WI E L K O WY MI A R O WE K O N S T R U K C J E Z D R E WN A K L E J O N E G O

SPIS TRECI
Materia budowlany: drewno klejone 4
Produkcja i kontrola 9
Zaoenia do projektowania 12
Zamawianie i dostawy drewna klejonego 18
Zamawianie 18
Dostawa 18
Drewno klejone na placu budowy 19
Konstrukcje typowe 21
Detale pocze 26
Ukady ramowe 26
uki i ramy dwuspadowe 29
Ochrona drewna 32
Konstrukcyjna ochrona drewna 32
Zabezpieczanie powierzchniowe 33
Impregnacja pod cinieniem 34
Stenia wiatrowe 35
Ksztatowanie ste 35
Szczegy 37
Zaczniki 38
Tabela charakterystyk wybranych przekrojw 38
Tabele nonoci typowych belek 39
Przykad obliczeniowy: dwigar 2 spadowy 43
Bibliografia 46
Nasze produkty s certyfikowane znakiem
1996 FSC. ODPOWIEDZIALNE ZARZDZANIE LASAMI.
SW-COC-002066
SZANOWNI PASTWO,

Firma LILLEHEDEN Polska Sp. z o.o., pragnc
wyj naprzeciw zapotrzebowaniu na publikacje
dotyczce konstrukcji z drewna klejonego, oddaje
do rk polskich projektantw i inwestorw niniej-
sz broszur. Mamy nadziej, e jej zawarto
przybliy zagadnienia konstrukcji drewnianych in-
westorom zainteresowanym nowoczesnymi, eko-
nomicznymi i ekologicznymi budowlami, pomoe
w pracy architektom i konstruktorom, a take sta-
nowi bdzie materia pomocniczy dla studentw.
Z oczywistych wzgldw, nacisk w niniejszej publi-
kacji pooono na produkty LILLEHEDEN, jednak
informacje w niej zawarte powinny dostarczy rw-
nie wiedzy oglnej na temat drewna klejonego
jako materiau budowlanego.
Materia niniejszej broszury oparty zosta na
publikacjach duskiej Rady Informacyjnej Bran-
y Drzewnej, ktrej aktywnym czonkiem jest
LILLEHEDEN. W niniejszym, drugim ju polsko-
jzycznym wydaniu, szczeglny nacisk pooono na
dostosowanie publikacji do polskich warunkw in-
westycyjnych oraz aktualnie obowizujcych norm
krajowych i europejskich (stan na rok 2008).
Zapraszajc do zapoznania si z niniejsz broszur,
zachcamy jednoczenie do przesyania wszelkich
uwag, ktre z radoci wykorzystamy w przyszych
wydaniach broszury.
Za zespl redakcyjny wydania polskiego
mgr in. Marek Ciesielski
LILLEHEDEN Sp. z o.o.
ul. Chyloska 191, 81-007 Gdynia
tel. (058) 660 00 88
www.lilleheden.pl
4
MATERIA BUDOWLANY:
DREWNO KLEJONE
Drewno klejone - czyli materia powstay poprzez
sklejenie kilku warstw cienkich desek z drewna
wysokiej jakoci - wykorzystywane jest w tak r-
nych konstrukcjach jak: supy i dwigary w bu-
dynkach, do mostw, masztw, ram okiennych
oraz blatw stoowych. Niniejsza broszura oma-
wia wycznie drewno stosowane w konstruk-
cjach nonych.
Drewno klejone warstwowo posiada wiele cech,
ktre czyni je idealnym materiaem do budowy
najrniejszych typw konstrukcji.
MATERI A BUDOWL ANY: DREWNO KL EJ ONE
Drewno klejone jest plastyczne
Drewno klejone powstaje z czenia cienkich, git-
kich desek, czyli lameli. Dziki temu w trakcie
produkcji moe by atwo uksztatowane w uki,
ktrych wykonanie z innych materiaw byoby
kosztowne i kopotliwe. Mona zatem z drewna
uformowa konstrukcje none w taki sposb, by
obcienia byy przenoszone do fundamentw
gwnie poprzez siy ciskajce. Dziki temu mo-
liwe jest nadanie konstrukcji ksztatu optymalnego
pod wzgldem kosztw, osigajc prostot kon-
strukcji i niewielkie zuycie materiau.
Nawet w przypadku pozornie prostoliniowych
elementw o staym przekroju, czsto nadaje si
im wznios, czyli niewielkie wygicie elementu
w uk skierowany do gry. Wygicie to odpowia-
da ugiciu si dwigara pod wpywem dziaaj-
cych na niego obcie - tak, by w czasie pracy
zachowa on paski spd. Taki sposb wykonania
dwigara jedynie nieznacznie podnosi jego koszt,
a poprawia estetyk i podnosi bezpieczestwo
konstrukcji.
Drewno klejone jest podatne
Elementy konstrukcji z drewna klejonego war-
stwowo mog by atwo ksztatowane dokadnie
w takich wymiarach, jakich wymaga dana kon-
strukcja. Najkorzystniejsze jednak jest takie dobra-
nie wymiarw elementw, by moliwe byo ich
wykonanie z okrelonej cakowitej liczby lameli.
Oznacza to gradacj preferowanych wymiarw
przekroju. Przekrj poprzeczny moe by atwo
zmieniany wzdu elementu, zwikszony tam,
gdzie wystpuj wiksze wytenia (np. duy mo-
ment w rodku dugoci belki). Daje to due mo-
liwoci ksztatowania spadkw poaci dachowej.
Mona z drewna sklei dwigary trapezowe jed-
nospadowe lub dwuspadowe, dwigary ukowe,
faliste czy krzywoliniowe. Dziki rnicowaniu
wysokoci dwigarw, ksztat dolnej czci kon-
strukcji moe by niezaleny od spadkw poszycia
dachu, zachowujc przy tym poziomy sufit.
6
Drewno klejone jest wytrzymae
Deski uywane do klejenia drewna s sortowane
i badane wytrzymaociowo i wilgotnociowo,
a ich wadliwe czci odcinane. Pojawienie si
choby pojedynczej wady drewna w gotowej kon-
strukcji naley do rzadkoci. Ograniczone jest te
pojawianie si na konstrukcji naturalnych spka,
ze wzgldu na zachowanie jednolitej wilgotnoci
drewna. Dziki temu drewno klejone ma wytrzy-
mao, jakiej naturalne drewno mie nie moe.
Wiele ju lat dowiadcze i uytkowania konstruk-
cji z drewna klejonego potwierdza t zalet.
Drewno klejone jest lekkie
Drewno klejone poczone z innymi drewnopo-
chodnymi materiaami jest znakomitym tworzy-
wem do budowy rozlegych, jednoprzestrzen-
nych obiektw. Moliwe do osignicia due
rozpitoci umoliwiaj wykorzystanie drewna
klejonego na budynki przemysowe, magazyny,
obiekty uytecznoci publicznej. Brak podpr
porednich sprawia, e takie wntrza staj si ela-
styczne i zyskuj wysok warto uytkow.
Due, lecz lekkie elementy mog by montowane
przy uyciu zwykego dwigu samochodowego,
umoliwiajc oszczdnoci na wynajmie cikich
maszyn. Nawet w przypadku duych konstrukcji,
do montau potrzebne s jedynie dwigi samojezd-
ne. Niewielka waga umoliwia znaczny zaadunek
do celw transportowych, a wic nisze koszty
transportu. Z tego wzgldu prefabrykowane wiel-
kowymiarowe konstrukcje drewniane mog mie
gabaryty wiksze, ni podobne elementy wykonane
z ciszych materiaw budowlanych.
Drewno klejone jest trwae
Sama natura sprawia, e drewno (w tym drewno
klejone) jest odporne na wiele agresywnych gazw
i soli. Jest to istotny powd, dla ktrego drewno
jest najczciej stosowanym materiaem na pokry-
cia basenw pywackich, magazynw soli i nawo-
zw sztucznych. W takich konstrukcjach czniki
wykonuje si ze stali ocynkowanej, a czasem ze
stali nierdzewnej lub kwasoodpornej. Do produk-
cji drewna klejonego stosuje si kleje odporne na
wod i na warunki atmosferyczne o ile nie ma
dla danej konstrukcji specyficznych wymaga.
Drewno klejone moe funkcjonowa na obiek-
tach sportowych i basenach bez dodatkowej im-
pregnacji czy lakierw. W Polsce drewno klejone
jest dodatkowo powierzchniowo zabezpieczone
preparatami przeciwko korozji biologicznej, po-
niewa polskie prawodawstwo, bazujc na su-
rowcu sabej jakoci, narzucio normy mogce
zapewnia zabezpieczenie przyszych konstrukcji
drewnianych - bez uwzgldnienia zalet drewna
klejonego. Tymczasem konstrukcje z drewna kle-
jonego w wielu krajach europejskich nie podle-
gaj wymogom impregnacji bez wzgldu na miej-
sce zastosowania zarwno w obiektach wido-
wiskowych jak i basenach. Tak wybudowane
obiekty funkcjonuj ju od dziesicioleci. Dodat-
kowo, w poczeniu ze rodkiem zabezpieczaj-
cym powierzchni przed bezporednim dziaa-
niem wody, drewno klejone jest stosowane nawet
na konstrukcje naraone na wpyw czynnikw
atmosferycznych.
Drewno klejone jest ognioodporne
Drewno klejone o penym, litym przekroju
wbrew pozorom nie pali si dobrze, musi jednak
speni pewne wymagania, jak np. sfazowane
krawdzie i dokadnie oszlifowana powierzchnia.
Pomie na belkach z klejonki ganie samoczyn-
nie, o ile elementy te nie s wystawione na bez-
porednie dziaanie pomieni. Zwglona ze-
wntrzna powoka chroni przed zniszczeniem
wewntrzne warstwy elementu konstrukcyjnego,
a tym samym zapewnia dugotrwa odporno
na dziaanie ognia. Z tego wzgldu wewntrzna
cz przekroju drewnianego moe dugo zacho-
wa nono w budynku objtym poarem. Dzi-
ki temu konstrukcje z drewna klejonego s nie-
zwykle stabilne pod obcieniem ogniowym
i z atwoci speniaj normowe standardy og-
nioodpornoci i opniania spalania.
Konstrukcje drewniane projektuje si na odpor-
no ogniow do R 90 (90 min). Uzyskanie wy-
szej odpornoci wymaga ochrony za pomoc oka-
dzin, np. pyt gipsowych - tracimy jednak wwczas
cay urok konstrukcji drewnianej. Wymagana od-
porno ogniowa zaley od klas obcienia poa-
rowego, konstrukcje projektuje si rwnie pod
ktem stopnia rozprzestrzeniania ognia (patrz te
str. 16 i 17). W najczciej spotykanych budyn-
kach klasy B 30 min., klasy C 15 min.
Drewno klejone izoluje
Drewno ma bardzo niski wspczynnik przewodze-
nia ciepa. Moe by wbudowane w konstrukcj
nie powodujc powstawania mostka termiczne-
go, a wrcz czasami jest stosowane jako izolator.
Dziki temu dobrze si sprawdza zarwno przy
wysokich jak przy niskich temperaturach, uatwia
proste wykonawstwo konstrukcji, poniewa bel-
ka z drewna klejonego moe by wbudowana
w mur lub dach nie powodujc nadmiernej
ucieczki ciepa lub problemw z kondensacj
pary wodnej czy przebarwieniami.
Rwnie dziki temu, drewno zapewnia komfort
cieplny i jest przyjemne w dotyku zarwno w cie-
ple, jak i podczas chodw.
8
Drewno klejone jest pikne
Czowiek od wiekw przywyk do obcowania
z drewnem, jest ono dla ludzi najbardziej natural-
nym budulcem. Takie same odczucia budzi drew-
no klejone: stwarza komfort psychiczny, jest ono
tak samo przyjazne, ciepe i oryginalne jak suro-
we drewno, i dlatego jest postrzegane tak samo
jak materia naturalny.
W konstrukcjach nonych drewno klejone spenia
rol gwnego elementu konstrukcyjnego - ale
rwnie nadaje caej budowli unikalny charakter.
Umoliwia wykonanie indywidualnych ksztatw
- duych czy maych, prostych i wygitych. Kolor
i wygld drewna dodaje budynkom wizualnego
ciepa i wiata. Wraz z innymi naturalnymi mate-
riaami drewno klejone moe wytworzy unikaln
atmosfer i miy, nastrojowy klimat wntrza archi-
tektonicznego, a tym samym przyczyni si do
stworzenia dobrych warunkw przebywania oraz
pracy.
Drewno klejone jest atwe do wytwarzania
i czenia
Czsto moe by opacalne obrobienie i przygo-
towanie konstrukcji do montau w trakcie pro-
dukcji, tak by na budow mogy przyjecha jako
elementy prefabrykowane, gotowe do wbudowa-
nia. Prefabrykacja moe obejmowa takie opera-
cje jak: wiercenie otworw na ruby i sworznie,
frezowanie wci, wklejanie cznikw i wkadek
stalowych, czy warstw obcego materiau.
W razie potrzeby drewno moe by rwnie ob-
rabiane na miejscu budowy przy uyciu zwykych
rcznych narzdzi.
Konstrukcje drewniane o wysokim stopniu przy-
gotowania atwo mona dostosowa do duych
budynkw zapewniajc szybki monta przy po-
mocy lekkich dwigw i rcznych narzdzi, -
czc elementy na ruby, sworznie, gwodzie, oku-
cia i czniki specjalistyczne. Biorc pod uwag
wytrzymao drewna, mona zapewni silne,
bezpieczne i trwae poczenia. Monta przebie-
ga szybko i sprawnie w kadych warunkach po-
godowych - rwnie zim. Uytkownicy budyn-
kw z drewna klejonego mog atwo przymoco-
wa do konstrukcji wszelkie elementy uytkowe,
jak instalacje czy wyposaenie wntrz, meble itp.
MATERI A BUDOWL ANY: DREWNO KL EJ ONE
Produkcja i kontrola

