Biuletyn nr 5 luty 2012

Partycypacja i partnerstwo midzysektorowe na rzecz ekorozwoju Partnerstwo publiczno-spoeczne Lokalna Grupa Dziaania

Zasada uspoecznienia i partnerstwa

Biuletyn FPGLD Ciuchcia Krasioskich

SPIS TRECI
Sowo wstpne Partnerstwo dla zrwnowaonego rozwoju dlaczego warto i jak czyd siy? Zasada uspoecznienia, partycypacji i partnerstwa w lokalnym ekorozwoju Wsppraca publiczno-spoeczna Strategia dla Partnerstwa Przykad LGD Ciuchcia Krasioskich 3

7 16
www.ekorozwojwgminie.

18

Wydawca: Fundacja Partnerska Grupa Lokalnego Dziaania Ciuchcia Krasioskich Prezes Zarzdu: Anna Kienik, email: anna.kienik@ciuchcia.org Biuro: Rostkowo 38, 06-415 Czernice Borowe tel. 29 597-01-01 fax 23 682-12-79 www.ciuchcia.org, email: fundacja@ciuchcia.org Zesp redakcyjny: Mikoaj Niedek, Wodzimierz Kaleta Biuletyn wydawany jest w ramach projektu Lokomotywa zrwnowaonego rozwoju - partnerstwo na rzecz ekorozwoju w gminie wspfinansowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej.

Szanowni Paostwo!
Oddajemy w Wasze rce pity ju numer biuletynu Ekorozwj w Gminie. Wydanie to powicamy najwaniejszej z punktu widzenia programu naszego projektu i realizowanych szkoleo e-learningowych zasadzie partnerstwa. Obok zasady dostpu do informacji o rodowisku i partycypacji w podejmowaniu wanych dla rodowiska decyzji, zasada wsppracy midzysektorowej i partnerstwa stanowi kluczowe, spoeczne instrumenty osigania celw trwaego i zrwnowaonego rozwoju. Instrumenty spoeczne, poza instrumentami administracyjnymi i ekonomicznymi nabieraj coraz wikszego znaczenia w zwikszaniu skutecznoci przedsiwzid na rzecz ekorozwoju, podejmowanych zarwno w skali globalnej, jak i lokalnej. O kluczowym znaczeniu partnerstwa w ekorozwoju mwi si szczeglnie duo od ostatniego Szczytu Ziemi, ktry mia miejsce w Johannesburgu w 2002 r. Na konferencji tej zawizano wiele partnerskich inicjatyw midzysektorowych i rwnie midzynarodowych. W ramach projektu Lokomotywa zrwnowaonego rozwoju partnerstwo na rzecz ekorozwoju w gminie szczeglne znaczenie ma jednak partnerstwo podejmowane na poziomie lokalnym, w gminie lub powiecie, bdce przejawem spoeczeostwa obywatelskiego i dojrzaoci demokracji lokalnej. Jak wskazuj zebrane dowiadczenia partnerstwo lokalne pozwala czyd siy w osiganiu wanych dla spoecznoci lokalnej celw, zwikszyd skutecznod dziaania i zaangaowad wszystkie kluczowe podmioty i zasoby, dzielc jednoczenie ryzyko i koszty. Dobrym przykadem s w tym zakresie grupy partnerskie, wspierane przez Fundacj Partnerstwo dla rodowiska. Tematyka partnerstwa obejmuje zarwno partnerstwo publiczno-spoeczne, podejmowane na linii jednostki administracji publicznej (samorzdowej) organizacje pozarzdowe, w tym tzw. dialog obywatelski, oraz partnerstwo publiczno-prywatne, o ktrym po przyjciu nowej ustawy w 2008 mwi si coraz wicej. Ideaem partnerstwa midzysektorowego jest wszake partnerstwo trjsektorowe, obejmujce dugofalow i wielowymiarow wspprac podmiotw publicznych, prywatnych i pozarzdowych. W biuletynie skoncentrowalimy si, obok samej idei partnerstwa, na zasadzie dostpu do informacji i partycypacji spoecznej, czyli aktywnym wczaniu podmiotw niepublicznych w proces podejmowania decyzji strategicznych dotyczcych lokalnego rozwoju. Podejmujemy rwnie temat wsppracy administracji publicznej z organizacjami ekologicznymi, czyli tzw. partnerstwa publiczno-spoecznego, regulowanego obecnie przepisami ustawy o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie. Z uwagi na objtod biuletynu, temat partnerstwa publiczno-prywatnego zdecydowalimy si przenied do nastpnego numeru, gdy wprowadza on szereg dodatkowych wtkw, zwizanych z organizacj, zarzdzaniem i innowacyjnoci, ktrych nie sposb wszystkich razem tu ujd. W przedstawionych artykuach staralimy si podjd najwaniejsze dla partnerstwa spoecznego kwestie, zwizane zarwno z aspektami prawnymi, organizacyjnymi, wzajemnego zaufania partnerw, barier i historii dotychczasowej wsppracy. Zdecydowalimy si rwnie podad przykad partnerstwa wielosektorowego ukierunkowanego na zrwnowaony rozwj, z wasnego podwrka Lokaln Grup Dziaania Ciuchcia Krasioskich. Kompasem dla partnerstwa jest waciwa strategia, formuujca w jasny sposb wizj i misj dziaania, opracowana z zaangaowaniem przedstawicieli spoecznoci lokalnych. Partnerstwo na rzecz zrwnowaonego rozwoju ma wiele celw, chod nie da si id w wielu kierunkach jednoczenie. I to wanie z jednej strony strategia, z drugiej za potrzeby lokalnej spoecznoci i rodowiska przyrodniczego decyduj o hierarchii dziaao ekorozwojowych.

Autorzy

PARTNERSTWO DLA ZRWNOWAONEGO ROZWOJU DLACZEGO WARTO I JAK CZY SIY?

sppraca partnerska polega na wczaniu w proces podejmowania decyzji i ich realizacj odpowiednich szczebli wadz, jak rwnie instytucji i rodowisk regionalnych i lokalnych, najlepiej znajcych potrzeby i moliwoci danego terenu. Podstawow korzyci pync z partnerstwa jest bardziej efektywne dziaanie pynce z czenia si i zasobw. Partnerstwo jest sposobem osigania celw rozwojowych, ktrych samorzd nie osignie dziaajc w pojedynk. Podejmowanie wsppracy partnerskiej przez jednostki samorzdu gminnego z partnerami publicznymi, prywatnymi i spoecznymi ma dwa strategiczne cele: 1. powikszenie zasobw, zakresu, potencjau, skali i moliwoci podejmowania dziaao rozwojowych i rozwizywania lokalnych problemw spoecznych, ekologicznych i gospodarczych; 2. zwikszenie efektywnoci i skutecznoci w osiganiu celw zrwnowaonego rozwoju osiganie efekty synergii. Wsppraca i nawizywanie partnerstw jednosektoro-

wych ma na celu wzmocnienie skutecznoci dziaania w osiganiu celu, do ktrego d podmioty danego sektora. W przypadku samorzdw gminnych bd to celowe zwizki gmin, porozumienia midzygminne i stowarzyszenia gmin, okrelane mianem partnerstw publiczno-prawnych. W sektorze prywatnym bdzie to wsppraca B2B (business to business), a w sektorze pozarzdowym kooperacja organizacji spoecznych (stowarzyszeo i fundacji). Wsppraca jednosektorowa ogranicza si do celw podzielanych przez organizacje danego sektora i ma charakter praktycznoorganizacyjny. W przypadku zamiaru osigania bardziej strategicznych celw, jakie wyznacza koncepcja trwaego i zrwnowaonego rozwoju, konieczne jest czenie zasobw i moliwoci organizacji nalecych do rnych sektorw. O ile wsppraca urzdu gminy z instytucjami publicznymi jest zazwyczaj na porzdku dziennym, o tyle wsppraca strategiczna z podmiotami sektora prywatnego (biznesu) lub spoecznego nie jest czsto dostatecznie rozwinita. Rysunek prezentuje moliwe formy wsppracy partnerskiej midzy organizacjami trzech sektorw. Naley do nich partnerstwo publiczno-spoeczne, publicznoprywatne, biznesowo-spoeczne i trjsektorowe publicznoprywatno-spoeczne.

Partnerem strony publicznej w przedsiwziciach partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP) s podmioty sektora biznesu. PPP to dugofalowa wsppraca podmiotu publicznego z partnerem prywatnym, oparta na regulujcej t wspprac umowie, ukierunkowana na osignicie wzajemnych korzyci i zwikszenie efektywnoci dziaao. Przedmiotem PPP jest wsplna realizacja przedsiwzicia, oparta na podziale zadao i ryzyk pomidzy podmiotem publicznym i partnerem prywatnym. Wyboru partnera prywatnego dokonuje si stosujc przepisy ustawy o koncesjach na roboty budowlane lub usugi, a w pozostaych przypadkach stosuje si przepisy ustawy Prawo zamwieo publicznych. Partnerstwo publiczno-spoeczne dotyczy wsppracy na linii jednostki publiczne organizacje pozarzdowe. Wsppraca ta moe przybierad form finansow lub pozafinansow. Pozafinansowe formy wsppracy publicznospoecznej obejmuj cztery gwne rodzaje dziaao. 1. Wzajemne informowanie si o planowanych kierunkach dziaalnoci i wspdziaania moe odbywad si poprzez:

wicieli organizacji pozarzdowych oraz przedstawicieli waciwych organw administracji publicznej. 4. Podejmowanie inicjatyw zmierzajcych do organizacji wsplnych przedsiwzid powinno byd ukierunkowane na osiganie celw zrwnowaonego rozwoju lokalnego, monitorowanie jakoci przestrzeni przyrodniczej i zurbanizowanej oraz edukacj ekologiczn spoecznoci lokalnej. Wsppraca o charakterze finansowym pomidzy jednostkami samorzdu terytorialnego a organizacjami pozarzdowymi moe przybierad form zlecania realizacji zadao w postaci: powierzania wykonywania zadao publicznych, albo wspierania takich zadao, wraz z udzieleniem dotacji. Do sfery zadao publicznych, wymienionych w ustawie o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie (a po ostatniej nowelizacji s to 33 pozycje), ktre mog i powinny byd realizowane w formule partnerskiej i w ktrych istotne znaczenie ma przepyw i wykorzystanie informacji przestrzennej oraz technologii z tym zwizanych nale w szczeglnoci: ekologia i ochrona zwierzt oraz ochrona dziedzictwa przyrodniczego; dziaalnod wspomagajca rozwj wsplnot i spoecznoci; nauka, edukacja, owiata i wychowanie (szczeglnie w kontekcie rwnowaenia wzorcw konsumpcji i produkcji); ochrona dbr kultury i tradycji i in. Partnerstwo prywatno-spoeczne dotyczy wsppracy na linii przedsibiorstwa prywatne organizacje pozarzdowe. Podejmowane jest ono w ramach projektw spoecznej odpowiedzialnoci przedsibiorstw CSR (Corporate Social Responsibility). Zadaniem jednostek samorzdowych w tym obszarze jest upowszechnianie koncepcji CSR jako nowoczesnego sposobu zarzdzania przedsibiorstwem oraz identyfikowanie i promowanie dobrych przykadw wsppracy biznesu z organizacjami spoecznymi, przynoszcych korzyci spoecznoci lokalnej. W Polsce byo i jest realizowanych rwnie szereg projektw w formule trjsektorowej, ukierunkowanych na osiganie celw zrwnowaonego rozwoju w sferach: gospodarczej, spoecznej, kulturowej i ekologicznej. Lokalne partnerstwo okrela si jako: koalicj osb lub organizacji, wywodzcych si z sektora publicznego, prywatnego lub pozarzdowego, stworzon w celu wsplnego osignicia celw spoecznych, gospodarczych i rodowiskowych na danym obszarze geograficznym. Partnerstwo lokalne jest wsplnot interesu, ktrego podstaw jest wsplnie podejmowane przedsiwzicie, pozwalajce rozwizywad lokalne i regionalne problemy i osignd efekt synergii. Partnerstwo opiera si na zaufaniu oraz na stosownym do moliwoci i kompetencji podziale odpowiedzialnoci, praw, obowizkw, rodzajw ryzyk i zadao, odpowiednio do specyfiki podejmowanej wsplnie inicjatywy. Do gwnych korzyci wynikajcych z wspdziaania partnerskiego naley zaliczyd:

publikowanie wanych informacji z zakresu planowania

przestrzennego i zamierzeo inwestycyjnych na stronach internetowych gminy;

udzia przedstawicieli organizacji pozarzdowych w Sesjach Rady oraz Komisjach Rady Gminy powiconych planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennemu; 2. Konsultowanie z organizacjami pozarzdowymi projektw aktw prawnych moe przybierad formy:

organizowania przez administracj samorzdow konsultacji w sprawach realizacji poszczeglnych zadao gminy dotyczcych planowania i gospodarki przestrzennej;

udostpniania drukw projektw uchwa odnoszcych

si do zagadnieo zwizanych z gospodarowaniem lokaln przestrzeni. 3. Tworzenie wsplnych zespow o charakterze doradczym i inicjatywnym powinno uwzgldniad przedsta-

tworzenie innowacyjnych, caociowych podejd do problemw i wyzwao spoecznych, gospodarczych, ekologicznych i przestrzennych stawianych przez koncepcj

trwaego i zrwnowaonego rozwoju,

1. Okrelenie gwnego celu do osignicia, obszarw

wsppracy i zadao do realizacji w formule partnerskiej;

dzielenie si kompetencjami i moliwociami poszczeglnych organizacji sektorowych, a poprzez to bardziej efektywne realizowanie wsplnych celw, ni by tego mona dokonad dziaajc niezalenie,

2. Identyfikacja potencjalnych partnerw i nawizanie z

nimi komunikacji;

dostp do wikszej iloci zasobw, natury technicznej,

ludzkiej, finansowej oraz do wiedzy, wnoszonych przez poszczeglne sektory - lepszy dostp do informacji i sieci powizao;

3. Rozpoczcie dialogu partnerskiego celem identyfikacji

celw strategicznych i operacyjnych i dookrelenie zadao do realizacji w partnerstwie; 4. Wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za kontakt z partnerami ze strony urzdu gminy. 5. Powoanie grupy roboczej oraz wyznaczenie sekretariatu partnerstwa, okrelenie harmonogramu spotkao, programu pracy i sposobu podejmowania decyzji; utworzenie (pod)strony internetowej partnerstwa; 6. Opracowanie strategii i programu dziaania partnerstwa, okreleniu podziau zadao, ryzyka, korzyci i kosztw administracyjnych i operacyjnych oraz okreleniu rde finansowania dziaao partnerskich; 7. Opracowanie umowy o wsppracy partnerskiej i wybr formuy prawnej partnerstwa, ktrym moe byd spka celowa, stowarzyszenie lub fundacja; 8. Wybr koordynatora (managera, brokera) partnerstwa; 9. Zapewnienie struktur koordynacji, monitorowania i korygowania procesu realizacji strategii i programu partnerstwa; 10.Nawizanie kontaktu z mediami i spoecznoci lokaln dla celw informacyjnych i public (oraz media) relations partnerstwa.

lepsze, wzajemne zrozumienie natury poszczeglnych

sektorw, przyczyniajce si do wikszego zintegrowania i stabilnoci lokalnego spoeczeostwa (wzrost kapitau spoecznego);

unikanie dublowania wysikw i skoordynowanie dziaao

w realizacji celw spoecznych i ekologicznych zmniejszenie kosztw organizacyjnych i transakcyjnych; Partnerstwo eliminuje moliwod cedowania bdw czy winy za nierozwizane problemy spoeczne, gospodarcze i przestrzenne na pozostae sektory. Tworzy to podstawy do praktykowania wspodpowiedzialnoci za przedsiwzicia rozwojowe i przyszod lokalnego spoeczeostwa. Moliwy wkad organizacji sektorowych w partnerstwo pokazuje tabela. Wkad jaki wnosz organizacje sektorowe podzielono na cztery rodzaje zasobw: zasoby wewntrzne, zasoby ludzkie, zasoby informacyjne, techniczne i organizacyjne oraz finansowe. Istotna jest take akceptacja opinii publicznej dla dziaao partnerskich, umoliwiajca pozyskanie kapitau spoecznego zaufania dla podejmowanych przedsiwzid rozwojowych. Praktyczn instrukcj tworzenia lokalnego partnerstwa mona przedstawid warunkiem postaci 10 krokw:

ZASADA USPOECZNIENIA, PARTYCYPACJI I PARTNERSTWA W LOKALNYM EKOROZWOJU

artnerstwo midzysektorowe uznaje si za efekt procesu intensyfikacji kontaktw midzy podmiotami sektora publicznego, prywatnego i spoecznego i rozwoju paszczyzn wsppracy midzysektorowej. W procesie tej intensyfikacji tworzone s warunki do rozwoju partnerstwa midzysektorowego, ktre stanowi jednoczenie jego etapy, wymienione niej.

Partycypacja w podejmowaniu decyzji

Uczestnictwo organizacji pozarzdowych i spoecznoci lokalnych moe mied charakter biernej obserwacji, lub uczestnictwa w charakterze strony o uprawnieniach opiniodawczo-doradczych. Zasada udziau spoeczeostwa oraz dostpu do informacji i wymiaru sprawiedliwoci zostaa uznana za jedn z podstawowych zasad rwnowaenia rozwoju spoeczno-gospodarczego w Deklaracji Zasad Prawa Midzynarodowego dotyczcej Zrwnowaonego Rozwoju ILA (International Law Association) przyjtej w New Delhi w 2002 r. Kwestie udziau reprezentacji spoecznej w procesie podejmowania decyzji majcych wpyw na stan rodowiska regulowane s w Polsce przez przepisy zawarte w Dziale V ustawy Prawo ochrony rodowiska w Art. od 31 do 39. Partycypacja spoeczna ma szczeglne znaczenie w badaniu oddziaywania dziaalnoci gospodarczej na rodowisko. Spord dwch dominujcych metod tego badania, okrelanych mianem ekobilansu EIA (Environmental Impact Assesment Ocena Oddziaywania na rodowisko OOS), oraz LCA (Life Cycle Analisys Analiza cyklu ycia produktu), szczegowe uregulowania prawne udziau podmiotw spoecznych w ich prowadzeniu posiada instytucja OOS. Instytucj partycypacji spoecznej na szczeblu UE w zakresie ksztatowania polityki ekologicznej jest Europejskie Biuro rodowiskowe (European Environmental Bureau), bdce federacj ponad 130 pozarzdowych organizacji ekologicznych, dziaajce od 1994 r. Przykad midzysektorowych instytucji partycypacji spoecznej na szczeblu rzdowym w Polsce stanowi Rada Dziaalnoci Poytku Publicznego. Na szczeblu wojewdzkim przykadem takich cia mog byd Wojewdzkie Komisje Dialogu Spoecznego, za na szczeblu lokalnym wszelkie ciaa konsultacyjne i opiniodawczo-doradcze, ktrych celem jest rozwj dialogu obywatelskiego.

dostp do informacji partycypacja kooperacja partnerstwo

Dostp do informacji o rodowisku

Warunkiem wszelkich relacji partnerskich jest demokratyczny dostp do informacji. W kontekcie ekorozwoju bdzie to dostp do informacji rodowiskowej. W wymiarze midzynarodowym kwesti spoecznego dostpu do informacji publicznej, jak rwnie partycypacji spoecznej reguluje Konwencja o Dostpie do Informacji, Udziale Spoeczeostwa w Podejmowaniu Decyzji oraz Dostpie do Sprawiedliwoci w Sprawach Dotyczcych rodowiska, podpisana na IV Paneuropejskiej Konferencji Ministrw Ochrony rodowiska 25 czerwca 1998 r. w Aarhus w Danii. Jest ona dokumentem caociowo regulujcym kwestie informowania i partycypacji spoeczeostwa w procesie decyzyjnym, dotyczcym ochrony rodowiska, o randze midzynarodowej regulacji prawnej. W UE kwestia dostpu do informacji jest obecnie kompleksowo regulowana przez dyrektyw 2003/4-EC w sprawie publicznego dostpu do informacji o rodowisku. W Polsce kompleksowe unormowania prawne dostpu do informacji o rodowisku przez wszystkie strony spoeczne, zostay zawarte w ustawie o udostpnianiu informacji o rodowisku i jego ochronie, udziale spoeczeostwa w ochronie rodowiska oraz o ocenach oddziaywania na rodowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1228 ze zm). Wczeniej bya to Ustawa o dostpie do informacji o rodowisku i jego ochronie oraz o ocenach oddziaywania na rodowisko z dnia 9 listopada 2000 r. (Dz. U. 109, poz. 1157). Zgodnie z regulacjami unijnymi, jak i przepisami polskimi, wszyscy zainteresowani maj prawo dostpu do wszystkich informacji publicznych, czyli tych, ktrych uzyskanie byo moliwe dziki poniesieniu wydatkw ze rde publicznych. W zakresie ochrony rodowiska dotyczy to: stanu rodowiska; planowanych zmian w tym stanie i dziaao podejmowanym na rzecz jego ochrony; planowanych dziaao, ktrych skutki mog zagrozid walorom rodowiska przyrodniczego. W przypadku sektora przedsibiorstw stymulowanie praktyki tworzenia publicznych raportw z dziaalnoci gospodarczej przedsibiorstw w aspekcie oddziaywania.

