Krzysztof Kkolewski

JAK UMIERAJ NIEMIERTELNI

Jak umieraj niemiertelni cz pierwsza

To, co prezentuj Czytelnikom, naley do gatunku, ktry nazywam bani udokumentowan. Kopciuszki, sierotka Marysia, babcia i wilk s wrd nas. Stali si postaciami literackimi, bo zapragnli nimi by. Zmylili siebie. Udawanie jest epidemi wspczesnoci. W straszliwej

masie trzech miliardw czowiek, aby by innym od innych, posuguje si literatur, filmem, telewizj, by dotworzy siebie. O gwnym bohaterze tej historii pisz, e jego ycie byo opowiadaniem ludowi o tym, jak on yje. Wymyli siebie do tego stopnia, e nie wiadomo, jaki by czy raczej: jaki by by. Automitologizacja, autokreacja, przeinaczenie wasnego ycia doprowadzio do jego zniszczenia. Wtrno to niezdolno do eksploatacji wasnej osobowoci powiedzia Stanisaw Dygat, ktry podda mi myl napisania tej historii. Jest ona opowiadaniem, jak to jej bohater opowiada o sobie, jest dalszym cigiem tej opowieci czyli prb wniknicia w jego styl, jzyk, konwencj, musiaem wic opisa go takim, jakim on siebie widzia. Przeznaczenie, jak zobaczymy, zgotowao mu mier z rki ludzi, ktrzy podobnie jak on nie umieli przyj miejsca w spoeczestwie. Nazwali siebie czcicielami szatana, a w gruncie rzeczy poszo o odrzucenie piosenki, bo Manson, nim uda, e pokocha szatana, w skrytoci pragn kariery Beatlesw. Nieprawdziwe ycie zostao zakoczone mierci zmylon, opart na scenariuszu filmowym.

* * *

W szkole filmowej w odzi obliczono, e Roman Polaski by o dwa centymetry wyszy od Napoleona Bonapartego, i ju wtedy wiedziano, e podbije wiat. Ale kiedy przedstawi temat kolejnego filmu szkolnego, pojawi si cie zwtpienia. Scenariusz przewidywa, e Polaski nakrci etiud dokumentaln o balu kostiumowym, ktry mia odby si w

szkole. Synna szkoa miecia si w paacyku otoczonym przez park; udekorowany lampionami, stanowi dobre to, ale jakiego materiau dramatycznego moga dostarczy studencka maskarada? Polaski rozstawi kamery. W chwili gdy orkiestra skadajca si z uczniw szkoy zacza rozwija jazzowy motyw: Gdy wici id do raju, zza muru midzy bawicych si wpad kamie. Rozlegaj si gwizdy, wycia, wrzaski. Kilkunastoosobowa banda przeskakuje przez elazn bram, mur i rzuca si na studentw. Taczcy uciekaj, rozlegaj si krzyki przeraenia, jki, woania o pomoc. Grupa wysportowanych uczniw stawia opr. Banda wypiera ich w kierunku orkiestry i masakruje. Kto moe, ucieka do budynku szkoy. Kamery pracuj cay czas. Rejestruj, jak chuligani zwyciaj i demoluj park. Na drugi dzie okazao si, e studentw zaatakowaa banda z Widzewa wynajta przez Polaskiego. Kady chuligan otrzyma za napad dniwk statysty. W ten sposb powstaa etiuda Rozbijemy zabaw. Jest do dzi w archiwum szkoy filmowej. Bici koledzy Polaskiego, dlatego e byli niewiadomi, niedobrze odegrali rol bitych. Nie wpyno to na aur otaczajc Polaskiego. Koledzy wybaczyli mu, mimo e szwankowaa reyseria, pozostawiajca za duy margines przypadkowemu rozwojowi wydarze. Ale wywoanie wydarze, prowokowanie byo jego normalnym yciem opowiada Janusz Majewski oto do zatoczonego tramwaju, w godzinie powrotu z pracy, wsiada Polaski. W czasach kiedy szary strj by niejako mundurem, on ubrany jest w czerwon koszul i skarpetki; siada naprzeciw starej kobiety; budzi swoim strojem jej zgorszenie, ktre

narasta, gdy Polaski nie opuszcza wzroku, ale zaczyna przedstawienie tylko dla niej, w ni wymierzone: taczy, gwide, przytupuje. Niech kobiety zamienia si w jawn nienawi. Nagle szydzcy bazen wpada w zapamitanie, ktre przeradza si w atak. Rzucaj nim drgawki, zwija si, jczy w konwulsjach, jakby na oczach tej kobiety spotkaa go kara za kpiny. Skonna ju jest mu wybaczy, wspczu, kiedy on spoglda na zegarek, mwi spokojnym gosem: do i wysiada z tramwaju. Rzucanie bigosem z szafy to dla Polaskiego nieg pada. Czeka skulony na szafie na Majewskiego, eby w ciemnoci skoczy na niego, gryzc szyj i wyjc: Wampir! Wampir! Polaski wola odgrywa to, co mia opowiada. Kiedy opowiada, jak kto upada, zaznacza to sowem i sam upada, budzc wcieko kelnerw w wytwornych restauracjach. Ju jako dziecko gra na scenie, w teatrze w Krakowie: jako elf, dziecko puku, anioek. Tylko Rynek oddziela jego dom od miejsca, gdzie czsto przechodzi, a gdzie wydarzya si rzecz opisana w ksice Tuwima Czary i czarty polskie. W klinice ginekologicznej na Kopernika dziesicioletnia ydwka porodzia diabeka z rogami, kopytkami i ogonem posza wie przez Krakw. Niektrzy mwili, e widzieli go na wasne oczy, przykutego acuchem w parterowej sali kliniki. Kiedy chciano go ochrzci mwiono byskawica rozdara oboki i przeleciaa nad kocioem, ktry zatrzs si w posadach, a ksidzu wypado kropido z rki. Doktorzy prbowali otru diaba. Na prno dawali mu najsilniejsze trucizny, one karmiy go, wzmacniay jego si. Ludzie biegli ku ulicy Kopernika. Tumy tarasoway ulic. Pod wieczr wzrosy do kilku tysicy. Zacz si szturm do kliniki. Przyjechaa policja, szarowaa, tumy rozproszyy si,

potem wrciy, czekay do pnej nocy, kiedy rozesza si wie, e diabe zosta wywieziony do Berlina. Powstaje jeszcze etiuda filmowa: grone, mroczne wntrze, kto pi na ku, od drzwi podchodzi kto inny, wyciga may scyzoryk i zabija picego. Potem Polaski tworzy Ssaki. Ssaki to dwaj ludzie: jeden suy za si pocigow drugiemu. Ten pogania go jak konia. Potem role si odwracaj. Ale obaj, mimo e poganiani brutalnie, jakby godz si na to, jakby poddanie si tej roli byo zarazem wiadom pomoc temu, kogo wieziemy. Jedzie ten, kto oszuka, a zarazem wzruszy. Od tego filmu zaczyna si oszaamiajca kariera filmowa Polaskiego, a z ni historia, ktr chc opisa. Przy tym filmie doszo do scementowania przyjani midzy Romanem Polaskim a Wojciechem F. Film Ssaki, jedyny film, ktry powsta w krajach socjalistycznych za pienidze osoby prywatnej, finansowa Wojtek. Ojciec Wojciecha urodzi si na milionera i by nim. Cokolwiek zobaczy, stawao si towarem. Pienidze mwiono cigaj go nieustannie, przeladuj. Mia talent posiadania, ale uwaa si za czowieka pracy, ktry pracuje w pienidzu. By zarazem czowiekiem uczciwym. Ju przed wojn bogaty, dofinansowywa dzk Woln Wszechnic. Byo mu przeznaczone by czowiekiem wielkiego businessu, ale przemiany rewolucyjne pozbawiy go losu mu przyporzdkowanego. Jego dramatem byo, e aby cho w czci by sob: robi interesy, musia ama prawodawstwo skierowane przeciw ludziom takim jak on. Stworzy wic, jak j nazywano, organizacj zaufania, w ktrej mieli etaty i penili funkcje czonkowie

jego rodziny i przyjaciele. Bya to organizacja patriarchalna, feudalna, ale podobna w strukturze do kapitalistycznego koncernu. Wszystko opierao si na autorytecie i zaufaniu do szefa, ktry by zarazem patriarch, opiekunem, a wymaga tylko nieustannej gotowoci na rozkazy i mobilnoci, na przykad jeden z czonkw bra wielkie pienidze za to, e jest na posadzie pastwowej: suy na wypadek, gdyby potrzebny by czowiek pracy. Pracowa w wenie, zgodnie z dzk tradycj. Jak mwi si, mia wasne zasoby dolarowe, bank podziemny, ktry by tak potny, e jego decyzje kupna i sprzeday walut miay wpyw na notowania rynku czarnogiedowego w Polsce. Jego agenci skupu dolarw przemierzali cay kraj. Jedna z kurierek przewozia dolary w beciku swojego rocznego synka. Gdy stworzy koncern pokocha go. I oni kochali go nie jak krewnego, ale jak ojca, opiekuna, ktry kierowa ich krokami. W tym wiecie wzrasta Wojtek; w kulcie osobowoci ojca, przystojnego mczyzny o doskonaych manierach, zarazem potnego. Poniewa dania dzieci nigdy nie mogy docign moliwoci otrzymywania, skaday tylko zamwienia na pienidze. Dostaway wysokie pensje za samo istnienie. Zarazem byy posuszne ojcu. Wojtek od dziecistwa mia wyznaczon przysz funkcj w koncernie i zgodnie z tym zacz studia na wydziale wkienniczym Politechniki dzkiej. Mia by szyldem, obj techniczn stron tajnego koncernu wenianego, a w przyszoci odziedziczy. Jednak Wojtek inaczej traktowa gang, w ktrym wzrasta. Widzia w nim tylko organizacj nastawion na zdobywanie nielegalnego krociowego dochodu, nie dostrzega wysiku organizacyjnego, ryzyka, ponoszonych kar i ofiar. Przekonania, jakie wyrobi sobie, mona by

okreli jako ideologi antypracy. Cytowa wypowied pewnego rekina podziemia: Kady, kto nie ma cho miliona, jest gupcem, o ktrym nie warto mwi. Bdc na drugim roku Politechniki, Wojtek pozna uczennic smej klasy szkoy oglnoksztaccej, Ew. Bg tworzc j, a ona nadajc sobie to imi zamiast Marii, ktre otrzymaa na chrzcie dostosowali je do poetyki historii, w ktrej miaa wzi udzia swoim yciem. Majc pitnacie lat, idc dzk ulic z koleank, otrzymaa jeden ze znakw, e jest pikna: zostaa otoczona przez chuliganw, ktrzy zaczli zdziera jej sukienk i szarpa za wosy. W tej chwili usyszano pisk opon, na chodnik wjecha samochd amerykaskiej marki, roztrcajc band. Z wozu wyskoczy barczysty mody chopak, ktry straszliwym ciosem rzuci jednego chuligana na ziemi, a drugiego kopniakiem zoy na dwie poowy, po czym jak ksi, z rykiem silnika, zarzucajc potnym wozem, uwiz ocalon. Taka jest legenda. Prostuje j Ewa: To byo trudniejsze. Bya banda Kaka z Baut. Nienawidzili studentw. Przyszli na zabaw Politechniki. Porzdkowi bali si ich zatrzyma. Zajli galeri, patrzyli, potem zeszli: wybrali Ew. Otoczyli j, krcc pkami kluczy, pozornie niewinny gest; zapowiada walk technik kluczow: bicie kluczami. Zjawi si jaki chopak, uderzy bykiem. Zacza si oglna bjka. Zabawa bya rozbita, ale ten chopak wyprowadzi j. Mylaa, e jest te z Baut, z innej bandy, ktra walczya bykiem w kadej pozycji. Wizali sobie rce i wiczyli, a co zego dziao si z ich mzgami. Po chwili dowiedziaa si, e to sam F. junior. Stanisaw Dygat zwrci mi uwag, e sprzyjajce okolicznoci tworz rzeczy, ktre nie mogy si zdarzy, fakty nie istniejce. Wojtek zmyli

siebie, by postaci literack na dugo, nim zosta opisany. Jego ycie byo opowieci ludowi o yciu Wojtka. Mwiono, e odziedziczy po ojcu talent: jak ojciec by artyst pienidza, on by artyst ycia. Jak inni wypowiadaj si w dziele, ktre budzi oczarowanie lub zgroz, on wypowiada si swoim yciem. By wysportowany, silny, gra silnego czowieka, gangstera, niektrzy dopatruj si w tym kompleksu ojca: On by potg pokrywajc to agodnoci by wszystkim, jak Stwrca. Wojtek tylko gra silnego czowieka, w rzeczywistoci ba si ycia, tego, e nie sprosta nigdy ojcu, i by bezbronny. Ojciec okazywa Wojtkowi, e w niego nie wierzy. Wojtka to bolao. Zacz si midzy nimi konflikt, gdy Wojtek porzuci swoj pierwsz posta: dziedzica podziemnego koncernu, a wszed w drugie wcielenie. Ojciec zagrozi, e go wydziedziczy, e cofnie dotacje, ale Wojtkowi wanie poddaa t kreacj magia szeptu: to j e g o syn, gnca kelnerw. d nie bya zniszczona, a ludno rozproszona. Pami hulanek fabrykantw i gangsterw dzkich, na tle ndzy pomnika pierwotnej akumulacji, tanich dziewczt, szampana w gabinetach restauracyjnych, pozostaa. Jednak Wojtek nie kontynuowa tej tradycji w sposb prosty. Dokona on osobliwego zaszczepienia na tym gruncie stylu ycia, ktry stworzy Marek Hasko. W tych czasach Marek nie sysza nawet o Wojtku, ale on wierzy w niego i marzy, eby go spotka. Wojtek zafascynowany by nie jego literatur, ale stylem ycia. Z kolei rodowd haskoizmu wyprowadzany jest z poczenia wtkw przybyszewszczyzny, hemingwayizmu i deanizmu. Haskoidzi wprowadzili do ycia i do literatury rygor uywania wulgarnego leksykonu. Dotychczasowe sowa, zuyte, ulege inflacji, zastpiono kilku mocnymi sowami. Jeden z

przyjaci Wojtka potrafi opowiedzie dug histori, w ktrej rol wszystkich rzeczownikw gra sowo na liter k, a rol czasownikw wypenia czasownik na p, za przymiotniki budowane s od tych sw. Wojtek doda do tego samochody i kobiety w roli zbytkownych przedmiotw. Doczepia si, na dugo nim powsta termin playboy, do dugich komet i pocigw towarzyskich, w ktrych rola lokomotywy bya zmienna, a wagonami byy pikne dziewczta i chopcy. Marek przylepia kelnerom do czoa stuzotwki, za co zosta pobity, u Wojtka inaczej ni u Haski byy one niegiem, czerwonym niegiem. Nim jeszcze byo sowo sex-party, Wojtek organizowa ubawy zwane wojtkowiskami, na ktrych mio zwana bya wojtkowaniem z udziaem przdek z kawiarni Honoratka. Wrd nich najsynniejsza bya Dziewica Nowo-Orleaska. Wychowana w drobnomieszczaskim domu, miaa narzeczonego, za ktrego pragna wyj za m, a on wymaga, eby do lubu bya dziewic, staa si wic mistrzyni mioci zwanej u nas francusk. Zebrawszy powiedzenia Haski i haskoidw Wojtek buduje filozofi zwisu, uwaania zabaw i rozkoszy za jedyny obowizek, prac, rodzaj zawodu. Wojtek uwaa ycie za gr hazardow z jedn wygran, albo inaczej za gr we wszystko. Gra w numerki na pienidzach, w dzk gr dziewity wa, w samochody. Zakada si o czas przejazdu z Targowej pod Bristol, z Krakowa do Zakopanego, z odzi do Warszawy. Czasem wygran, za jej zgod, jest dziewczyna. Gra w pywaka polegaa na tym, e Wojtek, ktry znakomicie pywa, przychodzi na Legi w czasie treningw zawodnikw redniej klasy i wyzywa ich. Oni, przekonani, e widz frajera, w dodatku na lekkiej bani, na jakiej zawsze

by Wojtek, przyjmowali wysokie zakady. Przegrywali, a Wojtek bra pienidze i mwi: uczciwie zapracowaem na obiad. Wojtek nie gra dla gry, ale dla zarobku. Bya te gra w ludzi. Wybiera w restauracji stolik zajty przez cztery osoby i obstawia: jakie rozwin si ukady msko-damskie, w ktr stron si kto upije, kto lewoskrtnie, czy bdzie upanina. Kiedy kiwa si stolik, Wojtek wkada czasem pod krtsz nog pisetzotwk, ktr ostentacyjnie skada, zgadujc, kto j porwie, i ledzc reakcje tych, ktrzy oczekiwali na jego wyjcie.

Urok Wojtka nie polega na tym, e mia pienidze. K.T. Toeplitz wyprowadza go od bezmiaru czasu: mg zawsze go ofiarowa kobiecie, towarzyszy jej wszdzie, nieustannie: do krawcowej, modystki, czeka u fryzjera, opiekowa si ni, choby z nudw by dobry, doskonalc w miar mijania lat swj kunszt, w czasie gdy inni tracili czas na prac. Ewa opowiada, e ich maestwo zawarte byo na uroczystej mszy w katedrze w obecnoci ocalaego mieszczastwa odzi. Ewa strasznie pakaa. Wojtek od razu uciek gdzie. Potem ona bya sama z dzieckiem nad morzem, pchajc wzek bulwarem, ubrana wycznie w mski sweter, a za ni pitnastu zalotnikw. Pogodzili si. Wojtek kupi jej cztery baloniki i spali w dziecinnym biaym eczku z siatk. Potem pobi j, ona wyskoczya z takswki w biegu. Potem przeprasza j: ja ci biem za swoje sprawy. Zatelefonowa skd: Ja ci tak strasznie kocham, kurwo, z kim leysz? a ona syszaa szept jakiej dziewczyny. Byy euforie, potem kace, nie wiedzielimy, jaki jest dzie, jaki miesic. Wojtek cign j na balety, gdzie zakrywa jej oczy, nauczy j pywa stylem klasycznym, bi pici jak mczyzna. Ewa opowiada: Matka Wojtka

podejrzewaa mnie, e yj z jego brami, z jej mem, e widz w nich jak kurwa oddzia wojska, jak nauczycielka klas, a ja widziaam w nich Wojtka, tylko doskonalszego. Nienawidziy panie Ewy. Ukuto intryg, eby na najekskluzywniejszym balu w Polsce Ewa i jedna z najsawniejszych aktorek byy w identycznej kreacji. Aktorka spojrzaa z wciekoci na Ew. Ewa powiedziaa: No tak, kurwa i artystka w takich samych sukniach. Jasna blondynka, wrca z kart i z rki, prowadzia handel wymienny z Cygankami na wrby. Czasem odwrci czyj rk, popatrzy, odepchnie, czasem t rk nieoczekiwanie pocauje. Umie rzuca zy urok: rysuje sylwetki i zaznacza organy wewntrzne czerwon kredk, a w nie wbija szpilki: w wtrob jedenacie, w ledzion jedn, w serce jedn. Szpilka to narzdzie pracy kobiety i narzdzie czarw mwi. Jej walka z Wojtkiem staje si walk na zdrady. Kiedy spotkalimy si, wiedzielimy, e nie moemy siebie zdradzi naprawd. Napisaam testament, e jak umr, chc by pogrzebana tam, gdzie Wojtek. On powiedzia: Jeli mnie kochasz, skocz pod tramwaj i ja skoczyam, tylko on by szybszy i wycign mnie. Potem znw zerwalimy, potem on napisa list: Jeli masz Boga w sercu, zlituj si nade mn. A ona zamawia sobie wizytwk: Ewa F. w podry wzorem fin de sicle'u. Objeda Polsk, eby stworzy, jak powie pniej, fakty nieodwracalne, eby nie mc wrci do Wojtka. Nad ranem zgasza si sama do izby wytrzewie, eby i to zaliczy. Rodzina Wojtka przejmuje prawa opieki nad dzieckiem. Ewa, bezsilna, w uniesieniu przeklina rd Wojtka.

Zetknicie Wojtka ze szko filmow w odzi byo nieuchronne.

Nastpia osobliwa unia, realizujca si w dzkim SPATiF-ie: pienidza, ktry uosabia syn przemysowca, i sztuki, ktr reprezentowali filmowcy. Wojtek znalaz swoje nowe wcielenie przyjaciela artystw. Gwnym przedmiotem jego fascynacji sta si Polaski. Byo to wzajemne. Fantazja Wojtka i Polaskiego uzupeniay si. Przedsibiorstwo Ssaki, w ktre zainwestowa Wojtek, byo zorganizowane na zasadzie socjalistycznej, nawet z dietami subowymi, a zarazem krcenie byo nieustannym happeningiem, obrzdem, zabaw. Lepili bawany, tarzali si w niegu; kiedy Wojtek rzuci siedem tysicy zotych setkami pod wiatr, ktry roznis je po halach. Tego dnia zdj nie byo, bo wszyscy szukali niegu na niegu. Czerwony nieg stopnia nad ranem. Pozostao wiele opisw bjek Wojtka, ale najbardziej wyrazi si jego styl walki w bjce na wieczorze poetyckim w Mikoajkach. Polaski da Wojtkowi prac ratownika w ekipie filmowej Noa w wodzie. Wojtek zama rk, mimo to mwi: Dopyn i uratuj, kogo trzeba. Kaza si ucharakteryzowa na ofiar zbrodni: ze straszn ran, wybitym okiem. Pewnego dnia pi od rana ze stolarzem ekipy. Przeczyta afisz o spotkaniu autorskim. Zobaczysz pierwszy raz w yciu poet zadecydowa Wojtek i weszli. Stolarz podszed do mwnicy i zacz si przyglda poecie. Zbliy si do niego tak bardzo, e prawie dotyka go twarz i tak pozosta bez ruchu. Uczestnicy wieczoru poezji, wrd ktrych bya zaoga statku Chopin z kapitanem na czele, rzucili si na stolarza. Zadarto mu marynark na gow i zaczto bi. Wtedy podszed Wojtek z praw rk prostopadle sterczc na szynie, lew rk uderzy krzesem w sam rodek, rac kapitana statku Chopin, po czym najspokojniej wrci

na swoje miejsce i usiad. Mionicy poezji nie podjli walki, maskujc to opiek nad rannym kapitanem. Wedug niektrych Wojtek nie lubi si bi, podobno skary si: Nie chc, boj si, ale kiedy sytuacja dojrzeje, zapada cisza i wszyscy czekaj na mnie, musz uderzy. Bi dziewczyny, jedn razem z matk zamkn w azience i wizi wiele godzin. Kiedy pobi koleg, kiedy zobaczy krew, upad przed nim na kolana i rozpaka si. Paka czsto. Bjki, przekroczenia przepisw drogowych powodoway, e Wojtek bez przerwy dostawa wezwania na przesuchania, rozprawy, do zapacenia grzywien. Przekazywa je swojemu nadwornemu adwokatowi, ktrego zatrudni na stae, wzorem ojca, i paci pensj, cho nieregularnie. Lolita, przyjacika Ewy, jedna z dziewczt najmodniejszych na pocztku lat szedziesitych, ktra zasyna tym, e uwaaa za swj obowizek zalicza wszystkich sawnych, i prowadzia indeks, w ktrym wystawiaa im stopnie, zaprosia kiedy Wojtka, chcc, aby i jego nazwisko znalazo si w jej kolekcji. Wojtek rzuci si na ni i zacz j gwaci. Uprzejmie udawaam, e jestem ofiar opowiadaa. Mwi niektrzy, e nie Wojtek uoy histori o sobie, ale wymylili j inni: musia gra siebie takim, jakim stworzyli go i chcieli mie artyci. Mia dorobion twarz. Wpad na pomys, ktry mia doczeka si realizacji w innych okolicznociach, po latach, i by moe mia decydujcy wpyw na pniejsze wydarzenia. Wojtek podchodzi w SPATiF-ie do ludzi i proponowa: Bd pana ochrania. Nikt pana nie tknie. Bdzie pan mi paci 500

zotych za wieczr. Jako najwikszy wynalazek przypisuje si Wojtkowi metod tzw. literack otwierania butelek. eby ochroni rk (bhp) przykada si do ciany dzieo literackie redniej objtoci i uderza o nie dnem butelki. Przez sztuk do prawdy mawia Wojtek. Jego podziw dla sztuki miesza si z pogard milionera. Czasem ktremu z artystw kaza zje zeszyt w kratk dla pierwszej klasy albo zsun si szerokim zsypem na mieci z trzeciego pitra. Zaczyna si jednak okres, w ktrym sztuka zdobywa priorytet w yciu Wojtka. Pewnej nocy w towarzystwie dwu piknych, jak to si mwio wtedy, wiraek zajecha pod warszawski SPATiF, kiedy wychodzi ze sawny pisarz. Wojtek krzykn do dziewczt: Wiecie, kto to jest? Na kolana przed nim! Dziewczta uklky, potem obraone odeszy, a Wojtek by szczliwy. Nadszed moment, kiedy Wojtkowi nie wystarczao, e bawi si z artystami.Zapragn wej w, uzyska nobilitacj towarzysk, awans spoeczny do rodowiska, ktre uzna za arystokracj drugiej poowy XX wieku. Pocztkowo widzia siebie w roli producenta, potem zapisa si na studia filmowe, ale porzuci je. ycie towarzyskie nazywa si rodzajem gangsterstwa, szczeglnie tam, gdzie gromadzi ono samych ludzi majcych wpywy, co tworzy now jako. Niektrzy nie lubili Wojtka, uwaajc go za snoba, bo zawsze pokazywa si z ludmi wspaniaymi, nie rozumieli, e on pragn czerpa z nich si, blask. Inni twierdz, e przyjanie i fascynacje Wojtka byy sztuczne, e byy dla niego szczeblami awansu towarzyskiego: od inyniera-prywaciarza, jakim zjawi si

pewnego dnia w dzkim SPATiF-ie, potrafi wyliczy sze osb stopni wiodcych do roli narzeczonego synnej poetki. Poznawszy j, wzi z jej domu kouch, ktry zostawi Marek Hasko wyjedajc za granic, i chodzi w nim, jakby chcc nawiza kontakt ze swoim mistrzem ycia. Przebrany za czowieka, ktrego podziwia, jakby wszedszy w jego skr, pokocha t sam osob. Cichy lub odby si w Zakopanem. wiadkami byli: Bogumi Kobiela i Krzysztof Komeda. Przyjechaa teciowa z dzieckiem Wojtka i Ewy. Zdjcie z uroczystoci ukazuje nam pann mod w ciemnej sukni, Wojtka w smokingu, Komed w swetrze wszystkich na lekkim gazie. Fotografia jest tak zrobiona, e nie wida, i noga nowoeca tkwi w gipsowym pancerzu po ryzykownym zjedzie. Byo to w czasie, gdy byt rodu, istnienie trustu, bogactwo Wojtka wydaway si zagroone. Ojciec Wojtka, wpltany w jeden z wielkich procesw gospodarczych, musia ucieka. By spokojny, mimo e wiadkowie zwalali wszystko na niego, poniewa nie obawiali si konfrontacji, bo do niektrych dotara wie, e szef organizacji zaufania jest ju za granic. W rzeczywistoci ukrywa si, czekajc, a odbdzie si inna sprawa, gdzie jak oblicza, pewne historie wyjd na jaw i bdzie odciony od wielu zarzutw. Rok ukrywania si kosztowa go milion zotych. By przerzucany z meliny na melin do czsto, zorganizowanym systemem transportu. Z ukrycia dalej kierowa koncernem, przyjmowa rodzin, prowadzi ycie towarzyskie. Opisano mi jedn z takich wizyt. Melina to byo banalnie urzdzone mieszkanie M-3 w bloku. Podano kaw, ciasteczka, odwiedziny w kryjwce stay si zwyk wizyt. Kiedy w telewizji nadano list goczy z fotografi seniora, wszyscy

demonstracyjnie odwrcili si od ekranu. W tym czasie Wojtkowi przysza myl, by fantastyczn plotk o ucieczce ojca na Zachd zamieni w rzeczywisto. Wielka ucieczka zostaa zaplanowana przez Wojtka i niektrych ludzi z tajnego koncernu. Znaleziono kolejarza, ktry mia kontakt z pewnym rybakiem w Dziwnowie. Jego kutrem mia senior dopyn do Szwecji. Pocztkowo opiera si temu planowi, mwi, e jest za stary na ucieczk i ycie w obcym kraju, e Szwecja moe nie udzieli mu azylu, w kocu uleg ich namowom. Podzieli majtek na dwie poowy: jedn poow wyposay rodzin i koncern, drug spakowa. Rozstawiono wok meliny czujki w samochodach. Kiedy okazao si, e niebezpieczestwa nie ma, kawalkada Mercedesw i Taunusw ruszya o szstej rano w kierunku pnocno-zachodnim. Na pocztku jechaa stra przednia badajca, czy nie ma patroli, na kocu jeden z wujw, jako stra tylna, bez przerwy patrzy w lusterko na szos za sob. Ojciec Wojtka mia przy sobie poow majtku w zocie i dewizach. Dojechali na miejsce szczliwie, tylko kolejarz, ktry podj si przerzucenia seniora rodu za granic, zorganizowa wszystko tak, eby zagarn zoto, a waciciela przekaza wadzom. Ojciec Wojtka znalaz si w wizieniu. Wyplata tam koszyki najlepiej ze wszystkich. By najwicej zarabiajcym winiem. Mwio si wtedy: to przez Ew. Jest czarownic, przekla rodzin, bd nowe nieszczcia. Jako prezent lubny Wojtek dosta od ukrywajcego si ojca majtek ziemski, oczywicie na skal dopuszczaln w kraju socjalistycznym, ale z paacem. Majtek ten otrzyma kiedy w jakich wielkich rozliczeniach finansowych i zatrzyma go, jak wiele rzeczy i ludzi, ktrych lubi mie w

pogotowiu latami, a przydadz si pewnego dnia. Z majtkiem kupi, jakby przypisane do niego, maestwo Z. Pani Z. cierpiaa na kompleks poarw, codziennie o zachodzie soca woaa: poar, poar! Dawny waciciel nie posadzi ani jednego drzewa, ale dobudowa do dworu dwie gigantyczne kolumny nadajce mu charakter monumentalny, a zarazem wrd pustych pl przejmujco smutny. Wojtek, znalazszy si ju w warstwie intelektualistw, postanowi jak prawdziwy arystokrata uprawia ziemi, hodowa zwierzta. Chcia robi to na wielk skal, rozmach, poczucie miary przej bowiem od ojca. Jednoczenie jednak gardzi nie tyle prac, ile prac na ma skal, nie dajc ogromnych wynikw. Postanowi zosta nie rolnikiem, ale feudaem. Popiech i krztanina byy dla niego oznak zego wychowania. Dziwio go, budzio odraz podobiestwo ludzi do mrwek i pszcz, ktrych nie znosi. Tam gdzie nie mona byo dziaa pienidzmi, by bezbronny. Kiedy, kiedy nad ranem wracali z libacji na dachu Triumpha, krzycza do idcych do pracy dziewczt: Robotnice dzkie! Dlaczego tak rano wstajecie? Mody dziedzic wstawa o p do jedenastej, jego jedyny wasal, pan Z., nie mia go wczeniej budzi. Kiedy zobaczy, e na taras wtargno stadko baranw. Co to znaczy? Czyje to barany? krzycza. To panicza barany odpar Z. Narzdzia bardziej skomplikowane od opaty okrela: ta rzecz, udajc, e nie moe spamita nazw. Przestrzenie wok paacu zarosy morzem chwastw opowiada poetka. Wszystko dziczao, gino, umierao na ich oczach. Wojtek kaza przeprowadzi sobie specjaln lini telefoniczn z Warszawy pod Boniem mia numer warszawski, cae dnie telefonowa, rachunki przewyszay dwa tysice miesicznie. Wynaj w Warszawie mikrobus,