Produkcja
Drewno klejone wytwarza si poprzez sklejanie
cienkich desek, tak zwanych lameli. Podczas skle-
jania powinny mie one jednorodn wilgotno,
wynoszc okoo 12%. Dlatego drewno przed
uyciem jest suszone w suszarniach wyposao-
nych w system pomiaru wilgotnoci, a nastpnie
przechowywane przez jaki czas w magazynie
drewna suchego. Fabryki drewna klejonego za-
wsze maj magazyny drewna suchego. Jednak
przy wikszych zamwieniach lub przy specjal-
nych wymiarach desek naley liczy si z wydu-
onym czasem realizacji ze wzgldu na koniecz-
no wysuszenia wikszej ni zwykle partii tarcicy
o okrelonych wymiarach. Tarcica sortowana jest
zgodnie z wymogami normowymi, odpady kasu-
je si (odpady z zakadw grupy LILLEHEDEN
s sprzedawane na opa do miejskiej ciepowni).
Deski s nastpnie czyszczone, na kocach frezo-
wane s wycicia do zcza palczastego. Na frezy
nakada si klej, po czym ciska ze sob dwie kolej-
ne deski. W ten sposb deski czy si w dugie li-
stwy, tzw. lamele, o dugo najczciej 20-24 m.
Tak przygotowany materia jest odstawiany do
wysuszenia kleju w zczach. Nastpnie lamele s
strugane do odpowiedniej gruboci (zazwyczaj
33 lub 40 mm), po czym na ich powierzchnie na-
kadany jest klej. Kolejne warstwy lameli skada
si ze sob, jednoczenie naginajc je w odpo-
wiednio duych ciskach do danego ksztatu.
Przez cay czas schnicia, tak zoone drewno jest
ciskane. Dla uzyskania odpowiedniej jakoci z-
cza, schnicie kleju odbywa si w temperaturze
co najmniej 40C. Podczas schnicia kleju pod-
trzymuje si wysz wilgotno powietrza dla
uniknicia wysuszenia powierzchni drewna. Tam,
gdzie jest to moliwe (gwnie w wypadku ele-
mentw prostoliniowych), do suszenia i utwar-
dzania kleju stosuje si piec elektryczny na prd
wysokiej czstotliwoci.
Po wyschniciu kleju otrzymuje si elementy
o danym ksztacie. Nastpnie musz one by
wykoczone, tj. naley ci koce i ewentualnie,
powierzchnie boczne pod odpowiednim ktem,
szlifowa, frezowa otwory i wcicia, zakonser-
wowa powierzchni, naoy okucia itd.
10
Kontrola
Proces produkcji drewna klejonego jest oparty na
normach Europejskich EN 14080, EN 386 i nor-
mach zwizanych, a gotowy produkt spenia wy-
mogi klas wytrzymaoci zgodnie z norm EN
1194. Zachowanie rygorw produkcyjnych
zgodnoci z norm jest weryfikowane w sposb
cigy. Kontrola zewntrzna dokonywana jest
przez inspektorw niezalenej instytucji ceryfika-
cyjnej. Kontrola produkcji obejmuje m. innymi:
Wilgotno tarcicy
Wytrzymao zcz palczastych
Jako szlifowania
Mieszanie i nakadanie kleju
Czasy klejenia
Nacisk pod pras
Warunki schnicia kleju, tj. temperatur oraz
wilgotno powietrza.
Na bieco wykonuje si testowanie wytrzymao-
ci zcz palczastych poprzez gicie prbek oraz
jakoci klejenia belek drewna klejonego poprzez
tzw. test delaminacyjny. Ewentualnie testy te uzu-
penia si poprzez sprawdzanie wytrzymaoci na
cicie warstwy kleju. Testy takie przeprowadza
si dla kadej wyprodukowanej partii materiau.
Wyniki wszystkich testw jak rwnie informacje
oraz dane dotyczce produkcji s archiwizowane
przez producentw drewna klejonego przez
okres min. 5 lat.
Znakowanie na produktach
Stosowanie normy EN 14080 upowania Lillehe-
den, jako jedn z niewielu firm na rynku, do stoso-
wania europejskiego oznakowania towarw .
Kady wyprodukowany element jest oznakowany
tym symbolem, z okreleniem klasy wytrzymaoci
drewna oraz oznaczeniami norm zwizanych.
Firma LILLEHEDEN posiada certyfikaty na zgod-
no produkcji z normami produkcyjnymi, przyzna-
wane niezalenie dla kadej z fabryk przez SP, Naro-
dowy Szwedzki Techniczny Instytut Badawczy.
Przedstawiciel SP na bieco nadzoruje produkcj
drewna klejonego: odwiedza zakady bez zapowie-
dzi co najmniej dwa razy do roku, pobierajc prb-
ki zcz palczastych oraz drewna klejonego do prze-
testowania. Wizyty kontrolne zapewniaj, e pro-
dukcja drewna klejonego odbywa si zgodnie
z obowizujcymi normami oraz przepisami, jed-
nak wycznie same zakady odpowiadaj za pro-
dukcj. Dla zabezpieczenia konsumentw przedsi-
biorstwa s zobowizane posiada ubezpieczenie
od odpowiedzialnoci producenta.
Gatunki drewna
W konstrukcjach z drewna klejonego najczciej
stosuje si wierk. Ma on dobre waciwoci wy-
trzymaociowe i posiada jasny i atrakcyjny wygld.
wierk wydziela i przyjmuje wilgo stosunkowo
wolno i umiarkowanie pracuje przy zmianach wil-
gotnoci powietrza.
Skuteczna ochrona wierku przed gniciem poprzez
impregnowanie pod cinieniem nie jest moliwa,
a drewno klejone impregnowane pod cinieniem
powinno by wytwarzane z drewna podatnego na
impregnacj, np. z sosny. Przy klejeniu sosny im-
pregnowanej pod cinieniem wymaga si, aby de-
ski po wysuszeniu w piecu stay w magazynie
drewna suszonego przez duszy czas w celu za-
pewnienia jednorodnej wilgotnoci. Poza wier-
kiem i sosn mona mwi o stosowaniu innych
gatunkw drewna. Na przykad tam, gdzie ele-
menty drewniane naraone s na kontakt z opada-
mi atmosferycznymi, korzystne jest zastosowanie
drewna modrzewiowego.
Klasy drewna
Duskie fabryki wykonuj standardowo drewno
klejone klas GL28 i GL32 wg Normy Europejskiej
EN 1194. Jest ono wytwarzane z tarcicy klas C30
i C40 sortowanej maszynowo zgodnie z norm
EN 14081. Klasa GL36 moe by dostpna na
specjalne zamwienie, ma ona jednak zastosowa-
nie tylko przy bardzo duych konstrukcjach. Przy-
kady zastosowania tarcicy do uzyskania okrelo-
nych klas gotowych elementw:
Klasa drewna klejonego GL28h GL32c GL32h
Klasa tarcicy C30 C40 + C30 C40
Naley odrnia klasy drewna wg norm EN od klas
wg norm DIN, ktre przy identycznym oznaczeniu
drewna klejonego, s czciowo wykonywane z tar-
cicy niszych klas i maj nieco nisz wytrzymao.
Klej
Jeeli nie ustalono inaczej, stosuje si klej melami-
nowy, a dla niektrych specyficznych konstrukcji
klej rezorcynowy. Utwardzona fuga kleju jest tak
samo jak drewno odporna na pogod, wilgo, gni-
cie i ogie. Utwardzony klej nie wydziela adnych
szkodliwych substancji, rwnie podczas poaru.
Fuga z kleju melaminowego ma barw szar, a re-
zorcynowego jest czerwonobrzowa.
12
Zaoenia do projektowania
Przekrj
Belki z drewna klejonego najczciej maj peen
przekrj prostoktny, zazwyczaj pozwalajcy na
osignicie ekonomiczne rozwizanie konstruk-
cyjne przy zastosowaniu wymiarw standardo-
wych. Wymiar standardowy powstaje ze zoenia
kilku warstw lameli, a jego szeroko jest mniej-
sza od szerokoci lameli o 10-15mm, czyli o stra-
t na szlifowaniu.
Belki standardowe
Najczciej stosuje si 2 typoszeregi wymiarowe,
dla drewna klejonego wykonanego z lameli, kt-
re po ostruganiu przed klejeniem maj wysoko
33 mm lub 40 mm.
Typoszereg dla lameli wysokoci 33 mm obej-
muje nastpujce wymiary belek:
szerokoci: 65, 90, 100, 115, 140, 160, 185,
200 mm
wysokoci: n x 33 mm, przy czym n 3
Typoszereg dla lameli wysokoci 40 mm obejmu-
je nastpujce wymiary belek:
szerokoci: 60, 80, 100, 120, 140, 160, 180,
200, 220, 240 mm
wysokoci: n x 40 mm, przy czym n 3
Na specjalne yczenie mog by rwnie produ-
kowane elementy z lameli gruboci 18, 20, 35,
38 lub 45mm. Szeroko belki wiksz ni 240
mm mona rwnie uzyska poprzez uoenie
obok siebie i sklejenie 2 wszych elementw, ale
utrudnia to produkcj a tym samym powoduje
powstanie droszego produktu.
Firma LILLEHEDEN oferuje ponadto szerok
gam standardowych przekrojw belek, ktre
szybko mog by dostarczone w dugoci 13 m.
Wysokoci standardowe
Dla belek elementw krzywoliniowych o we-
wntrznym promieniu krzywizny mniejszym ni
7.5 m wysoko standardowa stanowi wielokrot-
no 33 mm, co odpowiada 3 warstwom na
100 mm (10 cm). Dla konstrukcji gitych o pro-
mieniu wewntrznym poniej 6 m stosuje si
jeszcze ciesze lamele. Mae promienie s jednak
niezalecane ze wzgldu na wysokie koszty i wy-
duenie cyklu produkcji.
W wikszoci wypadkw korzystne jest, aby ze
wzgldu na wytrzymao oraz sztywno dobra
przekrj, w ktrym stosunek pomidzy wysoko-
ci h a szerokoci b jest tak duy jak to moliwe.
Jednak im wiksza jest proporcja h/b, tym wa-
niejsze staje si efektywne usztywnienie belki tak,
by nie nastpio jej wyboczenie pod obcieniem.
Przy zwyczajnym, dobrze wykonanym i skutecz-
nym usztywnieniu mona zazwyczaj uzyska war-
to h/b rwn okoo 7. Belki wysze w stosunku
do swej szerokoci wymagaj zazwyczaj podjcia
szczeglnych rodkw. Uycie belek o smukoci
powyej 12 jest najczciej nieekonomiczne.
MATERI A BUDOWL ANY: DREWNO KL EJ ONE
100
140
120 240 280 320 360 480
oraz supach. Mona je te z korzyci stosowa
jako belki drugorzdne w wikszych konstruk-
cjach oraz w konstrukcjach cigajcych i prze-
grodach.
Wymiary standardowe
[mm]
Drewno klejone standardowe
Fabryki drewna klejonego produkuj standardo-
wo elementy z drewna klasy GL24, GL28 lub
GL32. Tabelka poniej przedstawia standardowe
wymiary belek drewnianych - mona je czsto
dostarczy szybciej ni drewno klejone produko-
wane na zamwienie. Belki lub supy o wymia-
klasa wytrzymaoci (np. z GL28h na GL24h,
z GL32c na GL28c). Charakterystyki wybranych
wymiarw przekrojw przedstawiono na str. 38.
Wyej wymienione wymiary belek znajduj sze-
rokie zastosowanie w elementach fasadowych,
patwiach dachowych, belkach podogowych
Typoszereg 331/3 mm
Typoszereg 40 mm
Szerokoci elementw [mm] Szerokoci elementw [mm]
65 90 115 140 160 80 100 120 140 160 180 200 220 240
W
y
s
o
k
o

