Marek Dudyski Spalanie i zgazowywanie odpadw staych

Nasza cywilizacja wytwarza olbrzymie iloci odpadw, w wikszoci bardzo uciliwych dla rodowiska. Wraz z rozwojem tworzyw sztucznych utylizacja odpadw staych staa si problematycznym zagadnieniem. Naley sobie uwiadomi, e nawet tak tradycyjne produkty jak skrzane buty produkowane s z wykorzystaniem wyrafinowanych substancji chemicznych. W procesie garbowania wykorzystuje si szkodliwy tlenek chromu. W efekcie w zakadzie pozostaj gry mokrych i w zasadzie nieprzetwarzalnych resztek. Zuyte buty, wyposaone w podeszwy z PCV wkrtce trafi do pojemnika na odpady i zamieniaj si w uciliwy odpad. Regulacje prawne Kady mieszkaniec rozwinitego wiata pozostawia po sobie rocznie ok. 300kg odpadw, najczciej wymieszanych i zawierajcych rne substancje niebezpieczne (np. baterie, rt z termometrw). Narastajcy w lawinowym tempie problem zagospodarowania odpadw skoni kraje unijne do wprowadzenia szeregu przepisw ograniczajcych strumie odpadw oraz regulujcych sposb postpowania z tymi odpadami. W wyniku wstpienia Polski do Unii Europejskiej polskie prawodawstwo rwnie uwzgldnia najwaniejsze regulacje unijne. Do najwaniejszych regulacji prawnych dotyczcych gospodarki odpadami nale: - Ramowa dyrektywa dotyczca odpadw (dyrektywa 75/442/EWG zmieniona dyrektyw 91/156/EWG i dyrektyw 91/689/EWG); - Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach; - Rozporzdzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 20 padziernika 2002 r. w sprawie rodzajw odpadw, ktre mog by skadowane w sposb nieselektywny; - Krajowy Plan Gospodarki Odpadami; - Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. z 2001r. Nr 63 z pn. zm.); - Dyrektywa 99/31/WE dotyczca skadowisk odpadw (zalecenia zosta y odzwierciedlone w prawodawstwie polskim); - Dyrektywy 89/429/EWG, 94/67/WE oraz 2000/76/WE dotyczce spalania odpadw zostay transponowane do prawa polskiego poprzez ustaw o odpadach oraz szereg aktw wykonawczych do tej ustawy.

Wprowadzone przepisy ustanawiaj hierarchi dozwolonego postpowania z odpadami, ktra w dalszej perspektywie uniemoliwia bezmylne skadowanie wymieszanych odpadw. W pierwszej kolejnoci naley zapobiega powstawaniu odpadw. Jeli jednak powstan, naley najpierw zapewni ich odzysk (w tym recykling) a dopiero, gdy to jest niemoliwe, mona je unieszkodliwi (w tym poprzez skadowanie). W celu waciwego zagospodarowania odpadw musimy zacz od ich waciwej segregacji. Strumie odpadw naley podzieli na nastpujce kategorie: odpady podlegajce biodegradacji, niepodlegajce biodegradacji, niebezpieczne oraz wielkogabarytowe i budowlane. Dyrektywa skadowiskowa zawiera przepisy majce na celu zapewnienie, e odpady w wikszym stopniu bd wykorzystywane (zamiast skadowane). Skadowanie niektrych odpadw (np. pynnych, niektrych odpadw niebezpiecznych) jest niedopuszczalne, natomiast skadowanie odpadw podlegajcych biodegradacji powinno by stopniowo ograniczane. Odpady ulegajce biodegradacji to odpady podlegajce tlenowemu lub beztlenowemu rozkadowi, takie jak resztki poywienia, odpady rolinne, papier i tektura. Dyrektywa zawiera szereg wymaga dotyczcych gospodarki odpadami, ktre zostay wdroone poprzez ustaw o odpadach oraz plany gospodarki odpadami (na szczeblu krajowym, powiatowym i gminnym). Plany gospodarki odpadami nie s aktami prawa miejscowego, natomiast wpywaj zasadniczo na wydawanie pozwole na gospodarowanie odpadami. Kade takie pozwolenie (np. na odbir odpadw komunalnych) musi by zgodne z odpowiednim programem gospodarowania odpadami, a wic niezgodno z programem jest przesank do wydania decyzji odmownej. Przykadowo, odpowiedni organ administracji nie powinien pozwoli na skadowanie odpadw, jeeli moliwe jest ich kompostowanie. Plany gospodarowania odpadami obejmuj wszystkie rodzaje odpadw na terenie danej jednostki administracyjnej i maj za zadanie wyznacza plany postpowania z tymi odpadami, ktre s zgodne z polityk ekologiczn pastwa oraz krajowym planem gospodarki odpadami. Wymogi dotyczce segregacji i odzysku odpadw Krajowy plan gospodarki odpadami zakada dla sektora komunalnego midzy innymi: - odzysk i unieszkodliwianie (poza skadowaniem) odpadw komunalnych ulegajcych biodegradacji dla osignicia w 2010r. redukcji iloci tych odpadw kierowanych do skadowania do poziomu 75% odpadw wytworzonych w 1995r (4 380 000 Mg), redukcji do poziomu 50% odpadw komunalnych ulegajcych biodegradacji skadowanych w roku 2013 (rwnie w odniesieniu do odpadw wytworzonych w 1995r.);