ktry zapeni przyjacimi, kupi trzy skrzynki wdki, worek luksusowych konserw, worek buek i urzdzi wycieczk do R., ale potem przyjaciele, zajci prac, nie przyjedali. Tam gdzie ludzie podruj po wielkich morzach, krc filmy, a ja mam tu robi jabka. Nic si nie dzieje jcza. Zabawa w lato na wsi nie wychodzia. Oczy Wojtka napeniay si zami. Paka z nudy. Szuka sposobu na zbliajc si jesie. Zacz uczy si angielskiego. Nakupi podrcznikw, pyt, po trzech dniach zepchn je na ziemi, nudzia go drobiazgowo gramatyki, mimo wietnych adapterw nauka nie sza mu. Postanowi by rajdowcem, doskonale prowadzi, ale wa pk w drodze. Samochd zepchn do rowu pod Chcinami. A Wojtek nie wiedzia, z ktrego dworca jedzi si do Bonia. Przysza mu myl, e mgby zosta zawodowym scenarzyst. Byoby to nawet dobre: artysta mieszkajcy na odludziu, we wasnym majtku. ona jako pisarka i poetka miaa spisywa jego opowieci. Podyktowa histori z przedmie odzi: o gobiarzach, grze w dziewity wa w ciemnym pasau. Zesp filmowy zaprosi go na rozmowy w sprawie poprawek. Wojtek by bez samochodu, pada deszcz. Stanli na postoju takswek. adna nie nadjedaa. Wojtek rozgniewa si, odszed z postoju i przesta by scenarzyst. Uznawa tylko wygrane od razu wielkie. Od ojca pienidze przestay napywa. Ciar nobilitacji artystycznej Wojtka spada na on, on zdawa si tego nie dostrzega jako drobiazgu bez znaczenia. Rwnoczenie drania go jej praca. Jakie staranie si, praca mrwek wrzeszcza, kiedy na pododze salonu w R. montowaa widowisko skadajce si z piosenek. Wojtek przebieg po piosenkach, a potem skopa je. Ktrego dnia zjawi si pan Z. w damskim kapeluszu i ciemnej woalce, cay obwieszony

pszczoami, poradzi si pana, co robi z nowym rojem. Wojtek, zobaczywszy znienawidzone owady, wyrzuci go za drzwi. Ujrza jeszcze triumf ojca, wielk Canoss samochodow: pewnego dnia, gdy ojciec wyszed z wizienia i by u syna na rekonwalescencji, karawana krownikw szos zajechaa przed zachwaszczony gazon. Senior przycina zdziczae re sekatorem. Uda, e nie widzi ludzi, ktrzy chcieli jego kosztem unikn kary. Wysiedli z samochodw i zbici w gromadk stali, nie miejc podej. On dalej obcina re. Oni stali, patrzc na niego. Trwao to dugo. W kocu jednak poszli wszyscy na gr i tam, przy zamknitych drzwiach, na wielogodzinnej naradzie doszo do ugody. Potem wszyscy wyszli i ta sama kawalkada ruszya do Warszawy, gdzie w lustrzanej sali Bristolu koncern wyprawi bankiet. Ale bya to ostatnia manifestacja wielkoci ojca w oczach Wojtka. Uwolnienie si od mitu ojca, potnego demiurga stwarzajcego wiat, nastpio u Wojtka w ten sposb, e uzna ten wiat za zbyt ograniczony, na ma skal. Nuci Chicago, jedn z ulubionych gangsterskich piosenek. Dopiero w rozmiarach Ameryki wszystko jest moliwe orzek. I kiedy nie mia ju kogo w Polsce pozna, zrodzio si jego nowe wcielenie: wielka emigracja. Czy rzeczywicie Wojtek wyobraa sobie wszechwiat na obraz i podobiestwo gigantycznego SPATiF-u dzkiego, gdzie przebywaj potni ludzie, ktrych on pozna i zaprzyjani si z nimi? Jeli tak byo, jak twierdz niektrzy ta kosmologia potwierdzia si w oczach Wojtka. Wyjedajc z Polski, a potem dc przez Pary do kraju, ktry mia rozmiary mu odpowiadajce, wyruszy uzbrojony tylko w pakiet adresw i listw polecajcych. Te magiczne zaklcia, klucze do nowego wiata, byy

dorobkiem jego ycia. Jak inni maj zdobycze w sztuce, nauce, produkcji, tak on mia osignicia towarzyskie. Ostatni szczebel polski jest pierwszym amerykaskim. Na party nawet nie usiuje dosta si midzy wpywowych mczyzn rozmawiajcych o interesach; nie dostrzegliby go, a i oni dla niego s mrwkami, tylko nieco wikszymi. Podchodzi do kobiet, jako jedyny mczyzna, i bawi je. Urok wschodniego playboya, brutalnego i czuego, wyrzekajcego si dla nich interesw, czyni je potnymi sojuszniczkami Wojtka. Na party u znanej aktorki polskiej przebywajcej w Nowym Jorku pozna dziewczyn, studentk szkoy dziennikarskiej. Zwierzya mu si, e otrzymaa zadanie zrobienia reportau na zajcia warsztatowe i nie ma tematu. Wojtek, bdcy kilka dni w Stanach, mwicy aman angielszczyzn, zabra j na podmiejsk lini autobusow idc przez slumsy, dzielnice ndzy. Dowiadczenie dzkiego owcy bezbdnie pozwolio trafi mu na podobny krajobraz. Dziewczyna pierwszy raz w yciu widziaa miejsca, ktre pokaza jej Wojtek. Bya bowiem crk miliardera, amerykaskiego krla, a jak twierdz niektrzy cesarza wiatowego imperium kawy. Nie udao mi si dotd zdoby tekstu jej reportau ani dowiedzie si, co to byo za miejsce, ktre tak ni wstrzsno. Mocniejsze wraenie zrobi na niej czowiek, ktry odkry jej Ameryk, usuny, waciciel swojego ycia, ktry mawia, e ycie jest dugie, przybysz ze wschodu, z ktrego jego rodzice do przebogatej Ameryki przysyali mu paczki, jedyne chyba, jakie w historii Stanw przemierzay Atlantyk z Europy. Miliarderzy szybko dowiedzieli si o romansie crki. Wedug jednej wersji zerwali z ni wszystkie stosunki i kazali opuci dom, cofajc dotacje na studia, inna gosi, e cesarzwna,

zgodnie z obyczajem przyjtym w sferach ludzi najbogatszych, jak wszystkie inne dzieci miliarderw musiaa sobie w czasie studiw radzi sama pracujc. Spotkawszy Wojtka musiaa wzi odpowiedzialno za ich oboje. Jeli wic pisano potem o Wojtku, e znalaz si na utrzymaniu Abigall Folger, bya w tym inna tre: Gibi, jak j nazywali najblisi, pracowaa ciko, eby ich utrzyma. Wojtek mwi, e si z ni nie oeni, bo jest zbyt bogata. Kiedy szli po zakupy, kaza jej chodzi krok za sob, obadowanej torbami z warzywami, chlebem, owocami i butelkami. Wpaja Gibi, e jest nierobem i pasoytem. Tak zapamitaa j Zofia Komedowa: wstawaa o szstej rano i swoim starym i porozbijanym Volkswagenem, najniej stojcym w hierarchii pojazdw, jechaa do pracy, skd wracaa o szstej wieczorem. Stanisaw Wohl mwi, e bya niezwykle inteligentna, milczca, chodna, niezbyt mia, a do oschoci. Pobieraa a do chwili mierci lekcje francuskiego. Podobna bya do Rysiwny mwi Wohl z lat jej wczesnej modoci. Brzydsza, inna w typie urody ni sawna poetka, ale byo to powtrzenie w innej skali tego samego pomysu wyprbowanego w Polsce. Teraz bya kolej na to, by powrci do nastpnego schematu: przypomnie Polaskiemu jedn z interpretacji jego pogldw wyraonych w Ssakach. Wojtek wtedy finansowa ten film, cign sanki. Teraz czeka, e pocignie Polaski. Wojtek z Gibi udaj si na zachd Stanw. Tam dopiero mu si podoba: nawet rzeczy ogromne s tu w wielkim rozmiarze. O kilka ulic yj wiatowe sawy. Hollywood to d pomnoona przez milion. W Hollywood Wojtek i Gibi zastali Polaskiego, Komed, Hask. Wojtek by szczliwy, e moe zbliy si do czowieka, ktry wywar taki wpyw na niego. Wojtek znalaz w tym potwierdzenie prawidowoci:

wszystkie ukady powtarzaj si, ci sami ludzie si spotykaj, w tym samym skadzie, odtwarzajc dawne sytuacje w nowej skali. Ameryka si sprawdza. Styl bycia Polaskiego wrd magnatw filmowych uleg jeszcze zaostrzeniu, wali ich po brzuchach, ekscentryczny, budzc lekki lk. Fascynoway nie tylko scenariusze, ktrych nastrj wampiry, diaby Polaski przywiz z kraca Europy, ktry nazwa w Wampirach Transylwani Podkarpack, ale i jego styl bycia na planie. On odgrywa swoje filmy, powstawanie swoich filmw mwiono na planie Wampirw. Rozdwaja si: na reysera i posta, ktr gra; asystenta profesora szukajcego w tej Podkarpacji wampirw, biegajc w kusym czerwonym fraczku, pantalonach i biaych poczochach. Stawa si wszechobecny wcielajc si nawet w sztucznego pajka: wyrywa robotnikom maszyn do robienia pajczyn, sam je rozpyla. Wojtek patrzy na niego te z rodzajem zabobonnej obawy: jego kariera zakrawaa na cud, jakby pomagay mu siy nadprzyrodzone. Towarzyszy Polaskiemu Komeda. Talent jeszcze modego weterana polskiego jazzu z okresu jego podziemia rozwija si w sposb nieoczekiwany. Tylko Hasko mia pcherze na rkach od noszenia stalowych sztab. By jedynym biaym wrd czarnych robotnikw, pi ju tylko piwo i kontrowa je rodkami uspokajajcymi. Bjki jak w Kameralnej. Brutalnie interweniuje policja, Marek ma przykroci. Traci w oczach Wojtka, ktry strca go z piedestau. Mwi o nim: Okazuje si, e to mikki czowiek. Polaski eni si z Sharon Tate. Jej portret zoyem z opowieci osb, ktre j dobrze znay. Wszystkie zdjcia mwi Wohl wyostrzaj jej rysy, wydobywaj z nich ich

regularno, klasyczno, przygaszajc mikko, agodno, rozkadajc twarz na dwa cienie: czarno-biay, a odbierajc koloryt mlecznorowy. W korekcie fotografii trzeba by te wzi pod uwag wyraz oczu. Nieuchwytno tej urody polegaa na agodnoci spojrzenia, ruchw. Niezwyka w tym rodowisku, ciepa, mia, bez pozy. Nic z gwiazdy. Cudowna, delikatna, skromna, cicha i pikna jaka. Moe to bya yciowa giera opowiada Zofia Komedowa ale nigdy nie zauwayam najmniejszego wypadnicia z tej roli. Urodzona, by by aktork i zagra Ofeli powiedzia o niej Konrad Nacki. Rozmawiaem z Romanem przy niej po polsku przez dugie godziny. Wsuchiwaa si z napiciem nie rozumiejc nic. Co to znaczyo? Zastanawiano si, czy to ona po Marilyn bdzie bogini Hollywood. Wspaniale gotowaa. Gocie jej przyj zapamitali saatk zrobion wedug nastpujcego przepisu: saata, pomidory, pory, selery, papryka, rzodkiewka, ogrek, na pietruszki, pocite na mae kawaki proporcjonalne do siy smaku i zapachu (najwicej agodnych, najmniej najmocniejszych), wymieszane z sosem vinaigret. Podawaa te k a s h , prawie nie znan w Stanach, kupowan w delikatesach. Komeda wzi on do garderoby Sharon na zwiedzanie jak do muzeum. Byo tam sze metrw biecych sukien, ktre mona podzieli na dwie czci, wedug chronologii. Suknie w kolorach budyniu mietankowego, pistacjowego, truskawkowego, morelowego, haftowane perami, jak z piosenki: Jeste jak krem w mojej kawie. Kolory pa Szczliwej Ameryki. Takie suknie cign si do poznania z Polaskim. Od Polaskiego zaczynaj si proste sukieneczki w zwykych kolorach z wyszukanych materiaw. Najpikniejsza sukienka: o fasonie koszuli

mskiej z cikiej orety. Zdarzao si, e Sharon dugo nie wychodzia do goci. Roman sadza ich tyem do drzwi jej garderoby. Tylko kto, kto dobrze go zna, w nawale min i gestw wyawia niedostrzegalne zmarszczenie brwi czy ruch gow. W ten sposb Polaski kodem podobnym jak ongi Napoleon dawa znaki onie, ktra bezszelestnie stawaa za plecami goci w drzwiach garderoby, czy dobrze wybraa sukni. Pozornie nie umalowana, osigaa taki stopie naturalnoci dziki godzinie pracy. To Roman nauczy mnie y powiedziaa Sharon w jakim wywiadzie. Wynajli will najekskluzywniejsz z ekskluzywnych w Hollywood, nazywan domkiem szczcia. Tu jak mwi agencja wynajmujca dom szczliwi byli... i wylicza dug list saw. I byli szczliwi, sawni ze sawnymi, osigajc tym jakby wyszy stopie szczliwoci. Film Rosemary's Baby, wedug ksiki Iry Levin, nad ktrym Polaski zacz prac, zaczyna si od podobnej sceny: Mr. Nicklas prezentuje modej parze mieszkanie do wynajcia. Sharon nie moe wystpi w tym filmie, zwizana jest kontraktem z innym producentem. Zapada decyzja, e zagra Mia Farrow. Muzyk komponuje Komeda. Otrzymuje zadanie niedostrzegalnego dla widza, maksymalnego spotgowania grozy. Egzemplarz scenariusza, jaki otrzymuje, nosi numer 135. Adnotacja na karcie tytuowej: Prosz traktowa to jako prywatne i poufne i nie dopuci, by znalazo si w niepowoanych rkach. Mode maestwo wynajmuje mieszkanie. Guy to aktor bez sawy, ona nosi imi Rosemary. Ich przyjaciel, Hutch, mwi im, e ten dom cieszy si z opini: tu niejaki Marcato uywa krwi niemowlt do czarw i

przywoywa szatana. Rosemary syszy przez cian gosy ssiadw: pani Castevet i jej ma Romana. Poznaje ich, gdy ginie tragicznie dziewczyna, ktr si zaopiekowali. Pani Castevet odwiedza Rosemary, ta pokazuje jej pokj przeznaczony na dziecinny. Pani Castevet pyta, czy Rosemary spodziewa si dziecka, ona odpowiada, e chciaaby, ale Guy jest przeciwny. Na drugi dzie pani Castevet ofiarowuje jej naszyjnik. Rosemary widziaa go przedtem na dziewczynie, ktra zgina. Po kilku dniach lepnie pewien znany aktor i rol po nim dostaje Guy. Teraz decyduje moemy sobie pozwoli na dziecko. W nocy Rosemary ma sen: gwaci j co nieludzkiego. Po pewnym czasie Rosemary jest w ciy. Urzdza pokj dziecinny. Pani Castevet daje jej adres sawnego lekarza, swojego znajomego, doktora Sapirsteina. On kae Rosemary przerwa branie witamin w pigukach i pi napar z zi i korzeni tajemniczej roliny, parzony przez pani Castevet. Rosemary ma dziwne ble. Zwierza si Hutchowi. Ale on zaraz po tej rozmowie zostaje przewieziony do szpitala bez przytomnoci, ktrej nie odzyskuje przez par miesicy, tkwic w rodzaju piczki. Przed mierci Hutch budzi si i kae przekaza Rosemary sowo: anagram i ksik: Wszystko na temat czarw. Znajduje tam zdjcie czarownika Marcato z synem Steve. Rosemary przestawia litery i odczytuje: Roman Castevet. Zrozpaczona, przeprasza nie narodzonego jeszcze Andy lub Jenny i obiecuje, e nie odda go Im. Ale jest za pno. Mwi jej, e dziecko umaro, ale kiedy syszy przez cian jakby pacz, wdziera si do mieszkania Castevetw. Wszyscy byli w zmowie. Siedz zebrani, na dziwnej mszy, oznajmiaj jej, e zostaa wybrana wrd miliardw ludzi, by urodzi szatanowego syna. Bg umar krzycz jest Szatan! Przyjd Szatanie! Rosemary spostrzega,

e jej dziecko jest potworkiem o strasznych oczach, ale tuli je. Nuci koysank. Koniec. Tekst scenariusza jest poznaczony notatkami Komedy. S to wykrzykniki, znaki zapytania, gstniejce tam, gdzie z boku napisa on wielk liter M miejsca, skd bra natchnienie do muzyki. Nad wieloma sowami napisane s polskie sowa. Ukadaj si w szczeglny sownik, potem komponuj w histori: dreszcz, czary, lkliwe spojrzenie, straszny, dziecinny pokj, talizman, narkotyzowa si. Wstrzsaj tylko dwa sowa dotyczce Hutcha, napisane rk Komedy: nieprzytomny, piczka. Na ostatniej stronie obok siebie dwa imiona, obwiedzione w identyczny sposb liniami owka i poczone imi ony Romana Polaskiego SHARON i prawdziwe imi Romana Casteveta: STEVE. Mia Farrow nuci koysank Komedy bez jednego sowa, powtarza si sylaba la szeptana w rnym nasileniu. Nie wiem, czy histori, ktr opowiadam, mona zrozumie, nie znajc tej melodii. W Stanach uznano, e jest ona trzeci wielk koysank jazzow. Jakby zapomniano tre filmu, jakby ta koysanka nie bya zowieszcz zapowiedzi miliony urodzonych w kocu lat szedziesitych Amerykanw zostao przywitanych przez ycie t melodi nucon przez matki. Zbiego si to z powrotem mody na koysanki i koyski: stwierdzono, e koysanie jest przedueniem ruchu, jakiego doznaje dziecko w onie matki. Komedzie wydawao si snem, czym nadprzyrodzonym to nieustanne, nie koczce si odbieranie echa samego siebie, pyncego z okien domw, otwartych samochodw, knajp, drugstore'w. Wojtek odczuwa triumf przyjaci jako swj wasny. Roman potrzebuje

go; czy dlatego, eby by wiadectwem, e hollywoodzka kariera to to samo jego ycie, ktre wid w odzi, Zakopanem, gdy wozili si sankami, a nie czyje inne? Teraz Wojtek wchodzi na sanki. Sharon jest w ciy, a Roman przygotowuje si do krcenia nowego filmu w Londynie. Sharon cierpi na lki, boi si by sama w odosobnionej willi. Roman pamita si ciosu, technik walki Wojtka, jego umiejtno towarzyszenia kobietom. Nie zwraca si do biura detektywistycznego, uznaje Wojtka za stosowniejszego od patnego goryla i kae mu przenie si do willi Bel Air; otrzymuje zadanie towarzyszenia Sharon, dbanie o jej zdrowie i ochron willi. Jest czym pomidzy dam do towarzystwa a prywatnym policjantem. Przenosz si z Gibi do Sharon, oddajc swoje mieszkanie modemu Amerykaninowi nazywanemu Pig winia. Jednoczenie Wojtek, otrzymawszy pork Polaskiego, prbuje w filmie. Chce wyprodukowa film dokumentalny na podstawie historii, ktr usysza na jakim przyjciu: od szedziesiciu lat dwie rodziny milionerw z New Jersey prowadz krwaw vendett. Morduj si wzajemnie i wtrcaj do wizie. Ostatni potomek jednego ze zwanionych rodw przylecia swoim samolotem nad rezydencj wrogw i zbombardowa j. Rodzina Folgerw przypuszcza atak na Wojtka, chcc odzyska Gibi. W tym celu matka Gibi deleguje syna, Folgera juniora, na decydujc rozmow z Wojtkiem. Dziedzic miliardw, potomek rodu od dwustu lat amerykaskiego i nalecego do arystokracji finansowej, mia oniemieli, zmiady i omieszy dzikusa ze wschodu. Proponuje Wojtkowi spotkanie w ekskluzywnym klubie w stylu francuskim na kolacji. Ale Wojtek by ju przygotowany na rozmow z Folgerem. Zauway

bowiem, e ludzie najbogatsi nie okazuj szacunku dla pienidzy. Po co zabija si dla miliona? mwi w damskiej czci salonu miliarderkom po francusku, wyuczonym w Paryu, niechtnie przechodzc na angielski, traktujc go jak jzyk handlowcw, dorobkiewiczw, ktrzy nie koczyli ekskluzywnych college'w. Milion to jeszcze nie pienidze uwaa Wojtek. Kiedy spotka na przyjciu Polaka, ktry zapyta go, czy nie wie, gdzie kupi dobry magnetofon, Wojtek zmierzy go pogardliwym wzrokiem i odrzek: tu moesz mwi o kupnie odzi podwodnej. Pogard dla klas rednich, dla biaych konierzykw, dla pszcz i mrwek tym Wojtek podbi wielkie towarzystwo. Nie majc dolara zachowywa si autentycznie tak, jakby nie mia dolara, czyli jak najbogatszy. Lubi im powtarza pytanie: Amerykanie, skd wzilicie si? Do klubu Folger junior przybywa w smokingu, Wojtek w spranych dinsach z frdzlami i opasce indiaskiej na wosach. Ju przy wyborze win wykoczy Folgera. Degustowa z pogard podsuwane przez kelnera gatunki, wskazujc, jakie roczniki XIX i XX wieku odpowiadayby mu i z jakich okolic, odczytywa bukiety, komponowa ukad, kolejno. Kelner przesta zwraca uwag na Folgera, darzc zachwytem Wojtka i traktujc go jak monarch. Wedug jednej wersji Wojtek nauczy si tego pracujc na godziny w najniszej grupie tragarzy w Halach Win w Paryu, wedug innej, przyjwszy zaproszenie Folgera do takiego wanie klubu, poszed na cay dzie do biblioteki, gdzie przeczyta wszystko o winach francuskich. Drugim etapem spotkania juniorw byo spojenie Folgera, wycignicie od niego wszystkich planw walki klanu przeciw Wojtkowi, potem zaprzyjanienie si z nim i wyniesienie go na plecach z

ekskluzywnego klubu. Poprzez syna udao si Wojtkowi przecign na swoj stron matk Gibi, ktra pogodzia si z jego istnieniem. Pozostawa tylko ojciec. Wszystko to nastraja Wojtka optymistycznie. Pisze do kraju, e w najbliszym czasie cignie syna, a do krewnej, zakonnicy, e ufunduje jej zgromadzeniu nowy koci w zamian tylko za modlitw za jego interesy. Jednak gwnym zajciem Wojtka bya opieka nad nie narodzonym dzieckiem i jego matk. Kupuje z Sharon wyprawki, uczy si od niej na drutach. Przywozi dekoratora, ktry oglda pokj przeznaczony na dziecinny i przedstawia projekt za trzy tysice dolarw. Sharon odrzuca kosztorys i wtedy Wojtek ofiarowuje si jej, e urzdzenie pokoju dziecinnego bdzie jego prezentem dla niego lub niej. Sharon nie zdradzaa jego imienia. Pokj mia by w delfiny motyw nowego filmu Polaskiego. Przebrany za Indianina, jak kontestatorzy amerykascy, przypominajcy ojcom zbrodni pradziadw, w kwiatach, z opask na czole i wosami do ramion Wojtek pdzi amerykaskimi drogami z szybkoci 220 kilometrw na godzin w poszukiwaniu zabawek. Kiedy rozbija pwycigow maszyn swoich przyjaci, nawet nie wysiada z wozu, ukada si na siedzeniu i natychmiast zasypia. Wszystkie rozmowy w willi zerodkowuj si na dziecku, ktre si ma urodzi. Sharon jest pod cis opiek lekarsk. Na polecenie swojego ginekologa odywia si witaminami, duo pywa w basenie ich willi, szczyci si ci w swoim kostiumie kpielowym, przygotowana psychicznie na pord jak na biologiczne wito powitania nowej istoty.

W sowniku Wojtka zjawia si nowe sowo: Bg. Oddaje si nowej pasji, hobby traktowanemu jak dyscyplina: bada histori rodu Kennedy'ch. Na jednym party rzuca si na milionera-konserwatyst, ktry nazwa Kennedy'ch gangsterami i hochsztaplerami. Niektrzy przypuszczaj, e Wojtek zaczyna uwaa swoj rodzin za dzkich Kennedy'ch, bo mwi i pisze w listach, porwnuje: jak ON (czyli Bg) dowiadcza moj rodzin, tak dowiadcza i Kennedy'ch. Tylu jest nas braci, ilu byo Kennedy'ch. Ci, co wywiedli kompleks stopni u Wojtka, maj inn interpretacj: Wojtek staje si najlepszym znawc problemw rodowych Kennedy'ch, lepszym ni oni sami. Pewnego dnia oni si o tym dowiedz, Wojtek opuci Romana Polaskiego, zaprzyjani si z Edwardem Kennedy'm i znajdzie si na szczycie. witeczny nastrj kalifornijskiej wiosny i lata, gorcego i agodnego, jest zakcony przez wiadomoci, ktre ju od dawna nadchodziy, ale nieoczekiwanie znalazy dziwne przeduenie w Hollywood. Najpierw przysza z kraju wiadomo o mierci Zbigniewa Cybulskiego, potem Bogumia Kobieli. Potem Hasko i Komeda schodz stromym zboczem wwozu, Komeda upada. Hasko zarzuca go sobie przez rami sposobem znanym z amerykaskich wojennych kronik aktualnoci i zaczyna schodzi. Obsuwa si i razem lec w przepa. Na dnie wwozu Komeda na chwil traci przytomno. W szpitalu potraktowano ich jak pijanych. Komeda mimo blw gowy i zego samopoczucia lekceway spraw. Kiedy nadesza z kraju wiadomo o kolejnym nieszczciu rodu o mierci ojca Wojtka Komeda powiedzia do Wojtka: ... on jest ju Tam i moe nawet jest mu dobrze. Potem Wojtek uy tych sw w stosunku do tego, ktry je

wypowiedzia. Pojawiy si sowa wiara, TAM, Pan Nasz. Mwi, e auje, i nie moe odtworzy sowo po sowie tego, co mwi Komeda, po to, by dowiedzie si, co z nim jest. Bo niedugo po wypowiedzeniu tych sw Komeda straci przytomno powtrnie i nie odzyska ju wiadomoci. Nie wiadomo byo, czy widzia, czy poznawa znajome osoby. Reagowa tylko na muzyk. Gdy odtworzono mu koysank z Rosemary's Baby jkn i wskaza na siebie. mier Komedy zrobia wstrzsajce wraenie na Hasce. Nie mg doj do rwnowagi, wyjecha i niedugo potem nadesza wiadomo o jego mierci, ktra moga by samobjcza. Dwaj wiadkowie ze lubu Wojtka, ci, ktrych nazywa przyjacimi, kolejno umierali. Zacz doszukiwa si prawidowoci w tym cigu mierci, szukajc jakiego wzoru, ktry by dao si podstawi i wyjani to zjawisko. Myli czerpa z rozmw z Polaskim. Pierwsze byo to wymylenie wasnej mierci. Ostatnie sowa ksiki Haski Pierwszy krok w chmurach brzmi: Wtedy przysoni oczy i z caej siy odepchn krzeso nogami s jakby zapowiedzi samobjczej mierci. mier i gwatowne konanie Maka w Popiele i diamencie, ca sceneri, zasugerowa podobno Wajdzie sam Cybulski. Proces identyfikacji z ludmi, ktrych Wojtek uwaa za swoich przyjaci, poszed tak daleko, e zacz mwi on o pokoleniu modszych braci Kolumbw czy drugiego pokolenia, ktre ocalao z wojny i wynioso podwiadome przekonanie o swojej niemiertelnoci. Uwaali si za niemiertelnych, a byli tylko jednodniowymi motylami powiedzia podobno o nich Polaski. Wreszcie Wojtek oznajmi, e znalaz prawidowo: wyzwolenia nie mona osign przez nieustann rozrywk, zabaw, ale przez mier.

Nazwa to religi mierci. Jego koledzy jak mwi ju tego doznali. Wedug jego oblicze i przewidywa mwi teraz na niego kolej. Wojtek te mierci kolekcjonowa jako wydarzenia towarzyskie powiedziano mi. Zbyt daleko ju zapdzi si w szmir, wszystko byo tak wspaniale sztuczne, e okolicznoci im si podporzdkoway, konstruujc romans taki, jaki chcieli. Demonizm tej historii jest szmirowaty. O samym Wojtku za powiedziano mi: Wanie on uwaa si za niemiertelnego, myla, e w razie czego ojciec zaatwi to ze mierci, e to tylko kwestia ceny. Gdyby przez sekund pomyla, e zginie, ubezpieczyby si, eby nam pomc powiedzia jego brat Jerzy. Mylenie o nieobecnych, tych, ktrzy odeszli, w atmosferze oczekiwania na kogo, kogo nie ma, kto jeszcze nie jest obecny, ale ma nadej, nasuwa myl, eby nawiza z nim kontakt. Wojtek, Sharon i Gibi urzdzaj seans spirytystyczny. Przywouj dusz nie narodzonego dziecka Sharon. Zjawia si, odpowiada na ich pytania; nigdy pewnie nie dowiemy si, co byo treci tego dialogu. Mona przypuci, e Wojtek pyta go, czy spotka si tam z jego przyjacimi, e Sharon chciaa dowiedzie si jego pci. Po seansie wszyscy mwi o nim jako o chopcu. Mwi o nim, kiedy telefonuje Roman, Sharon rozmawia godzin, wraca, zaprasza na jutrzejszy wieczr: skromnie, zjedz saatk, t co zawsze, bdzie nocne pywanie, w wodzie odwrc si na wznak jak delfiny i bd studiowali gwiazdy. Tego dnia o pitej jeszcze raz dzwoni do mnie Wojtek opowiada mi Stanisaw Wohl, jeden z niedoszych uczestnikw tej kolacji powiada: pamitasz zaproszenie na dzi? Odpowiadam mu: nie mog, dzi jest ostatni mj wieczr w Kalifornii, spdz go ze starymi przyjacimi.

