2005 r. Nr 86, poz. 732, Nr 90, poz. 757, Nr 132, poz. 1109, Nr 163, poz. 1363, Nr 178, poz. 1479 i Nr 180, poz. 1493, z 2006 r. Nr 190, poz. 1409, Nr 218, poz. 1592 i Nr 226, poz. 1648, z 2007 r. Nr 89, poz. 589, Nr 123, poz. 850, Nr 124, poz. 859 i Nr 192, poz. 1378, z 2008 r. Nr 90, poz. 560, Nr 122, poz. 782, Nr 171, poz. 1056, Nr 173, poz. 1080 i Nr 214, poz. 1344, z 2009 r. Nr 62, poz. 504, Nr 63, poz. 533, Nr 166, poz. 1317, Nr 168, poz. 1323, Nr 190, poz. 1474, Nr 201, poz. 1540 i Nr 206, poz. 1589 oraz z 2010 r. Nr 7, poz. 46.

UZASADNIENIE

1.

Wyjanienie celu ustawy

Celem projektowanej ustawy jest zapewnienie swobody wyraania myli i okazywania swoich przekona publicznie bez obawy przed byciem posdzonym o obraz uczu religijnych. Dlatego te niniejszy projekt uchyla art. 196 kodeksu karnego, ktry umoliwia ciganie z urzdu dziaa, ktre bdc manifestacj wizji artystycznej czy krytycznej postawy, a przez ich subiektywny odbir przez jednostk, zostaj zakwalifikowane jako czyn bezprawny. Ta podstawowa zasada funkcjonowania demokratycznego pastwa jak jest wolno wyraania myli gwarantowana w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wszystkim obywatelom bez wyjtku, jest wielokrotnie w praktyce ograniczana wycznie do okrelonych grup spoecznych. Wyroki wydawane przez sdy powszechne w oparciu o art. 196 kk w przewaajcej mierze chroni wycznie uczucia katolikw. Prawo, ktre w swych zamierzeniach miao chroni kade wyznanie, jest stosowane selektywnie i szczeglnie ochrania nie tych, ktrzy s sabi i sami nie mog si obroni, lecz tych, ktrzy s silni, liczni, ktrzy maj wpywy polityczne i s w stanie ksztatowa rzeczywisto spoeczn. A paragraf o uczuciach religijnych w praktyce suy do usuwania ze sfery publicznej treci, ktre odnosz si do sacrum w sposb nieakceptowany przez osoby wierzce. Art. 196 kk z dobra osobistego, ktre co najwyej powinno by przedmiotem sporw midzy obywatelami, czyni dobro publiczne poprzez kryminalizacj i ciganie z urzdu zniewaenie przedmiotu czci religijnej lub miejsca przeznaczonego do publicznego wykonywania obrzdw religijnych. Przykady zastosowania art. 196 kk jako rodka ochrony doktryny katolickiej przed krytyk, ktre stay si przedmiotem publicznej debaty mona mnoy, wrd nich chociaby sprawa Doroty Nieznalskiej, ktrej instalacja

zatytuowana Pasja" bya wystawiana w galerii Wyspa. W skad instalacji wchodzi metalowy krzy z umieszczon w centralnym miejscu fotografi mskich genitaliw oraz wywietlany projektorem film przedstawiajcy mczyzn wiczcego na siowni. W uzasadnieniu wyroku uznajcym Nieznalsk winn obrazy uczu religijnych Sd Rejonowy w Gdasku stwierdzi, e fakt wyznawania religii katolickiej przez wikszo obywateli Rzeczyspolitej Polskiej jest wystarczajcym uzasadnieniem dla podejmowania wszelkich dziaa z uwzgldnieniem uczu tej grupy. Nie wzito pod uwag celu artystycznego dziaania Nieznalskiej, uznajc, e pojcie dziea sztuki jest na tyle niedookrelone i pynne, e nie moe by podstaw do konstruowania kontratypu. Co waniejsze zdaniem sdu nie miao znaczenia, e adna z przesuchanych w procesie osb pokrzywdzonych de facto nie ogldaa bezporednio tej instalacji. Wszystkie te osoby dowiedziay si o istnieniu takiej instalacji z mediw. Przepis, ktry w tak wybirczy sposb traktuje obywateli, ktrzy s przecie wobec prawa rwni a w konsekwencji blokuje wszelk krytyk i nie pozwala na otwart debat powinien zosta usunity z porzdku prawnego. Konstytucja RP w preambule jednoznacznie wskazuje na pluralizm aksjologiczny i wyznaniowy spoeczestwa polskiego, a zarazem w art. 31 ust. 1 gwarantuje wszystkim rwno wobec prawa oraz prawo do rwnego traktowania przez wadze publiczne. Wspomniana norma ustrojowa uzasadnia postulat wyraony w propozycji art. 196 2, tak aby pastwowe organy cigania nie angaoway si w sprawy wyznaniowe, zwaszcza w aspekcie tak subiektywnym, jak ochrona uczu. 2. Przedstawienie stanu obecnego