e
l
e
m
e
n
t

w

[
m
m
]
133
* * * * *
W
y
s
o
k
o

e
l
e
m
e
n
t

w

[
m
m
]
120
* * *
166
* * * * *
140
* * * *
200
* * * * *
160
* * * * *
225
* * * * *
180
*
233
* * * *
200
* * * * * * *
266
* * * * *
240
* * * * * * * * *
270
* * * * *
280
* * * * *
300
* * * * *
300
1)
* * * * * *
315
* * * *
320
* * * * *
333
* * * *
360
* * * * *
366
* * * *
400
* * * *
400
* * * *
440
* * *
1)
300mm przecite z 600mm
rach oznaczonych gwiazdk *, o dugoci do
13m, z drewna klasy GL28h lub GL32c, s do-
stpne w firmie LILLEHEDEN w terminie do
2 tygodni od zoenia zamwienia.
Belki standardowe produkowane s bez wzniosu.
Belki oraz supy standardowe s dostarczane
z kocami citymi pod ktem prostym, ale mo-
na te zamwi inne wykonane (nie bd wtedy
jednak traktowane jak belki standardowe, zatem
cena bdzie nieco wysza).
Belki o niewielkiej wysokoci przekroju (100,
120mm) ktre skadaj si tylko z 3 lameli nie
mona pod wzgldem obliczeniowym traktowa
jako drewno klejone (poniewa norma wymaga
co najmniej 4-ech warstw drewna).
Poza wymiarami standardowymi na skadzie s
czasem belki z drewna klejonego o wskim prze-
kroju, tj. szerokoci 37, 46 i 54 mm po zeszlifowa-
niu powierzchni, lub szerokoci 40, 50 i 65 mm
o surowej powierzchni piowanej. Wysoko prze-
kroju takich elementw wynosi od 133 mm do ok.
300 mm. Produkowane s one z przecieranych
(piowanych wzdunie) belek z drewna klejone-
go. W takich belkach, po przeciciu obniana jest
Wygite belki z drewna klejonego
Belki ukowe z drewna klejonego zazwyczaj wyko-
nuje si z jednakow krzywizn na caej dugoci,
14
lub czciowo ukowe, czciowo prostoliniowe.
Mona rwnie wykona dwigary, majce w r-
nych punktach rny promie gicia, w tym wy-
gite w rnych kierunkach, ale w jednej paszczy-
nie. Aby ograniczy naprenia w drewnie, naj-
mniejszy promie R krzywizny gicia drewna (zwy-
kle jest to promie uku spodu dwigara) nie powi-
nien by zbyt may w stosunku do gruboci warstw
drewna t. Warunki graniczne okrelaj wzory:
gdzie: f
m,k
[N/mm
2
], t[mm], R [mm]
Przekada si to na nastpujce najmniejsze do-
puszczalne promienie gicia dla wybranych gru-
boci i klas drewna:
Ograniczenia wielkoci produkcyjnych
Objto belek z drewna klejonego jest ograni-
czona ze wzgldu na wyposaenie produkcyjne
oraz czas, jaki musi min od naoenia kleju na
pierwsz warstw do cinicia pod pras. Naley
te liczy si z tym, e konstrukcje, ktre maj
objto wiksz od 10 m
3
i dugo ponad 25 m,
bd bardziej czasochonne w produkcji ni
mniejsze elementy.
Ograniczenia transportowe
Wielko poszczeglnych elementw wysyko-
wych jest ograniczona moliwociami transpor-
towymi, z tego wzgldu bardzo istotnym parame-
trem dostawy jest tak zwany gabaryt transporto-
wy, czyli najmniejszy prostokt, jaki mona opi-
sa na pojedynczym elemencie wysykowym.
W przypadku transportu drog ldow, wysoko
od jezdni do najwyszego punktu przewoonego
elementu konstrukcji nie moe wynosi wicej ni
4,4 m. Jeli gabaryt transportowy jakiej czci ma
wysoko przekraczajc 4,4m, przetransportowa-
nie tego elementu moe okaza si niemoliwe. Je-
li element jest transportowany w pozycji lecej,
szeroko standardowo wynosi 3,0 m. Jeli za ga-
baryt ma dugo przekraczajc 20 m, naley liczy
si ze znacznym zwikszeniem kosztw transportu
ze wzgldu na konieczno korzystania z pilota, a w
wypadku gabarytw ponad 23 m 2 pilotw.
Tolerancje wymiarw
Jeeli nie ustalono inaczej, obowizuj nastpuj-
ce tolerancje wymiarowe, zgodne z PN-EN
390:1994:
Wstpna strzaka ugicia
Wznios (wstpn strzak ugicia) mona wykorzy-
sta dla skompensowania uginania si belki z drew-
na klejonego pod przyoonym obcieniem. Dla
belek, ktre s proste lub prawie proste, wznios po-
winien by co najmniej rwny ugiciu konstrukcji
od ciaru wasnego oraz od czci staej obcienia
dugotrwaego. Typowa warto ujemnej strzaki
ugicia wynosi okoo 0,75 ugicia kocowego od
obcienia cakowitego, ale nie powinna przekra-
cza 1/200 dugoci cakowitej elementu.
Wyjtki od tych zasad mona uzasadni np. loka-
lizacj belki, waciwociami pokrycia oraz wi-
docznoci belek. Jeeli jedna belka jest np.
umieszczona wzdu jasnej murowanej ciany, to
chciaoby si z pewnoci zredukowa wznios
tak, by w stanie normalnego obcienia belka
przebiegaa rwnolegle do fug murarskich.
Belki z drewna klejonego zaprojektowane przez za-
kadowych inynierw dostarczane s zazwyczaj ze
wzniosem odpowia dajcym obcieniom dugo-
trwaym. Przy projektowaniu konstrukcji drewnia-
t R 150
min