OK odpowiada Wojtek to przyjed po tamtej wizycie, nawet pno. Nie bd mg po ciebie przyjecha wozem, bo mam atak nerek i jestem unieruchomiony. To byy jego ostatnie sowa, ktre syszaem. Nie jest to takie proste, czy cieszy mnie, e yj. Czuj si zarazem nie w porzdku: moe bybym ofiar, ale kade zdarzenie ma okrelon liczb czynnikw, ktre na nie si skadaj, gdyby jeden element si zmieni, cae wydarzenie mogoby potoczy si inaczej lub w ogle nie zaj. Moe bym rozsadzi je? S.L. przyj zaproszenie Wojtka. Chcia pj odpry si po pracy: koczy przygotowanie do druku swojej ksiki. Planowa, e bdzie robi poprawki a do zaczcia przyjcia. Kiedy sobie zda spraw, e ju trzeba wychodzi, bya czwarta rano. Jego podwiadomo zarejestrowaa, e Wojtek nie zadzwoni, aby oderwa go od roboty. Kiedy dosza do niego straszna wiadomo, zastanawia si: jak si stao, e mimo namw, zaprosze jego pami wyczya si? Pomyla, e gdyby nie cia Sharon, mona by sdzi, e Polaski postanowi zrobi jeden ze swoich makabrycznych artw, wynaj ludzi, ktrzy mieli wpa do willi, nastraszy wszystkich i sprawdzi przy okazji, co zrobi Wojtek, a ci wynajci ludzie poszli za tym pomysem za daleko i pod wpywem przypadku czy zdenerwowania uyli broni. Potem pomyla, e ta mier bya przeznaczona take dla niego i e wie, kto dokona zbrodni. Ogarn go lk, e za chwil go znajd. Podj decyzje, e ukryje si. S.L. powiedzia: Oczekuj kadej chwili zamachu na siebie. Jestem pod opiek policji. Wiem, kto to zrobi i kto chce mnie zabi. Musz ucieka do Europy, ale i tam mog mnie dosign. Potem dosza do kraju wiadomo, e S.L. zosta odnaleziony przez

zbrodniarzy i zamordowany w Paryu, gdzie ukrywa si. Ta sama wiadomo bya powtarzana powtrnie w Warszawie na przeomie roku 1969 i 1970. Nie udao mi si doj, kto j wymyli. Mwic o Europie, S.L. podawa faszywy trop. Jego pocztwki i listy nadsyane z rnych miast Stanw do Polski, do ony, s pamitnikiem ycia, osobliwej podry tajemniczego wiadka, polskiego emigranta, bdcego w dyspozycji policji, ktrego nazwisko pozostaje w tajemnicy jak okrelaa go prasa amerykaska. Ten, co to zrobi, wie, e ja wiem. yj pod nieustann grob. Ten, ktry zabi, dwa miesice przedtem omal nie zabi mnie. Handlowali narkotykami. Kupowaa od nich Gibi. Kiedy zjawili si sami byli pod silnym wpywem narkotykw, w stanie ostrego podniecenia, amoku. Zobaczyli moj kaset z farbami. Zacz si atak lku, po nim wybuch agresji, rzucili si na mnie. Zaczli mnie dusi. Ty jeste szpieg policji krzycza jeden, drugi wyrwa mi kaset z krzykiem: Tu jest bomba! i w ataku przeraenia odrzuci j w gb ogrodu. Ten typ wanie mieszka u Wojtka, kiedy on przenis si do Bel Air. Potem ja te tam zamieszkaem. Kiedy Pig zacz mi robi wistwa, powiedziaem: albo on, albo ja i Wojtek wyrzuci go. Wtedy on powiedzia: Ja zemszcz si na was i znik. On mia pseudonim Pig (winia) i to sowo byo wypisane krwi w Bel Air. Opuciem Los Angeles z powodw, ktrych ci nie wyjani. Jestem w Nevadzie. Odpram si od tego napicia, ktre towarzyszy mi od tylu dni. Policja z Kalifornii przekazaa mnie do Nevady. Siedz zamknity w hotelu. Przelatujemy szybko przez korytarze z moj obstaw. Jest ze mn cigle dwch, jeden obstawia drugiego. pi ze mn w pokoju. Kiedy

siusiam, id ze mn, stoj pod drzwiami, skacz po fajki, papierosy, sandwicze, duzi, silni chopcy, fajni, przyjacielscy. Zasaniaj sob samymi. Bezpieczniej czuj si z nimi, tym bardziej e maj te cikie przedmioty. Mj angielski podcign si przez te dni, bo moi pilnowacze bez przerwy zabawiaj mnie rozmowami; przygldaj si mojemu pisaniu. yj. yj, yj!!! Na oczach policjantw powstaje ksika. Melin jest elegancki hotel, co pewien czas zmieniajcy si, dziwna turystyka po wielkiej Ameryce wiadka ukrywajcego si z policjantami chronicymi go przed zbrodniarzami. Rwnolegle trwaj poszukiwania Piga. Nie znajduje wic pana S.L. zaproszenie do Nowego Jorku na misterium powicone Wojtkowi. Najblisi przyjaciele, kobiety bliskie Wojtkowi, emigranci polscy zebrali si w pewnym apartamencie nowojorskim: w pmroku wstawali kolejno i wygaszali krtkie wspomnienia-eseje-kazania. Tre ich przemwie bya mniej wicej taka: utosamiali Wojtka z yciem. Bra garciami z ycia. Mia atwe, ale radosne ycie. Od orgii przeszed ku mistyce. By negacj mierci, wic yje. Potem zabray gos dziewczta i kobiety, ktre byy kochankami Wojtka, sawic go; msza nabraa charakteru naboestwa fallicznego. Nawizywao to do jego religii mierci i byo wyrazem solidarnoci wobec tego, co pisano o nim w amerykaskiej prasie. Przedstawiany by jako narkoman, organizator orgii, syn milionerw, ktry roztrwoniwszy fortun rodu uda si do Stanw, jako playboy, otoczony najpikniejszymi dziewcztami, intelektualistami i przeladowany przez reim, jako pisarz, producent filmowy, scenarzysta, kierowca wycigowy. Mona by sdzi, e chodzi o wiele rnych osb, odbija tu si bezradno

Amerykanw wobec osobowoci emigranta ze wschodu Europy. Jedynie wsplne jest imi: Voyteck. Obiit Wojtek, natus est Voyteck. Kiedy matka i brat Wojtka znaleli si w Stanach, Wojtek lea w lodzie, w kostnicy, pocity najpierw dziwnie przez mordercw, z kilkudziesicioma ranami, potem przez lekarzy szukajcych jakiej informacji, jakiego znaku w straszliwych ranach. W kieszeni jego dinsw znaleziono 20 centw. Rodzin wykryli dziennikarze, wzili w niewol, zawieli pod will Bel Air, do ktrej nie byo wstpu. Brat Wojtka, Jerzy, stan przy barierze i sfotografowa to miejsce: luksusow rezydencj udajc skromny domek, jak w XVIII wieku, a oni fotografowali go fotografujcego. Uderzyo go, e tam koczya si droga, e by to impas, droga bez wyjcia. Biaa bariera j zamykaa. Dziennikarze zabrali ich, eby patrzyli, zainscenizowali to patrzenie. Po kilku dniach kto poprosi ich do telefonu: kto, skoro nie znaj tu nikogo? Gos modej dziewczyny. Zaczyna mwi szybko, bezadnie, mona zrozumie tylko, e znaa Wojtka, wybucha paczem, nie chce powiedzie, kim jest, odkada suchawk i wicej nie dzwoni. Matka wpatrywaa si w telewizor, gdzie zaraz po wiadomociach z Wietnamu bya mowa o jej synu. Syszaa swoje nazwisko, jego imi w gszczu niezrozumiaych sw, odbieraa tylko podniecenie spikera, ktry mwi do dwustumilionowego narodu o czym, co dotyczyo jej syna. Drczca ich twarz szeryfa; po przetumaczeniu okazuje si, e powtarza cigle to samo w kilku punktach: s na tropie, s pierwsze ustalenia, ale za wczenie byoby mwi o tym opinii publicznej. Wersja wywodzona z zezna S.L., prosto i prawidowo wyjaniajca zbrodni, godzia w ich najbliszego. Odjechali wiozc ma puszk z prochami Wojtka. Pogrzeb

odby si w odzi przy udziale trzech tysicy osb. Cmentarna kaplica bya oblegana na dugo przed czwart po poudniu godzin pocztku uroczystoci pogrzebowych. Wiele osb przyszo oczekujc sensacji, pogrzebu w stylu amerykaskich milionerw, plotka gosia, e puszka z prochami Wojtka zostaa wykonana u Tiffany'ego ze szczerego zota i wysadzana jest drogimi kamieniami. Byo wiele dziewczt ucharakteryzowanych na styl Ewy, podkrelajcych swoj obecnoci znajomo z Wojtkiem. W czasie gdy fotoreporter Konrad Turowski, ktremu zawdziczam t relacj, robi zdjcia, niektrzy uczestnicy pogrzebu zasaniali twarze. Ksidz, nalecy do rodu, wygosi pikne kazanie i odczyta fragmenty listw Wojtka do matki po mierci ojca. Bya w nich mowa o mierci i Bogu. Uczestnicy pogrzebu doznali wstrzsu suchajc tych sw, posza nawet wie, e Wojtek pisa je pod wpywem narkotykw. Z boku, za tumami cisncymi si wok otwartej mogiy, sta szatniarz z dzkiego SPATiF-u. Twierdzi si te, e w domu jest may otarzyk fotografi Wojtka, a zawsze wiee kwiaty otaczaj ramk portretu. Umar, jak y powiedzia kto o Wojtku, znalazszy prawidowo, iunctim, midzy yciem a mierci, jakby wyrok Opatrznoci. Uwaajc si za gangstera w Polsce, wyszedszy z tradycji gangsterskich, przeoczy jakby nie tylko kwesti rozmiaru, ale i autentyzmu. Znawcy problemw amerykaskich kadli nacisk na powag, z jak si tu wszystko robi; czyny przeliczane s na najmocniejsz walut wiata. Ruszywszy rk paci si za to albo zarabia. Nikt tu nie bije baranem, tylko strzela to s sowa S.L. Dziecko w prawdziwym wiecie definiuje kto inny. S prawdziwe

pienidze, wic s prawdziwi gangsterzy; Wojtek musia to przeoczy. Od prawidowoci do bezsensu to pogryo wielu Amerykanw w rozpaczy po aresztowaniu Mansona. Ju nie Wojtek by osi dramatu, ale przypadkowo tej mierci. Umarli za to, e kto inny nie wyda pyty. Nienawi do spoeczestwa, ktre zostao umczone i zabite w postaci Sharon (pozwlcie y mojemu dziecku prosia), jej dziecka, Gibi, Wojtka i innych. Porwnywano j z masowym zabjstwem Clutterw, morderstwem na pastorze Kingu, z tragedi Kennedy'ch, wczono do rzdu zbrodni amerykaskich. W ten sposb Wojtek umar umczony za Ameryk, znalaz si tam, gdzie uwaa, e wypada by, w raju tak podobnym do SPATiF-u dzkiego. TAM znw spotkali si wszyscy. Wszed pod rk z miliarderk, a czekali na niego najwspanialsi i umiowani: Jan i Robert Kennedy. T swoj mierci zakasowa wszystkich powiedzia jeden z uczniw dzkiej szkoy filmowej bo c za mier mieli jego kumple? Ale zawid odpowiada drugi. Dawa mordercom pienidze i wierzy, e si wykupi, e go nie zabij, to bya wiara w swojskie, naiwne gangsterstwo. Nie obroni damy, ktr si opiekowa, i zosta dobity przez dam. Czowiek, ktrego zawodem bya zabawa, nie potrafi wykona pierwszej powanej pracy swego ycia, ktrej si podj. Poprzedni jego zawd zmczy go i wyczerpa. By udrczony nieustann rozrywk, zmczony odpoczynkiem. mier przez pomyk, mier, ktr mia umrze kto inny. W przypadku przejawia si prawidowo: zrodzony z chaosu zbyt natonego samouporzdkowa si. Prawo przypadku stao si prawem estetyki. Religia oczekiwania na mier i religia zadawania mierci bya

wsplna ofierze i mordercom. Obie religie, uywajce prawie tych samych sw (oni umarli, by y), powstay na podobnej poywce. Ofiara wysza na p drogi mordercom, przywoujc mier, mordercy na to przywoanie odpowiedzieli. Susan Atkins, ktra pidziesiciu i jednym ciosem otwara ciao Wojtka, wierzya, e przez razy zadane noem z hipnotycznego rozkazu Szatana-Jezusa-Anioa-Guru-Szefa-Boga-JejWaciciela-Mansona uwalnia dusz ofiary. Wierzya, bo wiat amerykaski, a moe w ogle wiat, zaczyna by grony i tajemniczy jak w redniowieczu, tylko ju nie zarazy i burze z piorunami budz groz, ale burze, ktre wywouje czowiek. Dlatego sami ogaszaj si bogami. Z paczki listw S.L. najwaniejszy wydaje si jeden z ostatnich. Wnosi mona z niego, e S.L. obstaje przy swojej wersji, w licie tym bowiem znajduje si zdanie: Co zrobi, skoro nie ma dowodw, a facet (Pig przyp. KK) ma alibi? Z powodu tego listu nie podaem penego brzmienia nazwiska S.L., tylko te inicjay. Jego hipoteza wydaje si zbiena z pierwsz lini obrony Mansona, twierdzcego, e czwrka jego niewolnikw, histerycznie studiujc i analizujc okolicznoci, uroia sobie, e dokonaa zbrodni, i samooskarya si dopasowujc do nich swoj rol. A jeli Sharon naprawd bywaa w komunie Mansona, poddawaa si tam hipnozie? Czy sprawa naley wic do serii zbrodni amerykaskich, z okolicznociami i sprawcami niby wykrytymi, a pozostajcymi tajemnic?

Sucham koysanki raz jeszcze, z obaw, e zniszcz zapis cakowicie. Analizuj rnice midzy scenariuszem a filmem Rosemary's Baby. Badam w sownikach acisk genez nazwiska Wojtka, jem saatk

zrobion wedug przepisu Sharon, saatk, jaka bya podana tamtego wieczoru. Odwiedziem klan piknych wdw, przycigajcy warszawskie plotki. Robi szydekiem suknie maxi z weny, na zamwienie warszawskich pa, nazywaj to wojtkotarstwem. Z odebranej Ewie, w chwili gdy zapaem j na czarach, sylwetki pewnej osoby wyjmuj jedn z siedemnastu szpilek, ze srebrn gwk, i spinam maszynopis tego tekstu. Zostaj zaproszony przez spirytystw na seans, na ktrym ma by wywoywany duch Wojtka. Spodeczek zostaje ustawiony na stoliku, przykryty tablic z alfabetem i cyframi zapisanymi w krg i magicznym znakiem w rodku. Czekamy przy zapalonej wiecy czterdzieci pi minut, ale Wojtek nie zjawia si. Zapisuj wiec w kalendarzu zaproszenie na seans spirytystyczny z duchem Mansona, na wypadek gdyby kat stanowy uniemoliwi mi osobisty kontakt. Jeden z tych, ktrzy mi opowiadali t histori, mwi: gdyby i ty zgin, byaby to dobra pointa. lipiec 1970 r.

W brzuchu potwora Kiedy koczyem w lipcu 1970 roku reporta Jak umieraj niemiertelni, zrodzia si myl, eby moj podr do USA, jeeli dojdzie do skutku, powici drugiemu wtkowi tragedii, majcemu o wiele szersze znaczenie: zbada atmosfer, nastrj ogromnych grup kontestatorw modzieowych. Na zdegenerowanych peryferiach tych grup jak wydawao si z odlegoci moga powsta rodzina Mansona. Wyposaony zaledwie w 204 dolary na cay pobyt w Stanach, byem tam trzy miesice dziki zainteresowaniu, jakie wzbudza mj zamiar wrd rodzicw zbuntowanej modziey rezultatem jest reporta W brzuchu potwora. Nie zarzuciem jednak dalszego cigu Niemiertelnych. Chodziem na proces Mansona, przeprowadziem szereg rozmw, w tym z adwokatem Mansona Kanarkiem i nie przesuchanym na sali sdowej wiadkiem S.L., o ktrym wspominam w pierwszej czci Niemiertelnych, a ktry przedstawi mi swoje dotd nie ujawnione koncepcje.

* * *

Szklane ciany stupitrowych domw s najwikszymi lustrami wiata. Mno przez dwa Himalaje Manhattanu, dwa nieba zderzaj si na krawdzi cian: chmury prawdziwe i odbite pdzce w przeciwn stron.

Wielkie sowa zapalaj si na nich i gasn. Przeraliwie jasna strzaa skierowana setki metrw w d wskazuje co koo nas. Na wystawie antykwariatu sztuczne re w zoconej klatce. Para starcw: kobieta po polio, o kulach, idzie koo swojego inwalidzkiego wzka penego zakupw, popychanego przez ma. Napisy: Uyj gowy, Wrzu do automatu jeden cent po przeciwnej stronie ni miesic twojego urodzenia. Dowiesz si, co dzi ci czeka. 226 drg do zarobienia pienidzy. Zabrania si zabrania. Id ca si swojej wyobrani. niadanie podajemy o kadej porze. Zwrcie ludowi ulice. Napis na piersiach mczyzny: Jestem lepy. Jestem ebrakiem. To mj jedyny zawd. Daj mi co. Napis na cemencie ulicy: To miejsce jest parkingiem pana Full. Obok, na wieej acie cementowej: Depcz po mojej mioci. Gnoju krzyczy do mnie pucybut dlaczego nosisz zamszowe buty?! Pi ulic dalej Murzyn kadzie do na smyczy psa, ktrego prowadzi dziewczyna. Dlaczego masz czarnego psa? Na ziemi zdeptana ulotka: Przeyem to pieko. Byem hippie. Napis na plecach kobiety: Moja wina. Winda wynosi nas w przeciwn stron ni neonowa strzaa. Mieszkanie ma tysic metrw kwadratowych, jest bielone niebieskim wapnem, pene rzeb. Na ca cian widok Nowego Jorku; jest to okno przesonite obrazem przedstawiajcym widok z okna, ktry mona by zobaczy, gdyby nie byo zasonite tym obrazem. Sto osb pije dwiecie butelek szampana, wrd nich kwiat nowojorskiej rewolucji: Walter, Gene, Bruno,

Larry. Gene nosi nazwisko Washington i to nazwisko widnieje na programie sztuki Konspiracja. Oni urzdzili proces w Chicago, my w Nowym Jorku mwi Washington. Powtrzylimy wszystko wedug stenogramu. Czarni byli w czarnych rajstopach, czarnych swetrach, perukach i czarnych afrykaskich maskach. Biali w biaych maskach i biaych ubraniach. Biali dobro, czarni zo. Czarni oskareni, biali sdziowie. Teatr, ktry oni urzdzili w sdzie, powtrzylimy w teatrze. Graem rol gwnego oskaronego, przywdc Czarnych Panter. Nie musiaem wkada maski, myl, e widzi pan, e jestem czarny. Gralimy na otarzu kocioa, ktry ksidz odda na orodek rewolucyjny. awa oskaronych bya w stallach, sd siedzia za otarzem, publiczno w awkach dla wiernych. Co wieczr wybieralimy sd przysigych wrd publicznoci, na ulicy zainstalowalimy goniki, przez ktre transmitowalimy sztuk. Policja nie moga nic zrobi, bo rewolucyjne teksty nadawane byy z miejsca kultu religijnego. Uylimy organw, ktre daway podkad muzyczny: hymn amerykaski. Jeden z widzw za kadym razem wstawa i sta, dopki wstawka si nie skoczya. Wczylimy w spektakl dwa trzyminutowe filmy wykradzione przez towarzyszy z orodka dowiadczalnego marynarki USA, ukazujce prb nowego rodzaju rakiet, ktre maj by uyte w Wietnamie. Mj przyjaciel, te czarny, w biaej masce, ktry gra osawionego sdziego Hoffmana, nie by gorszy od niego. Jego sowa, ktre miay suy establishmentowi, my odwrcilimy przeciw niemu i gosilimy z otarza. Z moich kwestii pamitam najlepiej jedn. Mwi, jak mnie potraktowali stranicy wizienia: Mam prawo do tego, eby mie przy sobie notatki dotyczce mojej obrony, i wcale nie

boj si ich dziury. Pjd sam. Zaczem i z moimi notatkami w rku w kierunku karceru i w tym momencie oni podskoczyli do mnie i pocignli mnie z powrotem. Rzucili mnie na podog, jeden z nich chwyci mnie za jdra i szarpn, drugi chwyci za gardo i zacz dusi. Ja staram si by w swojej pracy ludzki w specjalny sposb, da im znak w nieludzkim wiecie, jakim jest wizienie. Bo jestem stranikiem wiziennym w Sing-Sing. Prowadz prac z kryminalistami, ktrych uczyni nimi ustrj; jestem z nimi, bo jestem tam, poniewa nie dostaem innej pracy. To wciga. Teraz zajmuj si facetem, co zabi mczyzn, ktrego podejrzewa o romans z on. Nie zna innych metod rozliczania si z ludmi: paci albo strzela. Tumaczy mi, e nie zabi ony, bo umkna z pola strzau. Przyjmuje jej odwiedziny. Nigdy o tym nie mwi: problem zosta rozwizany. Nauczyem go pisa i czyta. To daje mu szans zdobycia lepszej pracy, gdyby go zwolniono przedterminowo. Nigdy nie rozmawiam z senatorem Rodriguezem. W wizieniu boj si go, ma wielkie wpywy, std kieruje swoimi ludmi. Jego reedukowa mona tylko po rewolucji. Siedzi za wymuszenie wielkich sum od kapitalistw za udzielanie koncesji, zamwie, pozwole oraz za pewne informacje. Na tej wysokoci nie ma w Stanach prawa, ale tym razem posuyli si nim w walce, zamiast kulami, wrogowie Rodrigueza. Wielu winiw, bandytw podlizuje mu si i obiecuje swoje usugi. Senator czasem rozmawia z nimi. Podchodzi Larry, legendarny szef rewolucyjnego kwaterunku. Nie mog ci zabra na akcj. Nie byoby dobrze, gdyby policja zatrzymaa z nami kogo z kraju komunistycznego. Ale opowiem. Grupa A przeprowadza wywiad na miecie, znajduje domy przeznaczone do rozbirki, z ktrych wyrzuca si ludzi, by budowa superluksusowe

wieowce z apartamentami dla bogaczy. Naley uchwyci moment, kiedy stoj puste. Grupa B udaje si do hoteli ndzy werbowa lokatorw. Na listy rewolucyjnego zakwaterowania zostaj wpisani tylko ci, co wiadomie bior na siebie ryzyko. Ale takich jest wielu: mieszkaj omio-dziesicioosobowymi rodzinami w jednym pokoju hotelowym, w strasznych warunkach sanitarnych. Ukadamy list lokatorw: mieszkania rozdzielamy wedug wielkoci rodzin, eby zagszczenie nie byo wiksze ni cztery pokoje na siedem osb. Chorzy i starzy s lokowani na niszych pitrach. Wyznaczamy termin akcji, wynajmujemy ciarwki i prosimy ludzi, ktrym dajemy mieszkanie, eby cignli jak najliczniejsz asyst: rodziny i przyjaci, tak eby w chwili decydujcej sia bya po naszej stronie. Asysta zbiera si koo domu, zajedaj ciarwki, wdzieramy si do budynku. Ludzie byskawicznie wnosz meble, przybijaj na drzwiach kartki z nazwiskami. Na dole uzbrojona stra pilnuje bramy. Nikomu nie wolno opuszcza domu. Rozdzielamy zapasy ywnoci. Wszystko odbywa si cicho, eby nie budzi dzieci. Dzie i noc, na trzy zmiany, dyuruj adwokaci przez nas wynajci, ktrzy gdy zjawi si policja i handlarze nieruchomoci, a my zaczynamy z nimi pertraktacje, s doradcami prawnymi. Od pierwszej chwili wiadomo, e nie tylko jestemy rewolucyjnymi studentami, ale posugujemy si prawem i konstytucj. Gdzie i w jaki sposb wysiedli kilkaset osb? zastanawiaj si wadze. O to nam chodzi, eby zacz nie koczc si procedur prawn. Bruno, szef teatru ulicy: Jest to poczenie komedii dell'arte i demonstracji. Ukadamy najpierw scenariusz, dobieramy grup aktorw rewolucyjnych i robimy prb. Dramatyzujemy ycie. Zrobi dla ciebie streszczenie scenariusza,

ktry zrealizujemy w najbliszej przyszoci: scen bdzie gazon koo Rockefeller Center. Grupa przebrana za policjantw otoczy dwie ciarwki. Na jednej bdzie rodzaj mwnicy. Przez megafony mczyzna o wygldzie sdziego ogosi, e na mocy uchway Izby Reprezentantw od dzi wykonanie kary mierci bdzie odbywao si publicznie. Ta jest pierwsza w Stanach. Na drugiej ciarwce zostaje odkryte krzeso elektryczne, na nim czowiek z zasonit twarz. Podbiegn ludzie cigncy kabel. Sdzia ogosi: W tej chwili do rozdzielni podczono prd o napiciu, ktre pozwoli, aby skazany umar moliwie najprdzej. Od chwili poraenia nie bdzie nic czu. Zgodnie z regulaminem za 30 sekund prd zostanie wczony i serce skazaca przestanie bi. W tej chwili pojawi si kat, na czarno ubrany, w meloniku, czarnej masce i czerwonych rkawiczkach. Przymocuje elektrody do porczy fotela. Z drugiej strony podejdzie pastor z krzyem w rku i pobogosawi skazaca. Czy widzowie bd protestowa? Czy bd si miali? Czy bd chcieli uwolni skazanego? Czy wyrw kabel? Czy zjawi si prawdziwa policja i zaatakuje faszyw? Czy aktor grajcy skazaca nie wytrzyma i zacznie woa pomocy? Czy zemdleje? Mamy dziesi wariantw zakoczenia. Raz poszo w nieoczekiwanym kierunku. Mamy wyspecjalizowanych ludzi od odgrywania Gwardii Narodowej, policji. Demonstranci graj samych siebie. Oczywicie chcielibymy przysun w imieniu Gwardii Narodowej obojtnym, ale nasza Gwardia Narodowa ma rozkaz: wolno jej atakowa tylko naszych demonstrantw. Raz jednak kto z widzw nie wytrzyma zncania si nad jedn dziewczyn, by to gag zapoyczony od prawdziwych pakarzy: sukienka na gow, cign po ziemi i kopa, i rzuci si na naszych chopcw, wtedy oni zaczli go bi naprawd. Wtedy

zjawili si jacy inni ludzie i zaczli bi nasz Gwardi. Grozia naszym towarzyszom masakra z rk nieznanych przyjaci. Mielimy przewidzian wersj na taki wypadek: uycie broni zgodnie z regulaminem Gwardii. Oddalimy do tumu salwy ze lepych nabojw. Zabici byli wyznaczeni i upadli na asfalt. Polaa si krew kupiona w sklepie rzenickim. W tym momencie teatr zmieni si w rzeczywisto. Wyzwolilimy z tumu gniew, jacy ludzie odwanie wybiegli na pust przestrze asfaltu i zaczli wynosi zabitych, jednoczenie usyszelimy syreny. Powstaa grona sytuacja: e nasi zabici wpadn w rce prawdziwej policji. Wtedy daem pewien znak: zabici, Gwardia Narodowa i demonstranci, razem, rzucilimy si do ucieczki. Kiedy nadjechaa policja, nikogo nie byo. Tylko jeden czowiek klaska. Larry nie moe wzi ci na zdobywanie domw mwi Catherine B. do mnie ale ja ci wezm na wyzwalanie. Czy zdecydujesz si wspuczestniczy? Musisz by partnerem w tej grze i naraa si. Nazajutrz w pewnym barze Catherine instruuje mnie, jak bdziemy wyzwala z wasnoci dom towarowy Saks. Catherine jest sprzedawczyni w dziale damskiego obuwia. Za kwadrans koczy si przerwa obiadowa. Ona pjdzie pierwsza, przebierze si i zajmie swoje stanowisko pracy w stoisku. Po dziesiciu minutach, czyli za 25 minut, ja wejd do domu towarowego, obejd dziay mskie na parterze, a potem skieruj si na prawo i skrc jeszcze raz na prawo. Tam jest dzia obuwia damskiego. Rozejrzysz si i wybierzesz mnie jako sprzedawczyni. W przypadku gdyby jaka inna ekspedientka mnie ubiega, musisz zrezygnowa. Powiesz, e szukasz bardzo eleganckich butw dla ony i cena nie gra dla

ciebie roli, poniewa chcesz sprawi jej rado. Zapytam: Jakiego rodzaju butw nie ma pana maonka? Na to odpowiesz, e chciaby sznurowane, bardzo wysokie, dugie buty z niebieskiego zamszu i czarnego lakieru. To s najdrosze damskie buty, jakie prowadzi Saks. Chodzi o to, e przedmiot musi by najdroszy, eby suma, od ktrej wyzwolio si waciciela, bya najwysza. Musisz komu odda te buty, najlepiej komu potrzebujcemu, nie moesz ich zabra dla siebie. Zapytam: Jaki numer ona nosi?, odpowiesz jak? Szstka, w porzdku. Poka takie buty, obejrzysz je i zaakceptujesz. Zapytam, czy masz kart kredytow, odpowiesz, e tak, i pokaesz byle jak kartk, ale tak, eby nikt nie mg zobaczy, co pokazujesz. Wtedy ja bd udawaa, e wpisuj na paragon numer twojej karty, to nie wzbudzi podejrze, e nie idziesz do kasy. Opakuj ci piknie buciki. Wyjdziesz z nimi. Mnie za kadym razem poddaj rewizji, nie mog wyzwala Saksa sama, ale znam sposb takiego prowadzenia dokumentacji, ktra jest tajemnic rewolucyjn, ktra przy wspdziaaniu klientw na to pozwala. Czy nie mylisz si? Nie boisz si, e oni maj sposb, o ktrym nie wiesz? Wieczorem spotykamy si, eby omwi wykonanie akcji. Catherine wytyka mi bdy: kiedy zapytaa mnie o kart kredytow, ja nic nie odpowiedziaem, szczciem nie byo nikogo w pobliu. Mimo to w przyszoci zabierze mnie z grup przyjaci na wyzwolenie pewnej restauracji, z ktrej grupa wyjdzie nie pacc rachunku. Wzicie udziau w maej akcji wyzwalajcej byo poddaniem mnie prbie. Przeszedem j, wic zostan wprowadzony do rewolucyjnego centrum w kociele. Koci zbudowany w stylu wczesnego gotyku jest kopi pewnego

kocioa w Niemczech zniszczonego potem przez bomby alianckie. Na kadym pulpicie piewnik pt. Na Teraz: Czowiek moe zabi noem ze stali, kul z karabinu, lancetem. Czowiek moe zabi spojrzeniem. Pod piewnikami wsunite ulotki Wietnam Poudniowy w walce. Sztandar amerykaski, reszta dekoracji ze sztuki Konspiracja. Schodzimy do podziemi: ogromna sala jest powtrzeniem nawy gwnej. Ale labirynt korytarzy i piwnic musi rozciga si pod cmentarz przykocielny. Wprowadza nas modziutki chopak w indiaskim stroju i melduje nasze przybycie. Za chwil zjawia si Walter. Na palcu ma piercionek z duraluminium, zrobiony w Wietnamie z zestrzelonego samolotu amerykaskiego. Mody na grze s tak samo nielegalne, jak to dzieje si w podziemiach mwi Walt F. Trzeci pastora zawieszono w obowizkach kapana pod pozorem cudzostwa. Zarzucono mu, e ma dzieci z nie swoj on, i zesano do Meksyku. Ale nowy ksidz te przeszed na nasz stron. To miejsce nazywa si Koci Pokoju. Sta si centrum rewolucyjnym, kiedy coraz wicej modych przychodzio na naboestwa muzyczne. Potem modzie rewolucyjna opanowaa koci: wszyscy, ktrzy s przeciw wszystkim. Ruch wyzwolenia kobiet, ruch poparcia Czarnych Panter, ruch przeciw karze mierci, ruch wyzwolenia homoseksualistw i mioci lesbijskich, orodek pomocy w przerywaniu ciy, hotel dla modziey, ktra ucieka z domu, i orodek porad dla tej modziey, przedszkola dla dzieci dzieci, czyli modych rodzicw, orodek jogi, pieni antyamerykaskiej, podziemnego filmu, a przede wszystkim ruch przeciw wojnie. Stalimy si onierzami Vietcongu. Jestemy jednym z jego oddziaw, ktry walczy w Stanach. Mamy tu

punkt porad, jak unikn powoania do wojska, kierowany przez modych prawnikw i lekarzy. Dawniej mielimy te may hotel przerzutowy dla dezerterw. Teraz jest to zbyt ryzykowne. Ale mamy pewn komrk kierujc ich do melin, gdzie mog si ukrywa, potem komrka przerzuca ich za granic i pomaga dosta si do Szwecji. Szczegw nie mog powiedzie; okryte s tajemnic. W jednym z miast europejskich zorganizowalimy spotkania modziey amerykaskiej z onierzami Vietcongu. eby ci, co mieli walczy ze sob, przyjrzeli si sobie i stwierdzili, czy s wrogami. Gdy nie ma wroga, nie ma walki. onierze Vietcongu zwrcili uwag, e nam atwiej tak mwi. W jednej z nowych ich pieni znalazy si sowa: Nienawi pali si w naszych sercach. Nie kryli, e ich bracia, rodzice, dzieci nienawidz agresorw. Widzisz przerywam e ja notuj. Czy mog to opublikowa? Tak, tego, co jest tajemnic, nie powiem, nawet dla Warszawy. Wszystko, o czym mwi, znane jest oglnie. Samo to, e twierdz co takiego wobec ciebie, byoby samooskareniem nie majcym wartoci prawnej. Niepokoi nas tylko sprawa agentw FBI w naszym ruchu. Mamy pewne dane wiadczce o tym, e kto wrd nas jest zdrajc, ale nie wiemy kto. Nawet w recenzji ze sztuki Konspiracja pewne wolne pismo napisao: Ilu szpiegw rzd wsadzi do Kocioa Pokoju? Wczoraj aresztowano siedmiu moich najbliszych towarzyszy pod zarzutem podpalenia rafinerii Esso. Sidma osoba bya informatorem policji. Czy mog zada ci pytanie tej treci: czy wasza dziaalno jest akceptowana przez Vietcong? Moesz. Jest akceptowana w peni.

