Art. 7. [Zbrodnia i wystpek] 1. Przestpstwo jest zbrodni albo wystpkiem. 2.

2. Zbrodni jest czyn zabroniony zagroony kar pozbawienia wolnoci na czas nie krtszy od lat 3 albo kar surowsz. 3. Wystpkiem jest czyn zabroniony zagroony grzywn powyej 30 stawek dziennych, kar ograniczenia wolnoci albo kar pozbawienia wolnoci przekraczajc miesic. Art. 10. [Wiek] 1. Na zasadach okrelonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popenia czyn zabroniony po ukoczeniu 17 lat. 2.1 Nieletni, ktry po ukoczeniu 15 lat dopuszcza si czynu zabronionego okrelonego w art. 134, art. 148 1, art. 156 1 lub 3, art. 163 1 lub 3, art. 166, art. 173 1 lub 3, art. 197 3 lub 4, art. 252 1 lub 2 oraz w art. 280, moe odpowiada na zasadach okrelonych w tym kodeksie, jeeli okolicznoci sprawy oraz stopie rozwoju sprawcy, jego waciwoci i warunki osobiste za tym przemawiaj, a w szczeglnoci, jeeli poprzednio stosowane rodki wychowawcze lub poprawcze okazay si bezskuteczne. 3. W wypadku okrelonym w 2 orzeczona kara nie moe przekroczy dwch trzecich grnej granicy ustawowego zagroenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestpstwo; sd moe zastosowa take nadzwyczajne zagodzenie kary. 4. W stosunku do sprawcy, ktry popeni wystpek po ukoczeniu lat 17, lecz przed ukoczeniem lat 18, sd zamiast kary stosuje rodki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeeli okolicznoci sprawy oraz stopie rozwoju sprawcy, jego waciwoci i warunki osobiste za tym przemawiaj. Rozdzia IV. Kary Art. 32. [Katalog] Karami s: 1) grzywna, 2) ograniczenie wolnoci, 3) pozbawienie wolnoci, 4) 25 lat pozbawienia wolnoci, 5) doywotnie pozbawienie wolnoci. Art. 33. [Grzywna] 1.3 Grzywn wymierza si w stawkach dziennych, okrelajc liczb stawek oraz wysoko jednej stawki; jeeli ustawa nie stanowi inaczej, najnisza liczba stawek wynosi 10, za najwysza 540. 2. Sd moe wymierzy grzywn take obok kary pozbawienia wolnoci wymienionej w art. 32 pkt 3, jeeli sprawca dopuci si czynu w celu osignicia korzyci majtkowej lub gdy korzy majtkow osign. 3. Ustalajc stawk dzienn, sd bierze pod uwag dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majtkowe i moliwoci zarobkowe; stawka dzienna nie moe by nisza od 10 zotych, ani te przekracza 2000 zotych. Art. 34. [Ograniczenie wolnoci] 1. Jeeli ustawa nie stanowi inaczej, kara ograniczenia wolnoci trwa najkrcej miesic, najduej 12 miesicy; wymierza si j w miesicach. 2.4 W czasie odbywania kary ograniczenia wolnoci skazany: 1) nie moe bez zgody sdu zmienia miejsca staego pobytu, 2) jest obowizany do wykonywania nieodpatnej, kontrolowanej pracy na cele spoeczne, 3) ma obowizek udzielania wyjanie dotyczcych przebiegu odbywania kary. Art. 35. [Praca na cele spoeczne] 1. Nieodpatna, kontrolowana praca na cele spoeczne jest wykonywana w wymiarze od 20 do 40 godzin w stosunku miesicznym. 2. W stosunku do osoby zatrudnionej sd zamiast obowizku, o ktrym mowa w art. 34 2 pkt 2, moe orzec potrcenie od 10 do 25% wynagrodzenia za prac w stosunku

miesicznym na cel spoeczny wskazany przez sd; w okresie odbywania kary skazany nie moe rozwiza bez zgody sdu stosunku pracy. Art. 36. [Dozr i obowizki dodatkowe] 2.7 Wymierzajc kar ograniczenia wolnoci, sd moe orzec wobec skazanego obowizki wymienione w art. 72. Art. 37. [Pozbawienie wolnoci] Kara pozbawienia wolnoci wymieniona w art. 32 pkt 3 trwa najkrcej miesic, najduej 15 lat; wymierza si j w miesicach i latach. Rozdzia VI. Zasady wymiaru kary i rodkw karnych Art. 53. [Oglne dyrektywy] 1. Sd wymierza kar wedug swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustaw, baczc, by jej dolegliwo nie przekraczaa stopnia winy, uwzgldniajc stopie spoecznej szkodliwoci czynu oraz biorc pod uwag cele zapobiegawcze i wychowawcze, ktre ma osign w stosunku do skazanego, a take potrzeby w zakresie ksztatowania wiadomoci prawnej spoeczestwa. 2. Wymierzajc kar, sd uwzgldnia w szczeglnoci motywacj i sposb zachowania si sprawcy, popenienie przestpstwa wsplnie z nieletnim, rodzaj i stopie naruszenia cicych na sprawcy obowizkw, rodzaj i rozmiar ujemnych nastpstw przestpstwa, waciwoci i warunki osobiste sprawcy, sposb ycia przed popenieniem przestpstwa i zachowanie si po jego popenieniu, a zwaszcza staranie o naprawienie szkody lub zadouczynienie w innej formie spoecznemu poczuciu sprawiedliwoci, a take zachowanie si pokrzywdzonego. 3. Wymierzajc kar sd bierze take pod uwag pozytywne wyniki przeprowadzonej mediacji pomidzy pokrzywdzonym a sprawc albo ugod pomidzy nimi osignit w postpowaniu przed sdem lub prokuratorem. Art. 54. [Wymiar dla nieletniego i modocianego] 1. Wymierzajc kar nieletniemu albo modocianemu, sd kieruje si przede wszystkim tym, aby sprawc wychowa. 2. Wobec sprawcy, ktry w czasie popenienia przestpstwa nie ukoczy 18 lat, nie orzeka si kary doywotniego pozbawienia wolnoci. Rozdzia VII. Powrt do przestpstwa Art. 64. [Recydywa] 1. Jeeli sprawca skazany za przestpstwo umylne na kar pozbawienia wolnoci popenia w cigu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesicy kary umylne przestpstwo podobne do przestpstwa, za ktre by ju skazany, sd moe wymierzy kar przewidzian za przypisane sprawcy przestpstwo w wysokoci do grnej granicy ustawowego zagroenia zwikszonego o poow. 2. Jeeli sprawca uprzednio skazany w warunkach okrelonych w 1, ktry odby cznie co najmniej rok kary pozbawienia wolnoci i w cigu 5 lat po odbyciu w caoci lub czci ostatniej kary popenia ponownie umylne przestpstwo przeciwko yciu lub zdrowiu, przestpstwo zgwacenia, rozboju, kradziey z wamaniem lub inne przestpstwo przeciwko mieniu popenione z uyciem przemocy lub grob jej uycia, sd wymierza kar pozbawienia wolnoci przewidzian za przypisane przestpstwo w wysokoci powyej dolnej granicy ustawowego zagroenia, a moe j wymierzy do grnej granicy ustawowego zagroenia zwikszonego o poow. 3. Przewidziane w 1 lub 2 podwyszenie grnego ustawowego zagroenia nie dotyczy zbrodni. Rozdzia VIII. rodki zwizane z poddaniem sprawcy prbie Art. 66. [Warunkowe umorzenie] 1. Sd moe warunkowo umorzy postpowanie karne, jeeli wina i spoeczna szkodliwo czynu nie s znaczne, okolicznoci jego popenienia nie budz wtpliwoci, a

postawa sprawcy nie karanego za przestpstwo umylne, jego waciwoci i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposb ycia uzasadniaj przypuszczenie, e pomimo umorzenia postpowania bdzie przestrzega porzdku prawnego, w szczeglnoci nie popeni przestpstwa. 2. Warunkowego umorzenia nie stosuje si do sprawcy przestpstwa zagroonego kar przekraczajc 3 lata pozbawienia wolnoci. 3. W wypadku gdy pokrzywdzony pojedna si ze sprawc, sprawca naprawi szkod lub pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposb naprawienia szkody, warunkowe umorzenie moe by zastosowane do sprawcy przestpstwa zagroonego kar nie przekraczajc 5 lat pozbawienia wolnoci. Art. 67. [Okres prby, dozr i obowizki] 1. Warunkowe umorzenie nastpuje na okres prby, ktry wynosi od roku do 2 lat i biegnie od uprawomocnienia si orzeczenia. 2. Umarzajc warunkowo postpowanie karne, sd moe w okresie prby odda sprawc pod dozr kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji spoecznej, do ktrej dziaalnoci naley troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym. 3. Umarzajc warunkowo postpowanie karne, sd zobowizuje sprawc do naprawienia szkody w caoci lub w czci, a moe na niego naoy obowizki wymienione w art. 72 1 pkt 1-3, 5, 7a lub 7b, a ponadto orzec wiadczenie pienine wymienione w art. 39 pkt 7 oraz zakaz prowadzenia pojazdw, wymieniony w art. 39 pkt 3, do lat 2. Nakadajc na sprawc przestpstwa popenionego z uyciem przemocy lub groby bezprawnej wobec osoby najbliszej obowizek wymieniony w art. 72 1 pkt 7b sd okrela sposb kontaktu sprawcy z pokrzywdzonym. 4. Przepis art. 74 stosuje si odpowiednio. Art. 68. [Podjcie postpowania] 1. Sd podejmuje postpowanie karne, jeeli sprawca w okresie prby popeni przestpstwo umylne, za ktre zosta prawomocnie skazany. 2. Sd moe podj postpowanie karne, jeeli sprawca w okresie prby raco narusza porzdek prawny, w szczeglnoci gdy popeni inne ni okrelone w 1 przestpstwo, jeeli uchyla si od dozoru, wykonania naoonego obowizku lub orzeczonego rodka karnego albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody. 3. Sd moe podj postpowanie karne, jeeli sprawca po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postpowania, lecz przed jego uprawomocnieniem si, raco narusza porzdek prawny, a w szczeglnoci gdy w tym czasie popeni przestpstwo. 4. Warunkowo umorzonego postpowania nie mona podj pniej ni w cigu 6 miesicy od zakoczenia okresu prby. Art. 69. [Warunkowe zawieszenie] 1. Sd moe warunkowo zawiesi wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolnoci nie przekraczajcej 2 lat, kary ograniczenia wolnoci lub grzywny orzeczonej jako kara samoistna, jeeli jest to wystarczajce dla osignicia wobec sprawcy celw kary, a w szczeglnoci zapobieenia powrotowi do przestpstwa. 2. Zawieszajc wykonanie kary, sd bierze pod uwag przede wszystkim postaw sprawcy, jego waciwoci i warunki osobiste, dotychczasowy sposb ycia oraz zachowanie si po popenieniu przestpstwa. 3. Zawieszenia wykonania kary nie stosuje si do sprawcy okrelonego w art. 64 2, chyba e zachodzi wyjtkowy wypadek, uzasadniony szczeglnymi okolicznociami; zawieszenia wykonania kary, o ktrym mowa w art. 60 3-5, nie stosuje si do sprawcy okrelonego w art. 64 2. 4. Zawieszenia wykonania kary ograniczenia wolnoci lub grzywny nie stosuje si wobec sprawcy wystpku o charakterze chuligaskim. Wobec sprawcy wystpku o charakterze chuligaskim oraz sprawcy przestpstwa okrelonego w art. 178a 4 sd moe warunkowo zawiesi wykonanie kary pozbawienia wolnoci w szczeglnie uzasadnionych wypadkach. Art. 70. [Okres prby]