- zapewnienie odzysku i recyklingu odpadw opakowaniowych dla osignicia w roku 2007: - poziomu odzysku: 50%, - poziomu recyklingu: 25%; - wydzielenie odpadw wielkogabarytowych (poziom selektywnej zbirki w 2014r. 70%) ze strumienia odpadw komunalnych przez selektywn zbirk; - wydzielenie odpadw budowlanych ze strumienia odpadw komunalnych przez selektywn zbirk (60% w 2014r.); - wydzielenie odpadw niebezpiecznych ze strumienia odpadw komunalnych (80% w 2014r.). W celu spenienia tych wymogw i zaoe w Polsce musz w krtkim czasie powsta due instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadw oraz caa infrastruktura selektywnej zbirki. Frakcj biodegradowaln (odpady pochodzenia organicznego typu owoce, warzywa itp., ktre atwo podlegaj rozdrobnieniu) mona kompostowa lub poddawa fermentacji metanowej (a nastpnie wykorzysta powstay gaz jako rdo energii cieplnej i/lub elektrycznej).

Zagospodarowanie nieorganicznej frakcji odpadw komunalnych Frakcj nieorganiczn, ktra nie ulega biodegradacji, moemy podzieli na odpady palne (tzw. paliwo alternatywne o kodzie odpadowym 19 12 10), metale oraz ceramik. Wikszo produktw chemii organicznej, wyrobw ze skry, wknin, tkanin, drewna oraz jego pochodnych (np. pyty wirowe, pyty pilniowe, sklejka) zaliczane s wanie do odpadw palnych (nie s odpadami biodegradowalnymi ze wzgldu na dodatki substancji chemicznych) gdy nie podlegaj w rozsdnych warunkach procesowi fermentacji. W cakowitym strumieniu odpadw odpady palne stanowi od 15 do 20% w zalenoci od poziomu segregacji odpadw i stosowanych technologii. Analiza typowej prbki tej frakcji odpadw daje nastpujce wyniki: Parametr/pierwiastek Warto Jednostka
kJ/k % % % % % % % %

Warto energetyczna 21-24 Zawarto popiou 4-12 Wilgo 1-8 Wgiel 53-58 Wodr 5-8 Tlen+azot 33-38 Siarka 0,24-1 Chlor 0,2-2 Fluor 0,01-0,2 Rysunek 1Typowe parametry paliwa alternatywnego.

Podstawowe parametry pokazuj, e jest to wartociowe paliwo o kalorycznoci wgla. Pojawi si olbrzymi potencja wykorzystania energetycznego odpadw, ktre nie ulegaj biodegradacji, natomiast maj wysok kaloryczno. Najpopularniejsz metod utylizacji tego typu odpadw to spalanie, lecz coraz wikszym zainteresowaniem cieszy si technologia zgazowania.