Kooperacja
Polega ona na wspdziaaniu organizacji i instytucji sektora publicznego (samorzdowego), pozarzdowego i prywatnych przedsibiorstw. Ma zazwyczaj charakter krtkookresowych przedsiwzid w ramach procedury zamwieo publicznych, i konkursw na realizacj zadao publicznych, zazwyczaj dwusektorowych (publiczno-prywatnych, publiczno-spoecznych). Uregulowanie kwestii dugofalowej wsppracy jednostek publicznych z organizacjami pozarzdowymi i przedsibiorstwami prywatnymi przyniosy dopiero ustawy: o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie z dnia 24 kwietnia 2003 r. i o zatrudnieniu socjalnym z dnia 13 czerwca 2003 r. oraz ustawa o partnerstwie publiczno-prywatnym pocztkowo z 2005 r., a pniej w wersji z 19 grudnia 2009 r.

uwzgldnienia opinii i stanowisk rnych zainteresowanych rodowisk interesariuszy (spoecznoci lokalne, organizacje pozarzdowe i gospodarcze) w procesie decyzyjnym podmiotw prywatnych i publicznych. Udostpnianie spoeczeostwu prawdziwej i caociowej informacji o kwestiach ekologicznych i uwzgldnianie opinii zainteresowanych podmiotw spoecznych stanowi warunek praktykowania zasady partnerstwa. Dotyczy to szczeglnie organizacji pozarzdowych o profilu ekologicznym i konsumenckim. W odrnieniu od zasady partycypacji (uspoecznienia), zasada partnerstwa sensu stricto wychodzi poza wymiar (etap) werbalny, koncepcyjny i planistyczny, w kierunku dugofalowego wspdziaania. Partnerstwo polega na zintegrowanej, skoordynowanej i dugookresowej wsppracy podmiotw sektora prywatnego, publicznego i pozarzdowego. Zasad partnerstwa spoecznego mona i naley traktowad jako metod osigania celw zrwnowaonego rozwoju. Podajc definicj partnerstwa midzysektorowego (multisektorowego), zazwyczaj akcentuje si jego wymiar geograficzny. W polskich dokumentach strategicznych, w kontekcie polityki strukturalnej UE, partnerstwo jest definiowane jako: wczanie w proces podejmowania decyzji i ich realizacj odpowiednich szczebli wadz wsplnotowych i krajowych, jak rwnie instytucji i rodowisk regionalnych oraz lokalnych, najlepiej znajcych potrzeby i moliwoci swego regionu. W definicji tej dominuje rola sektora publicznego. Lokalne (regionalne) partnerstwo na rzecz zrwnowaonego rozwoju definiuje si jako: koalicj osb lub organizacji, wywodzcych si z sektora publicznego, prywatnego lub pozarzdowego, stworzon w celu podjcia wsplnego dziaania dla osignicia celw spoecznych, gospodarczych i rodowiskowych na danym obszarze geograficznym. Partnerstwo lokalne jest wsplnot interesu, ktrego podstaw jest wsplnie podejmowane przedsiwzicie1. W kontekcie midzysektorowych przedsiwzid na rzecz zrwnowaonego rozwoju o charakterze geograficznym (lokalnym) partnerstwo okrela si take jako: regionaln koalicj trjsektorow, ktra pozawala rnym sektorom ycia publicznego (reprezentowanym przez samorzd, przedsibiorstwa, organizacje pozarzdowe, szkoy, uniwersytety, administracje lasw czy parkw narodowych i krajobrazowych oraz mieszkaocw) wsplnie rozwizywad lokalne i regionalne problemy w deniu do zrwnowaonego rozwoju regionu. Obok partnerstw o charakterze geograficznym, ktrych obszar dziaania jest przestrzennie ograniczony wyrnia si, jako odmienn kategori, partnerstwo sektorowe (dziedzinowe), ukierunkowane na rozwizywanie problemw waciwych dla danej dziedziny spoecznej lub gospodarczej. Przykadowy krg potencjalnych partnerw (na obszarach wiejskich), z podziaem na trzy sektory, prezentuje zamieszczony na stronie nr 9 diagram.
___________________________
1

Partnerstwo midzysektorowe
Z punktu widzenia osigania celw wyznaczanych przez koncepcj trwaego i zrwnowaonego rozwoju, szczeglne znaczenie ma w zasada partnerstwa, utosamiana czsto z zasad partycypacji spoecznej. Ta ostatnia, jak wyej zaznaczono, dotyczy udostpniania rzeczowej informacji i wczania rnych podmiotw organizacyjnych spoeczeostwa w proces rozwizywania problemw spoecznych, ekologicznych i gospodarczych, o wymiarze lokalnym lub ponadlokalnym. Jest ona traktowana jako zalecenie

A. Biederman, B. Kazior, R. Serafin, P. Szmigielski, Building Partnerships. A Practical Manual, Fundacja Partnerstwo dla rodowiska, Krakw 2004.

Krg potencjalnych uczestnikw partnerstwa midzysektorowego2. Z perspektywy partnerstwa na rzecz rozwoju lokalnego, szczeglne znaczenie posiadaj: zowanie wsplnych celw ekorozwoju, ni by tego mogy dokonad dziaajc niezalenie,

sektor pozarzdowy (w diagramie osoby i stowarzyszenia): stowarzyszenia na rzecz ochrony rodowiska, rozwoju lokalnego, organizacje ekologiczne i konsumenckie (POEK) oraz mieszkaocy (spoecznoci lokalne);

dostp do wikszej iloci zasobw, natury technicznej,

ludzkiej, finansowej oraz do wiedzy, wnoszonych przez poszczeglne sektory,

sektor przedsibiorstw (w diagramie prywatne firmy):

producenci (w tym ponadlokalni i organizacje producentw/pracodawcw) i przedsibiorstwa usug komunalnych;

tworzenie nowych, dynamicznych sieci powizao, umoliwiajcych organizacjom sektorowym bardziej efektywne oddziaywanie na wiksza skal i wpyw na osiganie celw spoecznych, gospodarczych i politycznych,

sektor publiczny (w diagramie instytucje publiczne):

jednostki samorzdu terytorialnego. Z perspektywy zrwnowaonego rozwoju, dziaanie w formule partnerstwa midzysektorowego posiada nastpujce zalety:

lepsze, wzajemne zrozumienie wartoci i natury poszczeglnych sektorw, przyczyniajce si do wikszego zintegrowania i stabilnoci spoeczeostwa. Wane jest postrzeganie partnerstwa jako czego wicej, ni sumy (zbioru) tworzcych je organizacji. Jako takie ma ono charakter zorganizowanego celowo systemu: part___________________________
2

tworzenie innowacyjnych podejd do wyzwao stawianych przez koncepcj ekorozwoju,

tworzenie mechanizmw, umoliwiajcych dzielenie si

kompetencjami i moliwociami poszczeglnych organizacji sektorowych, a poprzez to bardziej efektywne reali-

Diagram pochodzi z publikacji Partnerstwo w rozwoju lokalnym, opr. J. Duriasz-Buhak, R. Milewski, Fundacja Wspomagania Wsi, Warszawa 2003. Publikacja ta powstaa na podstawie opracowania Organising local partnerships, wykonanego przez Obserwatorium programu LEADER na podstawie studiw przypadkw partnerstw lokalnych w krajach UE.

nerstwo istnieje niejako niezalenie od organizacji tworzcych partnerstwo. Partnerstwa s bowiem konstruowane dla wsplnego rozwizywania problemw, wymiany zasobw i dowiadczeo, lepszej koordynacji dziaao itd. Organizacje uczestniczce w partnerstwie dziaaj zatem w oparciu o wypracowane przez siebie zbiorowe cele, nowe reguy decyzyjne, wsplne zadania oraz dziaania.

Partycypacja i partnerstwo w polityce ekologicznej

Za pierwszy, caociowy dokument formuujcy polityk realizacji zrwnowaonego rozwoju Polski naley uznad Polityk Ekologiczn Paostwa (I PEP) oficjalnie przyjt w 1991 roku. Ekorozwj zosta uznany za podstaw polityki ekologicznej paostwa, z uwzgldnieniem zasady regionalizacji w podejciu do rozwizywania problemw ekologicznych. Spord wymienianych w dokumencie I PEP zasad realizacji polityki ekologicznej znajduje si zasada uspoeczniania, ktra ma polegad na: tworzeniu instytucjonalnych i prawnych warunkw dla udziau obywateli, grup spoecznych i organizacji pozarzdowych w caym procesie ochrony i ksztatowania rodowiska poprzez edukacj ekologiczn, budzenie wiadomoci i wraliwoci ekologicznej oraz generalnie budowanie nowej etyki zachowao wobec rodowiska. W rozdziale I PEP dotyczcym instrumentw polityki ekologicznej, wrd gwnych zasad, majcych stanowid podstawy przyszych rozwizao prawnych, zostao zamieszczone drugie sformuowanie tej zasady, jako: czynnego udziau obywateli i organizacji spoecznych, wyraajce si zwaszcza w zrnicowanych formach spoecznej kontroli w zakresie ochrony rodowiska, powszechnym prawie do wysuwania roszczeo o zaniechanie lub ograniczenie dziaao przeciwko rodowisku oraz powszechnym prawie do informacji o stanie rodowiska i sposobach jego ochrony.

W dokumencie Polityka ekologiczna paostwa na lata 2003-2006 z uwzgldnieniem perspektywy na lata 20072010 specjalny rozdzia pt. Udzia spoeczeostwa. Edukacja ekologiczna, dostp do informacji i poszerzenie dialogu spoecznego. Stwierdzono tam, e skuteczna realizacja celw polityki ekologicznej paostwa wymaga udziau w tym procesie wszystkich zainteresowanych podmiotw wywierajcych bezporedni lub poredni wpyw na sposb i intensywnod korzystania ze rodowiska, w tym rwnie udziau obywateli. Zdaniem tej PEP podstawowe znaczenie dla szerokiego udziau spoecznego w urzeczywistnianiu celw ekologicznych ma odpowiednia edukacja ekologiczna i zapewnienie powszechnego dostpu do informacji o rodowisku oraz stworzenie instytucjonalnego zabezpieczenia dla wyraania przez spoeczeostwo swoich opinii i wpywania na podejmowane, istotne dla rodowiska, decyzje. Postulowane w tym zakresie dziaania, to partnerstwo z sektorem przedsibiorstw i ksztatowanie postaw konsumentw. Wsppraca organizacji pozarzdowych (ekologicznych) z instytucjami publicznymi ma byd w ujciu tej PEP uzupenieniem tych dziaao. Ma to mied miejsce nie tylko w kontekcie rozwijania edukacji ekologicznej, ale rwnie poprzez: wczanie organizacji pozarzdowych w procedury konsultowania wanych dla rodowiska przedsiwzid i decyzji, udzia przedstawicieli tych organizacji w kierowniczych gremiach niektrych publicznych instytucji dziaajcych w sferze rodowiska oraz powierzania im realizacji konkretnych projektw prorodowiskowych, jeli dysponuj ku temu odpowiednim przygotowaniem i potencjaem. Wyrazem tego jest take: konsekwentna realizacja ustalonych prawem obowizkw instytucji publicznych w zakresie umoliwiania obywatelom i organizacjom spoecznym udziau w procedurach oceny oddziaywania na rodowisko zarwno konkretnych przedsiwzid, jak i zamierzeo o charakterze strategii, planw i programw. Do wymienionych dziaao, majcych umoliwid realizacj tych deklaracji zostay zaliczone:

opracowanie i wdroenie, w oparciu o publiczne rejestry,

interaktywnych baz danych o rodowisku w postaci elektronicznej, dostpnych za porednictwem Internetu;

zapewnienie biecego udziau przedstawicieli pozarzdowych organizacji ekologicznych w radach nadzorczych funduszy ekologicznych, ciaach doradczych i opiniodawczych, komitetach nadzorujcych finansowanie projektw ekologicznych z funduszy publicznych, itp.;

wsparcie wybranych projektw realizowanych przez organizacje pozarzdowe, w tym powierzanie tym organizacjom realizacji niektrych projektw inicjowanych przez instytucje publiczne;

realizacja przewidzianych prawem obowizkw w zakresie zapewniania spoecznego udziau w procedurach oceny oddziaywania na rodowisko przedsiwzid, planw i programw;

zwikszenie udziau problematyki ekologicznej w podstawach programowych ksztacenia we wszystkich typach

