R.

Zajonc, Uczucia a my lenie: nie trzeba si domy la , by wiedzie , co si woli Perspektywa poznawcza: (dominuj ca) Emocje jako efekt procesu przetwarzania informacji, uzale nione od poprzedzaj cych czynno ci poznawczych. Uoglniony s d emocjonalny powstaje po rozr nieniach, rozpoznaniu cech, zbadaniu i ocenie ich wa no ci. Reakcja emocjonalna zachodzi w odpowiedzi na stopie pobudzenia, upo redniczony przez z o ono , nowo , zgodno i inne zmienne r nicuj ce.
odkodowanie wy szego rz du reprezentacja poznawcza + pami

wej cia sensoryczne

odkodowanie sensoryczne

reakcja emocjonalna

ocena

Wundt: Najpierw pojawiaj si elementy emocjonalne, z szybko ci zale n od ich si y (ocena: przyjemny/nieprzyjemny). Wyobra enia, poznanie i rozpoznanie poprzedzone jest odczuciami. Trjwymiarowa teoria uczu : 1. Przyjemny nieprzyjemny; 2. Napi ty zrelaksowany; 3. Podniecony spokojny. Zajonc: Aspekty uczu i emocji w preferencjach (lubi /nie lubi r nica mi dzy d eniem a unikaniem) os dy emocjonalne (hot cognitions kiedy emocja towarzyszy informacjom lub je modyfikuje, nie: kiedy si oddziela od wywo uj cych j my li, wtedy to po prostu emocja) vs os dy poznawcze (cold cognitions). Wszelkie spostrzeganie (poza incydentalnymi spostrze eniami przy minimalnym poziomie uwagi) zawieraj doz emocji. Dla warto ciowania wystarczy minimalny stopie poznania obiektu. Psychologia spo eczna: Badanie postaw w pracach dot. dysonansu poznawczego, rwnowagi poznawczej, relacji interpersonalnych (Schachter i Singer, Heider, Miller i Laird-Johnson). [Miller i Laird-Johnson rozwa ali emocje na gruncie tradycji poznawczej, zauwa yli, e emocje wi si silnie ze rd ami energii utrzymuj cymi ca y system w ruchu, , podkre lali znacz c rol uczu ] y y Argyle: przy wyja nianiu sensu wyra enia o.b. kieruj si cz ciej tonem g osu ni tre ci Schneider, Hastorf i Ellsworth: podstaw wnioskowania dot. zwi zkw i uczu , jest wnioskowanie oparte na niewerbalnych wskazwkach

Uczucia: bardziej uzale nione od procesw energetycznych (przetwarzanie energii); mog powstawa w ka dym miejscu procesu poznawczego (odwrotnie nie do ko ca), pierwsza reakcja emocjonalna jest ca o ciowa i niejasna; mog powstawa jako efekt ci gu my li; pochodz z rwnoleg ego, oddzielnego, cz ciowo niezale nego systemu w organizmie. My li: uzale nione od procesw informacyjnych (przetwarzanie informacji);

ale: Nie ma uczu wolnych od my li (to jest dyskusyjne nie zawsze my li towarzysz uczuciom) ani my li pozbawionych uczu ! Bartlett: pierwsz rzecz , ktra wykszta ca si u o.b. s postawy (uczucia/emocje) Ittelson: pierwszy poziom reagowania na rodowisko to uoglniona reakcja emocjonalna Osgood: czynniki: warto ciowanie (dobre z e implikacje zdarze ), si a (obiekt silny s aby), aktywno (zjawisko szybkie wolne) okre laj sposoby dzia ania wobec znacz cych zdarze , maj charakter emocjonalny (komponenty emocjonalne znaczenia) s wrodzone, uniwersalne, tworz wyd wi k emocjonalny poj . Spjno w kontek cie socjopsychologicznym odnosi si do spjno ci emocjonalnej.