Klasa drewna: GL28 GL32
t=33
1
/
3
mm 6170mm 5950mm
t=40mm 7410mm 7140mm
oraz

+
80
1
250
,k m
f
R
t
Wymiar Tolerancja Zakres stosowania
Szeroko 2mm dla wszystkich szerokoci
Wysoko
+ 4 mm / 2 mm
+ 1% / 0,5%
dla wysokoci poniej 400 mm
dla wysokoci powyej 400 mm
Dugo
2mm
0,1%
20 mm
dla dugoci poniej 2 m
dla dugoci od 2 m do 20 m
dla dugoci powyej20 m
Kt przekroju: Odchylenie od kta prostego wynosi co najwyej 1:50.
MATERI A BUDOWL ANY: DREWNO KL EJ ONE
nych w gr wchodzi jednak wiele czynnikw, a za-
kady produkcyjne tylko w wyjtkowych wypad-
kach maj moliwo oceny specyficznych warun-
kw. Z tego powodu wszystkie belki wykonywane
na podstawie rysunkw otrzymanych od Klienta,
dostarczane s z prostym spodem, tj. bez wzniosu,
o ile z Klientem nie ustalono tego inaczej. Belki
standardowe s zawsze proste, zobacz str. 13.
Wilgotno
Tam, gdzie drewno klejone nie znajduje si pod
bezporednim dziaaniem wody, osignity stan
rwnowagi pomidzy jego wilgotnoci a wilgot-
noci otoczenia zaley gwnie od wzgldnej wil-
gotnoci otaczajcego powietrza. Zobacz poniej
wykres obrazujcy stan rwnowagi wilgotnocio-
wej dla drewna sosnowego i wierkowego. Jeli
wilgotno drewna rni si od wielkoci odpowia-
dajcej stanowi rwnowagi wilgotnociowej z ota-
czajcym powietrzem, bdzie nastpowaa powolna
zmiana wilgotnoci drewna, a do osignicia stanu
rwnowagi przy danej wilgotnoci powietrza. Im
wiksza jest objto elementu drewnianego, tym
wolniej przebiegaj w nim zmiany wilgotnoci, za
przy duych wymiarach stosowanych w drewnie
klejonym, dzienne lub tygodniowe zmiany wilgot-
noci powietrza prawie nie bd mie wpywu na
kocow wilgotno drewna.
Po zmontowaniu konstrukcji i rozpoczciu uytko-
wania obiektu drewno w przypadku duych roz-
miarw moe dochodzi do stanu rwnowagi przez
okres nawet 2 lat.
Odksztacenia na skutek wilgoci
Drewno klejone, tak jak kade inne drewno, b-
dzie si rozszerza, kiedy wilgotno powietrza
zwikszy si, i kurczy przy wysuszaniu. Naley
liczy si z tym, e przy zmianie wilgotnoci drew-
na wynoszcej 1% spowoduje to nastpujce
zmiany wymiarowe:
Drewno klejone jest uwaane za bardziej stabilne
podczas zmian wilgotnoci otoczenia od zwykego
drewna. Nie wynika ze zmiany waciwoci drew-
na, ale z tego, e deski zostay przed sklejeniem wy-
suszone starannie do poziomu wilgotnoci typowej
dla drewna wbudowanego w konstrukcj, oraz dla-
tego, e z uwagi na ich due wymiary, elementy
z drewna klejonego zmieniaj swoj wilgotno po-
woli. Poza tym drewno klejone jest zazwyczaj rza-
dziej (ze wzgldu na wymiary) przenoszone w miej-
sce o innych warunkach wilgotnociowych ni
drewno lite.
Wilgotno drewna w momencie dostawy wynosi
ok. 12%. Normalnie wilgotno ta zmienia si
w granicach 4-5% w cigu roku. Dla konstrukcji
w pomieszczeniach ogrzewanych: od 7% zim do
12% latem. W pomieszczeniach nieogrzewanych
albo na zewntrz pod zadaszeniem: od ok. 17%
(zim) do 13% (latem).
Zmiana wymiarw na 1% zmian wilgotnoci
Wymiar zmiana wielkoci
Szeroko i wysoko 2 promile
Dugo 0,1 promila
16
szacunkowy. Do celw obliczeniowych, norma
PN-EN 1194:2000 definiuje nastpujce gstoci
charakterystyczne (dla wybranych klas drewna):
Izolacja cieplna
Wspczynnik przewodzenia ciepa dla drewna kle-
jonego wynosi ok. 0,12 W/mK (0,1 kcal/hmC).
Poar
Pod wzgldem odpornoci poarowej drewno klejo-
ne jest generalnie oceniane jako korzystny materia,
m.in. dlatego, e podczas poaru zachowuje si
w sposb przewidywalny, a take jego nono
w trakcie poaru zaley od niezwglonego przekroju
pozostaego. Drewno klejone bez wikszych trudno-
ci mona doprowadzi do stanu w ktrym bdzie
ono speniao wymagania dla materiaw konstruk-
cyjnych nie rozprzestrzeniajcych ognia (NRO).
Warto przy tym zauway, e klasyfikacja ogniowa
wykonana w ITB na prbkach drewna LILLEHE-
DEN, wykazaa, e elementy o wymiarach 120/120
mm speniaj wymagania NRO bez dodatkowych
zabezpiecze. Elementy o mniejszym przekroju mu-
sz by uodporniane za pomoc impregnacji. Kon-
strukcyjne elementy drewniane wykonuje si zazwy-
czaj w klasach odpornoci ogniowej od R15 (15
min) do R90 (90 min) bez dodatkowych zabezpie-
cze czy powok malarskich, jakie konieczne s dla
uzyskania tej klasy w wypadku elementw stalo-
wych. Wymagan odporno ogniow ustala si za-
wsze dla okrelonego obiektu, w zalenoci od klasy
odpornoci poarowej.
Uzyskana klasa odpornoci zaley od stosunku
szerokoci do wysokoci przekroju b/h, wsp-
czynnika wykorzystania nonoci a (lub inaczej
od zapasu nonoci) oraz od tego, czy element
jest naraony na dziaanie ognia z 3 czy z 4 stron.
Klas odpornoci ogniowej ustala si oddzielnie
dla elementw zginanych, ciskanych, oraz dla
stref cinanych belek. Na nastpnej stronie przed-
stawiamy wycig z klasyfikacji ogniowej ITB na
drewno produkowane przez Lilleheden.
Jeeli istnieje moliwo okresowego oddziaywania
wody na konstrukcj, a powietrze nie moe swobod-
nie przepywa wok drewna klejonego, to jego
wilgotno moe wzrosn do 18-20%. Tak dua
wilgotno moe wystpi, jeeli drewno klejone
w duszych okresach, zwaszcza jesieni i zim, ska-
dowane jest na placu budowy bez przedsiwzicia
specjalnych rodkw ochronnych podczas przecho-
wywania. Jeeli wilgotne drewno klejone zostaje
wbudowane w konstrukcj, budynku nie naley zbyt
intensywnie ogrzewa. Jeeli tak si jednak stanie,
wilgotno przekroju drewnianego bdzie ulegaa
zmianie tak, jak to pokazano na diagramie na stronie
15. Moe mie miejsce tworzenie si silnych spka,
poniewa czci zewntrzne wysuszaj si szybciej
i mocniej ni pozostae. Jednak wikszo spka
bdzie miaa tendencj do zmniejszania si w miar
tego jak belka wyrwna wilgotno w caej swojej
objtoci do stanu rwnowagi i zazwyczaj nie bdzie
to mie znaczenia dla jej wytrzymaoci.
Konstrukcje naraone na wpywy atmosfe-
ryczne
W wypadku konstrukcji naraonych na oddziay-
wania atmosferyczne naley pooy nacisk na
ochron konstrukcyjn oraz impregnacj po-
wierzchni, zobacz s. 32.
Ciar
Ciar waciwy drewna klejonego ustalany jest
zazwyczaj na 5 kN/m
3
, tzn. jego masa wynosi
okoo 500 kg/m
3
. Jest to praktyczny parametr
Klasa drewna klejonego GL 28c GL 32c,
GL 28h
GL 36c
GL 32h
Gsto [kg/m
3
] 380 410 430
MATERI A BUDOWL ANY: DREWNO KL EJ ONE
Elementy zginane
Minimalne szerokoci elementw zginanych [mm]:
Elementy ciskane (supy ciskane bez wyboczenia)
Minimalne szerokoci elementw ciskanych [mm]:
Elementy ciskane (supy ciskane z wyboczeniem)
Minimalne szerokoci elementw ciskanych [mm]:
Strefy cinane belek
Minimalne szerokoci elementw cinanych [mm]:
Wykazanie odpornoci przeciwpoarowej konstrukcyjnego drewna klejonego moe mie miejsce przy
przeprowadzaniu oblicze konstrukcyjnych lub na podstawie okrelanych przez ITB zasad klasyfikacji
ogniowej NP-939/A/99 dla drewna produkowanego przez Lilleheden.
A
A
A A
CY
(
CX
)
A
18
ZAMAWIANI E I DOSTAWY DREWNA
KLEJONEGO
Zamawianie
Ponisze informacje powinny znajdowa si na ry-
sunkach wykonawczych albo w opisie technicz-
nym projektu konstrukcji z drewna klejonego:
Klasa wytrzymaoci. Standardowo stosowana
jest klasa GL32c.
Gatunek drewna. Standardowo wierk. Przy wy-
sokiej wilgotnoci otoczenia, mona rozwaa
wykonanie elementw z modrzewia lub drewna
sosnowego impregnowanego pod cinieniem.
Sosna, modrzew lub inne gatunki drewna dostar-
czane s na yczenie.
Klasa wilgotnoci. W zamwieniu naley okreli
w jakiej klasie warunkw wilgotnociowych
okrelonych w normie PN-B-03150:2000 bdzie
pracowa zamwiony element. Norma ta wyr-
nia nastpujce klasy wilgotnociowe:
Klasa 1 - wilgotno drewna < 12% odpo-
wiada temperaturze 20C i wilgotno
wzgldna otoczenia przekracza 60% tylko
przez kilka dni w roku. Jest to najczciej
stosowana klasa warunkw wilgotnocio-
wych, waciwa dla wszelkich obiektw wi-
dowiskowych i sportowych, w tym dla base-
nw z waciwie zaprojektowan wentyla-
cj.
Klasa 2 - wilgotno drewna < 20% odpo-
wiada temperaturze 20C i wilgotno
wzgldna otoczenia przekracza 85% tylko
przez kilka dni w roku.
Klasa 3 - odpowiada warunkom powoduj-
cym wilgotno drewna wysz ni w klasie
2 i dotyczy tylko wyjtkowych przypadkw
konstrukcji, przypisanych do tej klasy.
Wymiary belek. Zazwyczaj korzystne jest stoso-
wanie szerokoci i wysokoci standardowych, jak
podano na s. 13. Dugoci belek oraz zmienn
wysoko przekroju podaje si najlepiej przy po-
mocy rysunku.
Tolerancje. Jeeli wymaga si od producenta in-
nych tolerancji ni te, ktre podano na stronie
14, naley o tym poinformowa.
Wygicie. Wielko ewentualnie przewidzianej
wstpnej strzaki wygicia belek i dwigarw.
Przygotowanie specjalne oraz okucia. Przygoto-
wanie, wycicia, wyfrezowania, otwory oraz
ewentualny monta oku w trakcie prefabrykacji
okrela si najlepiej na rysunkach technicznych.
Zabezpieczenie powierzchni. Opis zabezpieczenia
powierzchni w fabryce oraz na placu budowy.
O ile nie ustalono inaczej, cae drewno jest 1 raz
gruntowane bezbarwnym rodkiem ochronnym
do drewna w zakadzie. Zakad produkcyjny wy-
konuje na yczenie rwnie pene zabezpieczenie
powierzchni. Zobacz te na stronie 32 informa-
cje na temat zabezpieczenia powierzchni.
Opakowanie. Na przykad w foli plastykow,
ktra zapobiega zabrudzeniu drewna klejonego.
Poza powyszymi informacjami, przy skadaniu
oferty oraz zamawianiu towarw potrzebne s
nastpujce informacje:
Nazwa budowy.
Adres dostawy, ewentualny rysunek z poda-
niem drogi dojazdowej.
Osoba kontaktowa.
Termin dostawy.
Okucia - informacja o montau oku w trak-
cie prefabrykacji, dostawy z okuciami do
montau na budowie lub dostawy bez oku.
Informacja o tym czy drewno klejone bdzie
widoczne w gotowym budynku, m.in. ze
wzgldu na wybr miejsca umieszczenia tab-
liczki znamionowej.
Dostawa
Drewno klejone dostarcza si zazwyczaj na samo-
chodach ciarowych wyposaonych w dwig.
Drewno klejone poddaje si ogldzinom w trak-
cie odbioru dostawy, po czym zgasza si ewentu-
alne szkody powstae podczas transportu i infor-
muje o nich w terminie do 8 dni po dostawie.
Reklamacje wzgldem usterek i brakw naley
zoy przed montaem. Cae drewno klejone do
konstrukcji nonych powinno posiada tabliczk
znamionow podajc miejsce oraz dat produk-
cji. Na yczenie mona zmieni miejsce umiesz-
czenia tabliczki znamionowej, jednak tabliczek
nie mona usuwa.
ZAMAWI ANI E I DOSTAWY DREWNA KL EJ ONEGO
Drewno klejone na placu budowy
Drewno klejone na placu budowy jest naraone na wilgo.
W wilgotnym drewnie klejonym podczas pniejszego
schnicia mog powstawa pknicia, poniewa drewno kle-
jone, tak samo jak kade inne drewno, zmienia wymiary
podczas zmian swojej wilgotnoci. Zwaszcza szybkie i gwa-
towne wysychanie powoduje powstawanie pkni od wysy-
chania, zob. s. 15.
Ponadto drewno klejone moe ulec zabrudzeniu. Dlatego
drewno klejone naley traktowa ostronie na placu budo-
wy. Drewno klejone najczciej jest dostarczane na plac bu-
dowy zapakowane w foli plastykow, ale folia ta nie suy
do ochrony przed wilgoci. Najwaniejszym celem zastoso-
wania plastyku jest ochrona drewna klejonego przed zabru-
dzeniem. Po dostawie naley foli usun z drewna, aby za-
pobiec kondensacji wilgoci pod foli.
Aby mie pewno, e drewno klejone bdzie wolne od
usterek i e bdzie piknie wyglda w gotowym budynku,
naley stosowa si do poniszych wskazwek.
Skadowanie
Przy ukadaniu w sztaple pomidzy elementami z drewna
zawsze naley stosowa przekadki, ktre powinny lee
w pionie jedna nad drug. Sztaplowanie powinno odbywa
si na rwnym i suchym podou. W przeciwnym wypadku
drewno klejone moe np. ama si podczas dugotrwaego
skadowania.
Przykrycie
Przy skadowaniu na zewntrz drewno klejone naley przy-
kry plandek, bez wzgldu na to czy zostao w fabryce zapa-
kowane w foli czy nie. Przykrycie powinno umoliwia wen-
tylacj i chroni przed wilgoci oraz wod parujc z ziemi.
Wentylacja
Jeeli pod foli plastykow dostanie si wilgo, np. na sku-
tek kondensacji, to naley foli usun, tak by powietrze
mogo wysuszy drewno klejone. Tam gdzie pod foli do-
stao si tylko troch wody, wystarczy j podziurawi tak,
by woda moga wyj na zewntrz. W przeciwnym wypad-
ku mog powsta przebarwienia drewna klejonego na sku-
tek zagrzybienia, np. sinizna.
Ochrona krawdzi
Przy podnoszeniu dwigiem naley stosowa szerokie
uchwyty, za krawdzie drewna naley chroni elastyczny-
mi ktownikami, tak by unikn ladw po podnoszeniu.
20
Przykrycie
Drewno klejone naley przenie pod dach tak szybko
jak to moliwe i chroni je przed wod przesczeniow
oraz innym oddziaywaniem wody w okresie budowy.
Drewno klejone moe wytrzyma dziaanie wody, ale
wilgotne drewno klejone moe stwarza problemy
w postaci pogorszenia wygldu, duych pkni na sku-
tek wysychania oraz wikszych ugi ni przewidywane
w projekcie.
Schnicie
Jeeli drewno klejone nabrao wilgoci znacznie wicej po-
nad 12%, ktre miao w chwili dostawy, to schnicie po-
winno odbywa si powoli. Dziki temu unika si po-
wstawania pkni, ktre pojawiaj si kiedy drewno
schnie zbyt szybko, zobacz s. 15. Ponadto naley zwrci
uwag na to, i ugicie ulega zwikszeniu, kiedy belki
drewna klejonego s silnie obcione podczas schnicia.
Okucia
Unika plam rdzy lub smug na drewnie klejonym. Stoso-
wa okucia zabezpieczone przed korozj oraz takie rod-
ki czce, jak na przykad ocynkowane czniki, gwo-
dzie, ruby, sworznie lub wkadki.
KONSTRUKCJ E TYPOWE
Dwigary 2-spadowe (dwutrapezowe)
Dwigary 1-spadowe (trapezowe)
Dwigary o zakrzywionej i zmiennej wysokoci
przekroju (bumerangowe) stosowane s tam, gdzie
potrzebne jest wiksze pochylenie poaci dacho-
wej (ok. 5-12). Ze wzgldu na powstajce w ta-
kich belkach naprenia w kierunku prostopadym
do wkien drewna, naley dobiera stosunkowo
duy promie krzywizny na dolnej krawdzi dwi-
gara (patrz te informacje na stronie 14).
Dwigary bumerangowe
Dwigary ukowe
Ksztat takich dwigarw sprawia, e pod ob-
cieniem bd w nich powstawa stosunko-
wo due przesunicia poziome u podpr
przesunicia te musz by uwzgldniane przy
projekcie niszych czci konstrukcji.
Dwigar w czci ukowej musi by bez-
wzgldnie weryfikowany obliczeniowo na
naprenia w strefie kalenicowej, zgodnie
z PN-B-03150 rozdzia 4.2.4.
KONST RUKC J E T YP OWE
Dla uatwienia projektowania przedstawiono po-
niej kilka typw dwigarw oraz szacunkowych
wymiarw przekrojw, znajdujcych zastosowa-
nie w typowych paskich konstrukcjach.
Belki
Belki proste o staym przekroju stosuje si zwasz-
cza w konstrukcjach dachowych i jako konstruk-
cje belkowe pomidzy pitrami. S ukadane jako
belki cige jedno- lub wieloprzsowe, albo ci-
ge czone przegubowo (belki gerberowskie).
Dwigary proste 1-przsowe
Dwigary proste wieloprzsowe
Dwigary proste gerberowskie
Wszystkie zakady produkuj i magazynuj belki
wedug programu standardowego. Umoliwia to
szybkie dostawy i korzystny poziom cen. Belki stan-
dardowe omwione s bliej na stronie 13.
Dwigary jednospadowe i dwuspadowe stosowane
s gwnie jako belki dachowe, wobec ktrych
stawia si wymogi wzgldem poziomej krawdzi
dolnej (pomijajc wielko wygicia), natomiast
grna krawd belki ma unosi paszczyzn da-
chu (nachylenie do ok. 5). Ksztat spadku dwi-
gara belki zapewnia waciwy spadek dachu.
10 <
b
h
,
12 18
l l
h = , L = 5 25 m
10 <
b
h
,
15 20
l l
h = , L = 10 30 m
10 <
b
h
,
15 20
l l
h = , L = 10 30 m
10 15
l l
h = ,
20 30
1
l l
h = , L = 10 40 m
10 15
l l
h = ,
20 30
1
l l
h = , L = 10 30 m
10 18
l l
h = ,
18 30
1
l l
h = , L = 10 40 m, < 12
8 15
l l
h = ,
10 20
l l
f = , L = 6 30 m
22
Dwigary mog by sprone cigami stalowymi
lub drewnianymi. W takim wypadku korzystnie
zmienia si rozkad napre, co umoliwia zastoso-
wanie mniejszego promienia krzywizny i mniejszych
wymiarw przekroju poprzecznego. cigi czsto s
wyprowadzane na zewntrz elementw drewnia-
nych, dla umoliwienia regulacji oraz usunicia
ewentualnych niedokadnoci montau. Ponadto,
przy duych konstrukcjach moe by konieczne po-
nowne sprenie cigw oraz pocze na sworznie
jaki czas po oddaniu konstrukcji do uytkowania.
Dwigary ze cigami
Przy dachach o nachyleniu wikszym ni 15 dwi-
gary mog by wykonane z dwch belek z drewna
klejonego, trzymanych razem przez cig z drewna
klejonego lub ze stali. Moliwe do osignicia roz-
pitoci przekraczaj 60 m.
Belki kratownicowe
Due belki kratownicowe s czsto wykonywane
w caoci z drewna klejonego. W belkach redniej
wielkoci drewno klejone stosuje si w pasach
grnym i dolnym kratownicy oraz w najdu-
szych i krzyulcach i supkach, natomiast krtsze
elementy wykonuje si z drewna litego. W przy-
padku duych si rozcigajcych krzyulce roz-
cigane s czsto wykonywane ze stali.
Przy wykonaniu belki grnej uksztatowanej jako
parabola mona uzyska konstrukcje szczeglnie
ekonomiczne. Siy w krzyulcach kratownicy
bd mae, za poczenia mona wykona
w prosty sposb. Rozpitoci do okoo 100 m.
Belki wzmocnione spodem cignami
W konstrukcjach belkowych wzmocnionych ci-
gnami stalowymi obcienie przyjmowane s
przez konstrukcj gwnie poprzez siy normalne,
podobnie jak w belkach kratownicowych. Kon-
strukcje ze cigiem dolnym posiadaj zazwyczaj
mniej pocze i s prostsze od kratownic. Nato-
miast s bardziej wraliwe na nierwne obcienie
ni belki kratownicowe. Czci rozcigane s naj-
czciej wykonane ze stali, co naley zawsze roz-
way z punktu widzenia ochrony poarowej,
gdy stal jest mniej odporna na ogie od drewna
(stal ulega uplastycznieniu w podwyszonej tem-
peraturze). Rozpitoci do okoo 60 m.
KONSTRUKCJ E TYPOWE
Ramy
Ramy z drewna klejonego s czsto wykorzysty-
wane na konstrukcje hal przemysowych, budyn-
kw rolniczych oraz sal sportowych. Zazwyczaj s
one wykonywane jako ramy dwuczciowe, z-
czone w kalenicy. Rozpito hal wynosi zazwy-
czaj od 10 do 50 m, jednak wiksze rozpitoci s
rwnie moliwe. Odlego w szeregu pomidzy
poszczeglnymi ramami wynosi zazwyczaj od
3 do 6 m, przy czym ze wzgldw ekonomicznych
najlepiej, eby bya tak dua jak jest to moliwe.
Ramy z zakrzywionymi naroami. Ten typ ramy jest
przy znacznych rozpitociach stosowany najczciej
i jest on bardzo ekonomiczny. Poa dachu moe
mie ksztat zgodny z ksztatem ramy albo tworzy
pask poa i pionow fasad, opierajc si na ele-
mentach stycznych do gwnej konstrukcji, przedu-
ajcych prostoliniowy odcinek rygla i stopy ramy.
Ramy z zakrzywionymi naroami, ze wietlikami.
W przypadku kiedy jest podane wiato dzien-
ne wchodzce do wewntrz przez szczyt dachu,
stosuje si due ramy nierwnej wielkoci, gdzie
dwigar na jednej poowie ramy zachodzi nad
dwigar drugiej poowy ramy. W ten sposb po-
wstaje przestrze na pionowy otwr okienny, b-
dcy jednoczenie prostym odpowietrzeniem
oraz otworem wentylacyjnym.
Ramy z ukonymi supami. Ten typ ramy jest szero-
ko stosowany w silosach paskich i magazynach
materiaw sypkich. Poprzez uoenie nachylenia
ng oraz powierzchni dachu nad ktem zblionym
do kta nasypu zmagazynowanej substancji, redu-
kuje si nacisk na ciany, a konstrukcja staje si
funkcjonalna i ekonomiczna. Ponadto ksztat ten
stosowany jest w budynkach, w ktrych z rnych
powodw pragnie si unikn stosowania piono-
wych fasad.
Ramy narone. Ten typ ram wykonuje si zazwy-
czaj czc rygiel ze supem w narou na zcze
klejone palczaste, czasem za pomoc dodatkowe-
go elementu poredniego. Inne rozwizanie, to
czenie ram przy pomocy pyt ze stali lub sklejki,
czonych na czniki stalowe, lub te dodatko-