10

szk oraz rozwj szkoleo obejmujcych zagadnienia rodowiskowe, organizowanych przez pracodawcw, instytucje publiczne i organizacje spoeczne;

dostpu do informacji o rodowisku oraz ksztatowanie zachowao zgodnie z zasad zrwnowaonego rozwoju (akcje, szkolenia dla nauczycieli i szk),

powoanie i zapewnienie funkcjonowania staych cia

konsultacyjnych zajmujcych si problematyk ekologiczn, skupiajcych przedstawicieli administracji publicznej i sektora przedsibiorstw, z moliwym i podanym udziaem organizacji spoecznych (POE). W aktualnej Polityce ekologicznej paostwa, programujcej strategiczne dziaania proekologiczne na lata 2009-2012 z pespektyw do roku 2016 kwestii partycypacji i partnerstwa powicony jest rozdzia Udzia spoeczeostwa w dziaaniach na rzecz ochrony rodowiska. Wedug aktualnej PEP wiadome, aktywne spoeczeostwo jest fundamentem ustroju demokratycznego. Dotyczy to caoci funkcjonowania paostwa, a wic i ochrony rodowiska. W tej dziedzinie wiadome wsplnoty spoeczne podejmuj liczne lokalne akcje proekologiczne oraz sprawuj spoeczn kontrol nad dziaaniami przedsibiorstw i instytucji. Aby mogy skutecznie wypeniad t rol, jest konieczne zapewnienie im dostpu do informacji o rodowisku i jego ochronie oraz o dziaaniach instytucji w sektorze ochrony rodowiska. Szczegln rol peni tu pozarzdowe organizacje ekologiczne, ktre grupuj najbardziej aktywnych, wiadomych czonkw spoeczeostwa, a tym samym s najbardziej cenionym partnerem kontrolujcym dziaania organw paostwowych oraz przedsibiorstw z punktu widzenia ochrony rodowiska. Przepisy prawa gwarantuj udzia spoeczeostwa, w tym w szczeglnoci organizacji ekologicznych, w postpowaniu w sprawie ochrony rodowiska, w opiniowaniu projektw aktw prawnych, a take projektw finansowanych ze rodkw publicznych, w tym przede wszystkim ze rodkw Unii Europejskiej. Generalnie biorc, prawo to jest w Polsce przestrzegane, chocia wiele konfliktw na osi urzdnicy-spoeczeostwo wiadczy o tym, e wsppraca ta nie zawsze ukada si dobrze. W perspektywie do 2016 r. gwnym celem wyznaczonym przez aktualn PEP jest podnoszenie wiadomoci ekologicznej spoeczeostwa, zgodnie z zasad myl globalnie, dziaaj lokalnie, prowadzc do:

promowanie etykiet znakujcych aspekt rodowiskowy

produktw w celu uatwienia konsumentom zachowao proekologicznych,

zapewnienie udziau pozarzdowych organizacji ekologicznych we wszystkich gremiach podejmujcych decyzje dotyczce ochrony rodowiska,

szkolenia dla pracownikw instytucji publicznych oraz

przedsibiorcw w zakresie przepisw o dostpie spoeczeostwa do informacji o rodowisku,

cilejsza wsppraca z dziennikarzami w zakresie edukacji ekologicznej wszystkich grup spoecznych. Jak widad z zacytowanych fragmentw, aktualna PEP przywizuje du wag do ksztatowania zrwnowaonych wzorcw konsumpcji i produkcji w kontekcie wsppracy midzysektorowej i partnerstwa.

Organizacja partnerstwa midzysektorowego

Organizacja przedsiwzicia partnerstwa trjsektorowego powinna przebiegad przez nastpujce etapy: 1. Okrelenie podstawowego celu i przedmiotu inicjatywy partnerskiej, 2. Identyfikacja i wstpna analiza potencjalnych partnerw, nawizanie kontaktw, 3. Identyfikacja organizacji, instytucji, inicjatyw, zjawisk i procesw mogcych wpywad konstruktywnie i destruktywnie na planowan inicjatyw partnersk, 4. Rozpoczcie dialogu partnerskiego celem identyfikacji wsplnych celw i wyzwao (zrwnowaony rozwj) oraz moliwoci i szans partnerstwa 5. Okrelenie rodzajw dziaalnoci, podziau zadao, ryzyka, korzyci i kosztw administracyjnych i operacyjnych, 6. Oszacowanie koniecznych nakadw, rodkw i okrelenie rde finansowania,

proekologicznych zachowao konsumenckich, prorodowiskowych nawykw i pobudzenia odpowiedzialnoci za stan rodowiska,

organizowania akcji lokalnych sucych ochronie rodowiska,

uczestniczenia w procedurach prawnych i kontrolnych

dotyczcych ochrony rodowiska. Warunkami speniania celw redniookresowych s wedug PEP m.in:

doskonalenie metod udostpnienia informacji o rodowisku i jego ochronie przez wszystkie instytucje publiczne,

rozwj szkolnej edukacji w zakresie ochrony rodowiska,

11

7. Nawizanie kontaktw z mediami i spoecznoci lokaln dla celw informacyjnych i public relations partnerstwa, 8. Stworzenie struktur monitorowania i korygowania procesu realizacji strategii i programu partnerstwa. Rwnolegle do powyszych etapw tworzenia partnerstwa, powinny mied miejsce bardziej sformalizowanie dziaania:

glnych organizacji, jak i celw wsplnych, 7. Rozumienie potrzeb lokalnych partnerw i beneficjentw i rozbudowa ich wasnego potencjau, a nie zalenoci. Reasumujc, warunki efektywnoci partnerstwa midzysektorowego prezentuj si nastpujco:

Wybr odpowiedniego i reprezentatywnego managera

partnerstwa.

dobrowolnod i otwartod uczestnictwa wszystkich zaangaowanych organizacji i instytucji,

Powoanie midzysektorowych instytucji: Zgromadzenia

Oglnego oraz Prezydium lub Rady Partnerstwa z okreleniem sposobu podejmowania decyzji,

rwne i rwnoprawne (partnerskie) traktowanie wszystkich uczestnikw (sektorw) partnerstwa,

zapewnienie reprezentatywnoci uczestniczcych organizacji, przynalenych do sektora gospodarczego, publicznego i pozarzdowego,

Sformuowania umowy partnerstwa oraz: misji, etyki,

strategii w tym strategii finansowania i pozyskiwania rodkw (fundraising), programu i planu dziaania partnerstwa jako spjnych dokumentw,

wsplne ksztatowanie wizji, celw, strategii, programw

i planw dziaania partnerstwa,

Powoanie sekretariatu partnerstwa, jako forum kontaktu i komunikacji wewntrznej i zewntrznej czonkw partnerstwa (take potencjalnych). Do gwnych zadao sekretariatu naley: koordynacja dziaalnoci czonkw partnerstwa, organizacja spotkao i obsuga cia partnerstwa. aktualizacja strony internetowej partnerstwa.

kierowanie si przez partnerw etyk i nastawieniem

raczej dawad ni raczej oczekiwad. Nie znaczy to, i partnerzy funkcjonuj na zasadach charytatywnych. W pocztkowym okresie pierwszoplanowy powinien byd wkad i zaangaowanie organizacji partnerskich. Korzyci dla poszczeglnych (sektorowych) partnerw powinny wynikad z efektu synergii osigania celw ich organizacji nakadem mniejszych kosztw, dziki wspdziaaniu organizacji partnerskich.

Powoanie midzysektorowej grupy (grup) roboczej partnerstwa, zoonej z osb wydelegowanych przez zaangaowane organizacje,

Ewentualne

moliwie najwczeniejsze rozpoznanie potencjalnych,

wewntrznych obszarw problemowych i konfliktogennych midzy czonkami partnerstwa oraz wypracowanie sposobw ich unikania lub osigania konsensusu/ kompromisu,

sformalizowanie (Stowarzyszenie, Fundacja).

grupy

partnerskiej

Istotne jest take:

Wzajemne poznanie si i stworzenie atmosfery zaufania

midzy partnerami (osobami reprezentujcymi partnerstwo);

podejmowanie praktycznych dziaao przy zaangaowaniu

moliwie najwikszej liczby partnerw,

Okrelenie podejd do problemw, rnic i podobieostw

w zapatrywaniu si na istotne kwestie, w tym wiatopogldowe odnonie zrwnowaonego rozwoju. Efektywnod i trwaod partnerstw zaley wedug R. Tennysona od respektowania zasad: rwnoci, transparentnoci i wzajemnych korzyci. Wedug wiatowego Forum Ekonomicznego WEF zasady efektywnego partnerstwa stanowi: 1. Otwartod, transparentnod i przejrzystod komunikacji, dla zbudowania zaufania i wzajemnego zrozumienia, 2. Jasnod funkcji, podzia odpowiedzialnoci, celw i podstawowych zasad, 3. Zaangaowanie kluczowych kompetencji organizacji, 4. Stosowanie tych samych zasad i dyscypliny, 5. Respektowanie rnic w podejciach, kompetencjach, zaangaowaniu czasowym i celach poszczeglnych partnerw, 6. Koncentracja na osiganiu wzajemnych korzyci w sposb umoliwiajcy osignicie zarwno celw poszcze-

przejrzyste wyartykuowanie wkadu (oferty) partnerw i

ich wzajemnych oczekiwao,

tworzenie partnerskich struktur komunikacji z zewntrzn publicznoci (spoecznoci lokaln) oraz ze rodkami masowego przekazu,

staa wola doskonalenia organizacji partnerstwa przez

wszystkich czonkw,

12

 zapewnienie zainteresowanym organizacjom i instytucjom uczestnictwa w partnerstwie w charakterze obserwatora,

systematyczny monitoring i ocena osignid partnerstwa, szczeglnie ze wzgldu na cele ekorozwoju.

okresowe i systematyczne formuowanie raportw z

dziaalnoci partnerstwa, na potrzeby PR i informowania opinii publicznej, uwzgldniajce: - sposoby, w jaki dziaanie partnerstwa przyczynia si do realizowania misji i strategii partnerstwa, celw rozwoju lokalnego i regionalnego, - wymierny szacunek osignitych efektw w wymiarze rodowiskowym, spoecznym i gospodarczym, - zmiany organizacyjne, ich cel, zakres i charakter, - finansowanie partnerstwa, - identyfikacje sukcesw i barier rozwoju partnerstwa. W trakcie zawizywania inicjatyw partnerskich wana jest identyfikacja potencjalnych barier. Gwna przeszkoda zawizywania inicjatyw partnerskich sytuuje si zazwyczaj w sferze mentalnej. Przejawia si ona w trudnoci zaakceptowania samej idei partnerstwa, polegajcej na rwnoprawnoci stron tworzcych partnerstwo. Istotne zagroenie stanowi prba dominacji jednej ze stron.