 Czy mog zada ci pytanie: skd o tym wiesz? Moesz. Mamy kontakt telefoniczny z przedstawicielstwem Frontu Wyzwolenia Narodowego w jednym z krajw. Uzgadniamy z nimi niektre akcje, wsplnie planujemy, nawzajem sugerujemy jednoczesno pewnych posuni. Ostatnio omawialimy spraw wymiany pilotw amerykaskich na amerykaskich winiw politycznych. Czy mog zada ci nastpujce pytanie: czy akceptujesz rzucanie bomb? Bomby przenosz wojn wietnamsk do Ameryki. Przez to obojtni bior udzia, widz zagroenie, ktre byo przed nimi ukrywane. Zaczynaj ba si. Mog zgin na Manhattanie jak w dungli indochiskiej. Bomby ucz myle. Czy nie razi ci fakt, e Koci Pokoju jest czym w rodzaju amerykaskiego biurowca, tylko podziemnego, mieszczcego zamiast instytucji pozytywnych negatywne? W protecie zachowujecie si tak perfekcjonistycznie i precyzyjnie, jak ci, przeciw ktrym protestujecie. Niszczycie ze zbytni pracowitoci. Jestemy dziemi tego narodu. Bomby robione przez ruch rewolucyjny czsto nie wybuchaj, bo ludzie s przyzwyczajeni wszystko kupowa gotowe, a w pracy wykonywa czstk czego, czego ksztatu nie znaj. Powiem ci o sobie, eby ci ucieszy. Nazywaj mnie Trzecim, mimo e zrzekem si dynastycznego numeru. Mj dziadek by zaoycielem, ojciec jest na czele wielkiego towarzystwa budujcego rakiety. Czyli, jeli istnieje jakikolwiek ad, gdzie ja mam by? Nie widziaem si z ojcem czternacie lat. Nigdy nie byo midzy nami ktni,

bo nigdy dotd nie rozmawialimy. Naleelimy do dwu gatunkw biologicznych: ja byem dzieckiem, on czowiekiem interesu. Czytaem o nim w gazetach i std wiedziaem co o nim. Kiedy opuciem dom, ojciec zabroni w domu i w biurze wymawia moje imi. Teraz, kiedy i o mnie pisz gazety, zakaz ten obwarowany jest najsurowsz kar. Pewien pracownik koncernu wyrazi w spotkaniu z ojcem oburzenie na mnie jako na rewolucjonist. Chwil potem zosta wyrzucony z pracy. Jeste szefem ruchu przeciw szefom? Jestemy sol Ameryki. Kiedy rosyjscy rewolucjonici sprzeciwiali si zu carskiej Rosji i byli wrd nich arystokraci i oni dali prapocztek rewolucji. Ona przychodzia od strony Azji. My te stajemy si Azjatami. Sztandar amerykaski powinien by czarno-czerwono-ty. Ameryka wyrosa z trzech krzywd: Czerwonej wymordowanie Indian, Czarnej przywiezienie niewolnikw i tej bomba atomowa i Wietnam. Nadeszy czasy zmierzchu imperium jak zmierzchu Rzymu: wyzwolenie niewolnikw, hippies jak chrzecijanie rozkadaj je, my niszczymy. Zniszczenie jest pikniejsze ni budowanie. Naszemu pokoleniu odpowiada estetyka zniszczenia. Chcemy zostawi Ameryk zniszczon. Nie wiemy, jaka potem powstanie. Teraz moemy obejrze podziemny film Spalenie Banku Ameryki. Bohaterem tego filmu jest ogie trawicy oddzia Banku Ameryki, podpalony przez rewolucjonistw. Plemienny taniec radoci wok tego ognia wykonuj tysice modych ludzi, piewaj, klaszcz w donie. Operatorzy podziemnego kina musieli by w kontakcie z tymi, ktrzy ten spektakl przygotowywali, bo praca kamer jest bardzo sprawna. 25 bilionw zrabowanych ludowi Ameryki. Najwiksza wasno prywatna

od czasu, gdy wiat nalea do cezarw rzymskich gosi komentarz. Przegldam plik gazet lecych na otarzu; dwutygodnik Poudniowy Wietnam w walce zamieszcza zdjcia Ho Chi Minha: Ukochany Prezydent yje na zawsze w naszych sercach. W dziewit rocznic Frontu Wyzwolenia Narodowego. Oni walcz te o nasze wyzwolenie spod wadzy kapitau i armii. Tysic lat walki. Gra nazywa si sia i pienidze. Duch ludu jest wikszy ni technologia czowieka. Uzbrojone rami ludu wietnamskiego przebije ciany naszego wizienia. YJECIE W BRZUCHU POTWORA.

Zeschnite, twarde licie palm miadone koami samochodw to zima w Kalifornii. W wskich alejkach wiodcych do rezydencji w grze Los Angeles kolce kaktusw tr o karoseri. Jakie drzewo owocuje i kwitnie jednoczenie. Bulwarem Zachodzcego Soca od brzegu oceanu ku Hollywood idzie samotny dugowosy. Na plecach ma zrolowane poncho, jest bosy, wystawia twarz na soce wiecce na przestrza przez bulwar. Czowieku woam zatrzymaj si. Dokd idziesz? Na Hawaje. To znaczy do San Diego. Tam bd apa aglowce. Skd? Nie pamitam nazw. Kim jeste? Nie mog ci powiedzie. Dlaczego?

 Jeszcze tego nie wiem. A ty? Cudzoziemcem, ktry pisze ksik o tobie. Czyli te nie wiesz, kim jeste. Ufam ci, e nie pozwalasz, aby twoje zmysy byy rozdzielone, i nie wyrniasz wzroku i suchu, ktrymi wlewa si w nas nieprawda wymylona przez innych w ich interesie. Pocz jednak zmysy, poznasz ten kraj, dotykajc wszystkiego jak lepy, rozwinie si w tobie nowe dowiadczenie, palcuj, wchaj, smakuj, dotykajc ptaka przekonasz si, jaki on jest gorcy, ale przedtem ten ptak musi ci si da dotkn. Dopiero wtedy suchaj jego mowy. Jak tu doszede? Mj ojciec porzuci moj matk. Jedyny jego kontakt z innymi ludmi to podawanie dolarw: albo oni jemu podaj, albo on im. On nie yje. Ju nie yje i jeszcze nie yje. Powiedzia mi, e to wszystko dla mnie. Mwi mu: Zabijasz siebie, ebym i ja nie mg y? Pomagaem matce w gotowaniu, bylimy tacy samotni. Przynosiem i obieraem jarzyny, owoce. Matka kiedy mwi mi: Miaam ci, eby mie kogo. eby nie by tak samotna z twoim ojcem. Mamo odpowiedziaem nie masz mnie. Nikt nikogo nie moe mie. Nawet ja sam siebie nie mam. Zacza paka: Takie nadzieje na nic. Dostaem ycie tylko dziki temu, e przydabym ci si? Jeszcze jeden przedmiot? Sprawia sobie mnie? Teraz od dwu lat jestem w drodze. Czuj si samotny, gdy opuszczam jakie miasto, tskni za tym, ktre zostawiem. Przychodz do innego miasta, czuj jego obco, tak dojmujc, e chc ucieka. Po kilku godzinach uczucie obcoci przechodzi w uczucie przyzwyczajenia, wydaje mi si, e zostan tu na zawsze. Palma przed garaem, gdzie zatrzymaem

si na noc, wydaje mi si drzewem przeze mnie posadzonym, i tym, ktre zetn za kilkanacie lat. Rankiem opuszczam miasto, przejmuje mnie al, tsknota za miejscem, do ktrego tak si przywizaem, e chc pobiec z powrotem. Jeste trubadurem, pielgrzymem, bdnym rycerzem? Chodmy je. Jest poudnie. Prowadzi mnie do restauracji hippiesowskiej Naturalne Poywienie. amiemy si chlebem, z rzeuch, jemy jarzyny, wybieramy wielkie i wiee owoce. Dokd bdzie zabijanie zwierzt, bdzie si zabija ludzi! Nie jem jajek, to przysze kurczaki, wyrzekam si mleka. Dojenie krw jest oszukiwaniem zwierzt, ktre powinny wykarmi tylko swoje dzieci. Nie wolno te je sztucznie pdzonych, trutych rolin. S te oszukane, odbiera im si ich osobowo jak ludziom. Jak to jest moliwe, e ludzie otwierajc sardynki nie widz masowego grobu? Jeli nie ma lku przed jkiem zwierzcia, alu nad jego mk, nie ma litoci dla ludzi. Przeladuje mnie nazwa potrawy: dziecicina. Jemy zwierzta, poeramy ludzi. Miso, alkohol, narkotyki, gniew, lk i wypolerowana kultura, ktra okrywa chorob. Zioa, owoce, poprzez nie soce to s pokarmy. Nie boj si, bo nie posiadam niczego, co mgbym straci. Jeli kto mnie nienawidzi i gardzi mn, niepokoj si o niego: dlaczego traci energi, dlaczego przeywa napicie, zamiast przypuszcza, e jestem wszechwiatem, ktry otworzy si dla niego. Nie ma za poza tym. Nie ma diaba i Boga, nie ma dobra i za, nie ma lewego i prawego, nie ma szczcia i nieszczcia, brzydkiego i piknego.

 A jeliby kto chcia zabi twoj matk? Jakakolwiek jest? Prosibym, eby zabi mnie. A jeli nie byby wysuchany? Wtedy zabibym siebie. Nie zapobiegajc zbrodni, dopuciby do tego, eby kto jej dokona na twojej matce, uczyniby temu komu straszliw krzywd, pomagajc mu by morderc? Nie myl o tym. Kocham wszystkich, i ciebie. Ucz si od ciebie. Twj chleb to pole pszenicy, ktre nigdy nie wyronie, odebrae jej szans istnienia. Tak samo pomaracze: to drzewo, ktremu uniemoliwie byt. Nie masz poczucia winy wobec pestek? Masz racj, byoby to pikne wyrzeczenie si ycia, umrze z nie jedzenia, by ocali wszystko, co nie dba, bymy je ocalali, a co nas samo pore. Wychodzimy z restauracji i nie koczcym si bulwarem, na ktrym ludzie nie majcy samochodw umieraj na serce, odbywam z nim cz jego wdrwki. Stajemy przed parterowym budynkiem, o szklanych cianach przesonitych od rodka. Muzyka bije potnie jak beat, ale jest to melodia Lili Marlene. Oni nie sysz dobrze mwi pielgrzym. Wchodzimy na sal i widzimy sto, a moe dwiecie par taczcych Lili Marlene w rytmie pasodoble. Przypomina to zabawy w klubach nastolatkw, gdzie kryterium wieku jest decydujce; na tej sali nikt nie ma mniej ni szedziesit lat.

 Widzisz, ci ludzie teraz s modzi. To, co miao by na pocztku, dostaj na kocu. Maj rok do dziesiciu lat czasu. Kiedy przeyli cae ycie, tacz cay dzie, bo maj nieograniczony, w zbyt wielkiej dawce czas. Potem mier. Podszed do nas dyrektor klubu emerytw. Nasza dziaalno jest darmowa z wyjtkiem sobt. Mamy szko taca. Wikszo osb, ktre panowie widz, nauczyo si teraz taczy. Tu ludzie si poznaj. Wybuchaj mioci. Niektre s pierwszymi w ich yciu. Przeszli przez maestwo, dwa, ale nie znali tego uczucia. Skojarzyo si wiele maestw. Niektrzy bolej, e nie mog mie ze sob dzieci. Dlaczego nie poznalimy si wczeniej? mwi do siebie. Chce pan porozmawia z ciekawszymi osobami na sali? Mamy jednego, ktry od ndzy doszed do bogactwa, potem wszystko straci. Jak si zaczo? pytam niskiego starca, ktrego uwaga pochonita jest kontrastem midzy wygldem moim i pielgrzyma. Mj ojciec by angielskim urzdnikiem kolonialnym w Afryce. Usunity, przyjecha do Ameryki. Nie powiodo mu si. Ja w wieku dwudziestu trzech lat znalazem si w Nowym Jorku peen nadziei. Nie szo. Mieszkaem w malekim pokoiku na poddaszu na samym poudniu Manhattanu i zalegaem z czynszem za trzy miesice. Baem si wychodzi nawet ze mieciami, jeli wyjd, to manager mnie ju nie wpuci. Niektre prbowaem spuka w zlewie, tak e si zatka. Nie mogem si ju my, w dodatku kran by lekko uszkodzony i co kilka minut kapaa z niego kropla. To byo jak zegar odmierzajcy mi ostatnie godziny. Postanowiem, jak si przepeni zlew, otworzy gaz. Ale

uwiadomiem sobie, e przez ndzny strop woda natychmiast przecieknie i lokatorzy z dou przybiegn do mnie. Czeka mnie bezsensowny wysiek przetkania zlewu. Odkadaem to, odwlekajc godzin mierci wylewaniem ukradkiem za okno wody ze zlewu. A wyczerpaa mi si ywno, nie chciao mi si wylewa wody i goymi rkami odkrciem rub. Dotychczas nie wiem, jak tego dokonaem. W kolanku, wrd mieci, wosw, zgnilizny, bya zota obrczka. Pobiegem do lombardu i zastawiem j. Pamitam na cae ycie litery: TB. To dodao mi nadziei, doszedem do omiuset tysicy kapitau. Opowiem dalszy cig, jeli odwiedzi mnie pan w Passadenie. Wracam taczy. Tak. Kadego dnia trzeba si uczy oddzielnie, poznawa go, jakby by osobnym yciem. Trzeba odrzuca nauk bran z zewntrz, wymylon przez innych ludzi. Ona jest ich wasnoci. My musimy sami wymyla co nowego. Wiesz mwi dugowosy dam ci ten wycinek z gazety, jedyn rzecz, jak ceni. Bdzie bardziej mj, kiedy si go wyrzekn. Wyjmuje z maego woreczka na piersiach podarty strzpek: Po urodzeniu dziecka ojciec idzie sam w dungl afrykask na siedem dni, starajc si wymyli najpikniejsze i najwaciwsze imi dla dziecka. smego dnia ojciec wraca do wioski i wobec zaproszonych goci bierze w ramiona dziecko i szepce co do jego uszka. To jest jego imi. Ojciec robi to, eby pierwsz osob na wiecie, ktra poznaje imi dziecka, byo ono samo. Teraz rozstajemy si. Mj czas w Los Angeles wyczerpa si. Dobrze c z u l i m y si wzajemnie. Nigdy si nie spotkamy, ta wiadomo jest

lepsza. Nie aujmy, e si rozstajemy, bo jutro spotkamy lepszych ludzi ni ja i ty. Ja bd y na wyspie, ty udaj si do Parku Griffitha. Park Griffitha zajmuje ogromn przestrze pnocnego centrum miasta, ktre ma 100 kilometrw dugoci, na przedueniu wzgrz witej Moniki. Jest to ju w pasie wzbronienia ognia, zagroonym poarem rolinnoci. Dnem Wwozu Zachodniego pynie lodowata woda z grskich rde, rozpylajca si na wodospadach. Niedzielni malarze, ktrym psychiatrzy zalecili terapi artystyczn, odtwarzaj urwiste ciany i szalejc rolinno. W rozszerzeniu wwozu ucztuje kilkuset ludzi. W grnej czci Murzyni, w dolnej dugowosi. Na grze piecze si baranin, na dole brukiew, w wielkich garnkach gotuj si cae gowy kapusty, cae pory, ktre hippies potem wyjmuj, maczaj w gotujcej si oliwie i siorbic poeraj na liciach saaty. Nie dostaniesz odpowiedzi odpowiada mi jeden z nich, moe dwudziestoletni, z brod patriarchy. Milczenie jest jzykiem, ktrym porozumiewaj si rozumiejcy. Milczc dowiadujesz si wszystkiego. Jeeli z naszego milczenia nie wywnioskowae nic, to tym bardziej gdybym ci co powiedzia, oddalibym ci od zrozumienia. Dlaczego ja mwi? Bo niewiele mam do powiedzenia. Inaczej milczabym. Usid przy nas na trawie, przy strumieniu. Dostaniesz troch brukwi. On chce milcze mwi mi w kilka godzin potem inny hippie poniewa mwi cay tydzie. Jest urzdnikiem czy sprzedawc jak ja. Wypowiada tylko sowa, ktre bogac czowieka, ktry go gnbi. Wszyscy weekendowi hippies, ktrzy si tu zbieramy, mamy ten kompleks, e nasze ycie zuywa kto dla siebie. Wiedz, wikszo tych ludzi jest w perukach. Patrz! i cign w ty jasne wosy pazia, odsaniajc krtk szczoteczk

czarnych wosw, przystrzyon jak trawnik. Inna maska? Czowiek staje si rozdwojony. Ma dwa ycia: poniedziaek do pitku i pitek do poniedziaku. Partyzanci szczcia. P roku temu idc tu w pitek po poudniu nagle zobaczyem szefa. Siedzia przy onie prowadzcej wz, przemkn po mnie nie widzcym wzrokiem i nagle podskoczy, powiedzia co do ony, ale nie mogli w tym miejscu si zatrzyma, musieli pojecha dalej, tylko e szef z odkrcon gow. W poniedziaek nie powiedzia do mnie ani sowa. Pewnego dnia, jakby artem, pocign mnie za wosy, mocno, a bolenie. Gdybym mia tzw. peruk establishment, czyli z krtkimi wosami, naoon na dugie, byoby po mnie. Nastpnego pitku z daleka zobaczyem jego samochd zaparkowany przy Ericksonie, u wejcia do Zachodniego Wwozu. Zawrciem. To, na co czekaem cay tydzie, to te byo mi wzbronione. Znienawidziem szefa. Przez nastpne tygodnie przyglda mi si uwanie. Tym bardziej e ma brata, ktry pracuje w biznesie fryzjerskim, ktry bankrutuje w caej Kalifornii, bo nikt si nie strzye, i podobno musia ju mu poycza co, eby go ratowa. Ale niedawno dama, kupujc co, powiedziaa: Co wy tacy wystrzyeni jak policjanci. To niemodne. Szef wyranie myli o tym. Wyrzeknie si wiary, ojcostwa, ojczyzny, ale nie pienidzy. Wiem, e niedugo pozwoli podrosn moim wosom. Spal wtedy peruk. Kiedy opuszczam park, jest ciemno, przy popiersiu Ericksona, udekorowanym wielkim wiecem kwiatw na szyi, tumek modziey, kto piewa ballad: Erickson jest odkrywc Ameryki, Kolumbie, plagiatorze, dlaczego nie zawrcie z drogi, dlaczego nie ukrye Ameryki przed Krlow? Pierwsze zanieczyszczenie przyrody to byo twoje

przybycie. Odkrycie Ericksona nie byo szkodliwe i nie byoby nieszczcia zwanego Ameryk, gdyby nie ty. Murzyni zostaliby w Afryce. Indianie polowaliby, a ja bybym Irlandczykiem albo nie byoby mnie. Czy nie lepsze byo nienarodzenie Ameryki, spdzenie tego podu? Obok sznur samochodw przed niklowym kranem doprowadzajcym wod akweduktem z gr. Ludzie nabieraj do plastykowych pojemnikw zapas wody jak w bezwodnym Afganistanie, na weekend, nie skaonej; hippies pij wprost spod kranu. Nagle jaka pani podchodzi do mnie z plastykow butl po soku, pen krystalicznego pynu, i daje mi j: niech pan nie zapomni wstawi do lodwki. Nazajutrz poznaj studenta akademii filmowej, autora scenariusza filmu o rewolucji: jest czas interferencji rewolucje czarnych i modziey naoyy si na siebie. Ale nie ma wodza. Sztab, zaprogramowawszy komputery cechami najwikszych rewolucjonistw, zleca im oprcowanie optymalnych cech wodzowskich. Potem daj ogoszenie do prasy w caych Stanach: Wdz poszukiwany. Wymagane nastpujce kwalifikacje... itd. Sama rewolucja wymaga rewolucji mwi student. Jeli jednak chcesz o tym pisa, mog poyczy ci samochd, najtaszy w tym kraju. Zapaciem za niego 25 dolarw. Mam drugi, tego al mi oddawa na zom, moesz go rozbi, co nie uda ci si, jest niezniszczalny. Jest to ogromny Chevrolet z 1959 roku, pogity, odrapany, z rozprutymi siedzeniami, ten sam model, ktrym jedzia banda Mansona. Przyozdabiam go kwiatami i napisem I love Joanna. Jeszcze tej samej nocy wyjedam na Sunset i Wilshire. Jestem, w gwarze modzieowej, podziemnym-nocnym-wolnym (bezpatnym) takswkarzem. Zatrzymuj si, gdy widz kogo z palcem uniesionym w gr. Lokalny kurs. Jeli stoi

kto z tabliczk, mijam, bo wiem, e bdzie na niej napisana nazwa innego miasta lub stanu. Ludzie, ktrzy wsiadaj, pachn czsto dymem marihuany. Prowadz swoje rozmowy, nie okazuj wdzicznoci, uwaajc, e robi to nie dla nich, lecz dla idei, ktrej su. Czasem ktry pokae palce rozoone w V na wzr wojennej Victorii, co oznacza Pokj Mio. Raz dostaem papierosa z marihuan, raz plastykow torebk pen jednocentwek. Jed od przystanku do przystanku od skrzyowania do skrzyowania. Raz podany przez dwoje modych ludzi w zamszowych kamizelkach z frdzlami, dinsach i dugich butach adres: w gr Beverly Hills odchylenie od norm, upowania mnie do pyta. Dziewczyna mwi: Chcesz wiedzie, jak to byo? Ptora roku temu jechaam do szkoy. Od siedziby moich rodzicw do drogi prowadzcej do szkoy jest okoo dwch mil, ktre przebywaam zawsze w pogodne dni sama na rowerze. Szosa, rednio uczszczana, ma pobocza asfaltowe i jest bezpieczna. Tego dnia na poboczu zatrzymaa si biaa pciarwka, pena bardzo modych ludzi. Kto zawoa: chod, podwieziemy ci. Wcign rower i mnie. Dlaczego zgodziam si na to? Dlaczego nic nie powiedziaam, gdy pciarwka mijaa drog do szkoy? Jechalimy i jechalimy. W jakim miasteczku z szoferki wysiad brodacz, ktry powiedzia: Tu jest poczta. Zadzwo do matki. Weszam posusznie, wykrciam numer kierunkowy, potem numer mojego domu. Usyszaam gos matki. Nie mogam wyda gosu, odoyam suchawk. W nastpnym miecie nadaam telegram: Jestem w drodze. List niedugo. Lubiam szko, ksiki miaam przy sobie, lekcje odrobione. Ksiki i rower sprzedalimy, zeszyty wyrzuciam, ale jeden, z wypracowaniem na ten dzie, mam.

Wyciga z torby zeszyt oboony w papier w kwiatki. Tytu brzmi: czyta Czy Hamlet mgby by Amerykaninem? Napisaam: Nie mgby, bo w Ameryce nigdy nie byo monarchii. Potem widziaam par takich nawrce. Powiedziano panu, e matce witego Franciszka te byo ciko? Ja za dwa, trzy lata porzuc to ycie. Wrc do rodzicw, zrobi dyplom, ale nigdy nie bd taka, jak byam wyjedajc wtedy do szkoy. To wypracowanie jest jakby czekiem, symbolem mojego powrotu, e to nie bya ucieczka, bo byam w porzdku. Nazajutrz jad do podziemnej kliniki psychiatrycznej dla modziey. Jest to prywatne przedsiwzicie pidziesicioletniego mczyzny, ktry jest technologiem metali. Terapie grupowe odbywaj si trzy razy w tygodniu wieczorem, w siedzibie znachora-psychiatry i s bezpatne. W pmroku, przy lekkim parowaniu podgrzanego basenu i muzyce barokowej, dochodzcej przez potwarte okna, naley mwi o sobie. Trzy wieczory suchaem spowiedzi publicznych pt. Mw o mnie, opowiadajc swoje ycie. Opowiada dziewczyna z tekturowym numerem 23 na piersiach: Notowaam w specjalnym zeszycie, co nakamaam. Kada osoba mojego ycia miaa rubryk. Najwiksz matka, mniejsz ojciec, du najblisza przyjacika. Pionowo szy rubryki poszczeglnych faktw, ktre kadej osobie przedstawiaam inaczej, na przykad kiedy nie byo mnie cay dzie w domu. Mojemu chopcu odpowiedziaam, e mam adoratora, przyjaciela ojca, z ktrym byam nad morzem. Matce, e pojechaam sama w gry, eby si wypaka. To mi nasuno myl, eby tak zrobi naprawd, i pojechaam po trzech dniach, ale tam nie udao mi

si rozpaka. Chopcu powiedziaam, e uczyam si, mamie, e byam z moim chopcem. Mama zacza si niepokoi, co z nim robi. Daa mi podrcznik zachowania dla modych dziewczt. Tam by rozdzia, jak odmawia, jeli ludzie o co ci prosz. Koleanka prosi o poyczenie sukienki. Odpowiadasz: Poyczyabym ci z przyjemnoci, ale niestety sama musz j woy dzi wieczr. Osobny dzia, jak odmawia poyczenia pienidzy, inny, jak nie odpowiada na pytania przyjaciek: ile za to daa? Odpowied moe brzmie: Absolutnie nie mog sobie przypomnie. To by prezent, wic nie wiem. Wedug papy za duo. Tam te jest rozdzia, jak odmawia pocaunkw, itd. (Okrzyki uczestnikw: Znamy, znamy t ksik!). Jest to podrcznik, jak by nice, czyli jak kama. Moje kamstwa byy naiwne. Rwnolegle psuo si midzy rodzicami. Wszyscy walczyli przeciw wszystkim (okrzyki: Znamy, znamy!). Dwa lata temu bya gorca zima, spdziam noc na play, w samochodzie. Matka nie powiedziaa nic, ale na drugi dzie wysza i nie wrcia na noc. Ty nie wracasz, to i mnie wolno powiedziaa. Mamo, ty jeste starsza i powinna zachowywa si inaczej odpowiedziaam jej. Czuam, e niszcz do koca ich maestwo: jaki czowiek co wieczr podjeda pod nasz dom i zabiera matk. I ja wychodziam na noc, ale ebym nie wiem jak pno wrcia, matka bya po mnie. Raz przyjechaa w poudnie, zalana, i mwi: nie tylko ty bdziesz si kurwi. Przelicytowaa mnie. Chciaam robi to, eby sowa matki byy prawd, a nie kamstwem. Uciekam. Byam prostytutk. Byam tak naiwna, e oszukiwali mnie, udajc, e nie wierz, abym to robia dla pienidzy. Go, ktry wyj mnie z klubu nocnego, obieca mi mas strojw. Mia siedzib z fos i mostem zwodzonym.