wo przyklejane. Czsto te wykonuje si ramy o
podwjnym ryglu ramy albo podwjnym supie.
Wtedy poczenie mona wykona stosujc ruby
i piercienie zbate, ktre najbardziej ekonomicz-
nie jest rozmieci w kole.
Ramy z dwch trjktnych czci. Konstrukcja moe
posiada pionowe ciany oraz duy okap dacho-
wy, jeeli potrzebna jest zadaszona powierzchnia
na zewntrz. Ukony rozcigany element pod
okapem moe by wykonany ze stali.
24
uki
uki z drewna klejonego wykonywane s zazwyczaj
z dwch czci jako uki trjprzegubowe poczone
w kalenicy stalowym okuciem, a przy maych siach
w zczu mona te wykonywa jako uki oparte
przegubowo tylko na podporach, przy czym 2 ele-
menty uku poczone s sztywnym zczem.
Wiksze uki naley czy z 3 lub wicej czci, jed-
nak w taki sposb, by zachowa 2- lub 3-przegubo-
wy statyczny schemat pracy. uki dwuczciowe
z poczeniem u gry s bardzo ekonomicznymi
formami konstrukcyjnymi, ktre m.in. stosuje si
w rolnictwie. uki takie mona wykonywa w do-
wolnym ksztacie, najczciej stosuje si ksztat
wycinka koa lub paraboli. Poszycie dachu wyko-
nuje si najczciej z desek lub sklejki, oraz papy
lub blach trapezowych. uki mog posiada wi-
doczne lub niewidoczne (ukryte w fundamencie)
cigi. cigi mona wykonywa ze stali albo, ze
wzgldw przeciwpoarowych, z drewna klejone-
go. Ze wzgldu na wystpujce ugicie cigu pod
ciarem wasnym, powinien on by podwieszony
na uku i skonstruowany w sposb umoliwiajcy
jego sprenie (nacignicie).
uki z widocznymi cigami ustawia si czsto na
supach dla uzyskania takiej samej wolnej wysoko-
ci w caym pomieszczeniu. uki stosuje si najcz-
ciej przy rozpitociach od ok. 20 m do 60 m.
uki bez widocznych cigw maj czsto cigi
zalane w posadzce. uki takie opiera si zazwy-
czaj na skonych elbetowych podporach wynie-
sionych nad ziemi na kilka metrw. S one sto-
sowane przy bardzo duych rozpitociach, osi-
gajcych do ok. 100 m.
Powierzchnia niewykorzystana przy cianach ze-
wntrznych moe by zmniejszona poprzez obni-
enie posadzki w czci przykrytej.
Kopuy i inne przekrycia
uki z drewna klejonego mog by rwnie -
czone w kopuy poprzez zastosowanie powek
ukw lub innych bardziej zoonych form kon-
strukcyjnych.
Proste belki z drewna klejonego rwnie wchodz
w skad konstrukcji przykrywajcych, kiedy np.
trzeba pokry due prostoktne powierzchnie bez
podpr porednich. W takich wypadkach czsto
stosuje si ruszty i kratownice przestrzenne.
KONSTRUKCJ E TYPOWE
Inne
Kadki dla pieszych
Kadki z drewna klejonego maj ksztaty ukowe
lub proste. Tam gdzie jest wymagana dua swo-
bodna wysoko, mona rozwaa most ukowy,
pamitajc o zapewnieniu wystarczajcej prze-
strzeni na rampy wejciowe. Mona te zastoso-
wa prosty most belkowy, ktry kocami spoczy-
wa na konstrukcji schodw.
Mosty naraone s na silne oddziaywania pogo-
dowe. Przy formowaniu konstrukcji gwnej oraz
szczegw naley bra pod uwag przykrycie
grnych paszczyzn drewna klejonego, dobre po-
krycie powierzchni oraz waciw konserwacj
drewna.
Maszty (pylony)
Maszty do linii sieci elektrycznej mona rwnie
wykonywa z drewna klejonego. Takie rozwiza-
nia powinny by wybierane szczeglnie ze wzgl-
dw ekologicznych, poniewa drewno klejone
wpasowuje si dobrze w krajobraz. Drewno kle-
jone jest konkurencyjne w stosunku do stali od
strony wytrzymaociowej, ale od stali lejsze.
Moe by prefabrykowane w duych partiach.
Istniej opracowane szczeglne typy masztw,
metody ich impregnowania i osadzania. Dlatego
zaleca si kontakt z producentem drewna klejo-
nego na pocztku projektowania tego typu kon-
strukcji.
Listwy odbojnicowe
Drewno klejone dobrze nadaje si na odbojnice
oraz elementy ochronne, porcze, listwy ochron-
ne przy rampach oraz chronice przed uderzenia-
mi samochodw. Podatno drewna klejonego na
ksztatowanie stwarza moliwoci wytwarzania
odbojnic ukowatych, ktre pod wzgldem
ksztatu s dostosowane do innych konstrukcji
albo stwarzaj ochronne zaokrglenie. Odbojnice
z drewna klejonego s elastyczne i zmniejszaj
uszkodzenia spowodowane uderzeniami. Uszko-
dzenia drewna klejonego mona atwo naprawi
na miejscu.
26
DETALE POCZE
Poczenia midzy elementami konstrukcyjnymi
z drewna klejonego jak rwnie pomidzy drew-
nem klejonym a innymi czciami budynku cz-
sto wykonuje si ze stali albo sklejki mocowanych
gwodziami, rubami, sworzniami oraz gadkimi
lub zbatymi piercieniami z warstwami pored-
nimi. Poniej przedstawiono przykady rozwi-
za typowych szczegw.
Poczenia belka - sup (1)
Sworze Larsena. Centralna pyta wykonana np. ze sklejki padzierzowej zapewnia centralne obcia-
nie supa. Sworze naley nacign, zwaszcza wtedy gdy wysoko belki jest dua.
Sworze wklejony. Zakotwiczenie belki do szczy-
tu supa przy pomocy sworznia wklejonego. Zo-
bacz te poczenie sworzniem Larsena.
Sklejka padzierzowa (pyta stalowa). Zakotwi-
czenie belki do supa przy pomocy sklejki albo
pytki stalowej przymocowanej gwodziami. Po-
czenie przedstawiono na penej szerokoci supa,
dlatego bdzie miao ono odpowiedni wytrzy-
mao na cignicie. Poczenie mona wykona
jako przenoszce moment a tym samym zapew-
ni poprzeczne usztywnienie od wiatru.
KONSTRUKCJ E TYPOWE
ruby stalowe. Zakotwiczenie belki do szczytu
supa przy pomocy paskownika stalowego na ze-
wntrz lub wpuszczonego w rodek przekroju
drewnianego oraz rub i sworzni.
Belki na supach stalowych. Pyta stalowa pod belk
drewnian moe przez docisk przenosi reakcj pio-
now, ewentualnie wsppracujc ze sworzniami
i jednostronnymi piercieniami zbatymi.
Poczenia belka - mur
Zakotwienie tam stalow. Mocowanie belki
z drewna klejonego do ciany murowanej tam
stalow oraz gwodziami. Pomidzy drewnem kle-
jonym a cegami naley pooy pap asfaltow.
Zakotwienie sworzniami. Zakotwienie belki
z drewna klejonego do ciany betonowej. Wylana
poniej belki poduszka z zaprawy wyrwnuje
nierwnoci betonu.
Poczenie belka-belka (3) Mocowanie wymianw do belek(4)
Poczenia stykowe, stosowane np. w zczach
gerberowskich. Podwieszenie belki dolnej zabez-
piecza belk grn (nachodzc) przed niedo-
puszczalnym ugiciem.
Okucie belkowe. Okucie belkowe moe zmniej-
szy dziaanie momentu skrcajcego belki po-
przecznej na belk non.
28
Poczenie sup-belka (5)
Zewntrzne nakadki ze sklejki lub blachy perfo-
rowanej przymocowane gwodziami. Poczenie
jest skuteczne, proste do wykonania jako op-
niajce poar.
Wpuszczone wkadki ze sklejki mocowane gwo-
dziami. Poczenie to mona wykona jako silnie
opniajce poar, poniewa element czcy jest
cakowicie zabezpieczony przed dziaaniem ognia.
Podwjne supy. Belka oparta na dwugaziowym
supie z drewna klejonego. Poczenie wykonuje
si przy pomocy sworzni, rub oraz piercieni z-
batych. Ponadto belk moe podpiera od spodu
dodatkowy klocek.
Okucie belkowe. Przy takim poczeniu sup b-
dzie obciony mimorodowo si z belki.
Zamocowanie supa w fundamencie (6)
Paskownik stalowy. Zakotwiczenie supa ruba-
mi do zalanego w fundamencie paskownika sta-
lowego.
Sworznie wklejone. Zakotwienie supw przy po-
mocy kotew wklejonych w drewno. Pod supy
mona wykona poduszk cementow, supy mog
te by utrzymywane wycznie przez kotwy. Po-
duszka cementowa podwysza nono poczenia
zarwno na si pionow jak i moment zginajcy.
KONSTRUKCJ E TYPOWE
Oparcie supa (7)
Okucia podtrzymujce supy ze sworzniami Lar-
sena.
Sup mocowany za pomoc ceownikw. Moco-
wanie supa poprzez ruby i piercienie zbate do
ceownikw zatopionych w fundamencie pozwala
na przeniesienie momentw i si pionowych.
uki i ramy dwuspadowe
Poczenia w ukach i ramach mona czsto roz-
wizywa w taki sposb, by siy byy przenoszone
poprzez nacisk w styku. Dla wikszych rozpito-
ci zaleca si rozwizywanie pocze przy po-
mocy elementw stalowych o wymiarach ustalo-
nych na podstawie szczegowych oblicze.
Tam, gdzie siy przenoszone s poprzez nacisk
w styku, naley zapewni moliwo uginania si
konstrukcji z drewna klejonego pod obcieniem
w sposb uniemoliwiajcy zniszczenie elemen-
tw. Przedstawione konstrukcje i poczenia s
przykadami rozwiza zapewniajcych przeno-
szenie si do fundamentu.
Poczenia przy podstawach(1)
czenie na poduszce betonowej. Przykadowe
rozwizanie przenoszce siy poprzez nacisk
w styku.
Uchwyt stalowy mocowany do czci zalanej w be-
tonie. Dua sia nacisku jest przenoszona przez
styk pomidzy okuciem stalowym a drewnem kle-
jonym, natomiast sworznie przejmuj siy rozci-
gajce wywoane wiatrem.
30
Okucie stopy dla ramy. Siy pionowe pomidzy drewnem klejonym a fundamentem przenoszone s
przez nacisk w styku, ceownik usztywniony ukon nk przenosi siy poziome.
Elementy drugorzdne ram przy podstawach (2)
Przeduenia na uku ramy oraz ich czenia przy
pomocy nakadek przybitych na gwodzie lub
przykrconych do ramy wkrtami i poczonych
nakadk z tamy lub paskownika.
Przeduenia na uku ramy oraz ich czenia przy
pomocy sworzni Larsena oraz rub do drewna
z gniazdami, ewentualnie dodatkowo z uyciem
piercieni zbatych.
KONSTRUKCJ E TYPOWE
Zcza ram w kalenicy z uyciem sworzni (3)
Okucie na sworze, elementy ramy poczone
przybite odcinkiem tamy stalowej.
Okucie przegubowe z pyt stalowych mocowa-
nych sworzniami oraz piercieniami zbatymi na
zewntrz ramy. Sia przenoszona tylko przez te
czniki, bezporednio na drewno klejone.
Okucia zachodzce na widelec - sia nacisku jest
przenoszona na styku pomidzy drewnem klejo-
nym a rodkow czci okucia, sworze w rod-
ku tworzy przegub.
Poczenie przy pomocy dwuteownika, ktry za-
pewnia przeniesienie siy poprzecznej.
32
klejone naley podnie conajmniej 10 cm ponad
beton, pytki, pokrycie asfaltem itp., oraz 20-30
cm ponad powierzchni gleby.
Uksztatowanie drewna klejonego dla zapewnie-
nia ochrony wod opadow i odbijajc si od
gruntu.
W konstrukcjach z drewna klejonego owietlo-
nych socem bdzie wystpowa szybkie wysu-
szanie niechronionych powierzchni, natomiast
rodek przekroju pozostanie nadal wilgotny. Po-
woduje to powstawanie duych napre spowo-
dowanych nierwnomiern wilgotnoci prze-
kroju, wntrze uniemoliwi kurczenie si wysu-
szonej strefy powierzchniowej, na skutek czego
mog powsta pknicia przez ktre do wewntrz
bdzie moga dostawa si woda. Zwaszcza przy
kocach elementw z drewna klejonego tworze-
nie si pkni moe by intensywne, poniewa
przemieszczanie fug odbywa si stosunkowo
szybko zgodnie z kierunkiem wkien. Dlatego
te wystawione na dziaanie soca koce ele-
mentw z drewna klejonego powinny by przy-
krywane, na przykad desk lub pyt metalow.
W miejscach mniej wystawionych na soce moe
wystarczy uszczelnienie.
OCHRONA DREWNA
Drewno klejone, tak samo jak zwyczajne drew-
no, rozkada si pod wpywem oddziaywa bio-
logicznych i klimatycznych. Atak zgnilizny lub
grzybw jest najbardziej powanym i najczciej
wystpujcym zagroeniem.
Drewno suche nie gnije. Przy konstrukcyjnej
ochronie drewna najlepszym sposobem ochrony
jest zapewnienie, e drewno przez cay czas b-
dzie utrzymywane w stanie powietrzno-suchym.
Zabezpieczenie powierzchniowe rodkiem chro-
nicym drewno uzupenia konstrukcyjn ochro-
n drewna. Zatrzymuje ono wod i chroni przed
gniciem powierzchni, zagrzybieniem oraz pro-
mieniowaniem ultrafioletowym.
Impregnacja pod cinieniem daje dobry efekt za-
pobiegawczy, ale naley zwrci uwag na to, e
nie zawsze drewno zostaje przy tej metodzie za-
impregnowane wewntrz rodkami grzybobj-
czymi, dlatego te w niektrych okolicznociach,
mino przeprowadzenia impregnacji, moe wyst-
pi atak grzybw.
Konstrukcyjna ochrona drewna
Konstrukcyjna ochrona drewna klejonego polega
na dobraniu odpowiedniego uksztatowania kon-
strukcji. Naley zapewni to, aby wilgotno
drewna bya mniejsza ni 20%. Ten przypadek
ma miejsce w konstrukcjach z drewna klejonego,
ktre s chronione przed bezporednim oddzia-
ywaniem wody, opadami oraz kondensacj pary
wodnej. Drewno klejone powinno by zawsze
przykryte, chronione przed opadami. Nie mog
wystpowa poziome powierzchnie drewna kle-
jonego naraone na bezporednie oddziaywanie
wody. Pionowe i dolne paszczyzny drewna klejo-
nego rwnie naley chroni przed oddziaywa-
niem wody, np. wody spywajcej lub pryskajcej,
odbijajcej si od innej powierzchni. Zabezpie-
czenie wykonuje si albo poprzez przykrycie, np.
przy okapach dachowych, albo poprzez zabez-
pieczenie powierzchniowe. Przy zastosowaniu
obydwu metod naraz uzyskuje si bardzo pewn
ochron. Bezporednie oddziaywanie wody wy-
stpuje tam, gdzie krople wody odbijaj si od
powierzchni. Ponadto krople wody mog zainfe-
kowa drewno grzybami. Dlatego te drewno
OCHRONA DREWNA
Przy ksztatowaniu konstrukcji naley zapewni
odpyw wody z drewna klejonego. Na przykad
powierzchnie podtrzymujce elementy powinny
mie spadek, za okapniki powinny by wysunite
tak daleko, aby krople wody z nich spadajce nie
uderzay w drewno klejone. Obok przedstawiono
przykady przykrycia drewna klejonego przy po-
mocy profilowanych desek. Jeeli pomimo przy-
krycia drewno klejone pozostanie wilgotne, to
wane jest, aby wok drewna bya wentylacja, tak
by mogo ono wyschn ponownie. Naley zapo-
biec temu, aby drewno klejone przyjmowao wod
ze stykajcych si z nim wilgotnych konstrukcji.
Powinno ono albo w ogle nie styka si kon-
strukcjami naraonymi na zawilgocenie, albo te
by od nich przegrodzone warstw (membran)
chronic od wilgoci, np. z papy asfaltowej blachy
stalowej. Tam, gdzie drewno klejone przechodzi
przez przegrod paroszczeln, przestrze pomi-
dzy drewnem a przegrod powinna zosta uszczel-
niona. W przeciwnym wypadku bdzie wystpo-
wa kondensacja, kiedy ciepo oraz wilgotne po-
wietrze wewntrz bdzie si przemieszcza koo
elementu drewnianego. Nawet stosunkowo nie-
wielkie szczeliny mog spowodowa w cigu zimy
kondensacj duej iloci wody. Naley dy do
tego, aby cay przekrj z drewna klejonego znaj-
dowa si po tej samej stronie paroszczelnej prze-
grody budowlanej. W przeciwnym wypadku po-
wstanie sytuacja, gdy jedna cz przekroju bdzie
miaa wiksz wilgotno, za druga bdzie sucha.
Spowoduje to wygicia elementu od wilgoci lub
wymuszone przesunicia. Drewno klejone w mo-
mencie dostawy ma wilgotno wynoszc 12-
14% i dlatego dobrze nadaje si do wbudowywa-
nia w wikszoci budynkw. Z tego te wzgldu
nie naley wystawia go na dziaanie wilgoci na
placu budowy. Przy skadowaniu naley je przy-
kry, za po zabudowaniu naley je niezwocznie
osoni. Jeeli drewno klejone bdzie wilgotne to
nie powinno schn zbyt szybko (zobacz s. 15).
Zabezpieczanie powierzchniowe
Ten sposb zabezpieczenia nie powinien suy
tylko ochronie przed oddziaywaniem wody. Na-
ley rwnie zapewni stabilne warunki wilgot-
nociowe konstrukcji, czyli doprowadzi do tego,
by zmiany wilgotnoci odbyway si powoli i aby
wilgotno bya bardziej jednolita w caym prze-
kroju drewna klejonego. Przez to redukuje si
powstawanie pkni w drewnie klejonym; mo-
na go te unikn jeeli jest ono zabezpieczone
przed wysuszaniem przez soce.
Dlatego jest szczeglnie wane, aby zakoczenia
elementw z drewna klejonego byy uszczelnione.
Uszczelnienie mona wykona poprzez powtrze-
nie zabezpieczenia powierzchni, ale mona je te
wykona klejem PCV-C z utwardzaczem. Tam,
gdzie drewno klejone jest bezporednio wystawio-
ne na oddziaywanie warunkw atmosferycznych,
naley jego powierzchni ponownie zabezpiecza
co pewien czas. Im lepiej drewno klejone zostanie
zabezpieczone, tym wicej czasu moe upyn
pomidzy kolejnymi konserwacjami. Niewaci-
wie i nierwno wykonana konserwacja pofado-
wanej i spkanej powierzchni moe spowodowa
zwikszon wilgotno, poniewa woda moe
przesika przez pknicia powstae na skutek nie-
rwnomiernego zawilgocenia, podczas gdy kon-
serwacja powierzchni redukuje wysychanie.
34
rodki konserwujce powierzchni powinny za-
wiera pigment, za same farby powinny mie
umiarkowane kolory albo te barwy ziemne. Nie
naley stosowa czarnej farby. Pigmenty chroni
drewno przed sonecznym promieniowaniem ul-
trafioletowym. Dlatego konserwacja powierzch-
ni chroni tym lepiej drewno klejone im bardziej
je zakrywa. Dla zapobiegnicia przebarwieniom
od pleni konserwacj powierzchni wykonuje si
rodkami grzybobjczymi. Poniewa ich penetra-
cja jest bardzo ograniczona, w ten sposb chro-
niona jest tylko sama powierzchnia. Powierzch-
nie w pkniciach pozostan niezabezpieczone
i dlatego regularna konserwacja jest tak wana.
Impregnacja pod cinieniem
Impregnacji drewna pod cinieniem ma na celu
zabezpieczenie od wewntrz rodkami grzybo-
bjczymi. Jako drewno impregnowane, zazwy-
czaj stosuje si sosn zaimpregnowan mieszani-
n soli miedzi, chromu i arsenu, co nadaje drew-
nu zielonkawe zabarwienie.
Niekiedy deformacje sosny na skutek wilgoci s
wiksze ni wierku, za wilgotno zmienia si
szybciej, zwaszcza w sonie impregnowanej pod
cinieniem, co zwiksza ryzyko powstawania
pkni na skutek schnicia. Jeeli konstrukcja
jest wystawiona na dziaanie soca i deszczu, ko-
nieczne staje si dobre i odporne na warunki at-
mosferyczne zabezpieczenie powierzchni. Kon-
strukcje z drewna klejonego powinny by przede
wszystkim zabezpieczane przed gniciem oraz
grzybami przy pomocy uksztatowania czysto
konstrukcyjnego. W poczeniu z ewentualn
konserwacj powierzchni albo impregnacj pod
cinieniem mona w ten sposb wykona wyjt-
kowo trwae konstrukcje z drewna klejonego.
STENI A WI ATROWE
STENIA WIATROWE
Konstrukcje powinny posiada sztywno prze-
strzenn, tzn. powinny by w stanie przyj
wszystkie oddziaywania na ktre bd naraone,
zarwno pionowe jak i poziome. Obcienie wia-
trem jest najczciej spotykanym obcieniem
poziomym dziaajcym na konstrukcj poza ob-
cieniami pionowymi.
Niektre konstrukcje posiadaj wasn sztywno
przestrzenn. Dotyczy to np. konstrukcji ze spr-
onymi supami albo konstrukcji mieszanych, zbu-
dowanych z elementw belkowych i pyt, pod
warunkiem, e s one dostatecznie mocne. Inne
konstrukcje s stabilne tylko dla pewnych kierun-
kw obcie, zazwyczaj pionowych, natomiast
konieczne jest wprowadzenie specjalnych usztyw-
nie dla przyjcia pozostaych obcie, najczciej
poziomych. uki oraz ramy s stabilne w swojej
paszczynie. Stenia wiatrowe su do przyjmo-
wania obcie na ciany szczytowe w kierunku
prostopadym do paszczyzny ukw oraz innych
obcie o tym samym kierunku. ciany szczyto-
we s obcione parciem wiatru z jednej strony
budynku, ssaniem z drugiej. Powstajce siy roz-
dziela si poprzez konstrukcj szczytu budynku
pomidzy fundament i dach. Siy na dachu prze-
noszone s przez konstrukcj dachow tworzc
sztywn tarcz z pyt poszycia, wiby i elemen-
tw nonych, nastpnie na usztywnienia na cia-
nach, a poprzez nie do fundamentu. W podobny
sposb dziaa usztywnienie steniami w przypad-
ku parcia wiatru na ciany boczne budynku, jeeli
supy utwierdzone w fundamencie same nie prze-
nosz do gruntu momentw spowodowanych
wiatrem. Najprostsz posta usztywnienia przed
wiatrem uzyskuje si w budynkach, ktre posiada-
j sztywne poszycie dachu oraz cian, jako e od-
dziaywanie tych powierzchni moe zapewni ko-
nieczn rwnowag. Za powierzchnie sztywne
mona uzna pokrycia dachowe zbudowane ze
sklejki albo podobnych pyt, ktre s przybijane
do znajdujcej si pod spodem konstrukcji. Ponad-
to wikszo form elementw dachu moe two-
rzy sztywn powierzchni dachow.
W pozostaych przypadkach stabilno przestrzen-
na jest zapewniana poprzez dwigary kratowe lub
cigi poprzeczne w paszczynie dachu i cian.