Istotny jest bardzo niski stopieo zaufania do firm zagranicznych i stosunkowo wysoki stopieo zaufania spoecznego do organizacji ekologicznych (POE), jako podmiotw dziaajcych dla dobra spoeczeostwa. W opinii ankietowanych obywateli przedsibiorstwa w mniejszym stopniu ni inne podmioty angauj si w sprawy spoeczne, za oglne zaufanie (uwp i udp) do firm jako podmiotw dziaajcych dla dobra spoeczeostwa funkcjonuje na podobnym poziomie jak do Rzdu Polskiego i UE. Wedug cytowanych badao pene zaufanie do przekazywanej informacji dotyczcej postpowania firm w kwestiach spoecznych, etycznych i ochrony rodowiska wyraa jedynie 14% badanych. Zaufanie do niektrych jedynie informacji deklaruje 55% badanych. Jednoczenie 30% konsumentw decyduje si na zakup wyrobw lub usug firmy, gdy ma pozytywne informacje na temat jej dziaalnoci, a 17% jest skonnych podjd tak decyzj w przyszoci. Mona uznad, e zaufanie do firmy, a tym samym jej produktw stanowi kluczow kwesti marketingow, szczeglnie w sytuacji coraz bardziej rosncych wymagao konsumenckich. Jednoczenie naley zdiagnozowad kryzys zaufania spoecznego do wiarygodnoci przekazywanych informacji na temat dziaalnoci przedsibiorstw i ich produktw oraz do sektora publicznego.

Zagroenia etyczne partnerstwa

Za najwiksze zagroenie dla rozwoju konstruktywnych relacji, wsppracy i przedsiwzid midzysektorowych naley zaliczyd brak zaufania spoecznego i tendencje do korupcji. W aspekcie ekonomicznym powoduje to amplifikacj kosztw zwizanych z wszelkimi transakcjami, a w duszej perspektywie grozi zachwianiem pokoju spoecznego. Warto zauwayd, e denie do osignicia i zachowania pokoju spoecznego zostao uznane za cel dziaalnoci Trjstronne Komisji ds. Spoeczno Gospodarczych, bdcej wyrazem zinstytucjonalizowanego dialogu spoecznego pomidzy sektorem publicznym, sektorem pracodawcw i zwizkw zawodowych. Zob. Art. 1, ust. 2 ustawy o Trjstronnej Komisji..., ust. cyt. Za najczciej wystpujce patologie w relacjach bisektorowych uznaje si:

Zaufanie spoeczne do podmiotw sektorowych

Wedug przeprowadzonych kilka lat temu badao, najwyszym stopniem zaufania publicznego do podmiotw dziaajcych dla dobra spoeczeostwa ciesz si wysze uczelnie i instytucje akademickie, najniszym za przedsibiorstwa midzynarodowe3. Gradacja deklarowanego zaufania przedstawiaa si nastpujco: 1. Wysze uczelnie i instytucje akademickie (24%-uwp; 53%-udp)4 2. rodki masowego przekazu (12%-uwp; 61%-udp) 3. Organizacje i grupy ekologiczne (14%-uwp; 57%-udp) 4. Organizacje charytatywne i spoeczne (18%-uwp; 53%udp) 5. Unia Europejska (7%-uwp; 44%-udp) 6. Due polskie firmy (4%uwp; 46%-udp) 7. Rzd Polski (5%-uwp; 43%-udp) 8. Firmy midzynarodowe (3%-uwp; 36%-udp)
___________________________
3

korupcj w sferze styku sektora przedsibiorstw z sekto-

Komunikowane na rzecz CSR - Raport z badao Postawy wobec spoecznej odpowiedzialnoci biznesu w Polsce, Fundacja Komunikacji Spoecznej, Warszawa 2004 4 Akronimy oznaczaj: uwp ufa w peni; udp ufa do pewnego stopnia.

13

rem publicznym

relacje klientelistyczne w obszarze wspdziaania sektora publicznego i pozarzdowego Zagroenia te prezentuje zamieszczony rysunek:

korupcj w obszarze styku sektora przedsibiorstw z sektorem pozarzdowym

Brak klimatu politycznego dla rozwoju kooperacji partnerskich pomidzy sektorem publicznym i gospodarczym (prywatnym) w Polsce spowodowany jest wieloci ujawnianych w pocztkowych latach obecnej dekady afer polityczno-gospodarczych. Z kolei korupcja na styku sektora gospodarczego i pozarzdowego przybiera najczciej postad wyudzeo korzyci majtkowych od przedsibiorstw przez (pseudo)ekologiczne organizacje. Natomiast zjawisko klientelizmu mona ujd wedug znanego badacz ruchu ekologicznego w Polsce Piotra Glioskiego nastpujco: zamiast apolitycznych procedur paostwowych, na styku administracji i organizacji obywatelskich funkcjonuj ukady, dojcia i koneksje. Ich konsekwencj s wzajemne relacje o charakterze klientelistycznym. Upolitycznienie decyzji w sprawie przydziau rodkw finansowych czy lokalu komunalnego dla organizacji pozarzdowej a tak dzieje si w praktyce zarwno na poziomie samorzdw lokalnych, jak i organw administracji rzdowej wie w sposb nieformalny sektor polityczny z sektorem pozarzdowym. Podstawowa cecha organizacji obywatelskich, jak jest ich niezalenod, w tych warunkach staje si niekiedy fikcj. Pejora-

tywne zjawisko upolitycznienia mona analogicznie odnied do relacji sektor publiczny sektor prywatny. Sposobem przeciwdziaania wy. wym. wypaczeniom moe byd intensyfikacja kontroli wzajemnej, poprzez wczenie organizacji z odrbnego sektora, co ma miejsce w trjsektorowych przedsiwziciach na rzecz zrwnowaonego rozwoju. Trjstronny system wzajemnej kontroli dziaania poszczeglnych organizacji i instytucji, w kontekcie osigania celw ekorozwoju moe znaczco wpynd na wzrost przejrzystoci, wiarygodnoci, a poprzez to spoecznego zaufania i akceptacji dla tego typu inicjatyw w szerszych krgach spoecznych. Generalnie chodzi tu o ich wiarygodnod w oczach opinii publicznej (spoeczeostwa, spoecznoci lokalnej). Zaistnienie relacji korupcyjnych rwnolegle w organizacjach trzech sektorw wydaje si o wiele mniej prawdopodobne, ni wystpienie skorumpowania w relacjach dwustronnych. Etycznego charakteru misji nadaje trjsektorowej wsppracy koncepcja zrwnowaonego rozwoju, jako integrujca platforma wsplnych wartoci. Tym, co moe zyskad kooperacja z udziaem organizacji gospodarczych, spoecznych i publicznych partnerstwo jest pozy-

14

skanie kapitau spoecznego zaufania, a tym samym wzrost efektywnoci i powodzenie inicjatyw partnerskich. Dotyczy to w szczeglnoci wiarygodnoci produktw i usug, ktre

mog byd w tych inicjatywach oferowane. Relacje te prezentuje poniszy rysunek:

Bazujc na przytoczonych na wstpie badaniach zaufania publicznego do poszczeglnych organizacji i instytucji sektorowych, mona uznad, i szczegln rol w midzysektorowych inicjatywach partnerskich powinny penid organizacje pozarzdowe, z uwagi na stosunkowo wysoki spoeczny kredyt zaufania. W celu zwikszenia wiarygodnoci partnerstwa istotne jest nawizanie relacji z orodkami naukowymi i medialnymi. Istotnym warunkiem zaufania publicznego i demokratycznej partycypacji spoeczeostwa w yciu publicznym jest przejrzystod i jawnod dziaalnoci sektorw: publicznego, gospodarczego i pozarzdowego. Przejrzystod mona zdefiniowad jako: zrozumiaod, klarownod procedur i odpowiedzialnod przed spoeczeostwem. Zdaniem wielu autorw regulacyjn i quasi-kontroln funkcj wobec sektora publicznego i prywatnego mog penid organizacje trzeciego sektora: sfera organizacji pozarzdowych, niezalenych orodkw badawczych oraz wszelkich innych inicjatyw obywatelskich ma szans stad si takim regulatorem. W gr nie wchodzi zwyka ingerencja rzdu lub innych instytucji w gospodark, lecz mechanizm nie majcy takiego inwazyjnego charakteru. Spoeczne otoczenie przedsibiorstw (business environment) moe i powinno sprawowad nad nim istotn kontrol. Nieprzejrzystod w dziaalnoci podmiotw trzech sektorw uniemoliwia autentyczne partnerstwo. Zakres tej kontroli powinien obejmowad dziaania zarwno sektora publicznego, przedsibiorstw, jak i samych organizacji pozarzdowych: midzysektorowa wsppraca musi si opierad nie tylko na zaufaniu, ale take na wzajemnej kontroli. Kontrola ta musi dotyczyd nie tylko jakoci usug, czy rzetelnoci przetargw, ale take samego procesu decyzyjnego. Zdaniem cytowanych badaczy do sprawowania funkcji kontrolnej szczeglnie predestynowane s organizacje pozarzdowe. Analogicznie dziaalnod sektora pozarzdowego powinna byd kontrolowana

przez pozostae sektory. Styk sektora prywatnego i publicznego cechuje szczeglnie w Polsce silny potencja korupcjogenny. Wywouje to obawy wielu rodowisk spoeczno-politycznych odnonie powodzenia partnerstwa publiczno-prywatnego w Polsce. Tymczasem organizacje pozarzdowe (i spoecznoci lokalne) niejednokrotnie stanowiy i stanowi instancje kontrolne i hamujce dla korupcyjnych naduyd i patologicznych, szczeglnie pod wzgldem spoecznym i ekologicznym, przedsiwzid gospodarczych. Wczenie sektora NGOs, w charakterze strony, do projektw partnerskich mogoby zapobiec wielu naduyciom i zwikszyd spoeczn kontrol nad inwestycjami gospodarczymi. Mogoby to wyeliminowad ryzyko pniejszych protestw spoecznych wobec danego przedsiwzicia gospodarczego. Ich funkcja kontrolna nie powinna byd podkrelana, lecz powinna posiadad umocowanie prawne (legitymacj ustawow). Kwestia ta jednak staje si problematyczna, z uwagi na ujawniane w ostatnich latach przypadki korupcyjnych wyudzeo korzyci majtkowych od przedsibiorstw prywatnych przez organizacje pozarzdowe, szczeglnie o profilu ekologicznym, w procesie uzyskiwania pozwoleo na inwestycje, odnonie ich rzekomo negatywnego oddziaywania na rodowisko. Te patologiczne zjawiska nie s reprezentatywne dla sektora pozarzdowych organizacji ekologicznych (POE) i czyni z medialnie pass dla POE. Reasumujc mona uznad, e warunkiem nawizywania bliszych relacji midzysektorowych jest etyczne, tzn. odpowiedzialne, wiarygodne zgodne z deklaracjami dziaanie danej organizacji sektora gospodarczego, publicznego lub pozarzdowego. Utrzymanie tych cech dziaania powinien uatwiad system wzajemnych, trjsektorowych relacji, o charakterze quasi-kontrolnym i zbiorowa odpowiedzialnod przed spoeczeostwem (spoecznoci lokaln).

15

WSPPRACA PUBLICZNO-SPOECZNA

daniem wielu pozarzdowych organizacji ekologicznych (POE) dopiero perspektywa akcesji Polski do Unii Europejskiej spowodowaa przyspieszenie dziaao na rzecz ochrony rodowiska, odpowiednie dostosowanie prawodawstwa i racjonalizacj decyzji polityczno-gospodarczych, dotyczcych przedsiwzid i inwestycji rodowiskowych. Przyszod i skutecznod dziaao ekorozwojowych opiera si w duej mierze na wzrocie stosowania instrumentw spoecznych, zamiast jedynie administracyjnych i ekonomicznych w osiganiu celw zrwnowaonego rozwoju i polityki ekologicznej. Do spoecznych instrumentw systemowej ochrony rodowiska zalicza si w szczeglnoci wspprac i partnerstwo midzysektorowe.