Wolno wyznania jest jedn z waniejszych zasad funkcjonowania demokratycznego, pluralistycznego i liberalnego pastwa prawnego. Oznacza ona prawo kadego czowieka do posiadania okrelonych przekona wiatopogldowych odnonie uniwersalnego porzdku kreujcego i rzdzcego otaczajc nas rzeczywistoci, ktre mog przybiera zarwno

posta

okrelonej

wiary

religijnej

jak

bezwyznaniowoci

oraz

uzewntrzniania indywidualnie lub wsplnie z innymi osobami (take publicznie) swych przekona, m.in. w formie uprawiania okrelonego kultu religijnego, a take nauczania, praktykowania i czynnoci rytualnych w jego ramach. Tak rozumian wolno statuuj zarwno midzynarodowe konwencje dotyczce praw czowieka (art. 18 Midzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, art. 9 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw i Podstawowych Wolnoci Czowieka) jak i Konstytucja RP (art. 53) oraz ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolnoci sumienia i wyznania (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 26, poz. 319). Nie wolno jednak zapomina, e ta wolno musi korespondowa m.in. z okrelon w art. 54 ust. 1 wolnoci wyraania swoich pogldw, a take sformuowan w art. 73 wolnoci twrczoci artystycznej, bada naukowych oraz ogaszania ich wynikw W obowizujcym stanie prawnym art. 196 kodeksu karnego chroni wolno poszczeglnych osb od wszelkich zachowa, ktre obraajc ich uczucia religijne stwarzaj im poczucie dyskomfortu psychicznego zwizanego z odczuwaniem braku szacunku dla ich konfesji. Warto podkreli, i jest to jedyny przepis prawa karnego ktry ochron obejmuje tak abstrakcyjne i trudno mierzalne dobro jak ludzkie uczucia. Zarwno w doktrynie prawa jak i orzecznictwie przyjmuje si, e wystarczajce jest aby co najmniej dwie osoby poczuy si uraone konkretnym dziaaniem. Warto zaznaczy, e w doktrynie prawa wielokrotnie podkrelano, i nie stanowi zniewagi czy pogardy krytyka pogldw goszona przez przedstawicieli danej wiary ani te jej dogmatw. Nie bdzie rwnie tak zniewag uycie w celu kreacji artystycznej jej symboli, jeli zamierzeniem kreatora nie jest wyraenie pogardy dla takich symboli, a forma i tre tej kreacji nie zawiera elementw poniajcych. Do uznania bowiem, i mamy do czynienia z obraz uczu religijnych innych osb przez publiczne zniewaanie przedmiotw, o ktrych mowa w art. 196, nie wystarcza jedynie subiektywne odczucie osb czujcych si obraone, lecz czynnoci sprawcy musz by

obiektywnie zniewaajce i obraajce (Bojarski M., Filar M., Filipkowski W., Grniok O. (red.), Hofmaski P., Kalitowski M., Kamieski A., Pywaczewski E., Radecki W., Sienkiewicz Z., Siwik Z., Tyszkiewicz L., Wsek A., Wilk L., Paprzycki L.K., Stefaski R.A., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2006 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis (wydanie II) ss. 1060). Zniewaenie musi ponadto by dziaaniem umylnym, zarwno w zamiarze bezporednim jak i ewentualnym, oraz by dokonane publicznie. Przedmiotem czynnoci wykonawczej jest przedmiot czci religijnej lub miejsce przeznaczone do wykonywania obrzdw religijnych, a wic obiekty o charakterze materialnym. 3. Rnice midzy dotychczasowym a przewidywanym stanem

prawnym Zasadniczym elementem konstrukcyjnym proponowanego projektu ustawy jest uchylenie art. 196 kodeksu karnego, przestpstwa o charakterze publicznoskargowym w znaczcy sposb ograniczajcego swobod wypowiedzi, rwnie artystycznej. Nie oznacza to jednak cakowitego pozbawienia obu dbr tj. uczu religijnych ochrony prawnej. Przysugiwa ona bdzie nadal chociaby na podstawie art. 24 kodeksu cywilnego, ktry zapewnia osobie, ktrej dobro osobiste zostao naruszone lub te tylko zagroone, dwa roszczenia o charakterze niemajtkowym, a mianowicie o zaniechanie dziaania oraz o dopenienie czynnoci potrzebnych do usunicia skutkw naruszenia zasugujcego na ochron dobra osobistego. Natomiast ciar udowodnienia naruszenia spoczywa na tym kto domaga si ochrony. 4. Oczekiwane skutki spoeczne, gospodarcze, finansowe i prawne

Naley zakada, e wejcie w ycie niniejszej nowelizacji ustawy spowoduje pozytywne skutki spoeczne, gospodarcze, finansowe i prawne.

Przede wszystkim pozytywne skutki spoeczne umoliwiajce swobod w wyraaniu myli, otwartej krytyce, ktra doprowadzi do prawdziwej dyskusji i artystycznego wyrazu, bez obawy przed odpowiedzialnoci karn. Proponowane zmiany doprowadz do oszczdnoci kosztw ponoszonych przez budet pastwa, zwizanych z prowadzeniem dugotrwaych postpowa karnych. Uwolni take organy cigania oraz sdy powszechne od spraw, ktre w przewaajcej mierze s wynikiem zwykego pieniactwa. 5. Zaoenia projektw podstawowych aktw wykonawczych W zwizku z treci art. 34 ust. 2 pkt 6 Regulaminu Sejmu naley wskaza, e przedmiotowy projekt ustawy nie przewiduje wydawania aktw wykonawczych. 6. Konsultacje spoeczne Naley zakada, e zgodnie z art. 34 ust. 3 regulaminu Sejmu Marszaek Sejmu przed skierowaniem do pierwszego czytania skieruje niniejszy projekt ustawy do konsultacji w trybie i na zasadach okrelonych w odrbnych ustawach. 7. Ocena zgodnoci projektu z prawem Unii Europejskiej Projekt ustawy nie jest objty prawem Unii Europejskiej.