Ksztatowanie ste
Usztywnienie od wiatru mona wykona jako
dwigar kratowy albo jako cigi, przechodzce
przez wiele przse. W obydwu przypadkach siy
s przejmowane przez belki, supy albo ramy,
oraz patwie. Wykorzystanie patwi wymaga ta-
kiego rozwizania ich poczenia z ramami, by
mogy przej powstajce siy. Przy wikszych
konstrukcjach zamiast patwi, wykorzystuje si
niezalene elementy z drewna klejonego lub rur
kwadratowych stalowych.
Uksztatowanie usztywnienia od wiatru
36
Stenia poaciowe po skosie mona wykona
z paskownikw, ktre prowadzi si nad patwia-
mi lub pod nimi, a mocuje rubami albo gwodzia-
mi. Rozwizanie takie umoliwia tylko przenosze-
nie maych si bez uycia oku, oraz nie umoliwia
napinania ste (wprowadzenia do nich dodat-
kowej siy). Z tych powodw takie rozwizanie
stosuje si tylko do niewielkich konstrukcji. Przy
maych konstrukcjach mona te zastosowa st-
enia wykonane jako skratowania z drewna. Taka
forma stania poaci dachowej bya wczeniej
bardzo rozpowszechniona, ale wymaga ona bar-
dzo dokadnego wykonania elementw drewnia-
nych, jest wraliwa na wysuszenie, za pniejsza
regulacja ste jest niemoliwa.