Prawne ramy wsppracy

Unormowania prawne ustroju samorzdowego w pocztkowym okresie transformacji ustrojowej lat 90-tych nie przewidyway rozwoju kooperacji midzysektorowej na linii samorzd terytorialny organizacje pozarzdowe. Podstawy prawne do tego stworzya dopiero reforma samorzdowa z 1998 r. Na szczeblu samorzdu terytorialnego przewidziano instytucj konsultacji spoecznych w okrelonych ustaw przypadkach oraz w innych wanych dla tej spoecznoci sprawach. (Art. 5a ustawy o samorzdzie gminnym, art. 3a, 3b i 3d ustawy o samorzdzie powiatowym oraz art. 10a ustawy o samorzdzie wojewdzkim). Z perspektywy lat ocena tej reformy nie jest generalnie wedug znawcw tego zagadnienia pozytywna: Reforma wojewdzka i powiatowa nie stworzyy nowej przestrzeni dla rozwoju partnerstwa publiczno-prywatnego, dla zwikszenia si aktywnoci w sferze dialogu spoecznego. Wiele cech uksztatowanego systemu polskiej samorzdnoci terytorialnej wskazuje na kontynuacj w jego ramach tendencji centralistycznych, a nie decentralistycznych (...) utworzenie nowych szczebli samorzdu nie spowodowao wzrostu spoecznej partycypacji w zarzdzaniu sprawami publicznymi na poziomie lokalnym i regionalnym, co potwierdza tez o uksztatowaniu si na tych szczeblach modelu przechylonego w stron samorzdnoci bez partycypacji5. Istotn barier w procesie instytucjonalizacji partnerstwa publiczno-spoecznego byy zapisy ustawy o finansach publicznych z 1998 r. Przepisy regulujce kwestie
___________________________
5

wsppracy i udzielania dotacji podmiotom niepublicznym miay charakter restrykcyjny i w taki sposb byy te interpretowane przez zdecydowan wikszod samorzdw gminnych. Natomiast nowelizacja tej ustawy z maja 1999 r. spowodowaa ograniczenie wsppracy do wymiaru finansowego. W wyniku niejasnych uregulowao prawnych, normujcych aspekty finansowania dziaalnoci NGOs ze rodkw publicznych, wsppraca sektora publicznego z pozarzdowym obarczona bya du niepewnoci interpretacyjn. Byo to przyczyn powstrzymywania si wielu rad samorzdowych od wsppracy z NGOs w obawie przed ustawowymi sankcjami. Trzeci sektor domaga si kompleksowego uregulowania zasad wsppracy administracji publicznej z sektorem organizacji pozarzdowych od poowy lat 90-tych. Zwieoczeniem tych wysikw bya przyjta w 2003 r. ustawa o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie. W minionych dwch dekadach nastapio umocnienie si ruchu ekologicznego, wzrost jego profesjonalizacji i zorganizowania, mimo niewielkiego wpywu na proces decyzyjny w sferze politycznej i gospodarczej. W poowie lat 90-tych za podstawowe elementy swojej strategii dziaania na rzecz ekorozwoju POE uznaway:

wskazywanie kierunkw rozwoju; POE powinny dziaad

konstruktywnie, szukad rozwizao istniejcych problemw i koalicji dla ich zrealizowania;

promocj dokumentu Agenda 21, edukacja, szczeglnie

wrd grup, z ktrymi podejmowane s najczciej wsplne dziaania: wadz samorzdowych i spoeczeostwa;

ksztatowanie wiadomoci; POE powinny byd motorem

edukacji ekologicznej;

bycie reprezentantem spoeczeostwa, w wikszoci niezbyt wiadomego zagroeo ekologicznych oraz wystpowanie w interesie tych, ktrzy nie maj gosu (przysze pokolenia, zwierzta);

penienie funkcji kontrolnej w stosunku do podejmujcych decyzje i informowanie opinii publicznej o nieprawidowociach;

penienie funkcji autorytetu, zbudowanego na bazie niezalenoci od wadz i na bazie jawnoci dziaao. Kierunek transformacji spoeczno-gospodarczej w kierunku zrwnowaonego rozwoju powinna wyznaczad intensyfikacja partycypacji i kooperacji spoecznej. Zdaniem W. Baturo i W. Stodulskiego z Instytutu na rzecz Ekorozwoju, kierunek dziaao na rzecz zrwnowaonego rozwoju powinien forsowad zasad uspoecznienia i zmierzad do podejmowania dziaao midzysektorowych: charakter nierozwizanych

Zob. B. Gciarz, W. Paokow, Instytujonalizacja samorzdnoci regionalnej i lokalnej w Polsce. Efekty, Aktorzy, Beneficjenci, w: Samoorganizacja spoeczeostwa polskiego III sektor i wsplnoty lokalne w jednoczcej si Europie, Glioski P., Sicioski A., Lewenstein B. (red.) IFiS PAN, Warszawa 2004.

16

dotychczas, tradycyjnych problemw rodowiskowych Polski oraz nowych wyzwao dla polityki ekologicznej, jakie pojawiy si w zwizku z procesem dostosowawczym do wymagao UE sprawia, e nie jest moliwy postp bez szerszego udziau spoeczeostwa w procesach podejmowania decyzji, opiniowania propozycji administracji i wadz samorzdowych oraz uczestnictwa we wdraaniu celw i zadao okrelonych w dokumentach realizacyjnych (prognozach, programach, planach, zaleceniach), zwaszcza dotyczcych problemw w skali regionalnej i lokalnej. Warunkiem zwikszenia partycypacji spoecznej jest szerokie ksztatowanie wiadomoci i postaw proekologicznych poszczeglnych grup spoecznych: zapewnienie szerokiego i efektywnego udziau spoeczeostwa w ochronie rodowiska nie zaley tylko od uchwalenia norm prawnych. Konieczne jest ksztatowanie odpowiednich postaw zarwno wrd czonkw poszczeglnych spoecznoci, jak i urzdnikw wadz publicznych. Czynnikiem warunkujcym racjonaln
Aspekt Rola sektora pozarzdowego (POE) Rola sektora publicznego Rola sektora przedsibiorstw Stan rzeczy/

aktywnod obywatelsk jest gruntowna edukacja ekologiczna, ktra powinna id w parze z edukacj obywatelsk. Take zdaniem W. Stodulskiego: Obecnie mona mwid o koniecznoci trwaego i stabilnego partnerstwa gwnych grup spoecznych w budowaniu lokalnego spoeczeostwa obywatelskiego, wiadomego swojej misji i potraficego sprostad licznym wyzwaniom, jakie stawia reformujca si gospodarka, podlegajce silnym presjom transformacji spoeczeostwo oraz cigle zagroone rodowisko. Zdaniem reprezentantw sektora pozarzdowego (POE) oraz rodowisk badawczych, kierunek przyspieszenia konstruktywnych zmian z sferze ochrony rodowiska i zrwnowaonego rozwoju, naley upatrywad w wypracowaniu mechanizmw efektywnej kooperacji midzysektorowej i regulujcych j unormowaniach prawnych. Szczegowe wskazania (postulowane dziaania), dotyczce poszczeglnych aspektw, reasumuje zamieszczona tabela.

Problem POE wskazuj na swoj du odpowiedzialnod za wprowadzacie zasad zrwnowaonego rozwoju, a najczciej wskazywanym polem dziaania jest edukacja ekologiczna Wadze rnego szczebla s w gwnej mierze odpowiedzialne za wdraanie ekorozwoju nie podejmuj one jednak waciwych i wystarczajcych dziaao w tym zakresie. Ukierunkowanie wycznie na wzrost dochodowoci dziaalnoci gospodarczej; brak przepywu informacji pomidzy sektorem przedsibiorstw a sektorem publicznym i pozarzdowym Nie wypracowano powszechnie midzysektorowych mechanizmw partycypacji i kooperacji spoecznej w sferze ochrony rodowiska i realizacji zrwnowaonego rozwoju; sfer t regulowano gwnie przy pomocy instrumentw prawno-administracyjnych.

Postulowany kierunek dziaania z perspektywy pozarzdowych organizacji ekologicznych Podejmowane szerokich dziaao z zakresu edukacji ekologicznej spoeczeostwa przez POE w kooperacji z jednostkami sektora publicznego Intensyfikacja kooperacji POE z lokalnymi jednostkami samorzdu terytorialnego; rozwj kultury partnerstwa Wprowadzenie praktyki tworzenia przez przedsibiorstwa raportw z zakresu oddziaywania na otocznie dziaalnoci gospodarczej i podejmowanych ewentualnie dziaaniach z zakresu zrwnowaonego rozwoju Rozwj spoecznych instrumentw ochrony rodowiska i realizacji ekorozwoju, rozwj partycypacji i kooperacji spoecznej, szczeglnie partnerstw midzysektorowych

Partycypacja i kooperacja spoeczna

Bariery wsppracy publiczno-spoecznej Spord generalnych barier wsppracy publicznopozarzdowej, ktrych ciar gatunkowy spoczywa po stronie samorzdowej, wymienia si najczciej:

status quo, biurokratyzacja i faworyzowanie okrelonych partnerw. Wsppraca publiczno-pozarzdowa rozwija si jak dotd szczeglnie dynamicznie w niektrych obszarach gwnie w dziedzinach powszechnie akceptowanych, jak integracja i pomoc niepenosprawnym, wydarzenia kulturalne, rekreacyjne, sportowe. W zakresie ochrony rodowiska i przedsiwzid na rzecz ekorozwoju dobrym przykadem partnerstw midzysektorowych s grupy partnerskie wspierane przez Fundacj Partnerstwo dla rodowiska, jak rwnie Lokalne Grupy Dziaania (LGD) zainicjowane w ramach programu UE Leader.