Pamitam jeszcze, e jabka gniy na drzewach, pies mia osobny pokj i facet powiedzia, e czasem urzdza psie party, na ktrym wszyscy jedz z psami psie poywienie. Zaprowadzi mnie do garderoby. Jego przyjemno polegaa na tym, e przyglda si, jak mierz sukienki. Najpierw wyjmowa je pojedynczo, potem ogarnity podnieceniem zacz wyrzuca je z szaf, a powsta stos. Bierz, co chcesz. Mnie te ogarna dza posiadania tych sukienek. Nie wstydziam si wcale, biegajc do lustra i na nagie ciao przymierzajc sukienki. Byy troch za szczupe na mnie, niektre modziecze, mini, inne do ziemi. To s suknie mojej ony, ktra umara miesic temu powiedzia go. Moesz bra, co chcesz. Ile masz par ng, na tyle bdzie butw. Sto, to sto. Dam ci trzysta par rkawiczek. Zapytaam, ile miaa lat. Szedziesit sze odpowiedzia. Zwrciam uwag na to, e nie podchodzilimy do szaf z futrami. Chcia zobaczy nag dziewczyn i oywi te suknie, moe tskni za t on, ale miaam do rewii strojw umarej, mwi, eby to da Murzynkom, a mnie zapaci za pokaz. Kaza szoferowi wyrzuci mnie za drzwi, szam dugo w d Los Angeles. Idc myl tak: udawaam ndzark, a ten czowiek musia zna mojego ojca, doszam do punktu wyjcia. (Okrzyk: A co na to ojciec?). Ojciec? Frank Cunnigham jest wspaniaym facetem. Ma pidziesit dwa lata, prowadzi swoje trzy drogie i bardzo szybkie samochody, yje w domu za 200 tysicy, ma przepenione konto, pywa i jedzi konno na swoim ulubionym siwym wierzchowcu i gra w golfa. Ten yciorys znalazam w reklamie ubezpiecze na ycie. Jest zmylony przez panw od reklamy, ale to yciorys mojego ojca. On zna tylko ludzi znanych. Nie zna nieznanych. Jeli zapach citych kwiatw jest silniejszy od zapachu perfum, to

przyjcie jest wytworne to zota myl mojego ojca. Niedaleko ucieka zabiera gos numer 18. Kurwia si i kamiesz, bo braa pienidze od klientw. Jeste snobk. Imponuj ci pienidze. Nie pochodzisz z wyszych sfer. Znasz za duo cytatw. Potem pada zdanie, e rdem jej dramatu jest podanie, jakie matka czua podwiadomie do crki. Zabiera gos terapeuta: nie chodzi o prawd, tylko o wasny portret nakrelony przez siebie. Nie ma cenniejszej prawdy o czowieku ni to, jak kamie. Dzikuje za ostro wypowiedzi uczestnikw dramy. Jestemy dla siebie w yciu codziennym grzeczni i faszywi. Tu jestemy niegrzeczni i szczerzy. Niech okrutny obraz samego siebie ukae drugi czowiek, a nie narkotyk. Miaem znajomoci w Parku Griffitha, wrd pasaerw mojej takswki, ale nie miaem kontaktu z adn komun. Nie o adres chodzio. Wiedziaem, e siedzib komuny mona pozna po tym, e stoj przed ni zaparkowane nie trzy, cztery samochody, jak przed zwyk rezydencj, ale dziesi i wicej. Na wizyt obcego w komunie musi by zgoda kolektywu. Jak wejdziesz z ulicy wyrzuc ci. Bd si bali, czy nie winia czy szpieg. Teraz jest podobnie do czasw prohibicji: chodzi nawet o niewinn marihuan. Jeli pal, nikt obcy nie moe wywszy dymku powiedzia mi chopak w peruce z Parku Griffitha. Ale to przyszo z nieoczekiwanej strony. Na przyjciu w rodowisku muzyczno-filmowym w Beverly Hills podesza do mnie wytworna, jeszcze moda pani i powiedziaa :

 Syszaam, e pan na prno szuka kontaktu z komun. Moja crka jest w komunie. Jutro zadzwoni do niej i zapytam, czy zaakceptuj pana wizyt. Podaa mi karteczk ze swoim telefonem. Na drugi dzie w poudnie miaem decyzj: komuna pozwala mi przyby, a o tym, czy bd mg tam zosta duej, powezm decyzj przyjrzawszy mi si. Komuna jest w Santa Barbara, sto pidziesit kilometrw na pnoc od Los Angeles. Taniej wyniesie, jeli pojad autobusem. Jej crka wyjedzie po mnie na dworzec. Bdzie w dugim szynelu khaki, przyjedzie ma Toyota. Dziewitnastoletnia Clara poznaa mnie w jednej chwili. Po p godzinie jazdy w gr znalelimy si w utrzymanej w staroangielskim stylu rezydencji komuny. Zaproszono mnie do salonu, gdzie przed dwumetrowym kominkiem stay trzy trzymetrowe kanapy, ustawione w podkow, mieszczce ca komun. Byo jeszcze wczenie i nie wszyscy wstali. Przychodzili kolejno, witali si ze mn. Zjedlimy po jajku, szklance soku pomaraczowego i grzance. W komunie jest Mark, Pete, Tay, Alice, Nancy, Pen, Andy, Tudy, Anabello, Don, dziecko imieniem Mae i Pies. Na tablicy ogosze komuny wisz trzy listy: staych wpyww komuny, pokrywania doranych kosztw spowodowanych przez poszczeglne osoby a wiec telefony zamiejscowe, takswki itp. oraz lista dyurw. Na wzr skautowski podzieleni s na grupy, ktre w kolejnych tygodniach gotuj, zmywaj, sprztaj, pilnuj ognia w kominku. Mark mwi do mnie: Chcesz, mog ci wprowadzi.

 Jeste guru? Nie. U nas jest kolektyw. Moesz raczej mnie nazwa komisarzem politycznym. Naszym ideaem jest Rosja w latach 19171921, czyli do Nepu. Jeli moesz, opowiedz mi o finansach komuny. Koszt wyywienia wynosi w naszej komunie 40 dolarw miesicznie. Koszty utrzymania domu, podatki i spata kredytu wynosz 62,50 dolara. rodki czyszczce i piorce 7,10. Razem 109,60 dolara. Czyj jest dom? Oficjalnie jest wasnoci pewnej osoby prywatnej. W rzeczywistoci zoyli si na niego rodzice wszystkich prawie czonkw komuny, w nierwnym stopniu. Ile kosztowa dom? 53 000 dolarw. Udao si otrzyma wysoki kredyt, tak e wkad wszystkich rodzicw nie przewysza 12 000 dolarw. Mamy ju kopoty. Tu, w luksusowej dzielnicy, jest prawo, e w jednym domu moe mieszka jedna rodzina. Chodzi o to, eby mieszkali tylko bogaci posiadacze, eby nie wynajmowano mieszka i nie powstawao zagszczenie. Przecitnie jest pi osb na ogromn siedzib. Nas jest jedenacioro, nie ma zagszczenia, jest pi sypialni, pokj gocinny, ale zoono na nas donos, e jest nas ponad dziesi osb obcych wzgldem siebie, e tu s hippies, ktrzy nie wiadomo co robi, i e oni, nasi ssiedzi, boj si, e ich wymordujemy. Wszyscy, ktrzy nie uznaj gwatu i zabijania s dla nich mordercami. Mamy wic kopoty z policj i naoono na nas kar: 50 dolarw miesicznie za osob, ktra nie naley do rodziny.

Musielibymy zatem paci 550 dolarw miesicznie za wszystkich. Wystosowaem pismo do rady miejskiej, tumaczce zasady nowej rodziny. Powtrz mi. Rodzina biologiczna jest rdem cierpie. Przypadkowo rzdzi biologi: pozornie najbardziej konieczne jest tym, czym rzut kostk. Tak otrzymujemy rodzicw, tak oni nas dostaj. Komuna jest rodzin z wyboru. Rodzin rwien, w ktrej funkcj ojca i matki speniaj wszyscy, a kady jest dzieckiem. Jest rodzin przyjaci. Zarazem jest to rodzina, w ktrej wszyscy si ucz, studencka, jest plemieniem majcym jednolity cel, jak dawne plemiona poloway. Niezwyka jest dynamika integracji midzy jedenastoma osobami. Rodzina rozszerzona ma inn struktur, wicej krewnych ni w biologicznej rodzinie i nie ma stopniowania. Wszyscy s krewnymi pierwszego stopnia, nie ma te zalenoci, tylko rwne relacje: wszyscy wobec wszystkich, wszyscy z wszystkimi, intelektualnie i fizycznie. Ale ta ostatnia rzecz jest w teorii. Najtrudniej przeama poczucie wasnoci wobec drugich istot. S u nas tylko pary, nierozdzielne, i to jest saby punkt dezintegrujcy struktur komuny, przenoszcy zalek starej struktury, grocy jej odrodzeniem. Jak si zaczo? Jako studenci socjologii otrzymalimy zadanie bada rodowiskowych w biednych dzielnicach Los Angeles. Nigdy tam nie bylimy. Potem mj ojciec przyzna si: przez cae ycie nie by w dzielnicy ndzy. Tumaczy si, e Los Angeles jest zbyt wielkie... e musi mie busol w samochodzie, eby duga ulica, ponad 30 mil, majca

zakrzywienie, nie wyprowadzia go tam, gdzie nie chce. Ten jeden ciki weekend zmieni nasze ycie. Ukad osoba-rodzina-spoeczestwo postanowilimy zjednoczy w komun. C to si dzieje z yciem ludzi w dzielnicach ndzy? Czy z naszym yciem nie dzieje si co gorszego? Najpierw bylimy ze sob tylko przez weekendy. Potem zaczy si pertraktacje z rodzicami. Bylimy gotowi na zerwanie. Postawili warunek: jeli bdziecie si uczy, zgodzimy si. Buntujecie si przeciw rodzicom za ich pienidze? Cho cz ich pienidzy znajdzie waciwe zastosowanie. Wikszo naszych rodzicw zarabia za duo i chce zarabia jeszcze bardziej za duo. Uniwersytety finansowane przez business przygotowuj nas na niewolnikw businessu. Przez gd posiadania Amerykanie s niewolnikami. Krzysztofie Kolumbsky, nie ty, ale przede wszystkim Amerykanie musz odkry Ameryk. Jest Ameryka biaych i czarnych. Jest Ameryka biednych i bogatych, modych i starszych, kobiet i mczyzn, jest Ameryka stanw Poudnia i stanw Pnocy, stanw Zachodu i Wschodu. Jest ich tyle, e nie ma adnej. yjemy w kraju, ktrego nie ma. Aby cokolwiek okreli tutaj: adres czy telefon, musisz uy co najmniej siedmiu cyfr, w spoeczestwie a czterech wsprzdnych: stan, klasa spoeczna, rasa i wiek. Nowymi klasami rewolucyjnymi s: modzie, czarni i kobiety. Jak zakwalifikujesz ruch rewolucyjnego, niezalenego od mczyzn orgazmu u kobiet? Wyrastaj jeszcze bardziej ekstremistyczne pogldy: USA trzeba rozwiza, cz stanw wydzieli wedug klas: Murzynom i kolorowym, cz modziey. W Nowym Meksyku, w pewnym okrgu, w gosowaniu ju doszo do przejcia wadzy przez modzie, szeryfem zosta hippie. Dostali kredyty,

ktrych miejscowi Indianie nie mogliby otrzyma. Hippies, nie wyrzekajc si ich strojw, zaczli ich rugowa z ziemi. Wzbudzio to rozpacz i rozruchy antyhippiesowskie. Wygldao to jak walka dwch plemion indiaskich. Co bdzie z modymi starzejcymi si? Czy bd wypdzani z raju stanw modych do czyca stanw starych? Czy kobiety otrzymaj oddzielne stany? W onie samej modziey s ju podziay wedug wieku. My naleymy do starych i konserwatywnych. Pojawia si grupa Rewolucyjny Raj. Domaga si zastpienia wszelkiej pracy ludzkiej przez automaty i przejcie ludzkoci w stan nieprzerwanego snu narkotycznego, zakoczonego mierci. My przeciwnie; po studiach bdziemy robotnikami. Na wzr rosyjskich narodnikw? Nie tylko. Przestudiowalimy wszystko. Ostatnio yciorys Kim Ir-Sena. Mark wyjmuje z ogromnej, pedantycznie uporzdkowanej biblioteki komuny gruby tom wydany w Japonii: Wdz 40-milionowego narodu koreaskiego. Urodzi si dla rewolucji, eby uratowa Kore. Urodzony w synnej rodzinie rewolucyjnej, rozpocz dug swoj drog rewolucyjn majc czternacie lat. Chcesz, eby taki by pocztek twojego yciorysu? Nie. Mao, Tito, Castro, Lenin, Guevara, giganty: ci, ktrzy przeprowadzili zwycisk rewolucj. Daruj, teraz zostawi ci na godzin. Dokadaj polana do kominka. My bdziemy mieli w domku dla suby

zebranie. Tam te zadecyduje si, czy bdziesz mg zosta. Po godzinie zapada decyzja, e mog zosta. Otrzymuj gocinny pokoik. Nastpnego dnia zwiedzamy Bank Ameryki, po spaleniu przez studentw odbudowany, wikszy i pikniejszy, jak na urgowisko. Na trzeci dzie cz komunardw wyjeda na wita do domw. Zjawiaj si rodzice. Niby po dzieci, ale jechali tu z San Francisco i Los Angeles, eby zobaczy to na wasne oczy. Rozgldaj si bojaliwie, s skrpowani. Take komunardzi trac nieco pewnoci siebie. Dugie brody i wsy ratuj ich powag. Jeszcze odbdzie si zebranie poegnalne mwi Mark. Prosimy pastwa o zaczekanie. Tym razem mog uczestniczy. Zebranie odbywa si w salonie, przy kominku. Drzwi do hallu czcego z jadalni, gdzie czekaj rodzice, zostaj szczelnie zamknite. Jedna z dziewczt wybucha paczem. Jestem zmczona, zmczona, zmczona. Fizycznie chora od tego wszystkiego. Jestem udrczona wami, kochani. Nie wrc do was. Traktujecie mnie jak szalon. Uciekam do domu, od ktrego uciekam. Zebranie koczy si nagle, rodzice patrz przeraeni na zapakan dziewczyn wychodzc w popiechu. Nie godzi si, eby kto z nich odwozi j na lotnisko. Dojdzie piechot, w d, do takswki. Pozwala mi, jako obcemu, nie walizki. egnam si z Markiem. Uwaasz nas za dom utopii? pyta. Przeciwnie, Marku, tu wyksztaci si warstwa rzdzca Ameryki, lepsza ni kiedykolwiek. Tylko niepokoi mnie to, e wasz pies bezustannie

kry od jednej do drugiej osoby, i to, e podobnie zachowuje si wasze dziecko. Idziemy szybko, strom ulic, dziewczyna popakuje bez przerwy. Pozwl mi co zrozumie. To jest nie dla kadego. Nie wierz, e im jest dobrze. Ale byabym tam, gdyby nie jeden z nich. Ten wanie, do ktrego co czuam, bo reszta bya mi bezgranicznie obojtna, mwi: Musimy stanowi prawdziw komun. Nie chc ci dla siebie, ale dla wszystkich. Odpowiedziaam: Jak z obcymi ludmi, to ju wol za fors. Ale on by dumny, e co przezwyciy w sobie. Do Los Angeles wracaem z Clar. Clara wsiada do samochodu w przepasce na wosach, ale w cywilnej sukni, bardziej eleganckiej, i w lakierkach. W drodze niedbaym ruchem cigna opask i wosy rozrzuciy si jej w najmodniejsz fryzur. Clara, jakby prowadzia podwjne ycie. Jedziemy oboje na przyjcie. Rodzice kazali mi ci tam przywie. Byo to przyjcie, na ktrym jeden z najsynniejszych zespow kameralnych Ameryki dawa koncert domowy dla przyjaci. Okoo stu osb siado w czterech rzdach krzese w salonie kalifornijskiego psychiatry doktora D. Od tria na naszych oczach rozwija si zesp: coraz wicej goci ubywao i przenosio si na estrad, a pn noc, kiedy byo po rwno muzykw i suchaczy, koncert si skoczy. Podesza do mnie matka Clary. Dzikowaem jej. Zrobi pan w zamian co dla mnie. Pan E. chce z panem rozmawia.

Niech pan speni jego prob. Czy pan wie, jaki ja popeniam bd w stosunku do dzieci? Kiedy powiedziay, e chc by samodzielne daam im samodzielno. Poczuy si osierocone i zbuntoway si. Clara odesza do komuny. Ja teraz chodz na uniwersytet do specjalnej Szkoy Czucia. Tematy wykadw: Uczenie si siebie nawzajem, Kim jeste teraz?, Uczenie si to uczenie si zmiany. Jestecie jedyni, nigdy nikogo takiego nie byo i nie bdzie. Zadaj nam lektury, bdzie egzamin. Ale co z tego, niech mi pan powie? Pani opanowaa materia? Niech pan zaprzyjani si te z doktorem D., jeli pana interesuje zbrodnia w willi Polaskich. Pan D. oprowadzi mnie po swojej siedzibie w synnym Wwozie Benedykta, pokaza owietlon reflektorami gr: Zbocze naley do mnie, kupiem je przed laty za grosze. Tylko w cigu dzisiejszego koncertu zdroao o 20 dolarw. Trzy wtki wysnuem z tego przyjcia. Pierwszy to wtek pana E. Przyjem jego zaproszenie. Mapa klasowa Los Angeles jest pionowa i pozioma. Centrum Los Angeles, Hollywood, a przede wszystkim Beverly Hills i Bel Air s uwaane za najlepsze, ale dopiero wysokoci, stosunek do zboczy gry i wwozw s miar pionow, nakadajc si na parametry poziome. S trzy warstwy: wysoka spoecznie przy ulicy wiodcej dnem wwozu, nisza spoecznie, ale wysza przestrzennie czepiajca si zbocza wwozu, i najwysza: na szczycie gry. Pan E., synny artysta amerykaski, dzi zapomniany, wycofa si u szczytu sawy z kapitaem, ktry ulokowa w handlu nieruchomociami. Jego druga

kariera daa mu wicej. Ma szczyt jednej z najpikniejszych gr, z jednym z najpikniejszych widokw. Prosz pana zacz pan E. pewnego dnia, rok temu, zadzwonia do mnie ssiadka. Jej podjazd do rezydencji jest naprzeciw naszego. Panie E., tydzie temu zetknam si z pana synem i nie ukoni mi si, mimo e patrzy mi w oczy. Dzi przed chwil spotkao mnie to samo. Chciaabym wiedzie: czy pastwo macie do mnie jakie pretensje, czy to jest co, co mnie nie musi obchodzi? To okrutne zdanie wydobyo z mojej podwiadomoci fakt, e mj syn od wielu dni nie odzywa si. Przeprosiem ssiadk, pobiegem do jego pokoju. Napisa kartk: ja milcz. To by zwyky, w najlepszym tego sowa znaczeniu amerykaski chopak, radosny, mdry, utalentowany, wysportowany, podoba si wszystkim. Sta si niemow? Przesta te widzie. Patrzy przez nas. Odpisaem: dlaczego??? On: dowiesz si we waciwym czasie. Do dzi nie mam odpowiedzi. Wyprowadzi si z domu. Z podobnymi jak on zaoyli wsplnot. Nie chciaby pan zrobi dla mnie czego na uboczu swojej misji? Niech pan zbada: co grozi mojemu dziecku, jak to moe dugo trwa, co to w ogle jest? Nie musi pan nigdzie jecha. Jego komun prawie w penym skadzie bd goci w Nowy Rok. Zamknici w salonie milionera, w picioro, mwimy o Paramanahansa Yoganda. Ich guru, Norman, kiedy mia siedemnacie lat, pozna Go. Porzuci ciao. Byo to, gdy zmieni technik koncentracji. Wydoby si z siebie. Mona j narysowa w formie promieni bijcych z doni. Teraz Norman ich uczy w komunie nauki Paramanahansa. Musisz nas odwiedzi w domu medytacji, ma form kuli z trjktw. Nie ma czystszej i skrajniejszej struktury, jest przestrzenn kwadratur

koa, jajem ssaka. Liczba bokw: mistyczne liczby minimum 24, 48, 92. Materiaem mog by dachy starych samochodw, worki pokryte specjaln emulsj. Maa kula jest protestem przeciw ogromnym szecianom wieowcw. Za trzy lata bdziemy cakowicie samowystarczalni. Wyeliminujemy pienidze. Bdziemy sami hodowa len, bawen, prz i tka ubranie, bo nie bdziemy hodowa zwierzt, eby je strzyc. Tymczasem nosimy ubrania zuyte przez kogo innego. Bdziemy jedli pody ziemi przez nas wyhodowane bez uycia narzdzi mechanicznych. Od zasadzenia ziemniaka, poprzez okopywanie go, podlewanie, a do wykopania cay czas bdziemy w kontakcie z nim, a jedzc, wchoniemy go w siebie. Jest to zunifikowanie procesu produkcji i spoycia przyswajanie sobie najpierw psychiczne tego, co wchonie nasze ciao. Jego wzrost jest cznikiem midzy nami a ziemi, jak chodzenie boso. Sen, powietrze, woda i roliny to pokarmy czowieka. Wszystkie s zatrute: dalsze budowanie jest niszczeniem. Prymityw jest bliski mioci. Pytam, jak daleko on ju doszed. Ciao jest jednym z czasowych miejsc pobytu Boga. On nie wzywany nie ujawnia si. Trzeba wiele czasu, eby go przywoa. Nasz guru zna obraz Boga. Opisa go. Nie jest to Bg z obrazw. Jest tylko wiatem, potnym, innym ni jakiekolwiek, ktre znamy. Jest to gwiazda, bysk, gorco, a przede wszystkim obecno. Ja jeszcze nie dostpiem pojawienia si choby lekkiego rozwietlenia wiata. Co wieczr w czasie medytacji, gdy uspokoj oddech, ducha, czekam. I bd czeka, a to si stanie. Jako nowo nawrcony jeste fanatyczny. Czy nie jeste w tym

bardziej purytaninem? Kiedy nasi przodkowie nawrcili si na chrzecijastwo i weszli na bdn drog cywilizacji technicznej. Potem przez wieki wprowadzali w bd buddystw i krisznaistw nawracajc ich na chrystianizm. Teraz my, dzicy chrzecijanie, musimy przyj prawd z podwjn pokor, bo wywyszalimy si z naszymi faszywymi bstwami i pytkimi naukami. Czyli nie wierzysz w Chrystusa? Wierz jako w jednego z tych, ktrym ukazao si wiato, zaoyciela wiary, wierzymy w Chrystusa w jego lepszej postaci. Powiniene wstpi na pustyni Mohave i kontemplowa choby p dnia. Odwied wityni wszystkich wyzna Bulwar Zachodzcego Soca numer 17190. witynia ley w kotlince nad maym jeziorem blisko Oceanu Spokojnego. Naboestwa odbywaj si noc. Ale ju od pnego popoudnia tumy modych ludzi wychodz na Bulwar, tamuj ruch, zatrzymuj samochody i narzucaj dyskusje o wiecznoci. Wewntrz wityni duo starych ludzi. Obok siebie na otarzu: Kriszna, Budda, Mojesz, Chrystus, Mahomet. Zapach kadzida, szepty dyskusji. Stosy pism: Autostrada do nieskoczonoci, Towarzystwo Samorealizacji, Joga Opisana w Biblii, Technika Wyzwolenia, Nauka wyzwolenia: ...Jak medytowa... Zjawisko snu... Uduchowienie Siy Twrczej... Historia Stworzenia... Jak rozwija osobowo?, ycie po mierci... Prawo Reinkarnacji. Czy istnieje diabe?, Lista wit: 5 stycznia dzie urodzin Paramanahansy. Skrzynka Pyta do Jogi. Duchowa Fontanna ycze. Wrzucam 1 cent. Nasilam pewn myl.

Koniec Bulwaru Zachodzcego Soca osigam w chwili, gdy nad Pacyfikiem zachodzi soce. Jestem na zachodzie Zachodu. Dalej zaczyna si wschd. Zgodnie z ceremoniaem zdejmuj but i maczam stop w chodnym Pacyfiku. Za moimi plecami ogromny blondyn w pozycji lotosu na piasku kontempluje zwrcony ku wschodowi, nad ktrym zachodzi soce. Znw powicam noc na woenie hippies. Pierwszy Murzyn, jakiego widz w uniformie hippies. Kiedy wsiada i zaczyna mwi ostentacyjnie murzyskim jzykiem zbudowanym ze sw angielskich, dowiaduj si, e to strj jego plemienia. Prosz go, eby opowiedzia mi swoj histori. Kiedy przez splot przypadkw, o ktrym musiabym mwi ci godzin i nie uwierzyby, dosta mi si w rce numer szwajcarskiego tygodnika, gdzie by reporta z Wybrzea Koci Soniowej. Na jednym ze zdj, przedstawiajcych wie murzysk w centrum kraju, zobaczyem SIEBIE. Kogo o identycznej twarzy jak ja. Znalazem brata. Znalazem kraj moich przodkw. Zbieram pienidze, eby pojecha tam, do rde mojej przeszoci i rzeki Bandama i zosta tam albo zabra do Ameryki mojego nieznanego brata. Kiedy go spotkam, pocz si nasze dusze, rozdzielone przez handlarzy niewolnikw: jedn wywieli okrtami na obcy ld, druga ucieka w dungl i zostaa. Zmieni imi i nazwisko z amerykaskiego na to, ktre nosi mj brat. Midzymiastowa autostrada numer 10 biegnie brzegiem pustyni Mohave. Po obu stronach czteropasowej jezdni bielej w socu szkielety samochodw. Skrzenie si pustyni w socu, niebezpieczne dla oczu kierowcw. To nowa warstwa geologiczna: szko z miliardw rozbitych butelek, wyrzuconych przez okna pojazdw.

Za grami Sodowymi, Srebrnym Jeziorem i odgazieniem drogi do Zzzyxz widok na Suche Jezioro, ktrego pikno okrela folder: jakby chwil po stworzeniu wiata. Nie wolno tu si zatrzymywa, eby patrze. Inaczej ami przepisy stanowe: dodaj gazu, przekraczam limit 115 kilometrw na godzin i zjedam z przeczy. Poznaj nowy sposb kontemplacji: przez wjedanie z szybkoci 220 kilometrw na godzin w rodek tego, co jest pikne, poznanie gwatownego rozszerzenia si i znikania pikna. Prowadz sportowy wz zawodowej gospodyni bogaczy. Sama nie umie prowadzi; poznaem j jednoczenie ze studentem szkoy filmowej. To, e Las Vegas jest miastem pustynnym, czuje si tylko po osadzie piasku na dnie wanny. Wszystko jest naelektryzowane, wiele sklepw ma stale otwarte drzwi, bo klienci boj si dotyka klamek. Jest to ostatnie miasto zota: prowizoryczne, sztuczne, zbudowane na pustyni. Zoto wystpuje w innej formie: etonw w kasynach. Wystarczy, aby stan Nevada cofn ustaw o zezwoleniu na hazard, a miasto umrze. W pokoju motelowym s dwie ksiki: Biblia i ksika telefoniczna Los Angeles, eby dzwoni po pienidze. W Biblii podkrelone jedyne sowo: Anioowi F i l a d e l f i j s k i e g o Kocioa napisane: To mwi... ktry ma klucz Dawidowy, ktry otwiera, a nikt nie zawiera, i zawiera, a nikt nie otwiera (Apokalipsa III. 7). Lektura ksiki telefonicznej Los Angeles nasuwa myl, e Ameryka jest jakby powtrzeniem, kopi starego wiata w innej skali. S wszyscy: Cervantes, Casanova, Camus, Dali, Dickens, rd Bourbonw, Goering, Freud, Kirkegaard, Kafka, Pawow, Sienkiewicz, Tostoj.

 Moe to s oni, a to jest czyciec czy pieko ta Ameryka? mwi gospodyni milionerw, gdy jej to opowiadam. Czasem wydaje mi si, e spotykam kogo, kogo znaam w Europie. To jeden z symptomw amerykaskiej choroby. Zaczo si, kiedy wysiadam ze statku, ktry przywiz mnie z Anglii. Upadam. Nogi byy bezwadne. Parali wzi si z lku przed Ameryk. Potem powiedziano mi, e wystarczy umie gotowa, eby si urzdzi. Wrcia mi wadza w nogach. Pracowaam u Kiepurw, u bilionerw Cuneo, ktrzy s tak wielcy, e nieznani, u producenta filmowego Warnera, u Lany Turner, ktrej crka zabia jej kochanka gangstera Stompanato, u Barbary Streisand, u Harolda Lloyda. Bilioner nazywa milionerw biedot szeciu zer. Mwi, e tylko on jest prawdziwym hippie. Trzeba si wyzwoli z pienidzy. Ja to czyni przez posiadanie ich w takiej iloci, e przestaj by pienidzmi. Jego ona, jak ndzarze, nigdy nie widziaa pienidzy. Kiedy by strajk pracownikw banku, musiaam im poyczy pienidzy, bo umarliby z godu. Na sekund zarabia tysic dolarw. Naleaam do czowki 77-osobowej suby. Kucharka, ktra pracowaa osiemnacie lat, jeszcze nigdy nie widziaa pana z bliska, kiedy nadchodzi, lokaje przekazywali sobie z ust do ust wiadomo, e wszyscy miertelni maj znikn, eby nikogo nie dotkn jego wzrok. Sala kinowa dla 300 osb, gdzie wywietlane byy filmy przed premier, basen z marmuru dla jego jednej stopy, bo nigdy w nim nie pywa, 5 tysicy r w oranerii wok basenu, przyjcie dla 60 osb, bo tylko na tyle osb bya szczerozota zastawa. Dziesi procent goci to detektywi o odpowiednim poziomie towarzyskim, ledzcy mietank Stanw. Przygryway dwie synne orkiestry, z rozsuwanego dachu sypay si patki r, ale w tym

towarzystwie mao byo osb poniej siedemdziesiciu lat. Bawili si ze sob ci, ktrzy od pwiecza si nienawidzili. Peruki, sztuczne zby, chudzi. Ze strasznej nudy, pustki pani przychodzia do kuchni. Wszystko to bowiem podszyte byo blem pani: monogramy na zotej zastawie byy cudze i tak gboko wyryte, e nie dawao si ich zatrze, a tak staroytne, e al byo przetapia. Pani miaa krzywe nogi: Na co ci twoje pikne nogi mwia do mnie daj mi je, ja ci dam miliony. Mam wszystko, to samo, co gdyby kto ci darowa kosmos, i co z tego. W kadym kraju w zachodniej Europie mamy zamek albo dom, ktrych nigdy nie widziaam, bo nie byam w Europie. Przyjaci nie mam, bo albo s za biedni, albo bogaci jak my, dzieci s wrogami jedynymi drogo opacanymi. Ty moesz kadej chwili zapakowa walizk i wyj, a ja tu musz by. Kiedy m umrze, podpal ten grobowiec i wynajm sobie mae 24-pokojowe mieszkanie. Nigdy nie wiedziaam, e mona tak cierpie z powodu przedmiotu. W angielskim pimie ukazao si zdjcie RollsRoyce'a krlowej Elbiety ze szklanym dachem. Pani Cuneo zamwia taki natychmiast. Nadesza odpowied, e tamten egzemplarz jest unikalny i nie bdzie powtrzony. Upokorzenie i gniew pani Cuneo doprowadziy j do szlochu: Po to mamy biliony, eby nas upokarzano? Trzeba by krlem, eby kim by? Co za obelga! Trzeba jeszcze jednej rewolucji, eby bya rwno? Dla zaznaczenia swojej rewolucyjnoci jadaa w kuchni to co suba. Mylaam cigle o nich, o obrazie Tycjana, na ktry od lat nikt nie spojrza, o crce pani Cuneo, ktra cierpiaa od dziecistwa na niemot, bo postanowia ukara matk, o kardynale Montini, pniejszym Pawle VI,

ktry w ich prywatnym kociele w oficynie paacu odprawi msz, na ktrej nikt si nie modli, o synu. Syn majc trzydzieci dwa lata jeszcze nie umia pisa, czyta sylabizujc z najwikszym trudem. Listy pisa mu str nocny. Kocha tylko zwierzta, wie nawet. Uczy si sztuki cyrkowej. Podtrzymywa trzy cyrki alimentami dla cyrkwek, z ktrymi si rozwid. Kiedy byy w domu, stawiano dla nich specjalny st w hallu, przy ktrym jady obiad, a teciowa z balkonu zabawiaa je rozmow. Nigdy nie paci rachunkw, cieszc si, e ciga go policja. Mj zawd mawia to czekanie na spadek. Jak ojciec uwaa si za prekursora hippies. W kasynie Dunes gospodyni miliarderw proponuje mi, ebym za ni obstawia rulet. Przypominam sobie system dla pocztkujcych przekazany mi przez Jadwig, szefow gangu gier w Warszawie. Gdy trzy razy z rzdu pada kolor czerwony postawi na czarny. Nawet jeli znw bdzie czerwony, potroi stawk, jeli jeszcze raz padnie czerwony, udziesiciokrotni stawk. Wygrywam. Dziel si wygran z gospodyni miliarderw. Zwraca mi uwag, e suma przypadajca mi to bilet lotniczy tam i z powrotem do San Francisco i takswki na lotnisko. Wygraem wic jeszcze jeden rozdzia tej historii. W drodze powrotnej skrcam na stacj benzynow na granicy pustyni Mohave. Zostawiam moj pasaerk i id w gb. Znajduj strzelnic, stosy potrzaskanych butelek i usek. Widz maleki kieek pustynnej roliny. Wracam na stacj i pytam, jak si nazywa ta rolina. Waciciel nie wie. Informuje mnie, e jeli interesuj si tanimi obszarami pustyni, do ktrych mona doprowadzi wod, moe poda mi telefon agencji w Los

Angeles. Notuj: 212-449-5215. Nazajutrz dzwoni do komuny i opowiadam synowi pana E. o pobycie na pustyni, ktry mi zaleci. Znalaze rolink: by kiekiem na pustyni to odwaga. Uznaj, e on to mwi do ciebie swoim istnieniem: bd odwany. Najpikniejsza runda wiata, przez trzy nie koczce si mosty wok Zatoki Frisco. Na plaach ogromne czarne rzeby z drewna i metalu oblanego ciemn mazi. S to dziea sztuki stworzone przez dugowosych, ktrzy zjechali si, eby oczyszcza Zatok z ropy wylewajcej si z rozbitego tankowca. Maj ostrzega przed skaeniem, ale nikt z jadcych autostrad wzdu wybrzea o tym nie wie. Ogldam za 5 centw przez lunet dawne wizienie Alcatraz okupowane teraz przez protestujcych Indian. Muzeum Wierz lub nie z rzeb-kopi samego siebie wykonan przez Masakichiego, robion w lustrze z dwch tysicy czci i wyposaon przez rzebiarza we wasne wosy, paznokcie, rzsy i brwi. Ogromne przedmiecie statkw, barek, kryp, przycumowanych w porcie, w ktrych mieszkaj ludzie. Sie pomostw w labiryncie pokadw i nadbudwek. To tasze ni budowa domu mwi czonek komuny zajmujcej przycignity tu statek rzeczny Virgo. Czyste powietrze, zudzenie, e si gdzie pynie. Kiedy odwiemy statek i pozwolimy mu wej w morze za odpywem, potem spojenia naszej ajby nie wytrzymaj i powoli zatoniemy, rozpyniemy si, moe wtedy osigniemy jak jasno, taka jest egluga w jedn stron. Mona pj dalej? pytam dwudziestoletniego hippie siedzcego na trotuarze gwnej ulicy Berkeley.