Spalanie odpadw Jedynym problemem zwizanym z energetycznym spalaniem paliwa alternatywnego jest obecno chloru i fluoru, a w konsekwencji dioksyny i furany oraz korodujce kwasy: chlorowodorowy i fluorowodorowy. Potencjalne zagroenia zwizane z tymi substancjami spowodoway wprowadzenie bardzo surowych norm emisyjnych dla wszystkich instalacji termicznej utylizacji odpadw (nieporwnanie ostrzejszych ni dla wszelkich rde ciepa opalanych paliwami kopalnymi). Odpowiedzialnymi za trudnoci ze spalaniem paliwa alternatywnego s dwa sztandarowe produkty XX wieku: PCV oraz Teflon. Powszechne stosowanie PCV do produkcji okien, drzwi, rur i innych elementw stosowanych w budownictwie popularno materiaw typu Gore-Tex (wprasowana folia teflonowa na materiay ubraniowe) oraz powszechnie wykorzystywane plastikowe wkna spowodoway pojawianie si dodatkw chloru lub fluoru w rozmaitych produktach powodujc trudnoci z wysortowaniem tych substancji. Trudnoci zwizane z wymogami dla spalarni odpadw nie oznaczaj skazania tych inwestycji na niepowodzenie, lecz wymuszaj budow zaawansowanych (a co za tym idzie drogich) systemw oczyszczania spalin. Nowoczesne spalarnie posiadaj odpowiednie ukady, ktre skutecznie usuwaj ze spalin substancje takie jak chlor, fluor, siarka, metale cikie. Odpowiednio dobrana technologia pozwala rwnie na istotn redukcj tlenkw azotu do poziomw wymaganych przez normy. Zgodnie z krajowym planem gospodarki odpadami w Polsce naley uruchomi szereg instalacji do termicznej utylizacji odpadw (do tej pory funkcjonuje tylko jedna spalarnia - w Warszawie).

Rysunek 2 Uproszczony schemat spalarni odpadw.

Technologia zgazowania Zgazowanie polega na przemianie staych i ciekych substancji takich jak wszelka biomasa, wgiel, odpady w gaz, bdcy mieszanin metanu, wodoru i tlenku wgla. Zgazowanie prowadzone jest w bardzo wysokiej temperaturze (rzdu 1000oC) w obecnoci powietrza lub pary wodnej. Technologia zgazowania jest obecnie intensywnie rozwijana, poniewa jest wyjtkowo korzystna w przypadku wykorzystania odpadw jako paliwo. Z jednej tony odpadw otrzymujemy od 1000m3 przy systemie zgazowania tlenem do 2000m3 gazu w metodzie powietrzno-parowej. Jest to co najmniej piciokrotnie mniej ni ilo spalin powstaych w przypadku tradycyjnego spalania. Oznacza to, e oczyszczanie gazu przed jego spaleniem jest duo korzystniejsze od oczyszczania spalin (gazu przed spaleniem jest 80% mniej ni spalin po dopaleniu). Gaz powstay na skutek zgazowania jest wykorzystywany do produkcji energii cieplnej i/lub elektrycznej. Kotownie gazowe na tradycyjny gaz ziemny mona zastpi systemem zgazowujcym, ktry jednoczenie umoliwia utylizacj odpadw i produkcj energii. Rysunek przedstawia system zgazowania skadajcy si z komory zgazowania oraz komory spalania. W komorze zgazowania paliwo zamienia si w kaloryczny gaz, ktry jest nastpnie spalany w komorze spalania. Gorce spaliny mog by nastpnie bezporednio wykorzystane we wszelkiego typu suszarniach lub w kotle wodnym (np. w ciepowni miejskiej).

Odpowiednio oczyszczony gaz moe by rwnie wykorzystany bezporednio w silniku prdotwrczym, wtedy zamiast komory spalania podcza si ukad oczyszczania gazu oraz silnik prdotwrczy. Zgazowanie pozwala na efektywniejsz ni w przypadku klasycznego spalania utylizacj szerokiej gamy odpadw, doprowadzajc do redukcji masy odpadw o ok. 80% (pozostaje troch popiou). Jest to proces, ktrym mona skutecznie sterowa zachowujc wszelkie normy rodowiskowe. W zwizku z zobowizaniami Polski w dziedzinie gospodarki odpadami, budowa nowoczesnych instalacji oraz kompleksowe rozwizania w dziedzinie zagospodarowania odpadw s koniecznoci. Waciwa segregacja a nastpnie maksymalne wykorzystanie olbrzymiego zasobu energetycznego, jakim s odpady, stwarza moliwo powstania efektywnego systemu gospodarki odpadami poczonej z produkcj energii zarwno cieplnej, jak i elektrycznej.

Dr Marek Dudyski Modern Technologies and Filtration Sp.z o.o. 00-543 Warszawa ul. Mokotowska 40/21 Tel/fax: +48 22 6211188 E-mail: mtf.biuro@gmail.com www.mtf.pl