 1. Zawieszenie wykonania kary nastpuje na okres prby, ktry biegnie od uprawomocnienia si orzeczenia i wynosi: 1) od 2 do 5 lat - w wypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolnoci, 2) od roku do 3 lat - w wypadku warunkowego zawieszenia wykonania grzywny lub kary ograniczenia wolnoci. 2. W wypadku zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolnoci wobec sprawcy modocianego lub okrelonego w art. 64 2, okres prby wynosi od 3 do 5 lat. Art. 71. [Grzywna] 1.40 Zawieszajc wykonanie kary pozbawienia wolnoci, sd moe orzec grzywn w wysokoci do 270 stawek dziennych, jeeli jej wymierzenie na innej podstawie nie jest moliwe; zawieszajc wykonanie kary ograniczenia wolnoci, sd moe orzec grzywn w wysokoci do 135 stawek dziennych. 2. W razie zarzdzenia wykonania kary pozbawienia wolnoci lub ograniczenia wolnoci, grzywna orzeczona na podstawie 1 nie podlega wykonaniu; kara pozbawienia wolnoci lub ograniczenia wolnoci ulega skrceniu o okres odpowiadajcy liczbie uiszczonych stawek dziennych z zaokrgleniem do penego dnia. Art. 72. [Obowizki] 1.41 Zawieszajc wykonanie kary, sd moe zobowiza skazanego do: 1) informowania sdu lub kuratora o przebiegu okresu prby, 2) przeproszenia pokrzywdzonego, 3) wykonywania cicego na nim obowizku oenia na utrzymanie innej osoby, 4) wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania si do zawodu, 5) powstrzymania si od naduywania alkoholu lub uywania innych rodkw odurzajcych, 6) poddania si leczeniu, w szczeglnoci odwykowemu lub rehabilitacyjnemu, albo oddziaywaniom terapeutycznym, 6a) uczestnictwa w oddziaywaniach korekcyjno-edukacyjnych, 7) powstrzymania si od przebywania w okrelonych rodowiskach lub miejscach, 7a) powstrzymania si od kontaktowania si z pokrzywdzonym lub innymi osobami w okrelony sposb lub zbliania si do pokrzywdzonego lub innych osb, 7b) opuszczenia lokalu zajmowanego wsplnie z pokrzywdzonym, 8) innego stosownego postpowania w okresie prby, jeeli moe to zapobiec popenieniu ponownie przestpstwa. 1a. Nakadajc na sprawc przestpstwa popenionego z uyciem przemocy lub groby bezprawnej wobec osoby najbliszej obowizek wymieniony w 1 pkt 7b sd okrela sposb kontaktu skazanego z pokrzywdzonym. 2. Sd moe zobowiza skazanego do naprawienia szkody w caoci lub w czci, chyba e orzek rodek karny wymieniony w art. 39 pkt 5, albo do uiszczenia wiadczenia wymienionego w art. 39 pkt 7. Art. 73. [Dozr] 1. Zawieszajc wykonanie kary pozbawienia wolnoci, sd moe w okresie prby odda skazanego pod dozr kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji spoecznej, do ktrej dziaalnoci naley troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym. 2. Dozr jest obowizkowy wobec modocianego sprawcy przestpstwa umylnego, sprawcy okrelonego w art. 64 2, a take wobec sprawcy przestpstwa popenionego w zwizku z zaburzeniami preferencji seksualnych. Art. 74. [Rozwinicie] 1. Czas i sposb wykonania naoonych obowizkw wymienionych w art. 72 sd okrela po wysuchaniu skazanego; naoenie obowizku wymienionego w art. 72 1 pkt 6 wymaga nadto zgody skazanego. 2. Jeeli wzgldy wychowawcze za tym przemawiaj, sd, wobec skazanego na kar pozbawienia wolnoci z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, moe w okresie prby ustanawia, rozszerza lub zmienia obowizki wymienione w art. 72 1 pkt 3-8 albo od

wykonania naoonych obowizkw zwolni, z wyjtkiem obowizku wymienionego w art. 72 2, jak rwnie odda skazanego pod dozr albo od dozoru zwolni. Art. 75. [Wykonanie kary] 1. Sd zarzdza wykonanie kary, jeeli skazany w okresie prby popeni podobne przestpstwo umylne, za ktre orzeczono prawomocnie kar pozbawienia wolnoci. 1a. Sd zarzdza wykonanie kary jeeli skazany za przestpstwo popenione z uyciem przemocy lub groby bezprawnej wobec osoby najbliszej lub innej osoby maoletniej zamieszkujcych wsplnie ze sprawc w okresie prby raco narusza porzdek prawny, ponownie uywajc przemocy lub groby bezprawnej wobec osoby najbliszej lub innej osoby maoletniej zamieszkujcych wsplnie ze sprawc. 2. Sd moe zarzdzi wykonanie kary, jeeli skazany w okresie prby raco narusza porzdek prawny, w szczeglnoci gdy popeni inne przestpstwo ni okrelone w 1 albo jeeli uchyla si od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania naoonych obowizkw lub orzeczonych rodkw karnych. 3. Sd moe zarzdzi wykonanie kary, jeeli skazany po wydaniu wyroku, lecz przed jego uprawomocnieniem si, raco narusza porzdek prawny, a w szczeglnoci gdy w tym czasie popeni przestpstwo. 4. Zarzdzenie wykonania kary nie moe nastpi pniej ni w cigu 6 miesicy od zakoczenia okresu prby. Art. 76. [Zatarcie skazania] 1. Skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upywem 6 miesicy od zakoczenia okresu prby. 2. Jeeli wobec skazanego orzeczono grzywn lub rodek karny, zatarcie skazania nie moe nastpi przed ich wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem ich wykonania; nie dotyczy to rodka karnego wymienionego w art. 39 pkt 5. Art. 77. [Warunkowe zwolnienie] 1. Skazanego na kar pozbawienia wolnoci sd moe warunkowo zwolni z odbycia reszty kary tylko wwczas, gdy jego postawa, waciwoci i warunki osobiste, sposb ycia przed popenieniem przestpstwa, okolicznoci jego popenienia oraz zachowanie po popenieniu przestpstwa i w czasie odbywania kary uzasadniaj przekonanie, i skazany po zwolnieniu bdzie przestrzega porzdku prawnego, w szczeglnoci nie popeni ponownie przestpstwa. 2. W szczeglnie uzasadnionych wypadkach sd wymierzajc kar pozbawienia wolnoci moe wyznaczy surowsze ograniczenia do skorzystania przez skazanego z warunkowego zwolnienia ni przewidziane w art. 78. Art. 78. [Przesanki] 1.45 Skazanego mona warunkowo zwolni po odbyciu co najmniej poowy kary. 2.46 Skazanego okrelonego w art. 64 1 mona warunkowo zwolni po odbyciu dwch trzecich kary, natomiast okrelonego w art. 64 2 po odbyciu trzech czwartych kary. 3. Skazanego na kar 25 lat pozbawienia wolnoci mona warunkowo zwolni po odbyciu 15 lat kary, natomiast skazanego na kar doywotniego pozbawienia wolnoci po odbyciu 25 lat kary. Art. 79. [Przesanki] 1. Przepisy art. 78 1 i 2 stosuje si odpowiednio do sumy dwch lub wicej nie podlegajcych czeniu kar pozbawienia wolnoci, ktre skazany ma odby kolejno; przepis art. 78 2 stosuje si, jeeli chociaby jedno z przestpstw popeniono w warunkach okrelonych w art. 64. 2. Skazanego mona, niezalenie od warunkw okrelonych w art. 78 1 lub 2, zwolni warunkowo po odbyciu 15 lat pozbawienia wolnoci. Art. 80. [Okres prby] 1. W razie warunkowego zwolnienia czas pozostay do odbycia kary stanowi okres prby, ktry jednak nie moe by krtszy ni 2 lata ani duszy ni 5 lat. 2. Jeeli skazanym jest osoba okrelona w art. 64 2, okres prby nie moe by krtszy ni 3 lata.

 3. W razie warunkowego zwolnienia z kary doywotniego pozbawienia wolnoci okres prby wynosi 10 lat. Rozdzia IX. Zbieg przestpstw oraz czenie kar i rodkw karnych Art. 85. [Kara czna] Jeeli sprawca popeni dwa lub wicej przestpstw, zanim zapad pierwszy wyrok, chociaby niepraw mocny, co do ktregokolwiek z tych przestpstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegajce czeniu, sd orzeka kar czn, biorc za podstaw kary z osobna wymierzone za zbiegajce si przestpstwa. Art. 86. [Wymiar] 1. Sd wymierza kar czn w granicach od najwyszej z kar wymierzonych za poszczeglne przestpstwa do ich sumy, nie przekraczajc jednak 810 stawek dziennych grzywny, 2 lat ograniczenia wolnoci albo 15 lat pozbawienia wolnoci; kar ograniczenia wolnoci wymierza si w miesicach i latach. Kara czna grzywny okrelonej w art. 71 1 nie moe przekracza 270 stawek dziennych jeeli jest ona zwizana z zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolnoci oraz nie moe przekracza 135 stawek dziennych jeeli jest ona zwizana z zawieszeniem wykonania kary ograniczenia wolnoci. 1a. Jeeli suma orzeczonych kar pozbawienia wolnoci wynosi 25 lat albo wicej, a chociaby jedna z podlegajcych czeniu kar wynosi nie mniej ni 10 lat, sd moe orzec kar czn 25 lat pozbawienia wolnoci. 2. Wymierzajc kar czn grzywny, sd okrela na nowo wysoko stawki dziennej, kierujc si wska zaniami okrelonymi w art. 33 3; wysoko stawki dziennej nie moe jednak przekracza najwyszej ustalonej poprzednio. 2a. Jeeli chociaby jedna z podlegajcych czeniu grzywien jest wymierzona kwotowo, kar czn grzywny wymierza si kwotowo. 2b. Jeeli chociaby jedna z podlegajcych czeniu grzywien zostaa orzeczona na podstawie art. 309, sd wymierza kar czn grzywny w granicach od najwyszej z kar tego rodzaju wymierzonych za poszczeglne przestpstwa do ich sumy, nie przekraczajc jednak 4 500 stawek dziennych grzywny. 3. Wymierzajc kar czn ograniczenia wolnoci, sd okrela na nowo wymiar czasu nieodpatnej, kontrolowanej pracy na cele spoeczne albo wysoko potrce, stosujc art. 35; obowizki wymienione w art. 36 2 stosuje si, chociaby zostay orzeczone tylko za jedno ze zbiegajcych si przestpstw. Rozdzia X. rodki zabezpieczajce Art. 93. [Podstawy] Sd moe orzec przewidziany w tym rozdziale rodek zabezpieczajcy zwizany z umieszczeniem w zakadzie zamknitym lub skierowaniem na leczenie ambulatoryjne tylko wtedy, gdy jest to niezbdne, aby zapobiec ponownemu popenieniu przez sprawc czynu zabronionego zwizanego z jego chorob psychiczn, zaburzeniami preferencji seksualnych, upoledzeniem umysowym lub uzalenieniem od alkoholu lub innego rodka odurzajcego; przed orzeczeniem tego rodka sd wysuchuje lekarzy psychiatrw oraz psychologa, a w sprawach osb z zaburzeniami preferencji seksualnych - take lekarza seksuologa. Art. 94. [Niepoczytalno i zakad psychiatryczny] 1. Jeeli sprawca, w stanie niepoczytalnoci okrelonej w art. 31 1, popeni czyn zabroniony o znacznej spoecznej szkodliwoci i zachodzi wysokie prawdopodobiestwo, e popeni taki czyn ponownie, sd orzeka umieszczenie sprawcy w odpowiednim zakadzie psychiatrycznym. 2. Czasu pobytu w zakadzie nie okrela si z gry; sd orzeka zwolnienie sprawcy, jeeli jego dalsze pozostawanie w zakadzie nie jest konieczne. 3. Sd moe zarzdzi ponowne umieszczenie sprawcy okrelonego w 1 w odpowiednim zakadzie psychiatrycznym, jeeli przemawiaj za tym okolicznoci