 Moja komuna si rozpada, byo to zbyt kosztowne, na szczcie, bo to byo poowiczne. Komuny to tylko pocztek drogi. Dziki temu znalazem dalszy odcinek. Po jego lewej rce koszula na zmian, sweter, koc z frdzlami, po prawej chleb, torebka z gwk saaty i puszka jarzyn. Otwiera j i je na oczach wszystkich, rozmawiajc ze mn. Czasem ktry z przechodniw zatrzymuje si i daje mu wier dolara. Ostatni wiartk oddaje innemu przechodniowi: ma ju za duo. Mam zapas ywnoci na jeden dzie. Jeszcze niejeden ze mn zje. Moe ty? Przeladuje mnie policja, od paru dni udaj, e mnie nie widz. yj na ulicy od nie wiem ilu miesicy. Niektrym przeszkadza, gdy mam wycignite nogi, musz je omija. Inni brzydz si mn. Niektrzy zastanawiaj si: jak mog y na oczach wszystkich? Mnie nikt z idcych nie przeszkadza. Nie sztuka by pustelnikiem na pustyni. Tu jestem z ludmi. Po pewnym czasie przechodnie nie przeszkadzaj ani nie budz lku, cho nieraz kopn mnie, ale nie mam im tego za ze. Czasem depcz po moich rzeczach, ale one nie maj dla mnie wartoci. Zdeptane s cenniejsze, bo wiadcz o mojej wsplnocie ze wszystkimi, ktrzy kiedykolwiek przeszli t ulic. Czasem sam podsuwam je, eby deptali. Jak pisz? Le wzdu muru, przykryty wszystkimi rzeczami. Od witu na tej nieparzystej stronie jest soce. Budz si i grzej si. Nazywaj mnie Ja Nieparzysty. Siadam na tarasie kawiarni naprzeciwko grupy siedzcych na chodniku hippies. Staram si wyczyta co z gestw, z rodzaju nieruchomoci. Nagle

jeden wydobywa yletk, zamierza si ni, ale nie uderza kolegi, tylko chwyta si za wosy i ciacha po nich, rzucajc cae pukle na ziemi. Wida karze sam siebie za jak win. Wracam, trafiam na Jasia. Rozrzuca rzeczy, kopie je, ciska pod przejedajce samochody. Porywa puszk z jarzynami i wbiega do sklepu. Niech pan mi j ukryje prosi sprzedawc o n i chc mi j zabra. Wybiega i rzuca sweter pod nogi dwu tgim mczyznom opartym o mask samochodu. Bierzcie wszystko, ja ju nie mog czeka, a mi zabierzecie, bagam was, bierzcie. Sprzedawca wynosi jarzyny i mwi: Chopcze, zmie miejsce, zrujnujesz mnie. Przecie kochasz ludzi, zlituj si nade mn. Kim s ci mczyni? pytam waciciela sklepu. Nie wiem. Skd mam wiedzie? Czekaj na kogo. U gospodyni miliarderw poznaj inyniera C. W swojej siedzibie w Fernando Valley tumaczy mi, dlaczego nazywaj go Producentem Pokoju. To sowo stao si potg. Zrozumiaem, e w sferze dolara te musi si sta potg. Kupiem wielk ilo mikkiej blachy. Wybiem mae bransoletki z tym sowem. Ono jest na tyle magiczne, e cena blachy wzrosa 300-krotnie. Dalej inwestuj w znaki. Mam nadziej, e dziki fetyszom kopi sobie schody do nieba*. Teraz organizuj

sprzedawczykw** w naszym stylu. Musz to rozprowadza wrd zbuntowanych, ktrzy nienawidz businessu. To jest triumf businessu! Kiedy zwiedzam jego dom, otwiera pancern szaf. Trzy karabiny samopowtarzalne, sztucer, dwa rewolwery, pistolet to jego arsena. ona producenta pokoju, moda aktorka hollywoodzka, podaje obiad. Jest w najmodniejszym modzieowym stroju: szarym drelichu z napisem Wizienie w Los Angeles i drewniakach. Historia rozrasta si przez rozszerzanie si znajomoci, trzema nurtami: nurt przyj, wtek zapocztkowany przez hippie bdnego rycerza oraz przez pasaerw mojej podziemnej takswki. Jedni poznaj mnie z nastpnymi: w parku Griffitha zostaj zaproszony na uroczysto zakopania na wieki sowa nice, jako sowa establishmentu, ktre zuyte przestao cokolwiek znaczy. Wypisane na wielkiej tekturze, woono je do pytkiego grobu i przysypano, a potem taczc i piewajc, zadeptano, pozostawiajc bez mogiy. Potem zaczyna si druga cz ceremonii: wykopanie drzewa hod dla drzew i idiomw, wcielenie w zdarzenie idiomatycznego zdania my lubimy (wykopujemy) drzewo. Jest to may klon, ktry potem tryumfalnie niesie w d parku pochd hippies i na zakoczenie zasadza w innym miejscu. Nastpnym ogniwem tego acucha jest wizyta w pewnej rezydencji w Hollywood. Wejcie przez wypowiedzenie do mikrofonu przy furtce hasa, sowa, ktrego nie zrozumiaem. Mj przewodnik popycha furtk, wchodzimy, ale nikt nas nie wita. Wchodzimy do bocznego skrzyda domu, bdcego rodzajem ogrodu pod szklanym dachem czy oranerii. Duszno, parno, masa kolb, retort, fiolek. Tu kiekuj nasiona marihuany. Gonik w cianie przekazuje melodie Beatlesw z tamy.

 Przy tym lepiej ronie mwi mj przewodnik. Ten sam przewodnik wprowadza mnie do podziemnego teatru-komuny, gdzie bilet kosztuje w zalenoci od tego, ile czasu widz pozostaje na przedstawieniu: l, 2, 3 i 5 dolarw (cay dzie). Jest to tak zwany teatr ycia, oglda si odsonite zwyke, codzienne ycie komuny. Aktorzy zobowizani s nie gra, aby widzowie mieli gwarancj, e ogldaj ycie. W ten sposb komuna zarabia na ycie po prostu yjc, a ludzie z klas rednich pacc za bilety maj przeycie, bo widz t o na wasne oczy. Guru-reyser mwi, e dla nich to jeszcze jedna prba niewinnoci, naturalnoci i siy: adnych tajemnic, nic osobistego, adnego skrpowania wobec obcych nawet, a wszystko do oddania innym. Fragment sztuki za 1 dolara: improwizacja muzyczna zespou czcego indyjskie, afrykaskie i meksykaskie instrumenty ludowe, picie herbaty zioowej, ktr aktorzy dziel si z widzami, obieranie jarzyn do kolacji. Telefonuje do mnie czowiek z tancbudy dla emerytw, zaprasza do siebie do Passadeny. Odwiedzam go. Wrci do punktu wyjcia, mieszka w pokoju podobnym do tego, w ktrym znalaz obrczk. Niepotrzebnie angaujesz si w rzeczy bezsensowne. To jest bazenada, karnawa. Kto postawi nog na tej ziemi, powinien pozosta. Teraz mona mie pomoc w starcie, o jakiej nie mogem marzy. Nie myl, e chc na tobie zarobi. Jest tu kto, kto chce z tob rozmawia na bardzo powany temat. Historia z obrczk? Wybraem j z mojego ycia, kiedy ci zobaczyem. Ale opowiem ci, jak byem detektywem na zlecenie mw podejrzewajcych ony o zdrad. ledziem tak jedn, ktra potem powiedziaa mowi, e ja sam j zaczepiaem i usiowaem uwie. On w to uwierzy i pobi mnie. Im pniej kto przybywa tu, tym mocniej

si nagina, by jeszcze wikszym konformist ni inni, przelicytowywa ich i podwaja stawk. Ameryka jest konformistyczna, a zarazem przebogata. Tu co drugi jest konformist i to jest sto milionw konformistw, ale pamitaj, co drugi to wariat, a co najmniej dziwak. A nagle okae si, e ten czowiek jest potny. Amerykanie wydadz ci si brutalni, ale zarazem s dobrzy. Wiesz, mnie nie zrujnowa kryzys. Nie kupiem czego, co potem nagle zdroao. To odebrao mi odwag. Poszedem w d. Teraz pjdziemy do pewnej pani. U tej pani zaczyna si duga i zawia rozmowa. Mwi mi o kobietach amerykaskich. Mwi, e ycie zabija im mczyzn. Ich spraw jest samotno, rosnca, coraz dusza i coraz bardziej masowa. S na to skazane: jeli kobieta ma ma rwienika, rzuca j, gdy ona ma czterdzieci-pidziesit lat, jeli jest starszy od niej, umiera, kiedy ona ma czterdzieci-pidziesit lat. Trzeba mczyzn importowa z Europy. Przebywanie oceanu, zdobywcze, ma inn tre. Jest moda na Europejczykw, wyksztaconych. Gra te rol sylwetka, wzrost, zarost: jeli nawet kto nie jest wolny, tak spraw mona rozwiza. Nie poszukuje si mczyzn bogatych, bo osoby poszukujce maj wiadomo, e same nigdy nie zuyj swoich kapitaw. Mona te powiedzie, e rnic wieku niweluje rnica kapitau. Wychodzimy od tej pani. Stary nastolatek chce mi si zrewanowa za wizyt u niej. Opowiada histori przyjaciela. Przyjecha z Woch do Stanw i straci pami. Nie wiedzia, jak si nazywa, skd pochodzi i nie rozumia, gdzie jest. Policja zatrzymawszy go wydobya od niego tylko jedno woskie sowo, ktre okazao si nazwiskiem. Policja woska odnalaza osob, ktra nosia to nazwisko. Bya to jego narzeczona, ktra

podaa, jak si nazywa i jak na imi jej narzeczonemu. Przetelefonowano te dane do USA. Psychiatrzy, nagle zawiadomiwszy chorego, jak si nazywa, wyleczyli go. A jak jest teraz? Moja znajoma z dawnych czasw, jak wielu rodzicw-poszukiwaczy, przejechaa cae Stany w poszukiwaniu syna. To inna wersja ewangelicznego syna marnotrawnego: teraz rodzice go szukaj. To nowy rozdzia Biblii. Jechaa po ladach, ktre on zostawia w bankach, ladami czekw. Zawiadomia wszystkie banki, eby na jej koszt telefonowano, gdy zjawi si syn. Przejechaa wszystkie komuny w Nowym Meksyku, Kolorado, Nowej Anglii, bya w Kanadzie, dwa razy w Kalifornii. Trzy lata ycia. Niedawno zatelefonowaa, e zostaje tutaj w jednej z komun w grach, gdzie spodziewaa si znale syna, ale znalaza nareszcie spokj. Jest wrd tak modych jak syn i nie bdzie go ju szuka. Czy mgby mi pan poda, gdzie to jest? mwi. Melancholia Passadeny, dzielnicy starcw, jakby przestrzennie umiejscowionej przeszoci: wielkie sklepy ze starzyzn cign si jak amfilada umarych salonw Hollywoodu lat dwudziestych. Wiek antyku w USA okrelony jest na powyej dwudziestu piciu lat. S tu wielopitrowe etaerki, podstawki na kwiaty z bambusa, sztuczne kwiaty zwide od kurzu, miniaturowe stoliczki nocne, koszyki wiszce dla psw, nesesery wypenione tylko zapachem pima, lustra pokrelone diamentami, makatki malowane tak grubo, e stay si paskorzebami, sekretery pene nie zapaconych od p wieku rachunkw, ksieczek czekowych nigdy nie wypenionych. Paczka listw czarnej piastunki do swojej pani: Dziecitka ukochanej pani bij, szarpi mnie za nos i uszy, ja za najwyej daj im dozwolonego przez pani klapsa. Komplet fotografii dziewczyny: w

kostiumie kpielowym, w dugiej sukni, w krtkiej sukni, ukadam te zdjcia, jak robi to pewnie hollywoodzki producent przed trzydziestu laty. Za 35 centw kupuj amerykaskie drzewo genealogiczne. Osoba, ktra je ukadaa, nie znaa formy drzewa, co zdradza jej pochodzenie. Momentem uszlachcenia jest przebycie Atlantyku. Tekst nie jest jasny. To jest najstarszy obraz twojego ojca. Ja miaam dany nakaz rodzinny zanotowa: Julia Conrad (najstarsza) wysza za Niego, Kristiana Brusse (Brunnse, Prusse, Brussis? przyp. mj, K.K.) w Niemczech, przyjechaa do tego Kraju w 1852 roku. Umara w 1864 roku. Pan Brusse oeni si powtrnie w 1866 roku. Malinde von Stassenski umara w 1889 roku. Pan Brusse oeni si raz jeszcze z pani Strause. Umara w kwietniu 1891 roku. Dzieci z ostatniego maestwa nastpna rubryka, trzecia dzieci ich dzieci: Ira, matka, 5 dzieci, Ludwik, 2 dzieci, Dalila w domu, Karol Otto jego dzieci umary w dziecistwie. Dalej adresy, pewnie nieaktualne od siedemdziesiciu lat. Kilka dni potem telefonuje psychiatra D. Jeli chcesz, mog ci zabra na proces, o ktrym nie pisze prasa, jest sensacj tylko w krgach psychiatrw. Moe ci posuy za laboratorium dla twojego tematu. Policja mwi mi na drugi dzie doktor D. w drodze do sdu zostaa zaalarmowana przez pewn starsz kobiet Ellen V., e znalaza swoj przyjacik Iris T., rwnie osob starsz, zamordowan. Tego samego dnia postawiono w stan oskarenia Billa V., szesnastoletniego wnuka Ellen V., ktry nie umia czy nie chcia poda motyww swojego czynu. Wnuk Ellen V. niczego nie zrabowa; jedynym motywem, jaki

wykazay dugie rozmowy, ktre przeprowadzi z nim doktor D. jako psychiatra sdowy byo to, e Ellen V. bya dla niego z b y t d o b r a. Nuta skargi na t dobro zacz swoj pgodzinn ekspertyz przed sdem doktor D. wydaa mi si jedynym punktem uchwytnym w caej sprawie. Szesnastoletni Bill V. nosi to nazwisko po matce, osobie niezamnej; nosi on jeszcze jedno nazwisko, kiedy zosta adoptowany, ale przybrani rodzice przeprowadzili rozwizanie adopcji. Potem zosta przyjty przez trzeci rodzin. Chodzi do szeciu szk w czterech stanach, gdzie jego przyjanie z kolegami przybieray charakter gwatowny, a potem nienormalny. Na koniec wzia go do siebie babka Ellen V. i jego sytuacja unormowaa si. Iris T., od dziecinnych lat przyjacika Ellen V., bya star pann, emerytowan nauczycielk. Szczeglnie polubia wnuka przyjaciki, ktremu chciaa wynagrodzi krzywdy. Dawaa mu prezenty, mona powiedzie, obsypywaa go nimi, przeznaczajc na nie spor cz swojej emerytury. Nienawidzi kobiet i zacz czu do nich wstrt: pocaunki starej kobiety budziy w nim obrzydzenie. Przekonaa go, e zastpuje mu matk i wtedy postanowi zabi j zabijajc w ten sposb w jej osobie swoj matk. Pan Nixon najbardziej potrzebuje doradcy psychiatry. Bunt modziey jest moim zdaniem niczym innym jak buntem zbiorowego syna przeciw kolektywnemu ojcu, ktrego widzi w spoeczestwie i pastwie. Poczenie Freuda z Marksem, hase ultrarewolucyjnych z seksualnymi tym si tumaczy. Jest to bunt sierot porzuconych dla spoeczestwa. Ich rodzice bali si spoeczestwa, e wyrzuci ich na margines i rozwizywali swoje problemy kosztem dzieci. Teraz s wzici w dwa ognie, boj si take dzieci.

Doktor D. skoczy i umiechn si w naszym kierunku: koo mnie siedzia jego czternastoletni syn, poruszony do gbi pierwsz spraw sdow, jak widzia w yciu. Umawiamy si z doktorem D. za trzy dni na smym pitrze sdu, w miejscu, gdzie odbywa si rewizja przed wejciem na proces Mansona. Gry s bardzo blisko. Na niegu wiey lad nart. Autobus zatrzyma si w pustkowiu przy skrzynce na listy, na drewnianej nce. Std idzie polna droga. Zgodnie z instrukcj guru, przekazan mi przez starego czowieka z Passadeny, mam tylko szczoteczk do zbw i zeszyt. Moe zosta z nami, ile zechce, nawet do koca ycia powiedzia. Po godzinie marszu bezludn okolic widz na polanie otoczonej zdziczaym sadem morelowym drewniany budynek przypominajcy spichlerz. On tylko zosta z zabudowa farmy. Odsuwam wrota na zardzewiaych rolkach. Wielkie wntrze stodoy, gr biegnie galeryjka na wysokoci pierwszego pitra. elazny piecyk jest tak czerwony od gorca, e wyglda jak pomalowany. Na galerii podnosi si pnaga posta, u dou w piworze. Sptany, woa do mnie z wysokoci: To ty? miesznie wygldasz. My tu pimy, bo w grze cieplej. Ty te miesznie wygldasz. Chciaby jeszcze si przespa? Nie. Rozmowa budzi czonkw komuny. Patrz na mnie jak z balkonu teatralnego. Domylam si, kto jest znajom mojego znajomego z Passadeny, odrnia j wiek. Zostaem uprzedzony z gry, e nie bdzie ze

mn rozmawia. Tamten etap ycia uwaa za zamknity. Teraz robi masa plecw jednemu z czonkw komuny. Ugotowano kocio chiskiej herbaty. Nikt nie odzywa si do mnie, nawet guru. Czuem gd i nud. Milczenie, bahe uwagi, powaga twarzy, przechodzenie z miejsca na miejsce, zmiana miejsc: z galerii na d, ze piwora pod piecyk. Wchodz, wychodz, wstaj, siadaj, Podoenie szczap do piecyka, zmiana pozycji, wpatrzenie si w jaki punkt, przerwa w ruchu, wszyscy nieruchomi, jeden z nich bierze piszczak, gra kilka taktw, jeden na kocu przeraliwie piskliwy, cisza, kto mwi: Mj Boe, jakby do kogo nieobecnego, odlegy dwik samolotu odrzutowego idcego na duej wysokoci, przynie mi wody mwi kto do kogo, ten podaje mu wod. Komu jest zimno, zamyka si w piworze i usypia. Czowiek, ktry plecie pas z rafii, od czasu do czasu oznajmia nowy etap pracy: mam wze. Inni zmieniaj tylko punkty, w ktre patrz. Niektrzy usypiaj, budz si, patrz w gr. Czasem kto puszcza wiatry, kto inny westchnie. Czas w naszej komunie bdzie dla ciebie zawsze pusty mwi guru ty ogldasz tylko z zewntrz. My osignlimy bezczasowo, dowiadujemy si, e czas si przesun dla innych. Wiem o tobie, e teraz yjesz w styczniu 1971 roku, e ten czas doprowadzi ci do jakiego pozornie oznaczonego dnia, w ktrym odlecisz do swojej ojczyzny. My najpierw zlikwidowalimy zegary, kalendarze, lustra. Przez pierwszy okres za kalendarze i zegary suyy nam drzewa i ptaki, lustra zastpoway twarze tu obecnych, w ktrych widzielimy siebie samych. Dzi i to jest niepotrzebne, nawet podzia na noc i dzie. Potem przysza refleksja, e jakkolwiek by oznacza, i tak bdzie to fikcja, zmylenie: jestemy w

niewiadomym punkcie czasu, nie oznaczonym, bo ani urodziny Chrystusa, ani uformowanie Ziemi nie s punktem odniesienia. Tak zagubieni poszlimy dalej, rezygnujc z odniesie nawet w obrbie naszego czasu. Dotknlimy czasu kosmicznego. Potem odrzucilimy nasze imiona, nazwiska i nazwy. Drzewo nie umie powiedzie o sobie ja. I ty taki bd, musisz przesta nazywa siebie nawet imieniem ja. Nie masz nazwy jak ptak przelotny, ktrego gdy zamkn w klatce nazywa si Filip czy inaczej. Gdy urodzi ci si syn, uwiadomisz sobie, e bye wehikuem ycia, koniecznym po to, aby ten kto nieznajomy zaistnia. Gdy zedrzesz ze wszystkiego nazwy, zaczynajc od siebie, zaczniesz poznawa. Moesz tylko powiedzie do drugiego czowieka ja. Czczenie diaba uprawiane w Kalifornii to rozrywka gupcw. Podejrzewaj w Mansonie jego wcielenie, nazywaj Los Angeles Los Diabolos, wierz, e wiat zrodzi si z kopulacji Boga i Diaba. Byem w komunie, gdzie czczono jako par bstw Marylin Monroe i Einsteina. Gupie, ale std wzi si trzeci etap. Jest to utosamienie z jak rzecz, a potem osob. Tak dugo w ni wchodzisz, a na nieokrelenie dugie jak by to okreli momenty stajesz si nim. Moesz stawa si ulubionym drzewem czy ojcem, ktrego prawie nie pamitasz, a ktrego odbudujesz w sobie i przywrcisz mu pewien rodzaj bytu. Kiedy bdziesz mg by mn, zaczyna si najwaniejszy etap: ubstwienie. Kady z nas ma w sobie kompleks Chrystusa. Ilu takich jest w szpitalach. Pod nim jest jeszcze gbszy kompleks, kompleks Boga: czy to nie ja? Ot owiadczam ci, e TY JESTE BOGIEM. Chrystus zwrci nam uwag, e mona siebie kreowa na Boga, ale nie dopowiedzia nam, e zrobi to moe kady. Mg by Bogiem wity Jan. Jezus by wybrany Bogiem,

tylko ukry to nazywajc si tylko synem Boga czyli kogo z zewntrz, zewntrznego Boga. Nie tylko nie ma Boga w wielkiej odlegoci w wiecie zewntrznym, ale ta odlego jest w nas, ku mikrowiatowi. My wierzymy w Boga Wewntrznego. Mamy bogw dyurnych. Prawie kady z nas ju nim by. Ubstwimy ci, bdziesz nam musia mwi wszystko o sobie, bdziemy w ciebie wierzy, bada ciebie, analizowa, przebywa kady twj krok. Bdziemy si do ciebie modli i skada ci ofiary a do momentu, gdy przyjdzie kto. inny na twoje miejsce. Wtedy jako Bg bdziesz umia go lepiej czci. W Kalifornii nadszed zoty wiek. Kalifornia jest Grecj, Jude naszej ery, rodzc bogw w kadym miejscu. Take z ciebie uczynilibymy ofiar, jedlibymy twoje ciao i pilibymy twoj krew. Ale nie tak, eby ci skrzywdzi. Jedzenie nie moe przerwa ycia spoywanej istoty. Wolno je miso tylko tych istot, ktre mog na to wyrazi zgod, a mog tylko ludzie. Tylko Jezus rozumia kanibalizm. Jest to najgbsze zblienie do drugiej istoty, wzicie jej w siebie, przeniknicie z ni, poczone z wyzwoleniem jej od jej czci, wchoniciem i wydaleniem. To wicej ni akt pciowy, dalej nie mona pj, bo dalej jest destrukcja czowieka, odebranie mu ycia. Gdy kto z nas si na to zgodzi, nie wiadomo, jak bdzie, tymczasem dbamy, aby nie uczyni mu krzywdy. Byo dobrze po pnocy, gdy zaczo si zebranie-naboestwo. Byo wino, dopuszczone przez guru, i na stosie piworw zasiada Bg okresu, w ktrym byem. Inna dziewczyna usiada u jej stp, trzymaa jej rk, caowaa i badaa linie we wntrzu doni. Podszed chopak ze wie strzykawk, zagbi j w y bstwa i wycign z pi centymetrw krwi. Unis, jakby naladujc moment podniesienia, do gry i wstrzykn

do butelki kalifornijskiego wina. Potem wszyscy wypijalimy prosto z butelki po yku, a oprnilimy butelk. Ofiara bya speniona. Teraz zacza si druga cz: dowiadywanie si. Bg wybraa jednego z chopcw jako medium prawdy, a guru da mu do poknicia tabletk mescaliny. Oczekiwanie, a narkotyk zacznie dziaa, wypenia gra na flecie. Guru pokazuje mi blizny na doni. Kiedy byem Bogiem, dozwalaem nawet na cinanie skrawkw mojego ciaa. Potem zalepialimy plastrem i goio si cudownie. Mamy jeszcze jeden obrzd: dla tych, ktrzy zostaj z nami, lub Adopcji, od ktrego stajemy si maonkami, brami, siostrami, dziemi, rodzicami sobie wzajem. Mam trzynacioro rodzicw nieparzysta liczba, sze on i siedmiu mw, trzynacioro rodzestwa i trzynacioro dzieci. Jestem synem wasnych dzieci i ojcem wasnych rodzicw, jestem bratem swoich on. Czternacie razy w roku obchodzimy wito poczcia kadego z nas. W Ameryce najwicej stosunkw odbywa si midzy dziewit a pierwsz w nocy, to s nasze godziny rytualne. Pocze si dla nas, nie z nas to sowa, ktre padaj. Czy wito poczcia przemienia si w co, co byoby momentem poczcia? Nie. Kade z nas moe sta si rodzicem biologicznym, by przekaza komunie prawdziwym matce i ojcu. Dlaczego nie jestemy pikni? Bo od pokole o maestwie decydoway pienidze. Nie naturalny pocig dwu piknoci, ale skaona kalkulacja, dlatego nasze bogate prababki brzydule, skazane na bezpodno, parzyy si i miay naszych dziadkw. Powstawalimy ze sztucznych krzywek.