Decyzje w wi kszo ci podejmowane na podstawie s du emocjonalnego (co wol ), informacje na temat alternatyw s u nie do podejmowania decyzji, a do ich p niejszego usprawiedliwiania (Quandt, Kahneman i Tversky). S. K. Langer: Emocje to pierwsze ogniwo ewolucji z o onych funkcji adaptacyjnych organizmu (reagowanie emocjonalne u wszystkich zwierz t). WA NE ADAPTACYJNIE

Cechy emocji:  Nie mo na dowolnie wp ywa na reakcje emocjonalne (nie mo na kontrolowa odczuwania emocji, najwy ej ekspresj )  Zachodzenie i odnawianie si reakcji emocjonalnych zachodzi bez wysi ku  S dy emocjonalne s nieuniknione  Zale ne bardziej od kontekstu otoczenia, bardziej ca o ciowe i mniej sterowane przez procesy uwagi dowolnej, ca o ciowe  Maj tendencj do bycia nieodwo alnymi i trwa ymi (rzadko oceniamy je subiektywnie jako fa szywe, trudno je zmieni efekt uporczywo ci, efekt pierwsze stwa w formowaniu wra e i niezmienno postaw, nawet przy zaprzeczeniu poznawczym przes ankom)  Subiektywne poczucie pewno ci (przypisywanie emocjom prawdziwo ci i niezale no ci od wiadomej kontroli) S dy poznawcze dotycz cech b d cych w a ciwo ciami bod cw (skale I porz dkuj ce), s dy emocjonalne dotycz cech bod cw i preferencji danej osoby, zawsze dotycz ja (skale J stan osoby w stosunku do obiektu). S trudne do zwerbalizowania, natychmiastowe i automatyczne (komunikowanie zale ne od kana w niewerbalnych pierwotno emocji i uniwersalno ekspresji, znaczenie w interakcjach spo ecznych u zwierz t: umiej tno dok adnego r nicowania ekspresji), dzi ki kana om niewerbalnym s atwiejsze do zakomunikowania i zrozumienia W zwi zku z tym przetwarzanie emocji jest bli sze przyswojeniu i utrwaleniu czynno ci motorycznej ni listy s w (udzia aktywno ci mi niowej Lang, Schwartz, Fair, Salt, Mendel, Klerman).   Nie musz zle e od procesw poznawczych (Cooper, Osgood: nie zale y od specyficznej modalno ci zmys owej, lecz jest zwi zany z ka d z nich); emocje mog by niewra liwe na

informacje czysto poznawcze; reakcja emocjonalna pojawia si znacznie wcze niej, ni ocena cech charakterystycznych. PREFERENDA: klasa cech zwi zana bezpo rednio z emocjami, umo liwia do wiadczenie emocji prawie natychmiast; jest to efekt interakcji miedzy oglnymi cechami obiektw a wewn trznymi stanami jednostki. (Nakashima, Premack i Kintasch skalowanie kolorw na podstawie preferencji, Milord cechy fizyczne nie s u do rozpoznawania twarzy, inne, niespecyficzne, konfiguracuyjne i oglne w a ciwo ci)  Mog by oddzielone od tre ci (nieokre lone napi cie l kowe, histeria oddzielone od s dw poznawczych)

POTWIERDZENIE EMPIRYCZNE teorii Zajonca: Badania nad efektem ekspozycji wzrost atrakcyjno ci po kilku powtarzaj cych si ekspozycjach obiektu Harrison: hipoteza bod cw konkurencyjnych Berlyne: teoria optimum pobudzenia Titchner: teza o oswojeniu (familiarity) Teorie te oparte s o model poznawczy, tymczasem wyniki eksperymentw wskazuj , rozpoznawanie nie gra zasadniczej roli w tym przypadku.