wymienione w 1 lub w art. 93; zarzdzenie nie moe by wydane po upywie 5 lat od zwolnienia z zakadu. Art. 95. [Poczytalno ograniczona i zakad karny] 1. Skazujc sprawc na kar pozbawienia wolnoci bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestpstwo popenione w stanie ograniczonej poczytalnoci okrelonej w art. 31 2, sd moe orzec umieszczenie sprawcy w zakadzie karnym, w ktrym stosuje si szczeglne rodki lecznicze lub rehabilitacyjne. 2. Jeeli wyniki leczenia lub rehabilitacji za tym przemawiaj, sd moe sprawc okrelonego w 1, skazanego na kar nie przekraczajc 3 lat pozbawienia wolnoci, warunkowo zwolni na zasadach okrelonych w art. 77-82, bez ogranicze wynikajcych z art. 78 1 lub 2; dozr jest obowizkowy. Art. 95a. [Zakad zamknity; leczenie ambulatoryjne] 57 1.58 Skazujc sprawc na kar pozbawienia wolnoci bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestpstwo skierowane przeciwko wolnoci seksualnej, popenione w zwizku z zaburzeniami preferencji seksualnych, sd moe orzec umieszczenie sprawcy, po odbyciu tej kary, w zakadzie zamknitym albo skierowanie go na leczenie ambulatoryjne, w celu przeprowadzenia terapii farmakologicznej lub psychoterapii, zmierzajcych do zapobieenia ponownemu popenieniu takiego przestpstwa, w tym w szczeglnoci poprzez obnienie zaburzonego popdu seksualnego sprawcy. Terapii farmakologicznej nie stosuje si, jeeli jej przeprowadzenie spowodowaoby niebezpieczestwo dla ycia lub zdrowia skazanego. 1a. Sd orzeka umieszczenie sprawcy, o ktrym mowa w 1, skazanego za przestpstwo okrelone w art. 197 3 pkt 2 lub 3 w zakadzie zamknitym albo skierowanie go na leczenie ambulatoryjne. 2. W okresie do 6 miesicy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem lub przed wykonaniem kary sd ustala: 1) potrzeb i sposb wykonywania orzeczonego rodka, o ktrym mowa w 1, 2) sposb wykonywania orzeczonego rodka, o ktrym mowa w 1a. 2a. Sd moe zarzdzi zmian sposobu wykonywania rodka zabezpieczajcego okrelonego w 1 lub 1a. 2b. Sd zarzdza umieszczenie w zakadzie zamknitym, jeeli sprawca uchyla si od leczenia ambulatoryjnego okrelonego w 1 lub 1a. 3. Przepisy art. 94 2 i 3 stosuje si odpowiednio. Art. 96. [Zakad leczenia odwykowego] 1. Skazujc sprawc na kar pozbawienia wolnoci bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestpstwo popenione w zwizku z uzalenieniem od alkoholu lub innego rodka odurzajcego, sd moe orzec umieszczenie sprawcy w zamknitym zakadzie leczenia odwykowego, jeeli zachodzi wysokie prawdopodobiestwo ponownego popenienia przestpstwa zwizanego z tym uzalenieniem. 2. rodka okrelonego w 1 nie orzeka si, jeeli sprawc skazano na kar pozbawienia wolnoci przekraczajc 2 lata. 3. Czasu pobytu w zamknitym zakadzie leczenia odwykowego nie okrela si z gry; nie moe on trwa krcej ni 3 miesice i duej ni 2 lata. O zwolnieniu z zakadu rozstrzyga sd na podstawie wynikw leczenia, po zapoznaniu si z opini prowadzcego leczenie. 4. Na poczet kary sd zalicza okres pobytu skazanego w zakadzie, o ktrym mowa w 1. Art. 97. [Leczenie ambulatoryjne lub rehabilitacja] 1. W zalenoci od postpw leczenia sprawcy okrelonego w art. 96 1 sd moe go skierowa, na okres prby od 6 miesicy do lat 2, na leczenie ambulatoryjne lub rehabilitacj w placwce leczniczo-rehabilitacyjnej, oddajc go rwnoczenie pod dozr kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji spoecznej, do ktrej dziaalnoci naley troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym. 2. Sd moe zarzdzi ponowne umieszczenie skazanego w zamknitym zakadzie leczenia odwykowego albo w zakadzie karnym, jeeli skazany w okresie prby uchyla si

od poddania si leczeniu lub rehabilitacji albo popenia przestpstwo lub raco narusza porzdek prawny albo regulamin placwki leczniczo-rehabilitacyjnej. 3. Jeeli w okresie prby i w cigu dalszych 6 miesicy nie zarzdzono ponownego umieszczenia skazanego w zamknitym zakadzie leczenia odwykowego albo w zakadzie karnym, kar uwaa si za odbyt z upywem okresu prby. Rozdzia XI. Przedawnienie Art. 101. [Przedawnienie karalnoci] 1.64 Karalno przestpstwa ustaje, jeeli od czasu jego popenienia upyno lat: 1) 30 - gdy czyn stanowi zbrodni zabjstwa, 2) 20 - gdy czyn stanowi inn zbrodni, 2a) 15 - gdy czyn stanowi wystpek zagroony kar pozbawienia wolnoci przekraczajc 5 lat, 3) 10 - gdy czyn stanowi wystpek zagroony kar pozbawienia wolnoci przekraczajc 3 lata, 4) 5 - gdy chodzi o pozostae wystpki. 5) (uchylono) 2. Karalno przestpstwa ciganego z oskarenia prywatnego ustaje z upywem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedzia si o osobie sprawcy przestpstwa, nie pniej jednak ni z upywem 3 lat od czasu jego popenienia. 3. W wypadkach przewidzianych w 1 lub 2, jeeli dokonanie przestpstwa zaley od nastpienia okrelonego w ustawie skutku, bieg przedawnienia rozpoczyna si od czasu, gdy skutek nastpi. 4.65 Przedawnienie karalnoci przestpstw okrelonych w art. 199 2 i 3, art. 200, art. 202 2 i 4 oraz art. 204 3, jak rwnie przestpstw okrelonych w art. 197, art. 201, art. 202 3, art. 203 i art. 204 4, w przypadku gdy pokrzywdzonym jest maoletni - nie moe nastpi przed upywem 5 lat od ukoczenia przez pokrzywdzonego 18 lat. Rozdzia XII. Zatarcie skazania Art. 106. [Skutki] Z chwil zatarcia skazania uwaa si je za niebye; wpis o skazaniu usuwa si z rejestru skazanych. Art. 106a. [Przestpstwo nieulegajce zatarciu] 67 Nie podlega zatarciu skazanie na kar pozbawienia wolnoci bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestpstwo przeciwko wolnoci seksualnej i obyczajnoci, jeeli pokrzywdzony by maoletnim poniej lat 15. Rozdzia XIV. Objanienie wyrae ustawowych Art. 115. [Czyn zabroniony] 1. Czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach okrelonych w ustawie karnej. 2. [Stopie spoecznej szkodliwoci] Przy ocenie stopnia spoecznej szkodliwoci czynu sd bierze pod uwag rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrzdzonej lub grocej szkody, sposb i okolicznoci popenienia czynu, wag naruszonych przez sprawc obowizkw, jak rwnie posta zamiaru, motywacj sprawcy, rodzaj naruszonych regu ostronoci i stopie ich naruszenia. 3. [Przestpstwo podobne] Przestpstwami podobnymi s przestpstwa nalece do tego samego rodzaju; przestpstwa z zastosowaniem przemocy lub groby jej uycia albo przestpstwa popenione w celu osignicia korzyci majtkowej uwaa si za przestpstwa podobne. 4. 73[Korzy majtkowa lub osobista] Korzyci majtkow lub osobist jest korzy zarwno dla siebie, jak i dla kogo innego. 5.74 Mieniem znacznej wartoci jest mienie, ktrego warto w czasie popenienia czynu zabronionego przekracza 200 000 zotych. 6.75 Mieniem wielkiej wartoci jest mienie, ktrego warto w czasie popenienia czynu zabronionego przekracza 1 000 000 zotych.

 7. [Szkoda] Przepisy 5 i 6 stosuje si do okrelenia "znaczna szkoda" oraz "szkoda w wielkich rozmiarach". 8. 76(uchylony) 9. [Rzecz ruchoma lub przedmiot] Rzecz ruchom lub przedmiotem jest take polski albo obcy pienidz lub inny rodek patniczy oraz dokument uprawniajcy do otrzymania sumy pieninej albo zawierajcy obowizek wypaty kapitau, odsetek, udziau w zyskach albo stwierdzenie uczestnictwa w spce. 10. [Modociany] Modocianym jest sprawca, ktry w chwili popenienia czynu zabronionego nie ukoczy 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat.

KODEKS KARNY WYKONAWCZY

ROZDZIA II Organy postpowania wykonawczego Art. 2. Organami postpowania wykonawczego s: 1) sd pierwszej instancji, 2) sd penitencjarny, 3) prezes sdu lub upowaniony sdzia, 4) sdzia penitencjarny, 5) dyrektor zakadu karnego, aresztu ledczego, a take dyrektor okrgowy i Dyrektor Generalny Suby Wiziennej albo osoba kierujca innym zakadem przewidzianym w przepisach prawa karnego wykonawczego oraz komisja penitencjarna, 6) sdowy kurator zawodowy, 7) sdowy lub administracyjny organ egzekucyjny, 8) urzd skarbowy, 9) odpowiedni terenowy organ administracji rzdowej lub samorzdu terytorialnego, 10) inny organ uprawniony przez ustaw do wykonywania orzecze. ROZDZIA VIII Grzywna Art. 44. 1. Skazanego na grzywn sd wzywa do jej uiszczenia w terminie 30 dni. 2. W razie bezskutecznego upywu wyznaczonego terminu grzywn ciga si w drodze egzekucji. Art. 45. 1. Jeeli egzekucja grzywny okae si bezskuteczna lub z okolicznoci sprawy wynika, e byaby ona bezskuteczna, sd moe zamieni grzywn nieprzekraczajc stu dwudziestu stawek dziennych, po uprzednim wyraeniu zgody przez skazanego, na prac spoecznie uyteczn, przyjmujc, e dziesi stawek dziennych jest rwnowanych miesicowi pracy spoecznie uytecznej, z zaokrgleniem do penego miesica. Prac spoecznie uyteczn okrela si w miesicach; ustalajc wymiar godzin pracy w stosunku miesicznym, sd kieruje si wskazaniami zawartymi w art. 53 Kodeksu karnego.