Nagle chopak jakby budzi si. Pierwsze moje wizje oznajmia spokojnym, relacjonujcym gosem s banalne: jaka orientalno, wydaje mi si, e jestecie narkotyczn spelunk orientaln. Ale teraz meksykaniejecie. Jest w tym co, z czego nie mog si wycofa. Narkotyk jest narzucony mi z zewntrz, cae ycie jest mi obce, nie ma nic wsplnego ze mn takim, jakim jestem. Wy jestecie podszyci wrcz meksykaskoci (zrzuca spodnie). O, moje spodnie s kuliste i tocz si (zrzuca koszul), podobnie oowiana koszula, amliwa, pikowata, wy jednak ciycie ku pewnemu dolnemu zaokrgleniu, jestecie semkowato-gruszkowato-skrtni. Narkotyk wzbudza we mnie co niemojego, niemojo. Teraz, wybaczcie, dzieje si z wami co strasznego. Starzejecie si strasznie, ten pan i ta pani (wskazuje na guru i na Boga). P twarzy tego pana starzeje si szybciej, siwieje na moich oczach, zmarszczki, ach, jaki pan jest stary, jaki obrzydliwy, przepraszam za to, e mwi to tak szczerze: po prostu umieracie na moich oczach. Pan jest trupem, pan zaczyna si rozkada, starsza cz twarzy odpada panu od koci, a lewa daje znaki ycia. Oko patrzy. Ale jak bagalnie! Ja panu nic nie robi, bagam pana, niech pan umiera. Nie umierajcie! Przecie wy jestecie opleceni jak grzybni, korzonkami, przecie jestecie swoimi nagrobkami, bagam was, nie, to nie, bagam was, zlitujcie si, nie dajcie mi tego przeywa (rzuca si do nich, szarpie ich z niezwyk si), ach, z tych mumii, takich suchych, wy wychodzicie jednak. TO WY W DODATKU ISTNIEJECIE? (wybucha miechem). Wy jeszcze w dodatku istniejecie, czyli jestecie realici. A bylicie rzebami przyschego sarkofagu. Dr si na strzpy wasze grobowce i przez dziury patrzycie na znak dodatkowego istnienia. Kada

rzecz jest zbyt oczywista, a wasze istnienie mnie zawstydza jako forma rodowatoci czy moe czwartkowienia. Wypowiadam si w stylu obcym dla siebie, jak zawsze w yciu. Chcc wam mwi, za bardzo kontroluj siebie, ale kontroluj take samokontrol, s chwile, e jestem bliski cakowitego negatywnego, czysto teoretycznego odtworzenia rzeczywistoci, bezbdniejszego ni rzeczywiste. Teraz skierowuj wzrok na siebie w lustrze (adnego lustra nie ma), jednak lustro to zastaem gotowe, stworzone przez innych ludzi. Jest form z zewntrz. Nie stuk go, nie rozbij, eby si przebi dalej, ale odejd od niego jako od narzdzia zbyt prymitywnego, przepraszam, ale dzikuj za lustro, wecie je sobie, ono jest meblem. Pozbawiam si swojego odbicia i nie auj tego. Lustro ukazywao mi to, co byo za moimi plecami, to, co jakby ju byo, zabierajc mi przestrze przede mn, dajc w zamian przestrze za mn. Pjd w przeciwn stron, chc zobaczy, co jest za nim. Troch doktrynalnie odrzucam lustro. Zbyt kontroluj moj samokontrol w narkotyku i aby wyzwoli si, musz kontrol samokontroli uzyska zero wpywu na siebie. Jest to rwnanie mescalinowe rowe stopnia dwch ptakw... Odrzuciem lustro, a jeszcze w nim nic nie zobaczyem. Odrzucenie odbicia to tylko chytry chwyt. Tak zwiewam przed sob. Niby tak: ja o nic nie prosiem, a macie mnie na wiecie. Nawiasem mwic, w tej chwili sowo hohoho wyrasta bardzo wysoko, obok niego sowo w ogle ronie w oczach. Narkotyk jednoczy, wa w tej chwili dwadziecia jeden lat i mj lot jest wyrzebiony negatywnie w czarnym marmurze. Usuwajc lustro chciaem usun siebie z widoku, to, e nie mam nic do powiedzenia. Dopiero to usunicie, t szczerb opisa. Tak bajd wam wymylia mama: ecie si urodzili. Zmylia wam bajk, e yjecie, a

wy yjecie, czyli wierzycie w ni. Ciy mi ciki zapach kolanowy, bdcy zweniem si na kocu harmonijki. wiat stwarza si na moich oczach: granatowo-krysztaowy, albo teraz: wszechnapdzajcy si trybowy, skadacie si z pdzcych trybw i zaraz stajecie si drukarsko-reklamowi, jestecie napisani literami duymi, a teraz maymi czcionkami, mrowi si wasze twarze czcionkami i zaraz precyzyjnie wzrasta w kade miejsce rozwidlony miliardy razy korze. Proces, ktremu jestecie poddani, jest czwartkowat schodkowatoci, jest miesznym, wszechogarniajcym procesem gramatycznym, smakowatym, sraniowato-wietlistym, haftowanym z malekich krzyykw, wyszywany wszdzie. Jest to dese przenikajcy wiat, znak firmowy wodnowietlny, jest to samo co konsekwentne bycie stop. Narkotyk jest zabawk strasznie powan. Taka nieznona rado. Narkotyk to jest: anipitotoaniniepi. Nie pi, ale nie mog si obudzi, jakim tunelem chc do was wrci, szarpi si. Jezu, nie mog. W pynnym krysztale taflowym, lepkim, wietlistym, mocnym jak rka draba. To toto to ty. Toto ja sam, to co tylko toto. Jaka bezosobowo. Znw widz siebie, mimo wysikw usunicia. Widz siebie milion razy, wszystkie przejrzenia w lustrze, jedno po drugim, twarz jedzie w zamianie szalenie szybko. Gnij, ale oczy mam woajce. Wybaczcie, wybaczcie. Jest spiczasto i logicznie, jest bezbdnie. Dwie wielkie liczby pyn oceanem. Gos unosi mnie i niesie do drugiego gosu, ktry ma ma kalek rczk sumienia (pada na klczki): Jezu, to nawietlenie narasta, jakby lustro podwietlone od dou i zalane wiatem od przodu, jest tafla wietlista i zjawia si rdo wiata, po prawej z dou coraz mocniejsza.

Ono jedno jest z zewntrz, wszystko, co wam mwiem dotd, byo we mnie, tylko narkotyk zacz obdnie szybko to sumowa jak sto maszyn, ale tego nie znam, jasno silna skadajca si z piciu rozjanie bije z dou jakby z gbi wiata, niedotykalnie, jedyna poza mn, co widziaem w yciu. (Podnosi si). A wic to jest faktem, widziaem wiato. Mog wam odpowiedzie na wiele rzeczy. Mog wam powiedzie, e nigdzie nie ma waszych zmarych. Przysigam wam, wiem to w tej chwili. Chodzi o to, e tam gdzie te ich nie ma. Byli tu i nie ma ich tam. Taki jest wynik. Troch miaem nadziei, e z kim si zobacz. Ale nie mam odpowiedzi, wic tego kogo nie ma. Wiem teraz, jak wyglda Bg. Widz go dokadnie, ale jest to tylko jajo wiata. Jest gruszkowato-zbowaty od dou, zwajcy si ku grze i zakoczony jak cay wiat, spiczasto. Jest prawidowym i prawdopodobnym chytrym orowaciejcym orem, o teoretycznej budowie i do wyszczerzono-zbnej dumie, czyli orogruszk. Ptaczeje wszystko, produkuje si jednoczenie, cigle i bez przerw. Tak wiat powstaje. Kto tu wchodzi (wchodzi jedna z dziewczyn). Przestraszyem si, mylaem, e to kto obcy, a to tylko karaluch. A ty jeste Murzynem o spalonej twarzy, w czarnym spalonym garniturze, sadzowej koszuli i siedzisz w szalenie niskiej, granatowej trawie (dotyka ziemi rk). O, moja rka te jest nisko, skoro dociga tak wielkiej niskoci, czuj ohydny zachwyt.

Jak umieraj niemiertelni cz druga Budzi mnie, e dom podskakuje, ciany jakby si rozchylaj, sufit faluje, co szarpie i targa nami, jest przedwit, sycha krzyki w ssiedztwie, narasta niewytumaczalny huk, fala uderza w cian jak w falochron, i rozpryskuje si na oknach. To wychlusno basen, a huk to tysice rozkoysanych basenw Los Angeles myl. Dzwoni telefon. yjecie? pytaj przyjaciele. Jak dom? i natychmiast rozczaj si i my dzwonimy do innych przyjaci i zaraz jeszcze inni dzwoni do nas. yj wszyscy ludzie, ktrych poznaem w Los Angeles. Potem, na parkingu w centrum Los Angeles, naprzeciw City Hall, pewien czowiek zaczepia wszystkich i pokazuje egzemplarz gazety sprzed kilku dni, wytarty od czytania, z zakrelonym jednym zdaniem w sprawozdaniu z procesu. Ona powiedziaa w sdzie dzie przed trzsieniem ziemi: wierz, e Manson jest tak potny, e gos jego wstrzsnby tym budynkiem. Trzsienie ziemi to znak Mansona. Ostrzeenie. Jeli go ska za czyny innych, potwierdz jego nadludzk si. Przyznaj mu bosk wadz. To bya jego wola, ktra nimi kierowaa, jak moe i panem, ktry przyjecha z daleka na ten proces. Gdyby kaza to zrobi mnie czy panu, musielibymy zabija. Proces bdzie cign si przez cae ycie Mansona, bo liczba jego zbrodni jest niezmierzona, on bdzie je ujawnia kolejno i sprawiedliwo

bdzie musiaa go sdzi, a zrujnuje to finanse stanu Kalifornia, bo ju Manson kosztowa miliony. Bdzie to taka bajka jak Szeherezady, co wieczr dalszy cig nastpi, a Manson umrze i tak im ucieknie. Kawaek dalej jest ju skrzyowanie ulic Spring i Tempie. Trzy dziewczyny, od p roku mieszkajce na tym rogu, u wejcia do paacu sprawiedliwoci Los Angeles, i ktre nie opuciy tego miejsca ani na chwil, s. Mona z wami rozmawia? pytam. Sid przy nas i pytaj. Siadam na krawniku. Prawie pikna Sandy, dziewczyna o skrze spalonej, zgrubiaej od soca, niemycia si, prawie wygarbowanej, na czole ma gboko wyryty krzy. Skra goi si, boki krzya s rowe, przewieca ko. Czym to zrobia? Dlaczego? Szpilk do wosw. eby utrwali na cae ycie. Samonapitnowanie? Znak wyczenia. Miejsce duchowej siy, ktre pozwala nam tu przetrwa. Cigle go jtrz. Czy prawd jest, e uwaacie, e Manson jest Chrystusem? Czyby nie wiedzia, kto to by Chrystus, i e on nie yje od dawna czy te znajduje si w niebie? Wiem. Bdziemy tu, dokd nie skoczy si proces i Charles Manson nie wyjdzie. Jestemy po to, eby go przywita. Czekamy na niego we dnie i

w nocy. Przyjd i ty. Establishment nienawidzi modziey jako mniejszoci. Manson nikogo nigdy nie zabi. Nigdy nie kaza nikogo zabi. To system zrobi z niego diaba, widowisko, bo Manson mia dugie wosy, chodzio o to, eby oskary modzie, eby mie bro przeciw niej. Kto zabi siedem osb w sierpniu w Kalifornii ? Nie wiemy. Skd mamy wiedzie? Nie nasz rzecz jest znalezienie prawdziwych winnych. My oskaramy oskarycieli. Susan Atkins zostaa wynaleziona przez policj. Chodzio o to, by zrobi wielk prowokacj przeciw modziey. Rodzina Charliego si nadawaa, bo Charlie by znany policji. Od dawna musiano go obserwowa, nim dokonano wyboru. Potem nauczono Atkins przebiegu zbrodni, ktry zreszt przedtem widziaa w TV, i wzbogacono o szczegy, ktrych nie wiedzia nikt, a ktre policja znaa, przez co jej zeznanie nabrao prawdopodobiestwa. Nauczya si na pami i uwierzya w to, wszystkie uwierzyy. Przedtem byy przejte tragedi Sharon, a teraz uwierzyy, e one tego dokonay i nigdy nikt ich nie przekona, samoobwiniaj si pod wpywem histerii. I my po tylu miesicach czasem szukamy w pamici, czy nie zapomniaymy, e to my wanie zrobiymy, i czy nie trzeba zgosi si, eby je uwolniono. A przebieg procesu nie budzi w tobie obaw, e si mylisz? To wyreyserowany kawaek teatru. Chodzisz tam? Moje miejsce jest tu. Czekam jedynej wieci: kiedy Charles ukae si w tych drzwiach pokazuje na wejcie do paacu sprawiedliwoci. Zapiewacie mi swoj piosenk?

 Zanucimy i damy ci tekst. Mamy ostatni, musimy znw odbi. Nuc agodnymi gosami. Sandy wyjmuje z aktwki lecej na chodniku skoroszyt, a z niego przedziurkowan kartk; kadzie swj autograf i podaje do podpisania Kitty. Brenda udziela akurat wywiadu przedstawicielowi telewizji. CHARLEY Niesprawiedliwo rzdzi sprawiedliwoci Najostatniejszy z ludzi trzyma klucz Pikno obrcio si w brzydot Jeliby Bg zdecydowa si do Was przemwi Wyobra sobie co by powiedzia: Bez sw haasu czy kltwy zaczby od zniszczenia Was Wszystko jest koem naok ktrego krci si I wraca do ciebie tak szybko Pieko naprawd ponie Szczyt jest dnem a pierwszy bdzie ostatni Ksiyc i gwiazdy zawsze si rwnowa Krzye zobaczycie niedugo Jego mio jest jedynym sprzymierzeniem Jeliby przeze mnie mogo przemwi Sowa s wypowiadane i znikaj Czy jakie wartoci kiedykolwiek byy Z krzya suchaj piosenki

Przyzywaj odwag. SANDY I KITTY Wchodz drzwiami, ktre wskazaa Sandy. Czarna windziarka ma rakietowy styl prowadzenia windy. W kcie urzdnik ze skrzyni pen dokumentw; to akta procesu Mansona i innych. Na smym pitrze wysiadamy. W lewo koniec korytarza zamknity stoem, przy ktrym jest przejcie dla jednej osoby. Pokazuj, jak co dzie, detektywowi paszport. Wpisuje moje nazwisko na list i wydaje mi kart nr 40 z tekstem: Prosimy przeczyta przed wejciem na sal. Gdyby miejsce Panu wyznaczone byo zajte, prosimy nie mwi z osob, ktra je zaja, ale zwrci si do suby porzdkowej. Za stoem opartych o cian szeciu umundurowanych policjantw. Jeden z nich podchodzi i wypowiada formuk: Prosz stan w odlegoci metra od stou i oprze si o niego pasko domi. Przedtem prosz dokadnie oprni kieszenie. Oglda moje piro, rozkrca, potem zaczyna rewizj: ramiona pod pachami, boki, wok pasa, niej, nogawki spodni. Jego rce s delikatne i sprawne. Oddaje mi piro. Wchodz do sali 816. Nie jest dua, 92 miejsca dla publicznoci. Numer 40 jest po prawej stronie, w rodku. Uderza, e modzi widzowie procesu zostali umiejscowieni w ostatnich trzech rzdach. Prasa siedzi w awkach dla publicznoci po lewej stronie. W pierwszym rzdzie rysowniczka telewizyjna. Za barier po lewej: oskareni, adwokaci, stenotypistka, w rodku sdzia, po prawej dwunastu przysigych, prokurator. Oskarenie

popiera nie tylko stan Kalifornia, ale i rodzina Wojciecha F., ktra domaga si od Mansona miliona dolarw odszkodowania za mier Wojtka. Na cianach ogromne plansze to szkice sytuacyjne willi Polaskich i La Bianca. Na suficie wielkie wentylatory. Manson pochyla si w kierunku sdziego, wskazuje adwokata Kanarka, rozpartego w fotelu, i szepce co niesyszalnego, ale co usyszay trzy dziewczyny, bo podnosz wrzask; natychmiast stranicy z popiechem wyprowadzaj je. Jednoczenie wstaj widzowie z ostatnich rzdw i gremialnie opuszczaj sal; widowisko skoczone. Kanarek ukada si w fotelu, ostentacyjnie ziewajc. To bya scena naleca do codziennego rytuau procesu. Oskarony wariat, obroca klown, zbrodnia w nadmiarze nudna powiedzia mi jeden z widzw procesu, ktry przyjecha tu na urlop z Ohio do rodziny. By w Disneylandzie, w teatrze i na procesie Mansona. S na procesie dni, kiedy odtwarza si kady gest mordercw i ofiar. Umiem na pami wszystkie sowa, jakie pady. S dni powicone filozofii Mansona. Nie chcia niczego powtrzy, trzeba by odtwarza z zezna specjalnych wiadkw. W tej chwili mwi Manson wszyscy ludzie s kontrolowani, zaprogramowani przez ojca, on, pastwo, dalsz rodzin. Ja ich odprogramowuj, cieram, aby byli kartk czystego papieru... Nie ma za ani dobra. Nie ma susznoci ani niesusznoci. mier nie istnieje. Czowiek tyle razy umiera, e nie ma nic zego w zabijaniu. mier jest dzieem Boga, kar za urodzenie, zabijanie jest tylko przesuniciem w czasie czynu boskiego. Pojcie czowieka nie istnieje. Dalej teoria nadczowieka, ktr w swoim pojciu Manson zaczerpn od Nietzschego i interpretowa podobnie jak Hitler: e musi by rasa

wysza. Jest ni wedug Mansona rasa czarna. Po wielkiej rzezi ma nasta w Ameryce prezydent czarny, ale on bdzie biaym suy. Wytworzy si typ czarnych niewolnikw-kierownikw. W czasie rzezi Manson ukryje si w czeluci pod pustyni i przeyje. Usysza na pycie Beatlesw znak: mona wyranie odczyta sowo powstacie. Na pytanie, kim jest, Manson odpowiedzia: Mog by Jezusem, mog by diabem. Jestem kim o tysicu twarzy. Ile ludzi znam, tyloma ludmi jestem. Dzie, kiedy zeznawaa Susan Atkins, obciona przez swoje poprzednie zeznania (Kiedy Sharon prosia: Zostawcie mnie dla mojego dziecka odpowiedziaam: Kurwo, za chwil umrzesz. Gdzie mam ci uderzy? W brzuch? Nie odpowiedziaa Sharon. W piersi? Uderzyam. Sharon krzykna. Ile razy krzykna, tyle razy dostaa uderzenie). Ale tego dnia mwi: Nie znaam nikogo z nich. Nie wiedziaam, kto mieszka w tym domu. To nie miao znaczenia. Ktokolwiek by to by, musia umrze. Ale ja nie miaam uczucia gniewu ani nienawici do nikogo z tych nieznanych. JA ICH NAPRAWD KOCHAAM. Byam na szczycie mojej mioci. Czy mier, czy ycie jest jednym ruchem. Nie czuj si winna, e to zrobiam. Potem wyjania motyw, dlaczego zgosia si do policji: al mi byo niewinnie podejrzanego o nasze zbrodnie czowieka. (Piga przyp. mj). Ale zbrodnia nie dotyczy Mansona, bo to bya zbyt maa rzecz jak na niego. Prokurator Bugliosi pyta j, czy uwaaa Mansona za Chrystusa, ktry po raz drugi wrci na ziemi. Moe tak, moe nie odpowiada ale wedug mnie by bogiem.

W tym momencie jaki czowiek na sali, niedaleko mnie, zacz zdradza podniecenie, co mwi coraz goniej. Dwaj stranicy podeszli do niego, wzili go pod pachy, podnieli z fotela i wyprowadzili. Na korytarzu przyzna, e jest Anty-Mansonem, czyli Anty-Antychrystem. Tego dnia dostaj pismo od szefa wizienia odmawiajce mi tymczasem, jak wszystkim, na mocy postanowienia sdu, a do zapadnicia prawomocnego wyroku, widzenia z Mansonem. Oznacza to, e nigdy, bo nie mog czeka. Jeszcze kilka dni przedtem doszy mnie przez psychiatr D., ktry pomaga mi stara si o widzenie, przecieki, e Manson, ktry do momentu decyzji sdu odrzuci kilka tysicy prb o rozmow, chciaby rozmawia, przekaza pewne nowe przemylenia, pozna kogo nowego. Bya te nadzieja wobec faktu, e publikacja nie ukazaaby si w Ameryce ani w adnym z krajw zachodnich, a wic nie miaaby znaczenia dla biegu procesu. Pewne rzeczy waciwie s oglnie wiadome mwi doktor D. nie s tajemnic. Nie zajmowano si tym, czy jest on hipnotyzerem. Moi znakomici koledzy orzekli, e tajemnica wpywu Mansona na dziewczta polegaa na tym, e by on substytutem ich ojcw. Odczuway kompleks sieroctwa, jaki pojawi si w nowoczesnej cywilizacji take u dzieci majcych rodzicw. Wobec chopcw uwaay si za brzydkie, nieinteresujce. Manson rozadowa oba kompleksy rwnoczenie, przywracajc im poczucie penej wartoci. Musia zdwaja stawk, aby zaspokoi ich gd ubstwienia. Czy zetkn si pan z tym zjawiskiem w USA? Tak. Fanatycy Boba Dylana w Nowym Jorku w nocy analizujcy po mieciach przebieg jego dnia i zjadajcy resztki z ogryzionych przez niego

koci. Teraz, kiedy panu odmwiono, niech pan mi powie, o czym pan chcia mwi z Charliem? Miaem dla niego tylko jedno pytanie. Skoro zabijajc wyzwala si dusz, dlaczego nie wyzwoli najpierw swoich wyznawcw, a potem siebie? Jeszcze teraz w kadej chwili moe si uwolni wczeniej, ni wyzwoli go kat stanowy. Ale ja i tak wydedukowaem odpowied Mansona z tego, co gosi: Najpierw staraem si wyzwoli moliwie wszystkich, a na kocu najbliszych i nas samych. Byo to naszym obowizkiem. Zabijajc siebie odebralibymy tylu ludziom szans mierci. Dzwoni wielokrotnie na numer dzie i noc Irvinga Kanarka, sekretarka oddziela go od wiata czterema sowami: Pan rozumie? Teraz? Niemoliwe. Dopiero psychiatra D. zapoznaje mnie z mecenasem L., swoim przyjacielem. Telefon mecenasa L., jego wstawiennictwo powoduje, e Kanarek wyraa zgod na powicenie mi kwadransa. Jego biuro ley w poledniej dzielnicy Los Angeles, za wzgrzami witej Moniki i mieci si w nieduym budynku. Wntrze jest wrcz biedne. Biblioteka w korytarzu. Sekretariat maleki, wejcie prosto ze schodw. Baagan. Kanarek zjawia si w brudnej koszuli i przeprasza, bo musi si umy. Sekretarka wyjania: Mj szef nie lubi odsiadywa. A wanie dzisiejsz noc spdzi w wizieniu skazany przez sdziego Oldera za niewaciwe, jego zdaniem, odezwanie si. Pan Older powiedzia, o ile nie myl si, e niedugo panu

Kanarkowi bdzie w rwnej mierze potrzebny obroca jak Mansonowi. Czy nie uwaa pani, e styl pana Kanarka jest wzorowany troch na stylu dyrygenta Zubin Mechty? Nosz nawet takiego samego koloru niebieskie garnitury. My nie mylimy o tym. Ja trzymam palce na znak szczcia zakada palec wskazujcy na rodkowy. Jury obraduje tak dugo, e mamy przeczucie, e to dobrze dla sprawy. Dodali jeszcze do tych miesicy wielodniow debat, czyli jest spr. Wychodzi Kanarek. Nie zmieni koszuli, zaciga ptelk krawata. To inny czowiek ni ten w sdzie. Panie Kanarek, chciabym wiedzie, czy jest pan przekonany, e Manson podaje rzeczywiste motywy zbrodni w willi Polaskich. Ani sowa na ten temat. Obowizuje mnie jak najsurowszy zakaz sdu, ktrego przestrzegam tym bardziej, e wszystko, co si pisze, obraca si przeciw mojemu klientowi. A o tym, jak doszo do tego, e pan jest jego obroc, a on nie uznaje pana? Ani sowa. A osobowo Mansona? Ani sowa. Dopki nie uprawomocni si wyrok. Niech pan poczeka w Stanach, porozmawiamy. A teraz ja mam prob do pana. Jeli pan jest samochodem, czy nie zawizby mnie pan kilka blokw dalej? Jedziemy ze znajomym, ktry mi towarzyszy. Kanarek nie wie, e w czowiek, Marek N., by jednym z najbliszych przyjaci Wojtka

zamordowanego przez Mansona, ktrego Kanarek broni. Skd te wie, czy nie jestemy przyjacimi Mansona i czy nie porwiemy go jako zakadnika? Takiego pytania nie mona zada, bo mona narazi si na nieobliczalne konsekwencje. W czasie gdy czekamy pod biurowcem, gdzie wszed Kanarek, obmylam pytanie, dostatecznie ostrone, a zarazem przejrzyste i konsultuj je z Markiem N. Panie mecenasie pytam niedawno zagin jeden z adwokatw wystpujcych obok pana w procesie. Dotd nie wyjania si przyczyna jego mierci i nie znalazo si jego ciao. Czy nie czuje si pan rwnie zagroony osobicie, kiedy tak pan porusza si po Los Angeles? Zarwno przyjaciele, jak i wrogowie Mansona mog by dla pana groni. To jest fikcja, spekulacja. W okolicy, gdzie zgin ten adwokat, zgino ostatnio dziewi osb i tylko jedno ciao znaleziono. Trzeba zna pewne okolice Kalifornii, eby sobie wyobrazi, jak to byo. Tam s suche rzeki, ktre potwornie wzbieraj w czasie deszczu, maj strome ciany i nie ma z nich ucieczki, a ciaa znosi rzeka nie wiadomo gdzie. Panie Kanarek, ale przecie nie wszystko dzieje si, jak powinno. A bueczka z LSD w Honolulu, czyli sprawa Rice'a? A tu ju milcz. To moe o sobie? Mj ojciec przywdrowa z pana kraju. Pan daruj, ale nie wiem, z jakiej miejscowoci. Mog zapyta matki. Ja jestem inynierem chemikiem. Potem skoczyem prawo i zajem si prawami do wynalazkw i odkry, czyli business patentowy, to jest moja pierwsza sprawa w sdzie.

W kilka dni potem mecenas L. podjeda pod dom, w ktrym mieszkam; to dzie rozprawy przeciwko Rice'owi. W drodze do sdu mecenas L. skary si na psychiatr D.: nie chodzi oczywicie o przyja, bo przysigali i w sdzie mog by wrogami, ale Rice, ktry przysparza tak wielkich kopotw take obronie, naprawd jest chory. Jest chory na Mansona. Jego zbrodnia wynika z utosamienia z Mansonem, z urojenia, e jest Mansonem. Owiadczenie psychiatry D. jest jednoznaczne: idzie w kierunku, jakoby Rice by nieszczery, symulowa. Kiedy wprowadzaj go na sal, te na smym pitrze, podobiestwo jest tak uderzajce, e mona pomyle, i stranicy pomylili winiw. Skopiowany zarost, to samo spojrzenie, w ktrym skupiona jest ogromna sia woli, eby to spojrzenie byo pene siy, ta sama chuderlawo ciaa, na czole krzy taki, jaki maj wycite Sandy, Kitty i Brenda znak zwizku z Mansonem. Mwi szeptem, nic nie sycha, przynosz mu mikrofon. Okazuje si, e mwi, i odrzuca obroc z urzdu, mecenasa L., i bdzie broni si sam, jak Manson. Adwokat mwi nawet jeli subiektywnie jest uczciwy, jest zawodowcem, naley do zawodowego systemu sprawiedliwoci, ktry odrzucam w caoci. A pan uznaje tylko prywatny? pyta go sdzia. Sd udaje si na narad, w czasie ktrej decyduje te pozwoli mi na wgld w akta. Rice to zawodowy pusher, czyli konik rozprowadzajcy narkotyki. Z. bya czonkini rodziny Mansona, ktra zeznawaa na procesie na jego niekorzy, opisujc ycie w bandzie w Dolinie mierci. Jane wsplniczka Rice'a udaje mio lesbijsk do Z., obsypuje j

prezentami, zaprasza na dwutygodniowy pobyt na Hawaje. Lec samolotem, zamieszkuj w ekskluzywnym i bardzo drogim hotelu w Honolulu. Towarzyszy im Rice. Rice i Jane codziennie prowadz dugie rozmowy telefoniczne z Kaliforni. Po tygodniu suba hotelowa znalaza Z. nieprzytomn w pokoju. Lekarze stwierdzili przedawkowanie LSD. Porcja bya ogromna, ale chora zrzucia cz i to j uratowao. ledztwo wykazao, e kanapk z szynk i mierteln porcj narkotyku podali Rice i Jane, liczc, e mier Z. bdzie potraktowana jako mier narkomanki. Akta s krtkie, lakoniczne, mwi tylko o zmowie i o czynie. Dlaczego jednak zawodowy przestpca nagle sta si wyznawc Mansona, skd wraz ze wsplniczk wzili due sumy pienidzy na zorganizowanie zbrodni, do kogo dzwonili i z kim si porozumiewali w Kalifornii? Ci, ktrzy uwaaj, e sprawa jest jasna, mwi, e morderstwo byo zemst wyznawcw Mansona, dokonan po zeznaniach Z. Ale nie wiadomo, czy Z. zeznaa wszystko, co wie. Najwaniejszych dla kogo rzeczy moga nie powiedzie, ale mogo to by przypadkowe na przykad brak pyta na ten temat. Moga budzi obawy, e przycinita powie t rzecz. Gdy wyjedamy z sdu, mecenas L. mwi, e odtrcenie go przez klienta jest dla niego bardzo cenne: klient postpi identycznie jak Manson, potwierdzajc swoj obsesj. W czasie jazdy dowiaduj si, e jeden ze znajomych mecenasa, producent filmowy z Hollywood, przeprowadzi dwudziestodwugodzinny wywiad z Mansonem tu przed wydaniem zakazu sdowego. Ten producent, Bob, robi to oficjalnie dlatego, e myla o nakrceniu filmu. Ale nigdy to nie wyszo poza zamiary, nie byo rozmw ze scenarzystami ani reyserami. Czy Bob, e tak powiem, zawid si na

Mansonie czy chodzio o co innego: on zrobi to, eby si przekona, dowiadczy, bo nie mg zrozumie sprawy Mansona i nie mg przey absurdalnoci mierci Sharon? Na trzeci dzie, uzbrojony w magnetofon, zjawiam si w biurach Boba. Jest to cig salonw o srebrzonych cianach lub cianach bdcych obrazami malowanymi przez anonimowych twrcw pod wpywem mescaliny i LSD. Od powiada Bob ten magnetofon, nie ma co przegrywa. Takich rozmw jak z Mansonem nie wolno rejestrowa. Manson chciaby od razu mwi do potomnoci. Pocztek sprawy by taki: pisz do Mansona list. Otrzymuj odpowied, ktrej fotokopi ci dam: Spord tysicy listw, w ktrych ludzie prosz mnie o rozmow, wybraem paski, bo jest na miym papierze tu Bob wyjmuje firmowy papier swojej wytwrni; rzeczywicie imponujcy: wielki biay ekran na niebieskim tle to miejsce na adres, adres przedsibiorstwa bije jak wiato z projektora. Miaem z nim jedenacie rozmw po dwie godziny. Dlaczego kademu inaczej wszystko mwisz? pytam na wstpie. Mam nadziej, e mnie powiesz cakiem inn wersj twojego ycia. On od razu startuje do opowieci o rancho i rodzinie. Miaem tyle piknych dziewczt... Manson, ja jestem producentem filmowym i to ja ci mog opowiada o dziewcztach, adniejszych ni twoje brzydule, zreszt dzi kady w Ameryce moe mie duo dziewczt. Zaczlimy si troch kci, ale Manson ma naprawd duo wdziku, daje si lubi, i jedn jego tajemnic, ktr na pewno odkryem, jest to, e on wie, e trzeba si ludmi interesowa, trzeba im da mwi o sobie, e trzeba pamita o nich, zaskakiwa ich wiedz o nich. On mwi mi o mnie, powiedzia:

Bob, opowiedz mi o swoim synu, ja myl o nim i o tobie, i o twojej cudownej onie. Na mnie stosowa t magi, przeciwstawiajc j w walce mojemu zainteresowaniu nim. Mao jest ludzi na wiecie, ktrych pochodzenie byoby tak niejasne, a osoba ojca rozproszona, rozdzielona na tyle moliwych postaci. Nazwisko MANSON zinterpretujemy na Syn Czowieka (co on interpretuje na Syn Czowieczy, by nasuwao podobiestwo z Chrystusem), czyli kady mgby by jego ojcem, jego matka bya modocian prostytutk o ogromnej klienteli i powodzeniu. Jest te czystsza wersja jej przeszoci: e bya w miejscowoci Ashland przynt dla bandy, ktra zwabiaa mczyzn do meliny, gdzie ich szantaowano i obrabowywano. Jednak nie to byo zawleniem dramatu. Jego matka, panna Medox, majc pitnacie lat i nie wiedzc, e jest w ciy, poznaa trzydziestodziewicioletniego pukownika nazwiskiem Scott, ktry zaproponowa jej maestwo. Bya to ogromna szansa dla panny Medox. Ale ona zauwaywszy, e jest w ciy, zerwaa z pukownikiem, mylnie oceniajc swoje szanse, sdzc, e ten syn mieszczaskiej rodziny odtrci j. eby uchroni si od posiadania nielubnego dziecka, wychodzi za innego swojego wielbiciela, kryminalist Mansona. Kiedy Scott dowiaduje si o tym, w kilka dni potem eni si z inn kobiet. Nie zrywaj jednak cakiem kontaktu. Scott darzy sympati maego Charlesa do tego stopnia, e spdza on weekendy z jego dziemi w jego rezydencji. Charlie dotkn luksusu, dotkn nieziszczonej moliwoci swojego ycia i nie wyszo mu to na dobre. Jednak najwikszym jego nieszczciem byo, e matka, nie majc odwagi przyzna si przed sob, e to ona popenia bd, obsesyjnie obcia win Charlesa, ktry by

wtedy w jej onie. Tu jest pocztek: obwiniony w nienarodzeniu, jakby nosi w sobie potrzeb zasuenia na to, co przecierpia. Manson staje si dzieckiem gangu. yje wrd bandytw otaczajcych matk. Ojczym, wuj, kochankowie wracaj i id do wizie, zmieniaj profesje przestpcze, gusty erotyczne, uwodz te Charliego, co zostawia w nim nienawi do homoseksualizmu i czyni go podwjnie nieszczliwym w wizieniach, poniewa cae jego ycie przebiegnie w absolutnej izolacji od spoeczestwa. Przeklty przez matk, realizuje swj los jakby wedug jej mciwych ycze, kiedy by jeszcze w brzuchu tego potwora, bo dzi ta pani wiedzie cnotliwy mieszczaski ywot z trzecim mem i crk z drugiego maestwa. Oddaje Charliego z domu. Najpierw bka si po jej krewnych, ale oni go nie chc, dostaje si wic do przytuku dla chopcw bez rodzicw, w Saint Louis, majcego niezwykle surowy regulamin, nacechowany fanatyczn i skrupulatn religijnoci. Z tego miejsca trafia, przekazany bezporednio z rk do rk, do domu poprawczego. Ale w domach poprawczych go nie chc, za pomoc rnych kruczkw pozbywaj si go, wdruje pod eskort ze stanu do stanu. Tylko wtedy i w czasie krtkich ucieczek oglda wiat: kobiety, samochody, lasy. Z poprawczaka zostaje przekazany za pokwitowaniem do wizienia. Od tej chwili prawie go nie opuszcza. Proces o zabjstwo Tate La Bianca by trzydziestym smym w jego yciu, a czeka go jeszcze jeden, moe nie ostatni. Z trzydziestu siedmiu lat, ktre ma teraz, Manson spdzi dwadziecia cztery lata w zakadach zamknitych. By najdzikszym z ludzi: nie umia telefonowa, prowadzi samochodu, nie mia spotka z innymi ludmi ni ci, z ktrymi musia y w celi. Nigdy o siebie si nie troszczy, bo robiy to administracje

wizienne, nigdy nie dziaa. Materia, z ktrego konstruowa w wyobraeniach wiat, to bya ciana, prycza, kibel. Zawsze byem w pokoju tortur. Jestem maym czowiekiem, ktry nie chce bra nic z tego pokrconego wiata, nie interesuje mnie, co wiat myli i robi powiedzia. Jedynym jego dziaaniem byy rozmowy. Na nich spdzi ycie. Mao kto umie tak rozmawia jak Manson. Tylko cigle odmienia sowo krew. Manson, wty fizycznie, musia wiele przecierpie od wspwiniw i, by moe, by odtrcony przez amerykaskie gangsterskie podziemie wizienne, ludzi najbrutalniejszych, jakich dotd wyda wiat. Te rzeczy s niejasne wedug niektrych by ich zaufanym czowiekiem i na nich trenowa instynkt wodzowski. Ta wersja ma cechy prawdopodobiestwa, poniewa Manson by zwizany z gangiem, ktry kradzione luksusowe i nowe samochody marek amerykaskich przerzuca za granic. Jednoczenie uderza ilo wpadek Mansona. By jeszcze bardziej profesjonalnym winiem ni zodziejem. Moe dlatego tak atwo wpada przy kradzieach i napadach, e podwiadomie chcia by zapany i wrci do wizienia, bo ba si by na zewntrz. Doktor psychiatrii D. poszedby dalej: byo to odtworzenie lku przed opuszczeniem ona matki, ktra go nienawidzia, i wyjcie na zewntrz w jej jeszcze wiksz wadz. W pewnym momencie zwrci si ku religijnoci wyuczonej w zakadzie. Nie by jednak pilnym uczniem i jego wiedza o religii i mistyce pozostaa powierzchowna. Manson mg imponowa w wizieniu czy swoim brzydulom. On nie hipnotyzowa ich. On im da wiele: ycie z Mansonem byo gr. Po raz pierwszy w yciu znalazam zadowolenie wewntrzne i wewntrzny spokj mwiy. Zastpi im wszystko,

czego nie miay, i one mu zastpiy to, czego nie mia. By plagiatorem, onanist i kiblarzem. Prasa kupia go, eby by sprzedawana. Gdyby raz wszed na uniwersytet, byby wymiany. Biorc okrelenie ze sownika rasowego mona go nazwa oktriointeligentem (jedna sma inteligenta). Przywaszczy sobie modny styl kontestatorw. To, co uwaa za jedyn swoj wasno, jest aosnym zlepkiem myli innych ludzi, myli, ktrych nie rozumia, bo byy wyrwane z kontekstu, ktrego nie zna. Przyzna, e jego ideologia bya mieszanin i d e o l o g i i Beatlesw i Nietzschego. Zna piosenki, ale nie zna Nietzschego. By w jakim sensie podobny do Hitlera: kaza umiera ludziom za rzeczy, ktrych znaczenie wynikao z atwej do podwaenia gupoty. To ja byem czowiekiem, ktry powiedzia mu o obozach koncentracyjnych. Dotd o nich nie wiedzia. Poczu si jakby okradziony z pomysu. Manson, ty nie znasz wiata do dzi, ani nie uczye si, ani nie ye. Odpowiadasz za morderstwa, ale nawet tego nie zrobie, wysae innych powiedziaem mu i sam byem rozczarowany. Znika magia, mier Sharon i innych ukazaa si w wietle jeszcze bardziej aosnym i absurdalnym, a prawda znana od siedmiu tysicy lat z Biblii, e u rde za by grzech pierworodny, cielesny, przeklestwo, ktre pocigno lawin i innemu dziecku w onie matki, dziecku, ktremu piewano koysanki, nim ujrzao wiat, odebrao istnienie koczy producent filmowy. Kiedy rozmawiaem z rodzin jednego z sdziw przysigych, mwili: Jestemy ostatnimi ofiarami Mansona, rozdzieleni z najbliszymi. Wolno nam, onom, odwiedza mw, a mom ony w hotelu tylko raz w tygodniu. Mog panu to powiedzie: rodz si zwyke ludzkie pragnienia, ktrych nie mona zaspokoi. Oni s bardziej winiami ni

Manson; jego wyrzucaj z sali, kiedy zechce, prowokujc sd, oni musz siedzie cay czas, a potem s wizieni przez podobnych stranikw, na szstym pitrze Hotelu Ambasador. Odcici od wszystkiego, nabijaj sobie coraz bardziej gow t spraw. Czy wyjd normalni? Pani, z ktr rozmawiam, nie chce mi powiedzie nic wicej. Naprawd, mj m nigdy w czasie wizyt nic mi nie powiedzia. Przestrzega przysigi. Ju wiele dni obraduj przysigli i napicie wzrasta. Pewnego wieczora u drzwi rezydencji, w ktrej mieszkam, dzwonek: dwoje ludzi z komuny, w ktrej czsto bywaem. Dzi dwanacioro jej czonkw wcieli si w dwunastu przysigych i wyda swj wyrok na Mansona. W salonie ogooconym ze wszystkich sprztw zasiada sd. Midzy wojn w Wietnamie a osob Mansona istnieje cisy zwizek. Zrobienie przez establishment z prawie czterdziestoletniego kryminalisty modzieowego kontestatora byo chwytem w walce z modzie walczc. Chodzio o to, aby obraz kadego protestujcego czy dugowosego w wiadomoci klas rednich czy si z Mansonem. Std podejrzana rola Mansona. Czy nie by na usugach policji? To prawdopodobne, biorc pod uwag jego nieustann zaleno od wadz. Czy nie dokona zbrodni na zlecenie policji, ktra wybraa miejsce, gdzie a trzy sawne osoby daway gwarancj rozgosu? Stawiaj dylemat: Skazanie Mansona to przyznanie mu statusu Boga. Uniewinnienie to likwidacja wartoci ludzkich. Scholastyczna dyskusja, abstrahujca od okolicznoci, logiczna zabawa. Wszyscy, dwunastu, s przeciwnikami kary mierci. Juror Luciano mwi:

 Kara mierci nie da si zastosowa wobec Mansona, jest bowiem zbyt agodna. Zimowy dzie, kiedy zapada prawdziwy wyrok, jest upalniejszy ni jakikolwiek dzie lata w Polsce, wieje wiatr z pustyni zwany wiatrem witej Anny. Tumy gromadz si u wejcia do paacu sdw. Establishment oddzielony niewidoczn lini po prawej stronie wejcia, modzie, hippies po lewej, zwolennicy Mansona wok trzech dziewczt. Wchodzimy subowym wejciem z mecenasem L. Rewiduj nawet jego. adne inne sprawy si nie tocz. Winien syszymy i wychodzimy. Wic jest bogiem mwi czowiek, ktry pokazywa mi gazet. Nadszed czas mojego odjazdu z Kalifornii. Nim wyjad, umawiam si z kilkoma osobami. Pierwsz z nich jest Marek N., z ktrym byem u Kanarka, przyjaciel Marka Haski, Krzysztofa Komedy, Wojtka i Sharon. Marek N. jest czowiekiem, ktry yje wycznie t spraw. Nie pracuje, rozpatruje bez koca wszystkie okolicznoci, poszukujc jakiej prawidowoci. Z nim odbywam pielgrzymk po wszystkich miejscach, gdzie bohaterowie historii yli i umierali. Dziki niemu ogldam film Dolina lalek, ktry sta si pocztkiem sawy Sharon Tate i w ktrym pierwszy raz ujrza j Polaski. Akcja filmu toczy si w domu identycznym jak ten w Drodze do Nieba* i koczy si mierci bohaterki granej przez Sharon. W ogrodzie zjawia si policja, karetki, ciao bohaterki, przykryte kocem, wywo na wzeczku midzy krzewami r. To jest dokadna projekcja sceny, ktra si miaa wydarzy za trzy lata. Nawet rozmieszczenie policjantw i kierunek jazdy wzka.

Potem pokazuje mi muzeum pamitek: kamizelk Haski zostawion przed mierci, a w niej paczk papierosw Gaulois, soik z limi laurowymi, ktrych nie zdya uy Sharon Tate, a lubia dodawa je do potraw, z ma aluzj do laurw j zdobicych. Opowiada mi o pomiertnych rkopisach Marka Haski, ktrych zagada bya tak amerykaska: zostay zmiadone w maszynie robicej z samochodu kostk metalu, wraz z wozem Marka zabranym przez policj i oddanym na zom. Szuka prawidowoci, ktra wyjaniaby cig tych mierci: Hasko biay Murzyn pije w Ameryce wicej ni kiedykolwiek. Wpycha Marka N. w rodek lustra: Nie wystarcza mi twoje odbicie, ty musisz by tam, za szkem. W kilka dni potem zwala si z Komed ze zbocza wwozu. Jeli Krzysio umrze, to i ja pjd mwi Markowi N. Marek N. pokazuje mi 15 stron ksiki Nawrcony w Jaffie: Kady samobjca ma wasn wizj mierci... s tacy, ktrzy zabijaj si w gniewie, to ludzie, ktrzy si wciekli albo ktrych spotkao straszne nieszczcie i dodaje: Po mierci Haski, Komedy Wojtek uwaa, e nadesza kolej na niego. Oni s ju wyzwoleni. Uzna to za pretekst, aby prbowa przekroczy t granic bez mierci, dziki narkotykom. By jakby pogodzony ze mierci jako nastpny w szeregu, rozbrojony, jakby ju nie cakiem yjcy, troch po tamtej stronie. Myl tylko o nich koczy Marek N. ktrych straciem, i to tworzy prawidowo: teraz ja upij si i gdzie na autostradzie rbn w kogo i tak si skoczy. Dziki Markowi N. poznaj innego przyjaciela Wojtka, ktry zay mescaliny, eby wcieli si w niego, odtworzy sobie ostatnie chwile jego ycia. Ale w chwili gdy ju wydawao mi si, e powinni nadej mordercy

 mwi oni nie nadchodzili, a ja zapomniaem, o co mam ich zapyta, a raczej nie znaem ju pojcia, z ktrym zwizane byo to pytanie, zegarki wydaway mi si maszynkami narcznymi, krccymi si w kko i bez sensu. Potem moi przewodnicy prbowali mnie namwi, ebym wciela si w Mansona na haju, ale ja nie zapomniaem kto to, wtedy wszedem w siebie. Kilka dni potem w domu Marka N. dochodzi do spotkania z Witoldem K. W pierwszej czci tego reportau by podwjnie zaszyfrowany: pod literami S.L. i jako polski pisarz. Zaday tego osoby, ktre udostpniy mi jego listy. Witold K. to polski malarz, ktrego wystaw w Paryu otwiera Malraux, a wstp do albumu z jego grafik napisa Jacques Prvert. W swojej galerii w Beverly Hills mwi mi Witold K.: Sharon drczyy koszmary: poduszka, ktr wypychano suknie na brzuchu w czasie krcenia Rosemary's Baby i scena, kiedy okazuje si, e bohaterka urodzia diaba. Baa si tego dziecka, eby jej nie zrobio najgorszego: e bdzie nienormalne. W szstym miesicu ciy prosia, eby j ju zabra do szpitala. Chciaa si tam schroni przed niewiadom si. Kady wynajby detektyww, ale Polaski mia Wojtka. Zawsze: w filmach Polaskiego i w yciu by ratownikiem i opiekunem. Na Drodze do Nieba, gdzie film niedostrzeenie przechodzi w ycie, obj funkcj body-guarda. Wojtek zacz jednoczenie realizowa swoje marzenia, eby zosta artyst. Zacz konstruowa wizje z narkotykw. Mescalin, LSD, kokain, heroin, opium dozowa, jakby byy farbami. Jego sztuki nie zna nikt poza nim. Odcity, nie opisywa wiata, ktry tworzy. Raz tylko ujrza w lustrze zamiast siebie morderc, ktry wyciga rk, eby go zabi. Wojtek zacz ucieka z salonu przez ogrd, do basenu i wskoczy

do wody. Godzinami pywa, w przeciwn stron ni wskazwki zegara, pijc szampana. Obstawia basen pustymi butelkami, ktre znaczyy ilo okre. Zarazem jako gospodarz willi coraz bardziej utosamia si z nieobecnym Polaskim. Ludzie, z ktrymi zaprzyjani si, zachowywali si niepokojco. Byli to ludzie, ktrzy dostarczali Wojtkowi narkotykw. Jego poznanie z Gibi Folger, crk krla kawy, nie byo przypadkowe, jak si sdzi. Wojtek wraz z koleg u poktnego adwokata bdcego w spce z autorem kronik towarzyskich zdobyli wgld w kartotek niezamnych crek bardzo bogatych ludzi USA. Wybr pad na Gibi Folger. Z danych wynikao: jedna z najbogatszych, niebrzydka i niemieszczaska. By pierwszym mczyzn o tak wielkim uroku, jakiego spotkaa w yciu jak sama mwia ktry w dodatku zwrci na ni uwag. Gibi z wdzicznoci pokochaa go nieprawdopodobn mioci. Nie bya brzydka, ale nie miaa sex-appealu. Wojtek znienawidzi j, bi, a zarazem ulega jej wadzy. Gibi, ktra wzruszaa si losem biednych, dziaaa jako pracownik socjalny w biednych dzielnicach (najwikszym jej osigniciem byo obdarowanie caej dzielnicy murzyskiej Los Angeles ojcowsk kaw na wita). Z Wojtkiem rozgrywaa sprawy w sposb bezlitosny. Wpychaa go w narkomani, uzaleniajc go w ten sposb od siebie, bo ona finansowaa zakupy. Wojtek pograjc si w swoich wizjach cho nieobecny by zawsze przy niej. Kupia mu Pontiaca, bo jego ojciec w Polsce te mia Pontiaca. Z natury skpa, mimo e ya z odsetek kapitau, jaki ojciec rozwodzc si z jej matk wypaci jej, aowaa pienidzy. Ona sama te zacza bra. W tym czasie narkotyki bardzo zdroay z powodu nasilenia dziaania policji. Wojtek potrzebowa

ich wicej i rnorodnych, dla twrczoci. Zacz w tajemnicy przed Gibi zadua si u konikw. Jednego z nich, Piga, Wojtek umieci nawet w mieszkaniu swoim i Gibi, ktre zwolnili przenoszc si do willi Polaskich. Za konikami zaczli si zjawia, zachceni bogactwem willi, szczodroci jej gospodarza, Wojtka, i tym, e willa bya poza zasigiem obserwacji policji ludzie z wyszych szczebli gangu handlarzy narkotykw. Duo si mwi w Kalifornii o strukturze i wpywach gangu handlarzy narkotykw wrd ludzi, ktrzy je kupuj choby od czasu do czasu. Wedug tego, co mwi si w Hollywood, struktury te s inne ni w czasie prohibicji, czterostopniowe o ksztacie stoka. Mwi si te, e ci s doskonalsi w dziaaniu od gangsterw alkoholowych. Ale podobiestw z okresem prohibicji jest wiele: przede wszystkim nowa szansa dla przestpstw i gangsterw, by infiltrowa rodowisko ludzi wpywowych i bogatych. Zaczo si w San Francisco od hippies: nareszcie mieli w apie bogate, gupie dzieci. Teraz rozszerza si na Los Angeles. Wszyscy, ktrzy kupuj choby traw marihuan, boj si wpadki i szantau. Byem kiedy wiadkiem, jak koniki na haju wkroczyli do eleganckiego domu i zadali narkotykw z transportu, ktry kilka dni temu dostarczyli, odebrali go na oczach wszystkich, zayli i bez sowa sprzeciwu gospodarzy wyszli. Natomiast trzeci i czwarty stopie rakiety gangu szuka kontaktw towarzyskich, eby w miar wzrostu narkomanii i zyskw zadomowi si w najlepszych towarzystwach i zyska mono lokaty kapitaw w uczciwych branach a potem kontrolowa je. Badaj oni grunt przez drugi stopie i tacy ludzie zaczli bywa, a nawet nocowa w willi Polaskich. Wojtek rwnoczenie z eksperymentami artystycznymi zacz marzy o businessie narkotycznym. W Kanadzie uzyskano nowy

rodek odurzajcy. Wojtek chcia zosta jego gwnym dystrybutorem na Kaliforni. Liczc, e wejdzie do gangu, poi, karmi i zabawia dwch gangsterw, ktrzy coraz czciej nocowali w willi Polaskich. Ci ludzie nawet nie kryli, e bywaj w Indiach, w Bejrucie, w Tokio, i to trzema drogami, mwili o tym przy mnie. Wojtek dopowiedzia mi, e na faszywych paszportach. Prawdopodobnie ukrywali si przed policj, bo aden z nich nie wyjeda z willi przed 5.30 rano z obawy przed nocnymi patrolami. Jednak nie okazywali chci przyjcia Wojtka do gangu, udawali te, e zaley im na melinie, w gruncie rzeczy interesoway ich tylko osoby: crka miliardera, aktorka i synny reyser. Wojtek wypytywa ich, ile kosztuje wynajcie mordercy. Odpowiedzieli: zaley, kogo trzeba zabi. Dla maej rybki bierze si maego szczupaka, wtedy 400500 dolarw za ebka. Spotkanie w klubie francuskim Wojtka z Folgerem jr, ktrego rodzina wysaa, by wyperswadowa Wojtkowi zwizek z Gibi, i zakoczone zwycistwem Wojtka, miao dalsze reperkusje. Wojtek cigle na haju, cigle stone, agresywny, zacz myle o natychmiastowym zagarniciu caej fortuny Folgerw. Na drodze sta Folger miliarder i Folger jr. Mwi o niecofaniu si przed niczym, o wyzwoleniu ich z bogactwa przez zapewnienie caego Gibi. Nie kry tego przed Gibi i Gibi zaczynaa si ba, chyba tylko o siebie. Sam zaczyna nie przywizywa wagi do swojego ycia, mwi o wyzwoleniu, tworzya si sytuacja grona dla Wojtka, by zagroony losem podobnym do tego, jaki spotka Mansona. Wojtkowi Manson by imponowa. Kto wie, czy dziewczta, gdyby znay Wojtka, nie opuciyby dla niego Mansona? W jaki sposb w tym, co mwi, jak wyglda ze swoim zarostem i spojrzeniem zmienionym od

narkotykw, by na drodze do upodobnienia si do niego. W zagadkowy sposb drogi ich zaczy zblia si do siebie. Czy kiedykolwiek si zetknli? Ja i wszyscy ci, ktrzy byli staymi gomi na Drodze do Nieba, jestemy prawie pewni, e nigdy tam go nie widzielimy. Nie przypominamy sobie, eby kiedykolwiek o nim bya mowa. Jednak panna Kasabian zeznaa przy mnie na sali sdowej, e Manson by dwa razy u Sharon Tate. Nie moe tu by zbiegu okolicznoci dodaa. Przed procesem Los Angeles Times podawa, e Sharon Tate odwiedzaa farm w Dolinie mierci. To nie byo w jej stylu odpowiada Witold K. Poza przyjciami hollywoodzkimi w ogle nie bywaa. Bya to amerykaska dziewczyna, dobra, pracowita, wietnie gotujca. Nie szukaa mocnych wrae, raczej baa si takich rzeczy. Zastanawia mnie jednak, i to jest bardzo wany moment w moim rozumowaniu, dlaczego Wojtek tak bardzo nalega na to, ebymy ja i Stanisaw Wohl przyszli do nich wtedy wieczorem. Nie mog darowa sobie; gdybym by, wydarzenia musiayby mie cho troch inny przebieg. To samo mwi Wohl. Co Wojtka ostatecznie zgubio: pragnienie zostania milionerem ch naladowania ojca czy Polaskiego bycia artyst? To, co stao si potem udziaem Wojtka, byo zwycistwem nad wyobrani Polaskiego, poniewa on nie wymyliby Mansona, jak on wymyli siebie, i nie poczyby tej postaci z postaci Wojtka w tak zawlony dramat. Wojtek uwaa Stany za kraj niezmiernie atwy, stworzony dla niego. Nie widzia rnicy midzy odzi i Hollywood, midzy

chuliganami z Baut i gangiem narkotycznym. Osiem dni przed mierci przystpi do tworzenia najwaniejszego dziea swojego ycia: wielkiego panneau, gigantycznego fresku narkotycznego. Przez wiele dni by nieobecny, wewntrz swojego dziea. Moim zdaniem zjawienie si mordercw byo nieprzypadkowe, ale szansa ratunku bya. Rozpatrywaem to, analizujc materiay dowodowe odpowiadam Witoldowi K. W chwili gdy mordercy weszli do salonu Polaskich, Wojtek spa na kanapie. Obudzi si i zapyta mordercw: ktra godzina? Susan Atkins uwaa, e wzi ich za przyjaci. Tex (Watson) nie podaje mu godziny, tylko niedwuznacznie oznajmia, po co przyszli. Wojtek ley dalej na kanapie. Potem Atkins wie go rcznikiem, rce trzs si jej tak, e nie moe zacisn wza. A on po prostu by tak osupiay, e lea i nie protestowa zeznaje Atkins. Wojtek jakby nie wierzy w to, co widzi, i w kko dopytuje Watsona, czego chce, a ten, zniecierpliwiony, odpowiada sowami Mansona: Jestem diabem i mam diabelsk spraw. Dopiero po zastrzeleniu Sebringa, po sowach Sharon: Mj Boe, tylko nie to, Wojtek zaczyna si wyswobadza z rcznika. Byy chwile w czasie kwadransa walki, kiedy Abigall i Sharon, mimo e bezbronne, uzyskiway przewag nad morderczyniami, przeraonymi bardziej ni one. Dziwne niezdecydowanie cechowao zarwno napastnikw, jak ofiary. Dopiero gdy Atkins dostaje rozkaz zabicia Wojtka i waha si, on zaczyna walczy, chwyta j za wosy i mimo e ranny, bez trudu uwalnia si z rcznika. Atkins traci gow, zamiast zadawa mu ciosy noem, uwiesz si na nim i krzyczy o pomoc. Przez chwil Wojtek i Atkins, spleceni, oboje krzycz o pomoc. Wojtek wyrywa si i ucieka trawnikiem ku basenowi t sam drog co kiedy, gdy ujrza w lustrze

swego morderc. Moe zdawao mu si, e to jest tylko halucynacja? Przez wszystkie zeznania Atkins przebija lk przed wielkim mczyzn, ktry mg mnie wykoczy jednym ciosem. W pewnym momencie Atkins ma nadziej, e do zbrodni nie dojdzie za spraw Wojtka: Chciaam, eby si z tych wizw uwolni. Niedawno mwi Witold K. odwiedzio mnie dwch adwokatw bronicych w tej sprawie, proszc, ebym stan jako wiadek obrony. Odmwiem, bo cokolwiek wiem w tej sprawie, nie chc, eby dziaao na korzy mordercw Sharon, Gibi i Wojtka. To powiedz mnie. Wiesz co na ten temat? Tylko tyle: wspwacicielka pewnej restauracji w zachodniej czci Los Angeles opowiedziaa mi tre rozmowy midzy jej staymi gomi, przyjacimi Sebringa, ktr uznaem za rewelacyjn. Dotyczyo to pyty? Tak. Sprawa niewydania Mansonowi pyty przez syna Doris Day. Susan Atkins mwi: Tex przyzna, e on i Charlie byli ju przedtem w tej rezydencji i dlatego wanie j wybrali. Tex wyjani, e dom ten kiedy nalea do Melchera, syna Doris Day. Ale doda Melcher ju tam nie mieszka. To zdanie obala absolutnie twierdzenie, e mord by zemst za pyt. Ci ludzie w knajpie mwili o tym. Mwili: jak mona wierzy, e Manson jest idealist, prorokiem, ktry kae mordowa dla idei (nigdy sam nie angauje si osobicie, a swoim wykonawcom podaje takie wanie powody, ktre atwiej gupcw zalenych od niego skaniaj do dziaania). Kiedy zaoy band mordercw, nie mia jeszcze dugich

wosw i by czowiekiem wypuszczonym z wizienia, z okrelonymi koneksjami. Po prostu ci ludzie mwili, e Manson by NASANYM MORDERC? Tak. Ja myl to samo. Na prno szukamy pocze midzy band Mansona a will Polaskich. Byo jedno: ten sam gang dostarczajcy narkotyki. Konik narkotykw wyrzucony przez Wojtka potem, kiedy Wojtek mia ju lepsze koneksje, powiedzia: Wszystkich was pozabijam. Ty bdziesz pierwszy wskaza na Wojtka i odszed. Handlarze narkotykw nocujcy w willi Polaskich odsunli t grob na dalszy plan. Odpreni, w najwyszych z wysokich sfer Hollywood, i liczcy, e maj tych ludzi w rku, czasem zaywali narkotyki, przewanie mescalin. Koniki s czsto na haju. Nie wolno nigdy bra narkotykw ludziom drugiego, trzeciego i czwartego stopnia hierarchii. Za to natychmiast si zabija: wstrzykuj wielokrotnie silniejsz dawk narkotyku do y. Dochodz do kluczowej sceny. Tych dwch ludzi, niezbyt rozmownych, nie racych, raczej nijakich, ktrych widywaem przewanie z daleka, siedziao tym razem z nami. Wojtek na haju, pprzytomny, zacz ich traktowa gorzej, ni traktowa Gibi. Mwi slangiem lepiej ni oni, ly ich fachowo. Obraa ich, a kiedy jeden z nich prbowa to obrci w art, Wojtek powiedzia mu: Zamknij si. Mnie wolno. Tobie nie wolno bra. Pamitaj. To bya groba, szanta, wywoany tym, e oni upomnieli si o dug u Wojtka. Albo moe Wojtek chcia im pokaza, e potrafi by gangsterem. Oni milczeli pobaliwie. Ale to milczenie moim zdaniem byo zapowiedzi tragedii. Drugim dunikiem tego samego gangu

kontrolujcego teren co najmniej poudniowej Kalifornii bya banda Mansona. Banda Mansona, liczca czasem i po 20 osb, zuywaa mas ywnoci, paliwa i narkotykw. Skd Manson bra ogromne sumy na narkotyczny sen wszystkich czonkw bandy, cigy i cigle pogbiajcy si? Jego zaduenie roso. Myl, e ju pierwsze jego zbrodnie byy wykonane na rozkaz gangu. Jego legenda, ktr stworzy wok siebie, jego filozofia miaa by zason dymn dla zawodu konika zbrodni i, jak si okazao, staa si dobrym wykrtem wobec sdu, poniewa sd, inni podsdni waciwi i bezpatni wykonawcy (bo Manson jako dowiadczony przestpca nigdy nie zabija sam) i opinia publiczna wierz w ni do dzi. Tak ma szans apelacji, jako klasyczny zawodowy morderca nie miaby. I eby historia si zamkna: kiedy brat Gibi przyjecha po jej mierci, by pijany. Nie panowa nad sob, nie umia ukry swojej radoci. mia si, podpiewywa, w euforii wynosi jej rzeczy i rozdawa, wrcz wpycha obecnym, jakby chcia ostatecznie zatrze lad po niej. By jedynym dziedzicem fortuny. W jego oczach Manson zapracowa dla fortuny Folgerw, eby si nie rozdrobnia.

Setki midzykontynentalnych odrzutowcw sunie w kolejce ku pasom startowym. Pomienie silnikw rzucane w ty zderzaj si ze wiatami reflektorw bijcymi w przd. Tysice ludzi zamknitych w kadubach olbrzymw uczestniczy w tym widowisku. Potem nasz Jumbo-Jet o ksztacie pterodaktyla wzbija si nad Atlantyk. Notuj ostatni histori usyszan na ldzie amerykaskim: Nigdy nie latamy razem. Ja latam pierwsza i czekam na niego. Jeli kiedy si nie spotkamy jedno z nas

zastpi dzieciom oboje. Gdybymy zginli jednoczenie, co one by robiy? lipiec 1971 r.