niechd znaczcej czci wadz administracyjnych do

wsppracy, ujawniana w kontaktach NGOs, ktre traktuje si jako konkurencj na scenie politycznej. Wynika to z obawy przed poszerzeniem obszaru kontroli spoecznej oraz utrat legitymacji do reprezentowania interesw obywateli w kolejnych kadencjach, w wyniku dzielenia si wadz;

przewag dziaao doranych nad profilaktyk i prewencj w sferze spoecznej i ekologicznej;

ograniczanie dostpu do informacji istotnych z punktu

widzenia celw statutowych organizacji spoecznych;

brak praktyki i mechanizmw uatwiajcych dostp do

udziau w decyzjach i otwartym dialogu w kwestiach lecych w obszarze zainteresowao i interesw partnerw spoecznych;

niedoinformowanie i ignorancja, wynikajca z braku zobiektywizowanej wiedzy o partnerze spoecznym, jego potencjale, walorach itp.;

w skrajnej postaci: asekuranctwo, dbaod o zachowanie

www.grupypartnerskie.pl

17

STRATEGIA DLA PARTNERSTWA PRZYKAD LGD CIUCHCIA KRASISKICH

Trudne pocztki
Pomys powoania lokalnego partnerstwa pojawi si w trakcie realizowania inicjatywy wytyczania szlaku rowerowego WarszawaMazury, przebiegajcego przez ziemi przasnysk gminy Karniewo, Krasne i Przasnysz. Inicjatywa wytyczenia szlaku, podjta przez liderw Stowarzyszenia Ekologw Dorzecza Narwi i Bugu Mariana Woosza i Andrzeja Dog zostaa przedstawiona na spotkaniu Lokalnej Organizacji Turystycznej LOT w 2004 roku. Na spotkaniu tym Marian Woosz, ktry ukooczy kurs Animatorw Partnerstw Lokalnych Forum Aktywizacji Obszarw Wiejskich, przedstawi ide i cele Programu LEADER+. Szczeglne zainteresowanie tym Programem wyrazi wjt gminy Krasne, ktry pniej zorganizowa spotkanie samorzdowe, zachcajce okoliczne gminy do wzicia udziau w tym Programie. Ostatecznie zainteresowanie zadeklaroway cztery gminy Krasne, Karniewo, Czernice Borowe i Przasnysz w imieniu, ktrych projekt do schematu I Programu LEADER+ zoya gmina Krasne. Oczekujc na rozpoczcie realizacji projektu wspomniane Stowarzyszenie Ekologw zorganizowao dwa wyjazdy studyjne dla lokalnych liderw z czterech gmin na Warmi gdzie dziaaa ju inicjatywa Partnerstwo dla Warmii oraz na Pomorze, do Partnerstwa Naszyjnik Pnocy. Celem tego wyjazdu byo zaznajomienie liderw samorzdowych z funkcjonujcymi ju partnerstwami midzysektorowymi, w ktrych uczestniczyli przedstawiciele sektora samorzdowego, spoecznego i miejscowego biznesu. Wyjazdy te pokazay, e budowa partnerstwa jest moliwa w polskich warunkach i nie stanowi zagroenia dla lokalnej wadzy. Mona uznad, e inicjatorem lokalnej inicjatywy rozwojowej i stworzenia projektu do Schematu I Programu LEADER+ byli przedstawiciele lokalnej organizacji pozarzdowej, ktrzy potrafili nim zainteresowad liderw samorzdowych. W poowie grudnia 2005 r. odbyo si pierwsze spotkanie zespou majcego zarzdzad projektem, ktre zainicjowao jego realizacj, a pod koniec roku zostaa podpisana umowa z Fundacj FAPA przez gmin Krasne. W skad zespou zarzdzajcego weszy reprezentatywne osoby z sektora zarwno samorzdowego, jaki i spoecznego i gospodarczego. Powoano koordynatorw gminnych, odpowiedzialnych za realizacj zadao objtych projektem na terenie poszczeglnych gmin. Na przeomie roku 2005 i 2006-go odby si cykl debat problemowych liderw i reprezentantw spoecznoci lokalnych, z udziaem ekspertw, wykadowcw i znawcw Programu LEADER. W trakcie tych spotkao wyoniono grup osb do opracowania lokalnej Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarw Wiejskich. W jej skad weszy osoby z rnych sektorw spoecznogospodarczych: publicznosamorzdowego, pozarzdowego i lokalnych przedsibiorstw. Na spotkaniu grupy, ktre odbyo si 17 stycznia 2006 roku w Karniewie, dokonano analizy potencjau merytoryczno-organizacyjnego grupy i ustalono list jej potencjalnych sprzymierzeocw. W celu wzmocnienia strukturalnego grupy zorganizowano kilka wyjazdowych spotkao integracyjnych, konsolidujcych j i budujcych wzajemne zaufanie.

Za mao biznesu
Podsumowujc dotychczasowy etap realizacji projektu stwierdzono, e w zawizywanym partnerstwie istnieje zbyt wska reprezentacja sektora biznesu. W tym celu zorganizowano lokaln debat spoeczn nt. roli sektora MSP (maych i rednich przedsibiorstw) w Programie Leader+. Efektem prowadzonej debaty i przeprowadzonych spotkao byo doczenie do tworzonej LAG kilkunastu osb z tego sektora. W trakcie prowadzonych warsztatw przygotowujcych do utworzenia ZSROW, uczestnicy LAG partnerzy zapoznali si z szeregiem dokumentw niezbdnych do jej sporzdzenia, jak: Gminne Strategie Rozwoju, Plany Rozwoju Lokalnego, Plany Przestrzennego Zagospodarowania, Wieloletnie Plany Inwestycyjne, strategie branowe. Na podstawie dowiadczeo reprezentantw poszczeglnych sektorw partnerstwo (LAG) dokonao analizy SWOT obszaru swojego dziaania. Okazao si, e wiedza uczestnikw o swoim regionie ma charakter komplementarny. Kady z uczestnikw partnerstwa przedstawi propozycje tematw, celw i zapisw, jakie powinny si znaled i byd rozwinite w ZSROW. Dokonano wyboru tematw priorytetowych, okrelono wizj, misj, priorytety, cele strategiczne i operacyjne. Dziaania te zintegroway, umocniy i zjednoczyy grup w realizacji wsplnego przedsiwzicia projektowania atrakcyjnej przyszoci dla swojego regionu. Na wiosn 2006 r. podjto wsplnie decyzj o wyborze formy prawnej partnerstwa oraz wybrano jego logo. Wybrano Fundacj jako najbardziej odpowiedni do realizacji planowanych dziaao grupy. W kwietniu 2006 w siedzibie Urzdu Gminy Krasne odbyo si zebranie zaoycielskie, uchwalono statut i wybrano wadze Fundacji. Po dostarczeniu dokumentw rejestrowych do Sdu grupa partnerska opracowaa Zintegrowan Strategi Rozwoju Obszarw Wiejskich dla obszaru LGD i rozpocza prac nad wnioskiem do II schematu Leadera oraz nad sformuowaniem 3-4 letnich zadao dla LGD. Zoono take projekt do Ministerstwa Pracy i Polityki Spoecznej w ramach programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na utworzenie gminnego, informatycznego centrum przedsibiorczoci. Kolejne dziaania LGD zwizane byy ze zoeniem wniosku o dofinansowanie projektu w ramach Pilotaowego Programu Leader+ , ktry po dugim

18

oczekiwaniu na ocen zosta pozytywnie oceniony. Poczyniono take starania o zorganizowanie kredytowania przedsiwzid planowanych przez LGD w ramach realizacji schematu II Leader+. W trakcie ponad dwuletniej dziaalnoci LGD wykazaa si nie tylko zrealizowanym projektem w ramach programu Leader+ lecz rwnie zrealizowaa kilkanacie projektw dofinansowanych ze rodkw Samorzdu Wojewdztwa Mazowieckiego. W zwizku z tym, e po zakooczeniu dziaao i projektw PPL+ nastpi okres tworzenia nowych partnerstw LGD lub poszerzenia ju istniejcych, LGD Ciuchcia Krasioskich posiadajc dowiadczenie i potencja organizacyjny przystpia w 2008 roku do powikszania obszaru dziaania. Zaproponowaa gminom okolicznym, ktre same nie podjy trudu tworzenia wasnej LGD, przystpienie do partnerstwa. W 2008 roku odbyy si w Urzdach Gmin liczne spotkania informacyjne o Programie Leader i dziaalnoci LGD Ciuchcia Krasioskich. Efektem tych spotkao byo nawizanie wsppracy z samorzdami gminnymi i podejmowanie przez Rady Gmin uchwa o przystpieniu do naszego LGD.

twa w celu zapewnienia alternatywnych rde dochodu i tworzenia miejsc pracy poza rolnictwem,

rozwoju turystyki wiejskiej, w szczeglnoci agro- i ekoturystyki, infrastruktury turystycznej oraz podnoszenia atrakcyjnoci turystycznej obszaru LGD w oparciu o wasne zasoby,

aktywizowania i mobilizowania spoecznoci lokalnych

do brania aktywnego udziau w procesie wielofunkcyjnego rozwoju obszarw wiejskich na terenie dziaania Partnerstwa,

rozwijania i umacniania postaw nastawionych na aktywne wspdziaanie w rozwoju spoeczeostwa obywatelskiego;

upowszechniania i wymiany informacji o inicjatywach

zwizanych z aktywizacj ludnoci na obszarach wiejskich objtych dziaaniem LGD,

promocji lokalnych produktw rolno-spoywczych, a w

szczeglnoci wspierania dziaao majcych na celu popraw dostpu do rynku dla maych podmiotw produkcyjnych,

Partnerzy i cele
Partnerem Fundacji obligatoryjnie s przedstawiciele kadej z jednostek samorzdu terytorialnego gmin wchodzcych w skad obszaru Lokalnej Grupy Dziaania. Partnerstwo objo w rezultacie swoim dziaaniem obszar szesnastu gmin pnocno-wschodniego mazowsza: Chorzele, Ciechanw, Czernice Borowe, Dzierzgowo, Grudusk, Karniewo, Krasne, Krzynowoga Maa, Ojrzeo, Opinogra Grna, Przasnysz, Regimin, Soosk, Stupsk, Szydowo, Wieczfnia Kocielna oraz osoby fizyczne i prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadajce osobowoci prawnej zamieszkujce lub prowadzce dziaalnod na terenie dziaania Fundacji. Celem Fundacji, jako Lokalnej Grupy Dziaania jest dziaanie na rzecz zrwnowaonego, trwaego rozwoju obszarw wiejskich na terenie dziaania partnerstwa, a w szczeglnoci: 1. Opracowanie i realizacja Lokalnej Strategii (LSR) dla obszaru gmin objtych dziaaniem Fundacji; 2. Wzmacnianie przetwrstwa rolno-spoywczego produktw rolnych, w szczeglnoci na bazie produktw rolnictwa ekologicznego; 3. Dziaanie na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijanie kontaktw i wsppracy midzy spoeczeostwami i innymi LGD w ukadzie krajowym i midzynarodowym; 4. Dziaanie na rzecz porzdku i bezpieczeostwa publicznego oraz przeciwdziaanie patologiom spoecznym; 5. Podejmowanie i realizowanie innych spoecznie i gospodarczo wanych celw dla gmin, ktrych obszary zostan objte dziaaniami przewidzianymi w LSR, zwizanych z ich wielofunkcyjnym i zrwnowaonym rozwojem gospodarczym, spoecznym i kulturowym; 6. Wdraanie i wspieranie dziaao na rzecz realizacji LSR prowadzcych do:

popularyzacji, rozwoju produkcji i promocji wyrobw

lokalnych, regionalnych i produktw tradycyjnych,

wspierania i inicjowanie dziaao ukierunkowanych na

wzrost zainteresowania i wykorzystania alternatywnych i odnawialnych rde energii,

wykorzystania nowoczesnych technik informatycznych w

nauce, edukacji i doradztwie dla wsi i rolnictwa,

formowania powszechnej, lokalnej edukacji informatycznej,

zachowania i odtwarzania dziedzictwa kulturowego, historycznego i przyrodniczego wsi oraz waloryzacji zasobw przyrodniczych i historyczno-kulturowych obszaru dziaania Fundacji,

zachowania walorw przyrodniczo-krajobrazowych obszarw wiejskich poprzez wzrost iloci atestowanych gospodarstw ekologicznych i wprowadzanie programw

poprawy jakoci ycia na obszarach wiejskich, rnicowania dziaalnoci rolniczej i zblionej do rolnic-