 2. Do wykonywania pracy, o ktrej mowa w 1, stosuje si odpowiednio przepisy art. 35 1 Kodeksu karnego oraz art. 53, art. 5458, art. 60, 62 i 63. 3. Przepisy 1 i 2 stosuje si odpowiednio do grzywny okrelonej kwotowo, z tym e grna granica grzywny podlegajcej zamianie nie moe przekroczy 240 000 zotych, a miesic pracy spoecznie uytecznej jest rwnowany grzywnie w kwocie do 20 000 zotych. orzeczenia Art. 46. 1. Jeeli skazany, mimo moliwoci, nie uici grzywny w terminie ani te nie podejmie orzeczonej zastpczej formy jej wykonania okrelonej w art. 45 i zostanie stwierdzone, e nie mona jej cign w drodze egzekucji, sd orzeka wykonanie zastpczej kary pozbawienia wolnoci przyjmujc, e jeden dzie pozbawienia wolnoci jest rwnowany dwm stawkom dziennym; kara zastpcza nie moe przekracza 12 miesicy pozbawienia wolnoci, jak rwnie grnej granicy kary pozbawienia wolnoci za dane przestpstwo, a jeeli ustawa nie przewiduje za dane przestpstwo kary pozbawienia wolnoci, grna granica zastpczej kary pozbawienia wolnoci nie moe przekroczy 6 miesicy. orzeczenia 2. W razie gdy grzywna zostaa uiszczona lub cignita w drodze egzekucji tylko w czci albo tylko w czci wykonana w formie pracy spoecznie uytecznej, sd okrela wymiar zastpczej kary pozbawienia wolnoci wedug zasad przewidzianych w 1. 3. Sd moe warunkowo zawiesi wykonanie zastpczej kary pozbawienia wolnoci na okres prby, ktry wynosi od roku do 2 lat. Przepisy art. 69 1 i 2 oraz art. 75 Kodeksu karnego stosuje si odpowiednio. 4. Przepisy 13 stosuje si odpowiednio do grzywny okrelonej kwotowo, z tym e jeden dzie pozbawienia wolnoci jest rwnowany grzywnie w kwocie od 20 do 4 000 zotych. orzeczenia Art. 47. 1. Jeeli grzywna zostaa uiszczona w czci, prezes sdu lub upowaniony sdzia zarzdza zmniejszenie kary zastpczej w sposb odpowiadajcy stosunkowi kwoty zapaconej do wysokoci grzywny. 2. Od zastpczej kary pozbawienia wolnoci lub wykonywania pracy, o ktrej mowa w art. 45 1, skazany moe si w kadym czasie zwolni przez zoenie kwoty pieninej przypadajcej jeszcze do uiszczenia tytuem grzywny. 3. W uzasadnionych wypadkach sd moe na wniosek skazanego, wobec ktrego orzeczono wykonanie zastpczej kary pozbawienia wolnoci, zamieni t kar na wykonywanie pracy, o ktrej mowa w art. 45 1. W takim wypadku przepisy art. 45 i 46 stosuje si odpowiednio. Ponowna zamiana zastpczej kary pozbawienia wolnoci na wykonywanie pracy, o ktrej mowa w art. 45 1, jest niedopuszczalna. 4. Jeeli skazany uici w wymaganym terminie co najmniej poow grzywny, a egzekucja pozostaej czci okazaa si bezskuteczna, sd orzekajc wykonanie zastpczej kary pozbawienia wolnoci moe okreli jej wymiar, stosujc, zgodnie z art. 46, przeliczenie korzystniejsze dla skazanego od przeliczenia przyjtego w wyroku. Przepis stosuje si odpowiednio do wykonywania pracy, o ktrej mowa w art. 45 1. Art. 65. 1. Jeeli skazany uchyla si od odbywania kary ograniczenia wolnoci, sd zamienia j na zastpcz kar grzywny, przyjmujc jeden dzie kary ograniczenia wolnoci za rwnowany jednej stawce dziennej; sd okrela w takim wypadku wysoko jednej stawki dziennej kierujc si wskazaniami zawartymi w art. 33 3Kodeksu karnego. Uchylaniem si moe by rwnie uporczywe naruszanie cicych na nim obowizkw.

10

 2. Jeeli orzeczenie zastpczej kary grzywny byoby niecelowe z uwagi na brak moliwoci jej uiszczenia lub cignicia w drodze egzekucji, sd okrela zastpcz kar pozbawienia wolnoci przyjmujc, e jeden dzie zastpczej kary pozbawienia wolnoci jest rwnowany dwm dniom ograniczenia wolnoci, i orzeka jej wykonanie. orzeczenia 3. Jeeli skazany, mimo moliwoci uiszczenia zastpczej kary grzywny, nie uici jej w terminie, a zostanie stwierdzone, e nie mona jej cign w drodze egzekucji, sd orzeka wykonanie zastpczej kary pozbawienia wolnoci, kierujc si odpowiednio zasadami okrelonymi w 2. 4. Jeeli ustawa nie przewiduje za dane przestpstwo kary pozbawienia wolnoci, grna granica zastpczej kary pozbawienia wolnoci nie moe przekroczy 6 miesicy. 5. Sd moe wstrzyma wykonanie zastpczej kary pozbawienia wolnoci w wypadku, gdy skazany podejmie nakazan prac i podda si rygorom z ni zwizanym; wstrzymanie nastpuje do czasu wykonania orzeczonej kary ograniczenia wolnoci. ODDZIA 2 Zakady karne Art. 68. Zakady karne podlegaj Ministrowi Sprawiedliwoci. Art. 69. Kar pozbawienia wolnoci wykonuje nastpujcych rodzajach zakadw karnych: 1) zakadach karnych dla modocianych, 2) zakadach karnych dla odbywajcych kar po raz pierwszy, 3) zakadach karnych dla recydywistw penitencjarnych, 4) zakadach karnych dla odbywajcych kar aresztu wojskowego. Art. 70. 1. Zakady karne wymienione w art. 69 mog by organizowane jako: 1) zakady karne typu zamknitego, 2) zakady karne typu potwartego, 3) zakady karne typu otwartego. 2. Zakady karne, o ktrych mowa w 1, rni si w szczeglnoci stopniem zabezpieczenia, izolacji skazanych oraz wynikajcymi z tego ich obowizkami i uprawnieniami w zakresie poruszania si w zakadzie i poza jego obrbem. ODDZIA 3 Wykonywanie kary i jej indywidualizacja Art. 79. 1. Skazanego na kar pozbawienia wolnoci lub zastpcz kar pozbawienia wolnoci sd wzywa do stawienia si w zakadzie karnym w wyznaczonym terminie wraz z dokumentem stwierdzajcym tosamo. W uzasadnionych wypadkach sd moe poleci doprowadzenie skazanego do zakadu karnego bez wezwania. orzeczenia si, z zastrzeeniem art. 87 4, w

11

 2. Jeeli skazany, mimo wezwania, nie stawi si w zakadzie karnym, sd poleca go doprowadzi. Kosztami doprowadzenia sd obcia skazanego. 3. Jeeli skazanym jest onierz, a sd zarzdza doprowadzenie go do zakadu karnego, obowizek doprowadzenia spoczywa na waciwych organach wojskowych. Art. 79a. 1. Przy przyjciu do zakadu karnego skazany okazuje dokument stwierdzajcy tosamo, podaje dane osobowe, informuje o zmianie danych osobowych, o miejscu zameldowania lub przebywania bez zameldowania, o uprzedniej karalnoci, o stanie zdrowia, a take o cicych na nim zobowizaniach alimentacyjnych. Skazany moe by take poddany czynnociom majcym na celu jego identyfikacj, a w szczeglnoci: sfotografowaniu, ogldzinom zewntrznym ciaa, pobraniu odciskw oraz okazaniu innym osobom. 2. Skazany przekazuje do depozytu dokumenty, pienidze, przedmioty wartociowe i inne przedmioty, ktrych nie moe posiada w celi. Art. 79b. 1. Skazanego przyjtego do zakadu karnego umieszcza si w celi przejciowej, na okres niezbdny, nie duej jednak ni na 14 dni, dla poddania go wstpnym badaniom lekarskim, zabiegom sanitarnym i wstpnym badaniom osobopoznawczym oraz zapoznania z podstawowymi aktami prawnymi dotyczcymi wykonywania kary pozbawienia wolnoci i porzdkiem wewntrznym zakadu karnego. 2. Umieszczenia w celi przejciowej nie stosuje si do skazanego przetransportowanego z innego zakadu karnego albo aresztu ledczego, jeeli by ju poddany badaniom i zabiegom, o ktrych mowa w 1. 3. Skazanego informuje si o obliczonym okresie wykonywania kary. Przyjcie informacji do wiadomoci skazany potwierdza podpisem. Art. 82. 1. W celu stwarzania warunkw sprzyjajcych indywidualnemu postpowaniu ze skazanymi, zapobieganiu szkodliwym wpywom skazanych zdemoralizowanych oraz zapewnieniu skazanym bezpieczestwa osobistego, wyboru waciwego systemu wykonywania kary, rodzaju i typu zakadu karnego oraz rozmieszczenia skazanych wewntrz zakadu karnego dokonuje si ich klasyfikacji. 2. Klasyfikacji skazanych dokonuje si majc na wzgldzie w szczeglnoci: 1) pe, 2) wiek, 3) uprzednie odbywanie kary pozbawienia wolnoci, 4) umylno lub nieumylno czynu, 5) czas pozostaej do odbycia kary pozbawienia wolnoci, 6) stan zdrowia fizycznego i psychicznego, w tym stopie uzalenienia od alkoholu, rodkw odurzajcych lub psychotropowych, 7) stopie demoralizacji i zagroenia spoecznego, 8) rodzaj popenionego przestpstwa. 3. Podstaw klasyfikacji s w szczeglnoci badania osobopoznawcze.

12

Art. 84. 1. W zakadzie karnym dla modocianych odbywaj kar skazani, ktrzy nie ukoczyli 21 roku ycia; w uzasadnionych wypadkach skazany moe odbywa kar w tym zakadzie po ukoczeniu 21 roku ycia. 2. Jeeli jest to uzasadnione potrzebami oddziaywania, dorosy skazany po raz pierwszy, wyrniajcy si dobr postaw, moe, za swoj zgod, odbywa kar w zakadzie karnym dla modocianych; korzysta on wtedy z takich uprawnie jak modociany. 3. Modocianego, ktremu pozostao co najmniej 6 miesicy do nabycia prawa do ubiegania si o warunkowe zwolnienie lub sprawiajcego trudnoci wychowawcze, poddaje si badaniom psychologicznym; przepisy art. 83 stosuje si odpowiednio. Art. 85. W zakadzie karnym dla odbywajcych kar po raz pierwszy osadza si rwnie skazanych odbywajcych zastpcz kar pozbawienia wolnoci orzeczon w tej samej sprawie oraz skazanych na kar pozbawienia wolnoci nie wymienionych w art. 86. Art. 86. W zakadzie karnym dla recydywistw penitencjarnych odbywaj kar doroli skazani za przestpstwo umylne na kar pozbawienia wolnoci lub zastpcz kar pozbawienia wolnoci oraz ukarani za wykroczenia umylne zasadnicz lub zastpcz kar aresztu, ktrzy uprzednio ju odbywali takie kary lub kar aresztu wojskowego za umylne przestpstwa lub wykroczenia, chyba e szczeglne wzgldy resocjalizacyjne przemawiaj za skierowaniem ich do zakadu karnego dla odbywajcych kar po raz pierwszy. Art. 87. 1. Kobiety odbywaj kar pozbawienia wolnoci odrbnie od mczyzn. 2. Skazana kobieta odbywa kar w zakadzie karnym typu potwartego, chyba e stopie demoralizacji lub wzgldy bezpieczestwa przemawiaj za odbywaniem kary w zakadzie karnym innego typu. 3. Kobiecie ciarnej lub karmicej zapewnia si opiek specjalistyczn. 4. W celu umoliwienia matce pozbawionej wolnoci sprawowania staej i bezporedniej opieki nad dzieckiem organizuje si przy wskazanych zakadach karnych domy dla matki i dziecka, w ktrych dziecko moe przebywa na yczenie matki do ukoczenia trzeciego roku ycia, chyba e wzgldy wychowawcze lub zdrowotne, potwierdzone opini lekarza albo psychologa, przemawiaj za oddzieleniem dziecka od matki albo za przedueniem lub skrceniem tego okresu. Decyzje w tym zakresie wymagaj zgody sdu opiekuczego. Do matek pozbawionych wolnoci sprawujcych sta i bezporedni opiek nad dzieckiem przepisu art. 69 nie stosuje si. 5. Minister Sprawiedliwoci okreli, w drodze rozporzdzenia, tryb przyjmowania dzieci matek pozbawionych wolnoci do domw dla matki i dziecka przy wskazanych zakadach karnych oraz szczegowe zasady organizowania i dziaania tych placwek, uwzgldniajc sytuacje, o ktrych mowa w 34, a take potrzeby w zakresie zabezpieczenia prawidowego rozwoju dziecka. akty wykonawcze orzeczenia Art. 87a. 1. Wykonujc kar wobec skazanych sprawujcych sta piecz nad dzieckiem do lat 15, uwzgldnia si w szczeglnoci potrzeb inicjowania, podtrzymywania i zacieniania ich wizi uczuciowej z dziemi, wywizywania si z obowizkw alimentacyjnych oraz wiadczenia pomocy materialnej dzieciom, a take wspdziaania z placwkami opiekuczo-wychowawczymi, w ktrych te dzieci przebywaj. 2. Skazani sprawujcy sta piecz nad dziemi, ktre przebywaj w placwkach opiekuczo-wychowawczych, powinni by w miar moliwoci osadzani w odpowiednich zakadach karnych, pooonych najbliej miejsca pobytu dzieci.