Najczciej spotykane s stenia poaciowe wy-
konywane z prtw stalowych, ktre mocuje si
do stalowych oku przymocowanych na ramach.
Moliwo pniejszego nacignicia, ktra jest
bardzo istotna, moe by zapewniona albo po-
przez okucia albo napinacze do cigw. Na ry-
sunkach przedstawiono typowe rozwizania in-
dywidualnie wykonanych napinaczy. Przy mniej-
szych konstrukcjach prty przeprowadza si
przez otwory przewiercone po prostu w ramach
z drewna klejonego. Tak wykonane stenia s
napinane za pomoc nakrtek na kocach.
W wypadku zastosowania oku do napinania st-
e uywa si nakrtek napinajcych (tzw. rub
rzymskich). Prty umieszcza si z reguy tak bli-
sko grnej krawdzi ram jak jest to moliwe.
Obok zamieszczono przykady rozwizania napi-
nania cigw przewiercanych w drewnie. Wik-
szo fabryk drewna klejonego opracowaa stan-
dardowe rysunki dla usztywnie od wiatru i mo-
e dostarczy konieczne okucia wraz z prtami
stalowymi oraz napinaczami.
Kiedy stenia wiatrowe s umieszczone w pasz-
czynie poaci dachowej o zmieniajcym si na-
chyleniu, wystpi w konstrukcji dodatkowe siy
skierowane pod ktem prostym do paszczyzny
dachu. Tak dzieje si np. przy pochyleniu w kon-
strukcjach ram. Siy przy pochyleniu mog by
tak due, e stan si one istotne dla wymiarowa-
nia. Problem ten redukuje si, jeeli konstrukcja
kratowa ste wiatrowych zostaje rozcignita
na wicej przse budynku. Na diagramie poniej
przedstawiono zalecan ilo przse, jakie po-
winno obejmowa stenie dla zmniejszenia tych
si, w przypadku typowych budynkw, w zale-
noci od rozmiarw. Diagram dotyczy dachu
o nachyleniu do 30.
STENI A WI ATROWE
Szczegy
Na rysunkach przedstawiono przykady detali,
ktre umoliwiaj zapewnienie rwnowagi prze-
strzennej zarwno konstrukcji belkowo-supo-
wych jak i ram.
Na przedstawionych przykadach siy ukone
bd przenoszone na belk z drewna klejonego
osiowo ze cigu oraz poprzecznie ze rub.
38
ZACZNI KI
Tabela charakterystyk wybranych przekrojw:
60 140 8,40 0,04 0,20 13,7
60 180 10,80 0,05 0,32 29,2
60 220 13,20 0,07 0,48 53,2
60 260 15,60 0,08 0,68 87,9
80 120 9,60 0,05 0,19 11,5
80 160 12,80 0,06 0,34 27,3
80 200 16,00 0,08 0,53 53,3
80 240 19,20 0,10 0,77 92,2
80 280 22,40 0,11 1,05 146,3
80 320 25,60 0,13 1,37 218,5
100 200 20,00 0,10 0,67 66,7
100 240 24,00 0,12 0,96 115,2
100 280 28,00 0,14 1,31 182,9
100 320 32,00 0,16 1,71 273,1
100 360 36,00 0,18 2,16 388,8
100 400 40,00 0,20 2,67 533,3
100 440 44,00 0,22 3,23 709,9
120 200 24,00 0,12 0,80 80,0
120 240 28,80 0,14 1,15 138,2
120 280 33,60 0,17 1,57 219,5
120 320 38,40 0,19 2,05 327,7
120 360 43,20 0,22 2,59 466,6
120 400 48,00 0,24 3,20 640,0
120 440 52,80 0,26 3,87 851,8
120 480 57,60 0,29 4,61 1 105,9
120 520 62,40 0,31 5,41 1 406,1
140 240 33,60 0,17 1,34 161,3
140 280 39,20 0,20 1,83 256,1
140 320 44,80 0,22 2,39 382,3
140 360 50,40 0,25 3,02 544,3
140 400 56,00 0,28 3,73 746,7
140 440 61,60 0,31 4,52 993,8
140 480 67,20 0,34 5,38 1 290,2
140 520 72,80 0,36 6,31 1 640,4
140 560 78,40 0,39 7,32 2 048,9
140 600 84,00 0,42 8,40 2 520,0
140 640 89,60 0,45 9,56 3 058,3
160 280 44,80 0,22 2,09 292,7
160 320 51,20 0,26 2,73 436,9
160 360 57,60 0,29 3,46 622,1
160 400 64,00 0,32 4,27 853,3
160 440 70,40 0,35 5,16 1 135,8
160 480 76,80 0,38 6,14 1 474,6
160 520 83,20 0,42 7,21 1 874,8
160 560 89,60 0,45 8,36 2 341,5
160 600 96,00 0,48 9,60 2 880,0
160 640 102,40 0,51 10,92 3 495,3
180 280 50,40 0,25 2,35 329,3
180 320 57,60 0,29 3,07 491,5
180 360 64,80 0,32 3,89 699,8
180 400 72,00 0,36 4,80 960,0
180 440 79,20 0,40 5,81 1 277,8
180 480 86,40 0,43 6,91 1 658,9
180 520 93,60 0,47 8,11 2 109,1
180 560 100,80 0,50 9,41 2 634,2
180 600 108,00 0,54 10,80 3 240,0
180 640 115,20 0,58 12,29 3 932,2
180 680 122,40 0,61 13,87 4 716,5
180 720 129,60 0,65 15,55 5 598,7
180 760 136,80 0,68 17,33 6 584,6
Tabele nonoci typowych belek:
Belki stropowe 1-przsowe
Pomieszczenia mieszkalne [gk=1.5 kN/m
2
]
W tablicach podano maksymalne odlegoci pomidzy podporami elementw, w zalenoci od ich
przekroju.
maksymalny rozstaw elementw
bez uwag

Zaoenia do tablic
Obcienia ciar wasny char. stropu 50 kg/m
2
bez ciaru wasnego belek
obc. char. zmienne uytkowe 150 kg/m
2
Ugicia od sumy obc. 1 /300 rozpitoci
od obc. staych 1 /450 rozpitoci
Materia GL 32 c
Uwagi Tablica nie uwzgldnia warunkw poarowych
ZA CZNI KI
x 120 200
40
Belki stropowe 1-przsowe
Pomieszczenia biurowe [gk=2.0 kN/m
2
]
W tablicach podano maksymalne odlegoci pomidzy podporami elementw, w zalenoci od ich
przekroju.
maksymalny rozstaw elementw
bez uwag

Zaoenia do tablic
Obcienia ciar wasny char. stropu 50 kg/m
2
bez ciaru wasnego belek
obc. char. zmienne uytkowe 200 kg/m
2
Ugicia od sumy obc. 1 /300 rozpitoci
od obc. staych 1 /450 rozpitoci
Materia GL 32 c
Uwagi Tablica nie uwzgldnia warunkw poarowych
Patwie/krokwie dachowe 1-przsowe
Zadaszenie cikie [qk=0.9 kN/m
2
], str. nieg. II [sk=0.9 kN/m
2
]
W tablicach podano maksymalne odlegoci pomidzy podporami elementw, w zalenoci od ich
przekroju.
maksymalny rozstaw elementw
- przy spadku do 15 dotyczy rozstawu patwi
- przy spadku powyej 15 dotyczy rozstawu
krokwi
Zaoenia do tablic
Obcienia ciar wasny char. stropu 90 kg/m
2
bez ciaru wasnego belek
obc. char. zmienne uytkowe 72 kg/m
2
Ugicia od sumy obc. 1 /200 rozpitoci
od obc. staych 1 /300 rozpitoci
Materia GL 32 c
Uwagi Tablica nie uwzgldnia warunkw poarowych
ZA CZNI KI
42
Patwie/krokwie dachowe 1-przsowe
Zadaszenie lekkie [qk= 0.5 kN/m
2
], str. nieg. II [sk=0.9 kN/m
2
]
W tablicach podano maksymalne odlegoci pomidzy podporami elementw, w zalenoci od ich
przekroju.
maksymalny rozstaw elementw
- przy spadku do 15 dotyczy rozstawu patwi
- przy spadku powyej 15 dotyczy rozstawu
krokwi