19

rolno-rodowiskowych,

wdraania innowacji, know-how i nowych technologii w

celu podniesienia konkurencyjnoci produktw i usug wiadczonych na terenach wiejskich objtych dziaaniem Fundacji. Spord celw Partnerstwa wane jest rwnie aktywizowanie mieszkaocw i wzmacnianie lokalnego kapitau spoecznego poprzez: popraw infrastruktury spoecznej dotyczcej kultury, sportu i rekreacji, edukacji i zdrowia w oparciu o tradycyjne obyczaje, wita, kultur kulinarn; rozwj przedsibiorczoci oraz promocj zatrudnienia i aktywizacj zawodow osb pozostajcych bez pracy i zagroonych zwolnieniem z pracy obszarach gmin wiejskich; promowanie rnorodnych programw, projektw twrczych i dzie wzbogacajcych ycie kulturalne o nowe wartoci jak rwnie wspomaganie przedsiwzid sucych podtrzymaniu tradycji kultury narodowej i regionalnej; ksztatowanie wiadomoci spoecznej, dotyczcej roli i wpywu czystego rodowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego na wzrost potencjau rozwojowego regionu; rozwj spoeczeostwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy na obszarach wiejskich. O aspektach spoecznych zrwnowaonego rozwoju lokalnego na przykadzie Zintegrowanej Strategii Integracji Spoecznej obszaru LGD Ciuchcia Krasioskich pisalimy w trzecim numerze biuletynu Ekorozwj w gminie, powiconego zasadzie integracji.

kalnym. W krajach UE powstao ponad 1000 Lokalnych Grup Dziaania (LGD) funkcjonujcych na poziomie lokalnym. W Polsce dziaa okoo 200 grup. Przez swoje dziaania i inicjatywy daj one pole do aktywnoci mieszkaocom wsi, wykorzystujc w sposb innowacyjny lokalne zasoby przyrodniczo-kulturowe, przyczyniajc si do tworzenia miejsc pracy i promocji obszarw wiejskich. Leader kadzie silny nacisk na partnerstwo pomidzy trzema sektorami: publicznym, spoecznym i ekonomicznym oraz na tworzenie pomidzy nimi sieci powizao celem wymiany dowiadczeo, wzajemnej wsppracy i realizacji wsplnych projektw. W latach 2009-2015 Program Leader jest realizowany w Polsce w ramach Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich (Dziaania Osi 3 i 4). Strategia LSR ma za zadanie umoliwid mieszkaocom obszaru objtego t strategi realizacj wasnych projektw, ktre powinny przyczynid si do poprawy jakoci ycia na obszarach wiejskich. m.in. poprzez wzrost aktywnoci lokalnych spoecznoci czy stymulowanie powstawania nowych miejsc pracy. W ramach realizacji LSR, zatwierdzonej przez Samorzd Wojewdztwa Mazowieckiego LGD wybiera projekty do realizacji w ramach rodkw przyznanych na realizacj strategii. Wnioski te mog dotyczyd projektw kwalifikujcych si do udzielenia pomocy w ramach dziaao osi 3. Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata 2007-2013 Jakod ycia na obszarach wiejskich i rnicowanie gospodarki wiejskiej: 1. Rnicowanie w kierunku dziaalnoci nierolniczej; 2. Tworzenie i rozwj mikroprzedsibiorstw; 3. Odnowa i rozwj wsi; innych projektw ktre nie kwalifikuj si do wsparcia w ramach dziaao osi 3, ale przyczyniaj si do poprawy jakoci ycia lub wikszego zrnicowania dziaalnoci gospodarczej na obszarze dziaania LGD. Opracowana Strategia nie dotyczy wszystkich spraw i problemw wystpujcych na danym terenie, ale podstawowa jej koncepcja koncentruje si wok gwnego priorytetu, jakim jest wielofunkcyjny, trway i zrwnowaony rozwj obszaru LGD. W myl przyjtej koncepcji wielofunkcyjnego i zrwnowaonego rozwoju LSR powinna byd instrumentem LGD, ktry w istotny sposb przyczyni si do polepszania jakoci ycia na obszarze LGD poprzez:

Strategia Partnerstwa
Lokalna Strategia Rozwoju (LSR), bdc jednoczenie gwnym elementem podejcia Leader, jest podstawowym dokumentem strategicznym okrelajcym i opisujcym realizacj celw oraz projektw przyjtych do realizacji przez Fundacj Partnerska Grupa Lokalnego Dziaania Ciuchcia Krasioskich (LGD) w okresie do 2015 r. na obszarze jej dziaania. Leader to europejski program wspierajcy spoecznoci, ktre stawiaj na wspprac partnersk, realizowana jest w Unii Europejskiej od 1991 r. i stanowi nowe podejcie do rozwizywania problemw wsi. Warunkiem niezbdnym do penego i skutecznego realizowania polityki wobec obszarw wiejskich jest zaangaowanie spoecznoci wiejskich w proces podejmowania decyzji na poziomie lo-

rozwj przedsibiorczoci i zrnicowania struktury

mieszkaocw pod wzgldem rde dochodw i zawodw,

wykorzystywanie energii odnawialnej, rozwj turystyki wiejskiej i agroturystyki, zachowania walorw krajobrazowych oraz rodowiska
naturalnego, tj. bogactw siedlisk i rnorodnoci biologicznej, a take dziedzictwa kulturowego wsi,

wzrost aktywizacji spoecznej i budowanie lokalnych wizi spoecznych. Obszar 16 gmin, ktre przystpiy do partnerstwa LGD i jest objty LSR jest w miar jednorodnym obszarem wiejskim, charakteryzujcym si wewntrzn spjnoci spoeczn,, wspln histori i tradycjami, poczuciem jednoci

20

oraz rosncym poczuciem wiadomoci lokalnych liderw, co do znaczenia wasnych - lokalnych zasobw w deniu do trwaego, zrwnowaonego rozwoju spoecznogospodarczego. Przystpujc do tworzenia LSR przyjto, e zdefiniowanie, okrelenie i osigniecie jej celw bdzie moliwe dziki wzajemnemu kontaktowaniu si rnych podmiotw ycia spoecznego, wyraajcych swoje stanowiska i wspierajcych rozwj obszaru, ktry zamieszkuj, zgodnie ze wsplnie wypracowan i sformuowan wizj przyszoci. Zintegrowane, partnerskie planowanie rozwoju, dziki swej kompleksowoci, otwartoci i wszechstronnoci jest najlepszym sposobem tworzenia warunkw dla wielofunkcyjnego, lokalnego rozwoju obszarw wiejskich. Opiera si to na zaoeniu, e spoecznod lokalna, a konkretnie mieszkaocy, ktrzy chc co zrobid dla swojego regionu, s najbardziej predestynowani do tego, eby tworzyd wizj swojej przyszoci w formie strategii, z ktr bd si utosamiad i ktr bd chcieli realizowad. Powoany przez Zarzd LDG zesp do opracowania LSR przywizywa szczegln wag do dziaao szkoleniowo-doradczych, konsultacyjnych i warsztatowych realizowanych rwnolegle do toczcych si prac nad zaoeniami merytorycznymi, nad wypracowaniem wizji, misji oraz celw oglnych i szczegowych. Dziaania te i prowadzone warsztaty spowodoway nie tylko pogbienie wiedzy uczestnikw LGD, lecz take uksztatoway umiejtnoci i postawy niezbdne przy tworzeniu LSR, jak przedsibiorczod i samoorganizacja. Zastosowano nowoczesne techniki i metody komunikacji grupowej (ukierunkowana konwersacja, moderacja wizualna), umoliwiajce partycypatywny charakter procesu tworzenia Strategii. Jest ona wasnym dzieem LGD Ciuchcia Krasioskich, dziki ktremu bdzie ona moga w sposb racjonalny i skoordynowany organizowad swoje przysze dziaanie, w ramach przyjtej hierarchizacji celw, zadao i planowanych projektw. Wizja to podany obraz danego obszaru w perspektywie kilku lub kilkunastu lat. Wizja w Lokalnej Strategii Rozwoju tworzy ramy do wyznaczenia celw strategicznych, peni te funkcj integrujc procesy rozwojowe z potrzebami i marzeniami mieszkaocw. Uczestnicy warsztatw okrelili ramy czasowe Strategii na okres do 2015, std te zarysowana Wizja dotyczy tej perspektywy czasowej. Z kolei misja wyraona w Strategii LSR okrela system wartoci czcy partnerw LGD dcych do osignicia wizji i celw strategicznych. Misja ma okrelid deklarowany sposb dziaania oraz filozofi grupy partnerskiej. Wizja i misja LSR zawiera odpowied na podstawowe oczekiwania. WIZJA Nasz ma ojczyzn widzimy, jako obszar zrwnowaonego, trwaego i wielofunkcyjnego rozwoju, o wysokich walorach krajobrazowych, czystym rodowisku przyrodniczym i znaczcym potencjale dziedzictwa kulturowego, sprzyjajcych rozwojowi rnych form turystyki i rekreacji poczonych z ekorolnictwem. Obszar z pen infrastruktur spoeczn i techniczn stanowic warunki do bezpiecznego i godnego ycia jego mieszkaocw.

Misja Trway, zrwnowaony, i wielofunkcyjny rozwj obszaru LGD poprzez wykorzystanie lokalnych zasobw, stymulowanie rozwoju spoeczno-gospodarczego oraz podnoszenie atrakcyjnoci gmin. Wizja i misja dla LGD Ciuchcia Krasioskich koncentruje si na istocie problemw, dostosowuje kierunki dziaao do realizacji celw LSR i rwnoczenie peni funkcje motywacyjne i promocyjne. Rodziy si one i konkretyzoway w toku ponad dwumiesicznych prac, dyskusji, debat przedstawicieli rodowisk lokalnych uczestniczcych w opracowywaniu i tworzeniu LSR. Do tego spoecznego procesu zesp budowy strategii przywizywa szczegln wag. Chodzio o to, eby wizja przyszoci i sposoby jej realizacji zawarte (okrelone) w misji, konkretyzowane dalej w celach oglnych i szczegowych, mogy byd wyrazem rzeczywistych deo i marzeo spoecznoci lokalnej, a nie tylko jej wadz i liderw, czy ekspertw. Dynamiczny charakter strategii wskazuje na potrzeb staego weryfikowania jej zaoeo w stosunku do zmieniajcych si cech obszaru LGD i jego otoczenia. Konieczne jest rwnie stae monitorowanie przez LGD procesu realizacji LSR oraz czy postpujcy proces rozwoju gospodarczego, realizowany na tym obszarze, nie degraduje przypadkiem zasobw przyrodniczych. Realizacja celw, zadao i projektw nakrelonych w LSR oraz nastpujce obecnie szybkie zmiany uwarunkowao zewntrznych i wewntrznych bd zmuszad LGD do okresowych zmian metod dziaania i sposobw osigania celw. Dlatego te przyjmuje si, e Strategia ma charakter otwarty, a jednoczenie nadrzdny nad wszystkimi innymi dokumentami planistycznymi, strategiami i projektami opracowywanymi przez LGD Ciuchcia Krasioskich. Dokument Strategii jest dostpny na stronie Partnerstwa www.ciuchciakrasinskich.pl

21

22