13

Art. 92. W zakadzie karnym typu otwartego: 1) cele mieszkalne skazanych pozostaj otwarte przez ca dob, 2) skazanych zatrudnia si przede wszystkim poza terenem zakadu karnego, bez konwojenta, na pojedynczych stanowiskach pracy, 3) skazanym mona zezwala na uczestniczenie w nauczaniu, szkoleniu oraz zajciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakadu karnego, 4) skazani mog bra udzia w organizowanych przez administracj, poza terenem zakadu karnego, grupowych zajciach kulturalno-owiatowych lub sportowych, 5) skazanym mona zezwala na udzia w zajciach i imprezach kulturalno-owiatowych lub sportowych organizowanych poza terenem zakadu karnego, 6) skazani mog porusza si po terenie zakadu karnego w czasie i miejscach ustalonych w porzdku wewntrznym, 7) skazani mog korzysta z wasnej odziey, bielizny i obuwia, 8) skazani mog otrzymywa z depozytu zakadu karnego pienidze pozostajce do ich dyspozycji, 9) skazanym mona udziela przepustek z zakadu karnego, nie czciej ni raz w miesicu, cznie na okres nie przekraczajcy 28 dni w roku, 10) skazany moe korzysta z nieograniczonej liczby widze, 11) widzenia skazanych mog podlega nadzorowi administracji zakadu karnego. Rozmowy skazanych w trakcie widze nie podlegaj kontroli administracji zakadu karnego, 12) skazanym, w miar moliwoci, stwarza si warunki do przygotowywania dodatkowych posikw we wasnym zakresie, 13) korespondencja skazanych nie podlega cenzurze administracji zakadu karnego, 14) rozmowy telefoniczne skazanych nie podlegaj kontroli administracji zakadu karnego. Art. 93. Do przepustek okrelonych w art. 91 pkt 7 i art. 92 pkt 9 stosuje si odpowiednio przepisy art. 139 1, 2, 5, 7 i 8 oraz art. 140. Art. 94. Skazany na kar aresztu wojskowego odbywa kar w zakadzie karnym typu otwartego, chyba e szczeglne wzgldy przemawiaj za potrzeb osadzenia skazanego w zakadzie karnym innego typu. Art. 95. 1. W systemie programowanego oddziaywania odbywaj kar skazani modociani, a take skazani doroli, ktrzy po przedstawieniu im projektu programu oddziaywania wyraaj zgod na wspudzia w jego opracowaniu i wykonaniu. 2. W programach oddziaywania ustala si zwaszcza: rodzaje zatrudnienia i nauczania skazanych, ich kontakty przede wszystkim z rodzin i innymi osobami bliskimi, wykorzystywanie czasu wolnego, moliwoci wywizywania si z cicych na nich obowizkw oraz inne przedsiwzicia niezbdne dla przygotowania skazanych do powrotu do spoeczestwa. 3. Wykonywanie programw oddziaywania podlega okresowym ocenom; programy te mog ulega zmianom.

14

 4. Jeeli zachodz warunki okrelone w art. 96, skazanego przenosi si do odbywania kary w systemie terapeutycznym. Skazanego dorosego przenosi si do odbywania kary w systemie zwykym, jeeli nie przestrzega on wymaga ustalonych w programie oddziaywania. Art. 96. 1. W systemie terapeutycznym odbywaj kar skazani z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi, w tym skazani za przestpstwo okrelone w art. 197203 Kodeksu karnego, popenione w zwizku z zaburzeniami preferencji seksualnych, upoledzeni umysowo, a take uzalenieni od alkoholu albo innych rodkw odurzajcych lub psychotropowych oraz skazani niepenosprawni fizycznie wymagajcy oddziaywania specjalistycznego, zwaszcza opieki psychologicznej, lekarskiej lub rehabilitacyjnej. 2. W systemie terapeutycznym odbywaj kar rwnie skazani, o ktrych mowa w art. 95 1 Kodeksu karnego. 3. Jeeli przemawiaj za tym wzgldy lecznicze i wychowawcze, terapeutycznym mog odbywa kar take inni skazani, za ich zgod. w oddziale

4. Kar pozbawienia wolnoci w systemie terapeutycznym wykonuje si przede wszystkim w oddziale terapeutycznym o okrelonej specjalizacji. orzeczenia Art. 97. 1. Wykonujc kar w systemie terapeutycznym, uwzgldnia si w postpowaniu ze skazanymi w szczeglnoci potrzeb zapobiegania pogbianiu si patologicznych cech osobowoci, przywracania rwnowagi psychicznej oraz ksztatowania zdolnoci wspycia spoecznego i przygotowania do samodzielnego ycia. 2. Wykonywanie kary dostosowuje si do potrzeb w zakresie leczenia, zatrudnienia, nauczania i wymaga higienicznosanitarnych. Jeeli wzgldy zdrowotne tego wymagaj, organizuje si zatrudnienie w warunkach pracy chronionej. 3. Skazanych, ktrzy nie wymagaj ju oddziaywania specjalistycznego, o ktrym mowa w art. 96, przenosi si do odpowiedniego systemu wykonywania kary. Art. 98. W systemie zwykym skazany moe korzysta z dostpnego w zakadzie karnym zatrudnienia, nauczania oraz zaj kulturalno-owiatowych i sportowych. Art. 99. 1. Zastpcz kar pozbawienia wolnoci wykonuje si w systemie zwykym, w miar moliwoci w oddzieleniu od innych skazanych, chyba e szczeglne wzgldy przemawiaj za skierowaniem skazanego do innego systemu. 2. Ukarani kar aresztu orzeczon za wykroczenie lub karami porzdkowymi oraz osoby, wobec ktrych zastosowano rodki przymusu skutkujce pozbawienie wolnoci, odbywaj je oddzielnie od skazanych, w systemie zwykym, chyba e szczeglne wzgldy przemawiaj za skierowaniem do innego systemu. 3. Jeeli wobec skazanego wykonywana jest kolejno kara pozbawienia wolnoci, a nastpnie kara orzeczona za wykroczenie albo kara porzdkowa lub rodek przymusu skutkujcy pozbawienie wolnoci, to w czasie wykonywania tej kary lub rodka skazany pozostaje w takim systemie wykonywania kary, do jakiego zosta skierowany w czasie odbywania kary pozbawienia wolnoci. Art. 100. Skazany odbywa kar we waciwym zakadzie karnym, pooonym, w miar moliwoci, najbliej jego miejsca zamieszkania. Przeniesienie skazanego do innego zakadu moe nastpi tylko z uzasadnionych powodw. ODDZIA 4

15

Prawa i obowizki skazanego Art. 101. Skazanego po osadzeniu w zakadzie karnym naley bezzwocznie poinformowa o przysugujcych mu prawach i cicych na nim obowizkach, a zwaszcza umoliwi mu zapoznanie si z przepisami niniejszego kodeksu i regulaminu organizacyjnoporzdkowego wykonywania kary pozbawienia wolnoci, oraz podda odpowiednim badaniom lekarskim i zabiegom sanitarnym. Art. 102. Skazany ma prawo w szczeglnoci do: 1) odpowiedniego ze wzgldu na zachowanie zdrowia wyywienia, odziey, warunkw bytowych, pomieszcze oraz wiadcze zdrowotnych i odpowiednich warunkw higieny, 2) utrzymywania wizi z rodzin i innymi osobami bliskimi, 3) korzystania z wolnoci religijnej, 4) otrzymywania zwizanego z zatrudnieniem wynagrodzenia oraz do ubezpieczenia spoecznego w zakresie przewidzianym w odrbnych przepisach, a take pomocy w uzyskiwaniu wiadcze inwalidzkich, 5) ksztacenia i samoksztacenia oraz wykonywania twrczoci wasnej a za zgod dyrektora zakadu karnego do wytwarzania i zbywania wykonanych przedmiotw, 6) korzystania z urzdze i zaj kulturalno-owiatowych i sportowych, radia, telewizji, ksiek i prasy, 7) komunikowania si z obroc, penomocnikiem, waciwym kuratorem sdowym oraz wybranym przez siebie przedstawicielem, o ktrym mowa w art. 42, orzeczenia 8) komunikowania si z podmiotami, o ktrych mowa w art. 38 1, 9) zapoznawania si z opiniami, sporzdzonymi przez administracj zakadu karnego, stanowicymi podstaw podejmowanych wobec niego decyzji, 10) skadania wnioskw, skarg i prb organowi waciwemu do ich rozpatrzenia oraz przedstawiania ich, w nieobecnoci innych osb, administracji zakadu karnego, kierownikom jednostek organizacyjnych Suby Wiziennej, sdziemu penitencjarnemu, prokuratorowi i Rzecznikowi Praw Obywatelskich, 11) prowadzenia korespondencji, bez jej cenzurowania, z organami cigania, wymiaru sprawiedliwoci i innymi organami pastwowymi, samorzdowymi oraz z Rzecznikiem Praw Obywatelskich. Art. 103. 1. Skazani, ich obrocy i penomocnicy oraz waciwe organizacje pozarzdowe maj prawo kierowa skargi do organw powoanych na podstawie ratyfikowanych przez Rzeczpospolit Polsk umw midzynarodowych dotyczcych ochrony praw czowieka. Korespondencja, w tych sprawach, osb pozbawionych wolnoci powinna by bezzwocznie przekazywana do adresata i nie podlega cenzurze. 2. Przepis art. 8 3 stosuje si odpowiednio. Art. 104. Korzystanie przez skazanego z przysugujcych mu praw powinno nastpowa w sposb nie naruszajcy praw innych osb oraz nie zakcajcy ustalonego w zakadzie karnym porzdku.