Matlin: Podobanie si bod cw (znakw) jest funkcj obiektywnej i subiektywnej znajomo ci (silny efekt subiektywnej znajomo ci, ale tak e bod ce obiektywnie znajome, niezale nie od tego, czy o.b. je tak postrzega a, podoba y si bardziej) Zajonc i Moreland: prezentowanie japo skich ideogramw (podobne wyniki) Modele wyja niaj ce: A. Dwa niezale ne efekty (poznawczy i emocjonalny) bardziej pozytywne ustosunkowanie ze wzrostem ekspozycji niezale nie od procesu rozpoznawania B. Model poznawczy proces emocjonalny uprzednio upo redniczony przez rozpoznanie poznawcze. Rozpoznanie bod ca nie jest konieczne dla pojawienia si efektu ekspozycji! W. R. Wilson: rozpoznawanie metod dychotomicznego s yszenia (przeszkody z innych rde i wykonywanie dodatkowego zadania podczas ekspozycji + ocena atrakcyjno ci): takie same wyniki, przy rozpoznaniu na poziomie przypadku W. R. Wilson i Zajonc: replikacja tego efektu dla modalno ci wzrokowej (te same wyniki) Wniosek: Ludzie pos uguj si raczej s dami emocjonalnymi ni rozpoznawaniem potwierdza to istnienie preferend, ktre jednak nie s wystarczaj ce do poprawnego wykonania zadania poznawczego. Zgodnie z podej ciem poznawczym s dy o znajomo ci bod cw powinny by szybsze ni s dy o podobaniu si , a jest odwrotnie. Mo na uzyska zmienno w emocjach manipuluj c obiektywnie liczb ekspozycji.

Wyniki takie uzyskano tak e w badaniach przy ekspozycji jednomilisekundowej (Sheyrin i Fritzler, Sheyrin, Smith i Fritzler) Marcel: kolejno osi gania poziomu przypadkowo ci najpierw s dy o obecno ci/nieobecno ci bod ca, nast pnie s dy dot. podobie stwa wizualnego (lecz nadal do dok adnie okre lano podobie stwo znaczeniowe) powi zanie znaczenia z emocjami! Zale no zawarto ci semantycznej materia u werbalnego z emocjami:

Hyde i Jenkins: odtwarzanie listy s w przedstawianej w r nych warunkach. Niezale nie od instrukcji, najlepsze odtwarzanie osi gn a grupa dokonuj ca ocen na wymiarze przyjemne nieprzyjemne. Rogers, Kuiper, Kirker: odtwarzanie przymiotnikw (1. Ocena ze wzg. na cechy strukturalne, 2. Cechy fonemiczne rymowanie, 3. Cechy znaczeniowe, 4. Odniesienie do ja); grupa 4 osi gn a najlepsze wyniki (du e nasycenie emocjonalne) Emocje a procesy poznawcze dwa systemy? Bowar, Karlin: rola emocji w procesach przetwarzania informacji, ocena fotografii twarzy (wi ksza trafno , je li o.b. ocenia y twarze ze wzg. na szczero i sympatyczno ni przy ocenie p ci) Replikacje: Strnad i Mueller r nice mi dzy osobami, Warrington i Ackroyd fotografie i s owa, Patterson i Baddeley osobowo ciowy warunek rozpoznawania, przyjemno jako g wny czynnik. Keenan i Bailett: test rozpoznawania (zamiast testu odtwarzania), przy odniesieniu do ja zdecydowanie lepsze rozpoznawanie, wielko rozpoznawania zale y od spo ecznej wa no ci; G wnym wymiarem zapami tywania jest to, co o.b. odczuwa w stosunku do bod ca! usprawniaj ca rola emocji (tak : Sadall i Loftness). - forma zgodno ci emocjonalnej ze spostrzeganiem ja przez o.b. dobrze strukturalizowane i zintegrowane informacje = szybki czas reakcji emocjonalnej (wysokie skorelowanie komponentw poznawczych i emocjonalnych) N. H. Anderson i Hubert, Posner i Snyder: komponenty emocjonalne s przetwarzane odmiennie i by mo e oddzielnie od poznawczych (efekt pierwsze stwa przy formu owaniu wra e vs efekt wie o ci przy przypominaniu): reakcja wra eniowa jest oparta na innym systemie pami ciowym, ni reakcja przypominania Replikacje: Derben, Fiske i Hastie; Hamilton Katz i Leirer; Posner i Snyder, Riskey [wszyscy twierdzili, e istniej odr bne systemy] Wundt, Barkett: wra enia/postawy maj egzystencj niezale n od komponentw, ktre uczestniczy y w ich powstawaniu oddzielny magazyn pami ci (Anderson i Hubert, Posner i Snyder) lub rozdzielenie ju na poziomie rejestracji i kodowania (Paivio koncepcja podwjnego kodowania) Paivio: oceny emocjonalne (przyjemny nieprzyjemny) szybsze dla obrazw ni s w; s dy warto ciuj ce zwi zane bardziej z systemem wyobra eniowym pami emocjonalna i motoryczna; obrazy s zdolne do wywo ania reakcji emocjonalnej bezpo rednio (minimalna informacja o bod cu)