Zaoenia do tablic
Obcienia ciar wasny char. stropu 50 kg/m
2
bez ciaru wasnego belek
obc. char. zmienne uytkowe 72 kg/m
2
Ugicia od sumy obc. 1 /200 rozpitoci
od obc. staych 1 /300 rozpitoci
Materia GL 32 c
Uwagi Tablica nie uwzgldnia warunkw poarowych
Przykad obliczeniowy: dwigar 2 spadowy
Zaoenia projektowe
Sprawdzi nono dwigara 2-trapezowego z drewna klejonego. Wymiary dwigara: wysoko nad
podpor h
p
=810 mm, wysoko w rodku rozpitoci h
max
=1360 mm, szeroko b=160 mm. Du-
go midzy podporami L=20.0 m, osiowy rozstaw dwigarw a=6.0 m, klasa drewna klejonego
GL28h , klasa uytkowania konstrukcji 1-sza. Obcienia wg zestawienia tabelarycznego poniej. Ci-
ar wasny dwigara, przyj zgodnie z wymiarami rzeczywistym. Dwigar jest stony poprzecznie
patwiami w obcionym pasie grnym, odstp patwi l=2,5m.
rednia wysoko dwigara h = * (h
p
+h
max
) = 1085 mm.
Dla uproszczenia nie uwzgldniamy zwikszenia obcienia ciarem staym spowodowane spadkiem
dachu, poniewa przy spadku 5,5% = 3,15, wynosi ono jedynie 0,15% (1/cos(3,15) = 1,0015 ),
a obcienia stae zostay przyjte z wikszym zapasem.
W klasie drewna GL 28h otrzymamy nastpujce wielkoci obliczeniowe:
Stan graniczny nonoci
Naprenia normalne
Obcienie
warto char.
[kN/m
2
]

f

[-]
warto obl. [kN/
m
2
]
Papa termozgrzewalna x2
0,150 1,20 0,180
Wena mineralna twarda 20 cm x 1,3 kN/m
3

0,260 1,30 0,338
Blacha trapezowa TR 50x0,75mm
0,075 1,10 0,082
Patwie 120/280 co 2,5 m = 0,12*0,28*5/2,5
0,067 1,10 0,074
Ciar wasny dwigara h * b * 5[kN/m
3
] / a = 1,085*0,16*5,0/6,0
0,145 1,10 0,160
Dodatkowe obcienie podwieszonymi instalacjami przyjto
0,150 1,20 0,180
RAZEM
0,847 1,197 1,014
nieg I strefa, C
1
=0,8 wg PN-80/B-02010 / Az1:2006
0,560 1,50 0,840
Wiatr pomijamy

RAZEM obcienia stae + zmienne [kN/m
2
]
1,407 1,854
RAZEM na metr biecy dwigara obcienia stae + zmienne [kN/m]
q
k
= 8,442 q
d
= 11,124
Obliczenia bdziemy przeprowadza dla klasy trwania obcie redniotrwaych, poniewa obcienie
niegiem naley traktowa jak obcienie redniotrwae (od 1 tygodnia do 6 miesicy), zgodnie z PN-
B-03150, tab. 3.2.4.
Wartoci obliczeniowe waciwoci mechanicznych drewna
W klasie obcie krtkotrwaych, na podstawie PN-B-03150, 3.2.2 mamy jak nastpuje:
Wytrzymao
na zginanie
Wytrzymao na rozciganie
w poprzek wkien
Wytrzymao na ciskanie
w poprzek wkien
Wytrzymao
na cinanie
Modu
sprystoci
Modu
sprystoci
f
m,g,d
[MPa] f
t,90,g,d
[MPa] f
c,90,g,d
[MPa] f
v,g,d
[MPa] E
0,g,mean
[MPa] E
0,g,05
[MPa]
17,23 0,28 1,85 1,97 12 600 10 200
Miejsce wystpowania najwikszych napre: x
a
= 0,5 * L *
h
max
h
p
= 5,956 m
Wysoko dwigara w przekroju obliczeniowym h
a
= h
p
+ x
a
* tan(3,15) = 1,137 m
PRZYK AD OBL I CZENI OWY: DWI GAR 2 SPADOWY
k
mod
= 0,80 [-] (klasa 1 uytkowania konstrukcji) ,
M
= 1,30 [-]

M
k
mod
X
k
X
d
=
44
Warto reakcji na podporze skrajnej R
B
= 0,5*L*g = 10,786*10 = 111 kN
Moment zginajcy w przekroju obliczeniowym M
a
= R
B
*x
a
0,5*q
d
* x
a
2
= 466 kNm
Wskanik wytrzymaoci w przekr. obliczeniowym Wy
a
= (b * h
a
2
) / 6 = 34,51*10
6
mm
3
Dugo wyboczeniowa dwigara l
d
= l + 2 h = 2,5 + 2*1,085 = 4,67 m
Smuko sprowadzona i wsp. statecznoci gitnej
rel,m
= 0,743 k
crit
= 1,000 [-]
(wzr 4.2.2.c)
Naprenia normalne
m,d
=
a
a
Wy
M
= 13,49 MPa
Naprenie dopuszczalne normalne k
crit
* f
m,d
= 22,15 * 1,00 = 17,23 MPa 78%
Naprenia maks. na dolnej krawdzi dwigara
m,0,d
=
ya
a 2
W
M
)) 15 , 3 ( tan * 4 1 ( +
= 13,65 MPa
Naprenie dopuszczalne normalne f
m,d
= 22,15 * 1,00 = 17,23 MPa 79%
Naprenia na grnej nachylonej kraw. dwigara
m,,d
=
ya
a 2
W
M
)) 15 , 3 ( tan * 4 1 ( +
= 13,33 MPa
Naprenie dopuszczalne normalne f
m,,d
=

+
2 2
d , 90 , c
d , m
d m,
cos sin *
f
f
f


= 16,81 MPa 79%
Naprenia w strefie kalenicowej
Moment zginajcy w rodku dwigara M
ap
= 0,125*q
d
* L
2
= 557 kNm
Wskanik wytrzymaoci w kalenicy (h
ap
=1,36m) W
y,ap
= (b * h
ap
2
) / 6 = 49,32*10
6
mm
3
Wspczynniki k
r
= 1 [-] , k
l
= 1+1.4*tan(3,15) + 5.4*tan
2
(3,15) = 1,093 [-]
Naprenia krawdziowe w strefie kalenicowej
m,,d
=
ap
ap
l
Wy
M
* k
= 12,34 MPa
Naprenie dopuszczalne normalne f
m,,d
= 16,81 MPa 73%
Naprenia rozcigajce prostopade do wkien w strefie kalenicowej
Wspczynnik redukcyjne k
dis
= 1,4 [-], k
p
= 0,2 * tan(3,15) = 0,011 [-]
Objto porwnawcza V
0
= 0,010 m
3

Objto strefy kalenicowej dwigara V
ap
= 0,292 m
3

Wspczynnik redukcji nonoci k
dis
(V
0
/V
ap
)
0.2
= 0,713 [-]
Naprenia rozcigajce prostopade do wkien
t,90,d
=
ap
ap
p
Wy
M
* k = 0,124 MPa
Naprenia dopuszczalne d , 90 , t
2 , 0
ap
0
dis
f *
V
V
k

= 0,20 MPa 62%
Naprenia cinajce na podporze
Wspczynnik k
v
= 1 [-]
Naprenia cinajce
1,d
=
p
B
h * b
R
* 5 , 1 = 1,29 MPa
Naprenie dopuszczalne cinajce k
v
* f
v,d
= 1,97 MPa 65%
Moment bezwadnoci przekroju podporowego J
p
= (b * h
p
3
) / 12 = 7,086*10
9
mm
4

Moment statyczny przekroju podporowego S
p
= (b * h
p
2
) / 8 = 13,12*10
6
mm
3

Naprenia cinajce
2,d
=
b * J
S * R
p
p B

= 1,29 MPa
Naprenie dopuszczalne cinajce k
v
* f
v,d
= 1,97 MPa 65%
Oparcie dwigara na podporze
Przyjto oparcie dugoci a
p
= 450mm
Wspczynnik k
c,90
= 1,00 [-]
Docisk na podporze
c,90,d
=
b * a
R
p
B
= 1,55 MPa
Wytrzymao na docisk f
c,90,d
= 1,85 MPa 84%
Stan graniczny uytkowania
Obcienia charakterystyczne od obcie staych g
k
= 5,09 kN/mb
Obcienia charakterystyczne od obcie zmiennych q
k
= 3,36 kN/mb
Wspczynnik pezania i wp. wilgotnoci k
def
= 0,00 [-] (obcienia krtkotrwae)
Wspczynnik wpywu si tncych L / h
p
= 14,71
Moment bezwadnoci przekr. redniego J
r
= 29,3*10
9
mm
4
Ugicia od czci staej obcie
Ugicie od momentw (klasa 1 obc.) u
M
= 25 mm
Wspczynnik wpywu siy tncej

+
2
L
h
2 , 19 1
= 1,66 [-]
Ugicie od obcienia staego dorane u
inst1
= 42 mm
Ugicie od obcienia staego kocowe u
fin1
= 67 mm
Ugicia od czci zmiennej obcie
Ugicie od momentw (klasa 4 obc.) u
M
= 17 mm
Ugicie od obcienia zmiennego dorane u
inst2
= 28 mm
Ugicie od obcienia zmiennego kocowe u
fin2
= 35 mm
Ugicia od obcienia cakowitego
Ugicie od obcienia cakowitego dorane u
inst
= u
inst1
+ u
inst2
= 70 mm
Ugicie od obcienia cakowitego kocowe u
fin
= u
fin1
+ u
fin2
= 102 mm
Ugicie dopuszczalne bez wstpnej strzaki: u
fin
< L / 300 = 67 mm 152%
Ze wzgldu na przekroczenie dopuszczalnych odksztace, zastosowano wstpn ujemn strzak ugicia elementu:
Przyjto u
0
= 50 mm u
net
= u
fin
u
0
= 102 50 = 52 mm
Ugicie dopuszczalne przy wstpnej strzace: u
net
< L / 200 = 100 mm 52%
PRZYK AD OBL I CZENI OWY: DWI GAR 2 SPADOWY
BI BLIOGRAFIA
PN-B-03150:2000 Konstrukcje drewniane. Ob-
liczenia statyczne i projektowanie. (Norma oparta
na EUROCODE 5 ENV 1995-1-1:1993)
PN-EN 1194:2000 Konstrukcje drewniane.
Drewno klejone warstwowo. Klasy wytrzymao-
ci i okrelanie wartoci charakterystycznych.
PN-EN 338:2004 Drewno konstrukcyjne --
Klasy wytrzymaoci
PN-EN 384:2004 Drewno konstrukcyjne --
Oznaczanie wartoci charakterystycznych wa-
ciwoci mechanicznych i gstoci
PN-EN 386:2002 Drewno klejone warstwowo
-- Wymagania eksploatacyjne i minimalne wy-
magania produkcyjne
PN-EN 390:1999 Drewno klejone warstwowo
-- Wymiary -- Dopuszczalne odchyki
PN-EN 14081-1:2007 Konstrukcje drewniane -
- Drewno konstrukcyjne o przekroju prostokt-
nym sortowane wytrzymaociowo -- Cz 1:
Wymagania oglne
PN-EN 14081-2:2006 Konstrukcje drewniane -
- Drewno konstrukcyjne o przekroju prostokt-
nym sortowane wytrzymaociowo -- Cz 2:
Sortowanie maszynowe; wymagania dodatkowe
dotyczce wstpnych bada typu
PN-EN 14081-3:2007 Konstrukcje drewniane -
- Drewno konstrukcyjne o przekroju prostokt-
nym sortowane wytrzymaociowo -- Cz 3:
Sortowanie maszynowe: wymagania dodatkowe
dotyczce zakadowej kontroli produkcji
PN-EN 14080:2006 Konstrukcje drewniane --
Drewno klejone warstwowo -- Wymagania
Przykady oblicze konstrukcji budowlanych
z drewna. Konstrukcje budowlane. Wadysaw
Noyski, WSiP Wa-wa 1994, wyd. drugie
zmienione 2002.
Budownictwo Drewniane Zbigniew Mielcza-
rek, Arkady Wa-wa 1994
Budownictwo drewniane Helmut Neuhaus,
Polskie Wydawnictwo Techniczne, Rzeszw
2004
NP-939/A/99 Instytut Techniki Budowlanej,
Zasady ustalania klasyfikacji ogniowej dla
elementw z drewna klejonego warstwowo
prod. firmy Lilleheden
BI BL I OGRAF I A
Drewno Klejone
Tytut oryginau TRAE 30
Autor CIVILINGENIOR HILMER RIBERHOLT
Redakcja wyd. duskiego TRAEBRANCHES OPLYSNINGSRAD
Grafika TRINE PREISLER
Copyright 2002 TRAEBRANCHES OPLYSNINGSRAD
wydanie 4 zmienione, grudzie 2008
Tumaczenie ADAM FLEKS
Redakcja wydania polskiego UKASZ KOZICKI