16

Art. 105. 1. Skazanemu naley umoliwia utrzymywanie wizi przede wszystkim z rodzin i innymi osobami bliskimi przez widzenia, korespondencj, rozmowy telefoniczne, paczki i przekazy pienine, a w uzasadnionych wypadkach, za zgod dyrektora zakadu karnego, rwnie przez inne rodki cznoci, oraz uatwia utrzymywanie kontaktw z podmiotami, o ktrych mowa w art. 38 1. 2. Skazany cudzoziemiec moe prowadzi korespondencj z waciwym urzdem konsularnym, a w razie braku takiego urzdu z waciwym przedstawicielstwem dyplomatycznym oraz korzysta z widze z urzdnikiem konsularnym lub wykonujcym funkcje konsularne pracownikiem przedstawicielstwa dyplomatycznego. 3. Zakres i sposb kontaktw, o ktrych mowa w 1 i 2, w szczeglnoci nadzr nad widzeniami, cenzura korespondencji, kontrolowanie rozmw w trakcie widze i telefonicznych, s uzalenione od rodzaju i typu zakadu karnego, w ktrym skazany odbywa kar, a take od wymogw indywidualnego oddziaywania, z wyjtkiem prawa do otrzymywania paczek. 4. Dyrektor zakadu karnego podejmuje decyzje dotyczce zatrzymania korespondencji w zakadach karnych typu zamknitego i potwartego, a w zakadach karnych typu potwartego take cenzurowania korespondencji oraz kontrolowania rozmw w trakcie widze i telefonicznych, z wyjtkiem wypadkw okrelonych w art. 8 3, art. 102 pkt 11 i art. 103 1, jeeli wymagaj tego wzgldy bezpieczestwa zakadu lub porzdku publicznego, powiadamiajc o tym sdziego penitencjarnego oraz skazanego. Dyrektor zakadu karnego moe zezwoli na przekazanie skazanemu wanej wiadomoci zawartej w zatrzymanej korespondencji. 5. Doczonych do akt osobowych kopii korespondencji przed jej ocenzurowaniem oraz korespondencji zatrzymanej nie udostpnia si skazanemu. 6. Dyrektor zakadu karnego podejmuje decyzje dotyczce zatrzymania otrzymywanych i przesyanych przez skazanych paczek lub ich zniszczenia, jeeli wymagaj tego wzgldy bezpieczestwa zakadu lub porzdku publicznego, powiadamiajc o tym sdziego penitencjarnego oraz skazanego. Zniszczenie paczek odbywa si na podstawie odrbnych przepisw. 7. Skazany otrzymuje pisemne potwierdzenie odbioru w zakadzie karnym wysyanej przez niego korespondencji urzdowej. Na kopercie umieszcza si odcisk stempla z nazw zakadu karnego oraz odnotowuje si dat jej odbioru. Art. 105a. 1. Widzenie trwa 60 minut. W tym samym dniu skazanemu udziela si tylko jednego widzenia, z zastrzeeniem art. 90 pkt 6 i art. 91 pkt 8. 2. W widzeniu mog uczestniczy nie wicej ni dwie osoby penoletnie. Liczba osb niepenoletnich nie podlega ograniczeniu. Osoby do lat 15 mog korzysta z widze tylko pod opiek osb penoletnich. 3. Skazani, o ktrych mowa w art. 87a, maj prawo do dodatkowego widzenia z dziemi. 4. Widzenie z osob niebdc czonkiem rodziny lub inn osob blisk skazany moe otrzyma za zezwoleniem dyrektora zakadu karnego. 5. Widzenia odbywaj si pod nadzorem funkcjonariusza, w sposb umoliwiajcy bezporedni kontakt skazanego z osob odwiedzajc, przy oddzielnym stoliku. 6. W czasie widzenia zezwala si na spoywanie artykuw ywnociowych i napojw zakupionych przez odwiedzajcych na terenie zakadu karnego. 7. W razie naruszenia przez skazanego lub osob go odwiedzajc ustalonych zasad odbywania widzenia, moe by ono przerwane lub zakoczone przed czasem.

17

 8. Szczegowe warunki i zasady odbywania widze dyrektor zakadu karnego podaje do wiadomoci, w formie ogoszenia, w miejscu dostpnym dla odwiedzajcych. 9. Ograniczenia wynikajce z 1, 2 i 5 nie maj zastosowania do widze skazanego z osobami wymienionymi w art. 8 3 i art. 105 2. Art. 105b. 1. Skazany ma prawo korzysta, na wasny koszt, z samoinkasujcego aparatu telefonicznego. 2. W uzasadnionych wypadkach dyrektor zakadu karnego moe zezwoli skazanemu na skorzystanie z innego, ni okrelony w 1, aparatu na koszt abonenta lub skazanego, a jeeli skazany nie posiada rodkw pieninych, na koszt zakadu karnego. 3. W wypadkach zagroenia porzdku publicznego lub zagroenia dla bezpieczestwa zakadu dyrektor zakadu karnego moe na czas okrelony pozbawi skazanego uprawnienia, o ktrym mowa w 1. Art. 106. 1. Skazany ma prawo do wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posug religijnych oraz bezporedniego uczestniczenia w naboestwach odprawianych w zakadzie karnym w dni witeczne i suchania naboestw transmitowanych przez rodki masowego przekazu, a take do posiadania niezbdnych w tym celu ksiek, pism i przedmiotw. 2. Skazany ma prawo do uczestniczenia w prowadzonym w zakadzie karnym nauczaniu religii, brania udziau w dziaalnoci charytatywnej i spoecznej kocioa lub innego zwizku wyznaniowego, a take do spotka indywidualnych z duchownym kocioa lub innego zwizku wyznaniowego, do ktrego naley; duchowni ci mog odwiedza skazanych w pomieszczeniach, w ktrych przebywaj. 3. Korzystanie z wolnoci religijnej nie moe narusza zasad tolerancji ani zakca ustalonego porzdku w zakadzie karnym. 4. Minister Sprawiedliwoci, po zasigniciu opinii odpowiednich wadz duchownych kociow i innych zwizkw wyznaniowych, okreli, w drodze rozporzdzenia, szczegowe zasady wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posug religijnych w zakadach karnych i aresztach ledczych, majc na wzgldzie potrzeb zapewnienia warunkw dla indywidualnego i zbiorowego uczestnictwa osb osadzonych w tych zakadach i aresztach w naboestwach i spotkaniach. akty wykonawcze Art. 107. 1. Skazani za przestpstwo popenione z motywacji politycznej, religijnej lub przekona ideowych odbywaj kar w oddzieleniu od skazanych za inne przestpstwa; maj prawo do korzystania z wasnej odziey, bielizny i obuwia oraz nie podlegaj obowizkowi pracy. 2. Z uprawnie, o ktrych mowa w 1, nie korzystaj skazani za przestpstwa popenione z uyciem przemocy. Art. 108. 1. Administracja zakadu karnego ma obowizek podejmowania odpowiednich dziaa celem zapewnienia skazanym bezpieczestwa osobistego w czasie odbywania kary. 2. Skazany jest obowizany poinformowa niezwocznie przeoonego o zagroeniach dla jego bezpieczestwa osobistego oraz unika tych zagroe. Art. 109. 1. Skazany otrzymuje trzy razy dziennie posiki, o odpowiedniej wartoci odywczej, w tym co najmniej jeden posiek gorcy, z uwzgldnieniem zatrudnienia i wieku skazanego, a w miar moliwoci take wymogw religijnych i kulturowych oraz

18

napj do zaspokajania pragnienia. Skazany, ktrego stan zdrowia tego wymaga, otrzymuje wyywienie wedug wskaza lekarza. 2. Minister Sprawiedliwoci okrela, w drodze rozporzdzenia, warto dziennej normy wyywienia oraz rodzaje diet wydawanych osobom osadzonym w zakadach karnych i aresztach ledczych, uwzgldniajc w szczeglnoci wiek, rodzaj wykonywanej pracy, stan zdrowia oraz wpyw warunkw izolacji wiziennej na zasady ywienia. akty wykonawcze Art. 110. 1. Skazanego osadza si w celi mieszkalnej wieloosobowej lub jednoosobowej. orzeczenia 2. Powierzchnia w celi mieszkalnej, przypadajca na skazanego, wynosi nie mniej ni 3 m2. Cele wyposaa si w odpowiedni sprzt kwaterunkowy zapewniajcy skazanemu osobne miejsce do spania, odpowiednie warunki higieny, dostateczny dopyw powietrza i odpowiedni do pory roku temperatur, wedug norm okrelonych dla pomieszcze mieszkalnych, a take owietlenie odpowiednie do czytania i wykonywania pracy. 2a. Dyrektor zakadu karnego lub aresztu ledczego moe umieci skazanego na czas okrelony, nie duszy ni 90 dni, w warunkach, o ktrych mowa w 2 zdanie drugie, w celi mieszkalnej, w ktrej powierzchnia przypadajca na skazanego wynosi poniej 3 m2, nie mniej jednak ni 2 m2, w razie: 1) wprowadzenia stanu wojennego, wyjtkowego lub klski ywioowej, lub w czasie ich obowizywania, 2) ogoszenia na terenie pooenia zakadu karnego lub aresztu ledczego stanu zagroenia epidemiologicznego lub stanu epidemii albo wystpienia w zakadzie karnym lub areszcie ledczym stanu zagroenia epidemiologicznego lub stanu epidemii uwzgldniajc stopie zagroenia dla ycia i zdrowia; 3) koniecznoci zapobieenia wystpieniu innego zdarzenia stanowicego bezporednie zagroenie dla bezpieczestwa skazanego albo bezpieczestwa zakadu karnego lub aresztu ledczego albo zapobieenia skutkom takiego zdarzenia. 2b. Dyrektor zakadu karnego lub aresztu ledczego moe umieci skazanego na czas okrelony, nie duszy ni 14 dni, w warunkach, o ktrych mowa w 2 zdanie drugie, w celi mieszkalnej, w ktrej powierzchnia przypadajca na skazanego wynosi poniej 3 m2, nie mniej jednak ni 2 m2, jeeli zachodzi konieczno natychmiastowego umieszczenia w zakadzie karnym lub areszcie ledczym nieposiadajcym wolnych miejsc w celach mieszkalnych: 1) skazanego na kar pozbawienia wolnoci przekraczajc 2 lata, 2) skazanego okrelonego w art. 64 1 lub 2 oraz art. 65 Kodeksu karnego, 3) skazanego za przestpstwo okrelone w art. 197203 Kodeksu karnego, 4) skazanego, ktry samowolnie uwolni si od odbywania kary pozbawienia wolnoci, 5) skazanego, ktry korzystajc z zezwolenia na czasowe opuszczenie zakadu karnego lub aresztu ledczego, nie powrci w wyznaczonym terminie, 6) przetransportowanego na polecenie sdu lub prokuratora z innego zakadu karnego lub aresztu ledczego, w celu udziau w rozprawie lub innych czynnociach procesowych,

19

7) osoby tymczasowo aresztowanej, ukaranej kar porzdkow lub zastosowano inne rodki przymusu skutkujce pozbawienie wolnoci.