Podobne wyniki otrzymuje si przy badaniu paradygmatu oceny cz sto ci (ma komponent emocjonalny) bardziej trafna ni rozpoznawanie wyst powa efekt ekspozycji. Przetwarzanie emocji jest silnie zwi zane z PRAW ekspresji w lewym polu widzenia. P KUL : lepsze rozpoznawanie twarzy i

R. J. Katz: MIEJSCE SINAWE: prawdopodobne umiejscowienie cz ciowo niezale nego systemu przetwarzania emocji, oddzia uje na obszary emocjonalne (hipokamp), zdolne do b yskawicznego reagowania; reakcje emocjonalne maj pierwsze stwo w filogenezie i ontogenezie. System poznawczy ma odmienne cech zale ny od umiej tno ci werbalnych, bogatszy i bardziej gi tki. System emocjonalny jest bardziej ograniczony (ograniczona ilo emocji i sposobw ich odczuwania, ubogie s ownictwo emocji). Podsumowanie: Modele przetwarzania informacji: 1. Bodziec proces sensoryczny reakcja emocjonalna procesy poznawcze (rozpoznawanie identyfikacja cechy) Efekt pierwsze stwa emocji: Wilson, Zajonc, badania nad subcepcj , Petterson i Baddeley, Marcel, Kennan i Bailett). 2. Bodziec proces sensoryczny proces poznawczy (identyfikacja cechy) poznawczy (rozpoznawanie) reakcja emocjonalna Model poznawczy. proces

3. Bodziec proces sensoryczny proces poznawczy (rozpoznawanie) + reakcja emocjonalna proces poznawczy (identyfikacja cechy) Np. reakcje paraleksyjne u chorych na afazj , Johnston, McClelland: litery tworz ce wyraz rozpoznawane lepiej ni litery nie tworz ce s owa. [Zajonc twierdzi, e reakcja emocjonalna jest ZAWSZE po procesie sensorycznym, tylko w modelach 2 i 3 jest s aba i nie wp ywaj znacz co na dalsze procesy poznawcze.] Dlaczego emocja mo e by wzbudzana najwcze niej? Zachodzi kategoryzacja binarna wst pna kategoryzacja, potrzeba minimalnej liczby informacji (Moore i Shannon, Zajonc i Smoke odno nie decyzji grupowych; grupy wydaj bardziej niezawodne s dy ni przeci tni cz onkowie). Klasy nie wiadomych procesw: 1. Na zachowanie wp ywaj jedynie czynniki emocjonalne (obrona i czujno percepcyjna, pod wiadoma percepcja i r nicowanie, odtwarzanie uzale nione od aktualnego stanu, nastrj i wp yw kontekstu 2. Przeuczenie i zautomatyzowanie pewnych sekwencji procesu przetwarzania informacji Cechy emocji: niezale no od wiadomej kontroli, szybko , wa no ekstremalne formy zachowa , jakie mog wywo ywa . rozr nie dla jednostki,