co

do

ktrej

2c. Okres, o ktrym mowa w 2b, moe by przeduony tylko za zgod sdziego penitencjarnego. czny okres umieszczenia skazanego w warunkach okrelonych w 2b nie moe przekroczy 28 dni. 2d. Wydajc decyzj na podstawie 2a2c, naley minimalizowa zagroenie pogorszenia warunkw wykonywania kary pozbawienia wolnoci i tymczasowego aresztowania oraz zmierza do szybkiego umieszczenia w celi mieszkalnej, o ktrej mowa w 2. 2e. W decyzji wydanej na podstawie 2a2c naley okreli czas oraz przyczyny umieszczenia skazanego w warunkach, w ktrych powierzchnia w celi mieszkalnej przypadajca na skazanego wynosi mniej ni 3 m2, a take oznaczy termin, do ktrego skazany ma w tych warunkach przebywa. 2f. Skarg na decyzj wydan na podstawie 2a2c sd rozpoznaje w terminie 7 dni. 2g. Decyzj o umieszczeniu skazanego w warunkach okrelonych w 2a2c naley niezwocznie uchyli, jeeli ustan przyczyny, dla ktrych zostaa ona wydana. 2h. W wypadkach przewidzianych w 2b i 2c naley zapewni skazanemu codzienne spacery dusze o p godziny oraz korzystanie z dodatkowych zaj kulturalnoowiatowych lub z zaj z zakresu kultury fizycznej i sportu. 2i. Przepisy 2b lub 2c mog by stosowane wobec tego samego skazanego nie wczeniej ni po upywie 180 dni od dnia zakoczenia okresu, na ktry nastpio poprzednie umieszczenie w warunkach w nich okrelonych. 3. Urzdzenia sanitarne w zakadzie karnym typu potwartego i otwartego mog by usytuowane poza celami mieszkalnymi. 4. Przy umieszczaniu skazanego w celi mieszkalnej bierze si pod uwag w szczeglnoci: 1) decyzj klasyfikacyjn, 2) konieczno oddzielenia skazanego od tymczasowo aresztowanego, 3) potrzeb zapewnienia porzdku oraz bezpieczestwa w zakadzie karnym, 4) zalecenia lekarskie, psychologiczne i rehabilitacyjne, 5) potrzeb ksztatowania waciwej atmosfery wrd skazanych, 6) konieczno zapobiegania samoagresji i popenianiu przestpstw w trakcie odbywania kary. 5. Minister Sprawiedliwoci okreli, w drodze rozporzdzenia, tryb postpowania waciwych organw w wypadku, gdy liczba osadzonych w zakadach karnych lub aresztach ledczych przekroczy w skali kraju ogln pojemno tych zakadw, w szczeglnoci tryb postpowania Dyrektora Generalnego Suby Wiziennej, dyrektorw okrgowych oraz dyrektorw zakadw karnych lub aresztw ledczych w zakresie zawiadamiania o przekroczonej pojemnoci odpowiednio w skali kraju, obszaru dziaania okrgowego inspektoratu oraz zakadu karnego lub aresztu ledczego, tryb postpowania dyrektorw zakadw karnych i aresztw ledczych w zakresie organizowania dodatkowych cel mieszkalnych, a take tryb postpowania prezesw sdw i kierownikw jednostek organizacyjnych prokuratury w wypadku przeludnienia zakadw karnych lub aresztw ledczych ponad ustalon pojemno w skali kraju, uwzgldniajc konieczno humanitarnego traktowania osadzonych, z poszanowaniem ich godnoci ludzkiej.

20

akty wykonawcze orzeczenia Art. 110a. 1. Skazany ma prawo posiada w celi dokumenty zwizane z postpowaniem, ktrego jest uczestnikiem, artykuy ywnociowe i wyroby tytoniowe, rodki higieny osobistej, przedmioty osobistego uytku, zegarek, listy oraz fotografie czonkw rodziny i innych osb bliskich, przedmioty kultu religijnego, materiay pimienne, notatki osobiste, ksiki, pras i gry wietlicowe. 2. Dyrektor zakadu karnego moe zezwoli skazanemu na posiadanie w celi sprztu audiowizualnego, komputerowego oraz innych przedmiotw, w tym take podnoszcych estetyk pomieszczenia lub bdcych wyrazem kulturalnych zainteresowa skazanego, jeeli posiadanie tych przedmiotw nie narusza zasad porzdku i bezpieczestwa obowizujcych w zakadzie karnym. 3. Skazany nie moe posiada w celi albo przekazywa do depozytu w trakcie pobytu w zakadzie karnym przedmiotw, ktrych wymiary lub ilo naruszaj obowizujcy porzdek albo utrudniaj konwojowanie. Przedmioty te przesya si, na koszt skazanego, do wskazanej przez niego osoby, instytucji lub organizacji. W uzasadnionym wypadku przedmioty te mog by przesane na koszt zakadu karnego. 4. Skazany nie moe posiada, poza depozytem, rodkw cznoci oraz przedmiotw i dokumentw, ktre mog stanowi zagroenie dla porzdku lub bezpieczestwa w zakadzie karnym. Art. 111. 1. Skazany otrzymuje do uytku, z zakadu karnego, odpowiedni do pory roku odzie, bielizn oraz obuwie, o ile nie korzysta z wasnych. Skazanemu zapewnia si warunki niezbdne do utrzymania higieny osobistej, w szczeglnoci otrzymuje on z zakadu karnego pociel oraz inne rodki do utrzymania higieny i czystoci w celi. 2. W czasie przeprowadzania czynnoci procesowych, transportowania oraz w innych uzasadnionych wypadkach skazany korzysta z wasnej odziey, bielizny i obuwia, chyba e s one nieodpowiednie ze wzgldu na por roku lub zniszczone albo jeeli przemawiaj przeciwko temu wzgldy bezpieczestwa. Art. 112. 1. Skazany korzysta z niezbdnego dla zdrowia wypoczynku, w szczeglnoci z prawa do co najmniej godzinnego spaceru i 8-godzinnego czasu przeznaczonego na sen w cigu doby. Skazana, o ktrej mowa w art. 87 3 i 4, ma prawo do korzystania z duszego spaceru. 2. W razie naruszenia przez skazanego ustalonego sposobu odbywania spaceru, spacer moe by zakoczony przed czasem. Art. 113. 1. Skazany przekazuje do depozytu rodki pienine i przedmioty wartociowe posiadane w zakadzie karnym. rodki pienine pozostawione w depozycie nie podlegaj oprocentowaniu. orzeczenia 2. Do dyspozycji skazanego pozostaj rodki pienine pozostae po wywizaniu si z cicych na nim zobowiza objtych egzekucj oraz po dokonaniu gromadzenia rodkw, o ktrych mowa w art. 126 1. 3. rodki pienine, o ktrych mowa w 2, skazany moe przekaza na wybrany rachunek bankowy, ksieczk oszczdnociow lub pozostawi w depozycie. 4. Na pisemny wniosek skazanego wydaje si mu z depozytu przedmioty wartociowe niezajte podczas postpowania egzekucyjnego oraz jeeli nie zakca to ustalonego w zakadzie karnym porzdku i nie narusza uprawnie innych osb.

21

 5. Na pisemny wniosek skazanego i na jego koszt przekazuje si rodki pienine i przedmioty wartociowe pozostajce do jego dyspozycji na rzecz okrelonych osb, instytucji i organizacji; w uzasadnionych wypadkach koszty przekazania moe pokry zakad karny. 6. Wolne od egzekucji s: 1) zapomogi przyznane skazanemu przez dyrektora zakadu karnego, 2) rodki pienine, otrzymane przez skazanego w danym miesicu, w wysokoci 10% jednego przecitnego miesicznego wynagrodzenia pracownikw. 7. W wypadku zezwolenia na czasowe opuszczenie przez skazanego zakadu karnego lub udzielenia mu przepustki, na jego pisemny wniosek, dokonuje si wypaty pozostajcych do jego dyspozycji rodkw pieninych. orzeczenia Art. 113a. 1. Skazany ma prawo co najmniej trzy razy w miesicu dokonywa zakupw artykuw ywnociowych i wyrobw tytoniowych oraz innych artykuw dopuszczonych do sprzeday w zakadzie karnym, za rodki pienine pozostajce do jego dyspozycji w depozycie. Skazana, o ktrej mowa w art. 87 3 i 4, ma prawo do dokonywania dodatkowych zakupw artykuw ywnociowych. 2. Skazanemu umoliwia si dokonanie pierwszego zakupu nie pniej ni trzeciego dnia roboczego po przyjciu do zakadu karnego. 3. Skazany ma prawo otrzyma raz na kwarta paczk z ywnoci o ciarze nieprzekraczajcym wraz z opakowaniem 5 kg. W uzasadnionym wypadku skazany moe otrzyma, za zgod dyrektora zakadu karnego, paczk przekraczajc dopuszczalny ciar. 4. Skazany moe, za zezwoleniem dyrektora zakadu karnego, otrzymywa paczki z niezbdn mu odzie, bielizn, obuwiem i innymi przedmiotami osobistego uytku oraz rodkami higieny, a po pozytywnym zaopiniowaniu przez lekarza rwnie z lekami; wydawanie lekw odbywa si na zasadach ustalonych przez lekarza. 5. Paczki podlegaj kontroli w obecnoci skazanego. W paczkach nie mog by dostarczane artykuy, ktrych sprawdzenie jest niemoliwe bez naruszenia w istotny sposb ich substancji, jak te artykuy w opakowaniach utrudniajcych kontrol ich zawartoci, a take przedmioty, o ktrych mowa w art. 110a 4. 6. Artykuy ywnociowe, uznane przez lekarza lub inn upowanion osob wykonujc zawd medyczny w podmiocie leczniczym dla osb pozbawionych wolnoci, za nienadajce si do spoycia, podlegaj zniszczeniu w obecnoci skazanego. 7. Dyrektor zakadu karnego moe, na wniosek lub po zasigniciu opinii lekarza, zezwoli skazanemu, ze wzgldu na stan jego zdrowia, na dokonywanie dodatkowych zakupw artykuw ywnociowych i otrzymywanie paczek o wikszym ciarze. Art. 114. Skazanemu, ktry nie ma moliwoci zarobkowania oraz nie posiada niezbdnych rodkw materialnych, dyrektor zakadu karnego moe przyzna miesiczn zapomog w wysokoci do 1/10 przecitnego miesicznego wynagrodzenia pracownikw. orzeczenia Art. 115. 1. Skazanemu zapewnia si bezpatne wiadczenia zdrowotne, leki i artykuy sanitarne.

22

 1a. Skazanemu odbywajcemu kar pozbawienia wolnoci nie przysuguje prawo wyboru lekarza i pielgniarki podstawowej opieki zdrowotnej, wiadczeniodawcy udzielajcego ambulatoryjnych wiadcze opieki zdrowotnej, lekarza dentysty oraz szpitala, okrelone w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o wiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135). 2. Protezy, przedmioty ortopedyczne i rodki pomocnicze zapewnia si skazanemu bezpatnie, jeeli ich brak mgby pogorszy stan zdrowia lub uniemoliwi odbywanie kary pozbawienia wolnoci, a w innych wypadkach odpatnie. 3. Minister Sprawiedliwoci, w porozumieniu z ministrem waciwym do spraw zdrowia, okreli, w drodze rozporzdzenia, warunki i sposb zaopatrzenia osb osadzonych w zakadach karnych i aresztach ledczych w protezy, przedmioty ortopedyczne i rodki pomocnicze dostarczane tym osobom bezpatnie, a take warunki odpatnoci w wypadkach, gdy nie s spenione przesanki do uzyskania ich bezpatnie, majc na wzgldzie ochron zdrowia osb osadzonych w zakadach karnych i aresztach ledczych, ich moliwoci zarobkowe oraz prawidowo wykonywania tymczasowego aresztowania oraz kar i rodkw przymusu skutkujcych pozbawienie wolnoci, a take normalne funkcjonowanie w warunkach izolacji wiziennej. akty wykonawcze 4. wiadczenia zdrowotne udzielane s skazanemu przede wszystkim przez podmioty lecznicze dla osb pozbawionych wolnoci. 5. Podmioty lecznicze inne ni podmioty, o ktrych mowa w 4, wspdziaaj z tymi podmiotami, w zapewnieniu skazanym wiadcze zdrowotnych, gdy konieczne jest w szczeglnoci: 1) natychmiastowe udzielenie wiadcze zdrowotnych ze wzgldu na zagroenie ycia lub zdrowia skazanego, 2) przeprowadzenie specjalistycznych bada, leczenia lub rehabilitacji skazanego, 3) zapewnienie wiadcze zdrowotnych skazanemu, ktry korzysta z przepustki lub czasowego zezwolenia na opuszczenie zakadu karnego. 6. W szczeglnie uzasadnionych przypadkach, dyrektor zakadu karnego, po zasigniciu opinii lekarza zakadu karnego, moe zezwoli skazanemu, na jego koszt, na leczenie przez wybranego przez niego innego lekarza, podmiotu innego ni okrelony w 4, oraz na korzystanie z dodatkowych lekw i innych wyrobw medycznych. 7. Skazanemu odbywajcemu kar pozbawienia wolnoci w zakadzie karnym typu zamknitego wiadczenia zdrowotne s udzielane w obecnoci funkcjonariusza niewykonujcego zawodu medycznego; na wniosek funkcjonariusza lub pracownika podmiotu leczniczego dla osb pozbawionych wolnoci, wiadczenia zdrowotne mog by udzielane skazanemu bez obecnoci funkcjonariusza niewykonujcego zawodu medycznego. 8. Skazanemu odbywajcemu kar pozbawienia wolnoci w zakadzie karnym typu potwartego wiadczenia zdrowotne mog by udzielane na wniosek osoby wykonujcej wiadczenie w obecnoci funkcjonariusza niewykonujcego zawodu medycznego, jeeli wymaga tego bezpieczestwo tej osoby. 9. Minister Sprawiedliwoci w porozumieniu z ministrem waciwym do spraw zdrowia okreli, w drodze rozporzdzenia, szczegowe warunki, zakres i tryb udzielania wiadcze zdrowotnych przez podmioty lecznicze dla osb pozbawionych wolnoci, majc na uwadze konieczno zapewnienia osobom pozbawionym wolnoci wiadcze opieki zdrowotnej take przez inne podmioty wykonujce dziaalno lecznicz, jeeli udzielenie

23

takich wiadcze przez podmioty lecznicze dla osb pozbawionych wolnoci nie jest moliwe, w szczeglnoci z powodu braku wyposaenia zakadw karnych i aresztw ledczych w specjalistyczny sprzt medyczny. akty wykonawcze 10. Minister Sprawiedliwoci oraz minister waciwy do spraw zdrowia, okrel, w drodze rozporzdzenia, szczegowe warunki, zakres i tryb wspdziaania podmiotw leczniczych z podmiotami, o ktrych mowa w 4, w zapewnieniu wiadcze zdrowotnych osobom pozbawionym wolnoci, gdy konieczne jest w szczeglnoci natychmiastowe udzielenie wiadczenia zdrowotnego ze wzgldu na zagroenie ycia lub zdrowia osoby pozbawionej wolnoci, przeprowadzenie specjalistycznego badania, leczenia lub rehabilitacji osoby pozbawionej wolnoci, a take zapewnienie wiadczenia zdrowotnego osobie pozbawionej wolnoci korzystajcej z przepustki lub czasowego zezwolenia na opuszczenie zakadu karnego lub aresztu ledczego. akty wykonawcze Art. 115a. 1. Osobie pozbawionej wolnoci, w razie choroby uniemoliwiajcej stawiennictwo w postpowaniu prowadzonym przez sd lub organ prowadzcy postpowanie karne, na podstawie Kodeksu postpowania karnego, w ktrym obecno osoby pozbawionej wolnoci bya obowizkowa lub gdy wnosia ona o dopuszczenie do czynnoci, bdc uprawnion do wzicia w niej udziau lub przez sd, na podstawie Kodeksu postpowania cywilnego, zawiadczenie usprawiedliwiajce niestawiennictwo wystawia lekarz podmiotu, o ktrym mowa w art. 115 4. 2. Minister Sprawiedliwoci, w porozumieniu z ministrem waciwym do spraw zdrowia, okreli, w drodze rozporzdzenia, tryb wystawiania zawiadczenia potwierdzajcego zdolno albo niezdolno stawiennictwa osoby pozbawionej wolnoci w przypadku choroby na wezwanie lub zawiadomienie sdu lub organu prowadzcego postpowanie karne oraz sposb dorczania zawiadczenia sdowi lub organowi prowadzcemu postpowanie karne, majc na uwadze konieczno zapewnienia prawidowego toku postpowania oraz uwzgldniajc specyfik opieki zdrowotnej w warunkach izolacji wiziennej. akty wykonawcze Art. 116. 1. Skazany ma obowizek przestrzegania przepisw okrelajcych zasady i tryb wykonywania kary, ustalonego w zakadzie karnym porzdku oraz wykonywania polece przeoonych i innych osb uprawnionych, a w szczeglnoci: 1) poprawnego zachowania si, 2) przestrzegania higieny osobistej i czystoci pomieszcze, w ktrych przebywa, 2a) niezwocznego zawiadomienia przeoonego o chorobie wasnej oraz o zauwaonych objawach chorobowych u innego skazanego, 3) poddania si niezalenie od obowizkw okrelonych w przepisach o zwalczaniu chorb zakanych, wenerycznych i grulicy, alkoholizmu i narkomanii przewidzianym przepisami badaniom, leczeniu, zabiegom lekarskim, sanitarnym oraz rehabilitacji a skazany, co do ktrego sdzia penitencjarny zarzdzi przeprowadzenie bada psychologicznych lub psychiatrycznych, dodatkowo udzielania osobom prowadzcym badania informacji o stanie zdrowia, przebytych chorobach i urazach oraz warunkach, w jakich si wychowywa, oraz wykonywania zleconych przez psychiatr lub psychologa czynnoci niezbdnych dla potrzeb badania, 4) wykonywania pracy, jeeli przepisy szczeglne, take wynikajce z prawa midzynarodowego, nie przewiduj zwolnienia od tego obowizku, oraz wykonywania prac porzdkowych w obrbie zakadu karnego,

24

5) dbaoci o mienie zakadu karnego oraz instytucji lub podmiotu gospodarczego, w ktrym jest zatrudniony, 6) poddania si czynnociom majcym na celu identyfikacj osoby. 2. W wypadkach uzasadnionych wzgldami porzdku lub bezpieczestwa skazany podlega kontroli osobistej. Z tych samych wzgldw kontroli podlegaj rwnie cele i inne pomieszczenia, w ktrych skazany przebywa, znajdujce si w nich przedmioty, a take przedmioty jemu dostarczane lub przekazywane przez niego innej osobie. Kontrol celi i innych pomieszcze przeprowadza si podczas nieobecnoci skazanych. 3. Kontrola osobista polega na ogldzinach ciaa oraz sprawdzeniu odziey, bielizny i obuwia, a take przedmiotw posiadanych przez skazanego. Ogldziny ciaa oraz sprawdzenie odziey i obuwia przeprowadza si w pomieszczeniu, podczas nieobecnoci osb postronnych oraz osb odmiennej pci i dokonywane s za porednictwem osoby tej samej pci. 4. Kontrola moe by przeprowadzona w kadym czasie. W razie koniecznoci dopuszczalne jest naruszenie plomb gwarancyjnych oraz uszkodzenie kontrolowanych przedmiotw w niezbdnym zakresie. 5. Znalezione w czasie kontroli przedmioty, ktrych skazany nie moe posiada, podlegaj zatrzymaniu, za przedmioty, ktrych waciciela ustalono, przekazuje si do depozytu albo przesya si na koszt skazanego, do wskazanej przez niego osoby, instytucji lub organizacji. W uzasadnionym wypadku przedmioty te mog by przesane na koszt zakadu karnego. Przedmioty i notatki, ktrych waciciela nie ustalono, podlegaj zniszczeniu, pienidze za oraz przedmioty wartociowe przekazuje si na rzecz Skarbu Pastwa albo na pomoc postpenitencjarn. 5a. W wypadkach uzasadnionych wzgldami medycznymi albo potrzeb zapewnienia bezpieczestwa skazanego jego zachowanie moe podlega monitorowaniu. Monitorowany obraz lub dwik podlega utrwalaniu. 6. Decyzje w sprawach, o ktrych mowa w 45a, podejmuje dyrektor zakadu karnego. Ze zniszczenia przedmiotw i notatek oraz przekazania pienidzy i przedmiotw wartociowych sporzdza si protok. Art. 116a. Skazanemu nie wolno: 1) uczestniczy w grupach organizowanych bez zgody lub wiedzy waciwego przeoonego, 2) posugiwa si wyrazami lub zwrotami wulgarnymi, obelywymi albo gwar przestpcw, 3) uprawia gier hazardowych, 4) spoywa alkoholu oraz uywa rodkw odurzajcych lub substancji psychotropowych, 5) odmawia przyjmowania posikw dostarczanych przez administracj zakadu karnego w celu wymuszenia okrelonej decyzji lub postpowania, a take powodowa u siebie uszkodzenia ciaa lub rozstroju zdrowia, jak rwnie nakania lub pomaga w dokonywaniu takich czynw, 6) wykonywa tatuay i zezwala na ich wykonywanie na sobie, jak rwnie nakania lub pomaga w dokonywaniu takich czynw, 7) porozumiewa si z osobami postronnymi oraz osadzonymi w innej celi, jeeli naruszaoby to ustalony w zakadzie karnym porzdek,

25

8) samowolnie zmienia celi mieszkalnej, miejsca wyznaczonego do spania, stanowiska pracy i miejsca wykonywania zleconej czynnoci, 9) zmienia wygldu zewntrznego w sposb utrudniajcy identyfikacj, w szczeglnoci poprzez zgolenie lub zapuszczenie przez skazanego wosw, brody lub wsw albo zmian ich koloru, chyba e uzyska na to zgod dyrektora zakadu karnego. Art. 117. Skazanego, u ktrego stwierdzono uzalenienie od alkoholu albo rodkw odurzajcych lub substancji psychotropowych, a take skazanego za przestpstwo okrelone w art. 197203 Kodeksu karnego, popenione w zwizku z zaburzeniami preferencji seksualnych obejmuje si, za jego zgod, odpowiednim leczeniem i rehabilitacj; w razie braku zgody o stosowaniu leczenia lub rehabilitacji orzeka sd penitencjarny. orzeczenia Art. 118. 1. W wypadku gdy wykonywanie kary pozbawienia wolnoci moe zagraa yciu skazanego lub spowodowa dla jego zdrowia powane niebezpieczestwo, dyrektor zakadu karnego, na wniosek lekarza, niezwocznie powiadamia o tym sdziego penitencjarnego. 2. W wypadku gdy yciu skazanego grozi powane niebezpieczestwo, stwierdzone co najmniej przez dwch lekarzy, mona dokona koniecznego zabiegu lekarskiego, nie wyczajc chirurgicznego, nawet mimo sprzeciwu skazanego. 3. W wypadku sprzeciwu skazanego o dokonaniu zabiegu orzeka sd penitencjarny. 4. W nagym wypadku, jeeli zachodzi bezporednie skazanego, o koniecznoci zabiegu decyduje lekarz. niebezpieczestwo mierci

orzeczenia Art. 119. 1. Skazany, ktry w celu wymuszenia okrelonej decyzji lub postpowania organu wykonawczego lub uchylenia si od cicego na nim obowizku powoduje u siebie uszkodzenie ciaa lub rozstrj zdrowia, niezalenie od odpowiedzialnoci dyscyplinarnej, moe by obciony w caoci lub w czci kosztami zwizanymi z leczeniem. orzeczenia 2. O obcieniu kosztami, o ktrych mowa w 1, orzeka sd penitencjarny. orzeczenia Art. 120. 1. W razie wyrzdzenia przez skazanego z jego winy szkody w mieniu zakadu karnego, nieprzekraczajcej dwukrotnej wysokoci przecitnego miesicznego wynagrodzenia pracownikw, dyrektor tego zakadu moe zobowiza skazanego do naprawienia tej szkody przez zapat odpowiedniej kwoty pieninej; decyzj dyrektora wraz z uzasadnieniem dorcza si zainteresowanemu. 2. Skazanemu przysuguje, w terminie 30 dni od otrzymania orzeczenia dyrektora, powdztwo o ustalenie, e naleno nie istnieje w caoci lub w czci. 3. cignicie nalenoci nastpuje w trybie przewidzianym w przepisach o postpowaniu egzekucyjnym w administracji.

26